TextGrid Repository

Pariccheda 1

aum namo buddhāya |

sugatān sasutān sadharmakāyān praṇipatyādarato 'khilāṃśca vandyān

sugatātmajasaṃvarāvatāraṃ kathayiṣyāmi yathāgamaṃ samāsāt //

na hi kiṃcidapūrvamatra vācyaṃ na ca saṃgrathanakauśalaṃ mamāsti

ataeva na me parārthacintā svamano vāsayituṃ kṛtaṃ mamedaṃ //

mama tāvadanena yāti vṛddhiṃ kuśalaṃ bhāvayituṃ prasādavegaḥ

atha matsamadhātureva paśyed aparo 'pyenamato 'pi sārthako 'yaṃ //

kṣaṇasaṃpadiyaṃ sudurlabhā pratilabdhā puruṣārthasādhanī

yadi nātra vicintyate hitaṃ punarapyeṣa samāgamaḥ kutaḥ //

rātrau yathā meghaghanāndhakāre vidyutkṣaṇaṃ darśayati prakāśaṃ

buddhānubhāvena tathā kadācillokasya puṇyeṣu matiḥ kṣaṇaṃ syāt //

tasmācchubhaṃ durbalameva nityaṃ balaṃ tu pāpasya mahatsughoraṃ

tajjīyate 'nyena śubhena kena saṃbodhicittaṃ yadi nāma na syāt //

kalpānanalpān pravicintayadbhir dṛṣṭaṃ munīndrairhitametadeva

yataḥ sukhenaiva sukhaṃ pravṛddham utplāvayatyapramitāñjanaughān //

bhavaduḥkhaśatāni tartukāmair api sattvavyasanāni hartukāmaiḥ

bahusaukhyaśatāni bhoktukāmair na vimocyaṃ hi sadaiva bodhicittaṃ //

bhavacārakabandhano varākaḥ sugatānāṃ suta ucyate kṣaṇen

na narāmaralokavandanīyo bhavati smodita eva bodhicitte //

aśucipratimāmimāṃ gṛhītvā jinaratnapratimāṃ karotyanarghāṃ

rasajātamatīva vedhanīyaṃ sudṛḍhaṃ gṛhṇata bodhicittasaṃjñaṃ //

suparīkṣitamaprameyadhībhir bahumūlyaṃ jagadekasārthavāhaiḥ

gatipattanavipravāsaśīlāḥ sudṛḍhaṃ gṛhṇata bodhicittaratnaṃ //

kadalīva phalaṃ vihāya yāti kṣayamanyatkuśalaṃ hi sarvameva

satataṃ phalati kṣayaṃ na yāti prasavatyeva tu bodhicittavṛkṣaḥ //

kṛtvāpi pāpāni sudāruṇāni yadāśrayāduttarati kṣaṇena

śūrāśrayeṇeva mahābhayāni nāśrīyate tatkathamajñasattvaiḥ //

yugāntakālānalavanmahānti pāpāni yannirdahati kṣaṇena

yasyānuśaṃsānamitānuvāca maitreyanāthaḥ sudhanāya dhīmān //

tadbodhicittaṃ dvividhaṃ vijñātavyaṃ samāsataḥ

bodhipraṇidhicittaṃ ca bodhiprasthānameva ca //

gantukāmasya gantuśca yathā bhedaḥ pratīyate

tathā bhedo 'nayorjñeyo yathāsaṃkhyena paṇḍitaiḥ //

bodhipraṇidhicittasya saṃsāre 'pi phalaṃ mahat

na tvavicchinnapuṇyatvaṃ yathā prasthānacetasaḥ //

yataḥ prabhṛtyaparyantasattvadhātupramokṣaṇe

samādadāti taccittam anivartyena cetasā //

tataḥ prabhṛti suptasya pramattasyāpyanekaśaḥ

avicchinnāḥ puṇyadhārāḥ pravartante nabhaḥsamāḥ //

idaṃ subāhupṛcchāyāṃ sopapattikamuktavān

hīnādhimuktisattvārthaṃ svayameva tathāgataḥ //

śiraḥśūlāni sattvānāṃ nāśayāmīti cintayan

aprameyeṇa puṇyena gṛhyate sma hitāśayaḥ //

kimutāpramitaṃ śūlam ekaikasya jihīrṣataḥ

aprameyaguṇaṃ sattvam ekaikaṃ ca cikīrṣataḥ //

kasya mātuḥ piturvāpi hitāśaṃseyamīdṛśī

devatānāmṛṣīṇāṃ vā brahmaṇāṃ vā bhaviṣyati //

teṣāmeva ca sattvānāṃ svārthe 'pyeṣa manorathaḥ

notpannapūrvaḥ svapne 'pi parārthe saṃbhavaḥ kutaḥ //

sattvaratnaviśeṣo 'yam apūrvo jāyate kathaṃ

yatparārthāśayo 'nyeṣāṃ na svārthe 'pyupajāyate //

jagadānandabījasya jagadduḥkhauṣadhasya ca

cittaratnasya yatpuṇyaṃ tatkathaṃ hi pramīyatāṃ //

hitāśaṃsanamātreṇa buddhapūjā viśiṣyate

kiṃ punaḥ sarvasattvānāṃ sarvasaukhyārthamudyamāt //

duḥkhamevābhidhāvanti duḥkhaniḥsaraṇāśayā

sukhecchayaiva saṃmohāt svasukhaṃ ghnanti śatruvat //

yasteṣāṃ sukharaṅkāṇāṃ pīḍitānāmanekaśaḥ

tṛptiṃ pūrvasukhaiḥ kuryāt sarvāḥ pīḍāśchinatti ca //

nāśayatyapi saṃmohaṃ sādhustena samaḥ kutaḥ

kuto vā tādṛśaṃ mitraṃ puṇyaṃ vā tādṛśaṃ kutaḥ //

kṛte yaḥ pratikurvīta so 'pi tāvatpraśasyate

avyāpāritasādhustu bodhisattvaḥ kimucyatāṃ //

katipayajanasatradāyakaḥ kuśalakṛdityabhipūjyate janaiḥ

kṣaṇamaśanakamātradānataḥ saparibhavaṃ divasārdhayāpanāt //

kimu niravadhisattvasaṃkhyayā niravadhikālamanuprayacchataḥ

gaganajanaparikṣayākṣayaṃ sakalamanorathasaṃprapūraṇaṃ //

iti sattrapatau jinasya puttre kaluṣaṃ sve hṛdaye karoti yaśca

kaluṣodayasaṃkhyayā sa kalpān narakeṣvāvasatīti nātha āha //

atha yasya manaḥ prasādameti prasavettasya tato 'dhikaṃ phalaṃ

mahatā hi balena pāpakarma jinaputtreṣu śubhaṃ tvayatnataḥ //

teṣāṃ śarīrāṇi namaskaromi yatroditaṃ tadvaracittaratnaṃ

yatrāpakāro 'pi sukhānubandhī sukhākarāṃstān śaraṇaṃ prayāmi //

bodhicaryāvatāre bodhicittānuśaṃsā nāma prathamaḥ paricchedaḥ ||

Pariccheda 2

taccittaratnagrahaṇāya samyak pūjāṃ karomyeṣa tathāgatānāṃ

saddharmaratnasya ca nirmalasya buddhātmajānāṃ ca guṇodadhīnāṃ //

yāvanti puṣpāṇi phalāni caiva bhaiṣajyajātāni ca yāni santi

ratnāni yāvanti ca santi loke jalāni ca svacchamanoramāṇi //

mahīdharā ratnamayāstathānye vanapradeśāśca vivekaramyāḥ

latāḥ sapuṣpābharaṇojjvalāśca drumāśca ye satphalanamraśākhāḥ //

devādilokeṣu ca gandhadhūpāḥ kalpadrumā ratnamayāśca vṛkṣāḥ

sarāṃsi cāmbhoruhabhūṣaṇāni haṃsasvanātyantamanoharāṇi //

akṛṣṭajātāni ca śasyajātāny anyāni vā pūjyavibhūṣaṇāni

ākāśadhātuprasarāvidhīni sarvāṇyapīmānyaparigrahāṇi //

ādāya buddhyā munipuṅgavebhyo niryātayāmyeṣa saputrakebhyaḥ

gṛhṇantu tanme varadakṣiṇīyā mahākṛpā māmanukampamānāḥ //

apuṇyavānasmi mahādaridraḥ pūjārthamanyanmama nāsti kiṃcit

ato mamārthāya parārthacintā gṛhṇantu nāthā idamātmaśaktyā //

dadāmi cātmānamahaṃ jinebhyaḥ sarveṇa sarvaṃ ca tadātmajebhyaḥ

parigrahaṃ me kurutāgrasattvāḥ yuṣmāsu dāsatvamupaimi bhaktyā //

parigraheṇāsmi bhavatkṛtena nirbhīrbhave sattvahitaṃ karomi

pūrvaṃ ca pāpaṃ samatikramāmi nānyacca pāpaṃ prakaromi bhūyaḥ //

ratnojjvalastambhamanorameṣu muktāmayodbhāsivitānakeṣu

svacchojjvalasphāṭikakuṭṭimeṣu sugandhiṣu snānagṛheṣu teṣu //

manojñagandhodakapuṣpapūrṇaiḥ kumbhairmahāratnamayairanekaiḥ

snānaṃ karomyeṣa tathāgatānāṃ tadātmajānāṃ ca sagītavādyaṃ //

pradhūpitairdhautamalairatulyair varstraiśca teṣāṃ tanumunmṛśāmi

tataḥ suraktāni sudhūpitāni dadāmi tebhyo varacīvarāṇi //

divyairmṛduślakṣṇavicitraśobhair vastrairalaṅkāravaraiśca taistaiḥ

samantabhadrājitamañjughoṣalokeśvarādīnapi maṇḍayāmi //

sarvatrisāhasravisārigandhair gandhottamaistānanulepayāmi

sūttaptasūnmṛṣṭasudhautahemaprabhojjvalānsarvamunīndrakāyān //

mandāravendīvaramallikādyaiḥ sarvaiḥ sugandhaiḥ kusumairmanojñaiḥ

abhyarcayāmyarcyatamānmunīndrān sragbhiśca saṃsthānamanoramābhiḥ //

sphītasphuradgandhamanoramaiśca tāndhūpameghairupadhūpayāmi

bhaujyaiśca svādyairvividhaiśca peyais tebhyo nividyaṃ ca nivedayāmi //

ratnapradīpāṃśca nivedayāmi suvarṇapadmeṣu niviṣṭapaṅkvīn

gandhopalipteṣu ca kuṭṭimeṣu kirāmi puṣpaprakarānmanojñān //

pralambamuktāmaṇihāraśobhān ābhāsvarāndigmukhamaṇḍanāṃstān

vimānameghān stutigītaramyān maitrīmayebhyo 'pi nivedayāmi //

suvarṇadaṇḍaiḥ kamanīyarūpaiḥ saṃsaktamuktāni samucchritāni

pradhārayāmyeṣa mahāmunīnāṃ ratnātapatrāṇyatiśobhanāni //

ataḥ paraṃ pritaṣṭhantāṃ pūjāmeghā manoramāḥ

tūryasaṅgītimeghāśca sarvasattvapraharṣaṇāḥ //

sarvasaddharmaratneṣu caityeṣu pratimāsu ca

puṣparatnādivarṣāśca pravarttantāṃ nirantaram //

mañjughoṣaprabhṛtayaḥ pūjayanti yathā jinān

tathā tathāgatānnāthān saputrānpūjayāmyaham //

svarāṅgasāgaraiḥ stotraiḥ staumi cāhaṃ guṇodadhīn

stutisaṅgītimeghāśca saṃbhavantveṣvananyathā //

sarvakṣetrāṇusaṃkhyaiśca praṇāmaiḥ praṇamāmyahaṃ

sarvatrādhvagatānbuddhān sahadharmagaṇottamān //

sarcacaityāni vande 'haṃ bodhisattvāśrayāṃstathā

namaḥ karomyupādhyāyān abhivandyānyatīṃstathā //

buddhaṃ gacchāmi śaraṇaṃ yāvadābodhimaṇḍataḥ

dharmaṃ gacchāmi śaraṇaṃ bodhisattvagaṇaṃ tathā //

vijñāpayāmi saṃbuddhān sarvadikṣu vyavasthitān

mahākāruṇikāṃścāpi bodhisattvānkṛtāñjaliḥ //

anādimati saṃsāre janmanyatraiva vā punaḥ

yanmayā paśunā pāpaṃ kṛtaṃ kāritameva vā //

yaccānumoditaṃ kiṃcid ātmaghātāya mohataḥ

tadatyayaṃ deśayāmi paścāttāpena tāpitaḥ //

ratnatraye 'pakāro yo mātāpitṛṣu vā mayā

guruṣvanyeṣu vā kṣepāt kāyavāgbuddhibhiḥ kṛtaḥ //

anekadoṣaduṣṭena mayā pāpena nāyakāḥ

yatkṛtaṃ dāruṇaṃ pāpaṃ tatsarvaṃ deśayāmyaham //

kathaṃ ca niḥsarāmyasmān nityodvego 'smi nāyakāḥ

mā bhūnme mṛtyuracirād akṣīṇe pāpasaṃcaye //

kathaṃ ca niḥsarāmyasmāt paritrāyata satvaraṃ

mā mamākṣīṇapāpasya maraṇaṃ śīghrameṣyati //

kṛtākṛtāparīkṣo 'yaṃ mṛtyurviśrambhaghātakaḥ

svasthāsvasthairaviśvāsya ākasmikamahāśaniḥ //

priyāpriyanimittena pāpaṃ kṛtamanekadhā

sarvamutsṛjya gantavyam iti na jñātamīdṛśam //

tattatsmaraṇatāṃ yāti yadyadvastvanubhūyate

svapnānubhūtavatsarvaṃ gataṃ na punarīkṣyate //

apriyā na bhaviṣyanti priyo me na bhaviṣyati

ahaṃ ca na bhaviṣyāmi sarvaṃ ca na bhaviṣyati //

ihaiva tiṣṭhatastāvad gatā naike priyāpriyāḥ

tannimittaṃ tu yatpāpaṃ tatsthitaṃ ghoramagrataḥ //

evamāgantuko 'smīti na mayā pratyavekṣitaṃ

mohānunayavidvaiṣaiḥ kṛtaṃ pāpamanekadhā //

rātrindivamaviśrāmam āyuṣo vardhate vyayaḥ

āyasya cāgamo nāsti na mariṣyāmi kiṃ nvaham //

iha śayyāgatenāpi bandhumadhye 'pi tiṣṭhatā

mayaivaikena soḍhavyā marmacchedādivedanā //

yamadūtairgṛhītasya kuto bandhuḥ kutaḥ suhṛt

puṇyamekaṃ tadā trāṇaṃ mayā tacca na sevitam //

anityajīvitāsaṅgād idaṃ bhayamajānatā

pramattena mayā nāthā bahu pāpamupārjitam //

aṅgacchedārthamapyadya nīyamāno viśuṣyati

pipāsito dīnadṛṣṭir anyadevekṣate jagat //

kiṃ punarbhairavākārair yamadūtairadhiṣṭhitaḥ

mahātrāsajvaragrastaḥ purīṣotsargaveṣṭitaḥ //

kātarairdṛṣṭipātaiśca trāṇānveṣī caturdiśaṃ

ko me mahābhayādasmāt sādhustrāṇaṃ bhaviṣyati //

trāṇaśūnyā diśo dṛṣṭvā punaḥ saṃmohamāgataḥ

tadāhaṃ kiṃ kariṣyāmi tasminsthāne mahābhaye //

adyaiva śaraṇaṃ yāmi jagannāthānmahābalān

jagadrakṣārthamudyuktān sarvatrāsaharāṃjinān //

taiścāpyadhigataṃ dharmaṃ saṃsārabhayanāśanaṃ

śaraṇaṃ yāmi bhāvena bodhisattvagaṇaṃ tathā //

samastabhadrāyātmānaṃ dadāmi bhayavihvalaḥ

punaśca mañjughoṣāya dadāmyātmānamātmanā //

taṃ cāvalokitaṃ nāthaṃ kṛpāvyākulacāriṇaṃ

viraumyārtaravaṃ bhītaḥ sa māṃ rakṣatu pāpinam //

