TextGrid Repository

ekam evādvitīyaṃ tad brahmety upaniṣadvacaḥ

brahmaṇo 'nyasya sadbhāvaṃ nanu tat pratiṣedhati //

Note:

ekam eva advitīyaṃ tad brahma ity upaniṣad-vacaḥ

brahmaṇo 'nyasya sad-bhāvaṃ nanu tat pratiṣedhati //

atra brūmo 'dvitīyoktau samāsaḥ ko vivakṣitaḥ

kiṃsvit tatpuruṣaḥ kiṃ vā bahuvrīhir athocyatām //

Note:

atra brūmo 'dvitīya-uktau samāsaḥ ko vivakṣitaḥ

kiṃsvit tatpuruṣaḥ kiṃ vā bahuvrīhir atha ucyatām //

pūrvasminn uttaras tāvat pradhānyena vivakṣyate

padārthas tatra tad brahma tato'nyat sadṛśaṃ tu vā //

Note:

pūrvasminn uttaras tāvat pradhānyena vivakṣyate

padārthas tatra tad brahma tato'nyat sadṛśaṃ tu vā //

tadviruddham atho vā syāt triṣv apy anyan na bādhate

anyatve sadṛśatve vā dvitīyaṃ sidhyati dhruvam //

Note:

tad-viruddham atho vā syāt triṣv apy anyan na bādhate

anyatve sadṛśatve vā dvitīyaṃ sidhyati dhruvam //

viruddhatve dvitīyena tṛtīyaṃ prathamaṃ tu vā

brahma prāpnoti yasmāt tad dvitīyena virudhyate //

Note:

viruddhatve dvitīyena tṛtīyaṃ prathamaṃ tu vā

brahma prāpnoti yasmāt tad dvitīyena virudhyate //

ataḥ saprathamāḥ sarve tṛtīyādyartharāśayaḥ

dvitīyena tathā spṛṣṭvā svārthās tiṣṭhanty abādhitāḥ //

Note:

ataḥ saprathamāḥ sarve tṛtīya-ādy-arthara-āśayaḥ

dvitīyena tathā spṛṣṭvā svārthās tiṣṭhanty abādhitāḥ //

nanu nañ brahmaṇo 'nyasya sarvasyaiva niṣedhakam

dvitīyagrahaṇaṃ yasmāt sarvasyaivopalakṣaṇam //

Note:

nanu nañ brahmaṇo 'nyasya sarvasya eva niṣedhakam

dvitīya-grahaṇaṃ yasmāt sarvasya eva upalakṣaṇam //

naivaṃ niṣedho na hy asmād dvitīyasyāvagamyate

tato 'nyat tadviruddhaṃ vā sadṛśaṃ vātra vakti saḥ //

Note:

na evaṃ niṣedho na hy asmād dvitīyasya avagamyate

tato 'nyat tad-viruddhaṃ vā sadṛśaṃ va ātra vakti saḥ //

dvitīyaṃ yasya naivāsti tad brahmeti vivakṣite

satyādilakṣaṇoktīnām apalakṣaṇatā bhavet //

Note:

dvitīyaṃ yasya na eva asti tad brahma iti vivakṣite

satya-ādi-lakṣaṇa-uktīnām apalakṣaṇatā bhavet //

advitīye dvitīyārthanāstitāmātragocare

svaniṣṭhatvān nañarthasya na syād brahmapadānvayaḥ //

Note:

advitīye dvitīya-arthana-astitā-mātra-gocare

sva-niṣṭhatvān nañ-arthasya na syād brahma-pada-anvayaḥ //

dvitīyaśūnyatā tatra brahmaṇo na viśeṣaṇam

viśeṣaṇe vā tad brahama tṛtīyaṃ prathamaṃ tu vā //

Note:

dvitīya-śūnyatā tatra brahmaṇo na viśeṣaṇam

viśeṣaṇe vā tad brahama tṛtīyaṃ prathamaṃ tu vā //

prasaktaṃ pūrvavat sarvaṃ bahuvrīhau samasyati

brahmaṇaḥ prathamā ye ca tṛtīyādyā jagattraye //

Note:

prasaktaṃ pūrvavat sarvaṃ bahuvrīhau samasyati

brahmaṇaḥ prathamā ye ca tṛtīya ādyā jagat-traye //

brahma praty advitīyatvāt svasthās tiṣṭhanty abādhitāḥ

kiñ ca tatra bahuvrīhau samāse saṃśrite sati //

Note:

brahma praty advitīyatvāt sva-sthās tiṣṭhanty abādhitāḥ

kiñ ca tatra bahuvrīhau samāse saṃśrite sati //

vṛttyarthasya nañarthasya na padārthāntarānvayaḥ

saty arthāntarasambandhe ṣaṣṭhī yasyeti yujyate //

Note:

vṛtty-arthasya nañ-arthasya na pada-artha-antara-anvayaḥ

saty artha-antara-sambandhe ṣaṣṭhī yasya iti yujyate //

dvitīyavastunāstitvaṃ na brahma na viśeṣaṇam

asattvān na hy asad brahma bhaven nāpi viśeṣaṇam //

Note:

dvitīya-vastu-na-astitvaṃ na brahma na viśeṣaṇam

asattvān na hy asad brahma bhaven na api viśeṣaṇam //

tasmāt prapañcasadbhāvo nādvaitaśrutibādhitaḥ

svapramāṇabalāt siddhaḥ śrutyā cāpy anumoditaḥ //

Note:

tasmāt prapañca-sad-bhāvo na advaita-śruti-bādhitaḥ

sva-pramāṇa-balāt siddhaḥ śrutyā ca apy anumoditaḥ //

tenādvitīyaṃ brahmeti śruter artho 'yam ucyate

dvitīyagaṇanāyogyo nāsīd asti bhaviṣyati //

Note:

tena advitīyaṃ brahma iti śruter artho 'yam ucyate

dvitīya-gaṇana-ayogyo nā asīd asti bhaviṣyati //

samo vābhyadhiko vāsya yo dvitīyas tu guṇyate

yato 'sya vibhavavyūhakalāmātram idaṃ jagat //

Note:

samo va ābhyadhiko va āsya yo dvitīyas tu guṇyate

yato 'sya vibhava-vyūhakalā-mātram idaṃ jagat //

dvitīyavāgāspadatāṃ pratipadyeta tatkatham

yathā colanṛpaḥ samrāḍadvitīyo 'dya bhūtale //

Note:

dvitīya-vāg-āspadatāṃ pratipadyeta tat-katham

yathā cola-nṛpaḥ samrāḍadvitīyo 'dya bhūtale //

iti tattulyanṛpatinivāraṇaparaṃ vacaḥ

na tu tadbhṛtyatatputrakalatrādiniṣedhakam //

Note:

iti tat-tulya-nṛpatinivāraṇa-paraṃ vacaḥ

na tu tad-bhṛtya-tat-putrakalatra-ādi-niṣedhakam //

tathā surāsuranarabrahmabrahmāṇḍakoṭayaḥ

kleśakarmavipākādyair aspṛṣṭasyākhileśituḥ //

Note:

tathā sura-asura-narabrahma-brahma-aṇḍa-koṭayaḥ

kleśa-karma-vipāka-ādyair aspṛṣṭasya akhila-īśituḥ //

jñānādiṣāṇguṇyanidher acintyavibhavasya tāḥ

viṣṇor vibhūtimahimasamudradrapsavipraṣaḥ //

Note:

jñāna-ādi-ṣāṇguṇya-nidher acintya-vibhavasya tāḥ

viṣṇor vibhūti-mahimasamudra-drapsa-vipraṣaḥ //

kaḥ khalv aṅgulibhaṅgena samudrān saptasaṅkhyayā

gaṇayan gaṇayed ūrmiphenabudbudavipruṣaḥ //

Note:

kaḥ khalv aṅguli-bhaṅgena samudrān sapta-saṅkhyayā

gaṇayan gaṇayed ūrmiphena-budbuda-vipruṣaḥ //

yathaika eva savitā na dvitīyo nabhaḥsthale

ityuktyā na hi sāvitrā niṣidhyante 'tra raśmayaḥ //

Note:

yatha aika eva savitā na dvitīyo nabhaḥ-sthale

ity-uktyā na hi sāvitrā niṣidhyante 'tra raśmayaḥ //

yathā pradhānasaṅkhyeyasaṅkhyāyāṃ naiva gaṇyate

saṅkhyā pṛthaksatī tatra saṅkhyeyānyapadārthavat //

Note:

yathā pradhāna-saṅkhyeyasaṅkhyāyāṃ na eva gaṇyate

saṅkhyā pṛthak-satī tatra saṅkhyeya anya-padārthavat //

tathā

Note:

tathā

pādo 'sya viśvā bhūtāni tripādasyāmṛtaṃ divi

iti bruvan jagat sarvam itthambhāve nyaveśayat //

Note:

pādo 'sya viśvā bhūtāni tri-pādasya amṛtaṃ divi

iti bruvan jagat sarvam ittham-bhāve nyaveśayat //

tathā

Note:

tathā

etāvān asya mahimā tato jyāyastaro hi saḥ
yatrānyan na vijānāti sa bhūmod aram antaram
kurute 'sya bhayaṃ vyaktam ityādiśrutayaḥ parāḥ //

