Gorakṣa-śatakam
oṃ parama-gurave gorakṣanāthāya namaḥ
oṃ gorakṣa-śatakaṃ vakṣye bhava-pāśa-vimuktaye
ātma-bodha-karaṃ puṃsāṃ viveka-dvāra-kuñcikām //
etad vimukti-sopānam etat kālasya vañcanam
yad vyāvṛttaṃ mano mohād āsaktaṃ paramātmani //
dvija-sevita-śākhasya śruti-kalpa-taroḥ phalam
śamanaṃ bhava-tāpasya yogaṃ bhajati sajjanaḥ //
āsanaṃ prāṇa-saṃyāmaḥ pratyāhāro'tha dhāraṇā
dhyānaṃ samādhir etāni yogāṅgāni bhavanti ṣaṭ //
āsanāni tu tāvanti yāvatyo jīva-jātayaḥ
eteṣām akhilān bhedān vijānāti maheśvaraḥ //
caturāśīti-lakṣāṇāṃ ekam ekam udāhṛtam
tataḥ śivena pīṭhānāṃ ṣoḍeśānaṃ śataṃ kṛtam //
āsanebhyaḥ samastebhyo dvayam eva viśiṣyate
ekaṃ siddhāsanaṃ proktaṃ dvitīyaṃ kamalāsanam //
yoni-sthānakam aṅghri-mūla-ghaṭitaṃ kṛtvā dṛḍhaṃ vinyasen meḍhre pādam athaikam eva niyataṃ kṛtvā samaṃ vigraham
sthāṇuḥ saṃyamitendriyo'cala-dṛśā paśyan bhruvor antaram etan mokṣa-kavāṭa-bheda-janakaṃ siddhāsanaṃ procyate //
vāmorūpari dakṣiṇaṃ hi caraṇaṃ saṃsthāpya vāmaṃ tathā dakṣorūpari paścimena vidhinā dhṛtvā karābhyāṃ dṛḍham
aṅguṣṭhau hṛdaye nidhāya cibukaṃ nāsāgram ālokayed etad-vyādhi-vikāra-hāri yamināṃ padmāsanaṃ procyate //
ādhāraḥ prathamaṃ cakraṃ svādhiṣṭhānaṃ dvitīyakam
yoni-sthānaṃ dvayor madhye kāma-rūpaṃ nigadyate //
ādhārākhye guda-sthāne paṅkajaṃ yac caturdalam
tan-madhye procyate yoniḥ kāmākhyā siddha-vanditā //
yoni-madhye mahāliṅgaṃ paścimābhimukhaṃ sthitam
mastake maṇivad bhinnaṃ yo jānāti sa yogavit //
tapta-cāmīkarābhāsaṃ taḍil-lekheva visphurat
caturasraṃ puraṃ vahner adho-meḍhram evābhidhīyate //
sva-śabdena bhavet prāṇaḥ svādhiṣṭhānaṃ tad-āśrayaḥ
svādhiṣṭhānākhyayā tasmān meḍhram evābhidhīyate //
tantunā maṇivat proto yatra kandaḥ suṣumṇayā
tan-nābhi-maṇḍalaṃ cakraṃ procyate maṇi-pūrakam //
ūrdhvaṃ meḍhrād adho nābheḥ kanda-yoniḥ sva-gāṇḍavat
tatra nāḍyaḥ samutpannāḥ sahasrāṇi dvisaptatiḥ //
teṣu nāḍi-sahasreṣu dvisaptatir udāhṛtāḥ
prādhānyāt prāṇa-vāhinyo bhūyas tatra daśa smṛtāḥ //
iḍā ca piṅgalā caiva suṣumṇā ca tṛtīyakā
gāndhārī hasti-jihvā ca pūṣā caiva yaśasvinī //
alambuṣā kuhūś caiva śaṅkhinī daśamī smṛtā
etan nāḍi-mayaṃ cakraṃ jñātavyaṃ yogibhiḥ sadā //
iḍā vāme sthitā bhāge piṅgalā dakṣiṇe tathā
suṣumṇā madhya-deśe tu gāndhārī vāma-cakṣuṣi //