āryamākāśagarbhaṃ ca kṣitigarbhaṃ ca bhāvataḥ

sarvānmahākṛpāṃścāpi trāṇānveṣī viraumyaham //

yaṃ dṛṣṭvaiva ca saṃtrastāḥ palāyante caturdiśaṃ

yamadūtādayo duṣṭās taṃ namasyāmi vajriṇam //

atītya yuṣmadvacanaṃ sāmprataṃ bhayadarśanāt

śaraṇaṃ yāmi vo bhīto bhayaṃ nāśayata drutam //

itvaravyādhibhīto 'pi vaidyavākyaṃ na laṅghayet

kimu vyādhiśatairgrastaś caturbhiścaturuttaraiḥ //

ekenāpi yataḥ sarve jambudvīpagatā narāḥ

naśyanti yeṣāṃ bhaiṣajyaṃ sarvadikṣu na labhyate //

tatra sarvajñavaidyasya sarvaśalyāpahāriṇaḥ

vākyamullaṅghayāmīti dhiṅmāmatyantamohitam //

atyapramattastiṣṭhāmi prapāteṣvitareṣvapi

kimu yojanasāhastre prapāte dīrghakālike //

adyaiva maraṇaṃ neti na yuktā me sukhāsikā

avaśyameti sā velā na bhaviṣyāmyahaṃ yadā //

abhayaṃ kena me dattaṃ niḥsariṣyāmi vā kathaṃ

avaśyaṃ na bhaviṣyāmi kasmānme susthitaṃ manaḥ //

pūrvānubhūtanaṣṭebhyaḥ kiṃ me sāramavasthitaṃ

yeṣu me 'bhiniviṣṭena gurūṇāṃ laṅghitaṃ vacaḥ //

jīvalokamimaṃ tyaktvā bandhūnparicitāṃstathā

ekākī kvāpi yāsyāmi kiṃ me sarvaiḥ priyāpriyaiḥ //

iyameva tu me cintā yuktā rātrindivaṃ sadā

aśubhānniyataṃ duḥkhaṃ niḥsareyaṃ tataḥ katham //

mayā bālena mūḍhena yatkiṃcitpāpamācitaṃ

prakṛtyā yacca sāvadyaṃ prajñaptyāvadyameva ca //

tatsarvaṃ deśayāmyeṣa nāthānāmagrataḥ sthitaḥ

kṛtāñjalirduḥkhabhītaḥ praṇipatya punaḥ punaḥ //

atyayamatyayatvena pratigṛhṇantu nāyakāḥ

na bhadrakamidaṃ nāthā na karttavyaṃ punarmayā //

iti dvitīyaḥ paricchedaḥ ||

Pariccheda 3

apāyaduḥkhaviśrāmaṃ sarvasattvaiḥ kṛtaṃśubhaṃ

anumode pramodena sukhaṃ tiṣṭhantu duḥkhitāḥ //

saṃsāraduḥkhanirmokṣam anumode śarīriṇāṃ

bodhisattvatvabuddhatvam anumode ca tāyinām //

cittotpādasamudrāṃśca sarvasattvasukhāvahān

sarvasattvahitādhānān anumode ca śāsinām //

sarvāsu dikṣu saṃbuddhān prārthayāmi kṛtāñjaliḥ

dharmapradīpaṃ kurvantu mohādduḥkhaprapātinām //

nirvātukāmāṃśca jinān yācayāmi kṛtāñjaliḥ

kalpānanantāṃstiṣṭhantu mā bhūdandhamidaṃ jagat //

evaṃ sarvamidaṃ kṛtvā yanmayāsāditaṃ śubhaṃ

tena syāṃ sarvasattvānāṃ sarvaduḥkhapraśāntikṛt //

glānānāmasmi bhaiṣajyaṃ bhaveyaṃ vaidya eva ca

tadupasthāyakaścaiva yāvadrogāpunarbhavaḥ //

kṣutpipāsāvyathāṃ hanyām annapānapravarṣaṇaiḥ

durbhikṣāntarakalpeṣu bhaveyaṃ pānabhojanam //

daridrāṇāṃ ca sattvānāṃ nidhiḥ syāmahamakṣayaḥ

nānopakaraṇākārair upatiṣṭheyamagrataḥ //

ātmabhāvāṃstathā bhogān sarvatrādhvagataṃ śubhaṃ

nirapekṣastyajāmyeṣa sarvasattvārthasiddhaye //

sarvatyāgaśca nirvāṇaṃ nirvāṇārthi ca me manaḥ

tyaktavyaṃ cenmayā sarvaṃ varaṃ sattveṣu dīyatāṃ //

yathāsukhīkṛtaścātmā mayāyaṃ sarvadehināṃ

ghnantu nindantu vā nityam ākirantu ca pāṃsubhiḥ //

krīḍantu mama kāyena hasantu vilasantu ca

dattastebhyo mayā kāyaś cintayā kiṃ mayānayā //

kārayantu ca karmāṇi yāni teṣāṃ sukhāvahaṃ

anarthaḥ kasyacinmā bhūn māmālambya kadācana //

yeṣāṃ kruddhāprasannā vā māmālambya matirbhavet

teṣāṃ sa eva hetuḥ syān nityaṃ sarvārthasiddhaye //

abhyākhyāsyanti māṃ ye ca ye cānye 'pyapakāriṇaḥ

utprāsakāstathānye 'pi sarve syurbodhibhāginaḥ //

anāthānāmahaṃ nāthaḥ sārthavāhaśca yāyināṃ

pārepsūnāṃ ca naubhūtaḥ setuḥ saṅkrama eva ca //

dīpārthināmahaṃ dīpaḥ śayyā śayyārthināmahaṃ

dāsārthināmahaṃ dāso bhaveyaṃ sarvadehināṃ //

cintāmaṇirbhadraghaṭaḥ siddhavidyā mahauṣadhiḥ

bhaveyaṃ kalpavṛkṣaśca kāmadhenuśca dehināṃ //

pṛthivyādīni bhūtāni niḥśeṣākāśavāsināṃ

sattvānāmaprameyāṇāṃ yathābhogānyanekadhā //

evamākāśaniṣṭhasya sattvadhātoranekadhā

bhaveyamupajīvyo 'haṃ yāvatsarve na nirvṛtāḥ //

yathā gṛhītaṃ sugatair bodhicittaṃ purātanaiḥ

te bodhisattvaśikṣāyām ānupūrvyā yathā sthitāḥ //

tadvadutpādayāmyeṣa bodhicittaṃ jagaddhite

tadvadeva ca tāḥ śikṣāḥ śikṣiṣyāmi yathākramaṃ //

evaṃ gṛhītvā matimān bodhicittaṃ prasādataḥ

punaḥ pṛṣṭhasya puṣṭyarthaṃ cittamevaṃ praharṣayet //

adya me saphalaṃ janma sulabdho mānuṣo bhavaḥ

adya buddhakule jāto buddhaputro 'smi sāmprataṃ //

tathādhunā mayā kāryaṃ svakulocitakāriṇāṃ

nirmalasya kulasyāsya kalaṅko na bhavedyathā //

andhaḥ saṅkarakūṭebhyo yathā ratnamavāpnuyāt

tathā kathaṃcidapyetad bodhicittaṃ mamoditaṃ //

jaganmṛtyuvināśāya jātametadrasāyanaṃ

jagaddāridryaśamanaṃ nidhānamidamakṣayaṃ //

jagadvyādhipraśamanaṃ bhaiṣajyamidamuttamaṃ

bhavādhvabhramaṇaśrānto jagadviśrāmapādapaḥ //

durgatyuttaraṇe setuḥ sāmānyaḥ sarvayāyināṃ

jagatkleśoṣmaśamana uditaścittacandramāḥ //

jagadajñānatimiraprotsāraṇamahāraviḥ

saddharmakṣīramathanān navanītaṃ samutthitaṃ //

sukhabhogabubhukṣitasya vā janasārthasya bhavādhvacāriṇaḥ

sukhasatramidaṃ hyupasthitaṃ sakalābhyāgatasattvatarpaṇaṃ //

jagadadya nimantritaṃ mayā sugatatvena sukhena cāntarā

purataḥ khalu sarvatāyinām abhinandantu surāsurādayaḥ //

bodhicaryāvatāre bodhicittaparigraho nāma tṛtīyaḥ paricchedaḥ ||

Pariccheda 4

evaṃ gṛhītvā sudṛḍhaṃ bodhicittaṃ jinātmajaḥ

śikṣānatikrame yatnaṃ kuryānnityamatandritaḥ //

sahasā yatsamārabdhaṃ samyag yadavicāritaṃ

tatra kuryānnavetyevaṃ pratijñāyāpi yujyate //

vicāritaṃ tu yadbuddhair mahāprājñaiśca tatsutaiḥ

mayāpi ca yathāśakti tatra kiṃ parilambyate //

yadicaivaṃ pratijñāya sādhayeyaṃ na karmaṇā

etāṃ sarvāṃ visaṃvādya kā gatirme bhaviṣyati //

manasā cintayitvāpi yo na dadyātpunarnaraḥ

sa preto bhavatītyuktam alpamātre 'pi vastuni //

kimutānuttaraṃ saukhyam uccairuddhuṣya bhāvataḥ

jagatsarvaṃ visaṃvādya kā gatirme bhaviṣyati //

vetti sarvajña evaitām acintyāṃ karmaṇo gatiṃ

yadbodhicittatyāge 'pi mocayatyeva tānnarān //

bodhisattvasya tenaivaṃ sarvāpattirgarīyasī

yasmādāpadyamāno 'sau sarva sattvārthahānikṛt //

yo 'pyanyaḥ kṣaṇamapyasya puṇyavighnaṃ kariṣyati

tasya durgatiparyanto nāsti sattvārthadhātinaḥ //

ekasyāpi hi sattvasya hitaṃ hatvā hato bhavet

aśeṣākāśaparyantavāsināṃ kimu dehināṃ //

evamāpattibalato bodhicittabalena ca

dolāyamānaḥ saṃsāre bhūmiprāptaścirāyate //

tasmādyathā pratijñātaṃ sādhanīyaṃ mayādarāt

nādya cetkriyate yatnas talenāsmi talaṃ gataḥ //

aprameyā gatā buddhāḥ sarvasattvagaveṣakāḥ

naiṣāmahaṃ svadoṣeṇa cikitsāgocaraṃ gataḥ //

adyāpi cettathaiva syāṃ yathaivāhaṃ punaḥ punaḥ

durgativyādhimaraṇacchedabhedādyavāpnuyāṃ //

kadā tathāgatotpādaṃ śraddhāṃ mānuṣyameva vā

kuśalābhyāsayogyatvam evaṃ lapsye 'ti durlabhaṃ //

ārogyadivasaṃ cedaṃ sabhaktaṃ nirupadravaṃ

āyuḥ kṣaṇaṃ visaṃvādi kāyo yācitakopamaḥ //

nahīdṛśairmaccaritair mānuṣyaṃ labhyate punaḥ

alabhyamāne mānuṣye pāpameva kutaḥ śubhaṃ //

yadā kuśalayogyo 'pi kuśalaṃ na karomyahaṃ

apāyaduḥkhaiḥ saṃmūḍhaḥ kiṃ kariṣyāmyahaṃ tadā //

akurvataśca kuśalaṃ pāpaṃ cāpyupacinvataḥ

hataḥ sugataśabdo 'pi kalpakoṭiśatairapi //

ata evāha bhagavān mānuṣamatidurlabhaṃ

mahārṇavayugacchidrakūrmagrīvārpaṇopamaṃ //

ekakṣaṇātkṛtātpāpād avīcau kalpamāpsyate

anādikālopacitāt pāpātkā sugatau kathā //

na ca tanmātramevāsau vedayitvā vimucyate

yasyāttadvedayanneva pāpamanyatprasūyate //

nātaḥparā vañcanāsti na ca moho 'styataḥparaḥ

yadīdṛśaṃ kṣaṇaṃ prāpya nābhyastaṃ kuśalaṃ mayā //

yadi caivaṃ vimṛṣyāmi punaḥ sīdāmi mohitaḥ

śociṣyāmi ciraṃ bhūyo yamadūtaiḥ pracoditaḥ //

ciraṃ dhakṣyati me kāyaṃ nārakāgniḥ suduḥsahaḥ

paścāttāpānalaścittaṃ ciraṃ dhakṣyatiniścitaṃ //

kathaṃcidapi saṃprāpto hitabhūmiṃ sudurlabhāṃ

jānannapi ca nīyo 'haṃ tāneva narakānpunaḥ //

atra me cetanā nāsti mantrairiva vimohitaḥ

na jāne kena muhyāmi ko 'trāntarmama tiṣṭhati //

hastapādādirahitās tṛṣṇādveṣādiśatravaḥ

na śurā na ca te prājñāḥ kathaṃ dāsīkṛto 'smi taiḥ //

maccittāvasthitā eva dhnanti māmeva susthitāḥ

tatrāpyahaṃ na kupyāmi dhigasthānasahiṣṇutāṃ //

sarve devā manuṣyāśca yadi syurmama śatravaḥ

te 'pi nāvīcikaṃ vahniṃ samudānayituṃ kṣamāḥ //

merorapi yadāsaṅgān na bhasmāpyupalabhyate

kṣaṇātkṣipanti māṃ tatra balinaḥ kleśaśatravaḥ //

nahi sarvānyaśatrūṇāṃ dīrghamāyurapīdṛśaṃ

anādyantaṃ mahādīrghaṃ yanmama kleśavairiṇāṃ //

sarve hitāya kalpante ānukūlyena sevitāḥ

sevyamānāstvamī kleśāḥ sutarāṃ duḥkhakārakāḥ //

itisatatadīrghavairiṣu vyasanaughaprasavaikahetuṣu

hṛdaye nivasatsu nirbhayaṃ mama saṃsāraratiḥ kathaṃ bhavet //

bhavacārakapālakā ime narakādiṣvapi vadhyaghātakāḥ

mativeśmani lobhapañjare yadi tiṣṭhati kutaḥ sukhaṃ mama //

tasmānna tāvadahamatra dhuraṃ kṣipāmi yāvanna śatrava ime nihatāḥ samakṣaṃ

khalpe 'pi tāvadapakāriṇi baddharoṣā mānonnatāstamanihatya na yānti nidrāṃ //

prakṛtimaraṇaduḥkhitāndhakārān raṇaśirasi prasamaṃ nihantumugrāḥ

agaṇitaśaraśaktighātaduḥkhā na vimukhatāmupayāntyasādhayitvā //

kimuta satatasarvaduḥkhahetūn prakṛtiripūnupahantumudyatasya

bhavati mama viṣādadainyamadya vyasanaśatairapi kena hetunā vai //

akāraṇenaiva ripukṣatāni gātreṣvalaṇkāravadudvahanti

mahārhasiddhyai tu samudyatasya duḥkhāni kasmānmama bādhakāni //

svajīvikāmātranibaddhacittāḥ kaivartacaṇḍālakṛṣīvalādyāḥ

śītātapādivyasanaṃ sahante jagaddhitārthaṃ na kathaṃ sahe 'ham //

daśadigvyomaparyantajagatkleśavimokṣaṇe

pratijñāya mahātmāpi na kleśebhyo vimocitaḥ //

ātmapramāṇamajñātvā bruvannunmattakastadā

anivarttī bhaviṣyāmi tasmātkleśavadhe sadā //

atra grahī bhaviṣyāmi baddhavairaśca vigrahī

anyatra tadvidhātkleśāt kleśaghātānubandhinaḥ //

galantvantrāṇi me kāmaṃ śiraḥ patatu nāma me

na tvevāvanatiṃ yāmi sarvathā kleśavairiṇām //

nirvāsitasyāpi tu nāma śatror deśāntare sthānaparigrahaḥ syāt

yataḥ punaḥ saṃbhṛtaśaktireti na kleśaśatrorgatirīdṛśī tu //

kvāsau yāyānmanaḥstho nirastaḥ sthitvā yasminmadvadhārthaṃ yateta

nodyogo me kevalaṃ mandabuddheḥ kleśāḥ prajñādṛṣṭisādhyā varākāḥ //

na kleśā viṣayeṣu nendriyagaṇe nāpyantarāle sthitā nāto 'nyatra kuhasthitāḥ punarime mathnanti kṛtsnaṃ jagat

māyaiveyamato vimuñca hṛdayatrāsaṃ bhajasvodyamaṃ prajñārthaṃ kimakāṇḍa eva narakeṣvātmānamābādhase //

