pracaṇḍatāṇḍavāṭope prakṣiptā yena diggajāḥ

bhavantu vighnabhaṅgāya bhavasya caraṇāmbujāḥ //

pātālādutpatiṣṇor makaravasatayo yasya pucchābhighātād ūrdhvaṃ brahmāṇḍakhaṇḍavyatikaravihitavyatyayenāpatanti

viṣṇormatsyāvatāre sakalavasumatīmaṇḍalaṃ vyaśnuvānās tasyāsyodīritānāṃ dhvanir apaharatād aśriyaṃ vaḥ śrutīnām //

nārāyaṇaṃ namaskṛtya naraṃ caiva narottamam

devīṃ sarasvatīṃ caiva tato jayam udīrayet //

ajo 'pi yaḥ kriyāyogān nārāyaṇa iti smṛtaḥ

triguṇāya trivedāya namas tasmai svayambhuve //

sūtamekāgramāsīnaṃ naimiṣāraṇyavāsinaḥ

munayo dīrghasattrānte papracchur dīrghasaṃhitām //

pravṛttāsu purāṇīṣu dharmyāsu lalitāsu ca

kathāsu śaunakādyās tu abhinandya muhurmuhuḥ //

kathitāni purāṇāni yānyasmākaṃ tvayānagha

tānyevāmṛtakalpāni śrotum icchāmahe punaḥ //

kathaṃ sasarja bhagavaṃl lokanāthaścarācaram

kasmācca bhagavān viṣṇur matsyarūpatvam āśritaḥ //

bhairavatvaṃ bhavasyāpi purāritvaṃ ca kena hi

kasya hetoḥ kapālitvaṃ jagāma vṛṣabhadhvajaḥ //

sarvam etat samācakṣva sūta vistaraśaḥ kramāt

tvadvākyenāmṛtasyeva na tṛptiriha jāyate //

puṇyaṃ pavitram āyuṣyam idānīṃ śṛṇuta dvijāḥ

mātsyaṃ purāṇamakhilaṃ yajjagāda gadādharaḥ //

purā rājā manur nāma cīrṇavān vipulaṃ tapaḥ

putre rājyaṃ samāropya kṣamāvān ravinandanaḥ //

malayasyaikadeśe tu sarvātmaguṇasaṃyutaḥ

samaduḥkhasukho vīraḥ prāptavān yogam uttamam //

babhūva varadaś cāsya varṣāyutaśate gate

varaṃ vṛṇīṣva provāca prītaḥ sa kamalāsanaḥ //

evamukto 'bravīd rājā praṇamya sa pitāmaham

ekam evāham icchāmi tvatto varamanuttamam //

bhūtagrāmasya sarvasya sthāvarasya carasya ca

bhaveyaṃ rakṣaṇāyālaṃ pralaye samupasthite //

evamastviti viśvātmā tatraivāntaradhīyata

puṣpavṛṣṭiḥ sumahatī khātpapāta surārpitā //

kadācidāśrame tasya kurvataḥ pitṛtarpaṇam

papāta pāṇyor upari śapharī jalasaṃyutā //

dṛṣṭvā tacchapharīrūpaṃ sa dayālurmahīpatiḥ

rakṣaṇāyākarodyatnaṃ sa tasminkarakodare //

ahorātreṇa caikena ṣoḍaśāṅgulavistṛtaḥ

so 'bhavanmatsyarūpeṇa pāhi pāhīti cābravīt //

sa tamādāya maṇike prākṣipajjalacāriṇam

tatrāpi caikarātreṇa hastatrayam avardhata //

punaḥ prāhārtanādena sahasrakiraṇātmajam

sa matsyaḥ pāhi pāhīti tvāmahaṃ śaraṇaṃ gataḥ //

tataḥ sa kūpe taṃ matsyaṃ prāhiṇod ravinandanaḥ

yadā na māti tatrāpi kūpe matsyaḥ sarovare //

kṣipto 'sau pṛthutāmāgāt punar yojanasaṃmitām

tatrāpyāha punar dīnaḥ pāhi pāhi nṛpottama //

tataḥ sa manunā kṣipto gaṅgāyāmapyavardhata

yadā tadā samudre taṃ prākṣipanmedinīpatiḥ //

yadā samudramakhilaṃ vyāpyāsau samupasthitaḥ

tadā prāha manurbhītaḥ ko 'pi tvamasureśvaraḥ //

athavā vāsudevastvam anya īdṛkkathaṃ bhavet

yojanāyutaviṃśatyā kasya tulyaṃ bhavedvapuḥ //

jñātastvaṃ matsyarūpeṇa māṃ khedayasi keśava

hṛṣīkeśa jagannātha jagaddhāma namo 'stu te //

evamuktaḥ sa bhagavān matsyarūpī janārdanaḥ

sādhu sādhviti covāca samyagjñātas tvayānagha //

acireṇaiva kālena medinī medinīpate

bhaviṣyati jale magnā saśailavanakānanā //

naur iyaṃ sarvadevānāṃ nikāyena vinirmitā

mahājīvanikāyasya rakṣaṇārthaṃ mahīpate //

svedāṇḍajodbhido ye vai ye ca jīvā jarāyujāḥ

asyāṃ nidhāya sarvāṃs tān anāthān pāhi suvrata //

yugāntavātābhihatā yadā bhavati naur nṛpa

śṛṅge 'sminmama rājendra tademāṃ saṃyamiṣyasi //

tato layānte sarvasya sthāvarasya carasya ca

prajāpatistvaṃ bhavitā jagataḥ pṛthivīpate //

evaṃ kṛtayugasyādau sarvajño dhṛtimānnṛpaḥ

manvantarādhipaścāpi devapūjyo bhaviṣyasi //

evamukto manustena papraccha madhusūdanam

bhagavankiyadbhirvarṣair bhaviṣyatyantarakṣayaḥ //

sattvāni ca kathaṃ nātha rakṣiṣye madhusūdana

tvayā saha punaryogaḥ kathaṃ vā bhavitā mama //

adyaprabhṛtyanāvṛṣṭir bhaviṣyati mahītale

yāvadvarṣaśataṃ sāgraṃ durbhikṣam aśubhāvaham //

tato 'lpasattvakṣayadā raśmayaḥ sapta dāruṇāḥ

saptasapterbhaviṣyanti prataptāṅgāravarṣiṇaḥ //

aurvānalo 'pi vikṛtiṃ gamiṣyati yugakṣaye

viṣāgniścāpi pātālāt saṃkarṣaṇamukhacyutaḥ

bhavasyāpi lalāṭotthas tṛtīyanayanānalaḥ //

trijagannirdahan kṣobhaṃ sameṣyati mahāmune

evaṃ dagdhā mahī sarvā yadā syādbhasmasaṃnibhā //

ākāśamūṣmaṇā taptaṃ bhaviṣyati paraṃtapa

tataḥ sadevanakṣatraṃ jagadyāsyati saṃkṣayam //

saṃvarto bhīmanādaśca droṇaścaṇḍo balāhakaḥ

vidyutpatākaḥ śoṇastu saptaite layavāridāḥ //

agniprasvedasambhūtāḥ plāvayiṣyanti medinīm

samudrāḥ kṣobhamāgatya caikatvena vyavasthitāḥ //

etadekārṇavaṃ sarvaṃ kariṣyanti jagattrayam

vedanāvamimāṃ gṛhya sattvabījāni sarvaśaḥ //

āropya rajjuyogena matpradattena suvrata

saṃyamya nāvaṃ macchṛṅge matsyabhāvābhirakṣitaḥ //

ekaḥ sthāsyasi deveṣu dagdheṣvapi paraṃtapa

somasūryāvahaṃ brahmā caturlokasamanvitaḥ //

narmadā ca nadī puṇyā mārkaṇḍeyo mahānṛṣiḥ

bhavo vedāḥ purāṇāni vidyābhiḥ sarvatovṛtam //

tvayā sārdhamidaṃ viśvaṃ sthāsyatyantarasaṃkṣaye

evamekārṇave jāte cākṣuṣāntarasaṃkṣaye //

vedānpravartayiṣyāmi tvatsargādau mahīpate

evamuktvā sa bhagavāṃs tatraivāntaradhīyata //

manur apyāsthito yogaṃ vāsudevaprasādajam

abhyasan yāvad ābhūtasamplavaṃ pūrvasūcitam //

kāle yathokte saṃjāte vāsudevamukhodgate

śṛṅgī prādurbabhūvātha matsyarūpī janārdanaḥ //

bhujaṃgo rajjurūpeṇa manoḥ pārśvamupāgamat

bhūtānsarvānsamākṛṣya yogenāropya dharmavit //

bhujaṃgarajjvā matsyasya śṛṅge nāvamayojayat

uparyupasthitastasyāḥ praṇipatya janārdanam //

ābhūtasamplave tasminn atīte yogaśāyinā

pṛṣṭena manunā proktaṃ purāṇaṃ matsyarūpiṇā

tadidānīṃ pravakṣyāmi śṛṇudhvamṛṣisattamāḥ //

yadbhavadbhiḥ purā pṛṣṭaḥ sṛṣṭyādikamahaṃ dvijāḥ

tad evaikārṇave tasmin manuḥ papraccha keśavam //

utpattiṃ pralayaṃ caiva vaṃśānmanvantarāṇi ca

vaṃśyānucaritaṃ caiva bhuvanasya ca vistaram //

dānadharmavidhiṃ caiva śrāddhakalpaṃ ca śāśvatam

varṇāśramavibhāgaṃ ca tatheṣṭāpūrtasaṃjñitam //

devatānāṃ pratiṣṭhādi yaccānyadvidyate bhuvi

tatsarvaṃ vistareṇa tvaṃ dharmaṃ vyākhyātumarhasi //

mahāpralayakālānta etadāsīttamomayam

prasuptamiva cātarkyam aprajñātamalakṣaṇam //

avijñeyamavijñātaṃ jagat sthāsnu cariṣṇu ca

tataḥ svayambhūr avyaktaḥ prabhavaḥ puṇyakarmaṇām //

vyañjayannetadakhilaṃ prādurāsīt tamonudaḥ

yo 'tīndriyaḥ paro vyaktād aṇur jyāyān sanātanaḥ

nārāyaṇa iti khyātaḥ sa ekaḥ svayam udbabhau //

yaḥ śarīrād abhidhyāya sisṛkṣurvividhaṃ jagat

apa eva sasarjādau tāsu vīryam avāsṛjat //

tadevāṇḍaṃ samabhavad dhemarūpyamayaṃ mahat

saṃvatsarasahasreṇa sūryāyutasamaprabham //

praviśyāntarmahātejāḥ svayam evātmasambhavaḥ

prabhāvād api tadvyāptyā viṣṇutvam agamat punaḥ //

tadantarbhagavāneṣa sūryaḥ samabhavatpurā

ādityaścādibhūtatvād brahmā brahma paṭhann abhūt //

divaṃ bhūmiṃ samakarot tadaṇḍaśakaladvayam

sa cākaroddiśaḥ sarvā madhye vyoma ca śāśvatam //

jarāyurmerumukhyāś ca śailās tasyābhavaṃs tadā /

yad aulbaṃ tad abhūn meghas taḍitsaṅghātamaṇḍalam //

nadyo 'ṇḍanāmnaḥ saṃbhūtāḥ pitaro manavas tathā

sapta ye 'mī samudrāś ca te 'pi cāntarjalodbhavāḥ

lavaṇekṣusurādyāś ca nānāratnasamanvitāḥ //

sa sisṛkṣur abhūd devaḥ prajāpatir arindama

tattejasaś ca tatraiṣa mārtaṇḍaḥ samajāyata //

mṛte 'ṇḍe jāyate yasmān mārtaṇḍas tena saṃsmṛtaḥ

rajoguṇamayaṃ yattad rūpaṃ tasya mahātmanaḥ

caturmukhaḥ sa bhagavān abhūl lokapitāmahaḥ //

yena sṛṣṭaṃ jagat sarvaṃ sadevāsuramānuṣam

tamavehi rajorūpaṃ mahat sattvam udāhṛtam //

caturmukhatvam agamat kasmāl lokapitāmahaḥ

kathaṃ tu lokān asṛjad brahmā brahmavidāṃ varaḥ //

tapaś cacāra prathamam amarāṇāṃ pitāmahaḥ

āvibhūtās tathā vedāḥ sāṅgopāṅgapadakramāḥ //

purāṇasarvaśāstrāṇāṃ prathamaṃ brahmaṇā smṛtam

nityaṃ śabdamayaṃ puṇyaṃ śatakoṭipravistaram //

anantaraṃ ca vaktrebhyo vedās tasya viniḥsṛtāḥ

mīmāṃsānyāyavidyāś ca pramāṇāṣṭakasaṃyutāḥ //

vedābhyāsaratasyāsya prajākāmasya mānasāḥ

manasaḥ pūrvasṛṣṭā vai jātā yat tena mānasāḥ //

marīcir abhavat pūrvaṃ tato 'trir bhagavān ṛṣiḥ

aṅgiraś cābhavat paścāt pulastyas tadanantaram //

tataḥ pulahanāmā vai tataḥ kratur ajāyata

pracetāś ca tataḥ putro vasiṣṭhaś cābhavat punaḥ //

putro bhṛgur abhūt tadvan nārado 'py acirād abhūt

daśemān mānasān brahmā munīn putrān ajijanat //

śārīrān atha vakṣyāmi mātṛhīnān prajāpateḥ

aṅguṣṭhād dakṣiṇād dakṣaḥ prajāpatir ajāyata //

dharmaḥ stanāntād abhavad dhṛdayāt kusumāyudhaḥ

bhrūmadhyād abhavat krodho lobhaś cādharasaṃbhavaḥ //

buddher mohaḥ samabhavad ahaṃkārād abhūn madaḥ

pramodaś cābhavat kaṇṭhān mṛtyur locanato ṇrpa

bharataḥ karamadhyāt tu brahmasūnur abhūt tataḥ //

ete nava sutā rājan kanyā ca daśamī punaḥ

aṅgajā iti vikhyātā daśamī brahmaṇaḥ sutā //

buddher mohaḥ samabhavad iti yat parikīrtitam

ahaṃkāraḥ smṛtaḥ krodho buddhir nāma kim ucyate //

sattvaṃ rajas tamaś caiva guṇatrayam udāhṛtam

sāmyāvasthitir eteṣāṃ prakṛtiḥ parikīrtitā //

kecit pradhānam ity āhur avyaktam apare jaguḥ

etad eva prajāsṛṣṭiṃ karoti vikaroti ca //

guṇebhyaḥ kṣobhamāṇebhyas trayo devā vijajñire

ekā mūrtis trayo bhāgā brahmaviṣṇumaheśvarāḥ //

savikārāt pradhānāt tu mahat tattvaṃ prajāyate

mahān iti yataḥ khyātir lokānāṃ jāyate sadā //

ahaṃkāraś ca mahato jāyate mānavardhanaḥ

indriyāṇi tataḥ pañca vakṣye buddhivaśāni tu

prādur bhavanti cānyāni tathā karmavaśāni tu //

śrotraṃ tvak cakṣuṣī jihvā nāsikā ca yathākramam

pāyūpasthaṃ hastapādaṃ vākka cendriyasaṃgrahaḥ //

śabdaḥ sparśaś ca rūpaṃ ca raso gandhaś ca pañcamaḥ

utsargānandanādānagatyālāpāś ca tatkriyāḥ //

mana ekādaśaṃ teṣāṃ karmabuddhiguṇānvitam

indriyāvayavāḥ sūkṣmās tasya mūrtiṃ manīṣiṇaḥ //

śrayanti yasmāt tanmātrāḥ śarīraṃ tena saṃsmṛtam

śarīrayogāj jīvo 'pi śarīrī gadyate budhaiḥ //

manaḥ sṛṣṭiṃ vikurute codyamānaṃ sisṛkṣayā

ākāśaṃ śabdatanmātrād abhūc chabdaguṇātmakam //

ākāśavikṛter vāyuḥ śabdasparśaguṇo 'bhavat

vāyoś ca sparśatanmātrāt tejaś cāvir abhūt tataḥ //

triguṇaṃ tadvikāreṇa tacchabdasparśarūpavat

tejovikārād abhavad vāri rājaṃś caturguṇam //

rasatanmātrasaṃbhūtaṃ prāyo rasaguṇātmakam

bhūmis tu gandhatanmātrād abhūt pañcaguṇānvitā //

prāyo gandhaguṇā sā tu buddhir eṣā garīyasī

ebhiḥ saṃpāditaṃ bhuṅkte puruṣaḥ pañcaviṃśakaḥ //

īśvarecchāvaśaḥ so 'pi jīvātmā kathyate budhaiḥ

evaṃ ṣaḍviṃśakaṃ proktaṃ śarīram iha mānave //

sāṃkhyaṃ saṃkhyātmakatvāc ca kapilādibhir ucyate

etat tattvātmakaṃ kṛtvā jagad vedhā ajījanat //

sāvitrīṃ lokasṛṣṭyarthe hṛdi kṛtvā samāsthitaḥ

tataḥ saṃjapatas tasya bhitvā deham akalmaṣam //

strīrūpam ardham akarod ardhaṃ puruṣarūpavat

śatarūpā ca sā khyātā sāvitrī ca nigadyate //

sarasvaty atha gāyatrī brahmāṇī ca parantapa

tataḥ svadehasaṃbhūtām ātmajām ity akalpayat //

dṛṣṭvā tāṃ vyathitas tāvat kāmabāṇārdito vibhuḥ

aho rūpam aho rūpam iti cāha prajāpatiḥ //

tato vāsiṣṭhapramukhā bhaginīm iti cukruśuḥ

brahmā na kiṃcid dadṛśe tanmukhālokanād ṛte //

aho rūpam aho rūpam iti prāha punaḥ punaḥ

tataḥ praṇāmanamrāṃ tāṃ punar evābhyalokayat //

atha pradakṣiṇaṃ cakre sā pitur varavarṇinī

putrebhyo lajjitasyāsya tadrūpālokanecchayā //

āvirbhūtaṃ tatro vaktraṃ dakṣiṇaṃ pāṇḍugaṇḍavat

vismayasphuradoṣṭhaṃ ca pāścātyam udagāt tataḥ //

caturtham abhavat paścād vāmaṃ kāmaśarāturam

tato 'nyad abhavat tasya kāmāturatayā tathā //

utpatantyās tadākārā ālokanakutūhalāt

sṛṣṭyarthaṃ yat kṛtaṃ tena tapaḥ paramadāruṇam //

tat sarvaṃ nāśam agamat svasutopagamecchayā

tenordhvaṃ vaktram abhavat pañcamaṃ tasya dhīmataḥ

āvirbhavajjaṭābhiś ca tad vaktraṃ cāvṛṇot prabhuḥ //

tatas tān abravīd brahmā putrān ātmasamudbhavān

prajāḥ sṛjadhvam abhitaḥ sadevāsuramānuṣīḥ //

evam uktās tataḥ sarve sasṛjur vividhāḥ prajāḥ

gateṣu teṣu sṛṣṭyarthaṃ praṇāmāvanatām imām //

upayeme sa viśvātmā śatarūpām aninditām

saṃbabhūva tayā sārdham atikāmāturo vibhuḥ

salajjāṃ cakame devaḥ kamalodaramandire //

yāvad abdaśataṃ divyaṃ yathānyaḥ prākṛto janaḥ

tataḥkālena mahatā tasyāḥ putro 'bhavan manuḥ //

svāyaṃbhuvo iti khyātaḥ sa virāḍ iti naḥ śrutam

tadrūpaguṇasāmānyād adhipuruṣa ucyate //

vairājā yatra te jātā bahavaḥ śaṃsitavratāḥ

svāyaṃbhuvā mahābhāgāḥ sapta sapta tathāpare //

svārociṣādyāḥ sarve te brahmatulyasvarūpiṇaḥ

auttamipramukhās tadvad yesāṃ tvaṃ saptamo 'dhunā //

aho kaṣṭataraṃ caitad aṅgajāgamanaṃ vibho

kathaṃ na doṣamagamat karmaṇānena padmabhūḥ //

parasparaṃ ca sambandhaḥ sagotrāṇām abhūt katham

vaivāhikastatsutānāṃ chinddhi me saṃśayaṃ vibho //

divyeyamādisṛṣṭistu rajoguṇasamudbhavā

atīndriyendriyā tadvad atīndriyaśarīrikā //

divyatejomayī bhūpa divyajñānasamudbhavā

na martyairabhitaḥ śakyā vaktuṃ vai māṃsacakṣubhiḥ //

yathā bhujaṃgāḥ sarpāṇām ākāśaṃ viśvapakṣiṇām

vidanti mārgaṃ divyānāṃ divyā eva na mānavāḥ //

kāryākārye na devānāṃ śubhāśubhaphalaprade

yasmāttasmānna rājendra tadvicāro nṛṇāṃ śubhaḥ //

anyacca sarvavedānām adhiṣṭhātā caturmukhaḥ

gāyatrī brahmaṇastadvad aṅgabhūtā nigadyate //

amūrtaṃ mūrtimad vāpi mithunaṃ tatpracakṣate

viriñcir yatra bhagavāṃs tatra devī sarasvatī

bhāratī yatra yatraiva tatra tatra prajāpatiḥ //

yathātapo na rahitaś chāyayā dṛśyate kvacit

gāyatrī brahmaṇaḥpārśvaṃ tathaiva na vimuñcati //

vedarāśiḥ smṛto brahmā sāvitrī tadadhiṣṭhitā

tasmānna kaściddoṣaḥ syāt sāvitrīgamane vibho //

tathāpi lajjāvanataḥ prajāpatir abhūtpurā

svasutopagamād brahmā śaśāpa kusumāyudham //

yasmānmamābhibhavatā manaḥ saṃkṣobhitaṃ śaraiḥ

tasmāttvaddehamacirād rudro bhasmīkariṣyati //

tataḥ prasādayāmāsa kāmadevaścaturmukham

na māmakāraṇe śaptuṃ tvamihārhasi mānada //

ahamevaṃvidhaḥ sṛṣṭas tvayaiva caturānana

indriyakṣobhajanakaḥ sarveṣāmeva dehinām //

strīpuṃsoravicāreṇa mayā sarvatra sarvadā

kṣobhyaṃ manaḥ prayatnena tvayaivoktaṃ purā vibho //

tasmādanaparādho 'haṃ tvayā śaptastathā vibho

kuru prasādaṃ bhagavan svaśarīrāptaye punaḥ //

vaivasvate 'ntare prāpte yādavānvayasambhavaḥ

rāmo nāma yadā martyo matsattvabalamāśritaḥ //