dakṣiṇe hasti-jihvā ca pūṣā karṇe ca dakṣiṇe
yaśasvinī vāma-karṇe cāsane vāpy alambuṣā //
kūhuś ca liṅga-deśe tu mūla-sthāne ca śaṅkhinī
evaṃ dvāram upāśritya tiṣṭhanti daśa nāḍikāḥ //
satataṃ prāṇa-vāhinyaḥ soma-sūryāgni-devatāḥ
iḍā-piṅgalā-suṣumṇā ca tisro nāḍya udāhṛtāḥ //
prāṇāpānau samānaś ca hy udāno vyāna eva ca
nāgaḥ kūrmaś ca kṛkaro devadatto dhanañjayaḥ //
nāgādyāḥ pañca vikhyātāḥ prāṇādyāḥ pañca vāyavaḥ
ete nāḍi-sahasreṣu vartante jīva-rūpiṇaḥ //
prāṇāpāna-vaśo jīvo hy adhaś cordhvaṃ ca dhāvati
vāma-dakṣiṇa-mārgeṇa cañcalatvān na dṛśyate //
ākṣipto bhuvi daṇḍena yathoccalati kandukaḥ
prāṇāpāna-samākṣiptas tathā jīvo'nukṛṣyate //
rajju-baddho yathā śyeno gato'py ākṛṣyate(?)
guṇa-baddhas tathā jīvaḥ prāṇāpānena kṛṣyate //
apānaḥ karṣati prāṇaḥ prāṇo'pānaṃ ca karṣati
ūrdhvādhaḥ saṃsthitāv etau yo jānāti sa yogavit //
kandordhve kuṇḍalī-śaktir aṣṭadhā kuṇḍalī-kṛtā
brahma-dvāra-mukhaṃ nityaṃ mukhenāvṛtya tiṣṭhati //
prabuddhā vahni-yogena manasā mārutā hatā
prajīva-guṇam ādāya vrajaty ūrdhvaṃ suṣumṇayā //
mahāmudrāṃ namo-mudrām uḍḍiyānaṃ jalandharam
mūla-bandhaṃ ca yo vetti sa yogī siddhi-bhājanam //
vakṣo-nyasta-hanur nipīḍya suciraṃ yoniṃ ca vāmāṅghriṇā hastābhyām avadhāritaṃ prasaritaṃ pādaṃ tathā dakṣiṇam
āpūrya śvasanena kukṣi-yugalaṃ baddhvā śanai recayed eṣā pātaka-nāśinī sumahatī mudrā nṝṇāṃ procyate //
kapāla-kuhare jihvā praviṣṭā viparītagā
bhruvor antargatā dṛṣṭir mudrā bhavati khecarī //
ūrdhvaṃ meḍhrād adho nābher uḍḍiyānaṃ pracakṣate
uḍḍiyāna-jayo bandho mṛtyu-mātaṅga-kesarī //
jālandhare kṛte bandhe kaṇṭha-saṅkoca-lakṣaṇe
na pīyūṣaṃ pataty agnau na ca vāyuḥ prakupyati //
pārṣṇi-bhāgena sampīḍya yonim ākuñcayed gudam
apānam ūrdhvam ākṛṣya mūla-bandho nigadyate //
yataḥ kāla-bhayāt brahmā prāṇāyāma-parāyaṇaḥ
yogino munayaś caiva tataḥ prāṇaṃ nibandhayet //
cale vāte calaṃ sarvaṃ niścale niścalaṃ bhavet
yogī sthāṇutvam āpnoti tato vāyuṃ nibandhayet //
ṣaṭ-triṃśad-aṅgulaṃ haṃsaḥ prayāṇaṃ kurute bahiḥ
vāma-dakṣiṇa-mārgeṇa tataḥ prāṇo'bhidhīyate //
baddha-padmāsano yogī namaskṛtya guruṃ śivam
nāsāgra-dṛṣṭir ekākī prāṇāyāmaṃ samabhyaset //
prāṇo deha-sthito vāyur āyāmas tan-nibandhanam