evaṃ viniścitya karomi yatnaṃ yathoktaśikṣāpratipattihetoḥ

vaidyopadeśāccalataḥ kuto 'sti bhaiṣajyasādhyasya nirāmayatvam //

bodhicaryāvatāre bodhisattvaśikṣā caturthaḥ paricchedaḥ ||

Pariccheda 5

śikṣāṃ rakṣitukāmena cittaṃ rakṣyaṃ prayatnataḥ

na śikṣā rakṣituṃ śakyā calaṃ cittamarakṣatā //

adāntā mattamātaṅgā na kurvantīha tāṃ vyathām

karoti yāmavīcyādau muktaścittamataṅgajaḥ //

baddhaśceccitamātaṅgaḥ smṛtirajjvā samantataḥ

bhayamastaṃ gataṃ sarvaṃ kṛtsnaṃ kalyāṇamāgatam //

byāghrāḥ siṃhā gajā ṛkṣāḥ sarpāḥ sarve ca śatravaḥ

sarve narakapālāśca ḍākinyo rākṣasāstathā //

sarve baddhā bhavantyete cittasyaikasya bandhanāt

cittasyaikasya damanāt sarve dāntā bhavanti ca //

yasmādbhayāni sarvāṇi duḥkhānyapramitāni ca

cittādeva bhavantīti kathitaṃ tattvavādinā //

śastrāṇi kena narake ghaṭitāni prayatnataḥ

taptāyaḥkuṭṭimaṃ kena kuto jātāśca tāḥ striyaḥ //

pāpacittasamudbhūtaṃ tattatsarvaṃ jagau muniḥ

tasmānna kaścitrailokye cittādanyo bhayānakaḥ //

adaridraṃ jagatkṛtvā dānapāramitā yadi

jagaddaridramadyāpi sā kathaṃ pūrvatāyinām //

phalena saha sarvasvatyāgacittājjane 'khile

dānapāramitā proktā tasmāt sā cittameva tu //

matsyādayaḥ kva nīyantāṃ mārayeyaṃ yato na tān

labdhe viraticitte tu śīlapāramitā matā //

kiyato mārayiṣyāmi durjanān gaganopamān

mārite krodhacitte tu māritāḥ sarvaśatravaḥ //

bhūmiṃ chādayituṃ sarvāṃ kutaścarma bhaviṣyati

upānaccarmamātreṇa channā bhavati medinī //

bāhyā bhāvā mayā tadvac chakyā vārayituṃ na hi

svacittaṃ vārayiṣyāmi kiṃ mamānyairnivāritaiḥ //

sahāpi vākcharīrābhyāṃ mandavṛtterna tatphalam

yatpaṭorekakasyāpi cittasya brahmatādikam //

japāstapāṃsi sarvāṇi dīrghakālakṛtānyapi

anyacittena mandena vṛthaivetyāha sarvavit //

duḥkhaṃ hantuṃ sukhaṃ prāptuṃ te bhramanti mudhāmbare

yairetaddharmasarvasvaṃ cittaṃ guhyaṃ na bhāvitam //

tasmātsvadhiṣṭhitaṃ cittaṃ mayā kāryaṃ surakṣitam

cittarakṣāvrataṃ muktvā bahubhiḥ kiṃ mama vrataiḥ //

yathā capalamadhyastho rakṣati vraṇamādarāt

evaṃ durjanamadhyastho rakṣeccittavraṇaṃ sadā //

vraṇaduḥkhalavādbhīto rakṣati vraṇamādarāt

saṃghātaparvatāghātād bhītaścittavraṇaṃ na kim //

anena hi vihāreṇa viharan durjaneṣvapi

pramadājanamadhye 'pi yatirdhīro na khaṇḍyate //

lābhā naśyantu me kāmaṃ satkāraḥ kāyajīvitam

naśyatvanyacca kuśalaṃ mā tu cittaṃ kadācana //

cittaṃ rakṣitukāmānāṃ mayaiṣa kriyate 'ñjaliḥ

smṛtiṃ ca saṃprajanyaṃ ca sarvayatnena rakṣata //

vyādhyākulo naro yadvan na kṣamaḥ sarvakarmasu

tathābhyāṃ vyākulaṃ cittaṃ na kṣamaṃ sarvakarmasu //

asaṃprajanyacittasya śrutacintitabhāvitam

sacchidrakumbhajalavan na smṛtāvavatiṣṭhate //

aneke śrutavanto 'pi śrāddhā yatnaparā api

asaṃprajanyadoṣeṇa bhavantyāpattikaśmalāḥ //

asaṃprajanyacaureṇa smṛtimoṣānusāriṇā

upacityāpi puṇyāni muṣitā yānti durgatim //

kleśataskarasaṅgho 'yam avatāragaveṣakaḥ

prāpyāvatāraṃ muṣṇāti hanti sadgatijībitam //

tasmātsmṛtirmanodvārān nāpaneyā kadācana

gatāpi pratyupasthāpyā saṃsmṛtyāpāyikīṃ vyathām //

upādhyāyānuśāsinyā bhītyāpyādarakāriṇām

dhanyānāṃ gurusaṃvāsāt sukaraṃ jāyate smṛtiḥ //

buddhāśca bodhisattvāśca sarvatrāvyāhatekṣaṇāḥ

sarvamevāgratasteṣāṃ teṣāmasmi puraḥ sthitaḥ //

iti dhyātvā tathā tiṣṭhet trapādarabhayānvitaḥ

buddhānusmṛtirapyevaṃ bhavettasya muhurmuhuḥ //

saṃprajanyaṃ tadāyāti na ca yātyāgataṃ punaḥ

smṛtiryadā manodvāre rakṣārthamavatiṣṭhate //

pūrvaṃ tāvadidaṃ cittaṃ sadopasthāpyamīdṛśam

nirindriyeṇeva mayā sthātavyaṃ kāṣṭhavatsadā //

niṣphalā netravikṣepā na karttavyāḥ kadācana

nidhyāyantīva satataṃ kāryā dṛṣṭiradhogatā //

dṛṣṭiviśrāmahetostu diśaḥ paśyetkadācana

ābhāsamātraṃ dṛṣṭvā ca svāgatārthaṃ vilokayet //

mārgādau bhayabodhārthaṃ muhuḥ paśyeccaturdiśam

diśo viśramya vīkṣeta parāvṛtyeva pṛṣṭhataḥ //

saredapasaredvāpi puraḥ paścānnirūpya ca

evaṃ sarvāsvavasthāsu kāryaṃ buddhvā samācaret //

kāyenaivamavastheyam ityākṣipya kriyāṃ punaḥ

kathaṃ kāyaḥ sthita iti draṣṭavyaṃ punarantarā //

nirūpyaḥ sarvayatnena cittamattadvipastathā

dharmacintāmahāstambhe yathā baddho na mucyate //

kutra me vartata iti pratyavekṣyaṃ tathā manaḥ

samādhānadhuraṃ naiva kṣaṇamapyutsṛjedyathā //

bhayotsavādisaṃbandhe yadyaśakto yathāsukham

dānakāle tu śīlasya yasmāduktamupekṣaṇam //

yadbuddhvā kartumārabdhaṃ tato 'nyanna vicintayet

tadeva tāvanniṣpādyaṃ tadgatenāntarātmanā //

evaṃ hi sukṛtaṃ sarvam anyathā nobhayaṃ bhavet

asaṃprajanyakleśo 'pi vṛddhiṃ caivaṃ gamiṣyati //

nānāvidhapralāpeṣu vartamāneṣvanekadhā

kautūhaleṣu sarveṣu hanyādautsukyamāgatam //

mṛnmardanatṛṇacchedarekhādyaphalamāgatam

smṛtvā tāthāgatīṃ śikṣāṃ bhītastatkṣaṇamutsṛjet //

yadā calitukāmaḥ syād vaktukāmo 'pi vā bhavet

svacittaṃ pratyavekṣyādau kuryāddhairyeṇa yuktimat //

anunītaṃ pratihataṃ yadā paśyetsvakaṃ manaḥ

na kartavyaṃ na vaktavyaṃ sthātavyaṃ kāṣṭhavattadā //

uddhataṃ sopahāsaṃ vā yadā mānamadānvitam

sotprāsātiśayaṃ vakraṃ vañcakaṃ ca mano bhavet //

yadātmotkarṣaṇābhāsaṃ parapaṃsanameva ca

sādhikṣepaṃ sasaṃrambhaṃ sthātavyaṃ kāṣṭhavattadā //

lābhasatkārakīrtyarthi parivārārthi vā punaḥ

upasthānārthi me cittaṃ tasmāttiṣṭhāmi kāṣṭhavat //

parārtharūkṣaṃ svārthārthi pariṣatkāmameva vā

vaktumicchati me cittaṃ tasmāttiṣṭhāmi kāṣṭhavat //

asahiṣṇvalasaṃ bhītaṃ pragalbhaṃ mukharaṃ tathā

svapakṣābhiniviṣṭaṃ vā tasmāttiṣṭhāmi kāṣṭhavat //

evaṃ saṃkliṣṭamālokya niṣphalārambhi vā manaḥ

nigṛhṇīyād dṛḍhaṃ śūraḥ pratipakṣeṇa tatsadā //

suniścitaṃ suprasannaṃ dhīraṃ sādaragauravam

salajjaṃ sabhayaṃ śāntaṃ parārādhanatatparam //

parasparaviruddhābhir bālecchābhirakheditam

kleśotpādādidaṃ hyetad eṣāmiti dayānvitam //

ātmasattvavaśaṃ nityam anavadyeṣu vastuṣu

nirmāṇamiva nirmānaṃ dhārayāmyeṣa mānasam //

cirātprāptaṃ kṣaṇavaraṃ smṛtvā smṛtvā muhurmuhuḥ

dhārayāmīdṛśaṃ cittam aprakampyaṃ sumeruvat //

gṛdhrairāmiṣasaṃgṛddhaiḥ kṛṣyamāṇa itastataḥ

na karotyanyathā kāyaḥ kasmādatra pratikriyām //

rakṣasīmaṃ manaḥ kasmād ātmīkṛtya samucchrayam

tvattaścetpṛthagevāyaṃ tenātra tava ko vyayaḥ //

na svīkaroṣi he mūḍha kāṣṭhaputtalakaṃ śucim

amedhyaghaṭitaṃ yantraṃ kasmādrakṣasi pūtikam //

imaṃ carmapuṭaṃ tāvat svabuddhyaiva pṛthak kuru

asthipañjarato māṃsaṃ prajñāśastreṇa mocaya //

asthīnyapi pṛthak kṛtvā paśya majjānamantataḥ

kimatra sāramastīti svayameva vicāraya //

evamanviṣya yatnena na dṛṣṭaṃ sāramatra te

adhunā vada kasmāttvaṃ kāyamadyāpi rakṣasi //

na khāditavyamaśuci tvayā peyaṃ na śoṇitam

nāntrāṇi cūṣitavyāni kiṃ kāyena kariṣyasi //

yuktaṃ gṛdhraśṛgālāder āhārārthaṃ tu rakṣitum

karmopakaraṇaṃ tvetan manuṣyāṇāṃ śarīrakam //

evaṃ te rakṣataścāpi mṛtyurācchidya nirdayaḥ

kāyaṃ dāsyati gṛdhrebhyas tadā tvaṃ kiṃ kariṣyasi //

na sthāsyatīti bhṛtyāya na vastrādi pradīyate

kāyo yāsyati khāditvā kasmāttvaṃ kuruṣe vyayam //

dattvāsmai vetanaṃ tasmāt svārthaṃ kuru mano 'dhunā

nahi vaitanikopāttaṃ sarvaṃ tasmai pradīyate //

kāye naubuddhimādhāya gatyāgamananiścayāt

yathākāmaṅgamaṃ kāyaṃ kuru sattvārthasiddhaye //

evaṃ vaśīkṛtasvātmā nityaṃ smitamukho bhavet

tyajed bhṛkuṭisaṅkocaṃ pūrvābhāṣī jagatsuhṛt //

saśabdapātaṃ sahasā na pīṭhādīn vinikṣipet

nāsphālayetkapāṭaṃ ca syānniḥśabdaruciḥ sadā //

bako biḍālaścauraśca niḥśabdo nibhṛtaścaran

prāpnotyabhimataṃ kāryam evaṃ nityaṃ yatiścaret //

paracodanadakṣāṇām anadhīṣṭopakāriṇām

pratīcchecchirasā vākyaṃ sarvaśiṣyaḥ sadā bhavet //

subhāṣiteṣu sarveṣu sādhukāramudīrayet

puṇyakāriṇamālokya stutibhiḥ saṃpraharṣayet //

parokṣaṃ ca guṇān brūyād anubrūyācca toṣataḥ

svavarṇe bhāṣyamāṇe ca bhāvayettadguṇajñatām //

sarvārambhā hi tuṣṭyarthāḥ sā vittairapi durlabhā

bhokṣye tuṣṭisukhaṃ tasmāt paraśramakṛtairguṇaiḥ //

na cātra me vyayaḥ kaścit paratra ca mahatsukham

aprītiduḥkhaṃ dveṣaistu mahadduḥkhaṃ paratra ca //

viśvastavinyastapadaṃ vispaṣṭārthaṃ manoramam

śrutisaukhyaṃ kṛpāmūlaṃ mṛdumandasvaraṃ vadet //

ṛju paśyetsadā sattvāṃś cakṣuṣā saṃpibanniva

etāneva samāśritya buddhatvaṃ me bhaviṣyati //

sātatyābhiniveśotthaṃ pratipakṣotthameva ca

guṇopakārikṣetre ca duḥkhite ca mahacchubham //

dakṣa utthānasaṃpannaḥ svayaṅkārī sadā bhavet

nāvakāśaḥ pradātavyaḥ kasyacitsarvakarmasu //

uttarottarataḥ śreṣṭhā dānapāramitādayaḥ

netarārthaṃ tyajecchreṣṭhām anyatrācārasetutaḥ //

evaṃ buddhvā parārtheṣu bhavetsatatamutthitaḥ

niṣiddhamapyanujñātaṃ kṛpālorarthadarśinaḥ //

vinipātagatānāthabratasthān saṃvibhajya ca

bhuñjīta madhyamāṃ mātrāṃ tricīvarabahistyajet //

saddharmasebakaṃ kāyam itarārthe na pīḍayet

evameva hi sattvānām āśāmāśu prapūrayet //

tyajenna jīvitaṃ tasmād aśuddhe karuṇāśaye

tulyāśaye tu tattyājyam itthaṃ na parihīyate //

dharmaṃ nirgaurave svasthe na śiroveṣṭhite vadet

sacchatradaṇḍaśastre ca nāvaguṇṭhitamastake //

gambhīrodāramalpeṣu na strīṣu puruṣaṃ vinā

hīnotkṛṣṭeṣu dharmeṣu samaṃ gauravamācaret //

nodāradharmapātraṃ ca hīne dharme niyojayet

na cācāraṃ parityajya sūtramantraiḥ pralobhayet //

dantakāṣṭhasya kheṭasya visarjanamapāvṛtam

neṣṭaṃ jale sthale bhogye mūtrādeścāpi garhitam //

mukhapūraṃ na bhuñjīta saśabdaṃ prasṛtānanam

pralambapādaṃ nāsīta na bāhū mardayetsamam //

naikayā'nyastriyā kuryād yānaṃ śayanamāsanam

lokāprasādakaṃ sarvaṃ dṛṣṭvā pṛṣṭvā ca varjayet //

nāṅgulyā kārayetkiṃcid dakṣiṇena tu sādaram

samastenaiva hastena mārgamapyevamādiśet //

na bāhūtkṣepakaṃ kaṃcic chabdayedalpasaṃbhrame

acchaṭādi tu kartavyam anyathā syādasaṃvṛtaḥ //

nāthanirvāṇaśayyāvac chayītepsitayā diśā

saṃprajāna/llaghūtthānaḥ prāgavaśyaṃ niyogataḥ //

ācāro bodhisattvānām aprameya udāhṛtaḥ

cittaśodhanamācāraṃ niyataṃ tāvadācaret //

rātrindivaṃ ca triskandhaṃ trikālaṃ ca pravartayet

śeṣāpattiśamastena bodhicittajināśrayāt //

yā avasthāḥ prapadyeta svayaṃ paravaśo 'pi vā

tāsvavasthāsu yāḥ śikṣāḥ śikṣettā eva yatnataḥ //

na hi tadvidyate kiṃcid yanna śikṣyaṃ jinātmajaiḥ

na tadasti na yatpuṇyam evaṃ viharataḥ sataḥ //

pāramparyeṇa sākṣādvā sattvārthaṃ nānyadācaret

sattvānāmeva cārthāya sarvaṃ bodhāya nāmayet //

sadā kalyāṇamitraṃ ca jīvitārthe 'pi na tyajet

bodhisattvavratadharaṃ mahāyānārthakovidam //

śrīsaṃbhavavimokṣācca śikṣedyadguruvartanam

etaccānyacca buddhoktaṃ jñeyaṃ sūtrāntavācanāt //

śikṣāḥ sūtreṣu dṛśyante tasmātsūtrāṇi vācayet

ākāśagarbhe sūtre ca mūlāpattīrnirūpayet //

śikṣāsamuccayo 'vaśyaṃ draṣṭavyaśca punaḥ punaḥ

vistareṇa sadācāro yasmāttatra pradarśitaḥ //

saṅkṣepeṇāthavā tāvat paśyetsūtrasamuccayam

āryanāgārjunābaddhaṃ dvitīyaṃ ca prayatnataḥ //

yato nivāryate yatra yadeva ca niyujyate

tallokacittarakṣārthaṃ śikṣāṃ dṛṣṭvā samācaret //

etadeva samāsena saṃprajanyasya lakṣaṇam

yatkāyacittāvasthāyāḥ pratyavekṣā muhurmuhuḥ //

kāyenaiva paṭhiṣyāmi vākpāṭhena tu kiṃ bhavet

cikitsāpāṭhamātreṇa rogiṇaḥ kiṃ bhaviṣyati //

iti bodhicaryāvatāre saṃprajanyarakṣaṇaṃ nāma pañcamaḥ paricchedaḥ ||

Pariccheda 6

sarvametatsucaritaṃ dānaṃ sugatapūjanam

kṛtaṃ kalpasahasrairyat pratighaḥ pratihanti tat //

na ca dveṣasamaṃ pāpaṃ na ca kṣāntisamaṃ tapaḥ

tasmāt kṣāntiṃ prayatnena bhāvayedvividhairnayaiḥ //

manaḥ śamaṃ na gṛhṇāti na prītisukhamaśnute

na nidrāṃ na dhṛtiṃ yāti dveṣaśalye hṛdi sthite //

pūjayatyarthamānairyān ye 'pi cainaṃ samāśritāḥ

te 'pyenaṃ hantumicchanti svāminaṃ dveṣadurbhagam //

suhṛdo 'pyudvijante 'smād dadāti na ca sevyate

saṅkṣepānnāsti tatkiṃcit krodhano yena susthitaḥ //

evamādīni duḥkhāni karotītyarisaṃjñayā

yaḥ krodhaṃ hanti nirbandhāt sa sukhīha paratra ca //

aniṣṭakaraṇājjātam iṣṭasya ca vighātanāt

daurmanasyāśanaṃ prāpya dveṣo dṛpto nihanti mām //

tasmādvighātayiṣyāmi tasyāśanamahaṃ ripoḥ

yasmānna madvadhādanyat kṛtyamasyāsti vairiṇaḥ //

atyaniṣṭāgamenāpi na kṣobhyā muditā mayā

daurmanasye 'pi nāstīṣṭaṃ kuśalaṃ tvavahīyate //

yadyastyeva pratīkāro daurmanasyena tatra kim

atha nāsti pratīkāro daurmanasyena tatra kim //

duḥkhaṃ nyakkārapāruṣyam ayaśaścetyanīpsitam

priyāṇāmātmano vāpi śatroścaitadviparyayāt //

kathaṃcillabhyate saukhyaṃ duḥkhaṃ sthitamayantataḥ

duḥkhenaiva ca niḥsāraś cetastasmāddṛḍhībhava //

durgāputrakakarṇāṭā dāhacchedādivedanām

vṛthā sahante muktyartham ahaṃ kasmāttu kātaraḥ //

na kiṃcidasti tadvastu yadabhyāsasya duṣkaram

tasmānmṛduvyathābhyāsāt soḍhavyāpi mahāvyathā //

uddaṃśadaṃśamaśakakṣutpipāsādivedanām

mahatkaṇḍvādiduḥkhaṃ ca kimanarthaṃ na paśyasi //

śītoṣṇavṛṣṭivātādhivyādhibandhanatāḍanaiḥ

saukumāryaṃ na kartavyam anyathā vardhate vyathā //

kecitsvaśoṇitaṃ dṛṣṭvā vikramante viśeṣataḥ

paraśoṇitamapyeke dṛṣṭvā mūrcchāṃ vrajanti yat //

taccittasya dṛḍhatvena kātaratvena cāgatam

duḥkhaduryodhanastasmād bhavedabhibhavedvyathām //

duḥkhe 'pi naiva cittasya prasādaṃ kṣobhayedbudhaḥ

saṅgrāmo hi saha kleśair yuddhe ca sulabhā vyathā //

urasārātighātān ye pratīcchanto jayantyarīn

te te vijayinaḥ śūrāḥ śeṣāstu mṛtamārakāḥ //

guṇo 'paraśca duḥkhasya yatsaṃvegānmadacyutiḥ

saṃsāriṣu ca kāruṇyaṃ pāpādbhītirjine spṛhā //

pittādiṣu na me kopo mahāduḥkhakareṣvapi

sacetaneṣu kiṃ kopaḥ te 'pi pratyayakopitāḥ //

aniṣyamāṇamapyetac chūlamutpadyate yathā

aniṣyamāṇo 'pi balāt krodha utpadyate tathā //

kupyāmīti na saṃcintya kupyati svecchayā janaḥ

utpatsya ityabhipretya krodha utpadyate na ca //

ye kecidaparādhāstu pāpāni vividhāni ca

sarvaṃ yatpratyayabalāt svatantraṃ tu na vidyate //

na ca pratyayasāmagryā janayāmīti cetanā

na cāpi janitasyāsti janito 'smīti cetanā //

yatpradhānaṃ kilābhīṣṭaṃ yattadātmeti kalpitam

tadeva hi bhavāmīti na saṃcintyopajāyate //

anutpannaṃ hi tannāsti ka icchedbhavituṃ tadā

viṣayavyāpṛtatvācca niroddhumapi nehate //

nityo hyacetanaścātmā vyomavat sphuṭamakriyaḥ

pratyayāntarasaṅge 'pi nirvikārasya kā kriyā //

yaḥ pūrvavatkriyākāle kriyāyāstena kiṃ kṛtam

tasya kriyeti saṃbandhe katarattannibandhanam //

evaṃ paravaśaṃ sarvaṃ yadvaśaṃ so 'pi cāvaśaḥ

nirmāṇavadaceṣṭeṣu bhāveṣvevaṃ kva kupyate //

vāraṇāpi na yuktaivaṃ kaḥ kiṃ vārayatīti cet

yuktā pratītyatā yasmād duḥkhasyoparatirmatā //

tasmādamitraṃ mitraṃ vā dṛṣṭvāpyanyāyakāriṇam

īdṛśāḥ pratyayā asyety evaṃ matvā sukhī bhavet //

yadi tu khecchayā siddhiḥ sarveṣāmeva dehinām

na bhavetkasyacidduḥkhaṃ na duḥkhaṃ kaścidicchati //

pramādādātmanātmānaṃ bādhante kaṇṭakādibhiḥ

bhaktacchedādibhiḥ kopād durāpastryādilipsayā //

udvandhanaprapātaiśca viṣāpathyādibhakṣaṇaiḥ

nighnanti kecidātmānam apuṇyācaraṇena ca //