avatīryāsuradhvaṃsī dvārakām adhivatsyati

tadbhrātustatsamasya tvaṃ tadā putratvameṣyasi //

evaṃ śarīramāsādya bhuktvā bhogānaśeṣataḥ

tato bharatavaṃśānte bhūtvā vatsanṛpātmajaḥ //

vidyādharādhipatyaṃ ca yāvad ābhūtasaṃplavam

sukhāni dharmataḥ prāpya matsamīpaṃ gamiṣyasi //

evaṃ śāpaprasādābhyām upetaḥ kusumāyudhaḥ

śokapramodābhiyuto jagāma sa yathāgatam //

ko 'sau yaduriti prokto yadvaṃśe kāmasambhavaḥ

kathaṃ ca dagdho rudreṇa kimatha kusumāyudhaḥ //

bharatasyānvaye kasya kā ca sṛṣṭiḥ purābhavat

etatsarvaṃ samācakṣva mūlataḥ saṃśayo hi me //

yā sā dehārdhasambhūtā gāyatrī brahmavādinī

jananī yā manordevī śatarūpā śatendriyā //

ratirmanastapo buddhir mahān diksambhramas tathā

tataḥ sa śatarūpāyāṃ saptāpatyānyajījanat //

ye marīcyādayaḥ putrā mānasāstasya dhīmataḥ

teṣāmayamabhūllokaḥ sarvajñānātmakaḥ purā //

tato 'sṛjadvāmadevaṃ triśūlavaradhāriṇam

sanatkumāraṃ ca vibhuṃ pūrveṣāmapi pūrvajam //

vāmadevastu bhagavān asṛjanmukhato dvijān

rājanyān asṛjadbāhvor viṭchūdrān ūrupādayoḥ //

vidyuto 'śanimeghāṃśca rohitendradhanūṃṣi ca

chandāṃsi ca sasarjādau parjanyaṃ ca tataḥ param //

tataḥ sādhyagaṇānīśas trinetrānasṛjatpunaḥ

koṭīśca caturaśītiṃ jarāmaraṇavarjitāḥ //

vāmo 'sṛjannamartyāṃs tān brahmaṇā vinivāritaḥ

naivaṃvidhā bhavetsṛṣṭir jarāmaraṇavarjitā //

śubhāśubhātmikā yā tu saiva sṛṣṭiḥ praśasyate

evaṃ sthitaḥ sa tenādau sṛṣṭeḥ sthāṇurato 'bhavat //

svāyambhuvo manurdhīmāṃs tapastaptvā suduścaram

patnīmevāpa rūpāḍhyām anantā nāma nāmataḥ //

priyavratottānapādau manustasyām ajījanat

dharmasya kanyā caturā sūnṛtā nāma bhāminī //

uttānapādāttanayān prāpa mantharagāminī

apasyatim apasyantaṃ kīrtimantaṃ dhruvaṃ tathā //

uttānapādo 'janayat sūnṛtāyāṃ prajāpatiḥ

dhruvo varṣasahasrāṇi trīṇi kṛtvā tapaḥ purā //

divyamāpa tataḥ sthānam acalaṃ brahmaṇo varāt

tameva purataḥ kṛtvā dhruvaṃ saptarṣayaḥ sthitāḥ //

dhanyā nāma manoḥ kanyā dhruvācchiṣṭam ajījanat

agnikanyā tu succhāyā śiṣṭātsā suṣuve sutān //

kṛpaṃ ripuṃ jayaṃ vṛttaṃ vṛkaṃ ca vṛkatejasam

cakṣuṣaṃ brahmadauhitryāṃ vīriṇyāṃ sa ripuṃjayaḥ //

vīraṇasyātmajāyāṃ tu cakṣurmanumajījanat

manur vai rājakanyāyāṃ naḍvalāyāṃ sa cākṣuṣaḥ //

janayāmāsa tanayān daśa śūrānakalmaṣān

ūruḥ pūruḥ śatadyumnas tapasvī satyavāgghaviḥ //

agniṣṭudatirātraśca sudyumnaścāparājitaḥ

abhimanyustu daśamo naḍvalāyām ajāyata //

ūror ajanayat putrān ṣaḍ āgneyī tu suprabhān

agniṃ sumanasaṃ khyātiṃ kratumaṅgirasaṃ gayam //

pitṛkanyā sunīthā tu venamaṅgādajījanat

venamanyāyinaṃ viprā mamanthus tatkarād abhūt

pṛthurnāma mahātejāḥ sa putrau dvāv ajījanat //

antardhānas tu mārīcaṃ śikhaṇḍinyāmajījanat

havirdhānāt ṣaḍ āgneyī dhiṣaṇājanayat sutān

prācīnabarhiṣaṃ sāṅgaṃ yamaṃ śukraṃ balaṃ śubham //

prācīnabarhir bhagavān mahān āsīt prajāpatiḥ

havirdhānāḥ prajās tena bahavaḥ sampravartitāḥ //

savarṇāyāṃ tu sāmudryāṃ daśādhatta sutānprabhuḥ

sarve pracetaso nāma dhanurvedasya pāragāḥ //

tattaporakṣitā vṛkṣā babhur loke samantataḥ

devādeśācca tānagnir adahadravinandana //

somakanyābhavat patnī mārīṣā nāma viśrutā

tebhyastu dakṣamekaṃ sā putram agryam ajījanat //

dakṣādanantaraṃ vṛkṣān auṣadhāni ca sarvaśaḥ

ajījanatsomakanyā nadīṃ candravatīṃ tathā //

somāṃśasya ca tasyāpi dakṣasyāśītikoṭayaḥ

vakṣye tāsāṃ tu vistāraṃ loke yaḥ supratiṣṭhitaḥ //

dvipadaścābhavan kecit kecid bahupadā narāḥ

valīmukhāḥ śaṅkukarṇāḥ karṇaprāvaraṇās tathā //

aśvaṛkṣamukhāḥ kecit kecit siṃhānanāstathā

śvasūkaramukhāḥ kecit keciduṣṭramukhās tathā //

janayāmāsa dharmātmā mlecchānsarvānanekaśaḥ

sa sṛṣṭvā manasā dakṣaḥ striyaḥ paścādajījanat //

dadau sa daśa dharmāya kaśyapāya trayodaśa

saptaviṃśatiṃ somāya dadau nakṣatrasaṃjñitāḥ

devāsuramanuṣyādi tābhyaḥ sarvamabhūjjagat //

devānāṃ dānavānāṃ ca gandharvoragarakṣasām

utpattiṃ vistareṇaiva sūta brūhi yathātatham //

saṃkalpād darśanātsparśāt pūrveṣāṃ sṛṣṭirucyate

dakṣātprācetasād ūrdhvaṃ sṛṣṭir maithunasambhavā //

prajāḥ sṛjeti vyādiṣṭaḥ pūrvaṃ dakṣaḥ svayambhuvā

yathā sasarja caivādau tathaiva śṛṇuta dvijāḥ //

yadā tu sṛjatastasya devarṣigaṇapannagān

na vṛddhim agamallokas tadā maithunayogataḥ

dakṣaḥ putrasahasrāṇi pāñcajanyāmajījanat //

tāṃs tu dṛṣṭvā mahābhāgaḥ sisṛkṣurvividhāḥ prajāḥ

nāradaḥ prāha haryaśvān dakṣaputrānsamāgatān //

bhuvaḥ pramāṇaṃ sarvatra jñātvordhvam adha eva ca

tataḥ sṛṣṭiṃ viśeṣeṇa kurudhvamṛṣisattamāḥ //

te tu tadvacanaṃ śrutvā prayātāḥ sarvato diśam

adyāpi na nivartante samudrādiva sindhavaḥ //

haryaśveṣu pranaṣṭeṣu punardakṣaḥ prajāpatiḥ

vairiṇyāmeva putrāṇāṃ sahasramasṛjatprabhuḥ //

śabalā nāma te viprāḥ sametāḥ sṛṣṭihetavaḥ

nārado 'nugatānprāha punastānpūrvavatsa tān //

bhuvaḥ pramāṇaṃ sarvatra jñātvā bhrātṝn atho punaḥ

āgatya cātha sṛṣṭiṃ ca kariṣyatha viśeṣataḥ //

te 'pi tenaiva mārgeṇa jagmurbhrātṛpathā tadā

tataḥ prabhṛti na bhrātuḥ kanīyānmārgam icchati

anviṣyanduḥkhamāpnoti tena tatparivarjayet //

tatasteṣu vinaṣṭeṣu ṣaṣṭiṃ kanyāḥ prajāpatiḥ

vairiṇyāṃ janayāmāsa dakṣaḥ prācetasastathā //

prādātsa daśa dharmāya kaśyapāya trayodaśa

saptaviṃśatiṃ somāya catasro 'riṣṭanemaye //

dve caiva bhṛguputrāya dve kṛśāśvāya dhīmate

dve caivāṅgirase tadvat tāsāṃ nāmāni vistarāt //

śṛṇudhvaṃ devamātṝṇāṃ prajāvistāram āditaḥ

marutvatī vasur yāmī lambā bhānur arundhatī //

saṃkalpā ca muhūrtā ca sādhyā viśvā ca bhāminī

dharmapatnyaḥ samākhyātās tāsāṃ putrān nibodhata //

viśve devāstu viśvāyāḥ sādhyā sādhyānajījanat

marutvatyāṃ marutvanto vasos tu vasavastathā //

bhānostu bhānavastadvan muhūrtāyāṃ muhūrtakāḥ

lambāyāṃ ghoṣanāmāno nāgavīthī tu yāmijā //

pṛthivītalasambhūtam arundhatyām ajāyata

saṃkalpāyāstu saṃkalpo vasusṛṣṭiṃ nibodhata //

jyotiṣmantastu ye devā vyāpakāḥ sarvato diśam

vasavaste samākhyātās teṣāṃ sargaṃ nibodhata //

āpo dhruvaśca somaśca dharaścaivānilo 'nalaḥ

pratyūṣaśca prabhāsaśca vasavo 'ṣṭau prakīrtitāḥ //

āpasya putrāś catvāraḥ śānto vai daṇḍa eva ca

śāmbo 'tha maṇivaktraśca yajñarakṣādhikāriṇaḥ //

dhruvasya kālaḥ putrastu varcāḥ somādajāyata

draviṇo havyavāhaśca dharaputrāv ubhau smṛtau //

kalyāṇinyāṃ tataḥ prāṇo ramaṇaḥ śiśiro 'pi ca

manoharā dharātputrān avāpātha hareḥ sutā //

śivā manojavaṃ putram avijñātagatiṃ tathā

avāpa cānalāt putrāv agniprāyaguṇau punaḥ //

agniputraḥ kumārastu śarastambe vyajāyata

tasya śākho viśākhaśca naigameyaś ca pṛṣṭhajāḥ //

apatyaṃ kṛttikānāṃ tu kārttikeyas tataḥ smṛtaḥ

pratyūṣasa ṛṣiḥ putro vibhur nāmnātha devalaḥ

viśvakarmā prabhāsasya putraḥ śilpī prajāpatiḥ //

taḍāgārāmakūpeṣu smṛtaḥ so 'maravardhakiḥ //

ajaikapādahirbudhnyo virūpākṣo 'tha raivataḥ

haraśca bahurūpaśca tryambakaśca sureśvaraḥ //

sāvitraśca jayantaśca pinākī cāparājitaḥ

ete rudrāḥ samākhyātā ekādaśa gaṇeśvarāḥ //

eteṣāṃ mānasānāṃ tu triśūlavaradhāriṇām

koṭayaścaturaśītis tatputrāś cākṣayā matāḥ //

dikṣu sarvāsu ye rakṣāṃ prakurvanti gaṇeśvarāḥ

putrapautrasutāścaite surabhīgarbhasambhavāḥ //

kaśyapasya pravakṣyāmi patnībhyaḥ putrapautrakān

aditirditirdanuścaiva ariṣṭā surasā tathā //

surabhir vinatā tadvat tāmrā krodhavaśā irā

kadrūrviśvā munis tadvat tāsāṃ putrān nibodhata //

tuṣitā nāma ye devāś cākṣuṣasyāntare manoḥ

vaivasvate 'ntare caite ādityā dvādaśa smṛtāḥ //

indro dhātā bhagas tvaṣṭā mitro 'tha varuṇo yamaḥ

vivasvānsavitā pūṣā aṃśumān viṣṇur eva ca //

ete sahasrakiraṇā ādityā dvādaśa smṛtāḥ

mārīcātkaśyapādāpa putrānaditiruttamān //

bhṛśāśvasya ṛṣeḥ putrā devapraharaṇāḥ smṛtāḥ

ete devagaṇā viprāḥ pratimanvantareṣu ca //

utpadyante pralīyante kalpe kalpe tathaiva ca

ditiḥ putradvayaṃ lebhe kaśyapād iti naḥ śrutam //

hiraṇyakaśipuṃ caiva hiraṇyākṣaṃ tathaiva ca

hiraṇyakaśipostadvaj jātaṃ putracatuṣṭayam //

prahlādaś cānuhlādaśca saṃhlādo hlāda eva ca

prahlādaputra āyuṣmān śibir bāṣkala eva ca //

virocanaś caturthaśca sa baliṃ putramāptavān

baleḥ putraśataṃ tv āsīd bāṇajyeṣṭhaṃ tato dvijāḥ //

dhṛtarāṣṭras tathā sūryaś candraścandrāṃśutāpanaḥ

nikumbhanābho gurvakṣaḥ kukṣibhīmo vibhīṣaṇaḥ //

evamādyās tu bahavo bāṇajyeṣṭhā guṇādhikāḥ

bāṇaḥ sahasrabāhuś ca sarvāstragaṇasaṃyutaḥ //

tapasā toṣito yasya pure vasati śūlabhṛt

mahākālatvam agamat sāmyaṃ yaśca pinākinaḥ //

hiraṇyākṣasya putro 'bhūd ulūkaḥ śakunistathā

bhūtasaṃtāpanaś caiva mahānābhastathaiva ca //

etebhyaḥ putrapautrāṇāṃ koṭayaḥ saptasaptatiḥ

mahābalā mahākāyā nānārūpā mahaujasaḥ //

danuḥ putraśataṃ lebhe kaśyapād baladarpitam

vipracittiḥ pradhāno 'bhūd yeṣāṃ madhye mahābalaḥ //

dvimūrdhā śakuniścaiva tathā śaṅkuśirodharaḥ

ayomukhaḥ śambaraś ca kapiśo nāmatastathā //

mārīcir meghavāṃścaiva irā garbhaśirās tathā

vidrāvaṇaśca ketuśca ketuvīryaḥ śatahradaḥ //

indrajit saptajiccaiva vajranābhastathaiva ca

ekacakro mahābāhur vajrākṣas tārakas tathā //

asilomā pulomā ca bindurbāṇo mahāsuraḥ

svarbhānurvṛṣaparvā ca evamādyā danoḥ sutāḥ //

svarbhānostu prabhā kanyā śacī caiva pulomajā

upadānavī mayasyāsīt tathā mandodarī kuhūḥ //

śarmiṣṭhā sundarī caiva candrā ca vṛṣaparvaṇaḥ

pulomā kālakā caiva vaiśvānarasute hi te //

bahvapatye mahāsattve mārīcasya parigrahe

tayoḥ ṣaṣṭisahasrāṇi dānavānāmabhūtpurā //

paulomānkālakeyāṃśca mārīco 'janayatpurā

avadhyā ye 'marāṇāṃ vai hiraṇyapuravāsinaḥ //

caturmukhāllabdhavarās te hatā vijayena tu

vipracittiḥ saiṃhikeyān siṃhikāyām ajījanat //

hiraṇyakaśiporye vai bhāgineyās trayodaśa

vyaṃsaḥ kalpaśca rājendra nalo vātāpireva ca //

ilvalo namuciścaiva śvasṛpaś cājanas tathā

narakaḥ kālanābhaśca saramāṇas tathaiva ca //

kālavīyeś ca vikhyāto danuvaṃśavivardhanāḥ

saṃhrādasya tu daityasya nivātakavacāḥ smṛtāḥ //

avadhyāḥ sarvadevānāṃ gandharvoragarakṣasām

ye hatā bhargam āśritya tv arjunena raṇājire //

ṣaṭkanyā janayāmāsa tāmrā mārīcabījataḥ

śukī śyenī ca bhāsī ca sugrīvī gṛdhrikā śuciḥ //

śukī śukānulūkāṃśca janayāmāsa dharmataḥ

śyenī śyenāṃstathā bhāsī kurarānapyajījanat //

gṛdhrī gṛdhrānkapotāṃśca pārāvatavihaṃgamān

haṃsasārasakrauñcāṃś ca plavāñchucirajījanat //

ajāśvameṣoṣṭrakharān sugrīvī cāpyajījanat

eṣa tāmrānvayaḥ prokto vinatāyāṃ nibodhata //

garuḍaḥ patatāṃ nāthaḥ aruṇaśca patatriṇām

saudāmanī tathā kanyā yeyaṃ nabhasi viśrutā //

sampātiś ca jaṭāyuśca aruṇasya sutāv ubhau

sampātiputro babhruśca śīghragaścāpi viśrutaḥ //

jaṭāyuṣaḥ karṇikāraḥ śatagāmī ca viśrutau

sāraso rajjuvālaśca bheruṇḍaścāpi tatsutāḥ //

teṣāmanantamabhavat pakṣiṇāṃ putrapautrakam

surasāyāḥ sahasraṃ tu sarpāṇām abhavatpurā //

sahasraśirasāṃ kadrūḥ sahasraṃ cāpi suvrata

pradhānāsteṣu vikhyātāḥ ṣaḍviṃśatir ariṃdama //

dhanaṃjayamahānīlapadmāśvataratakṣakāḥ //

śaṅkhapālamahāśaṅkhapuṣpadaṃṣṭraśubhānanāḥ //

śaṅkuromā ca bahulo vāmanaḥ pāṇinastathā

kapilo durmukhaścāpi patañjaliriti smṛtāḥ //

eṣāmanantamabhavat sarveṣāṃ putrapautrakam

prāyaśo yatpurā dagdhaṃ janamejayamandire //

rakṣogaṇaṃ krodhavaśā svanāmānam ajījanat

daṃṣṭriṇāṃ niyutaṃ teṣāṃ bhīmasenādagātkṣayam //

rudrāṇāṃ ca gaṇaṃ tadvad gomahiṣyo varāṅganāḥ

surabhirjanayāmāsa kaśyapātsaṃyatavratā //

munirmunīnāṃ ca gaṇaṃ gaṇamapsarasāṃ tathā

tathā kiṃnaragandharvān ariṣṭājanayad bahūn //

tṛṇavṛkṣalatāgulmam irā sarvam ajījanat

viśvā tu yakṣarakṣāṃsi janayāmāsa koṭiśaḥ //

tata ekonapañcāśan marutaḥ kaśyapādditiḥ

janayāmāsa dharmajñān sarvānamaravallabhān //

diteḥ putrāḥ kathaṃ jātā maruto devavallabhāḥ

devairjagmuśca sāpatnaiḥ kasmātte sakhyamuttamam //

purā devāsure yuddhe hṛteṣu hariṇā suraiḥ

putrapautreṣu śokārtā gatvā bhūlokamuttamam //

syamantapañcake kṣetre sarasvatyāstaṭe śubhe

bhartur ārādhanaparā tapa ugraṃ cacāra ha //

tadā ditir daityamātā ṛṣirūpeṇa suvratā

phalāhārā tapas tepe kṛcchraṃ cāndrāyaṇādikam //

yāvadvarṣaśataṃ sāgraṃ jarāśokasamākulā

tataḥ sā tapasā taptā vasiṣṭhādīnapṛcchata //

kathayantu bhavanto me putraśokavināśanam

vrataṃ saubhāgyaphaladam ihaloke paratra ca //

ūcur vasiṣṭhapramukhā madanadvādaśīvratam

yasyāḥ prabhāvādabhavat sutaśokavivarjitā //

śrotumicchāmahe sūta madanadvādaśīvratam

sutānekonapañcāśad yena lebhe ditiḥ punaḥ //

yadvasiṣṭhādibhiḥ pūrvaṃ diteḥ kathitamuttamam

vistareṇa tadevedaṃ matsakāśānnibodhata //

caitre māsi site pakṣe dvādaśyāṃ niyatavrataḥ

sthāpayedavraṇaṃ kumbhaṃ sitataṇḍulapūritam //

nānāphalayutaṃ tadvad ikṣudaṇḍasamanvitam

sitavastrayugacchannaṃ sitacandanacarcitam //

nānābhakṣyasamopetaṃ sahiraṇyaṃ tu śaktitaḥ

tāmrapātraṃ guḍopetaṃ tasyopari niveśayet //

tasmādupari kāmaṃ tu kadalīdalasaṃsthitam

kuryāccharkarayopetāṃ ratiṃ tasya ca vāmataḥ //

gandhaṃ dhūpaṃ tato dadyād gītaṃ vādyaṃ ca kārayet

tadabhāve kathāṃ kuryāt kāmakeśavayornaraḥ //

kāmanāmnā harerarcāṃ snāpayedgandhavāriṇā

śuklapuṣpākṣatatilair arcayenmadhusūdanam //

kāmāya pādau sampūjya jaṅghe saubhāgyadāya ca

ūrū smarāyeti punar manmathāyeti vai kaṭim //

svacchodarāyetyudaram anaṅgāyetyuro hareḥ

mukhaṃ padmamukhāyeti bāhū pañcaśarāya vai //

namaḥ sarvātmane maulim arcayediti keśavam

tataḥ prabhāte taṃ kumbhaṃ brāhmaṇāya nivedayet //

brāhmaṇānbhojayedbhaktyā svayaṃ ca lavaṇādṛte

bhuktyā tu dakṣiṇāṃ dadyād imaṃ mantramudīrayet //

prīyatām atra bhagavān kāmarūpī janārdanaḥ

hṛdaye sarvabhūtānāṃ ya ānando 'bhidhīyate //

anena vidhinā sarvaṃ māsi māsi vrataṃ caret

upavāsī trayodaśyām arcayedviṣṇumavyayam //

phalamekaṃ ca saṃprāśya dvādaśyāṃ bhūtale svapet

tatastrayodaśe māsi dhṛtadhenusamanvitām //

śayyāṃ dadyādanaṅgāya sarvopaskarasaṃyutām

kāñcanaṃ kāmadevaṃ ca śuklāṃ gāṃ ca payasvinīm //

vāsobhir dvijadāmpatyaṃ pūjyaṃ śaktyā vibhūṣaṇaiḥ

śayyāgandhādikaṃ dadyāt prīyatām ityudīrayet //

homaḥ śuklatilaiḥ kāryaḥ kāmanāmāni kīrtayet

gavyena haviṣā tadvat pāyasena ca dharmavit //

