namaḥ śivāya śaktyai ca bindave śāśvatāya ca
gurave ca gaṇeśāya kārtikeyāya dhīmate //
binduśaktiśivākhyāni trīṇi siddhāntasāgarāt
samuddhṛtya satāṃ dhartuṃ hṛtkaṇṭhaśravaṇe sadā //
ratnāni vāṅmayaiḥ sūtrair nibadhyante mayā tataḥ
kṣantumarhanti tatsanto nāsūyā paricārake //
rañjanātsarvatattveṣu rāgādebhyo 'dhikārayoḥ
īśvarāṇāṃ śivānāṃ ca dhāraṇīyatayā dhiyā //
puṃsāmapratighodāramarīcinicayena ca
ratnānīṣṭavidhānācca bindvādyāḥ śivaśāsane //
ratnatrayaṃ samāśritya vartate tattvasaṃhatiḥ
adhvaitatprāpyate ṣoḍhā varṇyate parameṣṭhinā //
etadeva mataṃ bījaṃ trayaṃ dīkṣāpratiṣthayoḥ
yogāśca vividhāḥ karma nityanaimittikaṃ tathā //
jñānāni siddhayo mokṣā api tasyāvabodhanāt
etadeva parā kāṣṭhā mokṣākhyāṇorvicārataḥ //
śrotavyametadāptoktyā mantavyaṃ copapattibhiḥ
dhyeyaṃ ca yogamārgeṇa śaktipātoditātmabhiḥ //
āptoktiratra siddhāntaḥ śiva evāptimān yataḥ
na tābhyāṃ sadṛśaḥ kaścic chreya āptividhāyakaḥ //
siddhānta eva siddhāntaḥ pūrvapakṣāstataḥ pare
āptastu śiva evaikaḥ śivānye tvaśivā matāḥ //
siddhāntaḥ sevyate sadbhiḥ śaktipātapavitritaiḥ
kāmakāritayānyaistu nindyate paśuśāstravat //
na hi kastūrikāmodaḥ puruṣaiḥ pratihanyate
hetubhiḥ sādhyate kintu dhanyairāghrāyate sadā //
vedāntaiśca kulāmnāyais tathānyaiḥ pratipādyate
ānandavipralabdhānām ānandopahitā citiḥ //
cinmahodadhigāmbhīryam avasīyeta sūribhiḥ
avagāhya parānandalaharī yadi notkṣipet //
tadatra kathitaṃ sarvasrotasāṃ jyāyasi prabhoḥ
udakṣeṇordhvavaktreṇa tatastadavadhārayet //
hetūnapi parīkṣāyai lakṣayet tasya śāstrataḥ
na hyatra śemuṣī śuddhā vipulāpi pragalbhate //
alaukikāni sūkṣmāṇi gopitāni śivena ca
trīṇi ratnāni ko vetti siddhāntena vinā svayam //
hetūnapi kutarkāndhatamasārīn manīṣayā
tadvadyogaṃ ca ko vetti sabījābījalakṣaṇam //
siddhāntaḥ sevitaḥ sadbhir api kāmān prayacchati
sarvān sādhakacittasthān āptaścintāmaṇiryathā //
tamāsevya mayāpyeṣā binduśaktiśivāśrayā
parīkṣā kriyate tatra bindurādau nirūpyate //
jāyate 'dhvā yataḥ śuddho vartate yatra līyate
sa binduḥ paranādākhyaḥ nādabindvarṇakāraṇam //
uttīrṇamāyāmbudhayo bhagnakarmamahārgalāḥ
aprāptaśivadhāmānas tridhā vijñānakevalāḥ //
vidyāvidyādhipatayaḥ paśupūrvāḥ sadāśivāḥ
tatra vidyābhujaḥ pūrve mantrā vidyāśca nāmataḥ //
vidyeśvaraniyojyāste saṃkhyayā saptakoṭayaḥ
teṣāṃ purāṇi viyāyāṃ vāmādīni yathottaram //
sphītāni nava jātāni tanubhogendriyādibhiḥ
madhyāḥ praśāntakaluṣā vidyeśāḥ śivatejasaḥ //
adhikāramalopetās tattvamaiśaṃ samāśritāḥ
śivārkakarasamparkavikāsātmīyaśaktayaḥ //
aṣṭāvanantapūrvāste yathāpūrvaṃ guṇādhikāḥ
tathā purāṇi tatraiṣām anantaḥ parameśvaraḥ //
tatrāṇavaḥ pureṣvāsan nāpyanye tadvibhūtayaḥ
pare sadāśivasamāḥ patikṛtyādhikāriṇaḥ //
mūrdhānamadhvanaḥ prāptāḥ prasanne parameśvare
tattvameṣāmasūtāṅgapurabhogādiśobhitam //
sadāśivamadhiṣṭhātṛnāmnā te 'pi sadāśivāḥ
aṣṭādaśabhiradhvāyaṃ bhuvanaiḥ saha bhoktṛbhiḥ //
tribhiśca tattvairuddiṣṭo viśuddhaḥ śivakartṛkaḥ
sadāśivāditattvaugho nityopādānakāraṇaḥ //
vikāritvādyathā kumbhas tathā caiṣa tatastathā
pārthivo 'pi bhavetkumbho māyopādānakāraṇaḥ //
vināśotpattimattvābhyāṃ pariṇāmitayā tathā
yadyadutpadyate vastu tanmāyeyaṃ yathā kalā //
utpattināśau māyeyadharmāvāha maheśvaraḥ
pariṇāmo hi vastūnāṃ pūrvāvasthāparicyuteḥ //
avasthāntarasamprāptiḥ kṣīrasya dadhibhāvavat
dadhnaśca takravat tatra takrāvasthā nirūpyate //
na dadhno nāpi dugdhasya pūrvāvasthe hi te mate
sadavasthaṃ hi vastvekaṃ pūrvaṃ kṣīraṃ tato dadhi //
paścāttakraṃ tathā māyā vicitrapariṇāmataḥ
tattvatāttvikabhāvānām upādānamanaśvaram //
tato nidarśanaṃ sādhu prasiddhoktaviśeṣaṇam
na māyā neśvaro nāṇur na śaktiḥ śuddhavartmanaḥ //
upādānamato binduḥ pariśeṣeṇa labhyate
tathā hi māyā yā teṣāṃ kṣobhitānantatejasā //
jalādikṣitiparyantaṃ tattvajātamasūta sā
aviśuddhajaḍatvena māyāmārgatayā tathā //
duḥkhānuṣaṅgānmāyeyakārmāṇavamalānvayaiḥ
sakalāṇūpabhogyatvāt pariṇāmodayairapi //
māyā jaḍāntaravyāptā pariṇāmavatī ca yat
niṣpādane kalādīnāṃ śarīrādisamanvitam //
puruṣaṃ gamayedeva parādhīnamasaṃśayam
suvarṇamiva karmāraṃ makuṭotpādakarmaṇi //
saiṣā vikalpavijñānagocaraiva satī ca yat
kṣobhyate 'nantanāthena kumbhakāreṇa mṛd yathā //
savikalpakavijñānaṃ citeḥ śabdānuvedhataḥ
sa tu śabdaścaturdhā vāgvaikharyādivibhedataḥ //
jāyate bindusaṃkṣobhād anantasyārthadarśane
vidyāśarīro bhagavān anantaḥ kṣobhako mataḥ //