Note:

etāvān asya mahimā tato jyāyastaro hi saḥ
yatra anyan na vijānāti sa bhūma ud aram antaram
kurute 'sya bhayaṃ vyaktam ity-ādi-śrutayaḥ parāḥ //

meror ivāṇur yasyedaṃ brahmāṇḍam akhilaṃ jagat

ityādikāḥ samastasya taditthambhāvatāparāḥ //

Note:

meror iva aṇur yasya idaṃ brahma-aṇḍam akhilaṃ jagat

ity-ādikāḥ samastasya tad-ittham-bhāvatā-parāḥ //

vācārambhaṇamātraṃ tu jagat sthāvarajaṅgamam

vikārajātaṃ, kūṭasthaṃ mūlakāraṇam eva sat //

Note:

vāc-ārambhaṇa-mātraṃ tu jagat sthāvara-jaṅgamam

vikāra-jātaṃ, kūṭa-sthaṃ mūla-kāraṇam eva sat //

ananyat kāraṇāt kāryaṃ pāvakād visphuliṅgavat

mṛttikālohabījādinānādṛṣṭāntavistaraiḥ //

Note:

ananyat kāraṇāt kāryaṃ pāvakād visphuliṅgavat

mṛttikā-loha-bīja-ādinānā-dṛṣṭānta-vistaraiḥ //

nāśakad dagdham analas tṛṇaṃ majjayituṃ jalam

na vāyuś calituṃ śaktaḥ tacchaktyāpy āyanād ṛte //

Note:

nāśakad dagdham analas tṛṇaṃ majjayituṃ jalam

na vāyuś calituṃ śaktaḥ tac-chaktya āpy āyanād ṛte //

ekapradhānavijñānād vijñātam akhilaṃ bhavet

ityādivedavacanatanmūlāptāgamair api //

Note:

eka-pradhāna-vijñānād vijñātam akhilaṃ bhavet

ity-ādi-veda-vacanatan-mūla-āpta-āgamair api //

brahmātmanātmalābho 'yaṃ prapañcaś cidacinmayaḥ

iti pramīyate brāmhī vibhūtir na niṣidhyate //

Note:

brahma-ātmanā ātma-lābho 'yaṃ prapañcaś cid-acin-mayaḥ

iti pramīyate brāmhī vibhūtir na niṣidhyate //

tanniṣedhe samasta tasya mithyātvāl lokavedayoḥ

vyavahārās tu lupyeran tathā syād brahmadhīr api //

Note:

tan-niṣedhe samasta tasya mithyātvāl loka-vedayoḥ

vyavahārās tu lupyeran tathā syād brahma-dhīr api //

vyāvahārikasatyatvān mṛṣātve 'py aviruddhatā

pratyakṣāder iti mataṃ prāg eva samadūduṣam //

Note:

vyāvahārika-satyatvān mṛṣātve 'py aviruddhatā

pratyakṣa-āder iti mataṃ prāg eva samadūduṣam //

ataś copaniṣañjātabrahmādvaitadhiyā jagat

na bādhyate vibhūtitvād brahmaṇaś cetyavasthitam //

Note:

ataś ca upaniṣañ-jātabrahma-advaita-dhiyā jagat

na bādhyate vibhūtitvād brahmaṇaś ca ity-avasthitam //

nanu sattve prapañcasya nāstīti pratyayaḥ katham

asattve vā kathaṃ tasminn astīti pratyayo bhavet //

Note:

nanu sattve prapañcasya na asti iti pratyayaḥ katham

asattve vā kathaṃ tasminn astīti pratyayo bhavet //

sadasattvaṃ tathaikasya viruddhatvād asambhavi

sadasatpratyayaprāptaviruddhadvandvasaṅgame //

Note:

sad-asattvaṃ tatha aikasya viruddhatvād asambhavi

sad-asat-pratyaya-prāptaviruddha-dvandva-saṅgame //

tayor anyatarārthasya niścayābhāvahetutaḥ

sadasattvaṃ prapañcasya jainās tu pratipedire //

Note:

tayor anyatara-arthasya niścaya-abhāva-hetutaḥ

sad-asattvaṃ prapañcasya jainās tu pratipedire //

sattvaprāptiṃ puraskṛtya nāstīti pratyayodayāt

sadā sattvaṃ prapañcasya sāṅkhyās tu pratipādire //

Note:

sattva-prāptiṃ puraskṛtya na asti iti pratyaya-udayāt

sadā sattvaṃ prapañcasya sāṅkhyās tu pratipādire //

sadasatpratyayaprāptaviruddhadvandvasaṅkaṭe
virodhaparihārārthaṃ sattvāsattvāṃśabhaṅgataḥ
sadasadbhyām anirvācyaṃ prapañcaṃ kecid ūcire //

Note:

sad-asat-pratyaya-prāptaviruddha-dvandva-saṅkaṭe
virodha-parihāra-arthaṃ sattva-asattva-aṃśa-bhaṅgataḥ
sad-asadbhyām anirvācyaṃ prapañcaṃ kecid ūcire //

sattvāsattve vibhāgena deśakālādibhetataḥ

ghaṭāder iti manvānā vyavasthām apare jaguḥ //

Note:

sattva-asattve vibhāgena deśa-kāla-ādi-bhetataḥ

ghaṭa-āder iti manvānā vyavasthām apare jaguḥ //

tad evaṃ vādisammardāt saṃśaye samupasthite

nirṇayaḥ kriyate tatra mīmaṃsakamatena tu //

Note:

tad evaṃ vādi-sammardāt saṃśaye samupasthite

nirṇayaḥ kriyate tatra mīmaṃsaka-matena tu //

ghaṭasvarūpe nāstitvam astitvaṃ yady abūbudhat

syād eva yugapatsattvam asattvaṃ ca ghatādiṣu //

Note:

ghaṭa-svarūpe na-astitvam astitvaṃ yady abūbudhat

syād eva yugapat-sattvam asattvaṃ ca ghata-ādiṣu //

idānīm idam atrāsti nāstītyevaṃvidhā yataḥ

deśakāladaśābhedād asti nāstīti no dhiyaḥ //

Note:

idānīm idam atra asti na asti ity-evaṃ-vidhā yataḥ

deśa-kāla-daśa-abhedād asti nāsti iti no dhiyaḥ //

ato deśādibhedena sadasattvaṃ ghaṭādiṣu

vyavasthitaṃ nirastatvād vādasyeha na sambhavaḥ //

Note:

ato deśa-ādi-bhedena sad-asattvaṃ ghaṭa-ādiṣu

vyavasthitaṃ nirastatvād vādasya iha na sambhavaḥ //

nanu deśādisambandhaḥ sata evopapadyate

na deśakālasambandhād asataḥ sattvam iṣyate //

Note:

nanu deśa-ādi-sambandhaḥ sata eva upapadyate

na deśa-kāla-sambandhād asataḥ sattvam iṣyate //

sambandho dvyāśrayas tasmāt sataḥ sattvaṃ sadā bhavet

asataḥ kārakaiḥ sattvaṃ janmanetyatidurghaṭam //

Note:

sambandho dvy-āśrayas tasmāt sataḥ sattvaṃ sadā bhavet

asataḥ kārakaiḥ sattvaṃ janmana īty-atidurghaṭam //

ādyantavān prapañco 'taḥ satkakṣāntarniveśyate

Note:

ādy-antavān prapañco 'taḥ sat-kakṣa-antarniveśyate

uktaṃ ca

Note:

uktaṃ ca

"ādāv ante ca yan nāsti nāsti madhye 'pi tat tathā"

ato niścitasadbhāvaḥ sadā sann abhyupeyatām //

Note:

"ādāv ante ca yan na asti na asti madhye 'pi tat tathā"

ato niścita-sad-bhāvaḥ sadā sann abhyupeyatām //

iti

Note:

iti

asataḥ sarvadāsattvaṃ janyayogāt khapuṣpavat

asattve na viśeṣo 'sti prāgatyantāsator iha //

Note:

asataḥ sarvada āsattvaṃ janya-yogāt kha-puṣpavat

asattve na viśeṣo 'sti prāg-atyanta-asator iha //

śvetaketum upādāya tat tvam ity api yac chrutam

ṣaṣṭhaprapāṭake tasya kuto mukhyārthasambhavaḥ //

Note:

śvetaketum upādāya tat tvam ity api yac chrutam

ṣaṣṭha-prapāṭake tasya kuto mukhya-artha-sambhavaḥ //

kārpaṇyaśokaduḥkhārtaś cetanas tvaṃpadoditaḥ
sarvajñas satyasaṅkalpo nissīmasukhasāgaraḥ
tatpadārthas tayor aikyaṃ tejas timiravat katham //

Note:

kārpaṇya-śoka-duḥkha-ārtaś cetanas tvaṃ-pada-uditaḥ
sarva-jñas satya-saṅkalpo nissīma-sukha-sāgaraḥ
tat-pada-arthas tayor aikyaṃ tejas timiravat katham //

tvamarthasthe taṭasthe vā (tadarthasthe vibhedake)

guṇe tattvaṃpadaśrutyor aikārthyaṃ dūravāritam //

Note:

tvam-artha-sthe taṭa-sthe vā (tad-artha-sthe vibhedake)

guṇe tat-tvaṃ-pada-śrutyor aikārthyaṃ dūra-vāritam //

ajñatvasarvaveditvaduḥkhitvasukhitādike
viśeṣaṇe vā ciddhātor atha vāpy upalakṣaṇe
viruddhaguṇasaṅkrānter bhedaḥ syāt tvaṃtadarthayoḥ //

