śrī brhaspatismṛtiḥ
vyavahāra-kāṇḍam
[1]dharmapradhānāḥ puruṣāḥ pūrvam āsann ahiṃsakāḥ /
lobhadveṣābhibhūtānāṃ vyavahāraḥ pravartitaḥ //
Note:
dharma-pradhānāḥ puruṣāḥ pūrvam āsann ahiṃsakāḥ /
lobha-dveṣa-abhibhūtānāṃ vyavahāraḥ pravartitaḥ //
prayacchec ced bhṛtiṃ svāmī bhṛtyānāṃ karma kurvatām /
na kurvanti ca bhṛtyāś cet tatra vādaḥ pravartate //
Note:
prayacchec ced bhṛtiṃ svāmī bhṛtyānāṃ karma kurvatām /
na kurvanti ca bhṛtyāś cet tatra vādaḥ pravartate //
hiṃsāṃ vā kurute kaś cid deyaṃ vā na prayacchati /
dve hi sthāne vivādasya tayor bahutarā gatiḥ //
Note:
hiṃsāṃ vā kurute kaś cid deyaṃ vā na prayacchati /
dve hi sthāne vivādasya tayor bahutarā gatiḥ //
yato dravyaṃ vinikrīya ṛṇārthaṃ caiva gṛhyate /
tanmūlyam uttamarṇena vyavahāra iti smṛtaḥ //
Note:
yato dravyaṃ vinikrīya ṛṇa-arthaṃ ca eva gṛhyate /
tan-mūlyam uttama-rṇena vyavahāra iti smṛtaḥ //
Note: rāja-guṇāḥ
guṇadharmān ato rājñaḥ kathayāmy anupūrvaśaḥ /
dhanikarṇikasaṃdigdhau pratibhūlekhyasākṣiṇaḥ //
Note:
guṇa-dharmān ato rājñaḥ kathayāmy anupūrvaśaḥ /
dhanikarṇika-saṃdigdhau pratibhū-lekhya-sākṣiṇaḥ //
vicārayati yaḥ samyak tasyotpattiṃ nibodhata /
somāgnyarkānilendrāṇāṃ vittāpattyor yamasya ca //
Note:
vicārayati yaḥ samyak tasya utpattiṃ nibodhata /
soma-agny-arka-anila-indrāṇāṃ vitta-apattyor yamasya ca //
tejomātraṃ samuddhṛtya rājño mūrtir hi nirmitā /
tasya savāṇi bhūtāni carāṇi sthāvarāṇi ca //
Note:
tejo-mātraṃ samuddhṛtya rājño mūrtir hi nirmitā /
tasya savāṇi bhūtāni carāṇi sthāvarāṇi ca //
bhayād bhogāya kalpante svadharmān na calanti ca /
nārājake kṛṣivaṇikkusīdaparipālanam //
Note:
bhayād bhogāya kalpante svadharmān na calanti ca /
na arājake kṛṣi-vaṇikkusīda-paripālanam //
tasmād varṇāśramāṇāṃ tu netāsau nirmitaḥ purā /
Note: vyavahārapadānidvipado vyavahāraḥ syāt dhanahiṃsāsamudbhavaḥ //
Note:
tasmād varṇa-āśramāṇāṃ tu neta āsau nirmitaḥ purā /
Note: vyavahāra-padānidvi-pado vyavahāraḥ syāt dhana-hiṃsā-samudbhavaḥ //
dvisaptako'rthamūlas tu hiṃsāmūlaś caturvidhaḥ /
pāruṣye dve vadhaś caiva parastrīsaṃgrahas tathā //
Note:
dvisaptako-'rtha-mūlas tu hiṃsā-mūlaś caturvidhaḥ /
pāruṣye dve vadhaś ca eva para-strī-saṃgrahas tathā //
kusīdanidhideyād yaṃ saṃbhūyotthānam eva ca /
bhṛtyadānam aśuśrūṣā bhūvādo 'svāmivikriyaḥ //
Note:
kusīda-nidhideyād yaṃ saṃbhūya utthānam eva ca /
bhṛtya-dānam aśuśrūṣā bhūvādo 'svāmi-vikriyaḥ //
krayavikrayānuśayaḥ samayātikramas tathā /
strīpuṃsayogaḥ steyaṃ ca dāyabhāgo'kṣadevanam //
Note:
kraya-vikraya-anuśayaḥ samaya-atikramas tathā /
strī-puṃsa-yogaḥ steyaṃ ca dāya-bhāgo-'kṣa-devanam //
etāny arthasamutthāni padāni tu caturdaśa /
punar evaṃ prabhinnāni kriyābhedād anekadahā //
Note:
etāny artha-samutthāni padāni tu caturdaśa /
punar evaṃ prabhinnāni kriyā-bhedād anekadahā //
pāruṣye dve sāhasaṃ ca parastrīsaṃgrahas tathā /
hiṃsodbhavapadāny evaṃ catvāry āha bṛhaspatiḥ //
Note:
pāruṣye dve sāhasaṃ ca para-strī-saṃgrahas tathā /
hiṃsā-udbhava-padāny evaṃ catvāry āha bṛhaspatiḥ //
hīnamadhyottamatvena prabhinnāni pṛthak pṛthak /
viśeṣa eṣāṃ nirdiṣṭaś caturṇām apy anukramāt //
Note:
hīna-madhya-uttamatvena prabhinnāni pṛthak pṛthak /
viśeṣa eṣāṃ nirdiṣṭaś caturṇām apy anukramāt //
padāny aṣṭādaśaitāni dharmaśāstroditāni tu /
mūlaṃ sarvavivādānāṃ ye vidus te parīkṣakāḥ //
Note:
padāny aṣṭādaśa etāni dharma-śāstra-uditāni tu /
mūlaṃ sarva-vivādānāṃ ye vidus te parīkṣakāḥ //
pūrvapakṣaḥ smṛtaḥ pādo dvitīyas tūttaras tathā /
kriyāpādas tathā vācyaś caturtho nirṇayas tathā //
Note:
pūrva-pakṣaḥ smṛtaḥ pādo dvitīyas tu uttaras tathā /
kriyā-pādas tathā vācyaś caturtho nirṇayas tathā //
Note: dharmādi-catuṣṭaya-balābalam
dharmeṇa vyavahāreṇa cāritreṇa nṛpājñayā /
catuṣprakāro'bhihitaḥ saṃdigdhe 'rthe vinirṇayaḥ //
Note:
dharmeṇa vyavahāreṇa cāritreṇa nṛpa-ājñayā /
catuṣ-prakāro-'bhihitaḥ saṃdigdhe 'rthe vinirṇayaḥ //
śāstraṃ kevalam āśritya kriyate yatra nirṇayaḥ /
vyavahāraḥ sa vijñeyo dharmas tenāpi vardhate //
Note:
śāstraṃ kevalam āśritya kriyate yatra nirṇayaḥ /
vyavahāraḥ sa vijñeyo dharmas tena api vardhate //
deśasthityānumānena naigamānumatena ca /
kriyate nirṇayas tatra vyavahāras tu bādhyate //
Note:
deśa-sthitya ānumānena naigama-anumatena ca /
kriyate nirṇayas tatra vyavahāras tu bādhyate //
vihāya caritācāraṃ yatra kuryāt punar nṛpaḥ /
nirṇayaṃ sā tu rājājñā caritaṃ bādhyate tayā //
Note:
vihāya carita-ācāraṃ yatra kuryāt punar nṛpaḥ /
nirṇayaṃ sā tu rājā ājñā caritaṃ bādhyate tayā //
dharmaśāstrānusāreṇa sāmātyaḥ sa purohitaḥ /
vyavahārān nṛpaḥ paśyet prajāsaṃrakṣaṇāya ca /
krodhalobhavihīnas tu satyavādī jitendriyaḥ //
Note:
dharma-śāstra-anusāreṇa sa-amātyaḥ sa purohitaḥ /
vyavahārān nṛpaḥ paśyet prajā-saṃrakṣaṇāya ca /
krodha-lobha-vihīnas tu satyavādī jita-indriyaḥ //
Note: dharmādhikaraṇam
saptaprakṛtikaṃ yat tu vijigīṣor areś ca yat /
caturdaśakam evedaṃ maṇḍalaṃ paricakṣate //
Note:
sapta-prakṛtikaṃ yat tu vijigīṣor areś ca yat /
caturdaśakam eva idaṃ maṇḍalaṃ paricakṣate //
catvāraḥ pṛthivīpālāḥ pṛthaṅmitraiḥ sahāṣṭakam /
amātyādibhir ete ca jagaty akṣarasaṃhitāḥ //
Note:
catvāraḥ pṛthivī-pālāḥ pṛthaṅ-mitraiḥ saha aṣṭakam /
amātya-ādibhir ete ca jagaty akṣara-saṃhitāḥ //
prātar utthāya nṛpatiḥ śaucaṃ kṛtvā vidhānataḥ /
gurūn jyotirvido vaidyān devān viprān purohitān //
Note:
prātar utthāya nṛpatiḥ śaucaṃ kṛtvā vidhānataḥ /
gurūn jyotir-vido vaidyān devān viprān purohitān //
yathārham etān saṃpūjya supuṣpābharaṇāmbaraiḥ /
abhinandya ca gurvādīn sumukhaḥ praviśet sabhām //
Note:
yathā-arham etān saṃpūjya su-puṣpa-ābharaṇa-ambaraiḥ /
abhinandya ca gurv-ādīn su-mukhaḥ praviśet sabhām //
rājā kāryāṇi saṃpaśyet sadbhir eva tribhir vṛtaḥ /
sabhām eva praviśyāgryām āsīnaḥ sthita eva vā //
Note:
rājā kāryāṇi saṃpaśyet sadbhir eva tribhir vṛtaḥ /
sabhām eva praviśya agryām āsīnaḥ sthita eva vā //
Note: durga-lakṣaṇam
ātmadārārthalokānāṃ saṃcitānāṃ tu guptaye /
nṛpatiḥ kārayed durgaṃ prākāradvayasaṃyutam //
Note:
ātma-dāra-artha-lokānāṃ saṃcitānāṃ tu guptaye /
nṛpatiḥ kārayed durgaṃ prākāra-dvaya-saṃyutam //
bhūpānām indhanarasair vetraśaṣpānnavāhanaiḥ /
yantrāyudhaiś ca vividhaiḥ snigdhaiḥ śūrair narair yutam //
Note:
bhūpānām indhana-rasair vetra-śaṣpā-anna-vāhanaiḥ /
yantra-āyudhaiś ca vividhaiḥ snigdhaiḥ śūrair narair yutam //
vedavidyāvido viprān kṣatriyān agnihotriṇaḥ /
āhṛtya sthāpayet tatra teṣāṃ vṛttiṃ prakalpayet //
Note:
veda-vidyā-vido viprān kṣatriyān agnihotriṇaḥ /
āhṛtya sthāpayet tatra teṣāṃ vṛttiṃ prakalpayet //
anācchedyāḥ karās tebhyaḥ pradeyā gṛhabhūmayaḥ /
muktā bhāvyāś ca nṛpater lekhayitvā svaśāsane //
Note:
anācchedyāḥ karās tebhyaḥ pradeyā gṛha-bhūmayaḥ /
muktā bhāvyāś ca nṛpater lekhayitvā sva-śāsane //
nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ śāntikaṃ pauṣṭikaṃ tathā /
paurāṇāṃ karma kuryus te saṃdigdhavinayaṃ tathā //
Note:
nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ śāntikaṃ pauṣṭikaṃ tathā /
paurāṇāṃ karma kuryus te saṃdigdha-vinayaṃ tathā //
samā nimnonnatā vāpi yatra bhūmir yathāvidhā /
śālāṭṭaparikhādyāś ca kartavyāś ca tathāvidhāḥ //
Note:
samā nimna-unnatā va āpi yatra bhūmir yathā-vidhā /
śālāṭṭa-parikhādyāś ca kartavyāś ca tathā-vidhāḥ //
samantāt tatra veśmāni kuryuḥ prakṛtayas tataḥ /
dvijavaiśyavaṇicchilpikārukā rakṣakās tathā //
Note:
samantāt tatra veśmāni kuryuḥ prakṛtayas tataḥ /
dvija-vaiśya-vaṇic-chilpikārukā rakṣakās tathā //
shalāvasthānaniṣkāśabhramaśvabhracatuṣpathān /
samājavikrayasthānagovrajāṃś caiva kalpayet //
Note:
shala-avasthāna-niṣkāśabhrama-śvabhra-catuṣpathān /
samāja-vikraya-sthānagovrajāṃś ca eva kalpayet //
guṇavān iti yaḥ proktaḥ khyāpito janasaṃsadi /
kathaṃ tenaiva vaktreṇa nirguṇaḥ parikathyate //
Note:
guṇavān iti yaḥ proktaḥ khyāpito jana-saṃsadi /
kathaṃ tena eva vaktreṇa nirguṇaḥ parikathyate //
tasmāt prabhutvaṃ vṛttiṃ ca nirdoṣasya na cālayet /
anavasthāprasaṅgaḥ syān naśyetopagrahas tathā //
Note:
[7]tasmāt prabhutvaṃ vṛttiṃ ca nirdoṣasya na cālayet /
anavasthā-prasaṅgaḥ syān naśyeta upagrahas tathā //
Note: prajā-pālana-lakṣaṇam
samyaṅ niviṣṭadeśas tu kṛtadurgas tu śāstrataḥ /
kaṇṭakoddharaṇe nityam ātiṣṭhed balam uttamam //
Note:
samyaṅ niviṣṭa-deśas tu kṛta-durgas tu śāstrataḥ /
kaṇṭaka-uddharaṇe nityam ātiṣṭhed balam uttamam //
tat prajāpālanaṃ proktaṃ trividhaṃ nyāyavedibhiḥ /
paracakrāc caurabhayād balino'nyāyavartinaḥ //
Note:
tat prajā-pālanaṃ proktaṃ trividhaṃ nyāya-vedibhiḥ /
para-cakrāc caura-bhayād balino-'nyāya-vartinaḥ //
parānīkastenabhayam upāyaiḥ śamayen nṛpaḥ /
balavat paribhūtānāṃ pratyahaṃ nyāyadarśanaiḥ //
Note:
para-ānīka-stena-bhayam upāyaiḥ śamayen nṛpaḥ /
balavat paribhūtānāṃ pratyahaṃ nyāya-darśanaiḥ //
yad adhīte yad yajate yaj juhoti yad arcati /
tasya ṣaḍbhāgabhāg rājā samyag bhavati rakṣaṇāt //
Note:
yad adhīte yad yajate yaj juhoti yad arcati /
tasya ṣaḍ-bhāga-bhāg rājā samyag bhavati rakṣaṇāt //
rakṣan dharmeṇa bhūtāni rājā vadhyāṃś ca ghātayan /
yajate 'harahar yajñaiḥ sahasraśatadakṣiṇaiḥ //
Note:
rakṣan dharmeṇa bhūtāni rājā vadhyāṃś ca ghātayan /
yajate 'har-ahar yajñaiḥ sahasraśata-dakṣiṇaiḥ //
daśāṣṭaṣaṣṭhaṃ nṛpater bhāgaṃ dadyāt kṛṣīvalam /
khilād varṣāvasantāc ca kṛṣyamāṇād yathākramam //
Note:
daśāṣṭaṣaṣṭhaṃ nṛpater bhāgaṃ dadyāt kṛṣī-valam /
khilād varṣāvasantāc ca kṛṣyamāṇād yathā-kramam //
deśasthityā baliṃ dadyur bhūtaṃ ṣaṇmāsavārṣikam /
eṣa dharmaḥ samākhyātaḥ kīnāśānāṃ purātanaḥ //
Note:
deśa-sthityā baliṃ dadyur bhūtaṃ ṣaṇ-māsa-vārṣikam /
eṣa dharmaḥ samākhyātaḥ kīnāśānāṃ purātanaḥ //