māyāyāḥ sā ca vidvadbhir baindavaṃ tattvamucyate
ato na māyopādānaṃ tathaivāyaṃ maheśvaraḥ //
cetanatvādavṛttitvāt pariṇāmāt tatastathā
ātmā śaktiśca vijñeyau vistaro 'traiva vakṣyate //
ito 'pi lakṣyate bindur aṇuvaiṣamyadarśanāt
dṛśyante pudgalāḥ kecid alpajñānakriyānvitāḥ //
tebhyo 'dhikāḥ pare 'nye tu sarvajñā balaśālinaḥ
pudgalaścetano nityo vikārarahito mataḥ //
vikāritve jaḍānityabhāvaḥ syād ghaṭakuḍyavat
tathaiva ca citiḥ śaktis tayorapyavikāriṇoḥ //
bahudhā yadavasthānaṃ tadupādhivaśād bhavet
sampṛktā cidaṇoryena māyādyarthāvalokane //
yadupādhervicitrā ca sa bindurbahuvṛttikaḥ
na karmaṇāṇorvaicitryam anapekṣeṇa jāyate //
vaicitryamapi bhogasya sāpekṣeṇaiva tena yat
karmopabhogaṃ kurute vaicitryaṃ candanādayaḥ //
tadeva yadi tatkuryāt kiṃ tairiti vilupyatām
pravṛttiḥ sarvabhūtānāṃ tyāgopādānakāraṇam //
kiñcātiśāyikaṃ prāhus tamambaramanaśvaram
śivānāmasamaiśvaryabhājāṃ bhogādhikārayoḥ //
jyotirgaṇānāmākāśam iva bhūtādikāraṇam
bindureva vikalpākhyāṃ savikalpakabuddhiṣu //
svavṛttibhedasambhedair ullikhan labhate citim
na cāyaṃ bhāvanāsaṃjñaḥ saṃskāro 'dhyakṣabhāvataḥ //
saṃskārāḥ smṛtiliṅgā hi nāsmatpratyakṣagocarāḥ
na buddheḥ pariṇāmo vā māyordhvamapi sambhavāt //
tathā vidyeśvaro 'nanto māyāmākramya tejasā
tataḥ sṛṣṭiṃ prakurute savikalpakabodhavān //
aṇutvea sati kartṛtvād asmatpreṣyo yathā janaḥ
anye vṛttiparīṇāmabhedavādaviśāradāḥ //
guravaḥ kathayantyenam anyathoktaviśeṣaṇam
pariṇāmasya kartāyaṃ na tu vṛttestatastathā //
idamevaṃ mayā kṣubdham iṣṭaṃ sampādayed dhruvam
iti jānāti yaḥ śaktaḥ sa kartā pariṇāminām //
pariṇāmiṣvayaṃ dharmo vṛttimatsvanyathā bhavet
tathā hi sarvo nirdhūtavikalpamavalokayan //
vastu loko vijānāti savikalpakamanyathā
anantenāpi śabdānuviddhavijñānapūrvakam //
sarvaṃ cediha vijñātam iṣyetaiṣa karoti ca
savikalpaṃ vijānāmīty avabodhābhimānataḥ //
vṛttireva matā bindoḥ paṭasyeva kuṭī tataḥ
nirvikalpakabodhe 'pi bindumīśo 'dhitiṣṭhati //
naivaṃ vidyeśvaro māyām eṣā hi pariṇāminī
na vṛttipariṇāmābhyāṃ kartṛbhedo 'vadhāryate //
kurvato 'pi kuṭīṃ buddhiḥ savikalpā hi dṛśyate
śabdatattvamaghoṣā vāg brahma kuṇḍalinī dhruvam //
vidyāśaktiḥ parā nādo mahāmāyeti deśikaiḥ
bindurevaṃ samākhyāto vyomānāhatamityapi //
catasro vṛttayastasya yābhirvyāptāstridhāṇavaḥ
vaikharī madhyamābhikhyā paśyantī sūkṣmasaṃjñitā //
tatra sā vaikharī śrotragrāhyā yārthasya vācikā
sthāneṣu vidhṛte vāyau kṛtavarṇaparigrahā //
prayoktṝṇāmiyaṃ prāyaḥ prāṇavṛttinibandhanā
kevalaṃ buddhyupādānā kramād varṇānupāyinī //
antaḥsaṃjalparūpā tu na śrotramupasarpati
prāṇavṛttimatikramya vartate madhyamāhvayā //
avibhāgena varṇānāṃ sarvataḥ saṃhṛtikramāt
svayamprakāśā paśyantī māyūrāṇḍarasopamā //
svarūpajyotirevāntaḥ sūkṣmā vāganapāyinī
yasyāṃ dṛṣṭasvarūpāyām adhikāro nivartate //
Note: Agh: tataśca tadviṣayavivekavijñānābhāvādeva śabdabrahmavādinaḥ puruṣasamavāyinīṃ tāṃ manyanta ityāha---
puruṣe ṣoḍaśakale tāmāhuramṛtāhvayām
kevalaḥ paramānando ghoro nityoditaḥ prabhuḥ //
nāstameti na codeti na śrānto na vikāravān
sarvabhūtāntaracaraḥ śabdabrahmātmako raviḥ //
bhittvā yaṃ bodhakhaḍgena nirgacchantyaviśaṅkitāḥ
Note: Agh: atra siddhāntamāha---tāmeva vāṇīṃ sūkṣmākhyām āhurātmavido janāḥ //
pratyātmaniyatā etā vṛttayo bandhanātmikāḥ
ābhyo viviktamātmānaṃ na hi paśyanti pudgalāḥ //
paramātmaiva vāgātmā vāgevātmeti ca śruteḥ
vaikharī śrotraje bodhe madhyamā savikalpake //
paśyantī madhyamotpādasamudyogeṣu lakṣyate
yadāvṛttiraśeṣeṇa vilīnā cittasaṃśrayā //
tadā sūkṣmā viśuddheva cidābhātyavivekataḥ
na so 'sti pratyayo 'ṇūnāṃ yaḥ śabdānugamādṛte //
anuviddhamiha jñānaṃ sarvaṃ śabdena jāyate
Note: Cf. Vākyapadīya I.131: na so 'sti pratyayo loke yaḥ śabdānugamād ṛte | anuviddham iva jñānaṃ sarvaṃ śabdena bhāsate |saiṣā caturvidhā vṛttir nivṛttyādikalāśrayāt //
pañcadhā bhidyate bhūyaḥ kalāstā binduvṛttayaḥ
nivṛttiśca pratiṣṭhā ca vidyā śāntiśca pañcamī //
śāntyatītāḥ kalā etā yābhivyāpto 'dhvapañcakam
tattvādhvā bhuvanādhvā ca varṇādhvā ca padātmakaḥ //
mantrādhvā vyāpakasteṣāṃ kalādhvā bindumāśritaḥ
tyaktvaikamekaṃ samprāpya kalādiṣvajarāmaram //
padamāsādyate pumbhir ato 'dhvānaḥ kalādayaḥ
kalādhvā varṇitaḥ pūrvaṃ nivṛttyādivibhedataḥ //
vyāptiṃ tasyābhidhāsyāmi sādhārāṅkādhidevatām
sākārakāraṇāmātmabinduśaktiśivāśrayām //
nivṛttikalā:---
nivṛttau pārthivaṃ tattvaṃ purāṇyaṣṭottaraṃ śatam