Note:

ajñatva-sarva-veditvaduḥkhitva-sukhitā-ādike
viśeṣaṇe vā cid-dhātor atha va āpy upalakṣaṇe
viruddha-guṇa-saṅkrānter bhedaḥ syāt tvaṃ-tad-arthayoḥ //

vācyaikadeśabhaṅgena cidekavyaktiniṣṭhatā

so 'yaṃ gaur itivat tattvaṃ padayor ity apeśalam //

Note:

vācya-eka-deśa-bhaṅgena cid-eka-vyakti-niṣṭhatā

so 'yaṃ gaur itivat tattvaṃ padayor ity apeśalam //

deśakāladaśābhedād ekasminn api dharmiṇi

viruddhadvandvasaṅkrānteḥ so 'yaṃ gaur iti yujyate //

Note:

deśa-kāla-daśā-bhedād ekasminn api dharmiṇi

viruddha-dvandva-saṅkrānteḥ so 'yaṃ gaur iti yujyate //

svaprakāśasya ciddhātor viruddhadvandvasaṅgatau

na vyavasthāpakaṃ kiñcid deśakāladaśādike //

Note:

sva-prakāśasya cid-dhātor viruddha-dvandva-saṅgatau

na vyavasthāpakaṃ kiñcid deśa-kāla-daśā-ādike //

nirdhūtanikhiladvandvasvaprakāśe cidātmani

dvaitānarthabhramābhāvāc chāstraṃ nirviṣayaṃ bhavet //

Note:

nirdhūta-nikhila-dvandvasva-prakāśe cid-ātmani

dvaita-anartha-bhrama-abhāvāc chāstraṃ nirviṣayaṃ bhavet //

etena satyakāmatvajagatkāraṇatādayaḥ

mā(yopādhau pare) 'dhyastāḥ śokamohādayaḥ punaḥ //

Note:

etena satya-kāmatvajagat-kāraṇatā-ādayaḥ

mā(yā-upādhau pare) 'dhyastāḥ śoka-moha-ādayaḥ punaḥ //

avidyopādhike jīve vināśe neti yan matam

kṣudrabrahmavidām etan mataṃ prāg eva dūṣitam //

Note:

avidya-upādhike jīve vināśe na iti yan matam

kṣudra-brahma-vidām etan mataṃ prāg eva dūṣitam //

cidsvarūpe viśiṣṭe vā māyāvidyādyupādhayaḥ

pūrvasmin sarvasāaṅkaryaṃ parajīvāvibhāgataḥ //

Note:

cid-svarūpe viśiṣṭe vā māyā-avidyā-ādy-upādhayaḥ

pūrvasmin sarva-sāaṅkaryaṃ para-jīva-avibhāgataḥ //

uttarasminn api tathā viśiṣṭam api cid yadi
citsvarūpaṃ hi nirbhedaṃ māyāvidyādyupādhibhiḥ
vibhinnam iva vibhrāntaṃ viśiṣṭaṃ ca ... (mataṃ tava) //

Note:

uttarasminn api tathā viśiṣṭam api cid yadi
cit-svarūpaṃ hi nirbhedaṃ māyā-avidyā-ādy-upādhibhiḥ
vibhinnam iva vibhrāntaṃ viśiṣṭaṃ ca ... (mataṃ tava) //

taṭasthāvasthitā dharmāḥ svarūpaṃ na spṛśanti kim

na hi daṇḍiśiraśchedād devadatto na hiṃsitaḥ //

Note:

taṭa-stha-avasthitā dharmāḥ svarūpaṃ na spṛśanti kim

na hi daṇḍi-śiraś-chedād devadatto na hiṃsitaḥ //

acidaṃśavyapohena cidekapariśeṣatā

atas tat tvam asīty āder arthe ity apy asundaram //

Note:

acid-aṃśa-vyapohena cid-eka-pariśeṣatā

atas tat tvam asi ity āder arthe ity apy asundaram //

abrahmānātmatābhāve pratyak cit pariśiṣyate
tattvaṃpadadvayaṃ jīvaparatādātmyagocaram
tanmukhyavṛtti tādātmyam api vastudvayāśrayam //

Note:

abrahma-anātmatā-abhāve pratyak cit pariśiṣyate
tat-tvaṃ-pada-dvayaṃ jīvapara-tādātmya-gocaram
tan-mukhya-vṛtti tādātmyam api vastu-dvaya-āśrayam //

bhedābhedavikalpas tu yat tvayā paricoditaḥ

abhedābhedino 'satye bandhe sati nirarthakaḥ //

Note:

bheda-abheda-vikalpas tu yat tvayā paricoditaḥ

abheda-abhedino 'satye bandhe sati nirarthakaḥ //

abhedo bhedamardī tu svāśrayībhūtavastunoḥ

bhedaḥ parasparānātmyaṃ bhāvānām evam etayoḥ //

Note:

abhedo bheda-mardī tu sva-āśrayī-bhūta-vastunoḥ

bhedaḥ paraspara-anātmyaṃ bhāvānām evam etayoḥ //

svarūpam abhyupetyaiva bhedābhedavikalpayoḥ

(bādhanaṃ) tena vāgabādhā virodhena nigṛhyase //

Note:

svarūpam abhyupetya eva bheda-abheda-vikalpayoḥ

(bādhanaṃ) tena vāg-abādhā virodhena nigṛhyase //

bhinnābhinnatvasambandhasadasattvavikalpanam

pratyakṣānubhavāpārataṃ kevalaṃ kaṇṭhaśoṣaṇam //

Note:

bhinna-abhinnatva-sambandhasad-asattva-vikalpanam

pratyakṣa-anubhava-apārataṃ kevalaṃ kaṇṭha-śoṣaṇam //

nīle nīlamatir yādṛgutpale nīladhīr hi sā

nīlam utpalam evedam iti sākṣāccakāsti naḥ //

Note:

nīle nīla-matir yādṛgutpale nīla-dhīr hi sā

nīlam utpalam eva idam iti sākṣāc-cakāsti naḥ //

yathā viditasaṃyogasambandhe 'py akṣagocare

bhedābhedādidustarkavikalpādhānavibhramaḥ //

Note:

yathā vidita-saṃyogasambandhe 'py akṣa-gocare

bheda-abheda-ādi-dustarkavikalpa-ādhāna-vibhramaḥ //

tadvat tādātmyasambandhe śrutipratyakṣamūlake

śrutidaṇḍena dustarkavikalpabhramavāraṇam //

Note:

tadvat tādātmya-sambandhe śruti-pratyakṣa-mūlake

śruti-daṇḍena dustarkavikalpa-bhrama-vāraṇam //

nirdoṣāpauruṣeyī ca śrutir atyartham ādarāt

asakṛttattvam ity āha tādātmyaṃ brahmajīvayoḥ //

Note:

nirdoṣa āpauruṣeyī ca śrutir atyartham ādarāt

asakṛt-tat-tvam ity āha tādātmyaṃ brahma-jīvayoḥ //

brahmānandahradāntaḥsthoḥ muktātmā sukham edhate
phale ca phalino 'bhāvān mokṣasyāpuruṣārthatā
ekaśeṣe hi ciddhātoḥ kasya mokṣaḥ phalaṃ bhavet //

Note:

brahma-ānanda-hrada-antaḥsthoḥ mukta-ātmā sukham edhate
phale ca phalino 'bhāvān mokṣasya apuruṣa-arthatā
eka-śeṣe hi cid-dhātoḥ kasya mokṣaḥ phalaṃ bhavet //

kiñ ca prapañcarūpeṇa kā nu saṃvid vivartate

na tāvad ghaṭadhīs tasyām asatyām api darśanāt //

Note:

kiñ ca prapañca-rūpeṇa kā nu saṃvid vivartate

na tāvad ghaṭa-dhīs tasyām asatyām api darśanāt //

na hi tasyām ajātāyāṃ naṣṭāyāṃ vākhilaṃ jagat
nāstīti śakyate vaktum uktau pratyakṣabadhanāt
nāpy anyasaṃvit tannāśe 'py anyeṣām upalambhanāt //

Note:

na hi tasyām ajātāyāṃ naṣṭāyāṃ va ākhilaṃ jagat
na asti iti śakyate vaktum uktau pratyakṣa-badhanāt
na apy anya-saṃvit tan-nāśe 'py anyeṣām upalambhanāt //

nanu saṃvidabhinnaikā na tasyām asti bhedadhīḥ

ghaṭādayo hi bhidyante na tu sā cit prakāśanāt //

Note:

nanu saṃvid-abhinna aikā na tasyām asti bheda-dhīḥ

ghaṭa-ādayo hi bhidyante na tu sā cit prakāśanāt //

ghaṭadhīḥ paṭasaṃvittisamaye nāvabhāti cet

naivaṃ, ghaṭo hi nābhāti sā sphuraty eva tu sphuṭam //

Note:

ghaṭa-dhīḥ paṭa-saṃvittisamaye na avabhāti cet

na evaṃ, ghaṭo hi nā abhāti sā sphuraty eva tu sphuṭam //

ghaṭavyāvṛttasaṃvittir atha na sphuratīti cet
tadvyāvṛttipadenāpi kiṃ saivoktātha vetarat
saiva ced bhāsate 'nyac cen na brūhas tasya bhāsanam //