viprebhyo bhojanaṃ dadyād vittaśāṭhyaṃ vivarjayet

ikṣudaṇḍānatho dadyāt puṣpamālāś ca śaktitaḥ //

yaḥ kuryād vidhinānena madanadvādaśīmimām

sa sarvapāpanirmuktaḥ prāpnoti harisāmyatām //

ihaloke varān putrān saubhāgyaphalam aśnute

yaḥ smaraḥ saṃsmṛto viṣṇur ānandātmā maheśvaraḥ //

sukhārthī kāmarūpeṇa smaredaṅgajamīśvaram

etacchrutvā cakārāsau ditiḥ sarvamaśeṣataḥ //

kaśyapo vratamāhātmyād āgatya parayā mudā

cakāra karkaśāṃ bhūyo rūpayauvanaśālinīm //

varair āchandayāmāsa sā tu vavre tato varam

putraṃ śakravadhārthāya samarthamamitaujasam //

varayāmi mahātmānaṃ sarvāmaraniṣūdanam

uvāca kaśyapo vākyam indrahantāram ūrjitam //

pradāsyāmyahameveha kiṃ tv etat kriyatāṃ śubhe

āpastambaḥ karotviṣṭiṃ putrīyāmadya suvrate //

vidhāsyāmi tato garbham indraśatruniṣūdanam

āpastambastataścakre putreṣṭiṃ draviṇādhikām //

indraśatrur bhavasveti juhāva ca savistaram

devā mumudire daityā vimukhāḥ syuśca dānavāḥ //

dityāṃ garbham athādhatta kaśyapaḥ prāha tāṃ punaḥ

tvayā yatno vidhātavyo hy asmingarbhe varānane //

saṃvatsaraśataṃ tv ekam asminn eva tapovane

saṃkhyāyāṃ naiva bhoktavyaṃ garbhiṇyā varavarṇini //

na sthātavyaṃ na gantavyaṃ vṛkṣamūleṣu sarvadā

nopaskareṣūpaviśen musalolūkhalādiṣu //

jale ca nāvagāheta śūnyāgāraṃ ca varjayet

valmīkāyāṃ na tiṣṭheta na codvignamanā bhavet //

vilikhenna nakhairbhūmiṃ nāṅgāreṇa na bhasmanā

na śayāluḥ sadā tiṣṭhed vyāyāmaṃ ca vivarjayet //

varjayetkalahaṃ lokair gātrabhaṅgaṃ tathaiva ca //

na muktakeśā tiṣṭheta nāśuciḥ syātkadācana

na śayītottaraśirā na cāparaśirāḥ kvacit //

na vastrahīnā nodvignā na cārdracaraṇā satī

nāmaṅgalyāṃ vadedvācaṃ na ca hāsyādhikā bhavet //

kuryāttu guruśuśrūṣāṃ nityaṃ māṅgalyatatparā

sarvauṣadhībhiḥ koṣṇena vāriṇā snānamācaret //

kṛtarakṣā subhūṣā ca vāstupūjanatatparā

tiṣṭhetprasannavadanā bhartuḥ priyahite ratā //

dānaśīlā tṛtīyāyāṃ pārvaṇyaṃ naktamācaret

itivṛttā bhavennārī viśeṣeṇa tu garbhiṇī //

yastu tasyā bhavetputraḥ śīlāyurvṛddhisaṃyutaḥ

anyathā garbhapatanam avāpnoti na saṃśayaḥ //

tasmāttvamanayā vṛttyā garbhe 'sminyatnamācara

svastyastu te gamiṣyāmi tathetyuktastayā punaḥ //

paśyatāṃ sarvabhūtānāṃ tatraivāntaradhīyata

tataḥ sā kaśyapoktena vidhinā samatiṣṭhata //

atha bhītastathendro 'pi diteḥ pārśvamupāgamat

vihāya devasadanaṃ tacchuśrūṣuravasthitaḥ //

diteśchidrāntaraprepsur abhavatpākaśāsanaḥ

vinīto 'bhavad avyagraḥ praśāntavadano bahiḥ //

ajānankila tatkāryam ātmanaḥ śubhamācaran

tato varṣaśatānte sā nyūne tu divasais tribhiḥ //

mene kṛtārthamātmānaṃ prītyā vismitamānasā

akṛtvā pādayoḥ śaucaṃ prasuptā muktamūrdhajā //

nidrābharasamākrāntā divāparaśirāḥ kvacit

tatastadantaraṃ labdhvā praviṣṭastu śacīpatiḥ //

vajreṇa saptadhā cakre taṃ garbhaṃ tridaśādhipaḥ

tataḥ saptaiva te jātāḥ kumārāḥ sūryavarcasaḥ //

rudantaḥ sapta te bālā niṣiddhā giridāriṇā

bhūyo 'pi rudataścaitān ekaikaṃ saptadhā hariḥ //

cicheda vṛtrahantā vai punastadudare sthitaḥ

evamekonapañcāśad bhūtvā te rurudurbhṛśam //

indro nivārayāmāsa māṃ rodiṣṭa punaḥ punaḥ

tataḥ sa cintayāmāsa kimetaditi vṛtrahā //

dharmasya kasya māhātmyāt punaḥ saṃjīvitāstvamī

viditvā dhyānayogena madanadvādaśīphalam //

nūnam etat pariṇatam adhunā kṛṣṇapūjanāt

vajreṇāpi hatāḥ santo na vināśam avāpnuyuḥ //

eko 'pyanekatāmāpa yasmādudarago 'pyalam

avadhyā nūnamete vai tasmāddevā bhavantviti //

yasmānmā rudatetyuktā rudanto garbhasaṃsthitāḥ

maruto nāma te nāmnā bhavantu makhabhāginaḥ //

tataḥ prasādya deveśaḥ kṣamasveti ditiṃ punaḥ

arthaśāstraṃ samāsthāya mayaitad duṣkṛtaṃ kṛtam //

kṛtvā marudgaṇaṃ devaiḥ samānamamarādhipaḥ

ditiṃ vimānamāropya sasutāmanayaddivam //

yajñabhāgabhujo jātā marutaste tato dvijāḥ

na jagmuraikyamasurair ataste suravallabhāḥ //

ādisargaśca yaḥ sūta kathito vistareṇa tu

pratisargaśca ye yeṣām adhipās tānvadasva naḥ //

yadābhiṣiktaḥ sakalādhirājye pṛthurdharitryāmadhipo babhūva

tadauṣadhīnāmadhipaṃ cakāra yajñavratānāṃ tapasāṃ ca candram //

apāmadhīśaṃ varuṇaṃ dhanānāṃ rājñāṃ prabhuṃ vaiśravaṇaṃ ca tadvat //

viṣṇuṃ ravīṇāmadhipaṃ vasūnām agniṃ ca lokādhipatiścakāra

prajāpatīnāmadhipaṃ ca dakṣaṃ cakāra śakraṃ marutāmadhīśam //

daityādhipānāmatha dānavānāṃ prahlādamīśaṃ ca yamaṃ pitṝṇām

piśācarakṣaḥpaśubhūtayakṣavetālarājaṃ tv atha śūlapāṇim //

prāleyaśailaṃ ca patiṃ girīṇām īśaṃ samudraṃ sasarinnadānām

gandharvavidyādharakiṃnarāṇām īśaṃ punaścitrarathaṃ cakāra //

nāgādhipaṃ vāsukimugravīryaṃ sarpādhipaṃ takṣakamādideśa

diśāṃ gajānāmadhipaṃ cakāra gajendramairāvatanāmadheyam //

siṃhaṃ mṛgāṇāṃ vṛṣabhaṃ gavāṃ ca plakṣaṃ punaḥ sarvavanaspatīnām //

pitāmahaḥ pūrvamathābhyaṣiñcac caitānpunaḥ sarvadiśādhināthān

pūrveṇa dikpālam athābhyaṣiñcan nāmnā sudharmāṇam arātiketum //

tato 'dhipaṃ dakṣiṇataścakāra sarveśvaraṃ śaṅkhapadābhidhānam

sa ketumantaṃ ca digīśamīśaś cakāra paścād bhuvanāṇḍagarbhaḥ //

hiraṇyaromāṇam udagdigīśaṃ prajāpatir devasutaṃ cakāra

adyāpi kurvanti diśām adhīśāḥ śatrūn dahantastu bhuvo 'bhirakṣām //

caturbhir ebhiḥ pṛthunāmadheyo nṛpo 'bhiṣiktaḥ prathamaṃ pṛthivyām

gate 'ntare cākṣuṣanāmadheye vaivasvatākhye ca punaḥ pravṛtte

prajāpatiḥ so 'sya carācarasya babhūva sūryānvayavaṃśacihnaḥ //

evaṃ śrutvā manuḥ prāha punareva janārdanam

pūrveṣāṃ caritaṃ brūhi manūnāṃ madhusūdana //

manvantarāṇi rājendra manūnāṃ caritaṃ ca yat

pramāṇaṃ caiva kālasya tāṃ sṛṣṭiṃ ca samāsataḥ //

ekacittaḥ praśāntātmā śṛṇu mārtaṇḍanandana

yāmā nāma purā devā āsan svāyambhuvāntare //

saptaiva ṛṣayaḥ pūrve ye marīcyādayaḥ smṛtāḥ

āgnīdhraścāgnibāhuśca sahaḥ savana eva ca //

jyotiṣmān dyutimān havyo medhā medhātithir vasuḥ

svāyambhuvasyāsya manor daśaite vaṃśavardhanāḥ //

pratisargamime kṛtvā jagmuryatparamaṃpadam

etat svāyambhuvaṃ proktaṃ svārociṣamataḥ param //

svārociṣasya tanayāś catvāro devavarcasaḥ

nabhonabhasyaprasṛtibhānavaḥ kīrtivardhanāḥ //

datto niścyavanastambaḥ prāṇaḥ kaśyapa eva ca

aurvo bṛhaspatiścaiva saptaite ṛṣayaḥ smṛtāḥ //

devāśca tuṣitā nāma smṛtāḥ svārociṣe 'ntare

hastīndraḥ sukṛto mūrtir āpo jyotirayaḥ smayaḥ //

vasiṣṭhasya sutāḥ sapta ye prajāpatayaḥ smṛtāḥ

dvitīyametatkathitaṃ manvantaramataḥ param //

auttamīyaṃ pravakṣyāmi tathā manvantaraṃ śubham

manurnāmauttamiryatra daśa putrānajījanat //

īṣa ūrjaśca tarjaś ca śuciḥ śukrastathaiva ca

madhuś ca mādhavaścaiva nabhasyo 'tha nabhāstathā //

sahaḥ kanīyāneteṣām udāraḥ kīrtivardhanaḥ

bhāvanās tatra devāḥ syur ūrjāḥ saptarṣayaḥ smṛtāḥ //

kaukuruṇḍiśca dālbhyaśca śaṅgaḥ pravahaṇaḥ śivaḥ

sitaśca sasmitaścaiva saptaite yogavardhanāḥ //

manvantaraṃ caturthaṃ tu tāmasaṃ nāma viśrutam

kaviḥ pṛthus tathaivāgnir akapiḥ kapireva ca //

tathaiva jalpadhīmānau munayaḥ sapta tāmase

sādhyā devagaṇā yatra kathitāstāmase 'ntare //

akalmaṣas tathā dhanvī tapomūlastapodhanaḥ

taporatistapasyaśca tapodyutiparaṃtapau //

tapobhāgī tapoyogī dharmācāraratāḥ sadā

tāmasasya sutāḥ sarve daśa vaṃśavivardhanāḥ //

pañcamasya manos tadvad raivatasyāntaraṃ śṛṇu

devabāhuḥ subāhuśca parjanyaḥ somapo muniḥ //

hiraṇyaromā saptāśvaḥ saptaite ṛṣayaḥ smṛtāḥ

devāścābhūtarajasas tathā prakṛtayaḥ śubhāḥ //

aruṇas tattvadarśī ca vittavānhavyapaḥ kapiḥ

yukto nirutsukaḥ sattvo nirmoho 'tha prakāśakaḥ //

dharmavīryabalopetā daśaite raivatātmajāḥ

bhṛguḥ sudhāmā virajāḥ sahiṣṇurnāda eva ca //

vivasvānatināmā ca ṣaṣṭhe saptarṣayo 'pare

cākṣuṣasyāntare devā lekhā nāma pariśrutāḥ //

ṛbhavo 'tha ṛbhādyāś ca vārimūlā divaukasaḥ

cākṣuṣasyāntare proktā devānāṃ pañca yonayaḥ //

ruruprabhṛtayastadvac cākṣuṣasya sutā daśa

proktāḥ svāyambhuve vaṃśe ye mayā pūrvameva tu //

antaraṃ cākṣuṣaṃ caitan mayā te parikīrtitam

saptamaṃ tatpravakṣyāmi yadvaivasvatamucyate //

atriś caiva vasiṣṭhaśca kaśyapo gautamastathā

bharadvājastathā yogī viśvāmitraḥ pratāpavān //

jamadagniśca saptaite sāmprataṃ ye maharṣayaḥ

kṛtvā dharmavyavasthānaṃ prayānti paramaṃ padam //

sādhyā viśve ca rudrāśca maruto vasavo 'śvinau

ādityāśca surāstadvat sapta devagaṇāḥ smṛtāḥ //

ikṣvākupramukhāścāsya daśa putrāḥ smṛtā bhuvi

manvantareṣu sarveṣu sapta sapta maharṣayaḥ //

kṛtvā dharmavyavasthānaṃ prayānti paramaṃ padam

sāvarṇyasya pravakṣyāmi manorbhāvi tathāntaram //

aśvatthāmā śaradvāṃśca kauśiko gālavastathā

śatānandaḥ kāśyapaśca rāmaśca ṛṣayaḥ smṛtāḥ //

dhṛtir varīyān yavasaḥ suvarṇo vaṣṭireva ca

cariṣṇur īḍyaḥ sumatir vasuḥ śukraśca vīryavān //

bhaviṣyā daśa sāvarṇer manoḥ putrāḥ prakīrtitāḥ

raucyādayastathānye 'pi manavaḥ saṃprakīrtitāḥ //

ruceḥ prajāpateḥ putro raucyo nāma bhaviṣyati

manur bhūtisutas tadvad bhautyo nāma bhaviṣyati //

tatastu merusāvarṇir brahmasūnur manuḥ smṛtaḥ

ṛtaśca ṛtadhāmā ca viṣvakseno manus tathā //

atītānāgatāścaite manavaḥ parikīrtitāḥ

ṣaḍūnaṃ yugasāhasram ebhir vyāptaṃ narādhipa //

sve sve 'ntare sarvamidam utpādya sacarācaram

kalpakṣaye vinirvṛtte mucyante brahmaṇā sahā //

ete yugasahasrānte vinaśyanti punaḥ punaḥ

brahmādyā viṣṇusāyujyaṃ yātā yāsyanti vai dvijāḥ //

bahubhir dhāriṇī bhuktā bhūpālaiḥ śrūyate purā

pārthivāḥ pṛthivīyogāt pṛthivī kasya yogataḥ //

kim arthaṃ ca kṛtā saṃjñā bhūmeḥ kiṃ pāribhāṣikī

gaur itīyaṃ ca vikhyātā sūta kasmādbravīhi naḥ //

vaṃśe svāyambhuvasyāsīd aṅgo nāma prajāpatiḥ

mṛtyostu duhitā tena pariṇītā sudurmukhā //

sunīthā nāma tasyāstu veno nāma sutaḥ purā

adharmanirataścāsīd balavān vasudhādhipaḥ //

loke 'pyadharmakṛjjātaḥ parabhāryāpahārakaḥ

dharmācārasya siddhyarthaṃ jagato 'tha maharṣibhiḥ //

anunīto 'pi na dadāv anujñāṃ sa yadā tataḥ

śāpena mārayitvainam arājakamayārditāḥ //

mamanthur brāhmaṇāstasya balāddehamakalmaṣāḥ

tatkāyānmathyamānāttu nipeturmlecchajātayaḥ //

śarīre māturaṃśena kṛṣṇāñjanasamaprabhāḥ

pituraṃśasya cāṃśena dhārmiko dharmacāriṇaḥ //

utpanno dakṣiṇāddhastāt sadhanuḥ saśaro gadī

divyatejomayavapuḥ saratnakavacāṅgadaḥ //

pṛthorevābhavadyatnāt tataḥ pṛthurajāyata

sa viprairabhiṣikto 'pi tapaḥ kṛtvā sudāruṇam //

viṣṇorvareṇa sarvasya prabhutvam agamat punaḥ

niḥsvādhyāyavaṣaṭkāraṃ nirdharmaṃ vīkṣya bhūtalam //

dagdhumevodyataḥ kopāc chareṇāmitavikramaḥ

tato gorūpamāsthāya bhūḥ palāyitum udyatā //

pṛṣṭhato 'nugatastasyāḥ pṛthurdīptaśarāsanaḥ

tataḥ sthitvaikadeśe tu kiṃ karomīti cābravīt //

pṛthur apyavadad vākyam īpsitaṃ dehi suvrate

sarvasya jagataḥ śīghraṃ sthāvarasya carasya ca //

tathaiva sābravīd bhūmir dudoha sa narādhipaḥ

svake pāṇau pṛthurvatsaṃ kṛtvā svāyambhuvaṃ manum //

tadannamabhavacchuddhaṃ prajā jīvanti yena vai

tatastu ṛṣibhirdugdhā vatsaḥ somastadābhavat //

dogdhā bṛhaspatirabhūt pātraṃ vedastapo rasaḥ

devaiśca vasudhā dugdhā dogdhā mitrastadābhavat //

indro vatsaḥ samabhavat kṣīramūrjaskaraṃ balam

devānāṃ kāñcanaṃ pātraṃ pitṝṇāṃ rājataṃ tathā //

antakaścābhavaddogdhā yamo vatsaḥ svadhā rasaḥ

alābupātraṃ nāgānāṃ takṣako vatsako 'bhavat //

viṣaṃ kṣīraṃ tato dogdhā dhṛtarāṣṭro 'bhavatpunaḥ

asurairapi dugdheyam āyase śakrapīḍinīm //

pātre māyām abhūd vatsaḥ prāhlādis tu virocanaḥ

dogdhā dvimūrdhā tatrāsīn māyā yena pravartitā //

yakṣaiśca vasudhā dugdhā purāntardhānam īpsubhiḥ

kṛtvā vaiśravaṇaṃ vatsam āmapātre mahīpate //

pretarakṣogaṇairdugdhā dharā rudhiramulbaṇam

raupyanābho 'bhavaddogdhā sumālī vatsa eva tu //

gandharvaiśca purā dugdhā vasudhā sāpsarogaṇaiḥ

vatsaṃ caitrarathaṃ kṛtvā gandhānpadmadale tathā //

dogdhā vararucirnāma nāṭyavedasya pāragaḥ

giribhirvasudhā dugdhā ratnāni vividhāni ca //

auṣadhāni ca divyāni dogdhā merurmahācalaḥ

vatso 'bhūddhimavāṃs tatra pātraṃ śailamayaṃ punaḥ //

vṛkṣaiśca vasudhā dugdhā kṣīraṃ chinnaprarohaṇam

pālāśapātre dogdhā tu śālaḥ puṣpalatākulaḥ //

plakṣo 'bhavattato vatsaḥ sarvavṛkṣo dhanādhipaḥ

evamanyaiśca vasudhā tadā dugdhā yathepsitam //

āyur dhanāni saukhyaṃ ca pṛthau rājyaṃ praśāsati

na daridrastadā kaścin na rogī na ca pāpakṛt //

nopasargabhayaṃ kiṃcit pṛthau rājani śāsati

nityaṃ pramuditā lokā duḥkhaśokavivarjitāḥ //

dhanuṣkoṭyā ca śailendrān utsārya sa mahābalaḥ

bhuvastalaṃ samaṃ cakre lokānāṃ hitakāmyayā //

na puragrāmadurgāṇi na cāyudhadharā narāḥ

kṣayātiśayaduḥkhaṃ ca nārthaśāstrasya cādaraḥ //

dharmaikavāsanā lokāḥ pṛthau rājyaṃ praśāsati

kathitāni ca pātrāṇi yatkṣīraṃ ca mayā tava //

yeṣāṃ yatra rucistattad deyaṃ tebhyo vijānatā

yajñaśrāddheṣu sarveṣu mayā tubhyaṃ niveditam //

duhitṛtvaṃ gatā yasmāt pṛthordharmavato mahī

tadānurāgayogācca pṛthivī viśrutā budhaiḥ //

ādityavaṃśamakhilaṃ vada sūta yathākramam

somavaṃśaṃ ca tattvajña yathāvadvaktumarhasi //

vivasvānkaśyapāt pūrvam adityāmabhavat sutaḥ

tasya patnītrayaṃ tadvat saṃjñā rājñī prabhā tathā //

raivatasya sutā rājñī revataṃ suṣuve sutam

prabhā prabhātaṃ suṣuve tvāṣṭrī saṃjñā tathā manum //

yamaśca yamunā caiva yamalau tu babhūvatuḥ

tatastejomayaṃ rūpam asahantī vivasvataḥ //

nārīmutpādayāmāsa svaśarīrādaninditām

tvāṣṭrī svarūparūpeṇa nāmnā chāyeti bhāminī //

purataḥ saṃsthitāṃ dṛṣṭvā saṃjñā tāṃ pratyabhāṣata

chāye taṃ bhaja bhartāram asmadīyaṃ varānane //

apatyāni madīyāni mātṛsnehena pālaya

tathetyuktvā tu sā devam agamat kvāpi suvratā //

kāmayāmāsa devo 'pi saṃjñeyamiti cādarāt

janayāmāsa tasyāṃ tu putraṃ ca manurūpiṇam //

savarṇatvācca sāvarṇir manorvaivasvatasya ca

tataḥ śaniṃ ca tapatīṃ viṣṭiṃ caiva krameṇa tu //

chāyāyāṃ janayāmāsa saṃjñeyamiti bhāskaraḥ

chāyā svaputre 'bhyadhikaṃ snehaṃ cakre manau tathā //

pūrvo manustu cakṣāma na yamaḥ krodhamūrchitaḥ

saṃtarjayāmāsa tadā pādamudyamya dakṣiṇam //

śaśāpa ca yamaṃ chāyā sakṣataḥ kṛmisaṃyutaḥ

pādo 'yameko bhavitā pūyaśoṇitavisravaḥ //

nivedayāmāsa pitur yamaḥ śāpādamarṣitaḥ

niṣkāraṇamahaṃ śapto mātrā deva sakopayā //