teṣu kālānalādīnām anantāṇḍasya ṣaḍ bahiḥ //
prācyādiṣu daśasvāsann āśāsvekaikaśo daśa
rudrāṇāṃ śatasaṃkhyānāṃ vīrabhadrasya copari //
bhadrakālyāśca bhuvane kṣakāro 'rṇeṣu kīrtitaḥ
Note: Agh: tatra rudranāmānyeva bhuvanānāmapi nāmāni | bhuvanādayaśca paddhatyāmevāsmābhirvivicya darśitāḥ | Cross reference to his Paddhati, which means his commentary on this work may have been composed after 1157ADekāśītipadā devī pratisargapadakramāt //
aṣṭāviṃśatisaṃkhyasitu padairatra pratiṣṭhitā
mantrāvajātahṛdayau tatra sā tu parā kalā //
bhuvanādīnabhivyāpya pañca pañcasu vartate
pītaiṣā caturaśrā ca kaṭhinā vajralāñchitā //
dhyātavyodyadanekārcir māṃsalā hṛdayāmbuje
tatpralīnāṇusaṃghasya saṃkalpo vinivartate //
anāsādya phalaṃ tena nivṛttirabhidhīyate
brahmātra kāraṇaṃ mantraḥ sadyojāto 'dhidevatā //
pratiṣṭhākalā:---
pratiṣṭhāyāṃ tu catvāri kalāyāmavanīṃ vinā
bhūtāni pañca tanmātrāḥ pañca karmendriyāṇi ca //
pañca buddhīndriyāṇyāsan mano'haṅkārabuddhayaḥ
avyaktamapi varṇāśca hādiṭāntā vilomataḥ //
trayoviṃśatirāmnātāḥ ṣaṭpañcāśat purāṇi ca
jalatejo 'nilākāśabuddhyavyakteṣvahaṅkṛtau //
aṣṭāvaṣṭau padānyekaviṃśatistatra saṃkhyayā
śiro vāmaśca mantrau dvau viṣṇuḥ kāraṇamucyate //
sā tu śuklārdhacandrābhā nīlotpaladalāṅkitā
dhyātavyā galapadmāntarbahulālokaśālinī //
tatpralīnāṇusaṃghasya saṃkalpo 'rthaprasiddhaye
pratiṣṭhito yatastena pratiṣṭhā nāma sā kalā //
vāmadevo hyadhiṣṭhātā vācyamantrātmako mataḥ
vidyākalā:---
vidyāyāṃ sapta puruṣo rāgo niyatisaṃyutaḥ //
vidyā kalā ca kālaśca māyātattvāni tatra tu
māyādibhuvanānāṃ ca vijñeyāḥ saptaviṃśatiḥ //
ñādayo 'tra ghakārāntā varṇāḥ sapta vilomataḥ
Note: i.e. gha, ṅa, ca, cha, ja, jha, and ña in vidyākalāpadāni viṃśatirmantrau śikhāghorau vyavasthitau //
rudro 'tra kāraṇaṃ mantro bahurūpo 'dhidevatā
sā tu sphuradanekārcis trikoṇā svastikāṅkitā //
dhyātavyā tālupadmāntarnīlāñjanasamadyutiḥ
tatpralīnāṇusaṃghasya saṃkalpo 'śeṣagocaraḥ //
savārthadyotako yena tena vidyeti gīyate
śāntikalā:---
śāntau tu trīṇi tattvāni daśāṣṭau bhuvanāni ca //
kathitānyatra varṇāstu gādikāntāstrayo matāḥ
Note: i.e. ka, kha, and ga; in śāntikalāpadānyekādaśātrāsan mantrau vaktratanucchadau //
bhuvanādīnyabhivyāpya pañca ṣaḍbindulāñchitā
ṣaṭkoṇoditamalpāntasahasrakiraṇadyutiḥ //
dhyātavyā sā parā śaktir bhrūmadhyakamalodare
tatpralīnāṇusaṃghasya dveṣarāgādyabhāvataḥ //
saṃkalpasya praśāntatvāc chāntireṣā nigadyate
īśvaraḥ kāraṇaṃ tatra mantrastatpuruṣāhvayaḥ //
tadadhiṣṭhāyako jñeyaḥ puruṣastvadhidevatā
atra ca trīṇi tattvāni pañcamī tu parā kalā //
śivatattvātmakaṃ tatra purāṇi daśa pañca ca
varṇā visargapūrvā ye ṣoḍaśa svarasaṃjñitāḥ //
Note: i.e.: a ā i ī u ū ṛ ṝ ḷ ḹ e ai o au aṃ aḥ = all vowels in śāntyatītakalā
omityādyaṃ padaṃ mantrāḥ śivāstreśānaśabditāḥ
śāntyatītā ca pañcādhvagarbhiṇī paramā kalā //
cintanīyā mahākāśasvarūpā mūrdhapaṅkaje
īśāno mantrarāḍenām adhitiṣṭhati kāraṇam //
devaḥ sadāśivastatra kalādhveti prakīrtitaḥ
vyāpako bhuvanādīnām abhivyāptaḥ sa bindunā //
binduḥ śaktyā śivenaiṣā nānyena vyāpyate śivaḥ
sa hi devaḥ samāvṛtya svaśaktyānanyabhūtayā //
sarvamākramya ca tayā vijānāti karoti ca
anyasyānyatra sadbhāvaḥ sarvadāvyabhicāriṇī //
vyāptirāptapadārthātmalābhasthitinibandhanam
dvidhā sā sannidhāvekā paramātmavidhānataḥ //
tatra sannidhimātreṇa vidadhātyakhilaṃ citiḥ
yathārko dinaceṣṭānāṃ sannidherupakārakaḥ //
bindurātmani nādādīn adhvanaḥ ṣaḍapi kramāt
vicitraiḥ pariṇāmaistair vidadhāti śiveritaḥ //
yathā mṛtkalaśādīni kulālādhiṣṭhitā satī
yena yad vyāpyate vastu pariṇāmitayā svayam //
sā tasya vikṛtiḥ proktā hemnastu makuṭo yathā
bindunā vyāpyate yo 'sau ṣaḍvidho 'dhvā kalādikaḥ //
sā tasya vikṛtistena vyāptatvānnādabinduvat
kecidācakṣate binduḥ samavaiti śive tataḥ //
dṛkśaktivat kriyāśaktir iyaṃ kuṇḍalinī parā
dve śaktī samavāyinyau śive jñānakriyātmike //
ādyā tu saṃvid vijñānaṃ kriyā kuṇḍalinī parā
jñānaśaktyā vijānāti kriyayā kurute jagat //
kriyā hi phaladā puṃsāṃ na jñānaṃ syāt phalapradam
tābhyāṃ na virahastasya te ca na staḥ śivaṃ vinā //
tayoḥ prasaratoḥ sāmye tattvātmā syāt sadāśivaḥ
īśādhikakriyāśaktyor vidyājñānātiriktayoḥ //
tattveṣu teṣu vijñānakevalānāṃ mahātmanām
bhuvanāni vicitrāṇi svabhāvalalitāḥ priyāḥ //
bhogānapyaparimlānān aṅgāni karaṇāni ca
vidadhāti śivaḥ śakter ananyāyāḥ kriyātmanaḥ //
nādādīnapi tenaiṣa kartā śuddhādhvano mataḥ