Note:

ghaṭa-vyāvṛtta-saṃvittir atha na sphurati iti cet
tad-vyāvṛtti-padena api kiṃ sa aiva ukta ātha va ītarat
sa aiva ced bhāsate 'nyac cen na brūhas tasya bhāsanam //

kiñ cāsyāḥ svaprakāśāyā nīrūpāyā na hi svataḥ

ṛte viṣayanānātvān nānātvāvagrahabhramaḥ //

Note:

kiñ ca asyāḥ sva-prakāśāyā nīrūpāyā na hi svataḥ

ṛte viṣaya-nānātvān nānātva-avagraha-bhramaḥ //

na vastu vastudharmo vā na pratyakṣo na laukikaḥ

ghaṭādivedyabhedo 'pi kevalaṃ bhramalakṣaṇaḥ //

Note:

na vastu vastu-dharmo vā na pratyakṣo na laukikaḥ

ghaṭa-ādi-vedya-bhedo 'pi kevalaṃ bhrama-lakṣaṇaḥ //

yadā, tadā tadāyato dhībhedāvagrahodayaḥ

kutaḥ, kutastarāṃ tasya paramārthatvasambandhaḥ //

Note:

yadā, tadā tad-āyato dhī-bheda-avagraha-udayaḥ

kutaḥ, kutastarāṃ tasya parama-arthatva-sambandhaḥ //

kiñ ca svayaṃprakāśasya svato vā parato 'pi vā

prāgabhāvādisiddhiḥ syāt, svatas tāvan na yujyate //

Note:

kiñ ca svayaṃ-prakāśasya svato vā parato 'pi vā

prāg-abhāva-ādi-siddhiḥ syāt, svatas tāvan na yujyate //

svasmin sati viruddhatvād abhāvasyānavasthiteḥ
svanimittaprakāśasya svasyābhāve 'py asambhavāt
ananyagocaratvena cito na parato 'pi ca //

Note:

svasmin sati viruddhatvād abhāvasya anavasthiteḥ
sva-nimitta-prakāśasya svasya abhāve 'py asambhavāt
ananya-gocaratvena cito na parato 'pi ca //

kiñ ca vedyasya bhedāder na ciddharmatvasambhavaḥ

rūpādivat, ataḥ saṃvidadvitīyā svayaṃprabhā //

Note:

kiñ ca vedyasya bheda-āder na cid-dharmatva-sambhavaḥ

rūpa-ādivat, ataḥ saṃvidadvitīyā svayaṃ-prabhā //

atas tadbhedam āśritya yadvilakṣaṇādijalpitam

tadavidyā+vilāso 'yam iti brahmavido viduḥ //

Note:

atas tad-bhedam āśritya yad-vilakṣaṇa-ādi-jalpitam

tad-avidyā+vilāso 'yam iti brahma-vido viduḥ //

hanta brahmopadeśo 'yaṃ śraddadhāneṣu śobhate

vayam aśraddadhānāḥ so ye yuktiṃ prārthayāmahe //

Note:

hanta brahma-upadeśo 'yaṃ śraddadhāneṣu śobhate

vayam aśraddadhānāḥ so ye yuktiṃ prārthayāmahe //

pratipramātṛviṣayaṃ parasparavilakṣaṇāḥ

aparokṣaṃ prakāśante sukhaduḥkhādivad dhiyaḥ //

Note:

pratipramātṛ-viṣayaṃ paraspara-vilakṣaṇāḥ

aparokṣaṃ prakāśante sukha-duḥkha-ādivad dhiyaḥ //

sambandhivyaṅgyabhedasya saṃyogecchādikasya naḥ

na hi bhedaḥ svato nāsti nāpratyakṣaś ca saṃataḥ //

Note:

sambandhi-vyaṅgya-bhedasya saṃyoga-icchā-ādikasya naḥ

na hi bhedaḥ svato na asti na apratyakṣaś ca saṃataḥ //

yadi sarvagatā nityā saṃvid evābhyupeyate

tataḥ sarvaṃ sadā bhāyāt, na vā kiñcit kadācana //

Note:

yadi sarva-gatā nityā saṃvid eva ābhyupeyate

tataḥ sarvaṃ sadā bhāyāt, na vā kiñcit kadācana //

tadānīṃ na hi vedyasya sannnidhītarakāritā

vyavasthā ghaṭate, vitter vyomavad vaibhavāśrayāt //

Note:

tadānīṃ na hi vedyasya sannnidhi-itara-kāritā

vyavasthā ghaṭate, vitter vyomavad vaibhava-āśrayāt //

nāpi kāraṇabhedena. nityāyās tadabhāvataḥ

na ca svarūpanānātvāt, tad ekatvaparigrahāt //

Note:

na api kāraṇa-bhedena. nityāyās tad-abhāvataḥ

na ca svarūpa-nānātvāt, tad ekatva-parigrahāt //

tataś ca badhirāndhādeḥ śabdādigrahaṇaṃ bhavet

guruśiṣyādibhedaś ca nirnimittaḥ prasajyate //

Note:

tataś ca badhira-andha-ādeḥ śabda-ādi-grahaṇaṃ bhavet

guru-śiṣya-ādi-bhedaś ca nirnimittaḥ prasajyate //

nanu naḥ saṃvido bhinnaṃ sarvaṃ nāma na kiñcana

ataḥ sarvaṃ sadā bhāyād ityakaṇḍe 'nuyujyate //

Note:

nanu naḥ saṃvido bhinnaṃ sarvaṃ nāma na kiñcana

ataḥ sarvaṃ sadā bhāyād ity-akaṇḍe 'nuyujyate //

idam ākhyāhi bho kiṃ nu nīlādir na prakāśate

prakāśamāno nīlādiḥ saṃvido vā na bhidyate //

Note:

idam ākhyāhi bho kiṃ nu nīla-ādir na prakāśate

prakāśamāno nīla-adiḥ saṃvido vā na bhidyate //

ādau pratītisubhago nivāho lokavedayoḥ

yataḥ padapadārthādi na kiñcid avabhāsate //

Note:

ādau pratīti-subhago nivāho loka-vedayoḥ

yataḥ pada-padārtha-ādi na kiñcid avabhāsate //

dvitīye saṃvido 'dvaitaṃ vyāhanyeta samīhitam
yady ayaṃ vividhākāraprapañcaḥ saṃvidātmakaḥ
sāpi saṃvit tad ātmeti yato nānā prasajyate //

Note:

dvitīye saṃvido 'dvaitaṃ vyāhanyeta samīhitam
yady ayaṃ vividha-ākāraprapañcaḥ saṃvid-ātmakaḥ
sa āpi saṃvit tad ātma īti yato nānā prasajyate //

na cāvidyāvilāsatvād bhedābhedānirūpaṇā

sā hi nyāyānalaspṛṣṭā jātuṣābharaṇāyate //

Note:

na ca avidyā-vilāsatvād bheda-abheda-anirūpaṇā

sā hi nyāya-anala-spṛṣṭā jātuṣa ābharaṇāyate //

tathā hi yady avidyeyaṃ vidyābhāvātmikeṣyate

nirupākhyasvabhāvatvāt sā na kiñcin niyacchati //

Note:

tathā hi yady avidya īyaṃ vidyā-abhāva-ātmika īṣyate

nirupākhya-svabhāvatvāt sā na kiñcin niyacchati //

arthāntaram avidyā cet sādhvī bhedāirūpaṇā
arthānarthāntaratvādivikalpo 'syā na yujyate
vidyāto 'rthāntaraṃ cāsāv iti suvyāhṛtaṃ vacaḥ //

Note:

artha-antaram avidyā cet sādhvī bheda-airūpaṇā
artha-anartha-antaratva-ādivikalpo 'syā na yujyate
vidyāto 'rtha-antaraṃ ca asāv iti suvyāhṛtaṃ vacaḥ //

athārthāntarabhāvo 'pi tasyās te bhrāntikalpitaḥ

hantaivaṃ saty avidyaiva vidyā syāt paramārthataḥ //

Note:

atha artha-antara-bhāvo 'pi tasyās te bhrānti-kalpitaḥ

hanta evaṃ saty avidya aiva vidyā syāt parama-arthataḥ //

kiñ ca śuddhājaḍā saṃvit, avidyeyaṃ tu nesṛśī

tat kena hetunā seyam anyaiva na nirūpyate //

Note:

kiñ ca śuddha-ajaḍā saṃvit, avidya īyaṃ tu nā isṛśī

tat kena hetunā sa īyam anya aiva na nirūpyate //

api ceyam avidyā te yadabhāvādirūpiṇī

sā vidyā kiṃ nu saṃvittir vedyaṃ vā veditātha vā //

Note:

api ca iyam avidyā te yad-abhāva-ādi-rūpiṇī

sā vidyā kiṃ nu saṃvittir vedyaṃ vā vedita ātha vā //

vedyatve veditṛtve ca nāsyās tābhyāṃ nivartanam
na hi jñānād ṛte 'jñānam anyatas te nivartate
saṃvid eveti cet tasyā nanu bhavād asambhavaḥ //