bālabhāvānmayā kiṃcid udyataś caraṇaḥ sakṛt

manunā vāryamāṇāpi mama śāpam adād vibho //

prāyo na mātā sāsmākaṃ śāpenāhaṃ yato hataḥ

devo 'pyāha yamaṃ bhūyaḥ kiṃ karomi mahāmate //

maurkhyātkasya na duḥkhaṃ syād athavā karmasaṃtatiḥ

anivāryā bhavasyāpi kā kathānyeṣu jantuṣu //

kṛkavākurmayā datto yaḥ kṛmīnbhakṣayiṣyati

kledaṃ ca rudhiraṃ caiva vatsāyam apaneṣyati //

evamuktastapastepe yamastīvraṃ mahāyaśāḥ

gokarṇatīrthe vairāgyāt phalapattrānilāśanaḥ //

ārādhayanmahādevaṃ yāvadvarṣāyutāyutam

varaṃ prādānmahādevaḥ saṃtuṣṭaḥ śūlabhṛttadā //

vavre sa lokapālatvaṃ pitṛloke nṛpālayam

dharmādharmātmakasyāpi jagatastu parīkṣaṇam //

evaṃ sa lokapālatvam agamacchūlapāṇinaḥ

pitṝṇāṃ cādhipatyaṃ ca dharmādharmasya cānagha //

vivasvānatha tajjñātvā saṃjñāyāḥ karmaceṣṭitam

tvaṣṭuḥ samīpamagamad ācacakṣe ca roṣavān //

tamuvāca tatastvaṣṭā sāntvapūrvaṃ dvijottamāḥ

tavāsahantī bhagavan mahastīvraṃ tamonudam //

vaḍabārūpam āsthāya matsakāśam ihāgatā

nivāritā mayā sā nu tvayā caiva divākara //

yasmād avijñātatayā matsakāśam ihāgatā

tasmānmadīyaṃ bhavanaṃ praveṣṭuṃ na tvamarhasi //

evamuktā jagāmātha marudeśamaninditā

vaḍabārūpam āsthāya bhūtale sampratiṣṭhitā //

tasmātprasādaṃ kuru me yadyanugrahabhāgaham

apaneṣyāmi te tejo yantre kṛtvā divākara //

rūpaṃ tava kariṣyāmi lokānandakaraṃ prabho

tathetyuktaḥ sa raviṇā bhramau kṛtvā divākaram //

pṛthakcakāra tattejaś cakraṃ viṣṇor akalpayat

triśūlaṃ cāpi rudrasya vajramindrasya cādhikam //

daityadānavasaṃhartuḥ sahasrakiraṇātmakam

rūpaṃ cāpratimaṃ cakre tvaṣṭā padbhyāmṛte mahat //

na śaśākātha taddraṣṭuṃ pādarūpaṃ raveḥ punaḥ

arcāsvapi tataḥ pādau na kaścitkārayet kvacit //

yaḥ karoti sa pāpiṣṭhāṃ gatimāpnoti ninditām

kuṣṭharogamavāpnoti loke 'sminduḥkhasaṃyutaḥ //

tasmācca dharmakāmārthī citreṣvāyataneṣu ca

na kvacitkārayetpādau devadevasya dhīmataḥ //

tataḥ sa bhagavāngatvā bhūrlokam amarādhipaḥ

kāmayāmāsa kāmārto mukha eva divākaraḥ //

aśvarūpeṇa mahatā tejasā ca samāvṛtaḥ

saṃjñā ca manasā kṣobham agamadbhayavihvalā //

nāsāpuṭābhyāmutsṛṣṭaṃ paro 'yamiti śaṅkayā

tadretasas tato jātāv aśvināv iti niścitam //

dasrau sutatvāt saṃjātau nāsatyau nāsikāgrataḥ

jñātvā cirācca taṃ devaṃ saṃtoṣam agamat param //

vimānenāgamatsvargaṃ patyā saha mudānvitā

sāvarṇo 'pi manur merāv adyāpyāste tapodhanaḥ

śanistapobalādāpa grahasāmyaṃ tataḥ punaḥ //

yamunā tapatī caiva punarnadyau babhūvatuḥ

viṣṭirghorātmikā tadvat kālatvena vyavasthitā //

manor vaivasvatasyāsan daśa putrā mahābalāḥ

ilas tu prathamasteṣāṃ putreṣṭyāṃ samajāyata //

ikṣvākuḥ kuśanābhaśca ariṣṭo dhṛṣṭa eva ca

nariṣyantaḥ karūṣaśca śaryātiśca mahābalāḥ

pṛṣadhraścātha nābhāgaḥ sarve te divyamānuṣāḥ //

abhiṣicya manuḥ putram ilaṃ jyeṣṭhaṃ sa dhārmikaḥ

jagāma tapase bhūyaḥ sa mahendravanālayam //

atha digjayasiddhyartham ilaḥ prāyānmahīm imām

bhramandvīpāni sarvāṇi kṣmābhṛtaḥ sampradharṣayan //

jagāmopavanaṃ śambhor aśvākṛṣṭaḥ pratāpavān

kalpadrumalatākīrṇaṃ nāmnā śaravaṇaṃ mahat //

ramate yatra deveśaḥ śambhuḥ somārdhaśekharaḥ

umayā samayastatra purā śaravaṇe kṛtaḥ //

puṃnāma sattvaṃ yatkiṃcid āgamiṣyati te vane

strītvameṣyati tatsarvaṃ daśayojanamaṇḍale //

ajñātasamayo rājā ilaḥ śaravaṇe purā

strītvamāpa viśann eva vaḍabātvaṃ hayastadā //

puruṣatvaṃ hṛtaṃ sarvaṃ strīrūpe vismito nṛpaḥ

ileti sābhavannārī pīnonnataghanastanī //

unnataśroṇijaghanā padmapattrāyatekṣaṇā

pūrṇenduvadanā tanvī vilāsollāsitekṣaṇā //

mūlonnatāyatabhujā nīlakuñcitamūrdhajā

tanulomā sudaśanā mṛdugambhīrabhāṣiṇī //

śyāmagaureṇa varṇena haṃsavāraṇagāminī

kārmukabhrūyugopetā tanutāmranakhāṅkurā //

bhramantī ca vane tasmiṃś cintayāmāsa bhāminī

ko me pitāthavā bhrātā kā me mātā bhavediha //

kasya bharturahaṃ dattā kiyadvatsyāmi bhūtale

cintayantīti dadṛśe somaputreṇa sāṅganā //

budhastadāptaye yatnam akarotkāmapīḍitaḥ //

viśiṣṭākāravāndaṇḍī sakamaṇḍalupustakaḥ

veṇudaṇḍakṛtānekapavitrakagaṇatrikaḥ //

dvijarūpaḥ śikhī brahmā nigadankarṇakuṇḍalaḥ

baṭubhiścānvito yuktaiḥ samitpuṣpakuśodakaiḥ //

kilānviṣan vane tasmin nājuhāva sa tāmilām

bahir vanasyāntaritaḥ kila pādapamaṇḍale //

sasaṃbhramamakasmāttāṃ sopālambhamivāvadat

tyaktvāgnihotraśuśrūṣāṃ kva gatā mandirānmama //

iyaṃ vihāravelā te hy atikrāmati sāmpratam

ehyehi pṛthusuśroṇi saṃbhrāntā kena hetunā //

iyaṃ sāyantanī velā vihārasyeha vartate

kṛtvopalepanaṃ puṣpair alaṃkuru gṛhaṃ mama //

sā tv abravīd viramṛtāhaṃ sarvametattapodhana

ātmānaṃ tvāṃ ca bhartāraṃ kulaṃ ca vada me 'nagha //

budhaḥ provāca tāṃ tanvīm ilā tvaṃ varavarṇinī

ahaṃ ca kāmuko nāma bahuvidyo budhaḥ smṛtaḥ //

tejasvinaḥ kule jātaḥ pitā me brāhmaṇādhipaḥ

iti sā tasya vacanāt praviṣṭā budhamandiram //

ratnastambhasamāyuktaṃ divyamāyāvinirmitam

ilā kṛtārthamātmānaṃ mene tadbhavanasthitā //

aho vṛttamaho rūpam aho dhanamaho kulam

mama cāsya ca me bhartur aho lāvaṇyam uttamam //

reme ca sā tena samam atikālamilā tataḥ

sarvabhogamaye gehe yathendrabhavane tathā //

athānviṣanto rājānaṃ bhrātaras tasya mānavāḥ

ikṣvākupramukhā jagmus tadā śaravaṇāntikam //

tataste dadṛśuḥ sarve vaḍabām agrataḥ sthitām

ratnaparyāṇakiraṇadīptakāyām anuttamām //

paryāṇapratyabhijñānāt sarve vismayam āgatāḥ

ayaṃ candraprabho nāma vājī tasya mahātmanaḥ //

agamad vaḍabārūpam uttamaṃ kena hetunā

tatas tu maitrāvaruṇiṃ papracchuste purodhasam //

kimityetadabhūccitraṃ vada yogavidāṃ vara

vasiṣṭhaścābravīt sarvaṃ dṛṣṭvā taddhyānacakṣuṣā //

yaḥ pumānpraviśed atra sa nārītvamavāpsyati //

ayamaśvo 'pi nārītvam agādrājñā sahaiva tu

punaḥ puruṣatāmeti yathāsau dhanadopamaḥ //

tathaiva yatnaḥ kartavyaś cārādhyaiva pinākinam

tataste mānavā jagmur yatra devo maheśvaraḥ //

tuṣṭuvur vividhaiḥ stotraiḥ pārvatīparameśvarau

tāv ūcatur alaṅghyo 'yaṃ samayaḥ kiṃtu sāmpratam //

ikṣvākoraśvamedhena yatphalaṃ syāttadāvayoḥ

dattvā kimpuruṣo vīraḥ sa bhaviṣyatyasaṃśayam //

tathetyuktāstataste tu jagmur vaivasvatātmajāḥ

ikṣvākoścāśvamedhena celaḥ kimpuruṣo 'bhavat //

māsamekaṃ pumānvīraḥ strī ca māsamabhūtpunaḥ

budhasya bhavane tiṣṭhan nilo garbhadharo 'bhavat //

ajījanatputramekam anekaguṇasaṃyutam

budhaścotpādya taṃ putraṃ svarlokam agamattataḥ //

ilasya nāmnā tadvarṣam ilāvṛtam abhūttadā

somārkavaṃśayor ādāv ilo 'bhūnmanunandanaḥ //

evaṃ purūravāḥ puṃsor abhavad vaṃśavardhanaḥ

ikṣvākur arkavaṃśasya tathaivoktastapodhanāḥ //

ilaḥ kimpuruṣatve ca sudyumna iti cocyate

punaḥ putratrayamabhūt sudyumnasyāparājitam //

utkalo vai gahas tadvad dharitāśvaś ca vīryavān

utkalasyotkalā nāma gayasya tu gayā matā //

haritāśvasya dikpūrvā viśrutā kurubhiḥ saha

pratiṣṭhāne 'bhiṣicyātha sa purūravasaṃ sutam //

jagāmelāvṛtaṃ bhoktuṃ varṣaṃ divyaphalāśanam

ikṣvākurjyeṣṭhadāyādo madhyadeśamavāptavān //

nariṣyantasya putro 'bhūc chuco nāma mahābalaḥ

nābhāgasyāmbarīṣastu dhṛṣṭasya ca sutatrayam //

dhṛtaketuścitranātho raṇadhṛṣṭaśca vīryavān

ānarto nāma śaryāteḥ sukanyā caiva dārikā //

ānartasyābhavatputro rocamānaḥ pratāpavān

ānarto nābha deśo 'bhūn nagarī ca kuśasthalī //

rocamānasya putro 'bhūd revo raivata eva ca

kakudmī cāparaṃ nāma jyeṣṭhaḥ putraśatasya ca //

revatī tasya sā kanyā bhāryā rāmasya viśrutā

karūṣasya tu kārūṣā bahavaḥ prathitā bhuvi //

pṛṣadhro govadhācchūdro guruśāpādajāyata

ikṣvākuvaṃśaṃ vakṣyāmi śṛṇudhvamṛṣisattamāḥ //

ikṣvākoḥ putratām āpa vikukṣir nāma devarāṭ

jyeṣṭhaḥ putraśatasyāsīd daśa pañca ca tatsutāḥ //

meroruttarataste tu jātāḥ pārthivasattamāḥ

caturdaśottaraṃ cānyac chatamasya tathābhavat //

merordakṣiṇato ye ye rājānaḥ saṃprakīrtitāḥ

jyeṣṭhaḥ kakutstho nāmnābhūt tatsutastu suyodhanaḥ //

tasya putraḥ pṛthurnāma viśvagaścapṛthoḥ sutaḥ

industasya ca putro 'bhūd yuvanāśvastato 'bhavat //

śrāvastaśca mahātejā vatsakastatsuto 'bhavat

nirmitā yena śrāvastī gauḍadeśe dvijottamāḥ //

śrāvastādbṛhadaśvo 'bhūt kuvalāśvas tato 'bhavat

dhundhumāratvamagamad dhundhunāmnā hataḥ purā //

tasya putrās trayo jātā dṛḍhāśvo daṇḍa eva ca

kapilāśvaśca vikhyāto dhaundhumāriḥ pratāpavān //

dṛḍhāśvasya pramodaśca haryaśvastasya cātmajaḥ

haryaśvasya nikumbho 'bhūt saṃhatāśvas tato 'bhavat //

akṛtāśvo raṇāśvaśca saṃhatāśvasutāv ubhau

yuvanāśvo raṇāśvasya māndhātā ca tato 'bhavat //

māndhātuḥ purukutso 'bhūd dharmasenaśca pārthivaḥ

mucukundaśca vikhyātaḥ śatrujicca pratāpavān //

purukutsasya putro 'bhūd vasudo narmadāpatiḥ

sambhūtistasya putro 'bhūt tridhanvā ca tato 'bhavat //

tridhanvanaḥ suto jātas trayyāruṇa iti smṛtaḥ

tasmātsatyavrato nāma tasmātsatyarathaḥ smṛtaḥ //

tasya putro hariścandro hariścandrācca rohitaḥ

rohitācca vṛko jāto vṛkādbāhurajāyata //

sagarastasya putro 'bhūd rājā paramadhārmikaḥ

dve bhārye sagarasyāpi prabhā bhānumatī tathā //

tābhyāmārādhitaḥ pūrvam aurvo 'gniḥ putrakāmyayā

aurvastuṣṭastayoḥ prādād yatheṣṭaṃ varamuttamam //

ekā ṣaṣṭisahasrāṇi sutamekaṃ tathāparā

gṛhṇātu vaṃśakartāraṃ prabhāgṛhṇād bahūṃstadā //

ekaṃ bhānumatī putram agṛhṇādasamañjasam

tataḥ ṣaṣṭisahasrāṇi suṣuve yādavī prabhā //

khanantaḥ pṛthivīṃ dagdhā viṣṇunā ye 'śvamārgaṇe

asamañjasastu tanayo yo 'ṃśumānnāma viśrutaḥ //

tasya putro dilīpas tu dilīpāttu bhagīrathaḥ

yena bhāgīrathī gaṅgā tapaḥ kṛtvāvatāritā //

bhagīrathasya tanayo nābhāga iti viśrutaḥ

nābhāgasyāmbarīṣo 'bhūt sindhudvīpas tato 'bhavat //

tasyāyutāyuḥ putro 'bhūd ṛtuparṇastato 'bhavat

tasya kalmāṣapādastu sarvakarmā tataḥ smṛtaḥ //

tasyānaraṇyaḥ putro 'bhūn nighnastasya suto 'bhavat

nighnaputrāv ubhau jātāv anamitraraghū nṛpau //

anāmitro vanamagād bhavitā sa kṛte nṛpaḥ

raghor abhūddilīpastu dilīpādajakastathā //

dīrghabāhurajājjātaś cājapālastato nṛpaḥ

tasmāddaśaratho jātas tasya putracatuṣṭayam //

nārāyaṇātmakāḥ sarve rāmasteṣvagrajo 'bhavat

rāvaṇāntakarastadvad raghūṇāṃ vaṃśavardhanaḥ //

vālmīkistasya caritaṃ cakre bhārgavasattamaḥ

tasya putrau kuśalavāv ikṣvākukulavardhanau //

atithistu kuśājjajñe niṣadhastasya cātmajaḥ

nalastu naiṣadhastasmān nabhāstasmādajāyata //

nabhasaḥ puṇḍarīko 'bhūt kṣemadhanvā tataḥ smṛtaḥ

tasya putro 'bhavadvīro devānīkaḥ pratāpavān //

ahīnagustasya sutaḥ sahasrāśvastataḥ paraḥ

tataścandrāvalokastu tārāpīḍastato 'bhavat //

tasyātmajaś candragirir bhānuś candrastato 'bhavat

śrutāyur abhavattasmād bhārate yo nipātitaḥ //

nalau dvāv eva vikhyātau vaṃśe kaśyapasambhave

vīrasenasutastadvan naiṣadhaśca narādhipaḥ //

ete vaivasvate vaṃśe rājāno bhūridakṣiṇāḥ

ikṣvākuvaṃśaprabhavāḥ prādhānyena prakīrtitāḥ //

bhagavañśrotumicchāmi pitṝṇāṃ vaṃśamuttamam

raveśca śrāddhadevatvaṃ somasya ca viśeṣataḥ //

hanta te kathayiṣyāmi pitṝṇāṃ vaṃśamuttamam

svarge pitṛgaṇāḥ sapta trayasteṣāmamūrtayaḥ //

mūrtimanto 'tha catvāraḥ sarveṣāmamitaujasaḥ

amūrtayaḥ pitṛgaṇā vairājasya prajāpateḥ //

jayanti yāndevagaṇā vairājā iti viśrutāḥ

ye caite yogavibhraṣṭāḥ prāpya lokānsanātanān //

punarbrahmadinānte tu jāyante brahmavādinaḥ

samprāpya tāṃ smṛtiṃ bhūyo yogaṃ sāṃkhyamanuttamam //

siddhiṃ prayānti yogena punarāvṛttidurlabhām

yogināmeva deyāni tasmācchrāddhāni dātṛbhiḥ //

eteṣāṃ mānasī kanyā patnī himavato matā

mainākastasya dāyādaḥ krauñcastasyāgrajo 'bhavat

krauñcadvīpaḥ smṛto yena caturtho ghṛtasaṃvṛtaḥ //

menā ca suṣuve tisraḥ kanyā yogavatīstataḥ

umaikaparṇāparṇā ca tīvravrataparāyaṇāḥ //

rudrasyaikā sitasyaikā jaigīṣavyasya cāparā

dattā himavatā bālāḥ sarvā loke tapo 'dhikāḥ //

kasmāddākṣāyaṇī pūrvaṃ dadāhātmānamātmanā

himavadduhitā tadvat kathaṃ jātā mahītale //

saṃharantī kimuktāsau sutā vā brahmasūnunā

dakṣeṇa lokajananī sūta vistarato vada //

dakṣasya yajñe vitate prabhūtavaradakṣiṇe

samāhūteṣu deveṣu provāca pitaraṃ satī //

kimarthaṃ tāta bhartā me yajñe 'sminnābhimantritaḥ

ayogya iti tāmāha dakṣo yajñeṣu śūlabhṛt //

upasaṃhārakṛdrudras tenāmaṅgalabhāgayam

cukopātha satī dehaṃ tyakṣyāmīti tvadudbhavam //

daśānāṃ tvaṃ ca bhavitā pitṝṇāmekaputrakaḥ

kṣatriyatve 'śvamedhe ca rudrāttvaṃ nāśameṣyasi //

ityuktvā yogamāsthāya svadehodbhavatejasā

nirdahantī tadātmānaṃ sadevāsurakiṃnaraiḥ //

kiṃ kimetaditi proktā gandharvagaṇaguhyakaiḥ

upagamyābravīddakṣaḥ praṇipatyātha duḥkhitaḥ //

tvamasya jagato mātā jagatsaubhāgyadevatā

duhitṛtvaṃ gatā devi mamānugrahakāmyayā //

na tvayā rahitaṃ kiṃcid brahmāṇḍe sacarācaram

prasādaṃ kuru dharmajñe na māṃ tyaktumihārhasi //

prāha devī yadārabdhaṃ tatkāryaṃ me na saṃśayaḥ

kiṃtvavaśyaṃ tvayā martye hatayajñena śūlinā //

prasāde lokasṛṣṭyarthaṃ tapaḥ kāryaṃ mamāntike

prajāpatistvaṃ bhavitā daśānāmaṅgajo 'pyalam //

madaṃśenāṅganā ṣaṣṭir bhaviṣyantyaṅgajāstava

matsaṃnidhau tapaḥ kurvan prāpsyase yogamuttamam //

evamukto 'bravīddakṣaḥ keṣu keṣu mayānaghe

tīrtheṣu ca tvaṃ draṣṭavyā stotavyā kaiśca nāmabhiḥ //

sarvadā sarvabhūteṣu draṣṭavyā sarvato bhuvi

sarvalokeṣu yatkiṃcid rahitaṃ na mayā vinā //

tathāpi yeṣu sthāneṣu draṣṭavyā siddhimīpsubhiḥ

smartavyā bhūtikāmair vā tāni vakṣyāmi tattvataḥ //

vārāṇasyāṃ viśālākṣī naimiṣe liṅgadhāriṇī

prayāge lalitā devī kāmākṣī gandhamādane

mānase kumudā nāma viśvakāyā tathāmbare //

gomante gomatī nāma mandare kāmacāriṇī

madotkaṭā caitrarathe jayantī hastināpure //

kānyakubje tathā gaurī rambhā malayaparvate

ekāmbhake kīrtimatī viśvāṃ viśveśvare viduḥ //

puṣkare puruhūteti kedāre mārgadāyinī

nandā himavataḥ pṛṣṭhe gokarṇe bhadrakarṇikā //

sthāneśvare bhavānī tu bilvale bilvapattrikā

śrīśaile mādhavī nāma bhadrā bhadreśvare tathā //

jayā varāhaśaile tu kāmalā kamalālaye

rudrakoṭyāṃ ca rudrāṇī kālī kālañjare girau //

mahāliṅge tu kapilā markoṭe mukuṭeśvarī

śālagrāme mahādevī śivaliṅge jalapriyā //

māyāpuryāṃ kumārī tu saṃtāne lalitā tathā

utpalākṣī sahasrākṣe kamalākṣe mahotpalā //