ato nāyaṃ pṛthak śakteḥ śaktireva kriyātmikā //
samavetā śive bindur iti tatrābhidhīyate
so 'yamātmani tattvaugham anekabhuvanāvalim //
vidadhad vividhānalpatanubhogendriyādikam
bindurākhyāyate yuktyā pariṇāmī pradhānavat //
pariṇāmi ca yadvastu tadavaśyaṃ jaḍātmakam
yathā kṣīraṃ jaḍatve 'sya samavāyaḥ kathaṃ śive //
sa hi tādātmyasambandho jaḍena jaḍimāvahaḥ
śivasyānupamākhaṇḍacidghanaikasvarūpiṇaḥ //
yastvenaṃ manyate mohāj jaḍadhīrjaḍamīśvaram
na tasya yuktiḥ śāstraṃ vā nātmā nāsti ca devatā //
sa varjanīyo vidvadbhiḥ sarvāstikabahiṣkṛtaḥ
kriyayā hetubhūtatvāt kriyāśaktiścideva yat //
binduranyo na māyordhvam acidastīti cetanam
jāyate 'dhvā kutaḥ śuddhaḥ kva vā līyeta kena vā //
ṣoḍhā bhavedayaṃ tattvabhuvanādivibhedataḥ
vijñānakevalāstredhā kathaṃ kasmācca te punaḥ //
vimucyerannṛte bindos tadvaicitryavidhāyinaḥ
na hi cit pariṇāmena kurute tadaśeṣataḥ //
caitanyabhāvādityagre vakṣyate śaktinirṇaye //
Note: Agh: sādhitaṃ cāsmābhistattvaprakāśavṛttau vistareṇa The commentary on this work postdates tattvaprakāśavṛtti
parāśaṅkā--
syādeṣa kalpitānekabhedaḥ kāryaviśeṣataḥ //
eka eva śivo naikaśaktimāniti cenmatam
māyeyo 'pi tathā tu syād adhvā yuktyaviśeṣataḥ //
yathāsvaṃ hetubhiḥ śāstraiḥ pratyakṣairapi yoginām
prasiddhānadhvanaḥ śuddhān pratyācaṣṭe kathaṃ sudhīḥ //
viśiṣṭe paramodāradātarīśe yathāgamam
pravṛttirupabhogāya mokṣāya ca nigadyate //
sadāśivapadaṃ yogāc caryāto vātha dīkṣayā
prāpyate cittabhedena mokṣo vātha catuṣṭayāt //
Note: N.B. This is a quotation of Mat VP 26:63
iti bhogaḥ samākhyātaḥ sadāśivapadaṃ mahat
na tatra māyopādānaṃ tanubhogādi jāyate //
viśuddhatvādataḥ siddhaḥ śuddhādhvā copabhuktaye
kiñca māyā prayojyena kartrā kenāpyadhiṣṭhitā //
upādānaṃ kalādīnāṃ kalāvyāptasvarūpiṇī
yathā mṛtkalaśādīnāṃ kulālena tathā hyasau //
prayojyaḥ paśubhāvena kartā heturmaheśvaraḥ
ajño janturanīśo 'yam ātmakārye 'pi kīrtitaḥ //
Note: Cf. Vāyavīya pūrva 5:63: ajño janturanīśo 'yamātmanaḥ sukhaduḥkhayoḥ | īśvaraprerito gacchet svargaṃ vā śvabhrameva vā || 63 || which is quoted in Sarvadarśanasaṃgraha under śaivadarśanam on p.176 of 3rd Ed. of Abhyankar's text (BORI, 1978) IT also occurs as Mahābhārata 3.31:27 and is cited as Aagamaḍambara 3:30 and in Nyāyamañjarī I, p.511. Cf. also Pauṣkara 1:86: ajño janturanīśo 'yamātmā yasmād dvijarṣabhāḥ | so a.pi sāpekṣa eva syāt svapravṛttau ghaṭādivat || 86 ||
īśvarapreritaḥ kuryāc chubhaṃ vā yadi vāśubham
prayojyatvāccharīrādiyukto 'nantaḥ kulālavat //
māyāyāḥ kṣobhako yena śarīreṇendriyeṇa ca
deśādinā sa siddho 'dhvā viśuddhaḥ śivaśāsane //
avasthāmapare bindor māyāmāhurvipaścitaḥ
kalāvyāptasvarūpā ca pudgalādhiṣṭhitā ca yat //
tathaiva prakṛtisteṣāṃ sthūlā sūkṣmā paretyasau
mahāmāyā bhavet tredhā tatra sthūlā guṇātmikā //
buddhyādibhogyajananī prakṛtiḥ puruṣasya sā
sūkṣmā kalāditattvānām avibhāgasvarūpiṇī //
jananī mohinī māyā sarvāśuddhādhvakāraṇam
mantrayoniḥ parā māyā nityā kuṇḍalinī tu yā //
upādānaṃ śarīrāṇāṃ vidyāvidyeśvarātmanām
kāryātmikā sā māyeyaṃ pariṇāmavatī ca yat //
śarīrendriyasaṃyuktaṃ kartāraṃ sādhayet tataḥ
viśuddhasyādhvanaḥ siddhir anivāryāvatiṣṭhate //
yeṣāṃ māyā mate 'nityā kalāvidyādikāraṇam
na teṣāmasito mārgaḥ kalāśuddhyā viśuddhyati //
kalā hi śodhitāḥ pañca nivṛttyādyā viśuddhaye
tattvādīnāmato bindoḥ kāryamadhvā viśeṣataḥ //
na tu vyāpakamātrāṇāṃ śuddhyā śuddhirmatādhvasu
anupādānarūpāṇāṃ kalānāṃ nityaśuddhayoḥ //
śivaśaktyorviśuddhyaiva sadā śuddhiprasaṅgataḥ
ityākhyātā mahāmāyā sarvādhvaprakṛtiḥ parā //
ācāryaistairaśeṣādhvakāryavādavicakṣaṇaiḥ
anye tu kathayantyatra māyāmadhvasvanaśvarīm //
upādānaṃ kalādīnām abhivyāptāṃ ca bindunā
śuddhiśca tādṛśī jñeyā tayorāgamavedibhiḥ //
yayā vyāpakaśuddhyaiva viśuddhiritarāśrayā
mantrayonirmahāmāyā yā parigrahavartinī //
śivasya śaktirākrāntā yayā sarve 'pi pudgalāḥ
seyaṃ kriyātmikā śaktir īśvarī sarvadoditā //
vartamānā paśuṣveva pāśatvena vyavasthitā
paśūn vartayate nityaṃ nānāyoniṣvaniścitā //
svaparāmarśavīryeṇa bhogamokṣau prayacchati
sā bhogasādhanopāyapratyayodayahetunā //
śabdānuvedhena sadā mohayedavivecitā
sarvathaivāmṛtaprāpteḥ pṛthakkāraṃ pratanvatī //
tato 'bhūd viṣayābhogaprītilālasacetasaḥ
jñānaṃ parāmṛtopāyahetuḥ parikaraḥ paśoḥ //
tacca śabdānuvedhena śabdarāśerabhūdasau
śabdarāśiśca bindūttho bindurnādādasāvapi //
bindoranāhatādeṣa kāraṇaṃ śuddhavartmanaḥ
