prathamaḥ sargaḥ
pracaṇḍasūryaḥ spṛhaṇīyacandramāḥ sadāvagāhakṣatavārisaṃcayaḥ
dināntaramyo 'bhyupaśāntamanmatho nidāghakālo 'yamupāgataḥ priye //
niśāḥ śaśāṅkakṣatanīlarājayaḥ kvacidvicitraṃ jalayantramandiram
maṇiprakārāḥ sarasaṃ ca candanaṃ śucau priye yānti janasya sevyatām //
suvāsitaṃ harmyatalaṃ manoharaṃ priyāmukhocchvāsavikampitaṃ madhu
sutantrigītaṃ madanasya dīpanaṃ śucau niśīthe 'nubhavanti kāminaḥ //
nitambabimbaiḥ sadukūlamekhalaiḥ stanaiḥ sahārābharaṇaiḥ sacandanaiḥ
śiroruhaiḥ snānakaṣāyavāsitaiḥ striyo nidāghaṃ śamayanti kāminām //
nitāntalākṣārasarāgarañjitair nitambinīnāṃ caraṇaiḥ sanūpuraiḥ
pade pade haṃsarutānukāribhir janasya cittaṃ kriyate samanmatham //
payodharāścandanapaṅkacarcitās tuṣāragaurārpitahāraśekharāḥ
nitambadeśāśca sahemamekhalāḥ prakurvate kasya mano na sotsukam //
samudgatasvedacitāṅgasaṃdhayo vimucya vāsāṃsi gurūṇi sāmpratam
staneṣu tanvaṃśukamunnatastanā niveśayanti pramadāḥ sayauvanāḥ //
sacandanāmbuvyajanodbhavānilaiḥ sahārayaṣṭistanamaṇḍalārpaṇaiḥ
savallakīkākaligītanisvanair vibodhyate supta ivādya manmathaḥ //
siteṣu harmyeṣu niśāsu yoṣitāṃ sukhaprasuptāni mukhāni candramāḥ
vilokya nūnaṃ bhṛśamutsukaściraṃ niśākṣaye yāti hriyeva pāṇḍutām //
asahyavātoddhatareṇumaṇḍalā pracaṇḍasūryātapatāpitā mahī
na śakyate draṣṭumapi pravāsibhiḥ priyāviyogānaladagdhamānasaiḥ //
mṛgāḥ pracaṇḍātapatāpitā bhṛśaṃ tṛṣā mahatyā pariśuṣkatālavaḥ
vanāntare toyamiti pradhāvitā nirīkṣya bhinnāñjanasaṃnibhaṃ nabhaḥ //
savibhramaiḥ sasmitajihmavīkṣitair vilāsavatyo manasi pravāsinām
anaṅgasaṃdīpanamāśu kurvate yathā pradoṣāḥ śaśicārubhūṣaṇāḥ //
ravermayūkhair abhitāpito bhṛśaṃ vidahyamānaḥ pathi taptapāṃsubhiḥ
avāṅmukho jihmagatiḥ śvasanmuhuḥ phaṇī mayūrasya tale niṣīdati //
tṛṣā mahatyā hatavikramodyamaḥ śvasanmuhur dūravidāritānanaḥ
na hantyadūre 'pi gajānmṛgeśvaro vilolajihvaścalitāgrakesaraḥ //
viśuṣkakaṇṭhodgatasīkarāmbhaso gabhastibhir bhānumato 'nutāpitāḥ
pravṛddhatṛṣṇopahatā jalārthino na dantinaḥ kesariṇo 'pi bibhyati //
hutāgnikalpaiḥ saviturgabhastibhiḥ kalāpinaḥ klāntaśarīracetasaḥ
na bhoginaṃ ghnanti samīpavartinaṃ kalāpacakreṣu niveśitānanam //
sabhadramustaṃ pariśuṣkakardamaṃ saraḥ khanann āyatapotṛmaṇḍalaiḥ
ravermayūkhairabhitāpito bhṛśaṃ varāhayūtho viśatīva bhūtalam //
vivasvatā tīkṣṇatarāṃśumālinā sapaṅkatoyāt saraso 'bhitāpitaḥ
utplutya bhekastṛṣitasya bhoginaḥ phaṇātapatrasya tale niṣīdati //
samuddhṛtāśeṣamṛṇālajālakaṃ vipannamīnaṃ drutabhītasārasam
parasparotpīḍanasaṃhatairgajaiḥ kṛtaṃ saraḥ sāndravimardakardamam //
raviprabhodbhinnaśiromaṇiprabho vilolajihvādvayalīḍhamārutaḥ
viṣāgnisūryātapatāpitaḥ phaṇī na hanti maṇḍūkakulaṃ tṛṣākulaḥ //
saphenalālāvṛtavaktrasampuṭaṃ viniḥsṛtālohitajihvamunmukham
tṛṣākulaṃ niḥsṛtamadrigahvarād avekṣamāṇaṃ mahiṣīkulaṃ jalam //
paṭutaradavadāhocchuṣkasasya prarohāḥ paruṣapavanavegotkṣiptasaṃśuṣkaparṇāḥ