Note:

vedyatve veditṛtve ca na asyās tābhyāṃ nivartanam
na hi jñānād ṛte 'jñānam anyatas te nivartate
saṃvid eva iti cet tasyā nanu bhavād asambhavaḥ //

kiñceyaṃ tadviruddhā vā, na tasyāḥ kvāpi sambhavaḥ

yato 'khilaṃ jagadvyāptaṃ vidyayaivādvitīyayā //

Note:

kiñca iyaṃ tad-viruddhā vā, na tasyāḥ kva api sambhavaḥ

yato 'khilaṃ jagad-vyāptaṃ vidyaya aiva advitīyayā //

abhāvo 'nyo viruddho vā saṃvido 'pi yad īṣyate

tadānīṃ saṃvid advaitapratijñāṃ dūratas tyaja //

Note:

abhāvo 'nyo viruddho vā saṃvido 'pi yad īṣyate

tadānīṃ saṃvid advaitapratijñāṃ dūratas tyaja //

kiñ cāsau kasya? jīvasya, ko jīvo yasya seti cet

nanv evam asamādhānam anyonyāśrayaṇaṃ bhavet //

Note:

kiñ ca asau kasya? jīvasya, ko jīvo yasya sa īti cet

nanv evam asamādhānam anyonya-āśrayaṇaṃ bhavet //

na tu jīvād avidyā syāt, na ca jīvas tayā vinā

na vījāṅkuratulyatvaṃ jīvotpatter ayogataḥ //

Note:

na tu jīvād avidyā syāt, na ca jīvas tayā vinā

na vīja-aṅkura-tulyatvaṃ jīva-utpatter ayogataḥ //

brahmaṇaś cen na sarvajñaṃ kathaṃ tad baṃbhramīti te(bhoḥ)
avidyākṛtadehātmapratyayādhīnatā na te
brahmasarvajñabhāvasya, tatsvābhāvikatāśruteḥ //

Note:

brahmaṇaś cen na sarva-jñaṃ kathaṃ tad baṃbhrami iti te(bhoḥ)
avidyā-kṛta-deha-ātmapratyaya-adhīnatā na te
brahma-sarva-jña-bhāvasya, tat-svābhāvikatā-śruteḥ //

bhedāvabhāsagabhatvād atha sarvajñatā mṛṣā

tata evāmṛṣā kasmān na svāc chabdāntarādivat //

Note:

bheda-avabhāsa-gabhatvād atha sarva-jñatā mṛṣā

tata eva amṛṣā kasmān na svāc chabda-antara-ādivat //

yathā śabdāntarābhyāsasañkhyādyāḥ śāstrabhedakāḥ

bhedāvabhāsagarbhāś ca yathārthāḥ, tādṛśī na kim //

Note:

yathā śabda-antara-abhyāsasañkhyā-ādyāḥ śāstra-bhedakāḥ

bheda-avabhāsa-garbhāś ca yathā-arthāḥ, tādṛśī na kim //

sarvajñe nityamukte 'pi yady ajñānasya sambhavaḥ

tejasīva tamas tasmān na nivarteta kenacit //

Note:

sarva-jñe nitya-mukte 'pi yady ajñānasya sambhavaḥ

tejasi īva tamas tasmān na nivarteta kenacit //

sarvajñatvādivacanaprāmāṇyaṃ vyāvahārikam
tāttvikaṃ tu pramāṇatvam advaitavacasām iti
niyāmakaṃ na paśyāmo nirbandhāt tāvakād ṛte //

Note:

sarva-jñatva-ādi-vacanaprāmāṇyaṃ vyāvahārikam
tāttvikaṃ tu pramāṇatvam advaita-vacasām iti
niyāmakaṃ na paśyāmo nirbandhāt tāvakād ṛte //

āśrayapratiyogitve parasparavirodhinī

kathaṃ vaikarasaṃ brahma sad iti pratipadyate //

Note:

āśraya-pratiyogitve paraspara-virodhinī

kathaṃ va aika-rasaṃ brahma sad iti pratipadyate //

pratyaktvenāśrayo brahmarūpeṇa pratiyogi cet
rūpabhedaḥ kṛtasya 'yaṃ yady avidyāprasādajaḥ
nanu sāpi tadāyattety anyonyāśrayaṇaṃ punaḥ //

Note:

pratyaktvenā aśrayo brahmarūpeṇa pratiyogi cet
rūpa-bhedaḥ kṛtasya 'yaṃ yady avidyā-prasāda-jaḥ
nanu sa āpi tad-āyatta īty anyonya-āśrayaṇaṃ punaḥ //

avastutvād avidyāyāḥ ...(nedaṃ tadrūpaṇaṃ yadi)

vastuno dūṣaṇatvena tvayā kvedaṃ nirīkṣitam //

Note:

avastutvād avidyāyāḥ ...(na idaṃ tad-rūpaṇaṃ yadi)

vastuno dūṣaṇatvena tvayā kva idaṃ nirīkṣitam //

(svasādhyasya puraskārād) doṣo 'nyonyasamāśrayaḥ

na vastutvād avastutvād ity ato nedam uttaram //

Note:

(sva-sādhyasya puraskārād) doṣo 'nyonya-samāśrayaḥ

na vastutvād avastutvād ity ato na idam uttaram //

kiñcāvidyā na cet ... (vastu vyavaharyaṃ kathaṃ bhavet)

(na cāsadvyoma)puṣpādivyavahāravad iṣyate //

Note:

kiñca avidyā na cet ... (vastu vyavaharyaṃ kathaṃ bhavet)

(na ca asad-vyoma)puṣpa-ādivyavahāravad iṣyate //

nāpy avastv iti co(ktau tu vastutvaṃ sidhyati dhruvam)

(niṣidhyate) samastena nañā vastv iti cen (matam) //

Note:

na apy avastv iti co(ktau tu vastutvaṃ sidhyati dhruvam)

(niṣidhyate) samastena nañā vastv iti cen (matam) //

samastena nañā vastu prathamaṃ yanniṣidhyate

pratiprasūtaṃ vyastena punas tad iti vastutā //

Note:

samastena nañā vastu prathamaṃ yan-niṣidhyate

pratiprasūtaṃ vyastena punas tad iti vastutā //

ato na vastu nā(vastu na sadvacyaṃ na cāpy asat)

(bhedo) na kaś cakāstīti (vivakṣīr mā) sma jātucit //

Note:

ato na vastu nā(vastu na sad-vacyaṃ na ca apy asat)

(bhedo) na kaś cakāsti iti (vivakṣīr mā) sma jātu-cit //

kiñca prapañcanirvāhajananī yeyam āśritā
avidyā sā kim ekaiva naikā vā tad idaṃ vada
tadāśrayaś ca saṃsārī tathaiko naika eva vā //

Note:

kiñca prapañca-nirvāhajananī ya īyam āśritā
avidyā sā kim eka eva na ekā vā tad idaṃ vada
tad-āśrayaś ca saṃsārī tatha aiko na eka eva vā //

sā ced ekā, tatas saikā śukasya brahmavidyayā

pūrvam eva nirasteti vyarthas te muktaye śramaḥ //

Note:

sā ced ekā, tatas sa aikā śukasya brahma-vidyayā

pūrvam eva nirasta īti vyarthas te muktaye śramaḥ //

syān mataṃ naiva te santi vāmadevaśukādayaḥ

yadvidyayā nirastatvān nādyāvidyeti codyate //

Note:

syān mataṃ na eva te santi vāmadeva-śuka-ādayaḥ

yad-vidyayā nirastatvān na adya avidya īti codyate //

muktāmuktādibhedo hi kalpito madavidyayā

dṛśyatvān māmakasvapnadṛśyabhedaprapañcavat //

Note:

mukta-amukta-ādi-bhedo hi kalpito mad-avidyayā

dṛśyatvān māmaka-svapnadṛśya-bheda-prapañcavat //

yat punar brahmavidyātas teṣāṃ muktir abhūd iti

vākyaṃ tatsvāpnamuktyuktiyuktyā pratyūhyatām iti //

Note:

yat punar brahma-vidyātas teṣāṃ muktir abhūd iti

vākyaṃ tat-svāpna-mukty-uktiyuktyā pratyūhyatām iti //

nanv īdṛśānumānena svāvidyāparikalpitam

prapañcaṃ sādhayaty anyaḥ kathaṃ praty ucyate tvayā //

Note:

nanv īdṛśa-anumānena sva-avidyā-parikalpitam

prapañcaṃ sādhayaty anyaḥ kathaṃ praty ucyate tvayā //

tvad avidyānimittatve yo hetus te vivakṣitaḥ

sa eva hetus tasyāpi bhavet sarajñasiddhivat //

Note:

tvad avidyā-nimittatve yo hetus te vivakṣitaḥ

sa eva hetus tasya api bhavet sara-jña-siddhivat //

ity anyonyaviruddhoktivyāhate bhavatāṃ mate

mukham astīti yat kiñcit pralapann iva lakṣyase //

Note:

ity anyonya-viruddha-uktivyāhate bhavatāṃ mate

mukham asti iti yat kiñcit pralapann iva lakṣyase //

yathā ca svāpnamuktyuktisadṛśī tadvimuktibhīḥ

tathaiva bhavato 'pīti vyartho mokṣāya te śramaḥ //

Note:

yathā ca svāpna-mukty-uktisadṛśī tad-vimukti-bhīḥ

tatha aiva bhavato 'pi iti vyartho mokṣāya te śramaḥ //

yathā teṣām abhūtaiva purastād ātmavudyayā

muktir bhūtocyate tadvat parastād ātmavidyayā //

Note:

yathā teṣām abhūta eva purastād ātma-vudyayā

muktir bhūta ūcyate tadvat parastād ātma-vidyayā //

abhāviny eva sā mithyā bhāvinīty apadiśyatām

santi ca svapnadṛṣṭāni dṛṣṭāntavacanāni te //

Note:

abhāviny eva sā mithyā bhāvini ity apadiśyatām

santi ca svapna-dṛṣṭāni dṛṣṭānta-vacanāni te //

nanu nedam aniṣṭaṃ me yan muktir na bhaviṣyati

ātmano nityamuktatvān nityasiddhaiva sā yataḥ //

Note:

nanu na idam aniṣṭaṃ me yan muktir na bhaviṣyati

ātmano nitya-muktatvān nitya-siddha aiva sā yataḥ //

tad idaṃ śāntikarmādau vetālavāhanaṃ bhavet

yenaivaṃ sutarāṃ vyartho brahmavidyārjanaśramaḥ //

Note:

tad idaṃ śānti-karma-ādau vetāla-vāhanaṃ bhavet

yena evaṃ sutarāṃ vyartho brahma-vidyā-arjana-śramaḥ //

avidyāpratibaddhatvād atha sā nityasaty api

asatīveti tadvyaktir vidyāphalam upeyate //

Note:

avidyā-pratibaddhatvād atha sā nitya-saty api

asati iva iti tad-vyaktir vidyā-phalam upeyate //

hastastham eva hemādi vismṛtaṃ mṛgyate yathā

yathā tad eva hastastham avagamyopaśāmyati //

Note:

hasta-stham eva hema-ādi vismṛtaṃ mṛgyate yathā

yathā tad eva hasta-stham avagamya upaśāmyati //

tathaiva nityasiddhātmasvarūpānavabodhataḥ

saṃsāriṇas tathābhāvo vyajyate brahmavidyayā //

Note:

tatha aiva nitya-siddha-ātmasvarūpa-anavabodhataḥ

saṃsāriṇas tathā-bhāvo vyajyate brahma-vidyayā //

hanta keyam abhivyaktir yā vidyāphalam iṣyate

svaprakāśasya cidchātor yā svarūpapade sthitā //

Note:

hanta ka īyam abhivyaktir yā vidyā-phalam iṣyate

sva-prakāśasya cid-chātor yā svarūpa-pade sthitā //

saṃvit kiṃ saiva kiṃ vāhaṃ brahmāstītīti kīdṛśī

yadi svarūpasaṃvit sā, nityaiveti na tatpjhalam //

Note:

saṃvit kiṃ sa aiva kiṃ va āhaṃ brahma asti iti iti kīdṛśī

yadi svarūpa-saṃvit sā, nitya aiva iti na tat-pjhalam //

atha brahmāham asmīti saṃvittir vyaktir iṣyate

nanu te brahmavidyā sā saiva tasyāḥ phalaṃ katham //

Note:

atha brahma aham asmi iti saṃvittir vyaktir iṣyate

nanu te brahma-vidyā sā sa aiva tasyāḥ phalaṃ katham //

kiñ ca sā tat tvam asy ādivākyajanyā bhavan mate

utpattimaty anityeti muktasyāpi bhayaṃ bhavet //

Note:

kiñ ca sā tat tvam asy ādivākya-janyā bhavan mate

utpattimaty anitya īti muktasya api bhayaṃ bhavet //

api ca vyavahārajñāḥ sati puṣkalakāreṇa

kāryaṃ na jāyate yena tam āhuḥ pratibandhakam //

Note:

api ca vyavahāra-jñāḥ sati puṣkala-kāreṇa

kāryaṃ na jāyate yena tam āhuḥ pratibandhakam //

iha kiṃ tad yad utpattum upakrāntaṃ svahetutaḥ

avidyāpratibaddhatvād utpattiṃ na prapadyate //

Note:

iha kiṃ tad yad utpattum upakrāntaṃ sva-hetutaḥ

avidyā-pratibaddhatvād utpattiṃ na prapadyate //

na muktir nityasiddhatvāt, na brahmāsmīti dhīr api
na hi brahmāham asmīti saṃvitpuṣkalakāraṇam
saṃsāriṇas tadāstīti kathaṃ sā pratibadhyate //

Note:

na muktir nitya-siddhatvāt, na brahma asmi iti dhīr api
na hi brahma āham asmi iti saṃvit-puṣkala-kāraṇam
saṃsāriṇas tada āsti iti kathaṃ sā pratibadhyate //

yataḥ sā kāraṇābhāvād idānīṃ nopajāyate

na punaḥ pratibaddhatvād asthāne tena tadvacaḥ //

Note:

yataḥ sā kāraṇa-abhāvād idānīṃ na upajāyate

na punaḥ pratibaddhatvād asthāne tena tad-vacaḥ //

kiñ caiko jīva ity etad vastusthityā na yujyate

avidyātatsamāśleṣajīvatvādi mṛṣā hi te //

Note:

kiñ ca eko jīva ity etad vastu-sthityā na yujyate

avidyā-tat-samāśleṣajīvatva-ādi mṛṣā hi te //

prātibhāsikam ekatvaṃ pratibhāsaparāhatam

yato naḥ pratibhāsante saṃsarantaḥ sahasraśaḥ //

Note:

prātibhāsikam ekatvaṃ pratibhāsa-parāhatam

yato naḥ pratibhāsante saṃsarantaḥ sahasraśaḥ //

āsaṃsarasamucchedaṃ vyavahārāś ca tatkṛtāḥ

abādhitāḥ pratīyante svapnavṛttivilakṣaṇāḥ //

Note:

ā-saṃsara-samucchedaṃ vyavahārāś ca tatkṛtāḥ

abādhitāḥ pratīyante svapna-vṛtti-vilakṣaṇāḥ //

tena yauktikam ekatvam api yuktiparāhatam
pravṛttibhedānumitā viruddhamitivṛttayaḥ
tattatsvātmavad anye 'pi dehino 'śakyanihnavāḥ //

Note:

tena yauktikam ekatvam api yukti-parāhatam
pravṛtti-bheda-anumitā viruddha-miti-vṛttayaḥ
tat-tat-sva-ātmavad anye 'pi dehino 'śakya-nihnavāḥ //

yathānumeyād vahnyāder a(ā)numānā vilakṣaṇāḥ

pratyakṣaṃ te (kṣyante) tathānyebhyo jīvebhyo na pṛthak katham //

Note:

yatha ānumeyād vahny-āder a(ā)numānā -vilakṣaṇāḥ

pratyakṣaṃ te (kṣyante) tatha ānyebhyo jīvebhyo na pṛthak katham //

na cec ceṣṭāviśeṣeṇa paro boddhānumīyate

vyavahāro 'valupyeta sarvo laukikavaidikaḥ //

Note:

na cec ceṣṭā-viśeṣeṇa paro boddha ānumīyate

vyavahāro 'valupyeta sarvo laukika-vaidikaḥ //

na caupādhikabhedena meyamātṛvibhāgadhīḥ

svaśarīre 'pi tatprāpteḥ śiraḥpāṇyādibhedataḥ //

Note:

na cā opādhika-bhedena meya-mātṛ-vibhāga-dhīḥ

sva-śarīre 'pi tat-prāpteḥ śiraḥ-pāṇy-ādi-bhedataḥ //

yathā tatra śiraḥpāṇipādādau vedanodaye

anusandhānamekatve, tathā sarvatra te bhavet //

Note:

yathā tatra śiraḥ-pāṇipāda-ādau vedanā-udaye

anusandhānamekatve, tathā sarvatra te bhavet //

prāyaṇām narakakleśāt prasūtivyasanād api

cirātivṛttāḥ prāgjanmabhogā na smṛtigocarāḥ //

Note:

prāyaṇām naraka-kleśāt prasūti-vyasanād api

cira-ativṛttāḥ prāg-janmabhogā na smṛti-gocarāḥ //

yugapajjāyamāneṣu (sukhaduḥkhādiṣu sphuṭaḥ)

āśrayāsaṅkaras tatra katham aikārthyavibhramaḥ //

Note:

yugapaj-jāyamāneṣu (sukha-duḥkha-ādiṣu sphuṭaḥ)