yadaivaṃ kleśavaśyatvād ghnantyātmānamapi priyam

tadaiṣāṃ parakāyeṣu parihāraḥ kathaṃ bhavet //

kleśonmattīkṛteṣveṣu pravṛtteṣvātmaghātane

na kevalaṃ dayā nāsti krodha utpadyate katham //

yadi svabhāvo bālānāṃ paropadravakāritā

teṣu kopo na yukto me yathāgnau dahanātmake //

atha doṣo 'yamāgantuḥ sattvāḥ prakṛtipeśalāḥ

yathāpyayuktastatkopaḥ kaṭudhūme yathāmbare //

mukhyaṃ daṇḍādikaṃ hitvā prerake yadi kupyate

dveṣeṇa preritaḥ so 'pi dveṣe dveṣo 'stu me varam //

mayāpi pūrvaṃ sattvānām īdṛśyeva vyathā kṛtā

tasmānme yuktamevaitat sattvopadravakāriṇaḥ //

tacchastraṃ mama kāyaśca dvayaṃ duḥkhasya kāraṇam

tena śastraṃ mayā kāyo gṛhītaḥ kutra kupyate //

gaṇḍo 'yaṃ pratimākāro gṛhīto ghaṭṭanāsahaḥ

tṛṣṇāndhena mayā tatra vyathāyāṃ kutra kupyate //

duḥkhaṃ necchāmi duḥkhasya hetumicchāmi bāliśaḥ

svāparādhāgate duḥkhe kasmādanyatra kupyate //

asipatravanaṃ yadvad yathā nārakapakṣiṇaḥ

matkarmajanitā eva tathedaṃ kutra kupyate //

matkarmacoditā eva jātā mayyapakāriṇaḥ

yena yāsyanti narakān mayaivāmī hatā nanu //

etānāśritya me pāpaṃ kṣīyate kṣamato bahu

māmāśritya tu yāntyete narakān dīrghavedanān //

ahamevāpakāryeṣāṃ mamaite copakāriṇaḥ

kasmādviparyayaṃ kṛtvā khalacetaḥ prakupyasi //

bhavenmamāśayaguṇo na yāmi narakānyadi

eṣāmatra kimāyātaṃ yadyātmā rakṣito mayā //

atha pratyapakārī syāṃ tathāpyete na rakṣitāḥ

hīyate cāpi me caryā tasmānnaṣṭāstapasvinaḥ //

mano hantumamūrtatvān na śakyaṃ kenacit kvacit

śarīrābhiniveśāttu kāyaduḥkhena bādhyate //

nyakvāraḥ paruṣaṃ vākyam ayaśaścetyayaṃ gaṇaḥ

kāyaṃ na bādhate tena cetaḥ kasmātprakupyasi //

mayyaprasādo yo 'nyeṣāṃ sa kiṃ māṃ bhakṣayiṣyati

iha janmāntare vāpi yenāsau me 'nabhīpsitaḥ //

lābhāntarāyakāritvād yadyasau me 'nabhīpsitaḥ

naṅkṣyatīhaiva me lābhaḥ pāpaṃ tu sthāsyati dhruvam //

varamadyaiva me mṛtyur na mithyājīvitaṃ ciram

yasmācciramapi sthitvā mṛtyuduḥkhaṃ tadaiva me //

svapne varṣaśataṃ saukhyaṃ bhuktvā yaśca vibudhyate

muhūrtamaparo yaśca sukhī bhūtvā vibudhyate //

nanu nivartate saukhyaṃ dvayorapi bibuddhayoḥ

saivopamā mṛtyukāle cirajībyalpajīvinoḥ //

labdhvāpi ca bahū/llābhān ciraṃ bhuktvā sukhānyapi

riktahastaśca nagnaśca yāsyāmi muṣito yathā //

pāpakṣayaṃ ca puṇyaṃ ca lābhājjīvan karomi cet

puṇyakṣayaśca pāpaṃ ca lābhārthaṃ krudhyato nanu //

yadarthameva jīvāmi tadeva yadi naśyati

kiṃ tena jīvitenāpi kevalāśubhakāriṇā //

avarṇavādini dveṣaḥ sattvānnāśayatīti cet

parāyaśaskare 'pyevaṃ kopaste kiṃ na jāyate //

parāyattāprasādatvād aprasādiṣu te kṣamā

kleśotpādaparāyatte kṣamā nāvarṇavādini //

pratimāstūpasaddharmanāśakākrośakeṣu ca

na yujyate mama dveṣo buddhādīnāṃ na hi byathā //

gurusālohitādīnāṃ priyāṇāṃ cāpakāriṣu

pūrvavatpratyayotpādaṃ dṛṣṭvā kopaṃ nivārayet //

cetanācetanakṛtā dehināṃ niyatā vyathā

sā vyathā cetane dṛṣṭā kṣamasvaināṃ vyathāmataḥ //

mohādeke 'parādhyanti kupyantyanye 'pi mohitāḥ

brūmaḥ kameṣu nirdoṣaṃ kaṃ vā brūmo 'parādhinam //

kasmādevaṃ kṛtaṃ pūrvaṃ yenaivaṃ bādhyase paraiḥ

sarve karmaparāyattaḥ ko 'hamatrānyathākṛtau //

evaṃ buddhvā tu puṇyeṣu tathā yatnaṃ karomyaham

yena sarve bhaviṣyanti maitracittāḥ parasparam //

dahyamāne gṛhe yadvad agnirgatvā gṛhāntaram

tṛṇādau yatra sajyeta tadākṛṣyāpanīyate //

evaṃ cittaṃ yadāsaṅgād dahyate dveṣavahninā

tatkṣaṇaṃ tatparityājyaṃ puṇyātmoddāhaśaṅkayā //

māraṇīyaḥ kathaṃ chittvā muktaścetkimabhadrakam

manuṣyaduḥkhairnarakān muktaścetkimabhadrakam //

yadyetanmātramevādya duḥkhaṃ soḍhuṃ na pāryate

tannārakavyathāhetuḥ krodhaḥ kasmānna vāryate //

kopārthamevamevāhaṃ narakeṣu sahasraśaḥ

kārito 'smi na cātmārthaḥ parārtho vā kṛto mayā //

na cedaṃ tādṛśaṃ duḥkhaṃ mahārthaṃ ca kariṣyati

jagadduḥkhahare duḥkhe prītirevātra yujyate //

yadi prītisukhaṃ prāptam anyaiḥ stutvā guṇorjitam

manastvamapi taṃ stutvā kasmādevaṃ na hṛṣyasi //

idaṃ ca te hṛṣṭisukhaṃ niravadyaṃ sukhodayam

na vāritaṃ ca guṇibhiḥ parāvarjanamuttamam //

tasyaiva sukhamityevaṃ tavedaṃ yadi na priyam

bhṛtidānādivirater dṛṣṭādṛṣṭaṃ hataṃ bhavet //

svaguṇe kīrtyamāne ca parasaukhyamapīcchasi

kīrtyamāne paraguṇe svasaukhyamapi necchasi //

bodhicittaṃ samutpādya sarvasattvasukhecchayā

svayaṃ labdhasukheṣvadya kasmātsattveṣu kupyasi //

trailokyapūjyaṃ buddhatvaṃ sattvānāṃ kinna vāñchasi

satkāramitvaraṃ dṛṣṭvā teṣāṃ kiṃ paridahyase //

puṣṇāti yastvayā poṣyaṃ tubhyameva dadāti saḥ

kuṭumbajīvinaṃ lavdhvā na hṛṣyasi prakupyasi //

sa kiṃ necchati sattvānāṃ yasteṣāṃ bodhimicchati

bodhicittaṃ kutastasya yo 'nyasaṃpadi kupyati //

yadi tena na tallabdhaṃ sthitaṃ dānapatergṛhe

sarvathāpi na tatte 'sti dattādattena tena kim //

kiṃ vārayatu puṇyāni prasannān svaguṇānatha

labhamāno na gṛhṇātu vada kena na kupyasi //

na kevalaṃ tvamātmānaṃ kṛtapāpaṃ na śocasi

kṛtapuṇyaiḥ saha spardhām aparaiḥ kartumicchasi //

jātaṃ cedapriyaṃ śatros tvattuṣṭhyā kiṃ punarbhavet

tvadāśaṃsanamātreṇa na cāheturbhaviṣyati //

ata tvadicchayā siddhaṃ tadduḥkhe kiṃ sukhaṃ tava

athāpyartho bhavedevam anarthaḥ konvataḥ paraḥ //

etaddhi baḍiśaṃ ghoraṃ kleśabāḍiśikārpitam

yato narakapālāstvāṃ krītvā pakṣyanti kumbhiṣu //

stutiryaśo 'tha satkāro na puṇyāya na cāyuṣe

na balārthaṃ na cārogye na ca kāyasukhāya me //

etāvāṃśca bhavetsvārtho dhīmataḥ svārthavedinaḥ

madyadyūtādi sevyaṃ syān mānasaṃ sukhamicchatā //

yaśo 'rthaṃ hārayantyartham ātmānaṃ mārayantyapi

kimakṣarāṇi bhakṣyāṇi mṛte kasya ca tatsukham //

yathā pāṃśugṛhe bhinne rodityārtaravaṃ śiśuḥ

tathā stutiyaśohānau svacittaṃ pratibhāti me //

śabdastāvadacittatvāt sa māṃ stautītyasaṃbhavaḥ

paraḥ kila mayi prīta ityetatprītikāraṇam //

anyatra mayi vā prītyā kiṃ hi me parakīyayā

tasyaiva tatprītisukhaṃ bhāgo nālpo 'pi me tataḥ //

tatsukhena sukhitvaṃ cet sarvatraiva mamāstu tat

kasmādanyaprasādena sukhiteṣu na me sukham //

tasmādahaṃ stuto 'smīti prītirātmani jāyate

tatrāpyevamasaṃbandhāt kevalaṃ śiśuceṣṭitam //

stutyādayaśca me kṣobhaṃ saṃvegaṃ nāśayantyamī

guṇavatsu ca mātsaryaṃ saṃpatkopaṃ ca kurvate //

tasmātstutyādighātāya mama ye pratyupasthitāḥ

apāyapātarakṣārthaṃ pravṛttā nanu te mama //

muktyarthinaścāyuktaṃ me lābhasatkārabandhanam

ye mocayanti māṃ bandhād dveṣasteṣu kathaṃ mama //

duḥkhaṃ praveṣṭukāmasya ye kapāṭatvamāgatāḥ

buddhādhiṣṭhānata iva dveṣasteṣu kathaṃ mama //

puṇyavighnaḥ kṛto 'nenety atra kopo na yujyate

kṣāntyā samaṃ tapo nāsti nanvetattadupasthitam //

athāhamātmadoṣeṇa na karomi kṣamāmiha

mayaivātra kṛto vighnaḥ puṇyahetāvupasthite //

yo hi yena vinā nāsti yasmiṃśca sati vidyate

sa eva kāraṇaṃ tasya sa kathaṃ vighna ucyate //

na hi kālopapannena dānavighnaḥ kṛto 'rthinā

na ca pravrājake prāpte pravrajyāvighna ucyate //

sulabhā yācakā loke durlabhāstvapakāriṇaḥ

yato me 'naparādhasya na kaścidaparādhyati //

aśramopārjitastasmād nṛhe nidhirivotthitaḥ

bodhicaryāsahāyatvāt spṛhaṇīyo ripurmama //

mayā cānena copāttaṃ tasmādetatkṣamāphalam

etasmai prathamaṃ deyam etatpūrvā kṣamā yataḥ //

kṣamāsiddhyāśayo nāsya tena pūjyo na cedariḥ

siddhiheturucito 'pi saddharmaḥ pūjyate katham //

apakārāśayo 'syeti śatruryadi na pūjyate

anyathā me kathaṃ kṣāntir bhiṣajīva hitodyate //

tadduṣṭāśayamevātaḥ pratītyotpadyate kṣamā

sa evātaḥ kṣamāhetuḥ pūjyaḥ saddharmavanmayā //

sattvakṣetraṃ jinakṣetram ityato muninoditam

etānārādhya bahavaḥ saṃpatpāraṃ yato gatāḥ //

sattvebhyaśca jinebhyaśca buddhadharmāgame same

jineṣu gauravaṃ yadvan na sattveṣviti kaḥ kramaḥ //

āśayasya ca māhātmyaṃ na svataḥ kiṃ tu kāryataḥ

samaṃ ca tena māhātmyaṃ sattvānāṃ tena te samāḥ //

maitryāśayaśca yatpūjyaḥ sattvamāhātmyameva tat

buddhaprasādādyatpuṇyaṃ buddhamāhātmyameva tat //

buddhadharmāgamāṃśena tasmātsattvā jinaiḥ samāḥ

na tu buddhaiḥ samāḥ kecid anantāṃśairguṇārṇavaiḥ //

guṇasāraikarāśīnāṃ guṇo 'ṇurapi cetkvacit

dṛśyate tasya pūjārthaṃ trailokyamapi na kṣamam //

buddhadharmodayāṃśastu śreṣṭhaḥ sattveṣu vidyate

etadaṃśānurūpyeṇa sattvapūjā kṛtā bhavet //

kiṃ ca niśchadmabandhūnām aprameyopakāriṇām

sattvārādhanamutsṛjya niṣkṛtiḥ kā parā bhavet //

bhindanti dehaṃ praviśantyavīcīṃ yeṣāṃ kṛte tatra kṛte kṛtaṃ syāt

mahāpakāriṣvapi tena sarvakalyāṇamevācaraṇīyameṣu //

svayaṃ mama svāmina eva tāvat tadarthamātmanyapi nirvyapekṣāḥ

ahaṃ kathaṃ svāmiṣu teṣu teṣu karomi mānaṃ na tu dāsabhāvam //

yeṣāṃ sukhe yānti mudaṃ munīndrā yeṣāṃ vyathāyāṃ praviśanti manyum

tattoṣaṇātsarvamunīndratuṣṭis tatrāpakāre 'pakṛtaṃ munīnām //

ādīptakāyasya yathā samantān na sarvakāmairapi saumanasyam

sattvavyathāyāmapi tadvadeva na prītyupāyo 'sti dayāmayānām //

tasmānmayā yajjanaduḥkhadena duḥkhaṃ kṛtaṃ sarvamahākṛpāṇām

tadadya pāpaṃ pratideśayāmi yatkheditāstanmunayaḥ kṣamantām //

ārādhanāyādya tathāgatānāṃ sarvātmanā dāsyamupaimi loke

kurvantu me mūrdhni padaṃ janaughā vighnantu vā tuṣyatu lokanāthaḥ //

ātmīkṛtaṃ sarvamidaṃ jagattaiḥ kṛpātmabhirnaiva hi saṃśayo 'sti

dṛśyanta ete nanu sattvarūpās ta eva nāthāḥ kimanādaro 'tra //

tathāgatārādhanametadeva svārthasya saṃsādhanametadeva

kokasya duḥkhāpahametadeva tasmānmamāstu vratametadeva //

yathaiko rājapuruṣaḥ pramathnāti mahājanam

vikartuṃ naiva śaknoti dīrghadarśī mahājanaḥ //

yasmānnaiva sa ekākī tasya rājabalaṃ balam

tathā na durbalaṃ kaṃcid aparāddhaṃ vimānayet //

yasmānnarakapālāśca kṛpāvantaśca tadbalam

tasmādārādhayetsattvān bhṛtyaścaṇḍanṛpaṃ yathā //

kupitaḥ kiṃ nṛpaḥ kuryād yena syānnarakavyathā

yatsattvadaurmanasyena kṛtena hyanubhūyate //

tuṣṭaḥ kiṃ nṛpatirdadyād yadbuddhatvasamaṃ bhavet

yatsattvasaumanasyena kṛtena hyanubhūyate //

āstāṃ bhaviṣyadbuddhatvaṃ sattvārādhanasaṃbhavam

ihaiva saubhāgyayaśaḥ sausthityaṃ kiṃ na paśyasi //

prāsādikatvamārogyaṃ prāmodyaṃ cirajīvitam

cakravartisukhaṃ sphītaṃ kṣamī prāpnoti saṃsaran //

bodhicaryāvatāre kṣāntipāramitā ṣaṣṭhaḥ paricchedaḥ ||

Pariccheda 7

evaṃ kṣamo bhajedvīryaṃ vīrye bodhiryataḥ sthitā

na hi vīryaṃ vinā puṇyaṃ yathā vāyuṃ vināgatiḥ //

kiṃ vīryaṃ kuśalotsāhas tadvipakṣaḥ ka ucyate

ālasyaṃ kutsitāsaktir viṣādātmāvamanyanā //

avyāpārasukhāsvādanidrāpāśrayatṛṣṇayā

saṃsāraduḥkhānudvegād ālasyamupajāyate //

kleśavāgurikāghrātaḥ praviṣṭo janmavāgurām

kimadyāpi na jānāsi mṛtyorvadanamāgataḥ //

svayūthyānmāryamāṇāṃstvaṃ krameṇaiva na paśyasi

tathāpi nidrāṃ yāsyeva caṇḍālamahiṣo yathā //

yamenodvīkṣyamāṇasya baddhamārgasya sarvataḥ

kathaṃ te rocate bhoktuṃ kathaṃ nidrā kathaṃ ratiḥ //

yāvatsaṃbhṛtasaṃbhāraṃ maraṇaṃ śīghrameṣyati

saṃtyajyāpi tadālasyam akāle kiṃ kariṣyasi //

idaṃ na prāptamārabdham idamardhakṛtaṃ sthitam

akasmānmṛtyurāyāto hā hato 'smīti cintayan //

śokavegasamucchūnasāśruraktekṣaṇānanān

bandhūn nirāśān saṃpaśyan yamadūtamukhāni ca //

svapāpasmṛtisaṃtaptaḥ śṛṇvannādāṃśca nārakān

trāsoccāraviliptāṅgo vihvalaḥ kiṃ kariṣyasi //

jīvamatsya ivāsmīti yuktaṃ bhayamihaiva te

kiṃ punaḥ kṛtapāpasya tīvrānnarakaduḥkhataḥ //

spṛṣṭa uṣṇodakenāpi sukumāra pratapyase

kṛtvā ca nārakaṃ karma kimevaṃ svasthamāsyate //

nirudyamaphalākāṅkṣin sukumāra bahuvyatha

mṛtyugrasto 'marākāra hā duḥkhita vihanyase //

mānuṣyaṃ nāvamāsādya tara duḥkhamahānadīm

mūḍha kālo na nidrāyā iyaṃ naurdurlabhā punaḥ //

muktvā dharmaratiṃ śreṣṭhām anantaratisaṃtatim

ratirauddhatyahāsādau duḥkhahetau kathaṃ tava //

aviṣādabalavyūhatātparyātmavidheyatā

parātmasamatā caiva parātmaparivartanam //

naivāvasādaḥ kartavyaḥ kuto me bodhirityataḥ

yasmāttathāgataḥ satyaṃ satyavādīdamuktavān //

te 'pyāsan daṃśamaśakā makṣikāḥ kṛmayastathā

yairutsāhavaśāt prāptā durāpā bodhiruttamā //

kimutāhaṃ naro jātyā śakto jñātuṃ hitāhitam

sarvajñanītyanutsargād bodhiṃ kiṃ nāpnuyāmaham //

athāpi hastapādādi dātavyamiti me bhayam

gurulāghavamūḍhatvaṃ tanme syādavicārataḥ //

chettavyaścāsmi bhettavyo dāhyaḥ pāṭyo 'pyanekaśaḥ

kalpakoṭīrasaṃkhyeyā na ca bodhirbhaviṣyati //

idaṃ tu me parimitaṃ duḥkhaṃ saṃbodhisādhanam

naṣṭaśalyavyathāpohe tadutpādanaduḥkhavat //

sarve 'pi vaidyāḥ kurvanti kriyāduḥkhairarogatām

tasmādbahūni duḥkhāni hantuṃ soḍhavyamalpakam //

kriyāmimāmapyucitāṃ varavaidyo na dattavān

madhureṇopacāreṇa cikitsati mahāturān //

ādau śākādidāne 'pi niyojayati nāyakaḥ

tatkaroti kramātpaścād yatsvamāṃsānyapi tyajet //

yadā śākeṣviva prajñā svamāṃse 'pyupajāyate

māṃsāsthi tyajatastasya tadā kiṃ nāma duṣkaram //

na duḥkhī tyaktapāpatvāt paṇḍitatvānna durmanāḥ

mithyākalpanayā citte pāpātkāye yato vyathā //

puṇyena kāyaḥ sukhitaḥ pāṇḍityena manaḥ sukhi

tiṣṭhan parārthaṃ saṃsāre kṛpāluḥ kena khidyate //

kṣapayan pūrvapāpāni pratīcchan puṇyasāgarān

bodhicittabalādeva śrāvakebhyo 'pi śīghragaḥ //

evaṃ sukhātsukhaṃ gacchan ko viṣīdetsacetanaḥ

bodhicittarathaṃ prāpya sarvakhedaśramāpaham //

chandasthāmaratimuktibalaṃ sattvārthasiddhaye

chandaṃ duḥkhabhayātkuryād anuśaṃsāṃśca bhāvayan //

evaṃ vipakṣamunmūlya yatetotsāhavṛddhaye

chandamānaratityāgatātparyavaśitābalaiḥ //

aprameyā mayā doṣā hantavyāḥ svaparātmanoḥ

ekaikasyāpi doṣasya yatra kalpārṇavaiḥ kṣayaḥ //

tatra doṣakṣayārambhe leśo 'pi mama nekṣyate

aprameyavyathābhājye noraḥ sphuṭati me katham //

guṇā mayārjanīyāśca bahavaḥ svaparātmanoḥ

tatraikaikaguṇābhyāso bhavetkalpārṇavairna vā //

guṇaleśe 'pi nābhyāso mama jātaḥ kadācana

vṛthā nītaṃ mayā janma kathaṃcillabdhamadbhutam //

na prāptaṃ bhagavatpūjāmahotsavasukhaṃ mayā

na kṛtā śāsane kārā daridrāśā na pūritā //

bhītebhyo nābhayaṃ dattam ārtā na sukhinaḥ kṛtāḥ

duḥkhāya kevalaṃ mātur gato 'smi garbhaśalyatām //

dharmacchandaviyogena paurvikeṇa mamādhunā

vipattirīdṛśī jātā ko dharme chandamutsṛjet //

kuśalānāṃ ca sarveṣāṃ chandaṃ mūlaṃ munirjagau

tasyāpi mūlaṃ satataṃ vipākaphalabhāvanā //

duḥkhāni daurmanasyāni bhayāni vividhāni ca

abhilāṣavighātāśca jāyante pāpakāriṇām //

manorathaḥ śubhakṛtāṃ yatra yatraiva gacchati

tatra tatraiva tatpuṇyaiḥ phalārgheṇābhipūjyate //

pāpakārisukhecchā tu yatra yatraiva gacchati

tatra tatraiva tatpāpair duḥkhaśastrairvihanyate //

vipulasugandhiśītalasaroruhagarbhagatā madhurajinasvarāśanakṛtopacitadyutayaḥ

munikarabodhitāmbujavinirgatasadvapuṣaḥ sugatasutā bhavanti sugatasya puraḥ kuśalaiḥ //

yamapuruṣāpanītasakalacchavirārtaravo hutavahatāpavidrutakatāmraniṣiktatanuḥ

jvaladasiśaktighātaśataśātitamāṃsadalaḥ patati sutaptalohadharaṇīṣvaśubhairbahuśaḥ //