Note: sabhā-niveśana-prakāraḥ
audakaṃ pārvataṃ vārkṣyam airaṇaṃ dhānvanaṃ tathā /
durgamadhye gṛhaṃ kuryāj jalavṛkṣāvṛtaṃ pṛthak //
Note:
audakaṃ pārvataṃ vārkṣyam airaṇaṃ dhānvanaṃ tathā /
durga-madhye gṛhaṃ kuryāj jala-vṛkṣa-āvṛtaṃ pṛthak //
prāgdiśi prāṅmukhīṃ tasya lakṣaṇyāṃ kalpayet sabhām /
mālyadhūpāsanopetāṃ bījaratnasamanvitām //
Note:
prāg-diśi prāṅ-mukhīṃ tasya lakṣaṇyāṃ kalpayet sabhām /
mālya-dhūpa-āsana-upetāṃ bīja-ratna-samanvitām //
pratimālekhyadevaiś ca yuktām agnyambunā tathā /
lakṣaṇyāṃ vāstuśāstroktalakṣaṇena tu lakṣitām //
Note:
pratimā-lekhya-devaiś ca yuktām agny-ambunā tathā /
lakṣaṇyāṃ vāstu-śāstra-uktalakṣaṇena tu lakṣitām //
bhadrāsanam adhiṣṭhāya saṃvītāṅgaḥ samāhitaḥ /
praṇamya lokapālebhyaḥ kāryadarśanam ārabhet //
Note:
bhadrāsanam adhiṣṭhāya saṃvīta-aṅgaḥ samāhitaḥ /
praṇamya lokapālebhyaḥ kārya-darśanam ārabhet //
vipro dharmadrumasyādiḥ skandhaśākhe mahīpatiḥ /
sacivāḥ patrapuṣpāṇi phalaṃ nyāyena pālanam //
Note:
vipro dharma-drumasyā adiḥ skandha-śākhe mahīpatiḥ /
sacivāḥ patra-puṣpāṇi phalaṃ nyāyena pālanam //
yaśo vittaṃ phalaraso bhogopagrahapūjanam /
ajeyatvaṃ lokapaṅktiḥ svarge sthānaṃ ca śāśvatam //
Note:
yaśo vittaṃ phala-raso bhoga-upagraha-pūjanam /
ajeyatvaṃ loka-paṅktiḥ svarge sthānaṃ ca śāśvatam //
vodotvaitān nyāyarasān samo bhūtvā vivādanam /
tyaktalobhādikaṃ rājā dharmaṃ kuryād vinirṇayam //
Note:
vodotva aitān nyāya-rasān samo bhūtvā vivādanam /
tyakta-lobha-ādikaṃ rājā dharmaṃ kuryād vinirṇayam //
rājā vṛttivivādānāṃ svayam eva pradarśanam /
śāstradṛṣṭena mārgeṇa sa vidvadbhiḥ prasevyate //
Note:
rājā vṛtti-vivādānāṃ svayam eva pradarśanam /
śāstra-dṛṣṭena mārgeṇa sa vidvadbhiḥ prasevyate //
tasmān nyāyena rājā tu samyag yatnena pālayet /
tasmād arthaṃ ca rājyaṃ ca [yaśaś ca] vipulaṃ labhet //
Note:
tasmān nyāyena rājā tu samyag yatnena pālayet /
tasmād arthaṃ ca rājyaṃ ca [yaśaś ca] vipulaṃ labhet //
satyaṃ devāḥ samāsena manuṣyās tv anṛtaṃ viduḥ /
ihaiva tasya devatvaṃ yasya satye sthitā matiḥ //
Note:
satyaṃ devāḥ samāsena manuṣyās tv anṛtaṃ viduḥ /
iha eva tasya devatvaṃ yasya satye sthitā matiḥ //
paśvājyyartvigādīnāṃ saṃyogāj jāyate 'dhvaraḥ /
yathā saṃbadhyate tena vyavahāras tathocyate //
Note:
paśv-ājyya-rtvig-ādīnāṃ saṃyogāj jāyate 'dhvaraḥ /
yathā saṃbadhyate tena vyavahāras tatha ūcyate //
prāḍvivākasadasyānām upajīvya matāni tu /
tadyuktiyogād yo 'rtheṣu nirṇaye na sa daṇḍabhāk //
Note:
prāḍvivāka-sadasyānām upajīvya matāni tu /
tad-yukti-yogād yo 'rtheṣu nirṇaye na sa daṇḍa-bhāk //
Note: sabhā-prabhedāḥ
pratiṣṭhitāpratiṣṭhā ca mudritā śāsitā tathā /
caturvidhā sabhā proktā sabhyāś caiva tathāvidhāḥ //
Note:
pratiṣṭhita āpratiṣṭhā ca mudritā śāsitā tathā /
caturvidhā sabhā proktā sabhyāś ca eva tathāvidhāḥ //
pratiṣṭhitā pure grāme calā nāmāpratiṣṭhitā /
mudritā adhyakṣasaṃyuktā rājayuktā ca śāsitā //
Note:
pratiṣṭhitā pure grāme calā nāma apratiṣṭhitā /
mudritā adhyakṣa-saṃyuktā rāja-yuktā ca śāsitā //
nyāyān paśyet kṛtamatiḥ sā sabhādhvarasaṃmitā /
Note: sabhyāḥlokavedāṅgadharmajñāḥ sapta pañca trayo 'pi vā /
yatropaviṣṭā viprāgryāḥ sā yajñasadṛśī sabhā //
Note:
nyāyān paśyet kṛta-matiḥ sā sabha ādhvara-saṃmitā /
Note: sabhyāḥloka-vedāṅga-dharmajñāḥ sapta pañca trayo 'pi vā /
yatra upaviṣṭā vipra-āgryāḥ sā yajña-sadṛśī sabhā //
kuryād alagnakau rakṣed arthiprathyarthinau sadā /
etad daśāṅgaṃ karaṇaṃ yasyām adhyāsta pārthivaḥ //
Note:
kuryād alagnakau rakṣed arthi-prathyarthinau sadā /
etad daśa-aṅgaṃ karaṇaṃ yasyām adhyāsta pārthivaḥ //
dvisasyāṣṭamaṃ bhāgaṃ muktvā kālaṃ susaṃviśet /
sa kālo vyavahārāṇāṃ śāstradṛṣṭaḥ paraḥ smṛtaḥ //
Note:
dvi-sasya-aṣṭamaṃ bhāgaṃ muktvā kālaṃ susaṃviśet /
sa kālo vyavahārāṇāṃ śāstra-dṛṣṭaḥ paraḥ smṛtaḥ //
sādhukarmakriyāyuktāḥ satyadharmaparāyaṇāḥ /
akrodhalobhāḥ śāstrajñāḥ sabhyāḥ kāryā mahībhujā //
Note:
sādhu-karma-kriyā-yuktāḥ satyadharma-parāyaṇāḥ /
akrodha-lobhāḥ śāstrajñāḥ sabhyāḥ kāryā mahībhujā //
sapta pañca trayo vā sabhāsado bhavanti //
Note:
sapta pañca trayo vā sabhā-sado bhavanti //
deśācārānabhijñā ye nāstikāḥ śāstravarjitāḥ /
unmattakruddhalubdhārtā na praṣṭavyā vinirṇaye //
Note:
deśa-ācāra-anabhijñā ye nāstikāḥ śāstra-varjitāḥ /
unmatta-kruddha-lubdha-ārtā na praṣṭavyā vinirṇaye //
rājā kāryāṇi saṃpaśyet prāḍvivāko 'tha vā dvijaḥ /
nyāyāṅgāny agrataḥ kṛtvā sabhyaśāstramate sthitaḥ //
Note:
rājā kāryāṇi saṃpaśyet prāḍvivāko 'tha vā dvijaḥ /
nyāya-aṅgāny agrataḥ kṛtvā sabhya-śāstra-mate sthitaḥ //
balena caturaṅgena yato rañjayate prajāḥ /
dīpyamānaḥ svavapuṣā tena rājābhidhīyate //
Note:
balena catur-aṅgena yato rañjayate prajāḥ /
dīpyamānaḥ sva-vapuṣā tena rāja ābhidhīyate //
ekas tv anekadhā prokto vyavahāro manīṣibhiḥ /
tasya nirṇayakṛd rājā brāhmaṇaś ca bahuśrutaḥ //
Note:
ekas tv anekadhā prokto vyavahāro manīṣibhiḥ /
tasya nirṇaya-kṛd rājā brāhmaṇaś ca bahuśrutaḥ //
vyavahārāśritaṃ praśnaṃ pṛcchati prāḍ iti śrutiḥ /
vivadet tatra yas tasmin prāḍvivākas tu sa smṛtaḥ //
Note:
vyavahāra-āśritaṃ praśnaṃ pṛcchati prāḍ iti śrutiḥ /
vivadet tatra yas tasmin prāḍ-vivākas tu sa smṛtaḥ //
vivāde pṛcchati praśnaṃ pratipraśnaṃ tathaiva ca /
priyapūrvaṃ prāg vadati prāḍvivākas tataḥ smṛtaḥ //
Note:
vivāde pṛcchati praśnaṃ pratipraśnaṃ tatha aiva ca /
priya-pūrvaṃ prāg vadati prāḍ-vivākas tataḥ smṛtaḥ //
saprāḍvivākaḥ sāmātyaḥ sabrāhmaṇapurohitaḥ /
sasabhyaḥ prekṣako rājā svarge tiṣṭhati dharmataḥ //
Note:
sa-prāḍ-vivākaḥ sa-amātyaḥ sa-brāhmaṇa-purohitaḥ /
sa-sabhyaḥ prekṣako rājā svarge tiṣṭhati dharmataḥ //
sarvaśāstrārthavettāram alubdhaṃ nyāyabhāṣiṇam /
vipraṃ prājñaṃ kramāyātam amātyaṃ sthāpayed dvijam //
Note:
sarva-śāstra-artha-vettāram alubdhaṃ nyāya-bhāṣiṇam /
vipraṃ prājñaṃ krama-āyātam amātyaṃ sthāpayed dvijam //
dvijān vihāya yaḥ paśyet kāryāṇi vṛṣalaiḥ saha /
tasya prakṣarate rāṣṭraṃ balaṃ kośaṃ ca naśyati //
Note:
dvijān vihāya yaḥ paśyet kāryāṇi vṛṣalaiḥ saha /
tasya prakṣarate rāṣṭraṃ balaṃ kośaṃ ca naśyati //
ye cāraṇyacarās teṣām araṇye karaṇaṃ bhavet /
senāyāṃ sainikānāṃ tu sārtheṣu baṇijāṃ tathā //
Note:
ye cā araṇya-carās teṣām araṇye karaṇaṃ bhavet /
senāyāṃ sainikānāṃ tu sārtheṣu baṇijāṃ tathā //
kīnāśāḥ kārukā mallāḥ kusīdaśreṇivartakāḥ /
liṅginas taskarāś caiva svena dharmeṇa nirṇayaḥ //
Note:
kīnāśāḥ kārukā mallāḥ kusīda-śreṇi-vartakāḥ /
liṅginas taskarāś ca eva svena dharmeṇa nirṇayaḥ //
kulāni śreṇayaś caiva gaṇās tv adhikṛto nṛpaḥ /
pratiṣṭhā vyavahārāṇāṃ gurvebhyas tūttarottaram //
Note:
kulāni śreṇayaś ca eva gaṇās tv adhikṛto nṛpaḥ /
pratiṣṭhā vyavahārāṇāṃ gurvebhyas tu uttara-uttaram //
tapasvināṃ tu kāryāṇi traividyair eva kārayet /
māyāyogavidāṃ caiva na svayaṃ kopakāraṇāt //
Note:
tapasvināṃ tu kāryāṇi traividyair eva kārayet /
māyā-yoga-vidāṃ ca eva na svayaṃ kopa-kāraṇāt //
adaṇḍyān daṇḍayan rājā daṇḍyāṃś caivāpy adaṇḍayan /
ayaśo mahad āpnoti narakaṃ caiva gacchati //
Note:
adaṇḍyān daṇḍayan rājā daṇḍyāṃś ca eva apy adaṇḍayan /
ayaśo mahad āpnoti narakaṃ ca eva gacchati //
api bhrātā suto 'rghyo vā śvaśuro māturo 'pi vā /
nādaṇḍyo nāma rājño 'sti dharmād vicalitaḥ svakāt //
Note:
api bhrātā suto 'rghyo vā śvaśuro māturo 'pi vā /
na adaṇḍyo nāma rājño 'sti dharmād vicalitaḥ svakāt //
yatra vipro na vidvān syāt kṣatriyaṃ tatra yojayet /
vaiśyaṃ vā dharmaśāstrajñaṃ śūdraṃ yatnena varjayet //
Note:
yatra vipro na vidvān syāt kṣatriyaṃ tatra yojayet /
vaiśyaṃ vā dharma-śāstra-jñaṃ śūdraṃ yatnena varjayet //
dharmakarmavihīnas tu brāhmair liṅgair vivarjitaḥ /
bravīti brāhmaṇo 'smīti tam āhur brāhmaṇabruvam //
Note:
dharma-karma-vihīnas tu brāhmair liṅgair vivarjitaḥ /
bravīti brāhmaṇo 'smi iti tam āhur brāhmaṇa-bruvam //
śabdābhidhānatattvajñau gaṇanākuśalau śucī /
nānālipijñau kartavyau rājñā gaṇakalekhakau //
Note:
śabda-abhidhāna-tattvajñau gaṇanā-kuśalau śucī /
na anālipi-jñau kartavyau rājñā gaṇaka-lekhakau //
akāraṇe rakṣaṇe ca sākṣyarthipravādinām /
sabhyādhīnaḥ satyavādī kartavyas tu sa pūruṣaḥ //
Note:
akāraṇe rakṣaṇe ca sākṣyarthi-pravādinām /
sabhya-adhīnaḥ satyavādī kartavyas tu sa pūruṣaḥ //
etad daśāṅgakaraṇaṃ yasyām adhyāsya pārthivaḥ /
nyhāyaṃ paśyet kṛtamatiḥ sā sabhādhvarasaṃmitā //
Note:
etad daśāṅga-karaṇaṃ yasyām adhyāsya pārthivaḥ /
nyhāyaṃ paśyet kṛta-matiḥ sā sabha ādhvara-saṃmitā //
eṣāṃ mūrdhā nṛpo 'ṅgānāṃ mukhaṃ cādhikṛtaḥ smṛtaḥ /
bāhū sabhyāḥ smṛtir hastau jaṅghe gaṇakalekhakau //
Note:
eṣāṃ mūrdhā nṛpo 'ṅgānāṃ mukhaṃ ca-adhikṛtaḥ smṛtaḥ /
bāhū sabhyāḥ smṛtir hastau jaṅghe gaṇaka-lekhakau //
hemāgnyambudṛśau hṛc ca pādau svapuruṣas tathā //
Note:
hema-agny-ambu-dṛśau hṛc ca pādau svapuruṣas tathā //
hiraṇyam agnim udakaṃ dharmaśāstrāṇi caiva hi /
tanmadhye sthāpayed rājā puṇyāni ca hitāni ca //
Note:
hiraṇyam agnim udakaṃ dharmaśāstrāṇi ca eva hi /
tan-madhye sthāpayed rājā puṇyāni ca hitāni ca //
ādityacandradevādi dikpālān tatra kalpayet /
hemāgnyambusvapuruṣāḥ sādhanāṅgāni vai daśa //
Note:
āditya-candra-devādi dikpālān tatra kalpayet /
hema-agny-ambu-svapuruṣāḥ sādhana-aṅgāni vai daśa //
daśānām api caiteṣāṃ karma proktaṃ pṛthak pṛthak /
vaktādhyakṣo nṛpaḥ śāstā sabhyaḥ kāryaparīkṣakaḥ //
Note:
daśānām api ca eteṣāṃ karma proktaṃ pṛthak pṛthak /
vakta ādhyakṣo nṛpaḥ śāstā sabhyaḥ kārya-parīkṣakaḥ //
smṛtir vinirṇayaṃ brūte jayadānaṃ damaṃ tathā /
śapathārthe hiraṇyāgnī ambu tṛṣitajantuṣu //
Note:
smṛtir vinirṇayaṃ brūte jaya-dānaṃ damaṃ tathā /
śapatha-arthe hiraṇya-agnī ambu tṛṣita-jantuṣu //
gaṇako gaṇayed arthaṃ likhen nyāyaṃ ca lekhakaḥ /