dinakaraparitāpakṣīṇatoyāḥ samantād vidadhati bhayamuccair vīkṣyamāṇā vanāntāḥ //
śvasiti vihagavargaḥ śīrṇaparṇadrumasthaḥ kapikulamupayāti klāntamadrer nikuñjam
bhramati gavayayūthaḥ sarvatastoyamicchañ śarabhakulamajihmaṃ proddharatyambu kūpāt //
vikacanavakusumbhasvacchasindūrabhāsā prabalapavanavegodbhūtavegena tūrṇam
taṭaviṭapalatāgrāliṅganavyākulena diśi diśi paridagdhā bhūmayaḥ pāvakena //
jvalati pavanavṛddhaḥ parvatānāṃ darīṣu sphuṭati paṭuninādaiḥ śuṣkavaṃśasthalīṣu
prasarati tṛṇamadhye labdhavṛddhiḥ kṣaṇena glapayati mṛgavargaṃ prāntalagno davāgniḥ //
bahutara iva jātaḥ śālmalīnāṃ vaneṣu sphurati kanakagauraḥ koṭareṣu drumāṇām
pariṇatadalaśākhānutpatanprāṃśuvṛkṣān bhramati pavanadhūtaḥ sarvato 'gnirvanānte //
gajagavayamṛgendrā vahnisaṃtaptadehāḥ suhṛda iva sametā dvaṃdvabhāvaṃ vihāya
hutavahaparikhedād āśu nirgatya kakṣād vipulapulinadeśāṃ nimnagāṃ saṃviśanti //
kamalavanacitāmbuḥ pāṭalāmodaramyaḥ sukhasalilaniṣekaḥ sevyacandrāṃśuhāraḥ
vrajatu tava nidāghaḥ kāminībhiḥ sameto niśi sulalitagīte harmyapṛṣṭhe sukhena //
dvitīyaḥ sargaḥ
sasīkarāmbhodharamattakuñjaras taḍitpatāko 'śaniśabdamardalaḥ
samāgato rājavad uddhatadyutir ghanāgamaḥ kāmijanapriyaḥ priye //
nitāntanīlotpalapattrakāntibhiḥ kvacit prabhinnāñjanarāśisaṃnibhaiḥ
kvacitsagarbhapramadāstanaprabhaiḥ samācitaṃ vyoma ghanaiḥ samantataḥ //
tṛṣākulaiścātakapakṣiṇāṃ kulaiḥ prayācitās toyabharāvalambinaḥ
prayānti mandaṃ bahudhāravarṣiṇo balāhakāḥ śrotramanoharasvanāḥ //
balāhakāścāśaniśabdamardalāḥ surendracāpaṃ dadhatastaḍidguṇam
sutīkṣṇadhārāpatanograsāyakais tudanti cetaḥ prasabhaṃ pravāsinām //
prabhinnavaiḍūryanibhais tṛṇāṅkuraiḥ samācitā protthitakandalīdalaiḥ
vibhāti śukletararatnabhūṣitā varāṅganeva kṣitirindragopakaiḥ //
sadā manojñaṃ svanadutsavotsukaṃ vikīrṇavistīrṇakalāpiśobhitam
sasaṃbhramāliṅganacumbanākulaṃ pravṛttanṛtyaṃ kulamadya barhiṇām //
nipātayantyaḥ paritastaṭadrumān pravṛddhavegaiḥ salilair anirmalaiḥ
striyaḥ suduṣṭā iva jātivibhramāḥ prayānti nadyastvaritaṃ payonidhim //
tṛṇotkarair udgatakomalāṅkuraiś citāni nīlair hariṇīmukhakṣataiḥ
vanāni vaindhyāni haranti mānasaṃ vibhūṣitānyudgatapallavair drumaiḥ //
vilolanetrotpalaśobhitānanair mṛgaiḥ samantādupajātasādhvasaiḥ
samācitā saikatinī vanasthalī samutsukatvaṃ prakaroti cetasaḥ //
abhīkṣṇamuccair dhvanatā payomucā ghanāndhakārīkṛtaśarvarīṣvapi
taḍitprabhādarśitamārgabhūmayaḥ prayānti rāgādabhisārikāḥ striyaḥ //
payodharair bhīmagabhīranisvanais taḍidbhir udvejitacetaso bhṛśam
kṛtāparādhānapi yoṣitaḥ priyān pariṣvajante śayane nirantaram //
vilocanendīvaravāribindubhir niṣiktabimbādharacārupallavāḥ
nirastamālyābharaṇānulepanāḥ sthitā nirāśāḥ pramadāḥ pravāsinām //
vipāṇḍuraṃ kīṭarajastṛṇānvitaṃ bhujaṃgavad vakragatiprasarpitam
sasādhvasairbhekakulair nirīkṣitaṃ prayāti nimnābhimukhaṃ navodakam //
vipattrapuṣpāṃ nalinīṃ samutsukā vihāya bhṛṅgāḥ śrutihārinisvanāḥ