tatra bhoktṛtayā bhogaiḥ śarīrendriyagocaraiḥ //
malaḥ karma ca māyā ca viśuddhamanumīyate
māyaiva kāraṇaṃ śuddhāśuddhayormalakarmaṇoḥ //
aśuddhayoraśuddhaiva māyāto dvividhā matā
bindorviveke sahasā cchidyate malakambukaḥ //
māyāpuruṣaviveke tu dharmādharmatuṣakṣayaḥ
uttirṇamāyamātmānaṃ mahāmāyānuṣaṅgiṇam //
uddiśya śaktirīśasya bindoḥ kṣobhāya vartate
yathodadhiruparyeva vikarotyanileraṇāt //
tathaikadeśato binduḥ śaktervyāpnoti cākhilam
evaṃ māyaikadeśena vikaroti tathākhilam //
vyāpnoti kāryamātmīyaṃ tathaivāvyaktamiṣyate
tatrākṣubdhe bhavedbhogo bindāvānandarūpiṇi //
kṣubdhe 'dhikāro devasya layo 'tikrāntabindukaḥ
ekaiva khalu cicchaktiḥ śivasya samavāyinī //
trividhopādhisambhedāl layabhogādhikāriṇī
tayaitayābhisambandhād eko devastridhā bhavet //
śivaḥ sadāśivo 'dhīśo layabhogādhikāravān
śaktirapratighodāramarīcinicayātmikā //
nityoditānavacchinnā nirvikalpasvarūpiṇī
nirāvaraṇavirdvandvanirupādānavaibhavā //
vividhopādhisambandhavivartabhidurodayā
śāntoditaprapañcādibinduvyāptipaṭīyasī //
parānapekṣānanyātmaprakāśyā sarvatomukhī
ādimadhyāntarahitā rahitā sarvabandhanaiḥ //
niṣṭhā kāṣṭhā parā sūkṣmā vastumātrātilālasā
citireva matāmlānamahimā parameṣṭhinaḥ //
śivasyānāhitāpūrvaviśeṣasyaiva sannidhau
tayaitayābhisambandhaviśeṣānnityarūpayā //
vikaroti vicitrābhir vṛttibhiḥ sthagayanniva
bindurāpūrayannādair āṇavaṃ cinnabho muhuḥ //
saridvānabhisambandhād indunārkasya sannidhau
vikaroti yathā lolaiḥ kallolairnādayannabhaḥ //
saiṣā śivāśrayā śaktir amoghā balaśālinī
ekānekavibhāgeva kāryabhedād vibhāvyate //
yathaikā savituḥ śaktir dānādānādikarmabhiḥ
icchākāryamanicchāpi kurvāṇecchā cidavyayā //
jñānamajñānarūpaivam akriyāpi kriyā tathā
yad yasyāḥ kāryamāmnāyalokābhyāmavadhāritam //
tadetadrūpiṇī śaktiḥ kurute 'cintyavaibhavā
kāmānapi bahūnekaḥ kalpavṛkṣaḥ prayacchati //
cintāmaṇiśca vividhān acintyamahimā yathā
tathānāhitasaṃskāraviśeṣaikasvarūpiṇī //
cidacintyā vibhoḥ śaktir aśeṣārthakriyāvidhau
na jāyate na mriyate kṣīyate na ca vardhate //
citiḥ śaktiḥ prakāśatvād ajaḍatvācca yat punaḥ
utpadyate naśyati vā cinotyapacinoti ca //
tadaprakāśarūpaṃ vā jaḍaṃ vā dṛśyate yathā
śarīrādi tathā nāsau tasmānnaiṣā vikāriṇī //
tābhyāmevopadeśābhyāṃ pariṇāmo nirākṛtaḥ
bodhaśakterabodhasya pariṇāmo hi dṛśyate //
pariṇāmāparimlānaṃ śāśvataṃ śivamāśritā
samavāyena tādātmyān na hi cit pariṇāmiṇī //
nityaiṣāśeṣakāryāṇāṃ kāraṇatvād yatheśvaraḥ
sattve kāraṇaśūnyatvād api binduvadiṣyate //
tathā hi tāṃ samāśritya santo 'nye śāśvatī satī
yatsiddhau jagataḥ siddhir yadasiddhau na kiñcana //
tatsattā sādhyate kasya kena vā pratipādyate
tāmetāmadvayāmeke kīrtayanti vipaścitaḥ //
citiṃ sadasadākāravivartollāsaśālinīm
yathā rajjurahicchidramālāvibhramakāriṇī //
na tānutpādayatyarthān asataḥ prathayatyasau
jñānamātraṃ tathaiveyam ekānekāyate bhramāt //
seyaṃ bhrāntiranālambā sarvanyāyavirodhinī
vicārāllūnamūlatvād aheturbandhamokṣayoḥ //
tasmānna baddho bandho 'nyo bandhakaśca vicārataḥ
nityamuktādvayānantasaṃvidevāsti kevalam //
kathaṃ punarayaṃ bhedapratibhāso 'pi dṛśyate
vyavahārastu bhedātmā vijñeyo vaṭayakṣavat //
tathā hi bhedo bhāvānāṃ na pratyakṣo 'kṣadhīryataḥ
bālamūkādivijñānatulyaivākalpanārthajā //
sā vidhātrī padārthānāṃ na niṣedhati kiñcana
Note: Allusion, as Agh points out, to Brahmasiddhi 2:1: āhurvidhātṛ pratyakṣaṃ | na niṣeddhṛ vipaścitaḥ |yad viśeṣaṇavijñānaṃ śabdasaṃskārapūrvakam //
deśakālādyapekṣākṣair udapādi na tatpunaḥ
arthasāmarthajaṃ jñānaṃ smṛtisaṅkalpavanmatam //
nānumānāgamau tatra pramāṇaṃ tadabhāvataḥ
pratyakṣa eva tāvarthe vikalpaviṣayāvapi //
svotthairnibaddhyate tasmāc chaṅkāpāśairvimūḍhadhīḥ
mucyate tebhya evāyaṃ bandhamokṣau na vastutaḥ //
ityadvaitagrahāviṣṭāḥ pralapanto dayālubhiḥ
gurubhiḥ pratibodhyante siddhāntāgamadāyibhiḥ //
yadyadvayeyaṃ saṃvittiḥ pramāṇairvyāvahārikaiḥ
sādhyeta taireva dṛḍhaṃ tasyāḥ syāt sadvitīyatā //
prasiddhāḥ pṛthagevālaṃ dharmidṛṣṭāntahetavaḥ
aprasiddhasya dharmasya siddhyai vyāptyupabṛṃhitāḥ //
na siddhaḥ sādhyate dharmo nāsiddhairapi taistathā
siddhyasiddhī ca sambhūya naikatra sthātumarhataḥ //
sapakṣapakṣayorbhede pramāṇamanumā bhavet
aikye hi na tayorhetusādharmyaṃ tadabhāvataḥ //
kasya kena kathaṃ vyāptir ityadvaitaprasiddhaye
prayukto bhedamākhyāti prayogaḥ svāṅgasiddhaye //
advayeti niṣedho 'pi citi yujyeta tanmate(?)