tasmātkāryaḥ śubhacchando bhāvayitvaivamādarāt

vajradhvajasya vidhinā mānaṃ tvārabhya bhāvayet //

pūrvaṃ nirūpya sāmagrīm ārabhennārabheta vā

anārambho varaṃ nāma na tvārabhya nivartanam //

janmāntare 'pi so 'bhyāsaḥ pāpādduḥkhaṃ ca vardhate

anyacca kāryakālaṃ ca hīnaṃ tacca na sādhitam //

triṣu māno vidhātavyaḥ karmopakleśaśaktiṣu

mayaivaikena kartavyam ityeṣā karmamānitā //

kleśasvatantro loko 'yaṃ na kṣamaḥ svārthasādhane

tasmānmayaiṣāṃ kartavyaṃ nāśakto 'haṃ yathā janaḥ //

nīcaṃ karma karotyanyaḥ kathaṃ mayyapi tiṣṭhati

mānāccenna karomyetan māno naśyatu me varam //

mṛtaṃ duṇḍubhamāsādya kāko 'pi garuḍāyate

āpadābādhate 'lpāpi mano me yadi durbalam //

viṣādakṛtaniśceṣṭa āpadaḥ sukarā nanu

vyutthitaśceṣṭamānastu mahatāmapi durjayaḥ //

tasmāddṛḍhena cittena karomyāpadamāpadaḥ

trailokyavijigīṣutvaṃ hāsyamāpajjitasya me //

mayā hi sarvaṃ jetavyam ahaṃ jeyo na kenacit

mayaiṣa māno voḍhavyo jinasiṃhasuto hyaham //

ye sattvā mānavijitā varākāste na māninaḥ

mānī śatruvaśaṃ naiti mānaśatruvaśāśca te //

mānena durgatiṃ nītā mānuṣye 'pi hatotsavāḥ

parapiṇḍāśino dāsā mūrkhā durdarśanāḥ kṛśāḥ //

sarvataḥ paribhūtāśca mānastabdhāstapasvinaḥ

te 'pi cenmānināṃ madhye dīnāstu vada kīdṛśāḥ //

te mānino vijayinaśca ta eva śūrā ye mānaśatruvijayāya vahanti mānam

ye taṃ sphurantamapi mānaripuṃ nihatya kāmaṃ jane jayaphalaṃ pratipādayanti //

saṃkleśapakṣamadhyastho bhaveddṛptaḥ sahasraśaḥ

duryodhanaḥ kleśagaṇaiḥ siṃho mṛgagaṇairiva //

mahatsvapi hi kṛcchreṣu na rasaṃ cakṣurīkṣate

evaṃ kṛcchramapi prāpya na kleśavaśago bhavet //

yadevāpadyate karma tatkarmavyasanī bhavet

tatkarmaśauṇḍo 'tṛptātmā krīḍāphalasukhepsuvat //

sukhārthaṃ kriyate karma tathāpi syānna vā sukham

karmaiva tu sukhaṃ yasya niṣkarmā sa sukhī katham //

kāmairna tṛptiḥ saṃsāre kṣuradhārāmadhūpamaiḥ

puṇyāmṛtaiḥ kathaṃ tṛptir vipākamadhuraiḥ śivaiḥ //

tasmātkarmāvasāne 'pi nimajjettatra karmaṇi

yathā madhyāhnasaṃtapta ādau prāptasarāḥ karī //

balanāśānubandhe tu punaḥ kartuṃ parityajet

susamāptaṃ ca tanmuñced uttarottaratṛṣṇayā //

kleśaprahārān saṃrakṣet kleśāṃśca prahareddṛḍham

khaḍgayuddhamivāpannaḥ śikṣitenāriṇā saha //

tatra khaḍgaṃ yathā bhraṣṭaṃ gṛhṇīyātsabhayastvaram

smṛtikhaḍgaṃ tathā bhraṣṭaṃ gṛhṇīyānnarakān smaran //

viṣaṃ rudhiramāsādya prasarpati yathā tanau

tathaiva cchidramāsādya doṣaścitte prasarpati //

tailapātradharo yadvad asihastairadhiṣṭhitaḥ

skhalite maraṇatrāsāt tatparaḥ syāttathā vratī //

tasmādutsaṅgage sarpe yathottiṣṭhati satvaram

nidrālasyāgame tadvat pratikurvīta satvaram //

ekaikasmiṃśchale suṣṭhu paritapya vicintayet

kathaṃ karomi yenedaṃ punarme na bhavediti //

saṃsargaṃ karma vā prāptam icchedetena hetunā

kathaṃ nāmāsvavasthāsu smṛtyabhyāso bhavediti //

laghuṃ kuryāttathātmānam apramādakathāṃ smaran

karmāgamādyathā pūrvaṃ sajjaḥ sarvatra vartate //

yathaiva tūlakaṃ vāyor gamanāgamane vaśam

tathotsāhavaśaṃ yāyād ṛddhiścaivaṃ samṛdhyati //

bodhicaryāvatāre vīryapāramitā nāma saptamaḥ paricchedaḥ ||

Pariccheda 8

vardhayitvaivamutsāhaṃ samādhau sthāpayenmanaḥ

vikṣiptacittastu naraḥ kleśadaṃṣṭrāntare sthitaḥ //

kāyacittavivekena vikṣepasya na saṃbhavaḥ

tasmāllokaṃ parityajya vitarkān parivarjayet //

snehānna tyajyate loko lābhādiṣu ca tṛṣṇayā

tasmādetatparityāge vidvānevaṃ vibhāvayet //

śamathena vipaśyanāsuyuktaḥ kurute kleśavināśamityavetya

śamathaḥ prathamaṃ gaveṣaṇīyaḥ sa ca loke nirapekṣayābhiratyā //

kasyānityeṣvanityasya sneho bhavitumarhati

yena janmasahasrāṇi draṣṭavyo na punaḥ priyaḥ //

apaśyannaratiṃ yāti samādhau na ca tiṣṭhati

na ca tṛpyati dṛṣṭvāpi pūrvavad bādhyate tṛṣā //

na paśyati yathābhūtaṃ saṃvegādavahīyate

dahyate tena śokena priyasaṃgamakāṅkṣayā //

taccintayā mudhā yāti hrasvamāyurmuhurmuhuḥ

aśāśvatena mitrena dharmo bhraśyati śāśvataḥ //

bālaiḥ sabhāgacarito niyataṃ yāti durgatim

neṣyate viṣabhāgaśca kiṃ prāptaṃ bālasaṃgamāt //

kṣaṇād bhavanti suhṛdo bhavanti ripavaḥ kṣaṇāt

toṣasthāne prakupyanti durārādhāḥ pṛthagjanāḥ //

hitamuktāḥ prakupyanti vārayanti ca māṃ hitāt

atha na śrūyate teṣāṃ kupitā yānti durgatim //

īrṣyotkṛṣṭāt samādvandvo hīnānmānaḥ stutermadaḥ

avarṇāt pratighaśceti kadā bālāddhitaṃ bhavet //

ātmotkarṣaḥ parāvarṇaḥ saṃsāraratisaṃkathā

ityādyavaśyamaśubhaṃ kiṃcidbālasya bālataḥ //

evaṃ tasyāpi tatsaṅgāt tenānarthasamāgamaḥ

ekākī vihariṣyāmi sukhamakliṣṭamānasaḥ //

bālāddūraṃ palāyeta prāptamārādhayet priyaiḥ

na saṃstavānubandhena kiṃtūdāsīnasādhuvat //

dharmārthamātramādāya bhṛṅgavat kusumānmadhu

apūrva iva sarvatra vihariṣyāmyasaṃstutaḥ //

lābhī ca satkṛtaścāham icchanti bahavaśca mām

iti martyasya saṃprāptān maraṇājjāyate bhayam //

yatra tatra ratiṃ yāti manaḥ sukhābhimohitam

tattatsahasraguṇitaṃ duḥkhaṃ bhūtvopatiṣṭhati //

tasmāt prājño na tamicched icchāto jāyate bhayam

svayameva ca yātyetad dhairyaṃ kṛtvā pratīkṣatām //

bahavo lābhino 'bhūvan bahavaśca yaśasvinaḥ

saha lābhayaśobhiste na jñātāḥ kva gatā iti //

māmevānye jugupsanti kiṃ prahṛṣyāmyahaṃ stutaḥ

māmevānye praśaṃsanti kiṃ viṣīdāmi ninditaḥ //

nānādhimuktikāḥ sattvā jinairapi na toṣitāḥ

kiṃ punarmādṛśairajñais tasmāt kiṃ kokacintayā //

nindantyalābhinaṃ sattvam avadhyāyanti lābhinam

prakṛtyā duḥkhasaṃvāsaiḥ kathaṃ tairjāyate ratiḥ //

na bālaḥ kasyacinmitram iti coktaṃ tathāgataiḥ

na svārthena vinā prītir yasmādbālasya jāyate //

svārthadvāreṇa yā prītir ātmārthaṃ prītireva sā

dravyanāśe yathodvegaḥ sukhahānikṛto hi saḥ //

nāvadhyāyanti taravo na cārādhyāḥ prayatnataḥ

kadā taiḥ sukhasaṃvāsaiḥ saha vāso bhavenmama //

śūnyadevakule sthitvā vṛkṣamūle guhāsu vā

kadānapekṣo yāsyāmi pṛṣṭhato 'navalokayan //

amameṣu pradeśeṣu vistīrṇeṣu svabhāvataḥ

svacchandacāryanilayo vihariṣyāmyahaṃ kadā //

mṛtpātramātravibhavaś caurāsaṃbhogacīvaraḥ

nirbhayo vihariṣyāmi kadā kāyamagopayan //

kāyabhūmiṃ nijāṃ gatvā kaṅkālairaparaiḥ saha

svakāyaṃ tulayiṣyāmi kadā śatanadharmiṇam //

ayameva hi kāyo me evaṃ pūtirbhaviṣyati

śṛgālā api yadgandhān nopasarpeyurantikam //

asyaikasyāpi kāyasya sahajā asthikhaṇḍakāḥ

pṛthak pṛthaggamiṣyanti kimutānyaḥ priyo janaḥ //

eka utpadyate jantur mriyate caika eva hi

nānyasya tadvyathābhāgaḥ kiṃ priyairvighnakārakaiḥ //

adhvānaṃ pratipannasya yathāvāsaparigrahaḥ

tathā bhavādhvagasyāpi janmāvāsaparigrahaḥ //

caturbhiḥ puruṣairyāvat sa na nirdhāryate tataḥ

āśocyamāno lokena tāvadeva vanaṃ vrajet //

asaṃstavāvirodhābhyām eka eva śarīrakaḥ

pūrvameva mṛto loke mriyamāṇo na śocati //

na cāntikacarāḥ kecic chocantaḥ kurvate vyathām

buddhādyanusmṛtiṃ cāsya vikṣipanti na kecana //

tasmādekākitā ramyā nirāyāsā śivodayā

sarvavikṣepaśamanī sevitavyā mayā sadā //

sarvānyacintānirmuktaḥ svacittaikāgramānasaḥ

samādhānāya cittasya prayatiṣye damāya ca //

kāmā hyanarthajanakā iha loke paratra ca

iha bandhavadhacchedair narakādau paratra ca //

yadarthaṃ dūtadūtīnāṃ kṛtāñjaliranekadhā

na ca pāpamakīrttirvā yadarthaṃ gaṇitā purā //

prakṣiptaśca bhaye 'pyātmā draviṇaṃ ca vyayīkṛtam

yānyeva ca pariṣvajya vabhūvottamanirvṛtāḥ //

tānyevāsthīni nānyāni svādhīnānyamamāni ca

prakāmaṃ saṃpariṣvajya kiṃ na gacchasi nirvṛtim //

unnāmyamānaṃ yatnād yan nīyamānamadho hriyā

purā dṛṣṭamadṛṣṭaṃ vā mukhaṃ jālikayāvṛtam //

tanmukhaṃ tūtparikleśam asahadbhirivādhunā

gṛdhrairvyaktīkṛtaṃ paśya kimidānīṃ palāyase //

paracakṣurnipātebhyo 'pyāsīdyatparirakṣitam

tadadya bhakṣitaṃ yāvat kimīrṣyālo na rakṣasi //

māṃsocchrayamimaṃ dṛṣṭvā gṛdhrairanyaiśca bhakṣitam

āhāraḥ pūjyate 'nyeṣāṃ srakcandanavibhūṣaṇaiḥ //

niścalādapi te trāsaḥ kaṅkālādevamīkṣitāt

vetāḍeneva kenāpi cālyamānād bhayaṃ na kim //

ekasmādaśanādeṣāṃ lālāmedhyaṃ ca jāyate

tatrāmedhyamaniṣṭaṃ te lālāpānaṃ kathaṃ priyam //

tūlagarbhairmṛdusparśai ramante nopadhānakaiḥ

durgandhaṃ na sravantīti kāmino 'medhyamohitāḥ //

yatra cchanne 'pyayaṃ rāgas tadacchannaṃ kimapriyam

na cetprayojanaṃ tena kasmācchannaṃ vimṛdyate //

yadi te nāśucau rāgaḥ kasmādāliṅgase 'param

māṃsakardamasaṃliptaṃ snāyubaddhāsthipañjaram //

svameva bahvamedhyaṃ te tenaiva dhṛtimācara

amedhyabhastrāmaparāṃ gūthaghasmara vismara //

māṃsapriyo 'hamasyeti draṣṭuṃ spraṣṭuṃ ca vāñchasi

acetanaṃ svabhāvena māṃsaṃ tvaṃ kathamicchasi //

yadicchasi na taccittaṃ draṣṭuṃ spraṣṭuṃ ca śakyate

yacca śakyaṃ na tadvetti kiṃ tadāliṅgase mudhā //

nāmedhyamayamanyasya kāyaṃ vetsītyanadbhutam

svāmedhyamayameva tvaṃ taṃ nāvaiṣīti vismayaḥ //

vighanārkāṃśuvikacaṃ muktvā taruṇapaṅkajam

amedhyaśauṇḍacittasya kā ratirgūthapañjare //

mṛdādyamedhyaliptatvād yadi na spraṣṭumicchasi

yatastannirgataṃ kāyāt taṃ spraṣṭuṃ kathamicchasi //

yadi te nāśucau rāgaḥ kasmādāliṅgase param

amedhyakṣetrasaṃbhūtaṃ tadbījaṃ tena vardhitam //

amedhyabhavamalpatvān na vāñchasyaśuciṃ kṛmim

bahvamedhyamayaṃ kāyam amedhyajamapīcchasi //

na kevalamamedhyatvam ātmīyaṃ na jugupsasi

amedhyabhāṇḍānaparān gūthaghasmara vāñchasi //

karpūrādiṣu hṛdyeṣu śālyannavyañjaneṣu vā

mukhakṣiptavisṛṣṭeṣu bhūmirapyaśucirmatā //

yadi pratyakṣamapyetad amedhyaṃ nādhimucyase

śmaśāne patitān ghorān kāyān paśyāparānapi //

carmaṇyutpāṭite yasmād bhayamutpadyate mahat

kathaṃ jñātvāpi tatraiva punarutpadyate ratiḥ //

kāye nyasto 'pyasau gandhaś candanādeva nānyataḥ

anyadīyena gandhena kasmādanyatra rajyate //

yadi svabhāvadaurgandhyād rāgo nātra śivaṃ nanu

kimanartharucirlokas taṃ gandhenānulimpati //

kāyasyātra kimāyātaṃ sugandhi yadi candanam

anyadīyena gandhena kasmādanyatra rajyate //

yadi keśanakhairdīrghair dantaiḥ samalapāṇḍuraiḥ

malapaṅkadharo nagnaḥ kāyaḥ prakṛtibhīṣaṇaḥ //

sa kiṃ saṃskriyate yatnād ātmaghātāya śastravat

ātmavyāmohanodyuktair unmattairākulā mahī //

kaṅkālān katiciddṛṣṭvā śmaśāne kila te ghṛṇā

grāmaśmaśāne ramase calatkaṅkālasaṃkule //

evaṃ cāmedhyamapyetad vinā mūlyaṃ na labhyate

tadarthamarjanāyāso narakādiṣu ca vyathā //

śiśornārjanasāmarthyaṃ kenāsau yauvane sukhī

yātyarjanena tāruṇyaṃ vṛddhaḥ kāmaiḥ karoti kim //

keciddināntavyāpāraiḥ pariśrāntāḥ kukāminaḥ

gṛhamāgatya sāyāhne śerate sma mṛtā iva //

daṇḍayātrābhirapare pravāsakleśaduḥkhitāḥ

vatsarairapi nekṣante putradārāṃstadarthinaḥ //

yadarthamiva vikrīta ātmā kāmavimohitaiḥ

tanna prāptaṃ mudhaivāyur nītaṃ tu parakarmaṇā //

vikrītasvātmabhāvānāṃ sadā preṣaṇakāriṇām

prasūyante striyo 'nyeṣām aṭavīviṭapādiṣu //

raṇaṃ jīvitasaṃdehaṃ viśanti kila jīvitam

mānārthaṃ dāsatāṃ yānti mūḍhāḥ kāmaviḍambitāḥ //

chidyante kāminaḥ kecid anye śūlasamarpitāḥ

dṛśyante dahyamānāśca hanyamānāśca śaktibhiḥ //

arjanarakṣaṇanāśaviṣādair arthamanarthamanantamavaihi

vyagratayā dhanasaktamatīnāṃ nāvasaro bhavaduḥkhavimukteḥ //

evamādīnavo bhūyān alpāsvādastu kāminām

śakaṭaṃ vahato yadvat paśorghāsalavagrahaḥ //

tasyāsvādalavasyārthe yaḥ paśorapyadurlabhaḥ

hatā daivahateneyaṃ kṣaṇasaṃpatsudurlabhā //

avaśyaṃ ganturalpasya narakādiprapātinaḥ

kāyasyārthe kṛto yo 'yaṃ sarvakālaṃ pariśramaḥ //

tataḥ koṭiśatenāpi śramabhāgena buddhatā

caryāduḥkhānmahadduḥkhaṃ sā ca bodhirna kāminām //

na śastraṃ na viṣaṃ nāgnir na prapāto na vairiṇaḥ

kāmānāmupamāṃ yānti narakādivyathāsmṛteḥ //