eka-śvāsa-mayī mātrā tad yogī gaganāyate //
baddha-padmāsano yogī prāṇaṃ candreṇa pūrayet
dhārayitvā yathā-śakti bhūyaḥ sūryeṇa recayet //
amṛtodadhi-saṅkāśaṃ kṣīroda-dhavala-prabham
dhyātvā candramayaṃ bimbaṃ prāṇāyāme sukhī bhavet //
prāṇaṃ sūryeṇa cākṛṣya pūrayed udaraṃ śanaiḥ
kumbhayitvā vidhānena bhūyaś candreṇa recayet //
prajvalaj-jvalana-jvālāpuñjam āditya-maṇḍalam
dhyātvā nābhi-sthitaṃ yogī prāṇāyāme sukhī bhavet //
recakaḥ pūrakaś caiva kumbhakaḥ praṇavātmakaḥ
prāṇāyāmo bhavet tredhā mātrā dvādaśa-saṃyutaḥ //
dvādaśādhamake mātrā madhyame dviguṇās tataḥ
uttame triguṇā mātrāḥ prāṇāyāmasya nirṇayaḥ //
adhame ca ghano gharmaḥ kampo bhavati madhyame
uttiṣṭhaty uttame yogī baddha-padmāsano muhuḥ //
aṅgānāṃ mardanaṃ śastaṃ śrama-saṃjāta-vāriṇā
kaṭv-amla-lavaṇa-tyāgī kṣīra-bhojanam ācaret //
mandaṃ mandaṃ pibed vāyuṃ mandaṃ mandaṃ viyojayet
nādhikaṃ stambhayed vāyuṃ na ca śīghraṃ vimocayet //
ūrdhvam ākṛṣya cāpānaṃ vātaṃ prāṇe niyojayet
mūrdhānaṃ nīyate śaktyā sarva-pāpaiḥ pramucyate //
prāṇāyāmo bhavaty evaṃ pātakendhana-pātakaḥ
enombudhi-mahā-setuḥ procyate yogibhiḥ sadā //
āsanena rujo hanti prāṇāyāmena pātakam
vikāraṃ mānasaṃ yogī pratyāhāreṇa sarvadā //
candrāmṛta-mayīṃ dhārāṃ pratyāhārati bhāskaraḥ
tat-pratyāharaṇaṃ tasya pratyāhāraḥ sa ucyate //
ekā strī bhujyate dvābhyām āgatā soma-maṇḍalāt
tṛtīyo yo bhavet tābhyāṃ sa bhavaty ajarāmaraḥ //
nābhideśe bhavaty eko bhāskaro dahanātmakaḥ
amṛtātmā sthito nityaṃ tālumūle ca candramāḥ //
varṣaty adhomukhaś candro grasaty ūrdhva-mukho raviḥ
jñātavyaṃ karaṇaṃ tatra yena pīyūṣam āpyate //
ūrdhva-nābhir adhas tālu ūrdhva-bhānur adhaḥ śaśī
karaṇaṃ viparītākhyaṃ guru-vaktreṇa labhyate //
tridhā baddho vṛṣo yatra rauravīti mahāsvanam
anāhataṃ ca tac cakraṃ hṛdaye yogino viduḥ //
anāhatam atikramya cākramya maṇipūrakam
prāpte prāṇaṃ mahāpadmaṃ yogitvam amṛtāyate //
viśabdaḥ saṃsmṛto haṃso nirmalaḥ śuddha ucyate
ataḥ kaṇṭhe viśuddhākhye cakraṃ cakra-vido viduḥ //
viśuddhe parame cakre dhṛtvā soma-kalā-jalam
māsena na kṣayaṃ yāti vañcayitvā mukhaṃ raveḥ //
sampīḍya rasanāgreṇa rāja-danta-bilaṃ mahat
dhyātvāmṛtamayīṃ devīṃ ṣaṇ-māsena kavir bhavet //
amṛtāpūrṇa-dehasya yogino dvi-tri-vatsarāt