patanti mūḍhāḥ śikhināṃ pranṛtyatāṃ kalāpacakreṣu navotpalāśayā //
vanadvipānāṃ navavāridasvanair madānvitānāṃ dhvanatāṃ muhurmuhuḥ
kapoladeśā vimalotpalaprabhāḥ sabhṛṅgayūthair madavāribhiś citāḥ //
sitotpalābhāmbudacumbitopalāḥ samācitāḥ prasravaṇaiḥ samantataḥ
pravṛttanṛtyaiḥ śikhibhiḥ samākulāḥ samutsukatvaṃ janayanti bhūdharāḥ //
kadambasarjārjunaketakīvanaṃ vikampayaṃstatkusumādhivāsitaḥ
sasīkarāmbhodharasaṅgaśītalaḥ samīraṇaḥ kaṃ na karoti sotsukam //
śiroruhaiḥ śroṇitaṭāvalambibhiḥ kṛtāvataṃsaiḥ kusumaiḥ sugandhibhiḥ
stanaiḥ sahārairvadanaiḥ sasīdhubhiḥ striyo ratiṃ saṃjanayanti kāminām //
vahanti varṣanti nadanti bhānti vyāyanti nṛtyanti samāśrayanti
nadyo ghanā mattagajā vanāntāḥ priyāvihīnāḥ śikhinaḥ plavaṃgāḥ //
taḍillatāśakradhanurvibhūṣitāḥ payodharāstoyabharāvalambinaḥ
striyaśca kāñcīmaṇikuṇḍalojjvalā haranti ceto yugapatpravāsinām //
mālāḥ kadambanavakesaraketakībhir āyojitāḥ śirasi bibhrati yoṣito 'dya
karṇāntareṣu kakubhadrumamañjarībhir icchānukūlaracitān avataṃsakāṃśca //
kālāgurupracaracandanacarcitāṅgyaḥ puṣpāvataṃsasurabhīkṛtakeśapāśāḥ
śrutvā dhvaniṃ jalamucāṃ tvaritaṃ pradoṣe śayyāgṛhaṃ gurugṛhātpraviśanti nāryaḥ //
kuvalayadalanīlair unnatais toyanamrair mṛdupavanavidhūtair mandamandaṃ caladbhiḥ
apahṛtamiva cetastoyadaiḥ sendracāpaiḥ pathikajanavadhūnāṃ tadviyogākulānām //
mudita iva kadambairjātapuṣpaiḥ samantāt pavanacalitaśākhaiḥ śākhibhirnṛtyatīva
hasitamiva vidhatte sūcibhiḥ ketakīnāṃ navasalilaniṣekacchinnatāpo vanāntaḥ //
śirasi bakulamālāṃ mālatībhiḥ sametāṃ vikasitanavapuṣpairyūthikākuḍmalaiśca
vikacanavakadambaiḥ karṇapūraṃ vadhūnāṃ racayati jaladaughaḥ kāntavatkāla eṣaḥ //
dadhati varakucāgrairunnatair hārayaṣṭiṃ pratanusitadukūlānyāyataiḥ śroṇibimbaiḥ
navajalakaṇasekādudgatāṃ romarājīṃ lalitavalivibhaṅgairmadhyadeśaiśca nāryaḥ //
navajalakaṇasaṅgācchītatāmādadhānaḥ kusumabharanatānāṃ lāsakaḥ pādapānām
janitaruciragandhaḥ ketakīnāṃ rajobhiḥ pariharati nabhasvān proṣitānāṃ manāṃsi //
jalabharanamitānām āśrayo 'smākam uccair ayamiti jalasekaistoyadāstoyanamrāḥ
atiśayaparuṣābhir grīṣmavahneḥ śikhābhiḥ samupajanitatāpaṃ hlādayantīva vindhyam //
bahuguṇaramaṇīyaḥ kāminīcittahārī taruviṭapalatānāṃ bāndhavo nirvikāraḥ
jaladasamaya eṣa prāṇināṃ prāṇabhūto diśatu tava hitāni prāyaśo vāñchitāni //
tṛtīyaḥ sargaḥ
kāśāṃśukā vikacapadmamanojñavaktrā sonmādahaṃsaravanūpuranādaramyā
āpakvaśālirucirānatagātrayaṣṭiḥ prāptā śarannavavadhūriva rūparamyā //
kāśair mahī śiśiradīdhitinā rajanyo haṃsairjalāni saritāṃ kumudaiḥ sarāṃsi
saptacchadaiḥ kusumabhāranatairvanāntāḥ śuklīkṛtānyupavanāni ca mālatībhiḥ //
cañcanmanojñaśapharīrasanākalāpāḥ paryantasaṃsthitasitāṇḍajapaṅktihārāḥ
nadyo viśālapulināntanitambabimbā mandaṃ prayānti samadāḥ pramadā ivādya //
vyoma kvacidrajataśaṅkhamṛṇālagaurais tyaktāmbubhirlaghutayā śataśaḥ prayātaiḥ