evamudvijya kāmebhyo viveke janayedratim

kalahāyāsaśūnyāsu śāntāsu vanabhūmiṣu //

dhanyaiḥ śaśāṅkakaracandanaśītaleṣu ramyeṣu harmyavipuleṣu śilātaleṣu

niḥśabdasaumyavanamārutavījyamānaiḥ caṃkramyate parahitāya vicintyate ca //

vihṛtya yatra kvacidiṣṭakālaṃ śūnyālaye vṛkṣatale guhāsu

parigraharakṣaṇakhedamuktaḥ caratyapekṣāvirato yatheṣṭam //

svacchandacāryanilayaḥ pratibaddho na kasyacit

yatsaṃtoṣasukhaṃ bhuṅkte tadindrasyāpi durlabham //

evamādibhirākārair vivekaguṇabhāvanāt

upaśāntavitarkaḥ san bodhicittaṃ tu bhāvayet //

parātmasamatāmādau bhāvayedevamādarāt

samaduḥkhasukhāḥ sarve pālanīyā mayātmavat //

hastādibhedena bahuprakāraḥ kāyo yathaikaḥ paripālanīyaḥ

tathā jagadbhinnamabhinnaduḥkhasukhātmakaṃ sarvamidaṃ tathaiva //

yadyapyanyeṣu deheṣu madduḥkhaṃ na prabādhate

tathāpi tadduḥkhameva mamātmasnehaduḥsaham //

tathā yadyapyasaṃvedyam anyadduḥkhaṃ mayātmanā

tathāpi tasya tadduḥkham ātmasnehena duḥsaham //

mayānyaduḥkhaṃ hantavyaṃ duḥkhatvādātmaduḥkhavat

anugrāhyā mayānye 'pi sattvatvādātmasattvavat //

yadā mama pareṣāṃ ca tulyameva sukhaṃ priyam

tadātmanaḥ ko viśeṣo yenātraiva sukhodyamaḥ //

yadā mama pareṣāṃ ca bhayaṃ duḥkhaṃ ca na priyam

tadātmanaḥ ko viśeṣo yattaṃ rakṣāmi netaram //

tadduḥkhena na me bādhety ato yadi na rakṣyate

nāgāmikāyaduḥkhānme bādhā tatkena rakṣyate //

ahameva tadāpīti mithyeyaṃ pratikalpanā

anya eva mṛto yasmād anya eva prajāyate //

yadi yasyaiva yadduḥkhaṃ rakṣyaṃ tasyaiva tanmatam

pādaduḥkhaṃ na hastasya kasmāt tattena rakṣyate //

ayuktamapi cedetad ahaṃkārātpravartate

yadayuktaṃ nivartyaṃ tat svamanyacca yathābalam //

saṃtānaḥ samudāyaśca paṅktisenādivanmṛṣā

yasya duḥkhaṃ sa nāstyasmāt kasya tat svaṃ bhaviṣyati //

asvāmikāni duḥkhāni sarvāṇyevāviśeṣataḥ

duḥkhatvādeva vāryāṇi niyamastatra kiṃkṛtaḥ //

duḥkhaṃ kasmānnivāryaṃ cet sarveṣāmavivādataḥ

vāryaṃ cetsarvamapyevaṃ na cedātmani sarvavat //

kṛpayā bahu duḥkhaṃ cet kasmādutpadyate balāt

jagadduḥkhaṃ nirūpyedaṃ kṛpāduḥkhaṃ kathaṃ bahu //

bahūnāmekaduḥkhena yadi duḥkhaṃ vigacchati

utpādyameva tadduḥkhaṃ sadayena parātmanoḥ //

ataḥ supuṣpacandreṇa jānatāpi nṛpāpadam

ātmaduḥkhaṃ na nihataṃ bahūnāṃ duḥkhināṃ vyayāt //

evaṃ bhāvitasaṃtānāḥ paraduḥkhasamapriyāḥ

avīcimavagāhante haṃsāḥ padmavanaṃ yathā //

mucyamāneṣu sattveṣu ye te prāmodyasāgarāḥ

taireva nanu paryāptaṃ mokṣeṇārasikena kim //

ataḥ parārthaṃ kṛtvāpi na mado na ca vismayaḥ

na vipākaphalākāṅkṣā parārthaikāntatṛṣṇayā //

tasmādyathāntaśo 'varṇād ātmānaṃ gopayāmyaham

rakṣācittaṃ dayācittaṃ karomyevaṃ pareṣvapi //

abhyāsādanyadīyeṣu śukraśoṇitabinduṣu

bhavatyahamiti jñānam asatyapi hi vastuni //

tathākāyo 'nyadīyo 'pi kimātmeti na gṛhyate

paratvaṃ tu svakāyasya sthitameva na duṣkaram //

jñātvā sadoṣamātmānaṃ parānapi guṇodadhīn

ātmabhāvaparityāgaṃ parādānaṃ ca bhāvayet //

kāyasyāvayavatvena yathābhīṣṭāḥ karādayaḥ

jagato 'vayavatvena tathā kasmānna dehinaḥ //

yathātmabuddhirabhyāsāt svakāye 'smin nirātmake

pareṣvapi tathātmatvaṃ kimabhyāsānna jāyate //

evaṃ parārthaṃ kṛtvāpi na mado na ca vismayaḥ

ātmānaṃ bhojayitvaiva phalāśā na ca jāyate //

tasmādyathārtiśokāder ātmānaṃ goptumicchasi

rakṣācittaṃ dayācittaṃ jagatyabhyasyatāṃ tathā //

adhyatiṣṭhadatho nāthaḥ scanāmāpyavalokitaḥ

parṣacchāradyabhayamapy apanetuṃ janasya hi //

duṣkarānna nivarteta yasmādabhyāsaśaktitaḥ

yasyaiva śravaṇāttrāsas tenaiva na vinā ratiḥ //

ātmānaṃ ca parāṃścaiva yaḥ śīghraṃ trātumicchati

sa caretparamaṃ guhyaṃ parātmaparivartanam //

yasminnātmanyatisnehād alpādapi bhayādbhayam

na dviṣetkastamātmānaṃ śatruvadyo bhayāvahaḥ //

yo mandya kṣutpipāsādipratīkāracikīrṣayā

pakṣimatsyamṛgān hanti paripanthaṃ ca tiṣṭhati //

yo lābhasatkriyāhetoḥ pitarāvapi mārayet

ratnatrayasvamādadyād yenāvīcīndhano bhavet //

kaḥ paṇḍitastamātmānam icchedrakṣet prapūjayet

na paśyecchatruvaccainaṃ kaścainaṃ pratimānayet //

yadi dāsyāmi kiṃ bhokṣya ityātmārthe piśācatā

yadi bhokṣye kiṃ dadāmīti parārthe devarājatā //

ātmārthaṃ pīḍayitvānyaṃ narakādiṣu pacyate

ātmānaṃ pīḍayitvā tu parārthaṃ sarvasaṃpadaḥ //

durgatirnīcatā maurkhyaṃ yayaivātmonnatīcchayā

tāmevānyatra saṃkrāmya sugatiḥ satkṛtirmatiḥ //

ātmārthaṃ paramājñapya dāsatvādyanubhūyate

parārthaṃ tvenamājñapya svāmitvādyanubhūyate //

ye kecid duḥkhitā loke sarve te svasukhecchayā

ye kecit sukhitā loke sarve te 'nyasukhecchayā //

bahunā vā kimuktena dṛśyatāmidamantaram

svārthārthinaśca bālasya muneścānyārthakāriṇaḥ //

na nāma sādhyaṃ buddhatvaṃ saṃsāre 'pi kutaḥ sukham

svasukhasyānyaduḥkhena parivartamakurvataḥ //

āstāṃ tāvatparo loko dṛṣṭo 'pyartho na sidhyati

bhṛtyasyākurvataḥ karma svāmino 'dadato bhṛtim //

tyaktvānyo 'nyasukhotpādaṃ dṛṣṭādṛṣṭasukhotsavam

anyo 'nyaduḥkhanādghoraṃ duḥkhaṃ gṛhṇanti mohitāḥ //

upadravā ye ca bhavanti koke yāvanti duḥkhāni bhayāni caiva

sarvāṇi tānyātmaparigraheṇa tatkiṃ mamānena parigraheṇa //

ātmānamaparityajya duḥkhaṃ tyaktuṃ na śakyate

yathāgnimaparityajya dāhaṃ tyaktuṃ na śakyate //

tasmātsvaduḥkhaśāntyarthaṃ paraduḥkhaśamāya ca

dadāmyanyebhya ātmānaṃ parān gṛhṇāmi cātmavat //

anyasaṃbaddhamasmīti niścayaṃ kuru me manaḥ

sarvasattvārthamutsṛjya nānyaccintyaṃ tvayādhunā //

na yuktaṃ svārthadṛṣṭyādi tadīyaiścakṣurādibhiḥ

na yuktaṃ syandituṃ svārtham anyadīyaiḥ karādibhiḥ //

tena sattvaparo bhūtvā kāye 'sminyadyadīkṣase

tattadevāpahṛtyāsmāt parebhyo hitamācara //

hīnādiṣvātmatāṃ kṛtvā paratvamapi cātmani

bhāvayerṣyāṃ ca mānaṃ ca nirvikalpyena cetasā //

eṣa satkriyate nāhaṃ lābhī nāhamayaṃ yathā

stūyate 'yamahaṃ nindyo duḥkhito 'hamayaṃ sukhī //

ahaṃ karomi karmāṇi tiṣṭhatyeṣa tu susthitaḥ

ayaṃ kila mahā/lloke nīco 'haṃ kila nirguṇaḥ //

kiṃ nirguṇena kartavyaṃ sarvasyātmā guṇānvitaḥ

santi te yeṣvahaṃ nīcaḥ santi te yeṣvahaṃ varaḥ //

śīladṛṣṭivipattyādikleśaśaktyā na madvaśāt

cikitsyo 'haṃ yathāśakti pīḍāpyaṅgīkṛtā mayā //

athāhamacikitsyo 'sya kasmānmāmavamanyate

kiṃ mamaitadguṇaiḥ kṛtyam ātmā tu guṇavānayam //

durgativyāḍavaktrasthe-naivāsya karuṇā jane

aparān guṇamānena paṇḍitān vijigīṣate //

samamātmānamālokya yataḥ svādhikyavṛddhaye

kalahenāpi saṃsādhyaṃ lābhasatkāramātmanaḥ //

api sarvatra me loke bhaveyuḥ prakaṭāḥ guṇāḥ

api nāma guṇā ye 'sya na śroṣyantyapi kecana //

chādyerannapi me doṣāḥ syānme pūjāsya no bhavet

sulabdhā adya me lābhāḥ pūjito 'hamayaṃ na tu //

paśyāmo muditāstāvac cirādenaṃ khalīkṛtam

hāsyaṃ janasya sarvasya nindyamānamitastataḥ //

asyāpi hi varākasya spardhā kila mayā saha

kimasya śrutametāvat prajñārūpaṃ kulaṃ dhanam //

evamātmaguṇāñśrutvā kīrtyamānānitastataḥ

saṃjātapulako hṛṣṭaḥ paribhokṣye sukhotsavam //

yadyapyasya bhavellābho grāhyo 'smābhirasau balāt

datvāsmai yāpanāmātram asmatkarma karoti cet //

sukhācca cyāvanīyo 'yaṃ yojyo 'smadvyathayā sadā

anena śataśaḥ sarve saṃsāravyathitā vayam //

aprameyā gatāḥ kalpāḥ svārthaṃ jijñāsatastava

śrameṇa mahatānena duḥkhameva tvayārjitam //

madvijñaptyā tathātrāpi pravartasvāvicārataḥ

drakṣyasyetadguṇān paścād bhūtaṃ hi vacanaṃ muneḥ //

abhaviṣyadidaṃ karma kṛtaṃ pūrvaṃ yadi tvayā

bauddhaṃ saṃpatsukhaṃ muktvā nābhaviṣyadiyaṃ daśā //

tasmādyathānyadīyeṣu śukraśoṇitabinduṣu

cakartha tvamahaṃkāraṃ tathānyeṣvapi bhāvaya //

anyadīyaścaro bhūtvā kāye 'smin yadyadīkṣase

tattadevāpahṛtyarthaṃ parebhyo hitamācara //

ayaṃ susthaḥ paro duḥstho nīcairanyo 'yamuccakaiḥ

paraḥ karotyayaṃ neti kuruṣverṣyāṃ tvamātmani //

sukhācca cyāvayātmānaṃ paraduḥkhe niyojaya

kadāyaṃ kiṃ karotīti chalamasya nirūpaya //

anyenāpi kṛtaṃ doṣaṃ pātayāsyaiva mastake

alpamapyasya doṣaṃ ca prakāśaya mahāmuneḥ //

anyādhikayaśovādair yaśo 'sya malinīkuru

nikṛṣṭadāsavaccainaṃ sattvakāryeṣu vāhaya //

nāgantukaguṇāṃśena stutyo doṣamayo hyayam

yathā kaścinna jānīyād guṇamasya tathā kuru //

saṃkṣepād yadyadātmārthe pareṣvapakṛtaṃ tvayā

tattadātmani sattvārthe vyasanaṃ vinipātaya //

naivotsāho 'sya dātavyo yenāyaṃ mukharo bhavet

sthāpyo navabadhūvṛttau hrīto bhīto 'tha saṃvṛtaḥ //

evaṃ kuruṣva tiṣṭhaivaṃ na kartavyamidaṃ tvayā

evameṣaḥ vaśaḥ kāryo nigrāhyastadatikrame //

athaivamucyamāne 'pi cittaṃ nedaṃ kariṣyasi

tvāmeva nigrahīṣyāmi sarvadoṣāstadāśritāḥ //

kva yāsyasi mayā dṛṣṭaḥ sarvadarpānnihanmi te

anyo 'sau pūrvakaḥ kālas tvayā yatrāsmi nāśitaḥ //

adyāpyasti mama svārtha ityāśāṃ tyaja sāṃpratam

tvaṃ vikrīto mayānyeṣu bahukhedamacintayan //

tvāṃ sattveṣu na dāsyāmi yadi nāma pramādataḥ

tvaṃ māṃ narakapāleṣu pradāsyasi na saṃśayaḥ //

evaṃ cānekadhā datvā tvayāhaṃ vyathitaściram

nihanmi svārthaceṭaṃ tvāṃ tāni vairāṇyanusmaran //

na kartavyātmani prītir yadyātmaprītirasti te

yadyātmā rakṣitavyo 'yaṃ rakṣitavyo na yujyate //

yathā yathāsya kāyasya kriyate paripālanam

sukumārataro bhūtvā patatyeva tathā tathā //

asyaivaṃ patitasyāpi sarvāpīyaṃ vasundharā

nālaṃ pūrayituṃ vāñchāṃ tatko 'syecchāṃ kariṣyati //

aśakyamicchataḥ kleśa āśābhaṅgaśca jāyate

nirāśo yastu sarvatra tasya saṃpadajīrṇikā //

tasmānna prasaro deyaḥ kāyasyecchābhivṛddhaye

bhadrakaṃ nāma tadvastu yadiṣṭatvānna gṛhyate //

bhasmaniṣṭhāvasāno 'yaṃ niśceṣṭānyena cālyate

aśucipratimā ghorā kasmādatra mamāgrahaḥ //

kiṃ mamānena yantreṇa jīvinā vā mṛtena vā

loṣṭrādeḥ ko viśeṣo 'sya hāhaṃkāraṃ na naśyasi //

śarīrapakṣapātena vṛthā duḥkhamupārjyate

kimasya kāṣṭhatulyasya dveṣeṇānunayena vā //

mayā vā pālitasyaivaṃ gṛdhrādyairbhakṣitasya vā

na ca sneho na ca dveṣas tasmāt snehaṃ karomi kim //

roṣo yasya khalīkārāt toṣo yasya ca pūjayā

sa eva cenna jānāti śramaḥ kasya kṛtena me //

imaṃ ye kāyamicchanti te 'pi me suhṛdaḥ kila

sarve svakāyamicchanti te 'pi kasmānna me priyāḥ //

tasmānmayānapekṣeṇa kāyastyakto jagaddhite

ato 'yaṃ bahudoṣo 'pi dhāryate karmabhāṇḍavat //

tenālaṃ lokacaritaiḥ paṇḍitānanuyāmyaham

apramādakathāṃ smṛtvā styānamiddhaṃ nivārayan //

tasmādāvaraṇaṃ hantuṃ samādhānaṃ karomyaham

vimārgāccittamākṛṣya svālambananirantaram //

bodhicaryāvatāre dhyānapāramitā aṣṭamaḥ paricchedaḥ ||

Pariccheda 9

imaṃ parikaraṃ sarvaṃ prajñārthaṃ hi munirjagau

tasmādutpādayet prajñāṃ duḥkhanivṛttikāṅkṣayā //

saṃvṛtiḥ paramārthaśca satyadvayamidaṃ mataṃ

buddheragocarastattvaṃ buddhiḥ saṃvṛtirucyate //

tatra loko dvidhā dṛṣṭo yogī prākṛtakastathā

tatra prākṛtako loko yogilokena bādhyate //

bādhyante dhīviśeṣeṇa yogino 'pyuttarottaraiḥ

dṛṣṭāntenobhayeṣṭena kāryārthamavicārataḥ //

lokena bhāvā dṛśyante kalpyante cāpi tattvataḥ

na tu māyāvadityatra vivādo yogilokayoḥ //

pratyakṣamapi rūpādi prasiddhyā na pramāṇataḥ

aśucyādiṣu śucyādiprasiddhiriva sā mṛṣā //

lokāvatāraṇārthaṃ ca bhāvā nāthena deśitāḥ

tattvataḥ kṣaṇikā naite saṃvṛtyā cedvirudhyate //

na doṣo yogisaṃvṛtyā lokātte tattvadarśinaḥ

anyathā lokabādhā syād aśucistrīnirūpaṇe //

māyopamājjināt puṇyaṃ sadbhāve 'pi kathaṃ yathā

yadi māyopamaḥ sattvaḥ kiṃ punarjāyate mṛtaḥ //

yāvatpratyayasāmagrī tāvanmāyāpi vartate

dīrghasaṃtānamātreṇa kathaṃ sattvo 'sti satyataḥ //

māyāpuruṣaghātādau cittābhāvānna pāpakaṃ

cittamāyāsamete tu pāpapuṇyasamudbhavaḥ //

mantrādīnāmasāmarthyān na māyācittasaṃbhavaḥ

sāpi nānāvidhā māyā nānāpratyayasaṃbhavā //