dvaitabhāvastato 'nyatra siddhyet siddhāvapi dhruvam //
pratijñā bhajyate teṣām āśāmātravijṛmbhitā
āgamo 'pi padaistaistaiḥ smāritārthaviśeṣataḥ //
padārthajātaṃ saṃsargaviśiṣṭaṃ kathayet katham
yadyadvayeyaṃ saṃvittiḥ svena syādabhidhitsitā //
āgamaḥ kathamadvaitam anumānaṃ ca sādhayet
nivāryamāṇamaṅgaiḥ svair advaitakṣapaṇakṣamaiḥ //
kiñca śabdāḥ parityajya mukhyamarthaṃ virodhataḥ
vartamānā hi dṛśyante gauṇe 'rthe lokavedayoḥ //
gaurbrāhmaṇo 'yamādityo yūpa ityevamādayaḥ
naivaṃ heturadṛṣṭāyāṃ vyāptau sādhyaṃ na sādhayet //
ato hetubalākrāntāḥ śrutayo dvaitamātmanām
mukhyamapyapahāyārthaṃ nutiṃ kurvanti saṃvidaḥ //
pratyakṣamapi gṛhṇāti vastuno nirvikalpakam
bhedaṃ parebhyo vyāvṛttirūpaṃ yenopajāyate //
jāyamānena nāmādiviśeṣasmṛtipūrvakam
savikalpamasandigdhaṃ vyabhicāravivarjitam //
pratyakṣasaṃjñaṃ vijñānam anyathā nopapadyate
agṛhītārthabhedasya tannāmādiviśeṣavat //
anumānasya sāphalyam api bhedagrahe sati
vyāptigrahaṇasambandhe sāmānye siddhasādhanāt //
api cānyatvamadvaitabhedayorabhyupaiti cet
bhedaḥ siddhyedathānanyabhāva evaṃ ca sādhyate //
na hi dṛṣṭāntamātreṇa sādhyasiddhirbhavedataḥ
rajjūdāharaṇaṃ śiṣyasammohāyaiva kevalam //
nāpi saṃvitsamā rajjor viśeṣānupalabdhitaḥ
vivartamānā tairbhāvair jñānamātranivartakaiḥ //
sā tu saṃvedavijñātā taistairbhāvairvivartate
maloparuddhadṛkśakter narasyevoḍurāṭ paśoḥ //
Note: N.B. jalacandra example, again for vivarta
yathā taimiriko hetusahasreṇāpi tarkayan
ekamindumanekāṃstān bhūyobhūyaḥ samīksate //
yathā vā pittasanduṣṭarasanaḥ svādu tarkayan
api tiktaṃ vijānāti payaḥ karaṇadoṣataḥ //
yathā vāñjanasaṃyukte kvathyamāne ca vāriṇi
viduṣāmapi nīloṣṇapratyayāvavivekataḥ //
tathā parīkṣitā samyag āgamaiḥ sopapattikaiḥ
vivartamānā jāteti naṣṭeti vividheti ca //
jñānānivṛttiṃ gamayet kāraṇaṃ timirādivat
tacchivapraṇidhānena śivaśāstroditena ca //
karmaṇaiva nivartyeta nānyathā jñānakoṭibhiḥ
timirādiryathārogyaśāstroktenaiva karmaṇā //
deśakālanarānyatve 'pyanyathānavabhāsitaḥ
abādhitaḥ pramāṇaiśca vivartaḥ syāt kathaṃ citeḥ //
prapañcaḥ kiñca māyeyaḥ pramāṇaireva sādhitaḥ
tasmādvivartate saṃvid aṇūnāmeva bandhanāt //
vivartaḥ khalu cicchakter mithyāpariṇatiryayā
atadrūpāpi tadrūparūpiṇīvānubhūyate //
sa parasparasambaddhaś cidacidgocarastayoḥ
anyonyādhyāsasādhyatvād avivekakṛtodayaḥ //
tatra cit svābhisambandhabuddhitattvāvivekataḥ
āropyātmani tadvṛttivikārānavikāriṇī //
janmādīnanu jāteti naṣṭeti vividheti ca
sasukheti saduḥkheti svātmānaṃ darśayatyaṇoḥ //
tadvajjaḍaṃ ca caitanyam āropyātmani cidguṇam
avivekena jānati bālo 'haṃ kṛśa ityataḥ //
sarveṣāmaviveko 'yam aṇūnāṃ malahetukaḥ
Note: sarveṣāmaviveko conj; sarveṣāmaviko edV unmetricalbhrāntipradhānasantānakandaścijjaḍavastunoḥ //
na hi saṃvidviśeṣāṇāṃ viśiṣṭairjaḍavastubhiḥ
vivartabhedo yujyerann antarā dṛḍhabandhanam //
tathā hi dehe 'haṃbuddhir na loṣṭe sāpi kasyacit
aṇoreva na sarveṣām ato bandhastayormataḥ //
yāni yasyendriyāṇāsan narasya jñānakarmaṇoḥ
na tāni punaranyasya karaṇāni tayostathā //
viśiṣṭaiva vivartāya cidviśeṣasya vāryate
buddhirna sarvā sarveṣāṃ tena bandhastayormataḥ //
buddhyārūḍhaṃ sukhaṃ duḥkhaṃ kiñcit kenacideva yat
puṃsopabhujyate tena tayorbandho niyāmakaḥ //
aviveko niyantā cet sa tayoreva kiṅkṛtaḥ
tena bandho 'sti bandhaśca pṛthageveśiturmataḥ //
bandhavartī vimūḍhātmā mokṣastadbandhamocanam
galite sarvathā bandhe vimukte cāṇave male //
sarvārthadyotikā śaktiḥ śivasyaiva vijṛmbhate
sarvāvaraṇanirmuktā śaktireṣā mahīyasī //
alpīyāṃsaṃ samāvṛtya viṣayaṃ sā tu darśayet