gaṅgāyāṃ maṅgalā nāma vimilā puruṣottame

vipāśāyām amoghākṣī pāṭalā puṇḍravardhane //

nārāyaṇī supārśve tu vikūṭe bhadrasundarī

vipule vipulā nāma kalyāṇī malayācale //

koṭavī koṭitīrthe tu sugandhā mādhave vane

godāśrame trisaṃdhyā tu gaṅgādvāre ratipriyā //

śivakuṇḍe śivānandā nandinī devikātaṭe

rukmiṇī dvāravatyāṃ tu rādhā vṛndāvane vane //

devakī mathurāyāṃ tu pātāle parameśvarī

citrakūṭe tathā sītā vindhye vindhyādhivāsinī //

sahyādrāv ekavīrā tu hariścandre tu candrikā

ramaṇā rāmatīrthe tu yamunāyāṃ mṛgāvatī //

karavīre mahālakṣmīr umā devī vināyake

arogā vaidyanāthe tu mahākāle maheśvarī //

abhayetyuṣṇatīrtheṣu cāmṛtā vindhyakandare

māṇḍavye māṇḍavī nāma svāhā māheśvare pure //

chāgalāṇḍe pracaṇḍā tu caṇḍikā makarandake

someśvare varārohā prabhāse puṣkarāvatī //

devamātā sarasvatyāṃ pārāvārataṭe matā

mahālaye mahābhāgā payoṣṇyāṃ piṅgaleśvarī //

siṃhikā kṛtaśauce tu kārttikeye yaśaskarī

utpalāvartake lolā subhadrā śoṇasaṃgame //

mātā siddhapure lakṣmīr aṅganā bharatāśrame

jālaṃdhare viśvamukhī tārā kiṣkindhaparvate //

devadāruvane puṣṭir medhā kāśmīramaṇḍale

bhīmā devī himādrau tu puṣṭirviśveśvare tathā //

kapālamocane śuddhir mātā kāyāvarohaṇe

śaṅkhoddhāre dhvanirnāma dhṛtiḥ piṇḍārake tathā //

kālā tu candrabhāgāyām acchode śivakāriṇī

veṇāyāmamṛtā nāma badaryāmurvaśī tathā //

oṣadhī cottarakurau kuśadvīpe kuśodakā

manmathā hemakūṭe tu mukuṭe satyavādinī //

aśvatthe vandanīyā tu nidhirvaiśravaṇālaye

gāyatrī vedavadane pārvatī śivasaṃnidhau //

devaloke tathendrāṇī brahmāsyeṣu sarasvatī

sūryabimbe prabhā nāma mātṝṇāṃ vaiṣṇavī matā //

arundhatī satīnāṃ tu rāmāsu ca tilottamā

citte brahmakalā nāma śaktiḥ sarvaśarīriṇām //

etaduddeśataḥ proktaṃ nāmāṣṭaśatamuttamam

aṣṭottaraṃ ca tīrthānāṃ śatametadudāhṛtam //

yaḥ smarecchṛṇuyād vāpi sarvapāpaiḥ pramucyate

eṣu tīrtheṣu yaḥ kṛtvā snānaṃ paśyati māṃ naraḥ //

sarvapāpavinirmuktaḥ kalpaṃ śivapure vaset

yastu matparamaṃ kālaṃ karotyeteṣu mānavaḥ //

sa bhittvā brahmasadanaṃ padamabhyeti śāṃkaram

nāmnāmaṣṭaśataṃ yastu śrāvayecchivasaṃnidhau //

tṛtīyāyāmathāṣṭamyāṃ bahuputro bhavennaraḥ

godāne śrāddhadāne vā ahany ahani vā budhaḥ //

devārcanavidhau vidvān paṭhan brahmādhigacchati

evaṃ vadantī sā tatra dadāhātmānam ātmanā //

svāyambhuvo 'pi kālena dakṣaḥ prācetaso 'bhavat

pārvatī sābhavaddevī śivadehārdhadhāriṇī //

menāgarbhasamutpannā bhuktamuktiphalapradā

arundhatī japantyetat prāpa yogamanuttamam //

yayātiḥ putralābhaṃ ca dhanalābhaṃ ca bhārgavaḥ //

tathānye devadaityāśca brāhmaṇāḥ kṣatriyāstathā

vaiśyāḥ śūdrāśca bahavaḥ siddhimīyuryathepsitām //

yatraitallikhitaṃ tiṣṭhet pūjyate devasaṃnidhau

na tatra śoko daurgatyaṃ kadācidapi jāyate //

lokāḥ somapathā nāma yatra mārīcanandanāḥ

vartante deva pitaro devā yānbhāvayantyalam //

agniṣvāttā iti khyātā yajvāno yatra saṃsthitāḥ

acchodā nāma teṣāṃ tu mānasī kanyakā nadī //

acchodaṃ nāma ca saraḥ pitṛbhirnirmitaṃ purā

acchodā tu tapaścakre divyaṃ varṣasahasrakam //

ājagmuḥ pitarastuṣṭāḥ kila dātuṃ ca tāṃ varam

divyarūpadharāḥ sarve divyamālyānulepanāḥ //

sarve yuvāno balinaḥ kusumāyudhasaṃnibhāḥ

tanmadhye 'māvasuṃ nāma pitaraṃ vīkṣya sāṅganā //

vavre varārthinī saṅgaṃ kusumāyudhapīḍitā

yogādbhraṣṭā tu sā tena vyabhicāreṇa bhāminī //

dharāṃ tu nāspṛśatpūrvaṃ papātātha bhuvastale

tithāv amāvasur yasyām icchāṃ cakre na tāṃ prati //

dhairyeṇa tasya sā lokair amāvāsyeti viśrutā

pitṝṇāṃ vallabhā tasmāt tasyāmakṣayakārakam //

acchodādhomukhī dīnā lajjitā tapasaḥ kṣayāt

sā pitṝn prārthayāmāsa pure cātmaprasiddhaye //

vilapyamānā pitṛbhir idamuktā tapasvinī

bhaviṣyamarthamālokya devakāryaṃ ca te tadā //

idam ūcur mahābhāgāḥ prasādaśubhayā girā

divi divyaśarīreṇa yat kiṃcit kriyate budhaiḥ //

tenaiva tatkarmaphalaṃ bhujyate varavarṇinī

sadyaḥ phalanti karmāṇi devatve pretya mānuṣe //

tasmāttvaṃ putri tapasaḥ prāpsyase pretya tatphalam

aṣṭāviṃśe bhavitrī tvaṃ dvāpare matsyayonijā //

vyatikramātpitṝṇāṃ tvaṃ kaṣṭaṃ kulamavāpsyasi

tasmādrājño vasoḥ kanyā tvam avaśyaṃ bhaviṣyasi //

kanyā bhūtvā ca lokānsvān punarāpsyasi durlabhān

parāśarasya vīryeṇa putramekamavāpsyasi //

dvīpe tu badarīprāye bādarāyaṇamacyutam

sa vedamekaṃ bahudhā vibhajiṣyati te sutaḥ //

pauravasyātmajau dvau tu samudrāṃśasya śaṃtanoḥ

vicitravīryastanayas tathā citrāṅgado nṛpaḥ //

imāv utpādya tanayau kṣetrajāvasya dhīmataḥ

prauṣṭhapadyaṣṭakārūpā pitṛloke bhaviṣyasi //

nāmnā satyavatī loke pitṛloke tathāṣṭakā

āyurārogyadā nityaṃ sarvakāmaphalapradā //

bhaviṣyasi pare kāle nadītvaṃ ca gamiṣyasi

puṇyatoṣā saricchreṣṭhā loke hy acchodanāmikā //

ityuktvā sa gaṇasteṣāṃ tatraivāntaradhīyata

sāpyavāpa ca tatsarvaṃ phalaṃ yaduditaṃ purā //

vibhrājā nāma cānye tu divi santi suvarcasaḥ

lokā barhiṣado yatra pitaraḥ santi suvratāḥ //

yatra barhiṇayuktāni vimānāni sahasraśaḥ

saṃkalpyā barhiṣo yatra tiṣṭhanti phaladāyinaḥ //

yatrābhyudayaśālāsu modante śrāddhadāyinaḥ

yāṃś ca devāsuragaṇā gandharvāpsarasāṃ gaṇāḥ //

yakṣarakṣogaṇāścaiva yajanti divi devatāḥ

pulastyaputrāḥ śataśas tapoyogasamanvitāḥ //

mahātmāno mahābhāgā bhaktānāmabhayapradāḥ

eteṣāṃ pīvarī kanyā mānasī divi viśrutā //

yoginī yogamātā ca tapaścakre sudāruṇam

prasanno bhagavāṃstasyā varaṃ vavre tu sā hareḥ //

yogavantaṃ surūpaṃ ca bhartāraṃ vijitendriyam

dehi deva prasannastvaṃ patiṃ me vadatāṃ varam //

uvāca devo bhavitā vyāsaputro yadā śukaḥ

bhavitā tasya bhāryā tvaṃ yogācāryasya suvrate //

bhaviṣyati ca te kanyā kṛtvī nāma ca yoginī

pāñcālādhipaterdeyā mānuṣasya tvayā tadā //

jananī brahmadattasya yogasiddhā ca gauḥ smṛtā

kṛṣṇo gauraḥ prabhuḥ śambhur bhaviṣyanti ca te sutāḥ //

mahātmāno mahābhāgā gamiṣyanti paraṃ padam

tānutpādya punar yogāt savarā mokṣameṣyasi //

sumūrtimantaḥ pitaro vasiṣṭhasya sutāḥ smṛtāḥ

nāmnā tu mānasāḥ sarve sarve te dharmamūrtayaḥ //

jyotirbhāsiṣu lokeṣu ye vasanti divaḥ param

virājamānāḥ krīḍanti yatra te śrāddhadāyinaḥ //

sarvakāmasamṛddheṣu vimāneṣvapi pādajāḥ

kiṃ punaḥ śrāddhadā viprā bhaktimantaḥ kriyānvitāḥ //

gaur nāma kanyā yeṣāṃ tu mānasī divi rājate

śukrasya dayitā patnī sādhyānāṃ kīrtivardhinī //

marīcigarbhā nāmnā tu lokā mārtaṇḍamaṇḍale

pitaro yatra tiṣṭhanti haviṣmanto 'ṅgiraḥsutāḥ //

tīrthaśrāddhapradā yānti ye ca kṣatriyasattamāḥ

rājñāṃ tu pitaraste vai svargamokṣaphalapradāḥ //

eteṣāṃ mānasī kanyā yaśodā lokaviśrutā

patnī hy aṃśumataḥ śreṣṭhā snuṣā pañcajanasya ca //

jananyatha dilīpasya bhagīrathapitāmahī

lokāḥ kāmadughā nāma kāmabhogaphalapradāḥ //

susvadhā nāma pitaro yatra tiṣṭhanti suvratāḥ

ājyapā nāma lokeṣu kardamasya prajāpateḥ //

pulahāṅgajadāyādā vaiśyāstānbhāvayanti ca

yatra śrāddhakṛtaḥ sarve paśyanti yugapadgatāḥ //

api janmāyutairdṛṣṭān anubhūtānsahasraśaḥ //

eteṣāṃ mānasī kanyā virajā nāma viśrutā

yā patnī nahuṣasyāsīd yayāterjananī tathā //

ekāṣṭakābhavat paścād brahmaloke gatā satī

traya ete gaṇāḥ proktāś caturthaṃ tu vadāmyataḥ //

lokāstu mānasā nāma brahmāṇḍopari saṃsthitāḥ

yeṣāṃ tu mānasī kanyā narmadā nāma viśrutā //

somapā nāma pitaro yatra tiṣṭhanti śāśvatāḥ

dharmamūrtidharāḥ sarve parato brahmaṇaḥ smṛtāḥ //

utpannāḥ svadhayā te tu brahmatvaṃ prāpya yoginaḥ

kṛtvā sṛṣṭyādikaṃ sarvaṃ mānase sāmprataṃ sthitāḥ //

narmadā nāma teṣāṃ tu kanyā toyavahā sarit

bhūtāni yā pāvayati dakṣiṇāpathagāminī //

tebhyaḥ sarve tu manavaḥ prajāḥ sargeṣu nirmitāḥ

jñātvā śrāddhāni kurvanti dharmābhāve 'pi sarvadā //

tebhya eva punaḥ prāptuṃ prasādādyogasaṃtatim

pitṝṇāmādisarge tu śrāddhameva vinirmitam //

sarveṣāṃ rājataṃ pātram athavā rajatānvitam

dattaṃ svadhā purodhāya pitṝn prīṇāti sarvadā //

agnīṣomayamānāṃ tu kāryamāpyāyanaṃ budhaḥ

agnyabhāve 'pi viprasya prāṇāv api jale 'thavā //

ajākarṇe 'śvakarṇe vā goṣṭhe vā salilāntike

pitṝṇām ambaraṃ sthānaṃ dakṣiṇā dikpraśasyate //

prācīnāvītamudakaṃ tilāḥ savyāṅgameva ca

darbhā māṃsaṃ ca pāṭhīnaṃ gokṣīraṃ madhurā rasāḥ //

yavanīvāramudgekṣuśuklapuṣpaghṛtāni ca //

vallabhāni praśastāni pitṝṇāmiha sarvadā

dveṣyāṇi sampravakṣyāmi śrāddhe varjyāni yāni tu //

padmabilvārkadhattūrapāribhadrāṭarūṣakāḥ //

na deyāḥ pitṛkāryeṣu payaścājāvikaṃ tathā

kodravodāracaṇakāḥ kapitthaṃ madhukātasī //

etānyapi na deyāni pitṛbhyaḥ priyamicchatā

pitṝn prīṇāti yo bhaktyā te punaḥ prīṇayanti tam //

yacchanti pitaraḥ puṣṭiṃ svargārogyaṃ prajāphalam

devakāryādapi punaḥ pitṛkāryaṃ viśiṣyate //

devatānāṃ ca pitaraḥ pūrvamāpyāyanaṃ smṛtam

śīghraprasādāstvakrodhā niḥśastrāḥ sthirasauhṛdāḥ //

śāntātmānaḥ śaucaparāḥ satataṃ priyavādinaḥ

bhaktānuraktāḥ sukhadāḥ pitaraḥ pūrvadevatāḥ //

haviṣmatāmādhipatye śrāddhadevaḥ smṛto raviḥ

etadvaḥ sarvamākhyātaṃ pitṛvaṃśānukīrtanam

puṇyaṃ pavitram āyuṣyaṃ kīrtanīyaṃ sadā nṛbhiḥ //

śrutvaitat sarvam akhilaṃ manuḥ papraccha keśavam

śrāddhakālaṃ ca vividhaṃ śrāddhabhedaṃ tathaiva ca //

śrāddheṣu bhojanīyā ye ye ca varjyā dvijātayaḥ

kasminvāsarabhāge vā pitṛbhyaḥ śrāddhamācaret //

kasmindattaṃ kathaṃ yāti śrāddhaṃ tu madhusūdana

vidhinā kena kartavyaṃ kathaṃ prīṇāti tatpitṝn //

kuryādaharahaḥ śrāddham annādyenodakena vā

payomūlaphalair vāpi pitṛbhyaḥ prītimāvahan //

nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ trividhaṃ śrāddhamucyate

nityaṃ tāvatpravakṣyāmi arghyāvāhanavarjitam //

adaivaṃ tadvijānīyāt pārvaṇaṃ parvasu smṛtam

pārvaṇaṃ trividhaṃ proktaṃ śṛṇu tāvanmahīpate //

pārvaṇe ye niyojyāstu tāñśṛṇuṣva narādhipa

pañcāgniḥ snātakaścaiva trisuparṇaḥ ṣaḍaṅgavit //

śrotriyaḥ śrotriyasuto vidhivākyaviśāradaḥ

sarvajño vedavinmantrī jñātavaṃśaḥ kulānvitaḥ //

purāṇavettā dharmajñaḥ svādhyāyajapatatparaḥ

śivabhaktaḥ pitṛparaḥ sūryabhakto 'tha vaiṣṇavaḥ //

brahmaṇyo yogavicchānto vijitātmā ca śīlavān

bhojayeccāpi dauhitraṃ yatnataḥ svasuhṛdgurūn //

viṭpītaṃ mātulaṃ bandhum ṛtvigācāryasomapān

yaśca vyākurute vākyaṃ yaśca mīmāṃsate 'dhvaram //

sāmasvaravidhijñaśca paṅktipāvanapāvanaḥ

sāmago brahmacārī ca vedayukto 'tha brahmavit //

yatraite bhuñjate śrāddhe tadeva paramārthavat

ete bhojyāḥ prayatnena varjanīyānnibodha me //

patito 'bhiśastaḥ klībaḥ piśunavyaṅgarogiṇaḥ

kunakhī śyāvadantaśca kuṇḍagolāśvapālakāḥ //

parivittirniyuktātmā pramattonmattadāruṇāḥ

baiḍālī bakavṛttiśca dambhī devalakādayaḥ //

kṛtaghnānnāstikāṃs tadvan mlecchadeśanivāsinaḥ

triśaṅkur barbaradrāvavītadraviḍakoṅkaṇān //

varjayelliṅginaḥ sarvāñ śrāddhakāle viśeṣataḥ

pūrvedyuraparedyurvā vinītātmā nimantrayet //

nimantritānhi pitara upatiṣṭhanti tāndvijān

vāyubhūtā nu gacchanti tathāsīnānupāsate //

dakṣiṇaṃ jānumālabhya tvaṃ mayā tu nimantritaḥ

evaṃ nimantrya niyamaṃ śrāvayetpitṛbāndhavān //

akrodhanaiḥ śaucaparaiḥ satataṃ brahmacāribhiḥ

bhavitavyaṃ bhavadbhiśca mayā ca śrāddhakāriṇā //

pitṛyajñaṃ vinirvartya tarpaṇākhyaṃ tu yo 'gnimān

piṇḍānvāhāryakaṃ kuryāc chrāddhamindukṣaye sadā //

gomayenopalipte tu dakṣiṇapravaṇe sthale

śrāddhaṃ samācaredbhaktyā goṣṭhe vā jalasaṃnidhau //

agnimānnirvapetpitryaṃ caruṃ ca samamuṣṭibhiḥ

pitṛbhyo nirvapāmīti sarvaṃ dakṣiṇato nyaset //

abhighāryaṃ tataḥ kuryān nirvāpatrayamagrataḥ

te 'pi tasyāyatāḥ kāryāś caturaṅgulavistṛtāḥ //

darvītrayaṃ tu kurvīta khādiraṃ rajatānvitam

ratnimātraṃ pariślakṣṇaṃ hastākārāgramuttamam //

udapātraṃ ca kāṃsyaṃ ca mekṣaṇaṃ ca samitkuśān

tilāḥ pātrāṇi sadvāso gandhadhūpānulepanam //

āharedapasavyaṃ tu sarvaṃ dakṣiṇataḥ śanaiḥ

evamāsādya tatsarvaṃ bhavanasyāgrato bhuvi //

gomayenopaliptāyāṃ gomūtreṇa tu maṇḍalam

akṣatābhiḥ sapuṣpābhis tadabhyarcyāpasavyavat //

viprāṇāṃ kṣālayet pādāv abhinandya punaḥ punaḥ

āsaneṣūpakḷpteṣu darbhavatsu vidhānavat //

upaspṛṣṭodakānviprān upaveśyānumantrayet

dvau daive pitṛkṛtye trīn ekaikamubhayatra ca //

bhojayedīśvaro 'pīha na kuryādvistaraṃ budhaḥ

daivapūrvaṃ niyojyātha viprānarghyādinā budhaḥ //

agnau kuryādanujñāto viprair vipro yathāvidhi

svagṛhyoktavidhānena kāṃsye kṛtvā caruṃ tataḥ //

agnīṣomayamābhyāṃ tu kuryādāpyāyanaṃ budhaḥ

dakṣiṇāgnau pratīte vā ya ekāgnirdvijottamaḥ //

yajñopavītī nirvartya tataḥ paryukṣaṇādikam

prācīnāvītinā kāryam ataḥ sarvaṃ vijānatā //

ṣaṭ ca tasmāddhaviḥśeṣāt piṇḍānkṛtvā tatodakam

dadyādudakapātrais tu satilaṃ savyapāṇinā //

jānv ācya savyaṃ yatnena darbhayukto vimatsaraḥ

vidhāya lekhā yatnena nirvāpeṣvavanejanam //

dakṣiṇābhimukhaḥ kuryāt kare darvīṃ nidhāya vai

nidhāya piṇḍam ekaikaṃ sarvadarbheṣvanukramāt //

ninayedatha darbheṣu nāmagotrānukīrtanaiḥ

teṣu darbheṣu taṃ hastaṃ vimṛjyāllepabhāginām //

tathaiva ca tataḥ kuryāt punaḥ pratyavanejanam

ṣaḍapyṛtūnnamaskṛtya gandhadhūpārhaṇādibhiḥ //

evamāvāhya tatsarvaṃ vedamantrairyathoditaiḥ

ekāgnereka eva syān nirvāpo darvikā tathā //

tataḥ kṛtvāntare dadyāt patnībhyo 'nnaṃ kuśeṣu saḥ

tadvatpiṇḍādike kuryād āvāhanavisarjanam //

tato gṛhītvā piṇḍebhyo mātrāḥ sarvāḥ krameṇa tu

tāneva viprānprathamaṃ prāśayedyatnato naraḥ //

yasmādannāddhṛtā mātrā bhakṣayanti dvijātayaḥ

anvāhāryakam ityuktaṃ tasmāttaccandrasaṃkṣaye //

pūrvaṃ dattvā tu taddhaste sapavitraṃ tilodakam

tatpiṇḍāgraṃ prayaccheta svadhaiṣāmastviti bruvan //

varṇayanbhojayedannaṃ miṣṭaṃ pūtaṃ ca sarvadā

varjayetkrodhaparatāṃ smarannārāyaṇaṃ harim //

tṛptāñjñātvā tataḥ kuryād vikiransārvavarṇikam

sodakaṃ cānnamuddhṛtya salilaṃ prakṣipedbhuvi //

ācānteṣu punardadyāj jalapuṣpākṣatodakam

svastivācanakaṃ sarvaṃ piṇḍopari samāharet //

devādyantaṃ prakurvīta śrāddhanāśo 'nyathā bhavet

visṛjya brāhmaṇāṃstadvat teṣāṃ kṛtvā pradakṣiṇam //

dakṣiṇāṃ diśamākāṅkṣan pitṝn yāceta mānavaḥ

dātāro no 'bhivardhantāṃ vedāḥ saṃtatireva ca //

śraddhā ca no mā vyagamad bahu deyaṃ ca no 'stviti