naikasya sarvasāmarthyaṃ pratyayasyāsti kutracit

nirvṛtaḥ paramārthena saṃvṛtyā yadi saṃsaret //

buddho 'pi saṃsaredevaṃ tataḥ kiṃ bodhicaryayā

pratyayānāmanucchede māyāpyucchidyate na hi //

pratyayānāṃ tu vicchedāt saṃvṛtyāpi na saṃbhavaḥ

yadā na bhrāntirapyasti māyā kenopalabhyate //

yadā māyaiva te nāsti tadā kimupalabhyate

cittasyaiva sa ākāro yadyapyanyo 'sti tattvataḥ //

cittameva yadā māyā tadā kiṃ kena dṛśyate

uktaṃ ca lokanāthena cittaṃ cittaṃ na paśyati //

na cchinatti yathātmānam asidhārā tathā manaḥ

ātmabhāvaṃ yathā dīpaḥ saṃprakāśayatīti cet //

naiva prakāśyate dīpo yasmānna tamasāvṛtaḥ

na hi sphaṭikavannīlaṃ nīlatve 'nyamapekṣate //

tathā kiṃcit parāpekṣam anapekṣaṃ ca dṛśyate

anīlatve na tannīlaṃ kuryādātmānamātmanā //

nīlameva hi ko nīlaṃ kuryādātmānamātmanā

anīlatve na tannīlaṃ kuryādātmānamātmanā //

dīpaḥ prakāśata iti jñātvā jñānena kathyate

buddhiḥ prakāśata iti jñātvedaṃ kena kathyate //

prakāśā vāprakāśā vā yadā dṛṣṭā na kenacit

vandhyāduhitṛlīleva kathyamānāpi sā mudhā //

yadi nāsti svasaṃvittir vijñānaṃ smaryate katham

anyānubhūte saṃbandhāt smṛtirākhuviṣaṃ yathā //

pratyayāntarayuktasya darśanāt svaṃ prakāśate

siddhāñjanavidherdṛṣṭo ghaṭo naivāñjanaṃ bhavet //

yathā dṛṣṭaṃ śrutaṃ jñātaṃ naiveha pratiṣidhyate

satyataḥ kalpanā tvatra duḥkhaheturnivāryate //

cittādanyā na māyā cen nāpyananyeti kalpyate

vastu cet sā kathaṃ nānyān anyā cennāsti vastutaḥ //

asatyapi yathā māyā dṛśyā draṣṭṛ tathā manaḥ

vastvāśrayaścet saṃsāraḥ so 'nyathākāśavadbhavet //

vastvāśrayeṇābhāvasya kriyāvattvaṃ kathaṃ bhavet

asatsahāyamekaṃ hi cittamāpadyate tava //

grāhyamuktaṃ yadā cittaṃ tadā sarve tathāgatāḥ

evaṃ ca ko guṇo labdhaś cittamātre 'pi kalpite //

māyopamatve 'pi jñāte kathaṃ kleśo nivartate

yadā māyāstriyāṃ rāgas tatkarturapi jāyate //

aprahīṇā hi tatkartur jñeyasaṃkleśavāsanā

taddṛṣṭikāle tasyāto durbalā śūnyavāsanā //

śūnyatāvāsanādhānād dhīyate bhāvavāsanā

kiṃcinnāstīti cābhyāsāt sāpi paścāt prahīyate //

yadā na labhyate bhāvo yo nāstīti prakalpyate

tadā nirāśrayo 'bhāvaḥ kathaṃ tiṣṭhenmateḥ puraḥ //

yadā na bhāvo nābhāvo mateḥ saṃtiṣṭhate puraḥ

tadānyagatyabhāvena nirālambā praśāmyate //

cintāmaṇiḥ kalpatarur yathecchāparipūraṇaḥ

vineyapraṇidhānābhyāṃ jinabimbaṃ tathekṣyate //

yathā gāruḍikaḥ stambhaṃ sādhayitvā vinaśyati

sa tasmiṃściranaṣṭe 'pi viṣādīnupaśāmayet //

bodhicaryānurūpyeṇa jinastambho 'pi sādhitaḥ

karoti sarvakāryāṇi bodhisattve 'pi nirvṛte //

acittake kṛtā pūjā kathaṃ phalavatī bhavet

tulyaiva paṭhyate yasmāt tiṣṭhato nirvṛtasya ca //

āgamācca phalaṃ tatra saṃvṛtyā tattvato 'pi vā

satyabuddhe kṛtā pūjā saphaleti kathaṃ yathā //

satyadarśanato muktiḥ śūnyatādarśanena kim

na vinānena mārgeṇa bodhirityāgamo yataḥ //

nanvasiddhaṃ mahāyānaṃ kathaṃ siddhastvadāgamaḥ

yasmādubhayasiddho 'sau na siddho 'sau tavāditaḥ //

yatpratyayā ca tatrāsthā mahāyāne 'pi tāṃ kuru

anyobhayeṣṭasatyatve vedāderapi satyatā //

savivādaṃ mahāyānam iti cedāgamaṃ tyaja

tīrthikaiḥ savivādatvāt svaiḥ paraiścāgamāntaram //

śāsanaṃ bhikṣutāmūlaṃ bhikṣutaiva ca duḥkhitā

sāvalambanacittānāṃ nirvāṇamapi duḥsthitam //

kleśaprahāṇānmuktiścet tadanantaramastu sā

dṛṣṭaṃ ca teṣu sāmarthyaṃ niḥkleśasyāpi karmaṇaḥ //

tṛṣṇā tāvadupādānaṃ nāsti cet saṃpradhāryate

kimakliṣṭāpi tṛṣṇaiṣāṃ nāsti saṃmohavat satī //

vedanāpratyayā tṛṣṇā vedanaiṣāṃ ca vidyate

sālambanena cittena sthātavyaṃ yatra tatra vā //

vinā śūnyatayā cittaṃ baddhamutpadyate punaḥ

yathāsaṃjñisamāpattau bhāvayettena śūnyatām //

yatsūtre 'vataredvākyaṃ taccedbuddhoktamiṣyate

mahāyānaṃ bhavatsūtraiḥ prāyastulyaṃ na kiṃ matam //

ekenāgamyamānena sakalaṃ yadi doṣavat

ekena sūtratulyena kiṃ na sarvaṃ jinoditam //

mahākāśyapamukhyaiśca yadvākyaṃ nāvagāhyate

tattvayānavabuddhatvād agrāhyaṃ kaḥ kariṣyati //

saktitrāsāttvanirmuktyā saṃsāre sidhyati sthitiḥ

mohena duḥkhināmarthe śūnyatāyā idaṃ phalam //

tadevaṃ śūnyatāpakṣe dūṣaṇaṃ nopapadyate

tasmānnirvicikitsena bhāvanīyaiva śūnyatā //

kleśajñeyāvṛtitamaḥ pratipakṣo hi śūnyatā

śīghraṃ sarvajñatākāmo na bhāvayati tāṃ katham //

yadduḥkhajananaṃ vastu trāsastasmāt prajāyatām

śūnyatā duḥkhaśamanī tataḥ kiṃ jāyate bhayam //

yatastato vāstu bhayaṃ yadyahaṃ nāma kiṃcana

ahameva na kiṃcicced bhayaṃ kasya bhaviṣyati //

dantakeśanakhā nāhaṃ nāsthi nāpyasmi śoṇitam

na śiṃghānaṃ na ca śleṣmā na pūyaṃ lasikāpi vā //

nāhaṃ vasā na ca svedo na medo 'ntrāṇi nāpyaham

na cāhamantranirguṇḍī gūthamūtramahaṃ na ca //

nāhaṃ māṃsaṃ na ca snāyur noṣmā vāyurahaṃ na ca

na ca chidrāṇyahaṃ nāpi ṣaḍvijñānāni sarvathā //

śabdajñānaṃ yadi tadā śabdo gṛhyeta sarvadā

jñeyaṃ vinā tu kiṃ vetti yena jñānaṃ nirucyate //

ajānānaṃ yadi jñānaṃ kāṣṭhaṃ jñānaṃ prasajyate

tenāsaṃnihitajñeyaṃ jñānaṃ nāstīti niścayaḥ //

tadeva rūpaṃ jānāti tadā kiṃ na śṛṇotyapi

śabdasyāsaṃnidhānāccet tatastajjñānamapyasat //

śabdagrahaṇarūpaṃ yat tadrūpagrahaṇaṃ katham

ekaḥ pitā ca putraśca kalpyate na tu tattvataḥ //

sattvaṃ rajastamo vāpi na putro na pitā yataḥ

śabdagrahaṇayuktastu svabhāvastasya nekṣyate //

tadevānyena rūpeṇa naṭavatso 'pyaśāśvataḥ

sa evānyasvabhāvaśced apūrveyaṃ tadekatā //

anyadrūpamasatyaṃ cen nijaṃ tadrūpamucyatām

jñānatā cettataḥ sarvapuṃsāmaikyaṃ prasajyate //

cetanācetane caikyaṃ tayoryenāstitā samā

viśeṣaśca yadā mithyā kaḥ sādṛśyāśrayastadā //

acetanaśca naivāham acaitanyātpaṭādivat

atha jñaścetanāyogād ajño naṣṭaḥ prasajyate //

athāvikṛta evātmā caitanyenāsya kiṃ kṛtam

ajñasya niṣkriyasyaivam ākāśasyātmatā matā //

na karmaphalasaṃbandho yuktaścedātmanā vinā

karma kṛtvā vinaṣṭe hi phalaṃ kasya bhaviṣyati //

dvayorapyāvayoḥ siddhe bhinnādhāre kriyāphale

nirvyāpāraśca tatrātmety atra vādo vṛthā nanu //

hetumān phalayogīti dṛśyate naiṣa saṃbhavaḥ

saṃtānasyaikyamāśritya kartā bhokteti deśitam //

atītānāgataṃ cittaṃ nāhaṃ taddhi na vidyate

athotpannamahaṃ cittaṃ naṣṭe 'sminnāstyahaṃ punaḥ //

yathaiva kadalīstambho na kaścid bhāgaśaḥ kṛtaḥ

tathāhamapyasadbhūto mṛgyamāṇo vicārataḥ //

yadi sattvo na vidyeta kasyopari kṛpeti cet

kāryārthamabhyupetena yo mohena prakalpitaḥ //

kāryaṃ kasya na cetsattvaḥ satyamīhā tu mohataḥ

duḥkhavyupaśamārthaṃ tu kāryamoho na vāryate //

duḥkhaheturahaṃkāra ātmamohāttu vardhate

tato 'pi na nivartyaścet varaṃ nairātmyabhāvanā //

kāyo na pādau na jaṅghā norū kāyaḥ kaṭirna ca

nodaraṃ nāpyayaṃ pṛṣṭhaṃ noro bāhū na cāpi saḥ //

na hastau nāpyayaṃ pārśvau na kakṣau nāṃsalakṣaṇaḥ

na grīvā na śiraḥ kāyaḥ kāyo 'tra kataraḥ punaḥ //

yadi sarveṣu kāyo 'tham ekadeśena vartate

aṃśā aṃśeṣu vartante sa ca kutra svayaṃ sthitaḥ //

sarvātmanā cetsarvatra sthitaḥ kāyaḥ karādiṣu

kāyāstāvanta eva syur yāvantaste karādayaḥ //

naivāntarna bahiḥ kāyaḥ kathaṃ kāyaḥ karādiṣu

karādibhyaḥ pṛthag nāsti kathaṃ nu khalu vidyate //

tannāsti kāyo mohāttu kāyabuddhiḥ karādiṣu

saṃniveśaviśeṣeṇa sthānau puruṣabuddhivat //

yāvatpratyayasāmagrī tāvatkāyaḥ pumāniva

evaṃ karādau sā yāvat tāvatkāyo 'tra dṛśyate //

evamaṅgulipuñjatvāt pādo 'pi kataro bhavet

so 'pi parvasamūhatvāt parvāpi svāṃśabhedataḥ //

aṃśā apyaṇubhedena so 'pyaṇurdigvibhāgataḥ

digvibhāgo niraṃśatvād ākāśaṃ tena nāstyaṇuḥ //

evaṃ svapnopame rūpe ko rajyeta vicārakaḥ

kāyaścaivaṃ yadā nāsti tadā kā strī pumāṃśca kaḥ //

yadyasti duḥkhaṃ tattvena prahṛṣṭān kiṃ na bādhate

śokādyārtāya mṛṣṭādi sukhaṃ cetkiṃ na rocate //

balīyasābhibhūtatvād yadi tannānubhūyate

vedanātvaṃ kathaṃ tasya yasya nānubhavātmatā //

asti sūkṣmatayā duḥkhaṃ sthaulyaṃ tasya hṛtaṃ nanu

tuṣṭimātrā'parā cetsyāt tasmātsāpyasya sūkṣmatā //

viruddhapratyayotpattau duḥkhasyānudayo yadi

kalpanābhiniveśo hi vedanetyāgataṃ nanu //

ata eva vicāro 'yaṃ pratipakṣo 'sya bhāvyate

vikalpakṣetrasaṃbhūtadhyānāhārā hi yoginaḥ //

sāntarāvindriyārthau cet saṃsargaḥ kuta etayoḥ

nirantaratve 'pyekatvaṃ kasya kenāstu saṃgatiḥ //

nāṇoraṇau praveśo 'sti nirākāśaḥ samaśca saḥ

apraveśe na miśratvam amiśratve na saṃgatiḥ //

niraṃśasya ca saṃsargaḥ kathaṃ nāmopapadyate

saṃsarge ca niraṃśatvaṃ yadi dṛṣṭaṃ nidarśaya //

vijñānasya tvamūrtasya saṃsargo naiva yujyate

samūhasyāpyavastutvād yathā pūrvaṃ vicāritam //

tadevaṃ sparśanābhāve vedanāsaṃbhavaḥ kutaḥ

kimarthamayamāyāsaḥ bādhā kasya kuto bhavet //

yadā na vedakaḥ kaścid vedanā ca na vidyate

tadāvasthāmimāṃ dṛṣṭvā tṛṣṇe kiṃ na vidīryase //

dṛśyate spṛśyate cāpi svapnamāyopamātmanā

cittena sahajātatvād vedanā tena nekṣyate //

pūrvaṃ paścācca jātena smaryate nānubhūyate

svātmānaṃ nānubhavati na cānyenānubhūyate //

na cāsti vedakaḥ kaścid vedanāto na tattvataḥ

nirātmake kalāpe 'smin ka eva bādhyate 'nayā //

nendriyeṣu na rūpādau nāntarāle manaḥ sthitam

nāpyantarna bahiścittam anyatrāpi na labhyate //

yanna kāye na cānyatra na miśraṃ na pṛthak kvacit

tanna kiṃcidataḥ sattvāḥ prakṛtyā parinirvṛtāḥ //

jñeyātpūrvaṃ yadi jñānaṃ kimālambyāsya saṃbhavaḥ

jñeyena saha cejjñānaṃ kimālambyāsya saṃbhavaḥ //

atha jñeyādbhavetpaścāt tadā jñānaṃ kuto bhavet

evaṃ ca sarvadharmāṇām utpattirnāvasīyate //

yadyevaṃ saṃvṛtirnāsti tataḥ satyadvayaṃ kutaḥ

atha sāpyanyasaṃvṛtyā syātsattvo nirvṛtaḥ kutaḥ //

paracittavikalpo 'sau svasaṃvṛtyā tu nāsti saḥ

sa paścānniyataḥ so 'sti na cennāstyeva saṃvṛtiḥ //

kalpanā kalpitaṃ ceti dvayamanyonyaniśritam

yathāprasiddhamāśritya vicāraḥ sarva ucyate //

vicāritena tu yadā vicāreṇa vicāryate

tadānavasthā tasyāpi vicārasya vicāraṇāt //

vicārite vicārye tu vicārasyāsti nāśrayaḥ

nirāśrayatvānnodeti tacca nirvāṇamucyate //

yasya tvetaddvayaṃ satyaṃ sa evātyantaduḥsthitaḥ

yadi jñānavaśādartho jñānāstitve tu kā gatiḥ //

atha jñeyavaśājjñānaṃ jñeyāstitve tu kā gatiḥ

athānyonyavaśātsattvam abhāvaḥ syāddvayorapi //

pitā cenna vinā putrāt kutaḥ putrasya saṃbhavaḥ

putrābhāve pitā nāsti tathā sattvaṃ tayordvayoḥ //

aṅkuro jāyate bījād bījaṃ tenaiva sūcyate

jñeyājjñānena jātena tatsattā kiṃ na gamyate //

aṅkurādanyato jñānād bījamastīti gamyate

jñānāstitvaṃ kuto jñātaṃ jñeyaṃ yattena gamyate //

lokaḥ pratyakṣatastāvat sarvaṃ hetumudīkṣate

padmanālādibhedo hi hetubhedena jāyate //

kiṃkṛto hetubhedaścet pūrvahetuprabhedataḥ

kasmāccetphalado hetuḥ pūrvahetuprabhāvataḥ //

īśvaro jagato hetuḥ vada kastāvadīśvaraḥ

bhūtāni cedbhavatvevaṃ nāmamātre 'pi kiṃ śramaḥ //

api tvaneke 'nityāśca niśceṣṭā na ca devatāḥ

laṅghyāścāśucayaścaiva kṣmādayo na sa īśvaraḥ //

nākāśamīśo 'ceṣṭatvāt nātmā pūrvaniṣedhataḥ

acintyasya ca kartṛtvam apyacintyaṃ kimucyate //

tena kiṃ sraṣṭumiṣṭaṃ ca ātmā cet nanvasau dhruvaḥ

kṣmādisvabhāva īśaśca jñānaṃ jñeyādanādi ca //

karmaṇaḥ sukhaduḥkhe ca vada kiṃ tena virmitam

hetorādirna cedasti phalasyādiḥ kuto bhavet //

kasmātsadā na kurute na hi so 'nyamapekṣate

tenākṛto 'nyo nāstyeva tenāsau kimapekṣatām //

apekṣate cetsāmagrīṃ heturna punarīśvaraḥ

nākartumīśaḥ sāmagryāṃ na kartuṃ tadabhāvataḥ //

karotyanicchannīśaścet parāyattaḥ prasajyate

icchannapīcchāyattaḥ syāt kurvataḥ kuta īśatā //

ye 'pi nityānaṇūnāhus te 'pi pūrvaṃ nivāritāḥ

sāṃkhyāḥ pradhānamicchanti nityaṃ lokasya kāraṇam //