parasaṃvitsvarūpāyāḥ śakterasati bandhane //
paramātraṃ prakāśeta muktāṇūnāmanāratam
Note: Agh: malarahitatvena svaparaprakāśikāyā muktātmasaṃvidaḥ paramātraṃ parasya vastunaḥ sattāmātraṃ prakāśeta, na tu baddhātmavadasya viśeṣeṇa bhogyatayā prakāśata ityarthaḥ, tathātve muktasyāpi sukhaduḥkhādisaṃvedanena bhoktṛtvaprasaṅgātato vimuktāḥ sarvajñā na tu cinmātravedinaḥ //
sati bāhye tadajñānaṃ vastuni syāt tamaḥkṛtam
tamasācchādyamānā hi na te muktā bhavanti ca //
vikalpo bindusaṃkṣobhāc chabdavedhena saṃvidām
jāyate malaruddhānām aṇūnāmarthadarśane //
nirmalānāmasaṃkṣobhād bindostadbandhamokṣajā
nirvikalpārthasaṃvittis tadaharjātabālavat //
yo yadā vartate bhāvo bhūto bhāvi ca tat tadā
Note: syntax of this line unclear; do we have a masculine-neuter switch in the middle?yathārthasthitiṃ gṛḥnāti svasaṃvedyā cidavyayā //
na te viśvasya kartāraḥ kartāsya śiva eva yat
na hi kartṛbahutvasya gamakaṃ vidyate kvacit //
nityamuktoditācintyaprabhāvā śaktisaṃjñitā
saṃvidāśrayate śaśvacchivaṃ paramakāraṇam //
sa tayā jaḍamākramya sṛjatyavati hanti ca
tirodadhāti bhagavān anugṛhṇāti cātmanaḥ //
kṛtyeṣu teṣu kartāsau trividhaḥ pañcasūcyate
śaktimānāhitodyogaḥ pravṛttaśceti deśikaiḥ //
Note: Allusion to śaktodyuktaḥ pravṛttaśca kartā trividha iṣyate, which is quoted in KirV 3, ad Mat VP 3:20, and as Śataratnasaṅgraha 14. And note that here too it is attributed to humans with deśikaiḥ.
tatra śakto bhavedādyo niṣkalaḥ śivasaṃjñitaḥ
tasmin mukulitevāste kriyākhyā śaktiraiśvarī //
saivonmiṣantī samprāptabindugarbhabharālasā
patyurāviṣkarotyuccaiḥ paramānandasantatim //
sa tayā ramate nityaṃ samudyuktaḥ sadāśivaḥ
pañcamantratanuḥ śrīmān devaḥ sakalaniṣkalaḥ //
mananāt sarvabhāvānāṃ trāṇāt saṃsārasāgarāt
mantrarūpā hi tacchaktir mananatrāṇadharmiṇī //
Note: Agh: taduktam---`mananaṃ sarvaveditvaṃ trāṇaṃ saṃsāryanugrahaḥ | mananatrāṇadharmitvānmatra ityabhidhīyate' iti | eṣā ca vyutpattiḥ śivasya śaktervidyeśvarādīnāṃ ca samānaiva, ataśca vācakaśabdānāmupacāreṇa mantraśabdaprayogaḥ
kāryabhedādadhiṣṭhānavaśādekaiva pañcadhā
sā bhāti binduśāntyādipañcādhiṣṭheyagocarā //
binduḥ śāntiḥ kalā vidyā pratiṣṭhā sanivṛttikā
bhogasthānāni pañcaiṣāṃ bindusaṃjñā śiveritā //
kalānāmavibhāgo 'yaṃ pañcānāṃ bindusaṃjñitaḥ
tadgocarā parā mūrtir aparā kāryagocarā //
yā taysa vimalā śaktiḥ śivasya samavāyinī
saiva mūrtiḥ kriyābhedāt sādākhyā tanurucyate //
mahāmāyā samākrāntā śivena balaśālinā
bhogasthānaniviṣṭānāṃ nirmalānāṃ śivātmanām //
tanubhogendriyasthānavijñānādi karoti yat
tatkāryaṃ sā kriyāśaktir asāvapi tathocyate //
sarvajñānakriyārūpā śaktirekā hi śūlinaḥ
Note: QUOTATION of Moksa 25cd: sarvajñānakriyārūpā śaktirekaiva śūlinaḥicchājñānakriyādyā yat prabhavāḥ karyayonayaḥ //
īśvarāṇāṃ śivānāṃ ca mahāmāyāmayāstathā
dehendriyādayaḥ śuddhāḥ subhagāḥ svadhikārakāḥ //
seyaṃ kriyātmikā śaktiḥ śivasyāvyabhicāriṇī
tatsambandhācchivo 'śeṣakāryāṇāṃ heturucyate //
sa bindoravatīryāṇusadāśivasamāvṛtaḥ
patikṛtyādhikāreṣu sadāśivamaheśvarān //
sampreṣayannaśeṣādhvamūrdhani bhrājate prabhuḥ
pañcasrotomukhaḥ śāntaḥ prabhuḥ śaktiśirāḥ śivaḥ //
dṛkkriyecchāviśālākṣo vijñānendukalānvitaḥ
īśānamūrdhā puṃvaktro daśadigbāhumaṇḍalaḥ //
aghorahṛdayo vāmaguhyo jātatanūjjvalaḥ
pravṛttimānayaṃ devaḥ sakalaḥ sarvapāvanaḥ //
Note: NOTE that this is the end of the commentary on the half-verse śaktodyuktaḥ pravṛttaśca kartā trividha iṣyate, which was allued to in 265. NOTE also that these last two verses could be considered to be a paraphrase of Parakhya 2:84--85b or of Mat VP 4:14c--15b.