partyarthisabhyānayanaṃ sākṣiṇam ca svapūruṣaḥ //
Note:
gaṇako gaṇayed arthaṃ likhen nyāyaṃ ca lekhakaḥ /
partyarthi-sabhyānayanaṃ sākṣiṇam ca sva-pūruṣaḥ //
vāgdaṇḍaś caiva dhigdaṇḍo viprādhīnau tu tāūbhau /
arthadaṇḍavadhāv uktau rājāyatāv ubhāv api //
Note:
vāg-daṇḍaś ca eva dhig-daṇḍo vipra-adhīnau tu tāu ubhau /
artha-daṇḍa-vadhāv uktau rājā āyatāv ubhāv api //
rājñā ye viditāḥ samyak kulaśreṇigaṇādayaḥ /
sāhasanyāyavarjyāni kuryuḥ kāryāṇi te nṛṇām //
Note:
rājñā ye viditāḥ samyak kula-śreṇi-gaṇādayaḥ /
sāhasa-nyāya-varjyāni kuryuḥ kāryāṇi te nṛṇām //
kulaśreṇigaṇādhyakṣāḥ proktā nirṇayakārakāḥ /
vicārya śreṇibhiḥ kāryaṃ kulair yan na vicāritam //
Note:
kula-śreṇi-gaṇa-adhyakṣāḥ proktā nirṇaya-kārakāḥ /
vicārya śreṇibhiḥ kāryaṃ kulair yan na vicāritam //
gaṇaiś ca śreṇy avijñātaṃ gaṇājñātaṃ niyuktakaiḥ /
kulādibhyo 'dhikāḥ sabhyās tebhyo 'dhyakṣaḥ smṛto 'dhikaḥ //
Note:
gaṇaiś ca śreṇy avijñātaṃ gaṇa-ājñātaṃ niyuktakaiḥ /
kulādibhyo 'dhikāḥ sabhyās tebhyo 'dhyakṣaḥ smṛto 'dhikaḥ //
sarveṣām adhiko rājā dharmaṃ yatnena niścitam /
uttamādhamamadhyānāṃ vivādānāṃ vicāraṇāt //
Note:
sarveṣām adhiko rājā dharmaṃ yatnena niścitam /
uttama-adhama-madhyānāṃ vivādānāṃ vicāraṇāt //
uparyupari buddhīnāṃ carantīśvarabuddhayaḥ /
ajñānatimiropetān saṃdehapaṭalānvitān //
Note:
upary-upari buddhīnāṃ carantī iśvara-buddhayaḥ /
ajñāna-timira-upetān saṃdeha-paṭalānvitān //
nirāmayān yaḥ kurute śāstrāñjanaśalākayā /
iha kīrtiṃ rājapūjāṃ labhate svargatiṃ ca saḥ //
Note:
nirāmayān yaḥ kurute śāstrāñjanaśalākayā /
iha kīrtiṃ rājapūjāṃ labhate svargatiṃ ca saḥ //
lobhadveṣādikaṃ tyaktvā yaḥ kuryāt kāryanirṇayam /
śāstroditena vidhinā tasya yajñaphalaṃ bhavet //
Note:
lobha-dveṣa-ādikaṃ tyaktvā yaḥ kuryāt kārya-nirṇayam /
śāstra-uditena vidhinā tasya yajña-phalaṃ bhavet //
adharmataḥ pravṛttaṃ tu nopekṣeran sabhāsadaḥ /
upekṣamāṇās te bhūpā narakaṃ yānty adhomukhāḥ //
Note:
adharmataḥ pravṛttaṃ tu na upekṣeran sabhā-sadaḥ /
upekṣamāṇās te bhūpā narakaṃ yānty adhomukhāḥ //
nyāyamārgād apetaṃ tu jñātvā cittaṃ mahīpateḥ /
vaktavyaṃ tv apriyaṃ tatra na sabhyaḥ kilbiṣī tataḥ //
Note:
nyāya-mārgād apetaṃ tu jñātvā cittaṃ mahīpateḥ /
vaktavyaṃ tv apriyaṃ tatra na sabhyaḥ kilbiṣī tataḥ //
sabhyena tāvad vaktavyaṃ dharmārthasahitaṃ vacaḥ /
śṛṇoti yadi no rājā syāt tu sabhyas tato 'naghaḥ //
Note:
sabhyena tāvad vaktavyaṃ dharma-artha-sahitaṃ vacaḥ /
śṛṇoti yadi no rājā syāt tu sabhyas tato 'naghaḥ //
anirṇīteṣu yady evaṃ saṃbhāṣeta raho 'rthinā /
prāḍvivāko 'pi daṇḍyaḥ syāt sabhyāś caiva viśeṣataḥ //
Note:
a-nirṇīteṣu yady evaṃ saṃbhāṣeta raho 'rthinā /
prāḍvivāko 'pi daṇḍyaḥ syāt sabhyāś ca eva viśeṣataḥ //
snetāc cājñānato vāpi mohād vā lobhato 'pi vā /
yatra sabhyo 'nyathāvādī daṇḍyo 'sabhyaḥ smṛto hi saḥ //
Note:
snetāc ca ajñānato va āpi mohād vā lobhato 'pi vā /
yatra sabhyo 'nyathā-vādī daṇḍyo 'sabhyaḥ smṛto hi saḥ //
lekhyaṃ yatra na vidyeta na sākṣī na ca bhuktayaḥ /
pramāṇāni na santy ekaṃ pramāṇaṃ tatra pārthivaḥ //
Note:
lekhyaṃ yatra na vidyeta na sākṣī na ca bhuktayaḥ /
pramāṇāni na santy ekaṃ pramāṇaṃ tatra pārthivaḥ //
niścetuṃ ye na śakyāḥ syur vādāḥ saṃdigdharūpiṇaḥ /
teṣāṃ nṛpaḥ pramāṇ aṃ syāt sa sarvasya prabhur yataḥ //
Note:
niścetuṃ ye na śakyāḥ syur vādāḥ saṃdigdha-rūpiṇaḥ /
teṣāṃ nṛpaḥ pramāṇ aṃ syāt sa sarvasya prabhur yataḥ //
vyavahārān svayaṃ paśyet sabhyaiḥ parivṛto 'nvaham //
Note:
vyavahārān svayaṃ paśyet sabhyaiḥ parivṛto 'nvaham //
anyāyavādinaḥ sabhyās tathaivotkocajīvinaḥ /
viśvaste vañcakāś caiva nirvāsyāḥ sarva eva te //
Note:
anyāya-vādinaḥ sabhyās tatha aiva utkoca-jīvinaḥ /
viśvaste vañcakāś ca eva nirvāsyāḥ sarva eva te //
niyukto vāniyukto vā śāstrajño vaktum arhati /
yat tena sadasi proktaṃ sa dharmo nātra saṃśayaḥ //
Note:
niyukto va āniyukto vā śāstra-jño vaktum arhati /
yat tena sadasi proktaṃ sa dharmo na atra saṃśayaḥ //
pūrvāmukhas tūpaviśed rājā sabhyā udaṅmukhāḥ /
gaṇakaḥ paścimā yas tu lekhako dakṣiṇāmukhaḥ //
Note:
pūrvā-mukhas tu upaviśed rājā sabhyā udaṅ-mukhāḥ /
gaṇakaḥ paścimā yas tu lekhako dakṣiṇā-mukhaḥ //
yathā yamaḥ priyadveṣyau prāpte kāle niyacchati /
tathā rājñā niyantavyāḥ prajās tad dhi yamavratam //
Note:
yathā yamaḥ priya-dveṣyau prāpte kāle niyacchati /
tathā rājñā niyantavyāḥ prajās tad dhi yama-vratam //
dharmaśāstrārthaśāstrābhyām avirodhena pārthivaḥ /
samīkṣamāṇo nipuṇaṃ vyavahāragatiṃ nayet //
Note:
dharmaśāstra-arthaśāstrābhyām avirodhena pārthivaḥ /
samīkṣamāṇo nipuṇaṃ vyavahāra-gatiṃ nayet //
nyāyaśāstram atikramya sabhyair atra tu niścitam /
tatra dharmo hato hanti sarvān eva na saṃśayaḥ //
Note:
nyāyaśāstram atikramya sabhyair atra tu niścitam /
tatra dharmo hato hanti sarvān eva na saṃśayaḥ //
dhāryaṃ manvādikaṃ śāstraṃ nārthaśāstraṃ kathaṃcana /
dvayor virodhe kartavyaṃ dharmaśāstroditaṃ vacaḥ //
Note:
dhāryaṃ manv-ādikaṃ śāstraṃ nārthaśāstraṃ kathaṃcana /
dvayor virodhe kartavyaṃ dharmaśāstra-uditaṃ vacaḥ //
kevalaṃ śāstram āśritya na kartavyo vinirṇayaḥ /
yuktihīne vicāre tu dharmahāniḥ prajāyate //
Note:
kevalaṃ śāstram āśritya na kartavyo vinirṇayaḥ /
yukti-hīne vicāre tu dharma-hāniḥ prajāyate //
pūrvāhṇe tām adhiṣṭhāya vṛddhāmātyānujīvibhiḥ /
paśyet purāṇadharmārthaśāstrāṇi śṛṇuyāt tathā //
Note:
pūrvāhṇe tām adhiṣṭhāya vṛddha-amātya-anujīvibhiḥ /
paśyet purāṇa-dharma-arthaśāstrāṇi śṛṇuyāt tathā //
cauro 'cauraḥ sādhv asādhu jāyate vyavahārataḥ /
yuktiṃ vinā vicāreṇa māṇḍavyaś coratāṃ gataḥ //
Note:
cauro 'cauraḥ sādhv asādhu jāyate vyavahārataḥ /
yuktiṃ vinā vicāreṇa māṇḍavyaś coratāṃ gataḥ //
asatyāḥ satyasadṛśāḥ satyāś cāsatyasaṃnibhāḥ /
dṛśyante bhrāntijanakās tasmād yuktyā vicārayet //
Note:
asatyāḥ satya-sadṛśāḥ satyāś ca asatya-saṃnibhāḥ /
dṛśyante bhrānti-janakās tasmād yuktyā vicārayet //
yajñe saṃpūjyate viṣṇur vyavahāre mahīpatiḥ /
jayī tu yajamāno 'tra jitaḥ paśur udāhṛtaḥ //
Note:
yajñe saṃpūjyate viṣṇur vyavahāre mahīpatiḥ /
jayī tu yajamāno 'tra jitaḥ paśur udāhṛtaḥ //
pūrvapakṣottarāv ādyaṃ pratijñā ca haviḥ smṛtaḥ /
trayī śāstrāṇi sabhyās tu ṛtvijo dakṣiṇā damaḥ //
Note:
pūrvapakṣa-uttarāv ādyaṃ pratijñā ca haviḥ smṛtaḥ /
trayī śāstrāṇi sabhyās tu ṛtvijo dakṣiṇā damaḥ //
tathā caivopadṛṣṭārau jñeyau gaṇakalekhakau /
eṣo 'dhvarasamaḥ prokto vyavahāraḥ samāhṛtaḥ //
Note:
tathā ca eva upadṛṣṭārau jñeyau gaṇaka-lekhakau /
eṣo 'dhvara-samaḥ prokto vyavahāraḥ samāhṛtaḥ //
smṛtyācāravyapetena mārgenādharṣitaḥ paraiḥ /
āvedayati ced rājñe vyavahārapadaṃ hi tat //
Note:
smṛty-ācāra-vyapetena mārgena adharṣitaḥ paraiḥ /
āvedayati ced rājñe vyavahāra-padaṃ hi tat //
patitādikṛtaś caiva yaś ca na prakṛtiṃ gataḥ /
asvatantrakṛtaś caiva pūrvapakṣo na sidhyati //
Note:
patitādikṛtaś ca eva yaś ca na prakṛtiṃ gataḥ /
asvatantra-kṛtaś ca eva pūrvapakṣo na sidhyati //
mattonmattārtavyasanibālavṛddhaprayojitaḥ /
asaṃbandhakṛtaś caiva vyavahāro na sidhyati //
Note:
matta-unmatta-ārta-vyasanibāla-vṛddha-prayojitaḥ /
asaṃbandha-kṛtaś ca eva vyavahāro na sidhyati //
guruśiṣyau pitāputrau dampatī svāmibhṛtyakau /
eteṣāṃ samavetānāṃ vyavahāro na sidhyati //
Note:
guru-śiṣyau pitā-putrau dampatī svāmi-bhṛtyakau /
eteṣāṃ samavetānāṃ vyavahāro na sidhyati //
evaṃ parīkṣitaṃ sabhyaiḥ pūrvpakṣaṃ tu lekhayet /
aprasiddhaṃ puradviṣṭaṃ vivādaṃ na vicārayet //
Note:
evaṃ parīkṣitaṃ sabhyaiḥ pūrvpakṣaṃ tu lekhayet /
aprasiddhaṃ pura-dviṣṭaṃ vivādaṃ na vicārayet //
Note: deśa-jāti-dharmās tathaiva pālanīyāḥ
pratilomaprasūtānāṃ tathā durganivāsinām /
deśajātikulādīnāṃ ye dharmās tatpravartitāḥ //
Note:
pratiloma-prasūtānāṃ tathā durga-nivāsinām /
deśa-jāti-kula-ādīnāṃ ye dharmās tat-pravartitāḥ //
tathaiva te pālanīyāḥ prajā prakṣubhyate 'nyathā /
janāparaktir bhavati balaṃ kośaś ca naśyati //
Note:
tatha aiva te pālanīyāḥ prajā prakṣubhyate 'nyathā /
janāparaktir bhavati balaṃ kośaś ca naśyati //
uduhyate dākṣiṇātyair mātulasya sutā dvijaiḥ /
madhyadeśe karmakarāḥ śilpinaś ca gavāśinaḥ //
Note:
uduhyate dākṣiṇātyair mātulasya sutā dvijaiḥ /
madhyadeśe karmakarāḥ śilpinaś ca gavāśinaḥ //
matsyādāś ca narāḥ pūrve vyabhicāraratāḥ striyaḥ /
uttare madyapā nāryaḥ spṛśyā nṝṇāṃ rajasvalāḥ //
Note:
matsya-ādāś ca narāḥ pūrve vyabhicāra-ratāḥ striyaḥ /
uttare madya-pā nāryaḥ spṛśyā nṝṇāṃ rajasvalāḥ //
sahajātāḥ pragṛhṇanti bhrātṛbhāryām abhartṛkām /
anena karmaṇā naite prāyaścittadamārhakāḥ //
Note:
sahajātāḥ pragṛhṇanti bhrātṛ-bhāryām abhartṛkām /
anena karmaṇā na ete prāyaścitta-damārhakāḥ //
vihitākaraṇān nityaṃ pratiṣiddhaniṣevaṇāt /
bhaktācchādaṃ pradāyaiṣāṃ śeṣaṃ gṛhṇīta pārthivaḥ //
Note:
vihitā-akaraṇān nityaṃ pratiṣiddha-niṣevaṇāt /
bhakta-acchādaṃ pradāya eṣāṃ śeṣaṃ gṛhṇīta pārthivaḥ //
[pratilomaprasūtānāṃ tathā durganivāsinām] /
śāstravad yatnato rakṣyā saṃdigdhau sādhanaṃ tu sā //
Note:
[pratiloma-prasūtānāṃ tathā durga-nivāsinām] /
śāstravad yatnato rakṣyā saṃdigdhau sādhanaṃ tu sā //
tāṃ dṛṣṭvā nirṇayaṃ kuryāt prāṅ niviṣṭavyavasthayā /
sabhā śulkocitadame māsaṣāṇmāsike kare //
Note:
tāṃ dṛṣṭvā nirṇayaṃ kuryāt prāṅ niviṣṭa-vyavasthayā /
sabhā śulka-ucita-dame māsa-ṣāṇ-māsike kare //
maryādā lekhitā kāryā naigamādhiṣṭhitā sadā /
arthinaś ca vacaḥ kāryaṃ vacaḥ pratyarthinas tathā /
parīkṣya padam ādadyād anyathā narakaṃ vrajet //
Note:
maryādā lekhitā kāryā naigama-adhiṣṭhitā sadā /
arthinaś ca vacaḥ kāryaṃ vacaḥ pratyarthinas tathā /
parīkṣya padam ādadyād anyathā narakaṃ vrajet //
ekasya bahubhiḥ sardhaṃ strībhiḥ prekṣakarais tathā /
anādeyo bhaved vādo dharmavidbhir udāhṛtaḥ //