āśraya-asaṅkaras tatra katham aikārthya-vibhramaḥ //

na ca prātisvikāvidyākalpitasvasvadṛśyakaiḥ

jīvair anekair apy eṣā lokayātropapadyate //

Note:

na ca prātisvika-avidyākalpita-sva-sva-dṛśyakaiḥ

jīvair anekair apy eṣā loka-yātra ūpapadyate //

paravartānabhijñās te svasvasvapnaikadarśinaḥ

kathaṃ pravartayeyus tāṃ saṅgādyekanibandhanām //

Note:

para-varta ānabhijñās te sva-sva-svapna-eka-darśinaḥ

kathaṃ pravartayeyus tāṃ saṅga-ādy-eka-nibandhanām //

kiṅ ca svayaṃprakāśatvavibhutvaikatvanityatāḥ

tvadabhyupetā bādheran saṃvidas te 'dvitīyatām //

Note:

kiṅ ca svayaṃ-prakāśatvavibhutva-ekatva-nityatāḥ

tvad-abhyupetā bādheran saṃvidas te 'dvitīyatām //

saṃvid eva na te dharmāḥ, siddhāyām api saṃvidi

vivādadarśanāt teṣu; tardrūpāṇāṃ ca bhedataḥ //

Note:

saṃvid eva na te dharmāḥ, siddhāyām api saṃvidi

vivāda-darśanāt teṣu; tardrūpāṇāṃ ca bhedataḥ //

na ca te bhrāntisiddhās te yenādvaitāvirodhinaḥ

tattvāvedakavedāntavākyasiddhā hi te guṇāḥ //

Note:

na ca te bhrānti-siddhās te yena advaita-avirodhinaḥ

tattva-āvedaka-vedāntavākya-siddhā hi te guṇāḥ //

ānandasvaprakāśatvanityatvamahimādy atha

brahmasvarūpam eveṣṭaṃ, tatrāpīdaṃ vivicyatām //

Note:

ānanda-sva-prakāśatvanityatva-mahima-ādy atha

brahma-svarūpam eva iṣṭaṃ, tatra api idaṃ vivicyatām //

brahmeti yāvan nirdiṣṭaṃ tanmātraṃ kiṃ sukhādayaḥ

atha vā tasya te, yad vā ta eva brahmasaṃjñinaḥ //

Note:

brahma iti yāvan nirdiṣṭaṃ tan-mātraṃ kiṃ sukha-ādayaḥ

atha vā tasya te, yad vā ta eva brahma-saṃjñinaḥ //

ādye tattatpadāmnānavaiyarthyaṃ vedalokayoḥ

pūrvoktanītyā bhedaś ca, jagajjanmādikāraṇam //

Note:

ādye tat-tat-pada-āmnānavaiyarthyaṃ veda-lokayoḥ

pūrva-ukta-nītyā bhedaś ca, jagaj-janma-ādi-kāraṇam //

abhyupetyaiva hi brahma vivādās teṣu vadinām

dvitīye saiva tair eva brahmaṇaḥ sadvitīyatā //

Note:

abhyupetya eva hi brahma vivādās teṣu vadinām

dvitīye sa aiva tair eva brahmaṇaḥ sa-dvitīyatā //

tṛtīye brahma bhidyeta tanmātratvāt pade pade

tatsamūho 'tha vā brahma taruvṛndavanādivat //

Note:

tṛtīye brahma bhidyeta tan-mātratvāt pade pade

tat-samūho 'tha vā brahma taru-vṛnda-vana-ādivat //

prakarṣaś ca prakāśaś ca bhinnāv evārkavartinau

tena na kvāpi vākyārtho vibhāgo 'sti nidarśanam //

Note:

prakarṣaś ca prakāśaś ca bhinnāv eva arka-vartinau

tena na kva api vākya-artho vibhāgo 'sti nidarśanam //

jāḍyaduḥkhādyapohena yady ekatraiva vartitā

jñanānandādiśabdānāṃ na satas sadvitīyatā //

Note:

jāḍya-duḥkha-ādy-apohena yady ekatra eva vartitā

jñana-ānanda-ādi-śabdānāṃ na satas sa-dvitīyatā //

apohāḥ kiṃ na santy eva, santo vā, nobhaye 'pi vā

sattve sat sadvitīyaṃ syāj jaḍādyātmakatetare (tā pare) //

Note:

apohāḥ kiṃ na santy eva, santo vā, na ubhaye 'pi vā

sattve sat sa-dvitīyaṃ syāj jaḍa-ādy-ātmakata ītare (tā pare) //

sadasadvyatirekoktiḥ pūrvam eva parākṛtā

tathātve ca ghaṭādibhyo brahmāpi na viśiṣyate //

Note:

sad-asad-vyatireka-uktiḥ pūrvam eva parākṛtā

tathātve ca ghaṭa-ādibhyo brahma api na viśiṣyate //

kiñ cāpohyajaḍatvādiviruddhārthāsāmarpaṇe

naiva tattadapohyate tadekārthaiḥ padair iva //

Note:

kiñ ca apohya-jaḍatva-ādiviruddha-artha-asāmarpaṇe

na eva tat-tad-apohyate tad-eka-arthaiḥ padair iva //

pratiyogini dṛśye tu yā bhāvāntaramātradhīḥ

saivābhāva itīhāpi sadbhis te sadvitīyatā //

Note:

pratiyogini dṛśye tu yā bhāva-antara-mātra-dhīḥ

sa aiva abhāva iti iha api sadbhis te sa-dvitīyatā //

bhūtabhautikabhedānāṃ sadasadvyatirrekitā

kuto 'vasīyate kiṃ nu pratyakṣāder utāgamāt //

Note:

bhūta-bhautika-bhedānāṃ sad-asad-vyatirrekitā

kuto 'vasīyate kiṃ nu pratyakṣa-ader utā agamāt //

pratyakṣādīni mānāni svaṃ svam arthaṃ yathāyatham

vyavacchindanti jāyanta iti yāvat svasākṣikam //

Note:

pratyakṣa-ādīni mānāni svaṃ svam arthaṃ yathā-yatham

vyavacchindanti jāyanta iti yāvat sva-sākṣikam //

yathāgrataḥ sthite nīle nīlimānyakathā na, dhīḥ

ekākārā, na hi tayā sphaṭike dhavale matiḥ //

Note:

yatha āgrataḥ sthite nīle nīlimānya-kathā na, dhīḥ

eka-ākārā, na hi tayā sphaṭike dhavale matiḥ //

kṣīre madhuradhīr yadṛk, naiva nimbakaṣāyadhīḥ

vyavahārāś ca niyataḥ sarve laukikavaidikāḥ //

Note:

kṣīre madhura-dhīr yadṛk, na eva nimba-kaṣāya-dhīḥ

vyavahārāś ca niyataḥ sarve laukika-vaidikāḥ //

satyaṃ pratītir asaty asyā mūlaṃ nāstīti cen na tat

sā ced asti tasyā mūlaṃ kalpyatāṃ kāryabhūtayā //

Note:

satyaṃ pratītir asaty asyā mūlaṃ na asti iti cen na tat

sā ced asti tasyā mūlaṃ kalpyatāṃ kārya-bhūtayā //

kḷpaṃ cendriyaliṅgādi tadbhāvānuvidhānataḥ

yaugapadyakramāyogādyavacchedavidhānayoḥ //

Note:

kḷpaṃ ca indriya-liṅga-ādi tad-bhāva-anuvidhānataḥ

yaugapadya-krama-ayoga-ādyavaccheda-vidhānayoḥ //

aikyāyogāc ca bhedo na pratyakṣa iti yo bhramaḥ

bhedetaretarābhāvavivekāgrahaṇena saḥ //

Note:

aikya-ayogāc ca bhedo na pratyakṣa iti yo bhramaḥ

bheda-itaretara-abhāvaviveka-agrahaṇena saḥ //

svarūpam eva bhāvābāṃ pratyakṣeṇa pariśurat

bhedavyāhārahetuḥ syāt pratiyogivyapekṣayā //

Note:

svarūpam eva bhāvābāṃ pratyakṣeṇa pariśurat

bheda-vyāhāra-hetuḥ syāt pratiyogi-vyapekṣayā //

yathā tanmātradhīr nānānāstivyāhārasādhanī

hlasvadīrghatvabhedā vā yathaikatra ṣaḍaṅgule //

Note:

yathā tan-mātra-dhīr nānānāsti-vyāhāra-sādhanī

hlasva-dīrghatva-bhedā vā yatha aikatra ṣaḍ-aṅgule //

evaṃ vyavasthitānekaprakārākāravattayā

pratyakṣasya prapañcasya tadbhāvo 'śakyanihnavaḥ //

Note:

evaṃ vyavasthita-anekaprakāra-ākāravattayā

pratyakṣasya prapañcasya tad-bhāvo 'śakya-nihnavaḥ //

āgamaḥ kāryaniṣṭhatvād īdṛśe 'rthe na tu pramā

prāmāṇye 'py anvayāyogyapadārthatvān na bodhakaḥ //

Note:

āgamaḥ kārya-niṣṭhatvād īdṛśe 'rthe na tu pramā

prāmāṇye 'py anvaya-ayogyapada-arthatvān na bodhakaḥ //

nāsat pratīteḥ, bādhāc ca na sad ity api yan na tat
pratīter eva sat kiṃ na bādhān nāsat kuto jagat ?
tasmād avidyayaiveyam avidyā bhavatāśritā //