saṃlakṣyate pavanavegacalaiḥ payodai rājeva cāmaraśatair upavījyamānaḥ //
bhinnāñjanapracayakānti nabho manojñaṃ bandhūkapuṣparajasāruṇitā ca bhūmiḥ
vaprāśca pakvakalamāvṛtabhūmibhāgāḥ protkaṇṭhayanti na mano bhuvi kasya yūnaḥ //
mandānilākulitacārutarāgraśākhaḥ puṣpodgamapracayakomalapallavāgraḥ
mattadvirephaparipītamadhuprasekaś cittaṃ vidārayati kasya na kovidāraḥ //
tārāgaṇapravarabhūṣaṇamudvahantī meghāvarodhaparimuktaśaśāṅkavaktrā
jyotsnādukūlamamalaṃ rajanī dadhānā vṛddhiṃ prayātyanudinaṃ pramadeva bālā //
kāraṇḍavānanavighaṭṭitavīcimālāḥ kādambasārasakulākulatīradeśāḥ
kurvanti haṃsavirutaiḥ parito janasya prītiṃ saroruharajo 'ruṇitās taṭinyaḥ //
netrotsavo hṛdayahārimarīcimālaḥ prahlādakaḥ śiśirasīkaravārivarṣī
patyurviyogaviṣadagdhaśarakṣatānāṃ candro dahatyatitarāṃ tanumaṅganānām //
ākampayan phalabharānataśālijālān yānartayaṃs taruvarān kusumāvanamrān
utphullapaṅkajavanāṃ nalinīṃ vidhunvan nyūnāṃ manaścalayati prasabhaṃ nabhasvān //
sonmādahaṃsamithunairupaśobhitāni svacchapraphullakamalotpalabhūṣitāni
mandaprabhātapavanodgatavīcimālāny utkaṇṭhayanti sahasā hṛdayaṃ sarāṃsi //
naṣṭaṃ dhanurbalabhido jaladodareṣu saudāminī sphurati nādya viyatpatākā
dhunvanti pakṣapavanairna nabho balākāḥ paśyanti nonnatamukhā gaganaṃ mayūrāḥ //
nṛtyaprayogarahitāñśikhino vihāya haṃsānupaiti madano madhurapragītān
muktvā kadambakuṭajārjunasarjanīpān saptacchadānupagatā kusumodgamaśrīḥ //
śephālikākusumagandhamanoharāṇi svasthasthitāṇḍajakulapratināditāni
paryantasaṃsthitamṛgīnayanotpalāni protkaṇṭhayantyupavanāni manāṃsi puṃsām //
kahlārapadmakumudāni muhurvidhunvaṃs tatsaṃgamādadhikaśītalatāmupetaḥ
utkaṇṭhayatyatitarāṃ pavanaḥ prabhāte pattrāntalagnatuhināmbuvidhūyamānaḥ //
sampannaśālinicayāvṛtabhūtalāni svasthasthitapracuragokulaśobhitāni
haṃsaiḥ sasārasakulaiḥ pratināditāni sīmāntarāṇi janayanti nṛṇāṃ pramodam //
haṃsairjitā sulalitā gatiraṅganānām ambhoruhair vikasitairmukhacandrakāntiḥ
nīlotpalairmadakalāni vilocanāni bhrūvibhramāśca rucirās tanubhis taraṃgaiḥ //
śyāmā latāḥ kusumabhāranatapravālāḥ strīṇāṃ haranti dhṛtabhūṣaṇabāhukāntim
dantāvabhāsaviśadasmitacandrakāntiṃ kaṅkelipuṣparucirā navamālatī ca //
keśānnitāntaghananīlavikuñcitāgrān āpūrayanti vanitā navamālatībhiḥ
karṇeṣu ca pravarakāñcanakuṇḍaleṣu nīlotpalāni vividhāni niveśayanti //
hāraiḥ sacandanarasaiḥ stanamaṇḍalāni śroṇītaṭaṃ suvipulaṃ rasanākalāpaiḥ
pādāmbujāni kalanūpuraśekharaiśca nāryaḥ prahṛṣṭamanaso 'dya vibhūṣayanti //
sphuṭakumudacitānāṃ rājahaṃsāśritānāṃ marakatamaṇibhāsā vāriṇā bhūṣitānām
śriyamatiśayarūpāṃ vyoma toyāśayānāṃ vahati vigatameghaṃ candratārāvakīrṇam //
śaradi kumudasaṅgādvāyavo vānti śītā vigatajaladavṛndā digvibhāgā manojñāḥ
vigatakaluṣamambhaḥ śyānapaṅkā dharitrī vimalakiraṇacandraṃ vyoma tārāvicitram //
karakamalamanojñāḥ kāntasaṃsaktahastā vadanavijitacandrāḥ kāścidanyāstaruṇyaḥ
racitakusumagandhi prāyaśo yānti veśma prabalamadanahetostyaktasaṃgītarāgāḥ //