sattvaṃ rajastamaśceti guṇā aviṣamasthitāḥ

pradhānamiti kathyante viṣamairjagaducyate //

ekasya trisvabhāvatvam ayuktaṃ tena nāsti tat

evaṃ guṇā na vidyante pratyekaṃ te 'pi hi tridhā //

guṇābhāve ca śabdāder astitvamatidūrataḥ

acetane ca vastrādau sukhāderapyasaṃbhavaḥ //

taddheturūpā bhāvāścen nanu bhāvā vicāritāḥ

sukhādyeva ca te hetuḥ na ca tasmātpaṭādayaḥ //

paṭādestu sukhādi syāt tadabhāvātsukhādyasat

sukhādīnāṃ ca nityatvaṃ kadācinnopalabhyate //

satyāmeva sukhavyaktau saṃvittiḥ kiṃ na gṛhyate

tadeva sūkṣmatāṃ yāti sthūlaṃ sūkṣmaṃ ca tatkatham //

sthaulyaṃ tyaktvā bhavetsūkṣmam anitye sthaulyasūkṣmate

sarvasya vastunastadvat kiṃ nānityatvamiṣyate //

na sthaulyaṃ cetsukhādanyat sukhasyānityatā sphuṭam

nāsadutpadyate kiṃcid asattvāditi cenmatam //

vyaktasyāsata utpattir akāmasyāpi te sthitā

annādo 'medhyabhakṣaḥ syāt phalaṃ hetau yadi sthitam //

paṭārgheṇaiva karpāsabījaṃ krītvā nivasyatām

mohāccennekṣate lokaḥ tattvajñasyāpi sā sthitiḥ //

lokasyāpi ca tajjñānam asti kasmānna paśyati

lokāpramāṇatāyāṃ cet vyaktadarśanamapyasat //

pramāṇamapramāṇaṃ cen nanu tatpramitaṃ mṛṣā

tattvataḥ śūnyatā tasmād bhāvānāṃ nopapadyate //

kalpitaṃ bhāvamaspṛṣṭvā tadabhāvo na gṛhyate

tasmādbhāvo mṛṣā yo hi tasyābhāvaḥ sphuṭaṃ mṛṣā //

tasmātsvapne sute naṣṭe sa nāstīti vikalpanā

tadbhāvakalpanotpādaṃ vibadhnāti mṛṣā ca sā //

tasmādevaṃ vicāreṇa nāsti kiṃcidahetutaḥ

na ca vyastasamasteṣu pratyayeṣu vyavasthitam //

anyato nāpi cāyātaṃ na tiṣṭhati na gacchati

māyātaḥ ko viśeṣo 'sya yanmūḍhaiḥ satyataḥ kṛtam //

māyayā nirmitaṃ yacca hetubhiryacca nirmitam

āyāti tatkutaḥ kutra yāti ceti nirūpyatām //

yadanyasaṃnidhānena dṛṣṭaṃ na tadabhāvataḥ

pratibimbasame tasmin kṛtrime satyatā katham //

vidyamānasya bhāvasya hetunā kiṃ prayojanam

athāpyavidyamāno 'sau hetunā kiṃ prayojanam //

nābhāvasya vikāro 'sti hetukoṭiśatairapi

tadavasthaḥ kathaṃ bhāvaḥ ko vānyo bhāvatāṃ gataḥ //

nābhāvakāle bhāvaścet kadā bhāvo bhaviṣyati

nājātena hi bhāvena so 'bhāvo 'pagamiṣyati //

na cānapagate 'bhāve bhāvāvasarasaṃbhavaḥ

bhāvaścābhāvatāṃ naiti dvisvabhāvaprasaṅgataḥ //

evaṃ ca na virodho 'sti na ca bhāvo 'sti sarvadā

ajātamaniruddhaṃ ca tasmātsarvamidaṃ jagat //

svapnopamāstu gatayo vicāre kadalīsamāḥ

nirvṛtānirvṛtānāṃ ca viśeṣo nāsti vastutaḥ //

evaṃ śūnyeṣu dharmeṣu kiṃ labdhaṃ kiṃ hṛtaṃ bhavet

satkṛtaḥ paribhūto vā kena kaḥ saṃbhaviṣyati //

kutaḥ sukhaṃ vā duḥkhaṃ vā kiṃ priyaṃ vā kimapriyam

kā tṛṣṇā kutra sā tṛṣṇā mṛgyamāṇā svabhāvataḥ //

vicāre jīvalokaḥ kaḥ ko nāmātra mariṣyati

ko bhaviṣyati ko bhūtaḥ ko bandhuḥ kasya kaḥ suhṛt //

sarvamākāśasaṃkāśaṃ parigṛhṇantu madvidhāḥ

prakupyanti prahṛṣyanti kalahotsavahetubhiḥ //

śokāyāsairviṣādaiśca mithaśchedanabhedanaiḥ

yāpayanti sukṛcchreṇa pāpairātmasukhecchavaḥ //

mṛtāḥ patantyapāyeṣu dīrghatīvravyatheṣu ca

āgatyāgatya sugatiṃ bhūtvā bhūtvā sukhocitāḥ //

bhave bahuprapātaśca tatra cāsattvamīdṛśam

tatrānyonyavirodhaśca na bhavettattvamīdṛśam //

tatra cānupamāstīvrā anantaduḥkhasāgarāḥ

tatraivamalpabalatā tatrāpyalpatvamāyuṣaḥ //

tatrāpi jīvitārogyavyāpāraiḥ kṣutklamaśramaiḥ

nidrayopadravairbālasaṃsargairniṣphalaistathā //

vṛthaivāyurvahatyāśu vivekastu sudurlabhaḥ

tatrāpyabhyastavikṣepanivāraṇagatiḥ kutaḥ //

tatrāpi māro yatate mahāpāyaprapātane

tatrāsanmārgabāhulyād vicikitsā ca durjayā //

punaśca kṣaṇadaurlamyaṃ buddhotpādo 'tidurlabhaḥ

kleśaugho durnivāraścety aho duḥkhaparamparā //

aho batātiśocyatvam eṣāṃ duḥkhaughavartinām

ye nekṣante svadauḥsthityam evamapyatiduḥsthitāḥ //

snātvā snātvā yathā kaścid viśedvahniṃ muhurmuhuḥ

svasausthityaṃ ca manyanta evamapyatiduḥsthitāḥ //

ajarāmaralīlānām evaṃ viharatāṃ satām

āyāsyantyāpado ghorāḥ kṛtvā maraṇamagrataḥ //

evaṃ duḥkhāgnitaptānāṃ śāntiṃ kuryāmahaṃ kadā

puṇyameghasamudbhūtaiḥ sukhopakaraṇaiḥ svakaiḥ //

kadopalambhadṛṣṭibhyo deśayiṣyāmi śūnyatām

saṃvṛtyānupalambhena puṇyasaṃbhāramādarāt //

bodhicaryāvatāre prajñāpāramitā nāma navamaḥ paricchedaḥ |

Pariccheda 10

bodhicaryāvatāraṃ me yadvicintayataḥ śubham

tena sarvaṃ janāḥ santu bodhicaryā vibhūṣaṇāḥ //

sarvāsu dikṣu yāvantaḥ kāyacittavyathāturāḥ

te prāpnuvantu matpuṇyaiḥ sukhaprāmodyasāgarān //

āsaṃsāraṃ sukhajyānir mābhūtteṣāṃ kadācana

bodhisattvasukhaṃ prāptuṃ bhavatyavirataṃ jagat //

yāvanto nārakāḥ kecid vidyante lokadhātuṣu

sukhāvatī sukhāmodair modantāṃ teṣu dehinaḥ //

śītārtāḥ prāpnuvantūṣṇam uṣṇārtāḥ santu śītalāḥ

bodhisattvamahāmeghasaṃbhavairjalasāgaraiḥ //

asipatravanaṃ teṣāṃ syānnandanavanadyutiḥ

kūṭaśālmalīvṛkṣāśca jāyantāṃ kalpapādapāḥ //

dātyūhakāraṇḍavacakravākahaṃsādikolāhalaramyaśobhaiḥ

sarobhirudyāmasarojagandhair bhavantu hṛdyāḥ narakapradeśāḥ //

so 'ṅgārarāśirmaṇirāśirastu taptā ca bhūḥ sphāṭikakuṭṭimaṃ syāt

bhavantu saṃghātamahīdharāśca pūjāvimānāḥ sugataprapūrṇāḥ //

aṅgārataptopalaśastravṛṣṭir adyaprabhṛtyastu ca puṣpavṛṣṭiḥ

tacchastrayuddhaṃ ca paraspareṇa kīḍārthamadyāstu ca puṣpayuddham //

patitasakalamāṃsāḥ kundavarṇāsthidehā dahanasamajalāyāṃ vaitaraṇyāṃ nimagnāḥ

mama kuśalabalena prāptadivyātmabhāvāḥ saha suravanitābhiḥ santu mandākinīsthāḥ //

trastāḥ paśyantvakasmādiha yamapuruṣāḥ kākagṛdhrāśca ghorāḥ dhvāntaṃ dhvastaṃ samantāt sukharatijananī kasya saumyā prabheyam

ityūrdhvaṃ prekṣamāṇā gaganatalagataṃ vajrapāṇiṃ jvalantaṃ dṛṣṭvā prāmodyavegād vyapagataduritā yāṃtu tenaiva sārdham //

patatu kamalavṛṣṭirgandhapānīyamiśrāc chamiti narakavahniṃ dṛśyate nāśayantī

kimidamiti sukhenāhlāditaṃ nāma kasmād bhavatu kamalapāṇerdarśanaṃ nārakāṇām //

āyātāyāta śīghraṃ bhayamapanayata bhrātaro jīvitāḥ smaḥ saṃprāpto 'smākameṣa jvaladabhayakaraḥ ko 'pi cīrī kumāraḥ

sarvaṃ yasyānubhāvād vyasanamapagataṃ prītivegāḥ pravṛttāḥ jātaṃ saṃbodhicittaṃ sakalajanaparitrāṇamātā dayā ca //

paśyantvenaṃ bhavantaḥ suraśatamukuṭairarcyamānāṅghripadmaṃ kāruṇyādārdradṛṣṭiṃ śirasi nipatitānekapuṣpaughavṛṣṭim

kūṭāgārairmanojñaiḥ stutimukharasurastrīsahastropagītair dṛṣṭvāgre mañjughoṣaṃ bhavatu kalakalaḥ sāṃprataṃ nārakāṇām //

iti matkuśalaiḥ samantabhadrapramukhānāvṛtabodhisattvameghān

sukhaśītasugandhavātavṛṣṭīn abhinandantu vilokya nārakāste //

śāmyantu vedanāstīvrā nārakāṇāṃ bhayāni ca

durgatibhyo vimucyantāṃ sarvadurgativāsinaḥ //

anyonyabhakṣaṇabhayaṃ tiraścāmapagacchatu

bhavantu sukhinaḥ pretā yathottarakurau narāḥ //

saṃtarpyantāṃ pretāḥ snāpyantāṃ śītalā bhavantu sadā /

āryāvalokiteśvarakaragalitakṣīradhārābhiḥ //

andhāḥ paśyantu rūpāṇi śṛṇvantu badhirāḥ sadā

garbhiṇyaśca prasūyantāṃ māyādevīva nirvyathāḥ //

vastrabhojanapānīyaṃ srakcandanavibhūṣaṇam

mano 'bhilaṣitaṃ sarvaṃ labhantāṃ hitasaṃhitam //

bhītāśca nirbhayāḥ santu śokārtāḥ prītilābhinaḥ

udvignāśca nirudvegā dhṛtimanto bhavantu ca //

ārogyaṃ rogiṇāmastu mucyantāṃ sarvabandhanāt

durbalā balinaḥ santu snigdhacittāḥ parasparam //

sarvā diśaḥ śivāḥ santu sarveṣāṃ pathivartinām

yena kāryeṇa gacchanti tadupāyena sidhyatu //

nauyānayātrārūḍhāśca santu siddhamanorathāḥ

kṣemeṇa kūlamāsādya ramantāṃ saha bandhubhiḥ //

kāntāronmārgapatitā labhantāṃ sārthasaṃhatim

aśrameṇa ca gacchantu cauravyāghrādinirbhayāḥ //

suptamattapramattānāṃ vyādhyāraṇyādisaṃkaṭe

anāthabālavṛddhānāṃ rakṣāṃ kurvantu devatāḥ //

sarvākṣaṇavinirmuktāḥ śraddhāprajñākṛpānvitāḥ

ākārācārasaṃpannāḥ santu jātismarāḥ sadā //

bhavantvakṣayakośāśca yāvad naganagañjavat

nirdvandvā nirupāyāstāḥ santu svādhīnavṛttayaḥ //

alpaujasaśca ye sattvās te bhavantu mahaujasaḥ

bhavantu rūpasaṃpannā ye virūpāstapasvinaḥ //

yāḥ kāścana striyo loke puruṣatvaṃ vrajantu tāḥ

prāpnuvantu ca tāṃ nīcā hatamānā bhavantu ca //

anena mama puṇyena sarvasattvā aśeṣataḥ

viramya sarvapāpebhyaḥ kurvantu kuśalaṃ sadā //

bodhicittāvirahitā bodhicaryāparāyaṇāḥ

buddhaiḥ parigṛhītāśca mārakarmavivarjitāḥ //

aprameyāyuṣaścaiva sarvasattvā bhavantu te

nityaṃ jīvantu sukhitā mṛtyuśabdo 'pi naśyatu //

ramyāḥ kalpadrumodyānaiḥ diśaḥ sarvā bhavantu ca

buddhabuddhātmajākīrṇā dharmadhvanimanoharaiḥ //

śarkarādivyapetā ca samā pāṇitalopamā

mṛdvī ca vaidūryamayī bhūmiḥ sarvatra tiṣṭhatu //

bodhisattvamahāparṣanmaṇḍalāni samantataḥ

niṣīdantu svaśobhāmir maṇḍayantu mahītalam //

pakṣibhyaḥ sarvavṛkṣebhyo raśmibhyo gaganādapi

dharmadhvaniraviśrāmaṃ śrūyatāṃ sarvadehibhiḥ //

buddhabuddhasutairnityaṃ labhantāṃ te samāgamam

pūjāmeghairanantaiśca pūjayantu jagadgurum //

devo varṣatu kālena śasyasaṃpattirastu ca

sphīto bhavatu lokaśca rājā bhavatu dhārmikaḥ //

śaktā bhavantu cauṣadhyo mantrāḥ siddhantu jāpinām

bhavantu karuṇāviṣṭā ḍākinīrākṣasādayaḥ //

mā kaścidduḥkhitaḥ sattvo mā pāpī mā ca rogitaḥ

mā hīnaḥ paribhūto vā mā bhūt kaścicca durmanāḥ //

pāṭhasvādhyāyakalilā vihārāḥ santu susthitāḥ

nityaṃ syāt saṃghasāmagrī saṃghakāryaṃ ca sidhyatu //

vivekalābhinaḥ santuḥ śikṣākāmāśca bhikṣavaḥ

karmaṇyacittā dhyāyantu sarvavikṣepavarjitāḥ //

lābhinyaḥ santu bhikṣuṇyaḥ kalahāyāsavarjitāḥ

bhavantvakhaṇḍaśīlāśca sarve pravrajitāstathā //

duḥśīlāḥ santu saṃvignāḥ pāpakṣayaratāḥ sadā

sugaterlābhinaḥ santu tatra cākhaṇḍitavratāḥ //

paṇḍitāḥ satkṛtāḥ santu lābhinaḥ paiṇḍapātikāḥ

bhavantu śuddhasaṃtānāḥ sarvadikkhyātakīrtayaḥ //

abhuktvāpāyikaṃ duḥkhaṃ vinā duskaracaryayā

divyenaikena kāyena jagadbuddhatvamāpnuyāt //

pūjyantāṃ sarvasaṃbuddhāḥ sarvasattvairanekadhā

acintyabauddhasaukhyena sukhinaḥ santu bhūyasā //

sidhyantu bodhisattvānāṃ jagadarthaṃ manorathāḥ

yaccintayanti te nāthās tat sattvānāṃ samṛdhyatu //

pratyekabuddhāḥ sukhino bhavantu śrāvakāstathā

devāsuranarairnityaṃ pūjyamānāḥ sagauravaiḥ //

jātismaratvaṃ pravrajyām ahaṃ ca prāpnuyāṃ sadā

yāvat pramuditāṃ bhūmiṃ mañjughoṣaparigrahāt //

yena tenāsanenāhaṃ yāpayeyaṃ balānvitaḥ

vivekavāsasāmagrīṃ prāpnuyāṃ sarvajātiṣu //

yadā ca draṣṭukāmaḥ syāṃ praṣṭukāmaśca kiṃcana

tameva nāthaṃ paśyeyaṃ mañjunāthamavighnataḥ //

daśadigvyomaparyantasarvasattvārthasādhane

yadācarati mañjuśrīḥ saiva caryā bhavenmama //

ākāśasya sthitiryāvad yāvacca jagataḥ sthitiḥ

tāvanmama sthitirbhūyāj jagadduḥkhāni nighnataḥ //

yatkiṃcijjagato duḥkhaṃ tat sarvaṃ mayi pacyatām

bodhisattvaśubhaiḥ sarvair jagat sukhitamastu ca //

jagadduḥkhaikabhaiṣajyaṃ sarvasaṃpat sukhākaram

lābhasatkārasahitaṃ ciraṃ tiṣṭhatu śāsanam //

mañjughoṣaṃ namasyāmi yat prasādānmatiḥ śubhe

kalyāṇamitraṃ vande 'haṃ yat prasādācca vardhata iti //

bodhicaryāvatāre pariṇāmanā paricchedo daśamaḥ ||

This e-text was provided to GRETIL in good faith that no copyright rights have been infringed. If anyone wishes to assert copyright over this file, please contact the GRETIL management at
gretil(at)sub(dot)uni-goettingen(dot)de. The file will be immediately removed pending resolution of the claim.

Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Notes: Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/)
Holder of rights: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen

Citation Suggestion for this Object: TextGrid Repository (2022). 1_sanskr. tei. sa_zAntideva-bodhicaryAvatAra. GRETIL. Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen. https://hdl.handle.net/21.T11991/0000-001C-958B-D