eka eva śivastadvac chaktirapyavikāriṇī
layabhogādhikāreṣu tau hi cinmātrarūpiṇau //
tathā hi vimalodāragabhīre cinmahodadhau
svātmani pravilīyante tenaike samadhiṣṭhitāḥ //
śivena nibhṛtātmīyaśaktayo 'nye viśerate
samāliṅgya mahāmāyām apare vṛttiśālinīm //
tatsamparkiasukhaikāgrabuddhayo bhogalampaṭāḥ
tathā pare paravyoma samāśrityādhvamūrdhani //
kurvanti pañcakṛtyāni patyurājñānuvartinaḥ
tataḥ sa teṣāmeko 'pi layabhogādhikāriṇām //
adhiṣṭhātṛtayā bhedam aupacārikamṛcchati
tadvadeva matā śaktis tayorbhedo 'dhunocyate //
śuddhe 'dhvani śivaḥ kartā kāraṇaṃ śaktirāśritā
Note: 289a = Kir 3:26csamāśrayaḥ sa vijñeyaḥ svaniṣṭhaghanacinmayaḥ //
sā tu saṃvidaśeṣārthagrahaṇe lampaṭodayā
paramaiśvaryarūpā ca mahimā vyāptirūpiṇī //
maheśvaro mahāneṣa sarvārthavyāpakastayoḥ
parānapekṣaṃ rūpaṃ yad vijñānaṃ śivasaṃjñitam //
tasya śaktiṃ parāpekṣaṃ rūpamāhurvipaścitaḥ
ākāradvayasaṃvittir aśeṣasyāpi vastunaḥ //
parāpekṣānapekṣābhyām asti śaktiḥ śivāśrayā
nityoditānavacchinnavibhūterīśvarasya yat //
śeyādhiṣṭheyakāryādau na tu hetvādikaṃ param
tena śaktiḥ parāpekṣaṃ rūpamīśasya yujyate //
na sarvasya parāpekṣaṃ rūpamātramasau bhavet
kāryaputrādirūpāṇām anyathaivopalambhanāt //
na tu nirviṣayaṃ jñānaṃ tadeva viṣayagrahaḥ
virodhenātha paryāyān naivamapyavināśi yat //
naśvarāṇāmayaṃ dharmo yaḥ kāle nānyathodayaḥ
avināśi ca tannityam iṣṭamasmād vibhidyate //
śaktirāśayataḥ śambhoḥ sa ca tasyāstatastathā
kāryopādhivaśācchaktisaṃjñā syādapi cidghane //
na tu śaktiḥ parāpekṣā vastuto 'stīti kecana
karaṇena vinā kāryaṃ kurvan kartā bhavediti //
matireṣāmayuktaiva yuktipratyakṣabādhitā
kiñcāgṛhītamapi ced upādhiḥ kāryamīśituḥ //
sadopahitabhāvena nirupādhiḥ kathaṃ śivaḥ
kathaṃ vāyaṃ bhavet kartā kāraṇajñānavarjitaḥ //
puruṣo vā kathaṃ buddhiṃ paśyet śaktyā tayā vinā
idamandhatamaḥ kṛtsnam antarā śaktidīpikām //
jāyetānyacca bhagavān aśaktaḥ kiṃ kariṣyati
ananyāpi tathā śambhor vibhinnā śaktiriṣyate //
yathā masūrastvaṅguṣṭhān nāpi bhinnoktahetubhiḥ
Note: edV prints: yathā masūrātva(rastva)ṅguṣṭhānnāpi bhinnoktahetubhiḥ Agh's first sentence: yathā masūrākhyo dhānyaviśeṣo 'ṅguṣṭhākhyastajjātīyo 'pi kenāpyākāreṇa bhidyate, evaṃ śivaśaktyorvastvantaratvābhāve 'pi dharmidharmatayā bhedaḥ siddhaḥ |ananyāpi vibhinnātaḥ śambhoḥ sā samavāyinī //
svābhāvikī ca tanmūlā prabhā bhānorivāmalā
na hyeṣa bhagavān śaktyā svātmano 'tyantabhinnayā //
kadācit kurute kiñcin nāpi jānāti kiñcana
anāhitaviśeṣo 'pi heturdevo maheśvaraḥ //
kāryabhedo 'pi kāryasya syādavasthāviśeṣataḥ
binduḥ pralīnakāryo 'sau śivaśaktisamīritaḥ //
sargāya sthitaye sraṣṭṛprapañcavilayāya ca
cirasthāpitaviśvo hi bindureva pravartate //
avasthābhedamāsādya ghaṭamārabhate yathā
mṛdavasthāntarāpattyā pūrvamevamasāvapi //
prabhuśaktisamākrāntas tattadvṛttiviśeṣataḥ
kāryabhedāya ghaṭate nirvikāre 'pi śūlini //
anāpannavikāro 'pi yathoktakramabhāvinām
bhedasaṃśoṣacūrṇānām avasthābhedajanmanām //
vidhātā kamalasyoṣṇagabhastiḥ syāt tathā śivaḥ
kartā sargādikāryāṇām avikāro 'pi śaktimān //
yathā madhūcchiṣṭamṛdor anapekṣaḥ kṣaṇena ca
dravatāśuṣkatāhetur avikāro 'pi bhāskaraḥ //
tathā samāsamātmīyapuṇyāpuṇyākhyakarmaṇām
aṇūnāmavikāro 'pi bandhamokṣakaraḥ śivaḥ //
parasparavirodhena nivāritavipākayoḥ
karmaṇoḥ sannipātena śaivī śaktiḥ patatyaṇoḥ //
Note: A plain affirmation, in spite of what Agh's commentary may say, of the karmasāmyapakṣa (not the malaparipākapakṣa).
tasyāṃ patitamātrāyāṃ nirdhūtaghanasaṃvṛtiḥ
praśāntamalakāluṣyam ātmānamanupaśyati //
tadaiva hi vimukto 'sau yadāghrātaḥ śivecchayā
nityanaimittikenaiṣa karmaṇā vartate param //
anenaiva śarīreṇa parāṃ vyāptimakhaṇḍitām
prāpnuvanti mahādhīrā dhanyā hi śivayoginaḥ //
sa punāti dṛśā vācā caraṇena kareṇa ca
nadījanapadodyānapurādīni svalīlayā //
kiṃ punaḥ śaraṇāyātaṃ bhavabhītamimaṃ janam
namastathāvidhāyāsmadgurave śivatejase //
nidhaye yogaratnānām anantaphaladāyinām
rāmakaṇṭhakṛtālokanirmalīkṛtacetasā //
ratnatrayaparīkṣeyaṃ kṛtā śrīkaṇṭhasūriṇā
śrīrāmakaṇṭhasadvṛttiṃ mayaivamanukurvatā
ratnatrayaparīkṣārthaḥ saṃkṣepeṇa prakāśitaḥ //
iti ratnatrayaparīkṣā samāptā
- Notes
- Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/)
- Holder of rights
- Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen
- Citation Suggestion for this Object
- TextGrid Repository (2022). 1_sanskr. tei. sa_zrIkaNTha-ratnatrayaparIkSA. GRETIL. Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen. https://hdl.handle.net/21.T11991/0000-001C-94B1-2