Note:

na asat pratīteḥ, bādhāc ca na sad ity api yan na tat
pratīter eva sat kiṃ na bādhān na asat kuto jagat ?
tasmād avidyaya aiva iyam avidyā bhavatā āśritā //

kiñ ca bhedaprapañcasya dharmo mithyātvalakṣaṇaḥ

mithyā vā paramārtho vā nādyaḥ kalpo 'yam añjasā //

Note:

kiñ ca bheda-prapañcasya dharmo mithyātva-lakṣaṇaḥ

mithyā vā parama-artho vā na adyaḥ kalpo 'yam añjasā //

tanmithyātve prapañcasya satyatvaṃ durapahnavam

pāramārthye 'pi tenaiva tavādvaitaṃ vihanyate //

Note:

tan-mithyātve prapañcasya satyatvaṃ durapahnavam

pāramārthye 'pi tena eva tava advaitaṃ vihanyate //

sarvāṇy eva pramāṇāni svaṃ svam arthaṃ yathoditam

asato 'rthāntarebhyaś ca vyavacchindanti bhānti naḥ //

Note:

sarvāṇy eva pramāṇāni svaṃ svam arthaṃ yathā-uditam

asato 'rtha-antarebhyaś ca vyavacchindanti bhānti naḥ //

tathā hīha ghaṭo 'stīti yeyaṃ dhīr upajāyate

sā tadā tasya nābhāvaṃ paṭatvaṃ vānumanyate //

Note:

tathā hi iha ghaṭo 'sti iti ya īyaṃ dhīr upajāyate

sā tadā tasya na abhāvaṃ paṭatvaṃ va ānumanyate //

nanv astīti yad uktaṃ kiṃ tanmātraṃ ghaṭa ity api
arthāntaraṃ vā, tanmātre sadadvaitaṃ prasajyate
arthāntaratve siddhaṃ tat sadasadbhyāṃ vilakṣaṇam //

Note:

nanv asti iti yad uktaṃ kiṃ tan-mātraṃ ghaṭa ity api
artha-antaraṃ vā, tan-mātre sad-advaitaṃ prasajyate
artha-antaratve siddhaṃ tat sad-asadbhyāṃ vilakṣaṇam //

yady evam asti brahmeti brahmaupaniṣadaṃ matam

ghaṭavat sadasattvābhyām anirvācyaṃ tavāpatet //

Note:

yady evam asti brahmeti brahmaupaniṣadaṃ matam

ghaṭavat sad-asattvābhyām anirvācyaṃ tavā apatet //

ānandasatyajñānādinirdeśair eva vaidikaiḥ

brahmaṇo 'py atathābhāvas tvayaivaivaṃ samarthitaḥ //

Note:

ānanda-satya-jñāna-ādinirdeśair eva vaidikaiḥ

brahmaṇo 'py atathā-bhāvas tvaya aiva evaṃ samarthitaḥ //

sadasadvyatirekoktiḥ prapañcasya ca hīyate

yad yathā kiñcid ucyeta tatsarvasya tathā bhavet //

Note:

sad-asad-vyatireka-uktiḥ prapañcasya ca hīyate

yad yathā kiñcid ucyeta tat-sarvasya tathā bhavet //

tasmād astīti saṃvittir jāyamānā ghaṭādiṣu

tattatpadārthasaṃsthānapāramārthyāvabodhinī //

Note:

tasmād asti iti saṃvittir jāyamānā ghaṭa-ādiṣu

tat-tat-pada-artha-saṃsthānapāramārthya-avabodhinī //

sajātīyavijātīyavyavacchedanibandhanaiḥ
svaiḥ svair vyavasthitai rūpaiḥ padārthānāṃ tu yā sthitiḥ
sā sattā na svatantrānyā tatrādvaitakathā katham //

Note:

sajātīya-vijātīyavyavaccheda-nibandhanaiḥ
svaiḥ svair vyavasthitai rūpaiḥ pada-arthānāṃ tu yā sthitiḥ
sā sattā na sva-tantra ānyā tatra advaita-kathā katham //

na ca nānāvidhākārapratītiḥ śakyanihnavā

na vedyaṃ vittidharmaḥ syād iti yatprāgudīritam //

Note:

na ca nānā-vidha-ākārapratītiḥ śakya-nihnavā

na vedyaṃ vitti-dharmaḥ syād iti yat-prāg-udīritam //

tenāpi sādhitaṃ kiñcit saṃvido 'sti na vā tvayā

asti cet pakṣapātaḥ syān na cet te viphalaḥ śramaḥ //

Note:

tena api sādhitaṃ kiñcit saṃvido 'sti na vā tvayā

asti cet pakṣa-pātaḥ syān na cet te viphalaḥ śramaḥ //

ataḥ svarasavispaṣṭadṛṣṭabhedās tu saṃvidaḥ

(yathāvasthāyibhir bāhyai)r naikyaṃ yānti ghaṭādibhiḥ //

Note:

ataḥ sva-rasa-vispaṣṭadṛṣṭabhedās tu saṃvidaḥ

(yathā-avasthāyibhir bāhyai)r na ekyaṃ yānti ghaṭa-ādibhiḥ //

sahopalambhaniyamo na khalv ekaikasaṃvidā

na ced asti sasāmānyaṃ sarvaṃ saṃvedanāspadam //

Note:

saha-upalambha-niyamo na khalv eka-eka-saṃvidā

na ced asti sa-sāmānyaṃ sarvaṃ saṃvedana-āspadam //

sahopalambhaniyamān nānyo 'rthaḥ saṃvido bhavet
yad etad aparādhīnasvaprakāśaṃ tad eva hi
svayamprakāśatāśabdam iti bṛddhāḥ pracakṣate //

Note:

saha-upalambha-niyamān na anyo 'rthaḥ saṃvido bhavet
yad etad apara-adhīnasva-prakāśaṃ tad eva hi
svayam-prakāśatā-śabdam iti bṛddhāḥ pracakṣate //

yasminn abhāsamāne 'pi yo nāmārtho na bhāsate

nāsāv arthāntaras tasmān mithyendur iva candrataḥ //

Note:

yasminn abhāsamāne 'pi yo nāma artho na bhāsate

na asāv artha-antaras tasmān mithya īndur iva candrataḥ //

abhāsamāne vijñāne na cātmārthāvabhāsanam

iti saṃvidvivartatvaṃ prapañcaḥ sphuṭam añcati //

Note:

abhāsamāne vijñāne na cā atma-artha-avabhāsanam

iti saṃvid-vivartatvaṃ prapañcaḥ sphuṭam añcati //

(maivaṃ smārthān paribhavaḥ) pratyakṣeṇa balīyasā

saṃrakṣyamāṇabhedās te nānumānānuvartinaḥ //

Note:

(ma aivaṃ smārthān paribhavaḥ) pratyakṣeṇa balīyasā

saṃrakṣyamāṇa-bhedās te na anumāna-anuvartinaḥ //

tathā hīdam ahaṃ vedmīty anyonyānātmanā sphuṭam

trayaṃ sākṣāc cakāstīti sarveṣām atmasākṣikam //

Note:

tathā hi idam ahaṃ vedmi ity anyonya-anātmanā sphuṭam

trayaṃ sākṣāc cakāsti iti sarveṣām atma-sākṣikam //

pratyakṣapratipakṣaṃ ca nānumānaṃ pravartate

na hi vahner anuṣṇatvaṃ dravyatvād anumīyate //

Note:

pratyakṣa-pratipakṣaṃ ca na anumānaṃ pravartate

na hi vahner anuṣṇatvaṃ dravyatvād anumīyate //

kiñ ca hetur viruddho 'yaṃ sahabhāvo dvayor yataḥ

tavāpi na hi saṃvitiḥ svātmanā saha bhāsate //

Note:

kiñ ca hetur viruddho 'yaṃ saha-bhāvo dvayor yataḥ

tava api na hi saṃvitiḥ sva-ātmanā saha bhāsate //

nīlādyupaplavāpetasvacchacinmātrasantatiḥ
svāpādau bhāsate, naivam arthaḥ saṃvedanāt pṛthak
tena saṃvedanaṃ satyaṃ aṃvedyo 'rthas tv asann iti //

Note:

nīla-ādy-upaplava-apetasvaccha-cin-mātra-santatiḥ
svāpa-ādau bhāsate, na evam arthaḥ saṃvedanāt pṛthak
tena saṃvedanaṃ satyaṃ aṃvedyo 'rthas tv asann iti //

tad etad aparāmṛṣṭasvavāgbādhasya jalpitam

ahopalambhaniyamo yenaivaṃ sati hīyate //

Note:

tad etad aparāmṛṣṭasva-vāg-bādhasya jalpitam

aha-upalambha-niyamo yena evaṃ sati hīyate //

yasmād ṛte yad ābhāti bhāti (ta)smād ṛte 'pi tat

ghaṭād ṛte 'pi nirbhātaḥ paṭād iva ghaṭaḥ svayam //

Note:

yasmād ṛte yad ābhāti bhāti (ta)smād ṛte 'pi tat

ghaṭād ṛte 'pi nirbhātaḥ paṭād iva ghaṭaḥ svayam //

This e-text was provided to GRETIL in good faith that no copyright rights have been infringed. If anyone wishes to assert copyright over this file, please contact the GRETIL management at
gretil(at)sub(dot)uni-goettingen(dot)de. The file will be immediately removed pending resolution of the claim.

Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Notes: Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/)
Holder of rights: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen

Citation Suggestion for this Object: TextGrid Repository (2022). 1_sanskr. tei. sa_yAmuna-saMvitsiddhi-alt. GRETIL. Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen. https://hdl.handle.net/21.T11991/0000-001C-936B-4