annaṃ ca no bahu bhaved atithīṃśca labhemahi //

yācitāraśca naḥ santu mā ca yāciṣma kaṃcana

etadastviti tatproktam anvāhāryaṃ tu pārvaṇam //

yathendusaṃkṣaye tadvad anyatrāpi nigadyate

piṇḍāṃstu gojaviprebhyo dadyādagnau jale 'pi vā //

viprāgrato vā vikired vayobhir abhivāśayet

patnī tu madhyamaṃ piṇḍaṃ prāśayed vinayānvitā //

ādhatta pitaro garbham atra saṃtānavardhanam

tāvaduccheṣaṇaṃ tiṣṭhed yāvadviprā visarjitāḥ //

vaiśvadevaṃ tataḥ kuryān nivṛtte pitṛkarmaṇi

iṣṭaiḥ saha tataḥ śānto bhuñjīta pitṛsevitam //

punar bhojanamadhvānaṃ yānamāyāsamaithunam

śrāddhakṛcchrāddhabhukcaiva sarvametadvivarjayet //

svādhyāyakalahaṃ caiva divāsvapnaṃ ca sarvadā

anena vidhinā śrāddhaṃ nirudvāsyeha nirvapet //

kanyākumbhavṛṣasthe 'rke kṛṣṇapakṣeṣu sarvadā

yatra yatra pradātavyaṃ sapiṇḍīkaraṇāt param

tatrānena vidhānena deyam agnimatā sadā //

ataḥ paraṃ pravakṣyāmi viṣṇunā yadudīritam

śrāddhaṃ sādhāraṇaṃ nāma bhuktimuktiphalapradam //

ayane viṣuve yugme sāmānye cārkasaṃkrame

amāvāsyāṣṭakākṛṣṇapakṣe pañcadaśīṣu ca //

ārdrāmaghārohiṇīṣu dravyabrāhmaṇasaṃgame

gajacchāyāvyatīpāte viṣṭivaidhṛtivāsare //

vaiśākhasya tṛtīyāyāṃ navamī kārttikasya ca

pañcadaśī ca māghasya nabhasye ca trayodaśī //

yugādayaḥ smṛtā hy etā dattasyākṣayyakārikāḥ

tathā manvantarādau ca deyaṃ śrāddhaṃ vijānatā //

aśvayukchuklanavamī dvādaśī kārttike tathā

tṛtīyā caitramāsasya tathā bhādrapadasya ca //

phālgunasya hy amāvāsyā pauṣasyaikādaśī tathā

āṣāḍhasyāpi daśamī māghamāsasya saptamī //

śrāvaṇasyāṣṭamī kṛṣṇā tathāṣāḍhī ca pūrṇimā

kārttikī phālgunī caitrī jyeṣṭhapañcadaśī sitā

manvantarādayaś caitā dattasyākṣayyakārikāḥ //

yasyāṃ manvantarasyādau rathamāste divākaraḥ

māghamāsasya saptamyāṃ sā tu syādrathasaptamī //

pānīyamapyatra tilairvimiśraṃ dadyātpitṛbhyaḥ prayato manuṣyaḥ

śrāddhaṃ kṛtaṃ tena samāḥ sahasraṃ rahasyametatpitaro vadanti //

vaiśākhyāmuparāgeṣu tathotsavamahālaye

tīrthāyatanagoṣṭheṣu dīpodyānagṛheṣu ca //

vivikteṣūpalipteṣu śrāddhaṃ deyaṃ vijānatā

viprānpūrve pare cāhni vinītātmā nimantrayet //

śīlavṛttaguṇopetān vayorūpasamanvitān

dvau daive trīṃstathā pitrya ekaikamubhayatra vā //

bhojayetsusamṛddho 'pi na prasajjate vistare

viśvāndevānyavaiḥ puṣpair abhyarcyāsanapūrvakam //

pūrayetpātrayugmaṃ tu sthāpya darbhapavitrakam

śaṃ no devīty apaḥ kuryād yavo 'sīti yavānapi //

gandhapuṣpaiśca saṃpūjya vaiśvadevaṃ prati nyaset

viśve devāsa ityābhyām āvāhya vikiredyavān //

gandhapuṣpair alaṃkṛtya yā divyetyarghyamutsṛjet

abhyarcya tābhyāmutsṛṣṭaṃ pitṛkāryaṃ samārabhet //

darbhāsanaṃ tu dattvādau trīṇi pātrāṇi pūrayet

khapavitrāṇi kṛtvādau śaṃ no devīty apaḥ kṣipet //

tilo 'sīti tilānkuryād gandhapuṣpādikaṃ punaḥ

pātraṃ vanaspatimayaṃ tathā parṇamayaṃ punaḥ //

jalajaṃ vātha kurvīta tathā sāgarasambhavam

sauvarṇaṃ rājataṃ vāpi pitṝṇāṃ pātramucyate //

rajatasya kathā vāpi darśanaṃ dānameva vā

rājatair bhājanaireṣām athavā rajatānvitaiḥ //

vāryapi śraddhayā dattam akṣayāyopakalpate

tathārghyapiṇḍabhojyādau pitṝṇāṃ rājataṃ matam //

śivanetrodbhavaṃ yasmāt tasmāttatpitṛvallabham

amaṅgalaṃ tadyatnena devakāryeṣu varjayet //

evaṃ pātrāṇi saṃkalpya yathālābhaṃ vimatsaraḥ

yā divyeti piturnāma gotrairdarbhakaro nyaset //

pitṝn āvāhayiṣyāmi kurvityuktastu taiḥ punaḥ

uśantastvā tathāyantu ṛgbhyām āvāhayetpitṝn //

yā divyetyarghyamutsṛjya dadyādgandhādikāṃstataḥ

hastāttadudakaṃ pūrvaṃ dattvā saṃsravamāditaḥ //

pitṛpātre nidhāyātha nyubjamuttarato nyaset

pitṛbhyaḥ sthānamasīti nidhāya pariṣecayet //

tatrāpi pūrvavatkuryād agnikāryaṃ vimatsaraḥ

ubhābhyāmapi hastābhyām āhṛtya pariveṣayet //

praśāntacittaḥ satataṃ darbhapāṇiraśeṣataḥ

guṇāḍhyaiḥ sūpaśākaistu nānābhakṣyairviśeṣataḥ //

annaṃ tu sadadhikṣīraṃ goghṛtaṃ śarkarānvitam

māsaṃ prīṇāti vai sarvān pitṝnityāha keśavaḥ //

dvau māsau matsyamāṃsena trīnmāsānhāriṇena tu

aurabhreṇātha caturaḥ śākunenātha pañca vai //

ṣaṇmāsaṃ chāgamāṃsena tṛpyanti pitarastathā

sapta pārṣatamāṃsena tathāṣṭāv eṇajena tu //

daśa māsāṃstu tṛpyanti varāhamahiṣāmiṣaiḥ

śaśakūrmajamāṃsena māsānekādaśaiva tu //

saṃvatsaraṃ tu gavyena payasā pāyasena ca

rauraveṇa ca tṛpyanti māsānpañcadaśaiva tu //

vārdhrīṇasasya māṃsena tṛptir dvādaśavārṣikī

kālaśākena cānantā khaḍgamāṃsena caiva hi //

yatkiṃcinmadhusammiśraṃ gokṣīraṃ ghṛtapāyasam

dattamakṣayamityāhuḥ pitaraḥ pūrvadevatāḥ //

svādhyāyaṃ śrāvayetpitryaṃ purāṇānyakhilāni ca

brahmaviṣṇvarkarudrāṇāṃ sūktāni vividhāni ca //

indrāgnisomasūktāni pāvanāni svaśaktitaḥ

bṛhadrathaṃtaraṃ tadvaj jyeṣṭhasāma sarauhiṇam //

tathaiva śāntikādhyāyaṃ madhubrāhmaṇameva ca

maṇḍalaṃ brāhmaṇaṃ tadvat prītikāri tu yatpunaḥ //

viprāṇāmātmanaścaiva tatsarvaṃ samudīrayet

bhuktavatsu tatasteṣu bhojanopāntike nṛpa //

sārvavarṇikamannādyaṃ saṃnīyāplāvya vāriṇā

samutsṛjedbhuktavatām agrato vikiredbhuvi //

agnidagdhāstu ye jīvā ye 'pyadagdhāḥ kule mama

bhūmau dattena tṛpyantu prayāntu paramāṃ gatim //

yeṣāṃ na mātā na pitā na bandhur na gotraśuddhirna tathānnam asti

tattṛptaye 'nnaṃ bhuvi dattametat prayāntu lokeṣu sukhāya tadvat //

asaṃskṛtapramītānāṃ tyaktānāṃ kulayoṣitām

ucchiṣṭabhāgadheyaḥ syād darbhe vikirayośca yaḥ //

tṛptāñjñātvodakaṃ dadyāt sakṛdviprakare tathā

upalipte mahīpṛṣṭhe gośakṛnmūtravāriṇā //

nidhāya darbhānvidhivad dakṣiṇāgrān prayatnataḥ

sarvavarṇena cānnena piṇḍāṃstu pitṛyajñavat //

avanejanapūrvaṃ tu nāmagotreṇa mānavaḥ

gandhadhūpādikaṃ dadyāt kṛtvā pratyavanejanam //

jānvācya savyaṃ savyena pāṇinātha pradakṣiṇam

pitryamānīya tatkāryaṃ vidhivaddarbhapāṇinā //

dīpaprajvālanaṃ tadvat kuryātpuṣpārcanaṃ budhaḥ

athācānteṣu cācamya vāri dadyātsakṛtsakṛt //

atha puṣpākṣatān paścād akṣayyodakam eva ca

satilaṃ nāmagotreṇa dadyācchaktyā ca dakṣiṇām //

gobhūhiraṇyavāsāṃsi bhavyāni śayanāni ca

dadyādyadiṣṭaṃ viprāṇām ātmanaḥ pitureva ca //

vittaśāṭhyena rahitaḥ pitṛbhyaḥ prītimāvahan

tataḥ svadhāvācanakaṃ viśvadeveṣu codakam //

dattvāśīḥ pratigṛhṇīyād dvijebhyaḥ prāṅmukho budhaḥ

aghorāḥ pitaraḥ santu santvityuktaḥ punar dvijaiḥ //

gotraṃ tathā vardhatāṃ nas tathetyuktaśca taiḥ punaḥ

dātāro no 'bhivardhantām iti caivamudīrayet //

etāḥ satyāśiṣaḥ santu santvityuktaśca taiḥ punaḥ

svastivācanakaṃ kuryāt piṇḍānuddhṛtya bhaktitaḥ //

uccheṣaṇaṃ tu tattiṣṭhed yāvadviprā visarjitāḥ

tato grahabaliṃ kuryād iti dharmavyavasthitiḥ //

uccheṣaṇaṃ bhūmigatam ajihmasyāstikasya ca

dāsavargasya tatpitryaṃ bhāgadheyaṃ pracakṣate //

pitṛbhir nirmitaṃ pūrvam etadāpyāyanaṃ sadā

aputrāṇāṃ saputrāṇāṃ strīṇāmapi narādhipa //

tatastānagrataḥ sthitvā parigṛhyodapātrakam

vāje vāja iti japan kuśāgreṇa visarjayet //

bahiḥ pradakṣiṇāṃ kuryāt padāny aṣṭāv anuvrajan

bandhuvargeṇa sahitaḥ putrabhāryāsamanvitaḥ //

nivṛtya praṇipatyātha paryukṣyāgniṃ samantravat

vaiśvadevaṃ prakurvīta naityakaṃ balimeva ca //

tatastu vaiśvadevānte sabhṛtyasutabāndhavaḥ

bhuñjītātithisaṃyuktaḥ sarvaṃ pitṛniṣevitam //

etaccānupanīto 'pi kuryātsarveṣu parvasu

śrāddhaṃ sādhāraṇaṃ nāma sarvakāmaphalapradam //

bhāryāvirahito 'pyetat pravāsastho 'pi bhaktimān

śūdro 'pyamantravatkuryād anena vidhinā budhaḥ //

tṛtīyamābhyudayikaṃ vṛddhiśrāddhaṃ taducyate

utsavānandasambhāre yajñodvāhādimaṅgale //

mātaraḥ prathamaṃ pūjyāḥ pitarastadanantaram

tato mātāmahā rājan viśve devāstathaiva ca //

pradakṣiṇopacāreṇa dadhyakṣataphalodakaiḥ

prāṅmukho nirvapetpiṇḍān dūrvayā ca kuśairyutān //

sampannam ityabhyudaye dadyādarghyaṃ dvayor dvayoḥ

yugmā dvijātayaḥ pūjyā vastrakārtasvarādibhiḥ //

tilārthastu yavaiḥ kāryo nāndīśabdānupūrvakaḥ

māṅgalyāni ca sarvāṇi vācayeddvijapuṃgavaiḥ //

namaskāreṇa mantreṇa kuryādāmānnataḥ sadā //

dānapradhānaḥ śūdraḥ syād ityāha bhagavānprabhuḥ

dānena sarvakāmāptir asya saṃjāyate yataḥ //

ekoddiṣṭamato vakṣye yaduktaṃ cakrapāṇinā

mṛte putrairyathā kāryam āśaucaṃ ca pitaryapi //

daśāhaṃ śāvamāśaucaṃ brāhmaṇeṣu vidhīyate

kṣatriyeṣu daśa dve ca pakṣaṃ vaiśyeṣu caiva hi //

śūdreṣu māsamāśaucaṃ sapiṇḍeṣu vidhīyate

naiśaṃ vākṛtacūḍasya trirātraṃ parataḥ smṛtam //

janane 'pyevameva syāt sarvavarṇeṣu sarvadā

tathāsthisaṃcayād ūrdhvam aṅgasparśo vidhīyate //

pretāya piṇḍadānaṃ tu dvādaśāhaṃ samācaret

pātheyaṃ tasya tatproktaṃ yataḥ prītikaraṃ mahat //

tasmātpretapuraṃ preto dvādaśāhaṃ na nīyate

gṛhaṃ putraṃ kalatraṃ ca dvādaśāhaṃ prapaśyati //

tasmānnidheyamākāśe daśarātraṃ payastathā

sarvadāhopaśāntyartham adhvaśramavināśanam //

tata ekādaśāhe tu dvijānekādaśaiva tu

kṣatrādiḥ sūtakānte tu bhojayedayujo dvijān //

dvitīye 'hni punastadvad ekoddiṣṭaṃ samācaret

āvāhanāgnaukaraṇaṃ daivahīnaṃ vidhānataḥ //

ekaṃ pavitrameko 'rgha ekaḥ piṇḍo vidhīyate

upatiṣṭhatāmityetad deyaṃ paścāttilodakam //

svaditaṃ vikiredbrūyād visarge cābhiramyatām

śeṣaṃ pūrvavadatrāpi kāryaṃ vedavidā pituḥ //

anena vidhinā sarvam anumāsaṃ samācaret

sūtakāntāddvitīye 'hni śayyāṃ dadyādvilakṣaṇām //

kāñcanaṃ puruṣaṃ tadvat phalavastrasamanvitām

saṃpūjya dvijadāmpatyaṃ nānābharaṇabhūṣaṇaiḥ //

vṛṣotsargaṃ prakurvīta deyā ca kapilā śubhā

udakumbhaśca dātavyo bhakṣyabhojyasamanvitaḥ //

yāvadabdaṃ naraśreṣṭha satilodakapūrvakam

tataḥ saṃvatsare pūrṇe sapiṇḍīkaraṇaṃ bhavet //

sapiṇḍīkaraṇādūrdhvaṃ pretaḥ pārvaṇabhāgbhavet

vṛddhipūrveṣu yogyaśca gṛhasthaśca bhavettataḥ //

sapiṇḍīkaraṇe śrāddhe devapūrvaṃ niyojayet

pitṝn nivāsayettatra pṛthakpretaṃ vinirdiśet //

gandhodakatilairyuktaṃ kuryātpātracatuṣṭayam

arghārthaṃ pitṛpātreṣu pretapātraṃ prasecayet //

tadvatsaṃkalpya caturaḥ piṇḍānpiṇḍapradastathā

ye samānā iti dvābhyām antyaṃ tu vibhajettridhā //

caturthasya punaḥ kāryaṃ na kadācidato bhavet

tataḥ pitṛtvamāpannaḥ sarvatastuṣṭimāgataḥ //

agniṣvāttādimadhyatvaṃ prāpnotyamṛtamuttamam

sapiṇḍīkaraṇādūrdhvaṃ tasmai tasmānna dīyate //

pitṛṣveva tu dātavyaṃ tatpiṇḍo yeṣu saṃsthitaḥ

tataḥ prabhṛti saṃkrāntāv uparāgādiparvasu //

tripiṇḍamācarecchrāddham ekoddiṣṭe mṛte 'hani

ekoddiṣṭaṃ parityajya mṛtāhe yaḥ samācaret //

sadaiva pitṛhā sa syān mātṛbhrātṛvināśakaḥ

mṛtāhe pārvaṇaṃ kurvan nadho 'dho yāti mānavaḥ //

saṃpṛkteṣvākulībhāvaḥ preteṣu tu gato bhavet

pratisaṃvatsaraṃ tasmād ekoddiṣṭaṃ samācaret //

yāvadabdaṃ tu yo dadyād udakumbhaṃ vimatsaraḥ

pretāyānnasamāyuktaṃ so 'śvamedhaphalaṃ labhet //

āmaśrāddhaṃ yadā kuryād vidhijñaḥ śrāddhadastadā

tenāgnaukaraṇaṃ kuryāt piṇḍāṃstenaiva nirvapet //

tribhiḥ sapiṇḍīkaraṇe aśeṣatritaye pitā

yadā prāpsyati kālena tadā mucyeta bandhanāt //

mukto 'pi lepabhāgitvaṃ prāpnoti kuśamārjanāt

lepabhājaścaturthādyāḥ pitrādyāḥ piṇḍabhāginaḥ

piṇḍadaḥ saptamasteṣāṃ sāpiṇḍyaṃ sāptapauruṣam //

kathaṃ kavyāni deyāni havyāni ca janairiha

gacchanti pitṛlokasthān prāpakaḥ ko 'tra gadyate //

yadi martyo dvijo bhuṅkte hūyate yadi vānale

śubhāśubhātmakaiḥ pretair dattaṃ tadbhujyate katham //

vasūnvadanti ca pitṝn rudrāṃścaiva pitāmahān

prapitāmahāṃstathādityān ityevaṃ vaidikī śrutiḥ //

nāma gotraṃ pitṝṇāṃ tu prāpakaṃ havyakavyayoḥ

śrāddhasya mantrāḥ śraddhā ca upayojyātibhaktitaḥ //

agniṣvāttādayasteṣām ādhipatye vyavasthitāḥ

nāmagotrakāladeśā bhavāntaragatānapi //

prāṇinaḥ prīṇayantyete tadāhāratvamāgatān

devo yadi pitā jātaḥ śubhakarmānuyogataḥ //

tasyānnamamṛtaṃ bhūtvā divyatve 'pyanugacchati

daityatve bhogarūpeṇa paśutve ca tṛṇaṃ bhavet //

śrāddhānnaṃ vāyurūpeṇa sarpatve 'pyupatiṣṭhati

pānaṃ bhavati yakṣatve rākṣasatve tathāmiṣam //

danujatve tathā māyā pretatve rudhirodakam

manuṣyatve 'nnapānāni nānābhogarasaṃ bhavet //

ratiśaktiḥ striyaḥ kāntā bhojyaṃ bhojanaśaktitā

dānaśaktiḥ savibhavā rūpamārogyameva ca //

śraddhā puṣpamidaṃ proktaṃ phalaṃ brahmasamāgamaḥ

āyuḥ putrān dhanaṃ vidyāṃ svargaṃ mokṣaṃ sukhāni ca //

rājyaṃ caiva prayacchanti prītāḥ pitṛgaṇā nṛṇām

śrūyate ca purā mokṣaṃ prāptāḥ kauśikasūnavaḥ

pañcabhirjanmasambandhair gatā viṣṇoḥ paraṃ padam //

kathaṃ kauśikadāyādāḥ prāptāste yogamuttamam

pañcabhirjanmasambandhaiḥ kathaṃ karmakṣayo bhavet //

kauśiko nāma dharmātmā kurukṣetre mahānṛṣiḥ

nāmataḥ karmatastasya sutānsapta nibodhata //

śvasṛpaḥ krodhano hiṃsraḥ piśunaḥ kavireva ca

vāgduṣṭaḥ pitṛvartī ca gargaśiṣyāstadābhavan //

pitaryuparate teṣām abhūddurbhikṣamulbaṇam

anāvṛṣṭiśca mahatī sarvalokabhayaṃkarī //

gargādeśādvane dogdhrīṃ rakṣantaste tapodhanāḥ

khādāmaḥ kapilāmetāṃ vayaṃ kṣutpīḍitā bhṛśam //

iti cintayatāṃ pāpaṃ laghuḥ prāha tadānujaḥ

yadyavaśyamiyaṃ vadhyā śrāddharūpeṇa yojyatām //

śrāddhe niyojyamāneyaṃ pāpāttrāsyati no dhruvam

eva kurvityanujñātaḥ pitṛvartī tadānujaiḥ //

cakre samāhitaḥ śrāddham upayujya ca tāṃ punaḥ

dvau daive bhrātarau kṛtvā pitre trīnapyanukramāt //

tathaikamatithiṃ kṛtvā śrāddhadaḥ svayameva tu

cakāra mantravacchrāddhaṃ smaranpitṛparāyaṇaḥ //

vinā gavā vatsako 'pi gurave viniveditaḥ

vyāghreṇa nihatā dhenur vatso 'yaṃ pratigṛhyatām //

evaṃ sā bhakṣitā dhenuḥ saptabhistaistapodhanaiḥ

vaidikaṃ balamāśritya krūre karmaṇi nirbhayāḥ //

tataḥ kālāvakṛṣṭāste vyādhā dāśapure 'bhavan

jātismaratvaṃ prāptāste pitṛbhāvena bhāvitāḥ //

yatkṛtaṃ krūrakarmāpi śrāddharūpeṇa taistadā

tena te bhavane jātā vyādhānāṃ krūrakarmiṇām //

pitṝṇāṃ caiva māhātmyāj jātā jātismarāstu te

te tu vairāgyayogena āsthāyānaśanaṃ punaḥ //

jātismarāḥ sapta jātā mṛgāḥ kālañjare girau

nīlakaṇṭhasya purataḥ pitṛbhāvānubhāvitāḥ //

tatrāpi jñānavairāgyāt prāṇānutsṛjya dharmataḥ

lokair avekṣyamāṇāste tīrthānte 'naśanena tu //

mānase cakravākāste saṃjātāḥ sapta yoginaḥ

nāmataḥ karmataḥ sarvāñ chṛṇudhvaṃ dvijasattamāḥ //

sumanāḥ kumudaḥ śuddhaś chidradarśī sunetrakaḥ

sunetraścāṃśumāṃścaiva saptaite yogapāragāḥ //