Note:
ekasya bahubhiḥ sardhaṃ strībhiḥ prekṣakarais tathā /
anādeyo bhaved vādo dharmavidbhir udāhṛtaḥ //
Note: anāsedhyāḥ
satrodvāhodyato rogī śokārtonmattabālakāḥ /
matto vṛddho 'nuyuktaś ca nṛpakāryodyato vratī //
Note:
satra-udvāha-udyato rogī śoka-ārta-unmatta-bālakāḥ /
matto vṛddho 'nuyuktaś ca nṛpa-kārya-udyato vratī //
āsanne sainikaḥ saṃkhye karṣako vāpasaṃgrahe /
viṣamasthāś ca nāsedhyāḥ strīsanāthās tathaiva ca //
Note:
āsanne sainikaḥ saṃkhye karṣako vāpa-saṃgrahe /
viṣama-sthāś ca nā asedhyāḥ strī-sanāthās tatha aiva ca //
aprāptavyavahāraś ca dūto dānonmukho vratī /
viṣamasthāś ca nāsedhyāḥ strīsanāthās tathaiva ca //
Note:
a-prāpta-vyavahāraś ca dūto dāna-unmukho vratī /
viṣamasthāś ca nāsedhyāḥ strī-sanāthās tatha aiva ca //
vaṇigvikrītapaṇyas tu sasye jāte kṛṣīvalaḥ /
satrodyatāś caiva tathā dāpanīyāḥ kṛtakriyāḥ //
Note:
vaṇig-vikrītapaṇyas tu sasye jāte kṛṣīvalaḥ /
satra-udyatāś ca eva tathā dāpanīyāḥ kṛtakriyāḥ //
matir notsahate yatra vivādaṃ kartum icchate /
dātavyas tasya kālaḥ syād arthipratyarthinor api //
Note:
matir na utsahate yatra vivādaṃ kartum icchate /
dātavyas tasya kālaḥ syād arthi-pratyarthinor api //
yasyābhiyogaṃ kurute tathyenāśaṅkayāpi vā /
tam evānāyayed rājā sudrayā puruṣeṇa vā //
Note:
yasyābhiyogaṃ kurute tathyenāśaṅkayāpi vā /
tam evānāyayed rājā sudrayā puruṣeṇa vā //
apragalbhajaḍonmātavṛddhastrībālarogiṇām /
pūrvottaraṃ vaded bandhur niyukto 'nyo 'tha vā naraḥ //
Note:
a-pragalbha-jaḍa-unmātavṛddha-strī-bāla-rogiṇām /
pūrvottaraṃ vaded bandhur niyukto 'nyo 'tha vā naraḥ //
ṛtvigvāde niyuktaś ca samau saṃparikīrtinau /
yajñe svāmyāpnuyāt puṇyaṃ hāniṃ vāde 'tha vā jayam //
Note:
[24]ṛtvigvāde niyuktaś ca samau saṃparikīrtinau /
yajñe svāmyāpnuyāt puṇyaṃ hāniṃ vāde 'tha vā jayam //
Note: āhvānam
āhūto yas tu nāgacched darpād bandhubalānvitaḥ /
abhiyogānurūpeṇa tasya daṇḍaṃ prakalpayet //
Note:
āhūto yas tu nāgacched darpād bandhubalānvitaḥ /
abhiyogānurūpeṇa tasya daṇḍaṃ prakalpayet //
kāle kāryārthinaṃ pṛcchet praṇataṃ purataḥ sthitam /
kiṃ kāryaṃ kā ca te pīḍā mā bhaiṣīr brūhi mānava //
Note:
kāle kāryārthinaṃ pṛcchet praṇataṃ purataḥ sthitam /
kiṃ kāryaṃ kā ca te pīḍā mā bhaiṣīr brūhi mānava //
evaṃ pṛṣṭaḥ sa yad brūyāt tat sabhyaiḥ brāhmaṇaiḥ saha /
vimṛśya kāryaṃ nyāyyaṃ ced āhvānārtham ataḥ param //
Note:
evaṃ pṛṣṭaḥ sa yad brūyāt tat sabhyaiḥ brāhmaṇaiḥ saha /
vimṛśya kāryaṃ nyāyyaṃ ced āhvānārtham ataḥ param //
mudrāṃ dadyād yathā patraṃ puruṣaṃ vā samādiśet /
āhūtas tv avamanyeta yaḥ śakto rājaśāsanam /
abhiyogānurūpeṇa tasya daṇḍaṃ prakalpayet //
Note:
mudrāṃ dadyād yathā patraṃ puruṣaṃ vā samādiśet /
āhūtas tv avamanyeta yaḥ śakto rājaśāsanam /
abhiyogānurūpeṇa tasya daṇḍaṃ prakalpayet //
akalpabālasthaviraviṣamasthakriyākulān /
hīne karmaṇi pañcāśan madhyameṣu śatāvaraḥ /
gurukāryeṣu daṇḍyaḥ syātn nityaṃ pañcaśatāvaraḥ //
Note:
a-kalpa-bāla-sthaviraviṣamasthakriyākulān /
hīne karmaṇi pañcāśan madhyameṣu śatāvaraḥ /
gurukāryeṣu daṇḍyaḥ syātn nityaṃ pañcaśatāvaraḥ //
parānīkahate deśe durbhikṣe vyādhipīḍite /
kurvīta punarāhvānaṃ daṇḍaṃ na parikalpayet //
Note:
parānīkahate deśe durbhikṣe vyādhipīḍite /
kurvīta punarāhvānaṃ daṇḍaṃ na parikalpayet //
kāryātipātivyasaninṛpakāryotsavākulān //
Note:
kāryātipātivyasaninṛpakārya-utsavākulān //
djarmodyatān abhyudaye parādhīnaśaṭhākṛtīn /
mattonmattapramattāṃś ca bhṛtyān nāhvāyayen nṛpaḥ //
Note:
djarma-udyatān abhyudaye parādhīnaśaṭhākṛtīn /
matta-unmatta-pramattāṃś ca bhṛtyān nā ahvāyayen nṛpaḥ //
na ca bhrātā na ca pitā na putro na niyogakṛt /
parārthavādī daṇḍyaḥ syād vyavahāreṣu vibruvan //
Note:
na ca bhrātā na ca pitā na putro na niyogakṛt /
parārthavādī daṇḍyaḥ syād vyavahāreṣu vibruvan //
na hīnapakṣāṃ yuvatiṃ kule jātāṃ prasūtikām /
sarvavarṇottamāṃ kanyāṃ tāḥ jñātiprabhuktāḥ smṛtāḥ //
Note:
na hīnapakṣāṃ yuvatiṃ kule jātāṃ prasūtikām /
sarvavarṇa-uttamāṃ kanyāṃ tāḥ jñātiprabhuktāḥ smṛtāḥ //
kālaṃ deśañ ca [?] vijñāya kāryāṇāṃ ca balāvalam /
akalpādīn api śanair yānair āhvāpayen nṛpaḥ //
Note:
kālaṃ deśañ ca [?] vijñāya kāryāṇāṃ ca balāvalam /
akalpādīn api śanair yānair āhvāpayen nṛpaḥ //
tadadhīnakuṭumbivyaḥ svairiṇyo gaṇikāś ca yāḥ /
niṣkulā yāś ca patitās tāsām āhvānam iṣyate //
Note:
tadadhīnakuṭumbivyaḥ svairiṇyo gaṇikāś ca yāḥ /
niṣkulā yāś ca patitās tāsām āhvānam iṣyate //
ubhayoḥ pratibhūr grāhyaḥ samarthaḥ kāryanirṇaye //
Note:
ubhayoḥ pratibhūr grāhyaḥ samarthaḥ kāryanirṇaye //
jñātvābhiyogaṃ ye 'pi syur vane pravrajitādayaḥ /
tān apy āhvāpayet rājā gurukāryeṣv akopayan //
Note:
jñātva ābhiyogaṃ ye 'pi syur vane pravrajitādayaḥ /
tān apy āhvāpayet rājā gurukāryeṣv akopayan //
vaktavye 'rthe na tiṣṭhantam utkrāmantaṃ ca tadvacaḥ /
āsedhayed vivādārthī yāvad āhvānadarśanam //
Note:
vaktavye 'rthe na tiṣṭhantam utkrāmantaṃ ca tadvacaḥ /
āsedhayed vivādārthī yāvad āhvānadarśanam //
sthānāsedhaḥ kālkṛtaḥ pravāsāt karmaṇas tathā /
caturvidhaḥ syād āsedhaḥ āsiddhas taṃ na laṅghayet //
Note:
sthānāsedhaḥ kālkṛtaḥ pravāsāt karmaṇas tathā /
caturvidhaḥ syād āsedhaḥ āsiddhas taṃ na laṅghayet //
kṣetrārāmagṛhādīni dhanadhānyādikaṃ tathā /
anyāyavādināṃ tv etāny āsedhavyāni vādinām //
Note:
kṣetra-ārāma-gṛha-ādīni dhana-dhānya-ādikaṃ tathā /
anyāyava-ādināṃ tv etāny āsedhavyāni vādinām //
āseddhā tu svam āsedhaṃ svayam evotsṛjed yadi /
na tasyātikramād doṣo na ca daṇḍaṃ prakalpayet //
Note:
āseddhā tu svam āsedhaṃ svayam eva utsṛjed yadi /
na tasyātikramād doṣo na ca daṇḍaṃ prakalpayet //
rājñe nivedanād ūrdhvaṃ āseddhā notsṛjed svayam /
utsṛjec ced damo dāpya āsiddhaś ca na laṅghayet //
Note:
rājñe nivedanād ūrdhvaṃ āseddhā na utsṛjed svayam /
utsṛjec ced damo dāpya āsiddhaś ca na laṅghayet //
nadīsaṃtārakāntāradurdeśopaplavādiṣu /
āsiddhas tu parāsedham utkrāman nāparādhnuyāt //
Note:
nadīsaṃtārakāntāradurdeśa-upaplavādiṣu /
āsiddhas tu parāsedham utkrāman nāparādhnuyāt //
niveṣṭukāmo rogārto yiyakṣur vyasane sthitaḥ /
abhiyuktas tathānyena rājakāryodyatas tathā //
Note:
niveṣṭukāmo rogārto yiyakṣur vyasane sthitaḥ /
abhiyuktas tathānyena rājakārya-udyatas tathā //
gavām pracāre gopālāḥ sasyārambhe kṛṣīvalāḥ /
śilpinaś cāpi tatkāle āyudhīyāś ca vigrahe //
Note:
gavām pracāre gopālāḥ sasya-ārambhe kṛṣīvalāḥ /
śilpinaś cāpi tatkāle āyudhīyāś ca vigrahe //
vṛkṣaṃ parvatam ārūḍhā hastyaśvarathanausthitāḥ /
viṣamasthāś ca te sarve nāsedhyāḥ kāryasādhakaiḥ //
Note:
vṛkṣaṃ parvatam ārūḍhā hasty-aśva-ratha-nau-sthitāḥ /
viṣamasthāś ca te sarve nā asedhyāḥ kārya-sādhakaiḥ //
yas tv indriyanirodhenāpy āhārocchvasanādibhiḥ /
āsedhayed anāsedhaiḥ sa daṇḍyo na tv atikramī //
Note:
yas tv indriyanirodhenāpy āhāra-ucchvasanādibhiḥ /
āsedhayed anāsedhaiḥ sa daṇḍyo na tv atikramī //
āsedhayogya āsedham utkrāman daṇḍam arhati /
āsedhayaṃs tu nāsedhyaṃ rājñā śāsya iti sthitiḥ //
Note:
[27]āsedhayogya āsedham utkrāman daṇḍam arhati /
āsedhayaṃs tu nāsedhyaṃ rājñā śāsya iti sthitiḥ //
āgatānāṃ vivadatām asakṛdvādināṃ nṛpaḥ /
vādān paśyen nātmakṛtān na cādhyakṣaniveditān //
Note:
āgatānāṃ vivadatām asakṛdvādināṃ nṛpaḥ /
vādān paśyen nātmakṛtān na cādhyakṣaniveditān //
Note: vādi-prativādinor uktikramaḥ
pīḍitaḥ svayam āyātaḥ śastreṇārthī yadā bhavet /
prāḍvivākas tu taṃ pṛcchet puruṣo vā śanaiḥ śanaiḥ //
Note:
pīḍitaḥ svayam āyātaḥ śastreṇārthī yadā bhavet /
prāḍvivākas tu taṃ pṛcchet puruṣo vā śanaiḥ śanaiḥ //
yo 'dattavyavahāratvād aniyuktaḥ pravartate /
vacanṃ tasya na grāhyaṃ likhitapreṣitād ṛte //
Note:
yo 'dattavyavahāratvād aniyuktaḥ pravartate /
vacanṃ tasya na grāhyaṃ likhita-preṣitād ṛte //
ahaṃ pūrvikayā yātāv arthipratyarthinau yadā /
vādo varṇānupūrvyeṇa grāhyaḥ pīḍām avekṣya vā //
Note:
ahaṃ pūrvikayā yātāv arthi-pratyarthinau yadā /
vādo varṇānupūrvyeṇa grāhyaḥ pīḍām avekṣya vā //
unmattamattanirdhūtā mahāpātakadūṣitāḥ /
jaḍātivṛddhabālaś ca vijñeyās tu niruttarāḥ //
Note:
unmatta-mattanirdhūtā mahāpātakadūṣitāḥ /
jaḍa-ativṛddha-bālaś ca vijñeyās tu niruttarāḥ //
pakṣaḥ proktas tv anādeyo vādī cānuttaras tathā /
yādṛgvādī yaś ca pakṣo grāhyas tat kathayāmy aham //
Note:
pakṣaḥ proktas tv anādeyo vādī cānuttaras tathā /
yādṛgvādī yaś ca pakṣo grāhyas tat kathayāmy aham //
pīḍātiśayam āśritya yad bravīti vivakṣitam /
svārthasiddhiparo vādī pūrvapakṣaḥ sa ucyate //
Note:
[29]pīḍātiśayam āśritya yad bravīti vivakṣitam /
svārthasiddhiparo vādī pūrvapakṣaḥ sa ucyate //
Note: Catuṣpādvyavahāropakramaḥ
bhāṣāpādottarapadau kriyāpādas tathaiva ca /
pratyākalitapādaś ca vyavahāraś catuṣpadaḥ //
Note:
bhāṣāpāda-uttarapadau kriyāpādas tatha aiva ca /
pratyākalitapādaś ca vyavahāraś catuṣpadaḥ //
mithyāsaṃpratipattiś ca pratyavaskandanaṃ tathā /
prāṅnyāyaś cottarāḥ proktāś catvāraḥ śāstravedibhiḥ //
Note:
mithyā-saṃpratipattiś ca pratyavaskandanaṃ tathā /
prāṅnyāyaś ca uttarāḥ proktāś catvāraḥ śāstravedibhiḥ //
mithyāyāṃ ca catuṣpādaḥ pratyavaskandane tathā /
prāṅnyāye ca sa vijñeyo dvipāt saṃpratipattiṣu //
Note:
mithyāyāṃ ca catuṣpādaḥ pratyavaskandane tathā /
prāṅnyāye ca sa vijñeyo dvipāt saṃpratipattiṣu //
upāyaiś codyamānas tu na dadyād uttaraṃ tu yaḥ /
atikrānte saptarātre jito 'sau daṇdam arhati //
Note:
upāyaiś ca udyamānas tu na dadyād uttaraṃ tu yaḥ /
atikrānte saptarātre jito 'sau daṇdam arhati //
Note: pakṣa-lakṣaṇam
upasthite tatas tasmin vādī pakṣaṃ prakalpayet /
niravadyaṃ sapratijñaṃ pramāṇāgamasaṃyutam //
Note:
upasthite tatas tasmin vādī pakṣaṃ prakalpayet /
niravadyaṃ sapratijñaṃ pramāṇāgamasaṃyutam //