suratarasavilāsāḥ satsakhībhiḥ sametā asamaśaravinodaṃ sūcayanti prakāmam
anupamamukharāgā rātrimadhye vinodaṃ śaradi taruṇakāntāḥ sūcayanti pramodān //
divasakaramayūkhair bādhyamānaṃ prabhāte varayuvatimukhābhaṃ paṅkajaṃ jṛmbhate 'dya
kumudamapi gate 'staṃ līyate candrabimbe hasitamiva vadhūnāṃ proṣiteṣu priyeṣu //
asitanayanalakṣmīṃ lakṣayitvotpaleṣu kvaṇitakanakakāñcīṃ mattahaṃsasvaneṣu
adhararuciraśobhāṃ bandhujīve priyāṇāṃ pathikajana idānīṃ roditi bhrāntacittaḥ //
strīṇāṃ vihāya vadaneṣu śaśāṅkalakṣmīṃ kāmyaṃ ca haṃsavacanaṃ maṇinūpureṣu
bandhūkakāntimadhareṣu manohareṣu kvāpi prayāti subhagā śaradāgamaśrīḥ //
vikacakamalavaktrā phullanīlotpalākṣī vikasitanavakāśaśvetavāso vasānā
kumudarucirakāntiḥ kāminīvonmadeyaṃ pratidiśatu śaradvaścetasaḥ prītimagryām //
caturthaḥ sargaḥ
navapravālodgamasasyaramyaḥ praphullalodhraḥ paripakvaśāliḥ
vilīnapadmaḥ prapatattuṣāro hemantakālaḥ samupāgato 'yam //
manoharaiś candanarāgagaurais tuṣārakundendunibhaiś ca hāraiḥ
vilāsinīnāṃ stanaśālinīnāṃ nālaṃkriyante stanamaṇḍalāni //
na bāhuyugmeṣu vilāsinīnāṃ prayānti saṅgaṃ valayāṅgadāni
nitambabimbeṣu navaṃ dukūlaṃ tanvaṃśukaṃ pīnapayodhareṣu //
kāñcīguṇaiḥ kāñcanaratnacitrair no bhūṣayanti pramadā nitambān
na nūpurairhaṃsarutaṃ bhajadbhiḥ pādāmbujāny ambujakāntibhāñji //
gātrāṇi kālīyakacarcitāni sapattralekhāni mukhāmbujāni
śirāṃsi kālāgurudhūpitāni kurvanti nāryaḥ suratotsavāya //
ratiśramakṣāmavipāṇḍuvaktrāḥ samprāptaharṣābhyudayās taruṇyaḥ
hasanti noccair daśanāgrabhinnān prapīḍyamānān adharān avekṣya //
pīnastanoraḥsthalabhāgaśobhām āsādya tatpīḍanajātakhedaḥ
tṛṇāgralagnaistuhinaiḥ patadbhir ākrandatīvoṣasi śītakālaḥ //
prabhūtaśāliprasavaiścitāni mṛgāṅganāyūthavibhūṣitāni
manoharakrauñcanināditāni sīmāntarāṇy utsukayanti cetaḥ //
praphullanīlotpalaśobhitāni sonmādakādambavibhūṣitāni
prasannatoyāni suśītalāni sarāṃsi cetāṃsi haranti puṃsām //
mārgaṃ samīkṣyātinirastanīraṃ pravāsakhinnaṃ patimudvahantyaḥ
avekṣyamāṇā hariṇekṣaṇākṣyaḥ prabodhayantīva manorathāni //
pākaṃ vrajantī himajātaśītair ādhūyamānā satataṃ marudbhiḥ
priye priyaṅguḥ priyaviprayuktā vipāṇḍutāṃ yāti vilāsinīva //
puṣpāsavāmodasugandhivaktro niḥśvāsavātaiḥ surabhīkṛtāṅgaḥ
parasparāṅgavyatiṣaṅgaśāyī śete janaḥ kāmarasānuviddhaḥ //
dantacchadaiḥ savraṇadantacihnaiḥ stanaiśca pāṇyagrakṛtābhilekhaiḥ
saṃsūcyate nirdayamaṅganānāṃ ratopabhogo navayauvanānām //
kācidvibhūṣayati darpaṇasaktahastā bālātapeṣu vanitā vadanāravindam
dantacchadaṃ priyatamena nipītasāraṃ dantāgrabhinnam avakṛṣya nirīkṣate ca //
anyā prakāmasurataśramakhinnadehā rātriprajāgaravipāṭalanetrapadmā
srastāṃsadeśalalitākulakeśapāśā nidrāṃ prayāti mṛdusūryakarābhitaptā //
nirmālyadāma paribhuktamanojñagandhaṃ mūrdhno 'panīya ghananīlaśiroruhāntāḥ
pīnonnatastanabharānatagātrayaṣṭyaḥ kurvanti keśaracanāmaparāstaruṇyaḥ //