yogabhraṣṭāstrayasteṣāṃ babhramuś cālpacetanāḥ

dṛṣṭvā vibhrājamānaṃ tam udyāne strībhiranvitam //

krīḍantaṃ vividhairbhāvair mahābalaparākramam

pañcālānvayasambhūtaṃ prabhūtabalavāhanam //

rājyakāmo 'bhavaccaikas teṣāṃ madhye jalaukasām

pitṛvartī ca yo vipraḥ śrāddhakṛt pitṛvatsalaḥ //

aparau mantriṇau dṛṣṭvā prabhūtabalavāhanau

mantritve cakratuścecchām asminmartye dvijottamāḥ //

tanmadhye ye tu niṣkāmās te babhūvur dvijottamāḥ

vibhrājaputrastveko 'bhūd brahmadatta iti smṛtaḥ //

mantriputrau tathā cobhau kaṇḍarīkasubālakau

brahmadatto 'bhiṣiktaḥ san purohitavipaścitā //

pañcālarājo vikrāntaḥ sarvaśāstraviśāradaḥ

yogavitsarvajantūnāṃ rutavettābhavattadā //

tasya rājño 'bhavadbhāryā devalasyātmajā śubhā

saṃnatirnāma vikhyātā kapilā yābhavatpurā //

pitṛkārye niyuktatvād abhavadbrahmavādinī

tayā cakāra sahitaḥ sa rājyaṃ rājanandanaḥ //

kadācidudyānagatas tayā saha sa pārthivaḥ

dadarśa kīṭamithunam anaṅgakalahākulam //

pipīlikāmanunayan paritaḥ kīṭakāmukaḥ

pañcabāṇābhitaptāṅgaḥ sagadgadamuvāca ha //

na tvayā sadṛśī loke kāminī vidyate kvacit

madhyakṣāmātijaghanā bṛhadvakṣo 'bhigāminī //

suvarṇavarṇā suśroṇī mañjūktā cāruhāsinī

sulakṣyanetrarasanā guḍaśarkaravatsalā //

bhokṣyase mayi bhukte tvaṃ snāsi snāte tathā mayi

proṣite sati dīnā tvaṃ kruddhe 'pi bhayacañcalā //

kimarthaṃ vada kalyāṇi saroṣavadanā sthitā

sā tamāha sakopā tu kim ālapasi māṃ śaṭha //

tvayā modakacūrṇaṃ tu māṃ vihāya vineṣyatā

pradattaṃ samatikrānte dine 'nyasyāḥ samanmatha //

tvatsādṛśyānmayā dattam anyasyai varavarṇini

tadekamaparādhaṃ me kṣantumarhasi bhāmini //

naitadevaṃ kariṣyāmi punaḥ kvāpīha suvrate

spṛśāmi pādau satyena prasīda praṇatasya me //

iti tadvacanaṃ śrutvā sā prasannābhavattataḥ

ātmānam arpayāmāsa mohanāya pipīlikā //

brahmadatto 'pyaśeṣaṃ taṃ jñātvā vismayam āgamat

sarvasattvarutajñatvāt prasādāc cakrapāṇinaḥ //

kathaṃ sattvarutajño 'bhūd brahmadatto dharātale

taccābhavatkasya kule cakravākacatuṣṭayam //

kathaṃ sattvarutajño 'bhūd brahmadatto dharātale

taccābhavatkasya kule cakravākacatuṣṭayam //

tasminneva pure jātās te ca cakrāhvayāstadā

vṛddhadvijasya dāyādā viprā jātismarāḥ purā //

dhṛtimāṃstattvadarśī ca vidyācaṇḍas tapotsukaḥ

nāmataḥ karmataścaite sudaridrasya te sutāḥ //

tapase buddhirabhavat tadā teṣāṃ dvijanmanām

yāsyāmaḥ paramāṃ siddhim ity ūcus te dvijottamāḥ //

tatastadvacanaṃ śrutvā sudaridro mahātapāḥ

uvāca dīnayā vācā kimetaditi putrakāḥ //

adharma eṣa iti vaḥ pitā tān abhyavārayat

vṛddhaṃ pitaramutsṛjya daridraṃ vanavāsinaḥ //

ko nu dharmo 'tra bhavitā mattyāgādgatireva vā

ūcuste kalpitā vṛttis tava tāta vadasva tat //

vittametatpuro rājñaḥ sa te dāsyati puṣkalam

dhanaṃ grāmasahasrāṇi prabhāte paṭhatastava //

ye vipramukhyāḥ kurujāṅgaleṣu dāśāstathā dāśapure mṛgāśca

kālañjare sapta ca cakravākā ye mānase te vayamatra siddhāḥ //

ityuktvā pitaraṃ jagmus te vanaṃ tapase punaḥ

vṛddho 'pi rājabhavanaṃ jagāmātmārthasiddhaye //

anagho nāma vaibhrājaḥ pāñcālādhipatiḥ purā

putrārthī devadeveśaṃ hariṃ nārāyaṇaṃ prabhum //

ārādhayāmāsa vibhuṃ tīvravrataparāyaṇaḥ

tataḥ kālena mahatā tuṣṭastasya janārdanaḥ //

varaṃ vṛṇīṣva bhadraṃ te hṛdayenepsitaṃ nṛpa

evamuktastu devena vavre sa varamuttamam //

putraṃ me dehi deveśa mahābalaparākramam

pāragaṃ sarvaśāstrāṇāṃ dhārmikaṃ yogināṃ param //

sarvasattvarutajñaṃ me dehi yoginamātmajam

evamastviti viśvātmā tamāha parameśvaraḥ //

paśyatāṃ sarvadevānāṃ tatraivāntaradhīyata

tataḥ sa tasya putro 'bhūd brahmadattaḥ pratāpavān //

sarvasattvānukampī ca sarvasattvabalādhikaḥ

sarvasattvarutajñaśca sarvasattveśvareśvaraḥ //

ahasattena yogātmā sa pipīlikarāgataḥ

yatra tatkīṭamithunaṃ ramamāṇamavasthitam //

tataḥ sā saṃnatirdṛṣṭvā taṃ hasantaṃ suvismitā

kimapyāśaṅkya manasā tamapṛcchannareśvaram //

akasmādatihāsaste kimarthamabhavannṛpa

hāsyahetuṃ na jānāmi yadakāle kṛtaṃ tvayā //

avadadrājaputro 'pi sa pipīlikabhāṣitam

rāgavāgbhiḥ samutpannam etaddhāsyaṃ varānane //

na cānyatkāraṇaṃ kiṃcid dhāsyahetau śucismite

na sāmanyat tadā devī prāhālīkamidaṃ vacaḥ //

ahamevādya hasitā na jīviṣye tvayādhunā

kathaṃ pipīlikālāpaṃ martyo vetti vinā surān //

tasmāttvayāham eveha hasitā kimataḥ param

tato niruttaro rājā jijñāsustatpuro hareḥ //

āsthāya niyamaṃ tasthau saptarātramakalmaṣaḥ

svapne prāha hṛṣīkeśaḥ prabhāte paryaṭanpuram //

vṛddhadvijo yastadvākyāt sarvaṃ jñāsyasyaśeṣataḥ

ityuktvāntardadhe viṣṇuḥ prabhāte 'tha nṛpaḥ purāt //

nirgacchanmantrisahitaḥ sabhāryo vṛddhamagrataḥ

gadantaṃ vipram āyāntaṃ taṃ vṛddhaṃ saṃdadarśa ha //

ye vipramukhyāḥ kurujāṅgaleṣu dāśāstathā dāśapure mṛgāśca

kālañjare sapta ca cakravākā ye mānase te vayamatra siddhāḥ //

ityākarṇya vacastābhyāṃ sa papāta śucā tataḥ

jātismaratvamagamat tau ca mantrivarāv ubhau //

kāmaśāstrapraṇetā ca bābhravyastu subālakaḥ

pāñcāla iti lokeṣu viśrutaḥ sarvaśāstravit //

kaṇḍarīko 'pi dharmātmā vedaśāstrapravartakaḥ

bhūtvā jātismarau śokāt patitāv agratastadā //

hā vayaṃ yogavibhraṣṭāḥ kāmataḥ karmabandhanāḥ

evaṃ vilapya bahuśas trayaste yogapāragāḥ //

vismayācchrāddhamāhātmyam abhinandya punaḥ punaḥ

tatastasmai dhanaṃ dattvā prabhūtagrāmasaṃyutam //

visṛjya brāhmaṇaṃ taṃ ca vṛddhaṃ dhanamudānvitam

ātmīyaṃ nṛpatiḥ putraṃ nṛpalakṣaṇasaṃyutam //

viṣvaksenābhidhānaṃ tu rājā rājye 'bhyaṣecayat

mānase militāḥ sarve tataste yogināṃ varāḥ //

brahmadattādayastasmin pitṛsaktā vimatsarāḥ

saṃnatiścābhavadbhraṣṭā mayaitatkila kāritam //

rājyatyāgaphalaṃ sarvaṃ yadetad abhilaṣyate

tatheti prāha rājā tu punastāmabhinandayan //

tvatprasādādidaṃ sarvaṃ mayaitatprāpyate phalam

tataste yogamāsthāya sarva eva vanaukasaḥ //

brahmarandhreṇa paramaṃ padamāpustapobalāt

evamāyurdhanaṃ vidyāṃ svargaṃ mokṣaṃ sukhāni ca //

prayacchanti sutānrājyaṃ nṛṇāṃ prītāḥ pitāmahāḥ

ya idaṃ pitṛmāhātmyaṃ brahmadattasya ca dvijāḥ //

dvijebhyaḥ śrāvayedyo vā śṛṇotyatha paṭhettu vā

kalpakoṭiśataṃ sāgraṃ brahmaloke mahīyate //

kasminkāle ca tacchrāddham anantaphaladaṃ bhavet

kasminvāsarabhāge tu śrāddhakṛcchrāddhamācaret

tīrtheṣu keṣu ca kṛtaṃ śrāddhaṃ bahuphalaṃ bhavet //

aparāhṇe tu samprāpte abhijidrauhiṇodaye

yatkiṃciddīyate tatra tadakṣayamudāhṛtam //

tīrthāni yāni śastāni pitṝṇāṃ vallabhāni ca

nāmatastāni vakṣyāmi saṃkṣepeṇa dvijottamāḥ //

pitṛtīrthaṃ gayā nāma sarvatīrthavaraṃ śubham

yatrāste devadeveśaḥ svayameva pitāmahaḥ //

tatraiṣā pitṛbhirgītā gāthā bhāgamabhīpsubhiḥ //

eṣṭavyā bahavaḥ putrā yadyeko 'pi gayāṃ vrajet

yajeta vāśvamedhena nīlaṃ vā vṛṣamutsṛjet //

tathā vārāṇasī puṇyā pitṝṇāṃ vallabhā sadā

yatrāvimuktasāṃnidhyaṃ bhuktimuktiphalapradam //

pitṝṇāṃ vallabhaṃ tadvat puṇyaṃ ca vimaleśvaram

pitṛtīrthaṃ prayāgaṃ tu sarvakāmaphalapradam //

vaṭeśvarastu bhagavān mādhavena samanvitaḥ

yoganidrāśayastadvat sadā vasati keśavaḥ //

daśāśvamedhikaṃ puṇyaṃ gaṅgādvāraṃ tathaiva ca

nandātha lalitā tadvat tīrthaṃ māyāpurī śubhā //

tathā mitrapadaṃ nāma tataḥ kedāramuttamam

gaṅgāsāgaramityāhuḥ sarvatīrthamayaṃ śubham //

tīrthaṃ brahmasarastadvac chatadrusalile hrade

tīrthaṃ tu naimiṣaṃ nāma sarvatīrthaphalapradam //

gaṅgodbhedastu gomatyāṃ yatrodbhūtaḥ sanātanaḥ

tathā yajñavarāhastu devadevaśca śūlabhṛt //

yatra tatkāñcanaṃ dvāram aṣṭādaśabhujo haraḥ

nemistu haricakrasya śīrṇā yatrābhavatpurā //

tadetannaimiṣāraṇyaṃ sarvatīrthaniṣevitam

devadevasya tatrāpi vārāhasya tu darśanam //

yaḥ prayāti sa pūtātmā nārāyaṇapadaṃ vrajet

kṛtaśaucaṃ mahāpuṇyaṃ sarvapāpaniṣūdanam //

yatrāste nārasiṃhastu svayameva janārdanaḥ

tīrthamikṣumatī nāma pitṝṇāṃ vallabhaṃ sadā //

saṃgame yatra tiṣṭhanti gaṅgāyāḥ pitaraḥ sadā

kurukṣetraṃ mahāpuṇyaṃ sarvatīrthasamanvitam //

tathā ca sarayūḥ puṇyā sarvadevanamaskṛtā

irāvatī nadī tadvat pitṛtīrthādhivāsinī //

yamunā devikā kālī candrabhāgā dṛṣadvatī

nadī veṇumatī puṇyā parā vetravatī tathā //

pitṝṇāṃ vallabhā hy etāḥ śrāddhe koṭiguṇā matāḥ

jambūmārgaṃ mahāpuṇyaṃ yatra mārgo hi lakṣyate //

adyāpi pitṛtīrthaṃ tat sarvakāmaphalapradam

nīlakuṇḍamiti khyātaṃ pitṛtīrthaṃ dvijottamāḥ //

tathā rudrasaraḥ puṇyaṃ saro mānasameva ca

mandākinī tathācchodā vipāśātha sarasvatī //

pūrvamitrapadaṃ tadvad vaidyanāthaṃ mahāphalam

kṣiprā nadī mahākālas tathā kālañjaraṃ śubham //

vaṃśodbhedaṃ harodbhedaṃ gaṅgodbhedaṃ mahāphalam

bhadreśvaraṃ viṣṇupadaṃ narmadādvārameva ca //

gayāpiṇḍapradānena samānyāhurmaharṣayaḥ

etāni pitṛtīrthāni sarvapāpaharāṇi ca //

smaraṇādapi lokānāṃ kim u śrāddhakṛtāṃ nṛṇām

oṃkāraṃ pitṛtīrthaṃ ca kāverī kapilodakam //

sambhedaś caṇḍavegāyās tathaivāmarakaṇṭakam

kurukṣetrācchataguṇaṃ tasminsnānādikaṃ bhavet //

śukratīrthaṃ ca vikhyātaṃ tīrthaṃ someśvaraṃ param

sarvavyādhiharaṃ puṇyaṃ śatakoṭiphalādhikam //

śrāddhe dāne tathā home svādhyāye jalasaṃnidhau

kāyāvarohaṇaṃ nāma tathā carmaṇvatī nadī //

gomatī varaṇā tadvat tīrthamauśanasaṃ param

bhairavaṃ bhṛgutuṅgaṃ ca gaurītīrthamanuttamam //

tīrthaṃ vaināyakaṃ nāma bhadreśvaramataḥ param

tathā pāpaharaṃ nāma puṇyātha tapatī nadī //

mūlatāpī payoṣṇī ca payoṣṇīsaṃgamastathā

mahābodhiḥ pāṭalā ca nāgatīrthamavantikā //

tathā veṇā nadī puṇyā mahāśālaṃ tathaiva ca

mahārudraṃ mahāliṅgaṃ daśārṇā ca nadī śubhā //

śatarudrā śatāhvā ca tathā viśvapadaṃ param

aṅgāravāhikā tadvan nadau tau śoṇaghargharau //

kālikā ca nadī puṇyā vitastā ca nadī tathā

etāni pitṛtīrthāni śasyante snānadānayoḥ //

śrāddhameteṣu yaddattaṃ tadanantaphalaṃ smṛtam

droṇī vāṭanadī dhārā saritkṣīranadī tathā //

gokarṇaṃ gajakarṇaṃ ca tathā ca puruṣottamaḥ

dvārakā kṛṣṇatīrthaṃ ca tathārbudasarasvatī //

nadī maṇimatī nāma tathā ca girikarṇikā

dhūtapāpaṃ tathā tīrthaṃ samudro dakṣiṇastathā //

eteṣu pitṛtīrtheṣu śrāddhamānantyamaśnute

tīrthaṃ meghakaraṃ nāma svayameva janārdanaḥ //

yatra śārṅgadharo viṣṇur mekhalāyāmavasthitaḥ

tathā mandodarītīrthaṃ tīrthaṃ campā nadī śubhā //

tathā sāmalanāthaśca mahāśālanadī tathā

cakravākaṃ carmakoṭaṃ tathā janmeśvaraṃ mahat //

arjunaṃ tripuraṃ caiva siddheśvaramataḥ param

śrīśailaṃ śāṃkaraṃ tīrthaṃ nārasiṃhamataḥ param //

mahendraṃ ca tathā puṇyam atha śrīraṅgasaṃjñitam

eteṣvapi sadā śrāddham anantaphaladaṃ smṛtam //

darśanādapi caitāni sadyaḥ pāpaharāṇi vai

tuṅgabhadrā nadī puṇyā tathā bhīmarathī sarit //

bhīmeśvaraṃ kṛṣṇaveṇā kāverī kuḍmalā nadī

nadī godāvarī nāma trisaṃdhyā tīrthamuttamam //

tīrthaṃ traiyambakaṃ nāma sarvatīrthanamaskṛtam

yatrāste bhagavānīśaḥ svayameva trilocanaḥ //

śrāddhameteṣu sarveṣu koṭikoṭiguṇaṃ bhavet

smaraṇādapi pāpāni naśyanti śatadhā dvijāḥ //

śrīparṇī tāmraparṇī ca jayā tīrthamanuttamam

tathā matsyanadī puṇyā śivadhāraṃ tathaiva ca //

bhadratīrthaṃ ca vikhyātaṃ pampātīrthaṃ ca śāśvatam

puṇyaṃ rāmeśvaraṃ tadvad elāpuramalaṃ puram //

aṅgabhūtaṃ ca vikhyātam āmardakam alambhuṣam

āmrātakeśvaraṃ tadvad ekāmbhakamataḥ param //

govardhanaṃ hariścandraṃ kṛpucandraṃ pṛthūdakam

sahasrākṣaṃ hiraṇyākṣaṃ tathā ca kadalī nadī //

rāmādhivāsastatrāpi tathā saumitrisaṃgamaḥ

indrakīlaṃ mahānādaṃ tathā ca priyamelakam //

etānyapi sadā śrāddhe praśastānyadhikāni tu

eteṣu sarvadevānāṃ sāṃnidhyaṃ dṛśyate yataḥ //

dānameteṣu sarveṣu dattaṃ koṭiśatādhikam

bāhudā ca nadīpuṇyā tathā siddhavanaṃ śubham //

tīrthaṃ pāśupataṃ nāma nadī pārvatikā śubhā

śrāddhameteṣu sarveṣu dattaṃ koṭiśatottaram //

tathaiva pitṛtīrthaṃ tu yatra godāvarī nadī

yutā liṅgasahasreṇa sarvāntarajalāvahā //

jāmadagnyasya tattīrthaṃ kramādāyātamuttamam

pratīkasya bhayādbhinnaṃ yatra godāvarī nadī //

tattīrthaṃ havyakavyānām apsaroyugasaṃjñitam

śrāddhāgnikāryadāneṣu tathā koṭiśatādhikam //

tathā sahasraliṅgaṃ ca rāghaveśvaramuttamam

sendraphenā nadī puṇyā yatrendraḥ patitaḥ purā //

nihatya namuciṃ śakras tapasā svargamāptavān

tatra dattaṃ naraiḥ śrāddham anantaphaladaṃ bhavet //

tīrthaṃ tu puṣkaraṃ nāma śālagrāmaṃ tathaiva ca

somapānaṃ ca vikhyātaṃ yatra vaiśvānarālayam //

tīrthaṃ sārasvataṃ nāma svāmitīrthaṃ tathaiva ca

malaṃdarā nadī puṇyā kauśikī candrikā tathā //

vaidarbhā vātha vairā ca payoṣṇī prāṅmukhā parā

kāverī cottarā puṇyā tathā jālaṃdharo giriḥ //

eteṣu śrāddhatīrtheṣu śrāddhamānantyamaśnute

lohadaṇḍaṃ tathā tīrthaṃ citrakūṭastathaiva ca //

vindhyayogaśca gaṅgāyās tathā nadītaṭaṃ śubham

kubjābhraṃ tu tathā tīrtham urvaśīpulinaṃ tathā //

saṃsāramocanaṃ tīrthaṃ tathaiva ṛṇamocanam

eteṣu pitṛtīrtheṣu śrāddham ānantyamaśnute //

aṭṭahāsaṃ tathā tīrthaṃ gautameśvarameva ca

tathā vasiṣṭhatīrthaṃ nu hārītaṃ tu tataḥ param //

brahmāvartaṃ kuśāvartaṃ hayatīrthaṃ tathaiva ca

piṇḍārakaṃ ca vikhyātaṃ śaṅkhoddhāraṃ tathaiva ca //

ghaṇṭeśvaraṃ bilvakaṃ ca nīlaparvatameva ca

tathā ca dharaṇītīrthaṃ rāmatīrthaṃ tathaiva ca //

aśvatīrthaṃ ca vikhyātam anantaṃ śrāddhadānayoḥ

tīrthaṃ vedaśiro nāma tathaivaughavatī nadī //

tīrthaṃ vasupradaṃ nāma chāgalāṇḍaṃ tathaiva ca

eteṣu śrāddhadātāraḥ prayānti paramaṃ padam //

tathāca badarītīrthaṃ gaṇatīrthaṃ tathaiva ca

jayantaṃ vijayaṃ caiva śakratīrthaṃ tathaiva ca //

śrīpateśca tathā tīrthaṃ tīrthaṃ raivatakaṃ tathā

tathaiva śāradātīrthaṃ bhadrakāleśvaraṃ tathā //

vaikuṇṭhatīrthaṃ ca paraṃ bhīmeśvaramathāpi vā

eteṣu śrāddhadātāraḥ prayānti paramāṃ gatim //

tīrthaṃ mātṛgṛhaṃ nāma karavīrapuraṃ tathā

kuśeśayaṃ ca vikhyātaṃ gaurīśikharameva ca //

nakuleśasya tīrthaṃ ca kardamālaṃ tathaiva ca

diṇḍipuṇyakaraṃ tadvat puṇḍarīkapuraṃ tathā //

saptagodāvarītīrthaṃ sarvatīrtheśvareśvaram

tatra śrāddhaṃ pradātavyam anantaphalamīpsubhiḥ //

eṣa tūddeśataḥ proktas tīrthānāṃ saṃgraho mayā

vāgīśo 'pi na śaknoti vistarāt kim u mānuṣaḥ //

satyaṃ tīrthaṃ dayā tīrthaṃ tīrthamindriyanigrahaḥ