deśasthānasamāmāsapakṣāhonāmajātibhiḥ /
dravyasaṃkhyodayaṃ pīḍāṃ kṣāmaliṅgaṃ ca lekhayet //
Note:
deśa-sthāna-samā-māsapakṣa-āhonāmajātibhiḥ /
dravya-saṃkhya-udayaṃ pīḍāṃ kṣāmaliṅgaṃ ca lekhayet //
yaṃ ca artham abhiyuñjīta na taṃ viprakṛtiṃ nayet /
na ca pakṣāntaraṃ gacchet gacchan pūrvāt sa hīyate //
Note:
yaṃ ca artham abhiyuñjīta na taṃ viprakṛtiṃ nayet /
na ca pakṣa-antaraṃ gacchet gacchan pūrvāt sa hīyate //
Note: pakṣadoṣāḥ
aprasiddhaṃ sadoṣaṃ ca nirarthaṃ niṣprayojanam /
asādhyaṃ vā viruddhaṃ vā pakṣaṃ rājā vivarjayet //
Note:
aprasiddhaṃ sadoṣaṃ ca nirarthaṃ niṣprayojanam /
asādhyaṃ vā viruddhaṃ vā pakṣaṃ rājā vivarjayet //
na kenacit kṛto yas tu so 'prasiddha udāhṛtaḥ /
anyārthaḥ svārthahīnaś ca sadoṣaḥ parikīrtitaḥ //
Note:
na kenacit kṛto yas tu so 'prasiddha udāhṛtaḥ /
anyārthaḥ svārthahīnaś ca sadoṣaḥ parikīrtitaḥ //
svalpāparādhaḥ svalpārtho nirarthaka iti smṛtaḥ /
kāryabādhāvihīnas tu vijñeyo niṣprayojanaḥ //
Note:
svalpāparādhaḥ svalpa-artho nirarthaka iti smṛtaḥ /
kāryabādhāvihīnas tu vijñeyo niṣprayojanaḥ //
kusīdādyaiḥ padair hīno vyavahāro nirarthakaḥ /
vākpārṣyādibhiś caiva vijñeyo niṣprayojanaḥ //
Note:
kusīdādyaiḥ padair hīno vyavahāro nirarthakaḥ /
vākpārṣyādibhiś caiva vijñeyo niṣprayojanaḥ //
mamānena pradātavyaṃ śaśaśṛṅgakṛtaṃ dhanuḥ /
asaṃbhāvyam asādhyaṃ taṃ pakṣam āhur manīṣiṇaḥ //
Note:
mamānena pradātavyaṃ śaśaśṛṅgakṛtaṃ dhanuḥ /
asaṃbhāvyam asādhyaṃ taṃ pakṣam āhur manīṣiṇaḥ //
yasminn āvedite pakṣe prāḍvivāke ca rājani /
pure rāṣṭre virodhaḥ syād viruddhaḥ so 'bhidhīyate //
Note:
yasminn āvedite pakṣe prāḍvivāke ca rājani /
pure rāṣṭre virodhaḥ syād viruddhaḥ so 'bhidhīyate //
pratijñādoṣanirmuktaṃ sādhyaṃ satkāraṇānvitaṃ /
viścitaṃ lokasiddhaṃ ca pakṣaṃ pakṣavido viduḥ //
Note:
pratijñādoṣanirmuktaṃ sādhyaṃ satkāraṇānvitaṃ /
viścitaṃ lokasiddhaṃ ca pakṣaṃ pakṣavido viduḥ //
svalpākṣaraprabhūtārthā nissaṃdigdho nirākulaḥ /
virodhikāraṇair mukto virodhipratiṣedhakaḥ //
Note:
svalpākṣaraprabhūtārthā nissaṃdigdho nirākulaḥ /
virodhikāraṇair mukto virodhipratiṣedhakaḥ //
vacanasya pratijñātvaṃ tadarthasya hi pakṣatā /
asaṃkareṇa vaktavye vyavahāreṣu vādibhiḥ //
Note:
vacanasya pratijñātvaṃ tadarthasya hi pakṣatā /
asaṃkareṇa vaktavye vyavahāreṣu vādibhiḥ //
mohād vā yadi vā śāṭhyād yan noktaṃ pūrvavādinā /
uttarāntargataṃ vāpi tad grāhyam ubhayor api //
Note:
mohād vā yadi vā śāṭhyād yan na uktaṃ pūrvavādinā /
uttarāntargataṃ vāpi tad grāhyam ubhayor api //
evamādiguṇān samyag ālocya ca suniścitaḥ /
pakṣaḥ kṛtaḥ samādeyaḥ pakṣābhāsas tato 'nyathā //
Note:
evamādiguṇān samyag ālocya ca suniścitaḥ /
pakṣaḥ kṛtaḥ samādeyaḥ pakṣābhāsas tato 'nyathā //
deśakālavihīnaś ca dravyasaṃkhyāvivarjitaḥ /
sādhyapramāṇahīnaś ca pakṣo 'nādeya iṣyate //
Note:
deśa-kālavihīnaś ca dravyasaṃkhyāvivarjitaḥ /
sādhyapramāṇahīnaś ca pakṣo 'nādeya iṣyate //
mṛṣāyukti kriyāhīnam asādhyādyartham ākulam /
pūrvaṃ pakṣaṃ lekhyato vādahāniḥ prajāyate //
Note:
mṛṣāyukti kriyāhīnam asādhyādyartham ākulam /
pūrvaṃ pakṣaṃ lekhyato vādahāniḥ prajāyate //
apadiśyābhiyogaṃ yas tam atītyāparaṃ vadet /
kriyām uktvānyathā [?] brūyāt sa vādī hānim āpnuyāt //
Note:
apadiśya abhiyogaṃ yas tam atītya aparaṃ vadet /
kriyām uktva ānyathā [?] brūyāt sa vādī hānim āpnuyāt //
ūnādhikaṃ pūrvapkṣe tāvad vādī viśodhayet /
na dadyād uttaraṃ yāvat pratyarthī sabhyasaṃnidhau //
Note:
ūnādhikaṃ pūrvapkṣe tāvad vādī viśodhayet /
na dadyād uttaraṃ yāvat pratyarthī sabhyasaṃnidhau //
brahmahatyāsurāpānasteyagurvaṅganāgame /
anyeṣv asabhyavādeṣu prativādī na dīyate //
Note:
brahmahatyā-surāpānasteya-gurvaṅganāgame /
anyeṣv asabhyavādeṣu prativādī na dīyate //
manuṣyamāraṇe steye paradārābhimarśane /
abhakṣyabhakṣaṇe caiva kanyāharaṇadūṣane //
Note:
[33]manuṣyamāraṇe steye paradārābhimarśane /
abhakṣyabhakṣaṇe ca eva kanyāharaṇadūṣane //
pāruṣye kūṭakaraṇe nṛpadrohe tathaiva ca /
praṇivādī na dāpyaḥ syāt kartā tu vivadet svayam //
Note:
pāruṣye kūṭakaraṇe nṛpadrohe tatha aiva ca /
praṇivādī na dāpyaḥ syāt kartā tu vivadet svayam //
aṣṭādaśapado vādo vicāryo viniveditaḥ /
santy anyāni padāny atra tāni rājā viśet svayam //
Note:
aṣṭādaśapado vādo vicāryo viniveditaḥ /
santy anyāni padāny atra tāni rājā viśet svayam //
ṣaḍbhāgaharaṇaṃ śuddhaṃ samayāvikramo nidhiḥ /
vadhaḥ saṃharaṇaṃ steyam āsedhājñāvyatikramaḥ //
Note:
ṣaḍbhāgaharaṇaṃ śuddhaṃ samayāvikramo nidhiḥ /
vadhaḥ saṃharaṇaṃ steyam āsedhājñāvyatikramaḥ //
svayaṃ notpādayet kāryaṃ rājā vā sāsya pūruṣaḥ /
adhikāc chātayed arthān nyūnāṃś ca paripūrayet //
Note:
svayaṃ na utpādayet kāryaṃ rājā vā sa asya pūruṣaḥ /
adhikāc chātayed arthān nyūnāṃś ca paripūrayet //
bhūmau niveśayet tāvad yāvad artho viniścitaḥ /
śrutaṃ ca likhitaṃ caiva śodhitaṃ ca vicāritam //
Note:
bhūmau niveśayet tāvad yāvad artho viniścitaḥ /
śrutaṃ ca likhitaṃ ca eva śodhitaṃ ca vicāritam //
pūrvapakṣaṃ svabhāvoktaṃ prāḍvivāko 'tha lekhayet /
pāṇḍulekhyena phalake tataḥ patre viśodhitam //
Note:
pūrvapakṣaṃ svabhāva-uktaṃ prāḍvivāko 'tha lekhayet /
pāṇḍulekhyena phalake tataḥ patre viśodhitam //
āvedya tu gṛhīte 'rthe praśamaṃ yānti ye mithaḥ /
abhiyogānurūpeṇa teṣāṃ daṇḍaṃ prakalpayet //
Note:
āvedya tu gṛhīte 'rthe praśamaṃ yānti ye mithaḥ /
abhiyoga-anurūpeṇa teṣāṃ daṇḍaṃ prakalpayet //
anye vā ye puragrāmamahārājanavirodhakāḥ /
anadeyās tu te sarve vyavahārāḥ prakīrttitāḥ //
Note:
anye vā ye puragrāmamahārājanavirodhakāḥ /
anadeyās tu te sarve vyavahārāḥ prakīrttitāḥ //
pāṇḍulekhena phalake bhūmyāṃ vā prathamaṇ likhet /
nyūnādhikaṃ tu saṃśodhya paścāt patre niveśayet //
Note:
pāṇḍulekhena phalake bhūmyāṃ vā prathamaṇ likhet /
nyūna-adhikaṃ tu saṃśodhya paścāt patre niveśayet //
abhiyoktāpragalbhatvād vaktuṃ notsahate yadā /
tasya kālaḥ pradātavyaḥ kālaśaktyanurūpataḥ //
Note:
abhiyokta āpragalbhatvād vaktuṃ na utsahate yadā /
tasya kālaḥ pradātavyaḥ kālaśakty-anurūpataḥ //
yadi notsahate yatra vivādaṃ kartum icchatoḥ /
dātavyas tatra kālaḥ syād arthipratyarthinor api //
Note:
yadi na utsahate yatra vivādaṃ kartum icchatoḥ /
dātavyas tatra kālaḥ syād arthipratyarthinor api //
caturvidhaḥ pūrvapakṣaḥ pratipakṣas tathaiva ca /
caturdhā nirṇayaḥ proktaḥ kaś cid aṣṭavidhaḥ smṛtaḥ //
Note:
caturvidhaḥ pūrvapakṣaḥ pratipakṣas tatha aiva ca /
caturdhā nirṇayaḥ proktaḥ kaś cid aṣṭavidhaḥ smṛtaḥ //
deśaḥ kālas tathā sthānaṃ saṃniveśas tathaiva ca /
jñātṛsaṃjñā nivāsaś ca pramāṇaṃ kṣetranāma ca //
Note:
deśaḥ kālas tathā sthānaṃ saṃniveśas tatha aiva ca /
jñātṛsaṃjñā nivāsaś ca pramāṇaṃ kṣetranāma ca //
pitṛpaitāmahaṃ caiva pūrvarājānukīrtanam /
sthāvareṣu vivādeṣu daśaitāni niveśayet //
Note:
pitṛpaitāmahaṃ ca eva pūrvarājānukīrtanam /
sthāvareṣu vivādeṣu daśa etāni niveśayet //
śvolekhanaṃ vā labhate tryahaṃ saptāham eva vā /
matir utpadyate yāvat vivāde vaktum icchataḥ //
Note:
[35]śvolekhanaṃ vā labhate tryahaṃ saptāham eva vā /
matir utpadyate yāvat vivāde vaktum icchataḥ //
bahupratijñaṃ yat kāryaṃ vyavahāreṣu niścitaṃ /
kāmaṃ tad api gṛhṇīyād rājā tattvabṛbhutsayā //
Note:
bahupratijñaṃ yat kāryaṃ vyavahāreṣu niścitaṃ /
kāmaṃ tad api gṛhṇīyād rājā tattvabṛbhutsayā //
śaṅkābhiyogas tathyaṃ ca lakṣye 'rthe 'bhyarthanaṃ tathā /
vṛtte vāde punar nyāyaḥ pakṣo jñeyaś caturvidhaḥ //
Note:
śaṅkābhiyogas tathyaṃ ca lakṣye 'rthe 'bhyarthanaṃ tathā /
vṛtte vāde punar nyāyaḥ pakṣo jñeyaś caturvidhaḥ //
bhrāntiḥ śaṅkā samuddiṣṭā vaśyaṃ naṣṭārthadarśanam /
labdhe 'rthe 'bhyarthanaṃ mohas tathā vṛtte punaḥ kriyāḥ //
Note:
bhrāntiḥ śaṅkā samuddiṣṭā vaśyaṃ naṣṭārthadarśanam /
labdhe 'rthe 'bhyarthanaṃ mohas tathā vṛtte punaḥ kriyāḥ //
rājñāpavarjito yas tu yaś ca pauravirodhakṛt /
rāṣṭrasya vā samas tasya prakṛtīnāṃ tathaiva ca //
Note:
rājña āpavarjito yas tu yaś ca pauravirodhakṛt /
rāṣṭrasya vā samas tasya prakṛtīnāṃ tatha aiva ca //
nyāyaṃ va necchate kartum anyāyaṃ vā karoti yaḥ /
na lekhayati yas tv evaṃ tasya pakṣī na sidhyati //
Note:
nyāyaṃ va na icchate kartum anyāyaṃ vā karoti yaḥ /
na lekhayati yas tv evaṃ tasya pakṣī na sidhyati //
viruddhaṃ cāviruddhaṃ ca dvāv apy arthau niveśitau /
ekasmin yatra dṛśyete taṃ pakṣaṃ dūratas tyajet //
Note:
viruddhaṃ ca aviruddhaṃ ca dvāv apy arthau niveśitau /
ekasmin yatra dṛśyete taṃ pakṣaṃ dūratas tyajet //
Note: uttaram
yadā tv evaṃvidhaḥ pakṣaḥ kalpitaḥ pūrvavādinā /
dadyāt tatpakṣasaṃbaddhaṃ prativādī tadottaram //
Note:
yadā tv evaṃvidhaḥ pakṣaḥ kalpitaḥ pūrvavādinā /
dadyāt tatpakṣasaṃbaddhaṃ prativādī tada ūttaram //
viniścite pūrvapakṣe grāhyāgrāhyaviśeṣite /
pratijñāte sthirībhūte lekhayed uttaraṃ tataḥ //
Note:
viniścite pūrvapakṣe grāhya-agrāhya-viśeṣite /
pratijñāte sthirībhūte lekhayed uttaraṃ tataḥ //
Note: prārthayamānāya kālo deyaḥ
śālīnatvād bhayāt tadvat pratyarthī smṛtivibhramāt /
kālaṃ prārthayate yatra tatremaṃ labdhum arhati //
Note:
śālīnatvād bhayāt tadvat pratyarthī smṛtivibhramāt /
kālaṃ prārthayate yatra tatra imaṃ labdhum arhati //
ekāhatryahapañcāhasaptāhaṃ pakṣam eva vā /
māsaṃ catus trayaṃ varṣaṃ labhate śaktyapekṣayā //
Note:
[37]ekāha-tryaha-pañcāhasaptāhaṃ pakṣam eva vā /
māsaṃ catus trayaṃ varṣaṃ labhate śaktyapekṣayā //
pakṣasya vyāpakaṃ sāram asaṃdigdham anākulam /
avyākhyānagamyam etad uttaraṃ tadvido viduḥ //
Note:
pakṣasya vyāpakaṃ sāram asaṃdigdham anākulam /
avyākhyānagamyam etad uttaraṃ tadvido viduḥ //
uttaraṃ caturvidhaṃ saṃprati [ṣatmu?]raṃ, /
mithyottaraṃ prāṅnyāyauttaraṃ kāraṇottaraṃ ceti //
Note:
uttaraṃ caturvidhaṃ saṃprati [ṣatmu?]raṃ, /