anyā priyeṇa paribhuktamavekṣya gātraṃ harṣānvitā viracitādharacāruśobhā
kūrpāsakaṃ paridadhāti nakhakṣatāṅgī vyālambinīlalalitālakakuñcitākṣī //
anyāściraṃ suratakelipariśrameṇa khedaṃ gatāḥ praśithilīkṛtagātrayaṣṭyaḥ
saṃhṛṣyamāṇapulakorupayodharāntā abhyañjanaṃ vidadhati pramadāḥ suśobhāḥ //
bahuguṇaramaṇīyo yoṣitāṃ cittahārī pariṇatabahuśālivyākulagrāmasīmā
vinipatitatuṣāraḥ krauñcanādopagītaḥ pradiśatu himayuktaḥ kāla eṣaḥ sukhaṃ vaḥ //
pañcamaḥ sargaḥ
prarūḍhaśālīkṣucayāvṛtakṣitiṃ kvacitsthitakrauñcaninādarājitam
prakāmakāmaṃ pramadājanapriyaṃ varoru kālaṃ śiśirāhvayaṃ śṛṇu //
niruddhavātāyanamandirodaraṃ hutāśano bhānumato gabhastayaḥ
gurūṇi vāsāṃsyabalāḥ sayauvanāḥ prayānti kāle 'tra janasya sevyatām //
na candanaṃ candramarīciśītalaṃ na harmyapṛṣṭhaṃ śaradindunirmalam
na vāyavaḥ sāndratuṣāraśītalā janasya cittaṃ ramayanti sāmpratam //
tuṣārasaṃghātanipātaśītalāḥ śaśāṅkabhābhiḥ śiśirīkṛtāḥ punaḥ
vipāṇḍutārāgaṇacārubhūṣaṇā janasya sevyā na bhavanti rātrayaḥ //
gṛhītatāmbūlavilepanasrajaḥ puṣpāsavāmoditavaktrapaṅkajāḥ
prakāmakālāgurudhūpavāsitaṃ viśanti śayyāgṛhamutsukāḥ striyaḥ //
kṛtāparādhānbahuśo 'bhitarjitān savepathūn sādhvasaluptacetasaḥ
nirīkṣya bhartṝn suratābhilāṣiṇaḥ striyo 'parādhānsamadā visasmaruḥ //
prakāmakāmair yuvabhiḥ sunirdayaṃ niśāsu dīrghāsvabhirāmitāściram
bhramanti mandaṃ śramakheditoravaḥ kṣapāvasāne navayauvanāḥ striyaḥ //
manojñakūrpāsakapīḍitastanāḥ sarāgakauśeyakabhūṣitoravaḥ
niveśitāntaḥ kusumaiḥ śiroruhair vibhūṣayantīva himāgamaṃ striyaḥ //
payodharaiḥ kuṅkumarāgapiñjaraiḥ sukhopasevyairnavayauvanoṣmabhiḥ
vilāsinībhiḥ paripīḍitorasaḥ svapanti śītaṃ paribhūya kāminaḥ //
sugandhiniḥśvāsavikampitotpalaṃ manoharaṃ kāmaratiprabodhakam
niśāsu hṛṣṭā saha kāmibhiḥ striyaḥ pibanti madyaṃ madanīyamuttamam //
apagatamadarāgā yoṣidekā prabhāte kṛtanibiḍakucāgrā patyurāliṅganena
priyatamaparibhuktaṃ vīkṣamāṇā svadehaṃ vrajati śayanavāsādvāsamanyaṃ hasantī //
agurusurabhidhūpāmoditaṃ keśapāśaṃ galitakusumamālaṃ kuñcitāgraṃ vahantī
tyajati gurunitambā nimnanābhiḥ sumadhyā uṣasi śayanamanyā kāminī cāruśobhām //
kanakakamalakāntaiś cārutāmrādharoṣṭhaiḥ śravaṇataṭaniṣaktaiḥ pāṭalopāntanetraiḥ
uṣasi vadanabimbairaṃsasaṃsaktakeśaiḥ śriya iva gṛhamadhye saṃsthitā yoṣito 'dya //
pṛthujaghanabharārtāḥ kiṃcidānamramadhyāḥ stanabharaparikhedānmandamandaṃ vrajantyaḥ
suratasamayaveṣaṃ naiśamāśu prahāya dadhati divasayogyaṃ veśamanyāstaruṇyaḥ //
nakhapadacitabhāgān vīkṣamāṇāḥ stanāntān adharakisalayāgraṃ dantabhinnaṃ spṛśantyaḥ
abhimatarataveṣaṃ nandayantyastaruṇyaḥ saviturudayakāle bhūṣayantyānanāni //
pracuraguḍavikāraḥ svāduśālīkṣuramyaḥ prabalasuratakelirjātakandarpadarpaḥ
priyajanarahitānāṃ citasaṃtāpahetuḥ śiśirasamaya eṣa śreyase vo 'stu nityam //
ṣaṣṭhaḥ sargaḥ [vasantavarṇana]
praphullacūtāṅkuratīkṣṇasāyako dvirephamālāvilasaddhanurguṇaḥ
manāṃsi bhettuṃ surataprasaṅgināṃ vasantayoddhā samupāgataḥ priye //