varṇāśramāṇāṃ gehe 'pi tīrthaṃ tu samudāhṛtam //

etattīrtheṣu yacchrāddhaṃ tatkoṭiguṇamiṣyate

yasmāttasmātprayatnena tīrthe śrāddhaṃ samācaret //

prātaḥkālo muhūrtāṃs trīn saṃgavas tāvadeva tu

madhyāhnastrimuhūrtaḥ syād aparāhṇastataḥ param //

sāyāhnastrimuhūrtaḥ syāc chrāddhaṃ tatra na kārayet

rākṣasī nāma sā velā garhitā sarvakarmasu //

ahno muhūrtā vikhyātā daśa pañca ca sarvadā

tatrāṣṭamo muhūrto yaḥ sa kālaḥ kutapaḥ smṛtaḥ //

madhyāhne sarvadā yasmān mandībhavati bhāskaraḥ

tasmādanantaphaladas tadārambho viśiṣyate //

madhyāhnaḥ khaḍgapātraṃ ca tathā nepālakambalaḥ

rūpyaṃ darbhāstilā gāvo dauhitraścāṣṭamaḥ smṛtaḥ //

pāpaṃ kutsitamityāhus tasya saṃtāpakāriṇaḥ

aṣṭāv ete yatastasmāt kutapā iti viśrutāḥ //

ūrdhvaṃ muhūrtātkutapād yanmuhūrtacatuṣṭayam

muhūrtapañcakaṃ caitat svadhābhavanamiṣyate //

viṣṇor dehasamudbhūtāḥ kuśāḥ kṛṣṇāstilāstathā

śrāddhasya rakṣaṇāyālam etatprāhurdivaukasaḥ //

tilodakāñjalirdeyo jalasthaistīrthavāsibhiḥ

sadarbhahastenaikena śrāddhamevaṃ viśiṣyate //

śrāddhasādhanakāle tu pāṇinaikena dīyate

tarpaṇaṃ tūbhayenaiva vidhireṣa sadā smṛtaḥ //

puṇyaṃ pavitramāyuṣyaṃ sarvapāpavināśanam

purā malaye na kathitaṃ tīrthaśrāddhānukīrtanam //

śṛṇoti yaḥ paṭhedvāpi śrīmānsaṃjāyate naraḥ //

śrāddhakāle ca vaktavyaṃ tathā tīrthanivāsibhiḥ

sarvapāpopaśāntyartham alakṣmīnāśanaṃ param //

idaṃ pavitraṃ yaśaso nidhānam idaṃ mahāpāpaharaṃ ca puṃsām

brahmārkarudrairapi pūjitaṃ ca śrāddhasya māhātmyamuśanti tajjñāḥ //

somaḥ pitṝṇāmadhipaḥ kathaṃ śāstraviśārada

tadvaṃśyā ye ca rājāno babhūvuḥ kīrtivardhanāḥ //

ādiṣṭo brahmaṇā pūrvam atriḥ sargavidhau purā

anuttamaṃ nāma tapaḥ sṛṣṭyarthaṃ taptavānprabhuḥ //

yadānandakaraṃ brahma jagatkleśavināśanam

brahmaviṣṇvarkarudrāṇām abhyantaramatīndriyam //

śāntikṛc chāntamanasas tadantarnayane sthitam

māhātmyāttapasā viprāḥ paramānandakārakam //

yasmādumāpatiḥ sārdham umayā tamadhiṣṭhitaḥ

taṃ dṛṣṭvā cāṣṭamāṃśena tasmātsomo 'bhavacchiśuḥ //

adhaḥ susrāva netrābhyāṃ dhāma taccāmbusambhavam

dīpayanviśvamakhilaṃ jyotsnayā sacarācaram //

taddiśo jagṛhurdhāma strīrūpeṇa sutecchayā

garbho bhūtvodare tāsām āsthito 'bdaśatatrayam //

āśāstaṃ mumucurgarbham aśaktā dhāraṇe tataḥ

samādāyātha taṃ garbham ekīkṛtya caturmukhaḥ //

yuvānamakarodbrahmā sarvāyudhadharaṃ naram

syandane 'tha sahasrāśve vedaśaktimaye prabhuḥ //

āropya lokamanayad ātmīyaṃ sa pitāmaha

tatra brahmarṣibhiḥ proktam asmatsvāmī bhavatvayam //

ṛṣibhirdevagandharvair oṣadhībhistathaiva ca

tuṣṭuvuḥ somadevatyair brahmādyā mantrasaṃgrahaiḥ //

stūyamānasya tasyābhūd adhiko dhāmasambhavaḥ

tejovitānādabhavad bhuvi divyauṣadhīgaṇaḥ //

taddīptiradhikā tasmād rātrau bhavati sarvadā

tenauṣadhīśaḥ somo 'bhūd dvijeśaścāpi gadyate //

vedadhāmarasaṃ cāpi yadidaṃ candramaṇḍalam

kṣīyate vardhate caiva śukle kṛṣṇe ca sarvadā //

viṃśatiṃ ca tathā sapta dakṣaḥ prācetaso dadau

rūpalāvaṇyasaṃyuktās tasmai kanyāḥ suvarcasaḥ //

tataḥ padmasahasrāṇāṃ sahasrāṇi daśaiva tu

tapaścacāra śītāṃśur viṣṇudhyānaikatatparaḥ //

tatastuṣṭastu bhagavāṃs tasmai nārāyaṇo hariḥ

varaṃ vṛṇīṣva provāca paramātmā janārdanaḥ //

tato vavre varānsomaḥ śakralokaṃ jayāmyaham

pratyakṣameva bhoktāro bhavantu mama mandire //

rājasūye suragaṇā brahmādyāḥ santu me dvijāḥ

rakṣaḥpālaḥ śivo 'smākam āstāṃ śūladharo haraḥ //

tathetyuktaḥ sa ājahre rājasūyaṃ tu viṣṇunā

hotātrir bhṛguradhvaryur udgātābhūccaturmukhaḥ //

brahmatvamagamattasya upadraṣṭā hariḥ svayam

sadasyāḥ sanakādyāstu rājasūyavidhau smṛtāḥ //

camasādhvaryavastatra viśve devā daśaiva tu

trailokyaṃ dakṣiṇā tena ṛtvigbhyaḥ pratipāditam //

tataḥ samāpte 'vabhṛthe tadrūpālokanecchavaḥ

kāmabāṇābhitaptāṅgyo nava devyaḥ siṣevire //

lakṣmīrnārāyaṇaṃ tyaktvā sinīvālī ca kardamam

dyutirvibhāvasuṃ tadvat tuṣṭirdhātāramavyayam //

prabhā prabhākaraṃ tyaktvā haviṣmantaṃ kuhūḥ svayam

kīrtirjayantaṃ bhartāraṃ vasurmārīcakaśyapam //

dhṛtis tyaktvā pītaṃ nandiṃ somamevābhajaṃstadā

svakīyā iva somo 'pi kāmayāmāsa tāstadā //

evaṃ kṛtāpacārasya tāsāṃ bhartṛgaṇastadā

na śaśākāpacārāya śāpaiḥ śastrādibhiḥ punaḥ //

tathāpyarājata vidhur daśadhā bhāvayandiśaḥ

somaḥ prāpyātha duṣprāpyam aiśvaryamṛṣisaṃskṛtam

saptalokaikanāthatvam avāpa tapasā tadā //

kadācidudyānagatāmapaśyad anekapuṣpābharaṇaiśca śobhitām

bṛhannitambastanabhārakhedāt puṣpasya bhaṅge 'pyatidurbalāṅgīm //

bhāryāṃ ca tāṃ devaguror anaṅga bāṇābhirāmāyatacārunetrām

tārāṃ sa tārādhipatiḥ smarārtaḥ keśeṣu jagrāha viviktabhūmau //

sāpi smarārtā saha tena reme tadrūpakāntyā hṛtamānasena

ciraṃ vihṛtyātha jagāma tārāṃ vidhurgṛhītvā svagṛhaṃ tato 'pi //

na tṛptirāsīcca gṛhe 'pi tasya tārānuraktasya sukhāgameṣu

bṛhaspatis tadvirahāgnidagdhas taddhyānaniṣṭhaikamanā babhūva //

śaśāka śāpaṃ na ca dātum asmai na mantraśastrāgniviṣairaśeṣaiḥ

tasyāpakartuṃ vividhairupāyair naivābhicārairapi vāgadhīśaḥ //

sa yācayāmāsa tatastu dainyāt somaṃ svabhāryārthamanaṅgataptaḥ

sa yācyamāno 'pi dadau na tārāṃ bṛhaspatestatsukhapāśabaddhaḥ //

maheśvareṇātha caturmukheṇa sādhyair marudbhiḥ saha lokapālaiḥ

dadau yadā tāṃ na kathaṃcid indus tadā śivaḥ krodhaparo babhūva //

yo vāmadevaḥ prathitaḥ pṛthivyām anekarudrārcitapādapadmaḥ

tataḥ saśiṣyo giriśaḥ pinākī bṛhaspatisnehavaśānubaddhaḥ //

dhanurgṛhītvājagavaṃ purārir jagāma bhūteśvarasiddhajuṣṭaḥ

yuddhāya somena viśeṣadīptatṛtīyanetrānalabhīmavaktraḥ //

sahaiva jagmuśca gaṇeśakādyā viṃśaccatuḥṣaṣṭigaṇāstrayuktāḥ

yakṣeśvaraḥ koṭiśatair anekair yuto 'nvagāt syandanasaṃsthitānām //

vetālayakṣoragakiṃnarāṇāṃ padmena caikena tathārbudena

lakṣais tribhir dvādaśabhī rathānāṃ somo 'pyagāttatra vivṛddhamanyuḥ //

nakṣatradaityāsurasainyayuktaḥ śanaiścarāṅgārakavṛddhatejāḥ

jagmurbhayaṃ sapta tathaiva lokāś cacāla bhūr dvīpasamudragarbhā //

sa somamevābhyagamatpinākī gṛhītadīptāstraviśālavahniḥ

athābhavad bhīṣaṇabhīmasenasainyadvayasyāpi mahāhavo 'sau //

aśeṣasattvakṣayakṛtpravṛddhas tīkṣṇāyudhāstrajvalanaikarūpaḥ

śastrairathānyonyamaśeṣasainyaṃ dvayorjagāma kṣayamugratīkṣṇaiḥ //

patanti śastrāṇi tathojjvalāni svarbhūmipātālamatho dahanti

rudraḥ kopādbrahmaśīrṣaṃ mumoca somo 'pi somāstramamoghavīryam //

tayornipātena samudrabhūmyor athāntarikṣasya ca bhītirāsīt

tadastrayugmaṃ jagatāṃ kṣayāya pravṛddhamālokya pitāmaho 'pi //

antaḥ praviśyātha kathaṃ kathaṃcin nivārayāmāsa suraiḥ sahaiva

akāraṇaṃ kiṃ kṣayakṛjjanānāṃ soma tvayāpīttham akāri kāryam //

yasmātparastrīharaṇāya soma tvayā kṛtaṃ yuddhamatīva bhīmam

pāpagrahastvaṃ bhavitā janeṣu śānto 'pyalaṃ nūnamatho sitānte

bhāryāmimāmarpaya vākpatestvaṃ na cāvamāno 'sti parasvahāre //

tatheti covāca himāṃśumālī yuddhād apākrāmadataḥ praśāntaḥ

bṛhaspatiḥ svāmapagṛhya tārāṃ hṛṣṭo jagāma svagṛhaṃ sarudraḥ //

tataḥ saṃvatsarasyānte dvādaśādityasaṃnibhaḥ

divyapītāmbaradharo divyābharaṇabhūṣitaḥ //

tārodarādviniṣkrāntaḥ kumāraścandrasaṃnibhaḥ

sarvārthaśāstraviddhīmān hastiśāstrapravartakaḥ //

nāma yadrājaputrīyaṃ viśrutaṃ gajavaidyakam

rājñaḥ somasya putratvād rājaputro budhaḥ smṛtaḥ //

jātamātraḥ sa tejāṃsi sarvāṇyevājayadbalī

brahmādyāstatra cājagmur devā devarṣibhiḥ saha //

bṛhaspatigṛhe sarve jātakarmotsave tadā

apṛcchaṃste surāstārāṃ kena jātaḥ kumārakaḥ //

tataḥ sā lajjitā teṣāṃ na kiṃcidavadattadā

punaḥ punastadā pṛṣṭā lajjayantī varāṅganā //

somasyeti cirādāha tato 'gṛhṇādvidhuḥ sutam

budha ityakaronnāmnā prādādrājyaṃ ca bhūtale //

abhiṣekaṃ tataḥ kṛtvā pradhānamakarodvibhuḥ

gṛhasāmyaṃ pradāyātha brahmā brahmarṣisaṃyutaḥ //

paśyatāṃ sarvadevānāṃ tatraivāntaradhīyata

ilodare ca dharmiṣṭhaṃ budhaḥ putramajījanat //

aśvamedhaśataṃ sāgram akarodyaḥ svatejasā

purūravā iti khyātaḥ sarvalokanamaskṛtaḥ //

himavacchikhare ramye samārādhya janārdanam

lokaiśvaryamagādrājā saptadvīpapatistadā //

keśiprabhṛtayo daityāḥ koṭiśo yena dāritāḥ

urvaśī yasya patnītvam agamadrūpamohitā //

saptadvīpā vasumatī saśailavanakānanā

dharmeṇa pālitā tena sarvalokahitaiṣiṇā //

cāmaragrāhiṇī kīrtiḥ sadā caivāṅgavāhikā

viṣṇoḥ prasādāddevendro dadāv ardhāsanaṃ tadā //

dharmārthakāmāndharmeṇa samam evābhyapālayat

dharmārthakāmāḥ saṃdraṣṭum ājagmuḥ kautukātpurā //

jijñāsavastaccaritaṃ kathaṃ paśyati naḥ samam

bhaktyā cakre tatasteṣām arghyapādyādikaṃ nṛpaḥ //

āsanatrayamānīya divyaṃ kanakabhūṣitam

niviśyāthākarotpūjām īṣaddharme 'dhikāṃ punaḥ //

jagmatustena kāmārthāv atikopaṃ nṛpaṃ prati

arthaḥ śāpamadāttasmai lobhāttvaṃ nāśameṣyasi //

kāmo 'pyāha tavonmādo bhavitā gandhamādane

kumāravanamāśritya viyogādurvaśībhavāt //

dharmo 'pyāha cirāyus tvaṃ dhārmikaśca bhaviṣyasi

saṃtatistava rājendra yāvaccandrārkatārakam //

śataśo vṛddhimāyātu na nāśaṃ bhuvi yāsyati

ityuktvāntardadhuḥ sarve rājā rājyaṃ tadanvabhūt //

ahanyahani devendraṃ draṣṭuṃ yāti sa rājarāṭ

kadācidāruhya rathaṃ dakṣiṇāmbaracāriṇam //

sārdhamarkeṇa so 'paśyan nīyamānāmathāmbare

keśinā dānavendreṇa citralekhāmathorvaśīm //

taṃ vinirjitya samare vividhāyudhapāṇinā

budhaputreṇa vāyavyam astraṃ muktvā yaśo 'rthinā //

tathā śakro 'pi samare yena caivaṃ vinirjitaḥ

mitratvam agamad devair dadāv indrāya corvaśīm //

tataḥprabhṛti mitratvam agamat pākaśāsanaḥ

sarvalokātiśāyitvaṃ balamūrjo yaśaḥ śriyam //

prādādvajrīti saṃtuṣṭo geyatāṃ bharatena ca

sā purūravasaḥ prītyā gāyantī caritaṃ mahat //

lakṣmīsvayaṃvaraṃ nāma bharatena pravartitam

menakāmurvaśīṃ rambhāṃ nṛtyateti tadādiśat //

nanarta salayaṃ tatra lakṣmīrūpeṇa corvaśī

sā purūravasaṃ dṛṣṭvā nṛtyantī kāmapīḍitā //

vismṛtābhinayaṃ sarvaṃ yatpurā bharatoditam

śaśāpa bharataḥ krodhād viyogādasya bhūtale //

pañcapañcāśadabdāni latā sūkṣmā bhaviṣyasi

purūravāḥ piśācatvaṃ tatraivānubhaviṣyati //

tatastamurvaśī gatvā bhartāramakarocciram

śāpānte bharatasyātha urvaśī budhasūnutaḥ //

ajījanatsutānaṣṭau nāmatastānnibodhata

āyur dṛḍhāyur aśvāyur dhanāyur dhṛtimānvasuḥ //

śucividyaḥ śatāyuśca sarve divyabalaujasaḥ

āyuṣo nahuṣaḥ putrau vṛddhaśarmā tathaiva ca //

rajirdambho vipāpmā ca vīrāḥ pañca mahārathāḥ

rajeḥ putraśataṃ jajñe rājeyamiti viśrutam //

rajirārādhayāmāsa nārāyaṇamakalmaṣam

tapasā toṣito viṣṇur varānprādānmahīpate //

devāsuramanuṣyāṇām abhūtsa vijayī tadā

atha devāsuraṃ yuddham abhūd varṣaśatatrayam //

prahlādaśakrayorbhīmaṃ na kaścidvijayī tayoḥ

tato devāsuraiḥ pṛṣṭaḥ prāha devaścaturmukhaḥ //

anayorvijayī kaḥ syād rajiryatreti so 'bravīt

jayāya prārthito rājā sahāyastvaṃ bhavasva naḥ //

daityaiḥ prāha yadi svāmī vo bhavāmi tatastvalam

nāsuraiḥ pratipannaṃ tat pratipannaṃ suraistathā //

svāmī bhava tvamasmākaṃ saṃgrāme nāśaya dviṣaḥ

tato vināśitāḥ sarve ye 'vadhyā vajrapāṇinā //

putratvamagamattuṣṭas tasyendraḥ karmaṇā vibhuḥ

dattvendrāya tadā rājyaṃ jagāma tapase rajiḥ //

rajiputraistadācchinnaṃ balādindrasya vaibhavam

yajñabhāgaṃ ca rājyaṃ ca tapobalaguṇānvitaiḥ //

rājyabhraṣṭastadā śakro rajiputrairnipīḍitaḥ

prāha vācaspatiṃ dīnaḥ pīḍito 'smi rajeḥ sutaiḥ //

na yajñabhāgo rājyaṃ me nirjitaśca bṛhaspate

rājyalābhāya me yatnaṃ vidhatsva dhiṣaṇādhipa //

tato bṛhaspatiḥ śakram akarodbaladarpitam

grahaśāntividhānena pauṣṭikena ca karmaṇā //

gatvātha mohayāmāsa rajiputrānbṛhaspatiḥ

jinadharmaṃ samāsthāya vedabāhyaṃ sa vedavit //

vedatrayīparibhraṣṭāṃś cakāra dhiṣaṇādhipaḥ

vedabāhyānparijñāya hetuvādasamanvitān //

jaghāna śakro vajreṇa sarvāndharmabahiṣkṛtān

nahuṣasya pravakṣyāmi putrānsaptaiva dhārmikān //

yatiryayātiḥ saṃyātir udbhavaḥ pācireva ca

śaryātirmeghajātiśca saptaite vaṃśavardhanāḥ //

yatiḥ kumārabhāve 'pi yogī vaikhānaso 'bhavat

yayātiścākarodrājyaṃ dharmaikaśaraṇaḥ sadā //

śarmiṣṭhā tasya bhāryābhūd duhitā vṛṣaparvaṇaḥ

bhārgavasyātmajā tadvad devayānī ca suvratā //

yayāteḥ pañca dāyādās tānpravakṣyāmi nāmataḥ

devayānī yaduṃ putraṃ turvasuṃ cāpyajījanat //

tathā druhyumanuṃ pūruṃ śarmiṣṭhājanayatsutān

yaduḥ pūruścābhavatāṃ teṣāṃ vaṃśavivardhanau //

yayātirnāhuṣaścāsīd rājā satyaparākramaḥ

pālayāmāsa sa mahīm īje ca vidhivanmakhaiḥ //

atibhaktyā pitṝnarcya devāṃśca prayataḥ sadā

athājayatprajāḥ sarvā yayātiraparājitaḥ //

sa śāśvatīḥ samā rājā prajā dharmeṇa pālayan

jarām ārchan mahāghorāṃ nāhuṣo rūpanāśinīm //

jarābhibhūtaḥ putrān sa rājā vacanamabravīt

yaduṃ pūruṃ turvasuṃ ca druhyuṃ cānuṃ ca pārthivaḥ //

yauvanena calānkāmān yuvā yuvatibhiḥ saha

vihartum ahamicchāmi sāhāyyaṃ kurutātmajāḥ //

taṃ putro devayāneyaḥ pūrvajo yadurabravīt

sāhāyyaṃ bhavataḥ kāryam asmābhiryauvanena kim //

yayātirabravīt putrāñ jarā me pratigṛhyatām

yauvanenātha bhavatāṃ careyaṃ viṣayānaham //

yajato dīrghasattrairme śāpāccośanaso muneḥ

kāmārthaḥ parihīno me 'tṛpto 'haṃ tena putrakāḥ //

svakīyena śarīreṇa jarāmenāṃ praśāstu vaḥ

ahaṃ tanvābhinavayā yuvā kāmānavāpnuyām //

na te 'sya pratyagṛhṇanta yaduprabhṛtayo jarām

caturastānsa rājarṣir aśapacceti naḥ śrutam //

tamabravīttataḥ pūruḥ kanīyānsatyavikramaḥ

jarāṃ mā dehi navayā tanvā me yauvanātsukhī //

ahaṃ jarāṃ tavādāya rājye sthāsyāmi cājñayā

evamuktaḥ sa rājarṣis tapovīryasamāśrayāt //

saṃsthāpayāmāsa jarāṃ tadā putre mahātmani

pauraveṇātha vayasā rājā yauvanamāsthitaḥ //

yayāteścātha vayasā rājyaṃ pūrurakārayat

tato varṣasahasrānte yayātiraparājitaḥ //

atṛpta iva kāmānāṃ pūruṃ putramuvāca ha

tvayā dāyādavān asmi tvaṃ me vaṃśakaraḥ sutaḥ //

pauravo vaṃśa ityeṣa khyātiṃ loke gamiṣyati

tataḥ sa nṛpaśārdūlaḥ pūruṃ rājye 'bhiṣicya ca //

kālena mahatā paścāt kāladharmam upeyivān

pūruvaṃśaṃ pravakṣyāmi śṛṇudhvamṛṣisattamāḥ

yatra te bhāratā jātā bharatānvayavardhanāḥ //

kimarthaṃ pauravo vaṃśaḥ śreṣṭhatvaṃ prāpa bhūtale

jyeṣṭhasyāpi yadorvaṃśaḥ kimarthaṃ hīyate śriyā //