ūrdhvaṃ pravartate reto'py aṇimādi-guṇodayaḥ //
indhanāni yathā vahnis taila-varti ca dīpakaḥ
tathā somakalā-pūrṇaṃ dehī dehaṃ na muñcati //
āsanena samāyuktaḥ prāṇāyāmena saṃyutaḥ
pratyāhāreṇa saṃyukto dhāraṇāṃ ca samabhyaset //
hṛdaye pañca-bhūtānāṃ dhāraṇāṃ ca pṛthak pṛthak
manaso niścalatvena dhāraṇā ca vidhīyate //
yā pṛthvī hari-tāla-deśa-rucirā pītā lakārānvitā saṃyuktā kamalāsanena hi catuṣkoṇā hṛdi sthāyinī
prāṇaṃ tatra vinīya pañca-ghaṭikāś cittānvitaṃ dhārayed eṣā stambhakarī sadā kṣitijayaṃ kuryād bhuvo dhāraṇā //
ardhendu-pratimaṃ ca kunda-dhavalaṃ kaṇṭhe'mbu-tattavṃ sthitaṃ yat pīyūṣa-va-kāra-bīja-sahitaṃ yuktaṃ sadā viṣṇunā
prāṇaṃ tatra vinīya pañca-ghaṭikāś cittānvitaṃ dhārayed eṣā durvaha-kāla-kūṭa-jaraṇā syād vāriṇī dhāraṇā //
yat tāla-sthitam indra-gopa-sadṛśaṃ tattvaṃ trikoṇojjvalaṃ tejo-repha-mayaṃ pravāla-ruciraṃ rudreṇa yat saṅgatam
prāṇaṃ tatra vinīya pañca-ghaṭikāś cittānvitaṃ dhārayed eṣā vahni-jayaṃ sadā vidadhate vaiśvānarī dhāraṇā //
yad bhinnāñjana-puñja-sānnibham idaṃ tattvaṃ bhruvor antare vṛttaṃ vāyumayaṃ ya-kāra-sahitaṃ yatreśvaro devatā
prāṇaṃ tatra vinīya pañca-ghaṭikāś cittānvitaṃ dhārayed eṣā khe gamanaṃ karoti yamināṃ syād vāyavī dhāraṇā //
ākāśaṃ suviśuddha-vāri-sadṛśaṃ yad brahma-randhre sthitaṃ tatrādyena sadā-śivena sahitaṃ śāntaṃ ha-kārākṣaram
prāṇaṃ tatra vinīya pañca-ghaṭikāś cittānvitaṃ dhārayed eṣā mokṣa-kavāṭa-pāṭana-paṭuḥ proktā nabho-dhāraṇā //
stambhanī drāvaṇī caiva dahanī bhrāmaṇī tathā
śoṣaṇī ca bhavanty evaṃ bhūtānāṃ pañca dhāraṇāḥ //
karmaṇā manasā vācā dhāraṇāḥ pañca durlabhāḥ
vidhāya satataṃ yogī sarva-pāpaiḥ pramucyate //
sarvaṃ cintā-samāvarti yogino hṛdi vartate
yat tattve niścitaṃ cetas tat tu dhyānaṃ pracakṣate //
dvidhā bhavati tad dhyānaṃ sa-guṇaṃ nirguṇaṃ tathā
saguṇaṃ varṇa-bhedena nirguṇaṃ kevalaṃ viduḥ //
ādhāraṃ prathamaṃ cakraṃ tapta-kāñcana-sannibham
nāsāgre dṛṣṭim ādāya dhyātvā muñcati kilbiṣam //
svādhiṣṭhānaṃ dvitīyaṃ tu san-māṇikya-suśobhanam
nāsāgre dṛṣṭim ādāya dhyātvā muñcati pātakam //
taruṇāditya-saṃkāśaṃ cakraṃ ca maṇipūrakam
nāsāgre dṛṣṭim ādāya dhyātvā saṃkṣobhayej jagat //
Note: verse missing
vidyut-prabhāvaṃ hṛt-padme prāṇāyāma-vibhedanaiḥ
nāsāgre dṛṣṭim ādāya dhyātvā brahma-mayo bhavet //