mithyā-uttaraṃ prāṅnyāyauttaraṃ kāraṇa-uttaraṃ ca iti //
pūrvapakṣe yathārthaṃ tu na dadyād uttaraṃ tu yaḥ /
pratyakṣī dāpanīyaḥ syāt sāmādibhir upakramaiḥ //
Note:
pūrvapakṣe yathārthaṃ tu na dadyād uttaraṃ tu yaḥ /
pratyakṣī dāpanīyaḥ syāt sāmādibhir upakramaiḥ //
priyapūrvaṃ vacaḥ sāma bhedas tu bhayadarśanam /
arthāpakarṣaṇaṃ daṇḍas tāḍanaṃ bandhanaṃ tathā //
Note:
priyapūrvaṃ vacaḥ sāma bhedas tu bhayadarśanam /
arthāpakarṣaṇaṃ daṇḍas tāḍanaṃ bandhanaṃ tathā //
sāhasasteyapāruṣyago'bhiśāpe tathātyaye /
bhūmau vivādayet kṣipram akāle 'pi bṛhaspatiḥ //
Note:
sāhasa-steya-pāruṣyago-'bhiśāpe tathātyaye /
bhūmau vivādayet kṣipram akāle 'pi bṛhaspatiḥ //
anyavādī kriyādveṣī nopasthāyī niruttaraḥ /
āhutaḥ prapalāyī ca hīnaḥ pañcavidhaḥ smṛtaḥ //
Note:
anyavādī kriyādveṣī na upasthāyī niruttaraḥ /
āhutaḥ prapalāyī ca hīnaḥ pañcavidhaḥ smṛtaḥ //
kanyāyā dūṣaṇe steye kalahe sāhaseṣu ca /
upadhau kūṭasākṣye ca sadya eva vivādayet //
Note:
kanyāyā dūṣaṇe steye kalahe sāhaseṣu ca /
upadhau kūṭasākṣye ca sadya eva vivādayet //
dhenāvanaḍuhi kṣetre strīṣu prajanane tathā /
nyāse yācitake datte tathaiva krayavikraye //
Note:
dhenāvanaḍuhi kṣetre strīṣu prajanane tathā /
nyāse yācitake datte tatha aiva kraya-vikraye //
prāṅnyāye kāraṇoktau ca pratyarthī nirdiśet kriyām /
mithyoktau pūrvavādī tu pratipattau na saṃbhavet //
Note:
prāṅnyāye kāraṇa-uktau ca pratyarthī nirdiśet kriyām /
mithyā-uktau pūrvavādī tu pratipattau na saṃbhavet //
anuktvā kāraṇaṃ yatra pakṣaṃ vādī prapadyate /
pratipattis tu sā jñeyā kāraṇaṃ tūttaraṃ pṛthak //
Note:
anuktvā kāraṇaṃ yatra pakṣaṃ vādī prapadyate /
pratipattis tu sā jñeyā kāraṇaṃ tu uttaraṃ pṛthak //
sarvālāpaṃ tu yaḥ kṛtvā mitho 'lpam api saṃvadet /
sarvam eva tu dāpyaḥ syād abhiyukto bṛhaspatiḥ //
Note:
sarvālāpaṃ tu yaḥ kṛtvā mitho 'lpam api saṃvadet /
sarvam eva tu dāpyaḥ syād abhiyukto bṛhaspatiḥ //
vākpāruṣye ca bhūmyau ca divyaṃ tu parivarjayet /
vikrayādānasaṃbandhe kriyādānam anicchati //
Note:
vākpāruṣye ca bhūmyau ca divyaṃ tu parivarjayet /
vikrayādānasaṃbandhe kriyādānam anicchati //
Note: caturvidham uttaram
abhiyukto 'bhiyogasya yadi kuryāt tu nihnavam /
mithyā tat tu vijānīyād uttaraṃ vyavahārataḥ //
Note:
abhiyukto 'bhiyogasya yadi kuryāt tu nihnavam /
mithyā tat tu vijānīyād uttaraṃ vyavahārataḥ //
śrutvābhiyogaṃ pratyarthī yadi tat pratipadyate /
sā tu saṃpratipattis tu śāstravidbhir udāhṛtā //
Note:
śrutva ābhiyogaṃ pratyarthī yadi tat pratipadyate /
sā tu saṃpratipattis tu śāstravidbhir udāhṛtā //
arthinābhihito yo 'rthaḥ pratyarthī yadi taṃ tathā /
prapadya kāraṇaṃ brūyāt pratyavaskandanaṃ hi tat //
Note:
arthina ābhihito yo 'rthaḥ pratyarthī yadi taṃ tathā /
prapadya kāraṇaṃ brūyāt pratyavaskandanaṃ hi tat //
yo 'rthinārthaḥ prabhāṣyeta pratyarthī yadi taṃ tathā /
prapadya kāraṇaṃ brūyād ādharyaṃ manur abravīt //
Note:
yo 'rthina ārthaḥ prabhāṣyeta pratyarthī yadi taṃ tathā /
prapadya kāraṇaṃ brūyād ādharyaṃ manur abravīt //
ācāreṇāvasanno 'pi punar lekhayate yadi /
sa vineyo jitaḥ pūrvaṃ prāṅnyāyas tu sa ucyate //
Note:
ācāreṇa avasanno 'pi punar lekhayate yadi /
sa vineyo jitaḥ pūrvaṃ prāṅnyāyas tu sa ucyate //
tathye tathyaṃ prayuñjīta mithyāyāṃ cāpi lekhayet /
kāraṇaṃ kāraṇopete prāgjaye tu jayaṃ tathā //
Note:
tathye tathyaṃ prayuñjīta mithyāyāṃ ca api lekhayet /
kāraṇaṃ kāraṇa-upete prāgjaye tu jayaṃ tathā //
bhayadṛṣṭodbhavā mithyā garhitā śāstravedibhiḥ /
satyā saṃpratipattis tu dharmyā sā parikīrtitā //
Note:
bhayadṛṣṭa-udbhavā mithyā garhitā śāstravedibhiḥ /
satyā saṃpratipattis tu dharmyā sā parikīrtitā //
prāṅnyāyakaraṇe tathyaṃ ślāghyaṃ sadbhir udāhṛtam /
viparītam adharmyaṃ syāt pratyarthī hānim āpnuyāt //
Note:
prāṅnyāyakaraṇe tathyaṃ ślāghyaṃ sadbhir udāhṛtam /
viparītam adharmyaṃ syāt pratyarthī hānim āpnuyāt //
ahaṃpūurvikayā yātāv arthipratyarthinau yadā /
vādo varṇānupūrvyeṇa grāhyaḥ pīḍām avekṣya ca //
Note:
ahaṃpūurvikayā yātāv arthipratyarthinau yadā /
vādo varṇānupūrvyeṇa grāhyaḥ pīḍām avekṣya ca //
ekakāle samānīte pratyarthī sabhyasaṃnidhau /
pūrvapakṣākṣarasamaṃ lekhayed uttaraṃ tataḥ //
Note:
ekakāle samānīte pratyarthī sabhyasaṃnidhau /
pūrvapakṣākṣarasamaṃ lekhayed uttaraṃ tataḥ //
pratyarthavidhir ākhyātaḥ saṃgatārthaprapādane /
caturvidhasyāpy adhunā yat tad grāhyaṃ tad ucyate //
Note:
pratyarthavidhir ākhyātaḥ saṃgatārthaprapādane /
caturvidhasya apy adhunā yat tad grāhyaṃ tad ucyate //
prastutād anyan madhyasthaṃ nyūnādhikam asaṃgatam /
avācyasāraṃ saṃdigdhaṃ pratipakṣaṃ na lakṣayet //
Note:
prastutād anyan madhyasthaṃ nyūna-adhikam asaṃgatam /
avācyasāraṃ saṃdigdhaṃ pratipakṣaṃ na lakṣayet //
bhayaṃ karoti bhedaṃ vā bhīṣaṇaṃ vā nirodhanam /
etāni vādino 'rthasya vyavahāre sa hīyate //
Note:
bhayaṃ karoti bhedaṃ vā bhīṣaṇaṃ vā nirodhanam /
etāni vādino 'rthasya vyavahāre sa hīyate //
ṛtvigādir niyuktas tu samau saṃparikīrtitau /
yajñe svāmy āpnuyāt puṇyaṃ hāniṃ vāde 'tha vā jayaṃ //
Note:
ṛtvigādir niyuktas tu samau saṃparikīrtitau /
yajñe svāmy āpnuyāt puṇyaṃ hāniṃ vāde 'tha vā jayaṃ //
pūrvottare 'bhilikhite yatra vādī pramīyate /
pratyarthī vā sutas tābhyāṃ vyavahāraṃ viśodhayet //
Note:
[41]pūrva-uttare 'bhilikhite yatra vādī pramīyate /
pratyarthī vā sutas tābhyāṃ vyavahāraṃ viśodhayet //
anirṇīte vivāde tu vipralabdho bhaven nṛpaḥ /
jayadānaṃ samaṃ na syāt tasmāt kāryāṇi nirṇayet //
Note:
anirṇīte vivāde tu vipralabdho bhaven nṛpaḥ /
jayadānaṃ samaṃ na syāt tasmāt kāryāṇi nirṇayet //
sākṣiṇas tu samuddiśya yas tu tān na vivādayet /
triṃsadrātrāt tripakṣād vā tasya hāniḥ prajāyate //
Note:
sākṣiṇas tu samuddiśya yas tu tān na vivādayet /
triṃsadrātrāt tripakṣād vā tasya hāniḥ prajāyate //
āhūtaprapalāyī ca maunī sākṣiparājitaḥ /
svavākyapratipannaś ca hīnavādī caturvidhaḥ //
Note:
āhūtaprapalāyī ca maunī sākṣiparājitaḥ /
svavākyapratipannaś ca hīnavādī caturvidhaḥ //
prapalāyī tripakṣeṇa maunī vā saptabhir dinaiḥ /
sākṣibhinnas tatkṣaṇena pratipannaś ca hīyate //
Note:
prapalāyī tripakṣeṇa maunī vā saptabhir dinaiḥ /
sākṣibhinnas tatkṣaṇena pratipannaś ca hīyate //
niveditasya akathanam anupasthānam eva ca /
pakṣārthidoṣau maunaṃ ca hīyamānasya lakṣaṇam //
Note:
niveditasya akathanam anupasthānam eva ca /
pakṣārthidoṣau maunaṃ ca hīyamānasya lakṣaṇam //
mahāpāpopapāpābhyāṃ pātakenātha saṃsadi /
yo 'bhiśastas tat kṣamate saṃyuktaṃ tam vidur janāḥ //
Note:
mahāpāpa-upapāpābhyāṃ pātakena atha saṃsadi /
yo 'bhiśastas tat kṣamate saṃyuktaṃ tam vidur janāḥ //
tasmād yatnena kartavyaṃ budhenātmaviśodhanam /
yad yad gurutaraṃ kāryaṃ tat tat pūrvaṃ viśodhayet //
Note:
tasmād yatnena kartavyaṃ budhenā atmaviśodhanam /
yad yad gurutaraṃ kāryaṃ tat tat pūrvaṃ viśodhayet //
mahāpāpābhiśasto yaḥ pātakāt tartum icchati /
pūrvam aṅgīkṛtaṃ tena jito 'sau daṇḍam arhati //
Note:
mahāpāpābhiśasto yaḥ pātakāt tartum icchati /
pūrvam aṅgīkṛtaṃ tena jito 'sau daṇḍam arhati //
ācārakaraṇe divye kṛtvopasthānaniścayam /
nopasthito yadā kaś cic chalaṃ tatra na kārayet //
Note:
ācārakaraṇe divye kṛtva ūpasthānaniścayam /
na upasthito yadā kaś cic chalaṃ tatra na kārayet //
daivarājakṛto doṣas tatkāle tu yadā bhavet /
avadhityāgamātreṇa na bhavet sa parājitaḥ //
Note:
daivarājakṛto doṣas tatkāle tu yadā bhavet /
avadhityāgamātreṇa na bhavet sa parājitaḥ //
purvottare saṃniviṣṭe vicāre saṃpravartite /
praśamaṃ ye mitho yānti dāpyas te dviguṇaṃ damam //
Note:
purva-uttare saṃniviṣṭe vicāre saṃpravartite /
praśamaṃ ye mitho yānti dāpyas te dviguṇaṃ damam //
pūrvottarārthe likhite prakrānte kāryanirṇaye /
dvayoḥ saṃtaptayoḥ sandhiḥ syād ayaḥkhaṇḍayor iva //
Note:
[43]pūrva-uttarārthe likhite prakrānte kāryanirṇaye /
dvayoḥ saṃtaptayoḥ sandhiḥ syād ayaḥkhaṇḍayor iva //
Note: sandhivicāraḥ
sākṣisabhyavikalpas tu bhavet tatrobhayor api /
dolāyamānayoḥ sandhiḥ prakuryātāṃ vicakṣaṇaiḥ //
Note:
sākṣisabhyavikalpas tu bhavet tatra ubhayor api /
dolāyamānayoḥ sandhiḥ prakuryātāṃ vicakṣaṇaiḥ //
pramāṇasamatā yatra bhedaḥ śāstracaritrayoḥ /
tatra rājāmayā sandhir ubhayor api śasyate //
Note:
pramāṇasamatā yatra bhedaḥ śāstra-caritrayoḥ /
tatra rājāmayā sandhir ubhayor api śasyate //
yatra sāṃśāyiko dharmo vyavahāraś ca pārthive /
sandhis tatra tu kartavyo 'yasoḥ saṃtaptayor yathā //
Note:
yatra sāṃśāyiko dharmo vyavahāraś ca pārthive /
sandhis tatra tu kartavyo 'yasoḥ saṃtaptayor yathā //
samaḥ sandhis tadā kāryo viṣamas tu nivartate /
dharmārthopagrahaḥ kīrtiḥ bhavet sāmyena bhūbhṛtaḥ /
na kliśyante sākṣisabhyā airaṃ ca vinivartate //
Note:
samaḥ sandhis tadā kāryo viṣamas tu nivartate /
dharmārtha-upagrahaḥ kīrtiḥ bhavet sāmyena bhūbhṛtaḥ /
na kliśyante sākṣisabhyā airaṃ ca vinivartate //
nigrahānugrahaṃ daṇḍaṃ dharmaṃ prāpya yaśo 'yaśaḥ /
vigrahāj jāyate nṛṇāṃ punardoṣas tathaiva ca //
Note:
nigraha-anugrahaṃ daṇḍaṃ dharmaṃ prāpya yaśo 'yaśaḥ /
vigrahāj jāyate nṛṇāṃ punardoṣas tatha aiva ca //
tasmāt kulagaṇādhyakṣā dharmajñāḥ samadṛṣṭayaḥ /
adveṣalobhā yad brūyus tat kartavyaṃ vijānatā //
Note:
tasmāt kulagaṇādhyakṣā dharmajñāḥ samadṛṣṭayaḥ /
adveṣalobhā yad brūyus tat kartavyaṃ vijānatā //
Note: kriyāpādaḥ
śodhite likhite samyag iti nirdoṣa uttare /
pratyarthino 'rthino vāpi kriyā kāraṇam iṣyate //
Note:
śodhite likhite samyag iti nirdoṣa uttare /
pratyarthino 'rthino vāpi kriyā kāraṇam iṣyate //
ye tu tiṣṭhanti karaṇe teṣām sabhyair vibhāvanā /
kathayitvottaraṃ samyag dātavyaikasya vādinaḥ //
Note:
ye tu tiṣṭhanti karaṇe teṣām sabhyair vibhāvanā /
kathayitva ūttaraṃ samyag dātavya aikasya vādinaḥ //