drumāḥ sapuṣpāḥ salilaṃ sapadmaṃ striyaḥ sakāmāḥ pavanaḥ sugandhiḥ
sukhāḥ pradoṣā divasāśca ramyāḥ sarvaṃ priye cārutaraṃ vasante //
īṣattuṣāraiḥ kṛtaśītaharmyaḥ suvāsitaṃ cāruśiraśca campakaiḥ
kurvanti nāryo 'pi vasantakāle stanaṃ sahāraṃ kusumairmanoharaiḥ //
vāpījalānāṃ maṇimekhalānāṃ śaśāṅkabhāsāṃ pramadājanānām
cūtadrumāṇāṃ kusumānvitānāṃ dadāti saubhāgyamayaṃ vasantaḥ //
kusumbharāgāruṇitair dukūlair nitambabimbāni vilāsinīnām
tanvaṃśukaiḥ kuṅkumarāgagaurair alaṃkriyante stanamaṇḍalāni //
karṇeṣu yogyaṃ navakarṇikāraṃ caleṣu nīleṣvalakeṣvaśokam
puṣpaṃ ca phullaṃ navamallikāyāḥ prayānti kāntiṃ pramadājanānām //
staneṣu hārāḥ sitacandanārdrā bhujeṣu saṅgaṃ valayāṅgadāni
prayāntyanaṅgāturamānasānāṃ nitambinīnāṃ jaghaneṣu kāñcyaḥ //
sapattralekheṣu vilāsinīnāṃ vaktreṣu hemāmburuhopameṣu
ratnāntare mauktikasaṅgaramyaḥ svedāgamo vistaratāmupaiti //
ucchvāsayantyaḥ ślathabandhanāni gātrāṇi kandarpasamākulāni
samīpavartiṣvadhunā priyeṣu samutsukā eva bhavanti nāryaḥ //
tanūni pāṇḍūni madālasāni muhurmuhur jṛmbhaṇatatparāṇi
aṅgānyanaṅgaḥ pramadājanasya karoti lāvaṇyasasaṃbhramāṇi //
chāyāṃ janaḥ samabhivāñchati pādapānāṃ naktaṃ tathecchati punaḥ kiraṇaṃ sudhāṃśoḥ
harmyaṃ prayāti śayituṃ sukhaśītalaṃ ca kāntāṃ ca gāḍhamupagūhati śītalatvāt //
netreṣu lolo madirālaseṣu gaṇḍeṣu pāṇḍuḥ kaṭhinaḥ staneṣu
madhyeṣu nimno jaghaneṣu pīnaḥ strīṇāmanaṅgo bahudhā sthito 'dya //
aṅgāni nidrālasavibhramāṇi vākyāni kiṃcinmadirālasāni
bhrūkṣepajihmāni ca vīkṣitāni cakāra kāmaḥ pramadājanānām //
priyaṅgukālīyakakuṅkumāktaṃ staneṣu gaureṣu vilāsinībhiḥ
ālipyate candanam aṅganābhir madālasābhir mṛganābhiyuktam //
gurūṇi vāsāṃsi vihāya tūrṇaṃ tanūni lākṣārasarañjitāni
sugandhikālāgurudhūpitāni dhatte janaḥ kāmamadālasāṅgaḥ //
puṃskokilaś cūtarasāsavena mattaḥ priyāṃ cumbati rāgahṛṣṭaḥ
kūjaddvirephāpyayam ambujasthaḥ priyaṃ priyāyāḥ prakaroti cāṭu //
tāmrapravālastabakāvanamrāś cūtadrumāḥ puṣpitacāruśākhāḥ
kurvanti kāmaṃ pavanāvadhūtāḥ paryutsukaṃ mānasamaṅganānām //
āmūlato vidrumarāgatāmraṃ sapallavāḥ puṣpacayaṃ dadhānāḥ
kurvantyaśokā hṛdayaṃ saśokaṃ nirīkṣyamāṇā navayauvanānām //
mattadvirephaparicumbitacārupuṣpā mandānilākulitanamramṛdupravālāḥ
kurvanti kāmimanasāṃ sahasotsukatvaṃ bālātimuktalatikāḥ samavekṣyamāṇāḥ //
kāntāmukhadyutijuṣāmacirodgatānāṃ śobhāṃ parāṃ kurabakadrumamañjarīṇām
dṛṣṭvā priye sahṛdayasya bhavenna kasya kandarpabāṇapatanavyathitaṃ hi cetaḥ //
ādīptavahnisadṛśair marutāvadhūtaiḥ sarvatra kiṃśukavanaiḥ kusumāvanamraiḥ
sadyo vasantasamayena samāciteyaṃ raktāṃśukā navavadhūriva bhāti bhūmiḥ //
kiṃ kiṃśukaiḥ śukamukhacchavibhirna bhinnaṃ kiṃ karṇikārakusumairna kṛtaṃ nu dagdham
yatkokilaḥ punarayaṃ madhurairvacobhir yūnāṃ manaḥ suvadanānihitaṃ nihanti //
puṃskokilaiḥ kalavacobhirupāttaharṣaiḥ kūjadbhirunmadakalāni vacāṃsi bhṛṅgaiḥ