santataṃ ghaṇṭikā-madhye viśuddhaṃ cāmṛtodbhavam
nāsāgre dṛṣṭim ādāya dhyātvā brahma-mayo bhavet //
bhruvor madhye sthitaṃ devaṃ snigdha-mauktika-sannibham
nāsāgre dṛṣṭim ādāya dhyātvā'nandamayo bhavet //
nirguṇaṃ ca śivaṃ śāntaṃ gagane viśvatomukham
nāsāgre dṛṣṭim ādāya dhyātvā duḥkhād vimucyate //
gudaṃ meḍhraṃ ca nābhiṃ ca hṛt-padme ca tad-ūrdhvataḥ
ghaṇṭikāṃ lampikā-sthānaṃ bhrū-madhye parameśvaram //
nirmalaṃ gaganākāraṃ marīci-jala-sannibham
ātmānaṃ sarvagaṃ dhyātvā yogī yogam avāpnuyāt //
kathitāni yathaitāni dhyāna-sthānāni yoginām
upādhi-tattva-yuktāni kurvanty aṣṭa-guṇodayam //
upādhiś ca tathā tattvaṃ dvayam evam udāhṛtam
upādhiḥ procyate varṇas tattvam ātmābhidhīyate //
upādhir anyathā-jñānaṃ tattvaṃ saṃsthitam anyathā
samastopādhi-vidhvaṃsi sadābhyāsena yoginām //
ātma-varṇena bhedena dṛśyate sphāṭiko maṇiḥ
mukto yaḥ śakti-bhedena so'yam ātmā praśasyate //
nirātaṅkaṃ nirālambaṃ niṣprapañcaṃ nirāśrayam
nirāmayaṃ nirākāraṃ tattvaṃ tattvavido viduḥ //
śabdādyāḥ pañca yā mātrā yāvat karṇādiṣu smṛtāḥ
tāvad eva smṛtaṃ dhyānaṃ tat-samādhir ataḥ param //
yadā saṃkṣīyate prāṇo mānasaṃ ca vilīyate
tadā sama-rasaikatvaṃ samādhir abhidhīyate //
Note: verse missing
dhāraṇāḥ pañca-nāḍyas tu dhyānaṃ ca ṣaṣṭhi-nāḍikāḥ
dina-dvādaśakenaiva samādhiḥ prāṇa-saṃyamaḥ //
na gandhaṃ na rasaṃ rūpaṃ na sparśaṃ na ca niḥsvanam
ātmānaṃ na paraṃ vetti yogī yuktaḥ samādhinā //
khādyate na ca kālena bādhyate na ca karmaṇā
sādhyate na ca kenāpi yogī yuktaḥ samādhinā //
nirmalaṃ niścalaṃ nityaṃ niṣkriyaṃ nirguṇaṃ mahat
vyoma-vijñānam ānandaṃ brahma brahma-vido viduḥ //
dugdhe kṣīraṃ dhṛte sarpir agnau vahnir ivārpitaḥ
advayatvaṃ vrajen nityaṃ yogavit parame pade //
bhava-bhaya-vane vahnir mukti-sopāna-mārgataḥ
advayatvaṃ vrajen nityaṃ yogavit parame pade //
gorakṣa-śatakaṃ samāptam
- Notes
- Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/)
- Holder of rights
- Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen
- Citation Suggestion for this Object
- TextGrid Repository (2022). 1_sanskr. tei. sa_gorakSanAtha-gorakSazataka. GRETIL. Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen. https://hdl.handle.net/21.T11991/0000-001C-9479-3