lajjānvitaṃ savinayaṃ hṛdayaṃ kṣaṇena paryākulaṃ kulagṛhe 'pi kṛtaṃ vadhūnām //
ākampayankusumitāḥ sahakāraśākhā vistārayanparabhṛtasya vacāṃsi dikṣu
vāyur vivāti hṛdayāni harannarāṇāṃ nīhārapātavigamātsubhago vasante //
kundaiḥ savibhramavadhūhasitāvadātair uddyotitānyupavanāni manoharāṇi
cittaṃ munerapi haranti nivṛttarāgaṃ prāgeva rāgamalināni manāṃsi yūnām //
ālambihemarasanāḥ stanasaktahārāḥ kandarpadarpaśithilīkṛtagātrayaṣṭyaḥ
māse madhau madhurakokilabhṛṅganādair nāryā haranti hṛdayaṃ prasabhaṃ narāṇām //
nānāmanojñakusumadrumabhūṣitān tān hṛṣṭānyapuṣṭaninadākulasānudeśān
śaileyajālapariṇaddhaśilātalāntān dṛṣṭvā janaḥ kṣitibhṛto mudameti sarvaḥ //
netre nimīlayati roditi yāti śokaṃ ghrāṇaṃ kareṇa viruṇaddhi virauti coccaiḥ
kāntāviyogaparikheditacittavṛttir dṛṣṭvādhvagaḥ kusumitānsahakāravṛkṣān //
samadamadhukarāṇāṃ kokilānāṃ ca nādaiḥ kusumitasahakāraiḥ karṇikāraiś ca ramyaḥ
iṣubhiriva sutīkṣṇairmānasaṃ māninīnāṃ tudati kusumamāso manmathoddīpanāya //
rucirakanakakāntīn muñcataḥ puṣparāśīn mṛdupavanavidhūtānpuṣpitāṃścūtavṛkṣān
abhimukhamabhivīkṣya kṣāmadeho 'pi mārge madanaśaranighātair mohameti pravāsī //
parabhṛtakalagītair hlādibhiḥ sadvacāṃsi smitadaśanamayūkhānkundapuṣpaprabhābhiḥ
karakisalayakāntiṃ pallavairvidrumābhair upahasati vasantaḥ kāminīnāmidānīm //
kanakakamalakāntairānanaiḥ pāṇḍugaṇḍair uparinihitahāraiś candanārdraiḥ stanāntaiḥ
madajanitavilāsair dṛṣṭipātair munīndrān stanabharanatanāryaḥ kāmayanti praśāntān //
madhusurabhi mukhābjaṃ locane lodhratāmre navakurabakapūrṇaḥ keśapāśo manojñaḥ
gurutarakucayugmaṃ śroṇibimbaṃ tathaiva na bhavati kimidānīṃ yoṣitāṃ manmathāya //
ākampitāni hṛdayāni manasvinīnāṃ vātaiḥ praphullasahakārakṛtādhivāsaiḥ
utkūjitaiḥ parabhṛtasya madākulasya śrotrapriyairmadhukarasya ca gītanādaiḥ //
ramyaḥ pradoṣasamayaḥ sphuṭacandrabhāsaḥ puṃskokilasya virutaṃ pavanaḥ sugandhiḥ
mattāliyūthavirutaṃ niśi sīdhupānaṃ sarvaṃ rasāyanamidaṃ kusumāyudhasya //
raktāśokavikalpitādharamadhur mattadvirephasvanaḥ kundāpīḍaviśuddhadantanikaraḥ protphullapadmānanaḥ
cūtāmodasugandhimandapavanaḥ śṛṅgāradīkṣāguruḥ kalpāntaṃ madanapriyo diśatu vaḥ puṣpāgamo maṅgalam //
malayapavanaviddhaḥ kokilālāparamyaḥ surabhimadhuniṣekāllabdhagandhaprabandhaḥ
vividhamadhupayūthair veṣṭyamānaḥ samantād bhavatu tava vasantaḥ śreṣṭhakālaḥ sukhāya //
āmrī mañjulamañjarī varaśaraḥ satkiṃśukaṃ yaddhanur jyā yasyālikulaṃ kalaṅkarahitaṃ chattraṃ sitāṃśuḥ sitam
mattebho malayānilaḥ parabhṛtā yadbandino lokajit so 'yaṃ vo vitarītarītu vitanurbhadraṃ vasantānvitaḥ //
- Notes
- Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/)
- Holder of rights
- Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen
- Citation Suggestion for this Object
- TextGrid Repository (2022). 1_sanskr. tei. sa_kAlidAsa-RtusaMhAra. GRETIL. Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen. https://hdl.handle.net/21.T11991/0000-001C-930B-0