Note: pramāṇānāṃ balābalam
pratijñāṃ bhāvayed vādī pratyarthī kāraṇaṃ tathā /
prāgvṛttavādī vijayaṃ jayapattreṇa bhāvayet //
Note:
pratijñāṃ bhāvayed vādī pratyarthī kāraṇaṃ tathā /
prāgvṛttavādī vijayaṃ jayapattreṇa bhāvayet //
pūrvapāde vilikhitaṃ yathākṣaram aśeṣataḥ /
arthī tṛtīyapāde tu kriyayā pratipādayet //
Note:
pūrvapāde vilikhitaṃ yathākṣaram aśeṣataḥ /
arthī tṛtīyapāde tu kriyayā pratipādayet //
śrutvā pūrvottaraṃ sabhyair nirdiṣṭā yasya bhāvanā /
vibhāvayet pratijñātaṃ so 'khilaṃ likhitādinā //
Note:
śrutvā pūrva-uttaraṃ sabhyair nirdiṣṭā yasya bhāvanā /
vibhāvayet pratijñātaṃ so 'khilaṃ likhitādinā //
dviprakārā kriyā proktā mānuṣīi daivikī tathā /
ekaikānekadhā bhinnā ṛṣibhis tattvavedibhiḥ //
Note:
dviprakārā kriyā proktā mānuṣīi daivikī tathā /
ekaika ānekadhā bhinnā ṛṣibhis tattvavedibhiḥ //
sākṣiṇo likhitaṃ bhuktir mānuṣaṃ trividhaṃ smṛtam /
dhaṭād yā dharmajāntā tu daivī navavidhā kriyā //
Note:
sākṣiṇo likhitaṃ bhuktir mānuṣaṃ trividhaṃ smṛtam /
dhaṭād yā dharmajāntā tu daivī navavidhā kriyā //
sākṣilekhyānumānaṃ ca mānuṣī trividhā kriyā /
sākṣī dvādaśa bhedas tu likhitaṃ tv aṣṭadhā smṛtam //
Note:
sākṣilekhyānumānaṃ ca mānuṣī trividhā kriyā /
sākṣī dvādaśa bhedas tu likhitaṃ tv aṣṭadhā smṛtam //
anumānaṃ tridhā proktaṃ navadhā daivikī kriyā /
prathame vā tṛtīye vā pramāṇaṃ daivamānuṣam //
Note:
anumānaṃ tridhā proktaṃ navadhā daivikī kriyā /
prathame vā tṛtīye vā pramāṇaṃ daivamānuṣam //
uttare syāc caturthe tu sasākṣijayapatrakam /
ṛṇādikeṣu kāryeṣu kalpayen mānuṣīṃ kriyām //
Note:
uttare syāc caturthe tu sasākṣijayapatrakam /
ṛṇādikeṣu kāryeṣu kalpayen mānuṣīṃ kriyām //
prāṅnyāye pratyavaskande pratyarthī sādhayet svayam /
uttarārthaṃ pratijñārthaṃ arthī mithyottare punaḥ //
Note:
[47]prāṅnyāye pratyavaskande pratyarthī sādhayet svayam /
uttarārthaṃ pratijñārthaṃ arthī mithyā-uttare punaḥ //
kriyā na daivikī proktā vidyamāneṣu sākṣiṣu /
lekhye ca sati vādeṣu na syād divyaṃ na sākṣiṇaḥ //
Note:
kriyā na daivikī proktā vidyamāneṣu sākṣiṣu /
lekhye ca sati vādeṣu na syād divyaṃ na sākṣiṇaḥ //
vākpāruṣye mahīvāde niṣiddhā daivikī kriyā /
pradātavyā prayatnena sāhaseṣu caturṣv api //
Note:
vākpāruṣye mahīvāde niṣiddhā daivikī kriyā /
pradātavyā prayatnena sāhaseṣu caturṣv api //
nṛpadrohe sāhase ca kalpayed daivikīṃ kriyām //
Note:
nṛpadrohe sāhase ca kalpayed daivikīṃ kriyām //
maṇimuktāpravālānāṃ kūṭahṛtpāśahārakaḥ /
hiṃsako 'nyāṅganāsevī parīkṣyaḥ śapathaiḥ sadā //
Note:
maṇimuktāpravālānāṃ kūṭahṛtpāśahārakaḥ /
hiṃsako 'nyāṅganāsevī parīkṣyaḥ śapathaiḥ sadā //
mahāpāpābhiśāpeṣu nikṣepe haraṇe tathā /
divyaiḥ kāryaṃ parīkṣeta rājā satsv api sākṣiṣu //
Note:
mahāpāpābhiśāpeṣu nikṣepe haraṇe tathā /
divyaiḥ kāryaṃ parīkṣeta rājā satsv api sākṣiṣu //
likhite sākṣivāde ca saṃdigdhir jāyate yadi /
anumāne ca saṃbhrānte tatra divyaṃ viśodhanam //
Note:
likhite sākṣivāde ca saṃdigdhir jāyate yadi /
anumāne ca saṃbhrānte tatra divyaṃ viśodhanam //
dyūte samāhvaye caiva vivāde samupasthite /
sākṣiṇaḥ sādhanaṃ proktaṃ na divyaṃ na ca lekhakam //
Note:
dyūte samāhvaye ca eva vivāde samupasthite /
sākṣiṇaḥ sādhanaṃ proktaṃ na divyaṃ na ca lekhakam //
yathālābhopapannais tair nirṇayaṃ kārayen nṛpaḥ /
prakānte sāhase vāde pāruṣye daṇḍavācike /
balodbhūteṣu kāryeṣu sākṣiṇo divyam eva ca //
Note:
yathālābha-upapannais tair nirṇayaṃ kārayen nṛpaḥ /
prakānte sāhase vāde pāruṣye daṇḍavācike /
bala-udbhūteṣu kāryeṣu sākṣiṇo divyam eva ca //
ṛṇe lekhyaṃ sākṣiṇo vā yuktileśādayo 'pi vā /
daivikī vā kriyā proktā prajānāṃ hitakāmyayā //
Note:
ṛṇe lekhyaṃ sākṣiṇo vā yuktileśādayo 'pi vā /
daivikī vā kriyā proktā prajānāṃ hitakāmyayā //
cirantanopāṃśukṛte ciranaṣṭeṣu sākṣiṣu /
praduṣṭeṣv anumāneṣu divyaiḥ kāryaṃ viśodhayet //
Note:
cirantana-upāṃśukṛte ciranaṣṭeṣu sākṣiṣu /
praduṣṭeṣv anumāneṣu divyaiḥ kāryaṃ viśodhayet //
Note: sākṣiṇaḥ
nava sapta ca pañca syuś catvāras traya eva vā /
ubhau vā śrotriyau khyātau naikaṃ pṛcchet kadā cana //
Note:
nava sapta ca pañca syuś catvāras traya eva vā /
ubhau vā śrotriyau khyātau na ekaṃ pṛcchet kadā cana //
dyūtakaḥ śaṭikāgrāhī kāryamadhyagatas tathā /
eka eva pramāṇaṃ syān nṛpo 'dhyakṣas tathaiva ca //
Note:
dyūtakaḥ śaṭikāgrāhī kāryamadhyagatas tathā /
eka eva pramāṇaṃ syān nṛpo 'dhyakṣas tatha aiva ca //
stenāḥ sāhasikāḥ ṣaṇḍāḥ kitavāḥ sūcakās tathā /
na sākṣiṇas te duṣṭātvāt teṣu sākṣiyaṃ na vidyate //
Note:
stenāḥ sāhasikāḥ ṣaṇḍāḥ kitavāḥ sūcakās tathā /
na sākṣiṇas te duṣṭātvāt teṣu sākṣiyaṃ na vidyate //
Note: sākṣibhedāḥ
likhito likhito gūḍhaḥ smāritaḥ kulyadūtakau /
yadṛcchaś cottaraś caiva kāryamadhyagato 'paraḥ //
Note:
likhito likhito gūḍhaḥ smāritaḥ kulya-dūtakau /
yadṛcchaś ca uttaraś ca eva kāryamadhyagato 'paraḥ //
nṛpo 'dhyakṣas tathā grāmaḥ sākṣī dvādaśadhā smṛtaḥ /
prabhedam eṣāṃ vakṣyāmi yathāvad anupūrvaśaḥ //
Note:
nṛpo 'dhyakṣas tathā grāmaḥ sākṣī dvādaśadhā smṛtaḥ /
prabhedam eṣāṃ vakṣyāmi yathāvad anupūrvaśaḥ //
jātināmādilikhitaṃ yena svaṃ pitryam eva ca /
nivāsaś ca vijñeyaḥ sākṣī likhitasaṃjñakaḥ //
Note:
jātināmādilikhitaṃ yena svaṃ pitryam eva ca /
nivāsaś ca vijñeyaḥ sākṣī likhitasaṃjñakaḥ //
arthinā ca kriyā bhedais tasya kṛtvā ṛṇādikam /
pratyakṣaṃ likhyate yas tu lekhitaḥ sa udāhṛtaḥ //
Note:
arthinā ca kriyā bhedais tasya kṛtvā ṛṇādikam /
pratyakṣaṃ likhyate yas tu lekhitaḥ sa udāhṛtaḥ //
kuḍyavyavahito yas tu śrāvyate ṛṇabhāṣitam /
vinihnuto yathābhūtaṃ gūḍhaḥ sākṣī sa ucyate //
Note:
[51]kuḍyavyavahito yas tu śrāvyate ṛṇabhāṣitam /
vinihnuto yathābhūtaṃ gūḍhaḥ sākṣī sa ucyate //
āhūya yaḥ kṛtaḥ sākṣī ṛṇanyāsakriyādike /
smāryate ca muhuryaś ca smāritaḥ sa udāhṛtaḥ //
Note:
āhūya yaḥ kṛtaḥ sākṣī ṛṇanyāsakriyādike /
smāryate ca muhuryaś ca smāritaḥ sa udāhṛtaḥ //
vibhāgadāne vipaṇe jñātir yaś copayujyate /
dvayoḥ samāno dharmajñaḥ kulyaḥ sa parikīrtitaḥ //
Note:
vibhāgadāne vipaṇe jñātir yaś ca upayujyate /
dvayoḥ samāno dharmajñaḥ kulyaḥ sa parikīrtitaḥ //
arthipratyarthivacanaṃ śṛṇuyāt preṣitas tu yaḥ /
ubhayoḥ saṃmataḥ sādhuḥ dūtakaḥ sa udāhṛtaḥ //
Note:
arthi-pratyarthivacanaṃ śṛṇuyāt preṣitas tu yaḥ /
ubhayoḥ saṃmataḥ sādhuḥ dūtakaḥ sa udāhṛtaḥ //
kriyamāṇe tu kartavye yaḥ kaś cit svayam āgataḥ /
atra sākṣī tvam asmākam ukto yādṛcchikas tu saḥ //
Note:
kriyamāṇe tu kartavye yaḥ kaś cit svayam āgataḥ /
atra sākṣī tvam asmākam ukto yādṛcchikas tu saḥ //
yatra sākṣī diśaṃ gacchen mumūrṣur vā yathākramam /
anyaṃ saṃśrāvayet taṃ tu vidyād uttarasākṣiṇam //
Note:
yatra sākṣī diśaṃ gacchen mumūrṣur vā yathākramam /
anyaṃ saṃśrāvayet taṃ tu vidyād uttarasākṣiṇam //
sākṣiṇām api yaḥ sākṣyam upary upari bhāṣatām /
śravaṇāc chravaṇād vāpi sa sākṣy uttarasaṃjñitaḥ //
Note:
sākṣiṇām api yaḥ sākṣyam upary upari bhāṣatām /
śravaṇāc chravaṇād vāpi sa sākṣy uttarasaṃjñitaḥ //
ubhābhyāṃ yasya viśvastaṃ kāryaṃ cāpi niveditam /
gūḍhadhārī sa vijñeyaḥ kāryamadhyāgatas tathā //
Note:
ubhābhyāṃ yasya viśvastaṃ kāryaṃ cāpi niveditam /
gūḍhadhārī sa vijñeyaḥ kāryamadhyāgatas tathā //
arthipratyarthinor vākyaṃ yac chrutaṃ bhūbhṛtā svayam /
sa eva tatra sākṣī syād visaṃvāde dvayor api //
Note:
arthi-pratyarthinor vākyaṃ yac chrutaṃ bhūbhṛtā svayam /
sa eva tatra sākṣī syād visaṃvāde dvayor api //
nirṇīte vyavahāre tu punar nyāyo yadā bhavet /
adhyakṣaḥ sabhyasahitaḥ sākṣī syāt tatra nānyathā //
Note:
[53]nirṇīte vyavahāre tu punar nyāyo yadā bhavet /
adhyakṣaḥ sabhyasahitaḥ sākṣī syāt tatra nānyathā //
vyuṣitaṃ chāditaṃ yatra sīmāyāṃ ca samantataḥ /
sa kṛtto 'pi bhavet sākṣī grāmas tatra na saṃśayaḥ //
Note:
vyuṣitaṃ chāditaṃ yatra sīmāyāṃ ca samantataḥ /
sa kṛtto 'pi bhavet sākṣī grāmas tatra na saṃśayaḥ //
likhitau dvau tathā gūḍhau tricatuḥpañca lekhitāḥ /
yadṛccha smāritāḥ kulyās tathā cottarasākṣiṇaḥ //
Note:
likhitau dvau tathā gūḍhau tricatuḥpañca lekhitāḥ /
yadṛccha smāritāḥ kulyās tathā ca uttarasākṣiṇaḥ //
dūtakaḥ svaṭikāgrāhīkāryamadhyagatas tathā /
eka eva pramāṇaṃ syān nṛpo 'dhyakṣas tathaiva ca //
Note:
dūtakaḥ svaṭikāgrāhīkāryamadhyagatas tathā /
eka eva pramāṇaṃ syān nṛpo 'dhyakṣas tatha aiva ca //
Note: sākṣidoṣakathanaṃ duṣṭānāṃ daṇḍaś ca
sākṣiṇo 'rthasamuddiṣṭān yas tu doṣeṇa dūṣayet /
aduṣṭaṃ dūṣayan vādī tatsamaṃ daṇḍam arhati //
Note:
sākṣiṇo 'rthasamuddiṣṭān yas tu doṣeṇa dūṣayet /
aduṣṭaṃ dūṣayan vādī tatsamaṃ daṇḍam arhati //
lekhyadoṣās tu ye kecit sākṣiṇām caiva ye smṛtāḥ /
vādakāle tu vaktavyāḥ paścād uktān na dūṣayet //
Note:
lekhyadoṣās tu ye kecit sākṣiṇām ca eva ye smṛtāḥ /
vādakāle tu vaktavyāḥ paścād uktān na dūṣayet //
sākṣidoṣāḥ prayoktavyāḥ saṃsadi prativādinā /
patre vilikhya tān sarvān vācyaṃ pratyuttaraṃ tataḥ //
Note:
sākṣidoṣāḥ prayoktavyāḥ saṃsadi prativādinā /
patre vilikhya tān sarvān vācyaṃ pratyuttaraṃ tataḥ //
pratipattau na sākṣitvam arhanti tu kadā cana /
ato 'nyathā bhāvanīyāḥ kriyāyāṃ prativādinā //
Note:
pratipattau na sākṣitvam arhanti tu kadā cana /
ato 'nyathā bhāvanīyāḥ kriyāyāṃ prativādinā //
abhāvayan damaṃ dāpyaḥ pratyarthī sākṣiṇā sphuṭam /
bhāvitāḥ sākṣiṇaḥ sarve sākṣidharmanirākṛtāḥ //
Note:
abhāvayan damaṃ dāpyaḥ pratyarthī sākṣiṇā sphuṭam /
bhāvitāḥ sākṣiṇaḥ sarve sākṣidharmanirākṛtāḥ //
pratyarthino 'rthino vāpi sākṣidūṣaṇasādhane /
prastutārthopayogena vyavahārāntaraṃ na ca //
Note:
pratyarthino 'rthino vāpi sākṣidūṣaṇasādhane /
prastutārtha-upayogena vyavahārāntaraṃ na ca //
jitaḥ sa vinayaṃ dāpyaḥ śāstradṛṣṭena karmaṇā /
yadi vādī nirākāṅkṣaḥ sākṣī satye vyavasthitaḥ //
Note:
jitaḥ sa vinayaṃ dāpyaḥ śāstradṛṣṭena karmaṇā /
yadi vādī nirākāṅkṣaḥ sākṣī satye vyavasthitaḥ //
ukte 'rthe sākṣiṇo yas tu dūṣayan prāgadūṣitān /
na ca tatkāraṇaṃ brūyāt prāpnuyāt pūrvasāhasam //
Note:
ukte 'rthe sākṣiṇo yas tu dūṣayan prāgadūṣitān /
na ca tatkāraṇaṃ brūyāt prāpnuyāt pūrvasāhasam //
lekhyaṃ vā sākṣiṇo vāpi vivāde yasya dūṣitāḥ /
tasya kāryaṃ na śodhyaṃ tu yāvat tan na viśodhayet //
Note:
lekhyaṃ vā sākṣiṇo vāpi vivāde yasya dūṣitāḥ /
tasya kāryaṃ na śodhyaṃ tu yāvat tan na viśodhayet //
sākṣibhir gaditaiḥ sabhyaiḥ prakrānte nirṇaye tu yaḥ /
punarvivādaṃ kurute rājā tatra vicārayet //
Note:
[55]sākṣibhir gaditaiḥ sabhyaiḥ prakrānte nirṇaye tu yaḥ /
punarvivādaṃ kurute rājā tatra vicārayet //
sākṣisaṃdūṣaṇe kāryaṃ pūrvaṃ sākṣiviśodhanam /
śuddheṣu sākṣiṣu tataḥ paścāt kāryaṃ viśodhayet //
Note:
sākṣisaṃdūṣaṇe kāryaṃ pūrvaṃ sākṣiviśodhanam /
śuddheṣu sākṣiṣu tataḥ paścāt kāryaṃ viśodhayet //
satyapraśaṃsāvacanair anṛtasyāpavarjanaiḥ /
sabhyaiḥ saṃbodhanīyās tu dharmaśāstrārthavedibhiḥ //
Note:
satyapraśaṃsāvacanair anṛtasyāpavarjanaiḥ /
sabhyaiḥ saṃbodhanīyās tu dharmaśāstrārthavedibhiḥ //
ā janmanaś cā maraṇāt sukṛtaṃ yat tvayārjitam /
tat sarvaṃ nāśam āyāti vitathasyābhiśaṃsanāt //
Note:
ā janmanaś cā maraṇāt sukṛtaṃ yat tvayārjitam /
tat sarvaṃ nāśam āyāti vitathasyābhiśaṃsanāt //
kūṭasab hyaḥ kūṭasākṣī brahmahā ca samāḥ smṛtāḥ /
bhrūṇahā mitrahā caiṣāṃ nādhikaḥ samudāhṛtaḥ //
Note:
kūṭasab hyaḥ kūṭasākṣī brahmahā ca samāḥ smṛtāḥ /
bhrūṇahā mitrahā ca eṣāṃ nādhikaḥ samudāhṛtaḥ //
evaṃ viditvā yaḥ sākṣī sa yathārthaṃ vadet tataḥ /
teneha kīrtim āpnoti paratra ca śubhāṃ gatim //
Note:
evaṃ viditvā yaḥ sākṣī sa yathārthaṃ vadet tataḥ /
tena iha kīrtim āpnoti paratra ca śubhāṃ gatim //
puruṣāḥ santi lobhād ye kāryaṃ prabrūyur anyathā /
santi cānye durātmānḥ kūṭalekhyakṛto narāḥ //
Note:
puruṣāḥ santi lobhād ye kāryaṃ prabrūyur anyathā /
santi cānye durātmānḥ kūṭalekhyakṛto narāḥ //
praṣṭavyāḥ sākṣiṇo ye tu varjyāś caiva narādhamāḥ /
tān ahaṃ kathayiṣyāmi sāṃprataṃ śāstracotitān //
Note:
praṣṭavyāḥ sākṣiṇo ye tu varjyāś ca eva narādhamāḥ /
tān ahaṃ kathayiṣyāmi sāṃprataṃ śāstracotitān //
śrautasmārtakriyāyuktāḥ lobhadveṣavivarjitāḥ /
kulīnāḥ sākṣiṇo 'nindyās tapodānadayānvitāḥ //
Note:
śrauta-smārtakriyāyuktāḥ lobhadveṣavivarjitāḥ /
kulīnāḥ sākṣiṇo 'nindyās tapo-dāna-dayānvitāḥ //
Note: asākṣiṇaḥ
mātuḥ pitā pitṛvyaś ca bhāryāyā bhrātṛmātarau /
bhrātā sakhā ca jāmātā sarvavādeṣv asākṣiṇaḥ //
Note:
mātuḥ pitā pitṛvyaś ca bhāryāyā bhrātṛmātarau /
bhrātā sakhā ca jāmātā sarvavādeṣv asākṣiṇaḥ //
parastrīpānasaktāś ca kitavāḥ pūrvadūṣitāḥ /
unmattārtāḥ sāhasikā nāstikāś ca na sākṣiṇaḥ //
Note:
parastrīpānasaktāś ca kitavāḥ pūrvadūṣitāḥ /
unmattārtāḥ sāhasikā nāstikāś ca na sākṣiṇaḥ //
santo 'pi na pramāṇaṃ syur mṛte dhanini sākṣiṇaḥ /
putre tu śrāvitā ye syuḥ svayam āsannamṛtyunā //
Note:
santo 'pi na pramāṇaṃ syur mṛte dhanini sākṣiṇaḥ /
putre tu śrāvitā ye syuḥ svayam āsannamṛtyunā //
vihāyopānaduṣṇīṣaṃ dakṣiṇaṃ pāṇim uddharet /
hiraṇyaṃ gośakṛd darbhān samādāya ṛtaṃ vadet //
Note:
vihāya upānad-uṣṇīṣaṃ dakṣiṇaṃ pāṇim uddharet /
hiraṇyaṃ gośakṛd darbhān samādāya ṛtaṃ vadet //
upasthitāḥ parīkṣyāḥ syuḥ svarvarṇeṅgitādibhiḥ /
sakṛt pramādāparādhivipraṃ vyāpadi pīḍitam /
bhaṭādibhir vadhyamānaṃ rakṣed uktvānṛtāny api //
Note:
[57]upasthitāḥ parīkṣyāḥ syuḥ svarvarṇa-iṅgitādibhiḥ /
sakṛt pramādāparādhivipraṃ vyāpadi pīḍitam /
bhaṭādibhir vadhyamānaṃ rakṣed uktva ānṛtāny api //
yasyāśeṣaḥ pratijñārthaḥ sākṣibhiḥ prativarṇitaḥ /
sa jayī syād anyathā tu sādhyārthaṃ na samāpnuyāt //
Note:
yasyāśeṣaḥ pratijñārthaḥ sākṣibhiḥ prativarṇitaḥ /
sa jayī syād anyathā tu sādhyārthaṃ na samāpnuyāt //
āhūto yatra nāgacchet sākṣī rogavivarjitaḥ /
ṛṇaṃ damaṃ ca dāpyaḥ syāt tripakṣāt paratas tu saḥ //
Note:
āhūto yatra nāgacchet sākṣī rogavivarjitaḥ /
ṛṇaṃ damaṃ ca dāpyaḥ syāt tripakṣāt paratas tu saḥ //
Note: sākṣyuktibalāblavicāraḥ
sākṣidvaidhe prabhūtāḥ syur grāhyāḥ sāmye guṇānvitāḥ /
guṇidvaidhe kriyāyuktās tatsāmye śucimattarāḥ //
Note:
sākṣidvaidhe prabhūtāḥ syur grāhyāḥ sāmye guṇānvitāḥ /
guṇidvaidhe kriyāyuktās tatsāmye śucimattarāḥ //
apṛṣṭāḥ satyavacane praśnasyākathane tathā /
sākṣiṇaḥ san niroddhvyā garhyā daṇḍyāś ca dharmataḥ //
Note:
apṛṣṭāḥ satyavacane praśnasyākathane tathā /
sākṣiṇaḥ san niroddhvyā garhyā daṇḍyāś ca dharmataḥ //
deśakālavayodravyasaṃjñājātipramāṇataḥ /
anyūnaṃ cen nigaditaṃ siddhaṃ sādhyaṃ vinirdiśet //
Note:
deśa-kāla-vayo-dravyasaṃjñā-jāti-pramāṇataḥ /
anyūnaṃ cen nigaditaṃ siddhaṃ sādhyaṃ vinirdiśet //
deśakālavayodravyapramāṇākṛtijātiṣu /
yatra vipratipattiḥ syāt sākṣyaṃ tad api nānyathā //
Note:
deśa-kāla-vayo-dravyapramāṇa-ākṛti-jātiṣu /
yatra vipratipattiḥ syāt sākṣyaṃ tad api nānyathā //
nirdiṣṭeṣv arthajāteṣu sākṣī cet sākṣya āgate /
na brūyād akṣasrasamaṃ na tan nigaditaṃ bhavet //
Note:
nirdiṣṭeṣv arthajāteṣu sākṣī cet sākṣya āgate /
na brūyād akṣasrasamaṃ na tan nigaditaṃ bhavet //
pūrvapakṣe pratijñātam aśeṣaṃ pratibhāvayet /
ūnādhikaṃ tu yatroktaṃ na tan nigaditaṃ bhavet //
Note:
pūrvapakṣe pratijñātam aśeṣaṃ pratibhāvayet /
ūna-adhikaṃ tu yatra uktaṃ na tan nigaditaṃ bhavet //
ūnam abhyadhikaṃ vārtham vibrūyur yatra sākṣiṇaḥ /
tadarthānuktavijñeyam eṣa sākṣividhiḥ smṛtaḥ //
Note:
ūnam abhyadhikaṃ vārtham vibrūyur yatra sākṣiṇaḥ /
tadarthānuktavijñeyam eṣa sākṣividhiḥ smṛtaḥ //
sādhyārthāṃśe nigadite sākṣibhiḥ sakalaṃ bhavet /
strīsaṅge sāhase caurye yat sādhyaṃ parikalpyate //
Note:
sādhyārthāṃśe nigadite sākṣibhiḥ sakalaṃ bhavet /
strīsaṅge sāhase caurye yat sādhyaṃ parikalpyate //
ūnādhikaṃ tu yatra syāt sākṣyaṃ tatra vivarjayet /
sākṣī tatra na daṇḍyaḥ syād abruvan daṇḍam arhati //
Note:
ūna-adhikaṃ tu yatra syāt sākṣyaṃ tatra vivarjayet /
sākṣī tatra na daṇḍyaḥ syād abruvan daṇḍam arhati //
Note: likhitam
sākṣiṇām eṣa nirdiṣṭaḥ saṃkhyālakṣaṇaniścayaḥ /
likhitasyādhunā vacmi vidhānam anupūrvaśaḥ //
Note:
sākṣiṇām eṣa nirdiṣṭaḥ saṃkhyālakṣaṇaniścayaḥ /
likhitasya adhunā vacmi vidhānam anupūrvaśaḥ //
ṛṇādike 'pi samaye bhrāntiḥ saṃjāyate yataḥ /
dhātrākṣarāṇi sṛṣṭāni patrārūḍhāny ataḥ purā //
Note:
ṛṇādike 'pi samaye bhrāntiḥ saṃjāyate yataḥ /
dhātra ākṣarāṇi sṛṣṭāni patrārūḍhāny ataḥ purā //
Note: lekhyalakṣaṇam
deśācārahutaṃ varṣamāsapakṣādivṛddhimat /
ṛṇisākṣilekhakānaṃ hastāṅkaṃ lekhyam ucyate //
Note:
deśācārahutaṃ varṣamāsa-pakṣādivṛddhimat /
ṛṇi-sākṣi-lekhakānaṃ hastāṅkaṃ lekhyam ucyate //
Note: lekhyabhedāḥ
rājalekhyaṃ sthānakṛtaṃ svahastalikhitaṃ tathā /
lekhyaṃ tat trividhaṃ proktaṃ bhinnaṃ tad bahudhā punaḥ //
Note:
rājalekhyaṃ sthānakṛtaṃ svahastalikhitaṃ tathā /
lekhyaṃ tat trividhaṃ proktaṃ bhinnaṃ tad bahudhā punaḥ //
bhāgadānakrayādhināṃ saṃviddāsaṛṇādibhiḥ /
saptadhā laukikaṃ lekhyaṃ trividhaṃ rājaśāsanam //
Note:
bhāga-dāna-krayādhināṃ saṃviddāsaṛṇādibhiḥ /
saptadhā laukikaṃ lekhyaṃ trividhaṃ rājaśāsanam //
vibhāgapatram ity etad bhāgānāṃ nirṇaye kṛtam /
sīmāvivāde nirṇīte sīmāpatram iti smṛtam //
Note:
vibhāgapatram ity etad bhāgānāṃ nirṇaye kṛtam /
sīmāvivāde nirṇīte sīmāpatram iti smṛtam //
dānalekhyaṃ bhāgalekhyaṃ sīmālekhyaṃ tathaiva ca /
krayalekhyaṃ dāsalekhyam ādhilekhyaṃ tataḥ param //
Note:
dānalekhyaṃ bhāgalekhyaṃ sīmālekhyaṃ tatha aiva ca /
krayalekhyaṃ dāsalekhyam ādhilekhyaṃ tataḥ param //
saṃviduddāmlekhyaṃ ca jayapatrakam eva ca /
sandhipatraṃ tathaivaitat kriyābhedād anekadhā //
Note:
saṃviduddāmlekhyaṃ ca jayapatrakam eva ca /
sandhipatraṃ tatha aiva etat kriyābhedād anekadhā //
ādhyartham ādhilekhyaṃ syād dāsārthaṃ dāsapatrakam //
Note:
ādhyartham ādhilekhyaṃ syād dāsārthaṃ dāsapatrakam //
samīhitārthasiddhyarthaṃ grāmaśreṇigaṇādibhiḥ /
śāstrāvirodhi dharmārthe kṛtaṃ saṃvittipatrakam //
Note:
samīhitārthasiddhyarthaṃ grāmaśreṇigaṇādibhiḥ /
śāstrāvirodhi dharmārthe kṛtaṃ saṃvittipatrakam //
bhrātaraḥ saṃvibhaktā ye svarucyā tu parasparam /
vibhāgapatraṃ kurvanti bhāgalekhyaṃ tad ucyate //
Note:
[61]bhrātaraḥ saṃvibhaktā ye svarucyā tu parasparam /
vibhāgapatraṃ kurvanti bhāgalekhyaṃ tad ucyate //
bhūmiṃ dattvā yas tu patraṃ kuryāc candrārkakālikam /
anācchedām anāhāryaṃ dānalekhyaṃ tu tad vidhuḥ //
Note:
bhūmiṃ dattvā yas tu patraṃ kuryāc candrārkakālikam /
anācchedām anāhāryaṃ dānalekhyaṃ tu tad vidhuḥ //
gṛhakṣetrādikaṃ krītvā tulyamūlyākṣarānvitam /
patraṃ kārayate yat tu krayalekhyaṃ tad ucyate //
Note:
gṛhakṣetrādikaṃ krītvā tulyamūlyākṣarānvitam /
patraṃ kārayate yat tu krayalekhyaṃ tad ucyate //
jaṅgamaṃ sthāvaram bandhaṃ dattvā lekhyaṃ karoti yat /
gopyabhogyakriyāyuktam ādhilekhyaṃ tu tat smṛtam //
Note:
jaṅgamaṃ sthāvaram bandhaṃ dattvā lekhyaṃ karoti yat /
gopya-bhogya-kriyāyuktam ādhilekhyaṃ tu tat smṛtam //
grāmo deśaś ca yat kuryān mattalekhyaṃ parasparam /
rājāvirodhi dharmārthe saṃvitpatraṃ vadanti tat //
Note:
grāmo deśaś ca yat kuryān mattalekhyaṃ parasparam /
rājāvirodhi dharmārthe saṃvitpatraṃ vadanti tat //
vastrānnahīnaḥ kāntāre likhitaṃ kurute tu yat /
karmāhaṃ te kariṣyāmi dāsapatraṃ tad iṣyate //
Note:
vastra-annahīnaḥ kāntāre likhitaṃ kurute tu yat /
karmāhaṃ te kariṣyāmi dāsapatraṃ tad iṣyate //
dhanaṃ vṛdhyā gṛhītvā tu svayaṃ kuryāc ca kārayet /
uddhārapatraṃ tat proktam ṛṇalekhyaṃ manīṣibhiḥ //
Note:
dhanaṃ vṛdhyā gṛhītvā tu svayaṃ kuryāc ca kārayet /
uddhārapatraṃ tat proktam ṛṇalekhyaṃ manīṣibhiḥ //
pūgaśreṇigaṇādīnāṃ yā sthitiḥ parikīrtitā /
tasyāstu sādhanaṃ lekhyaṃ na divyaṃ na ca sākṣiṇaḥ //
Note:
pūgaśreṇigaṇādīnāṃ yā sthitiḥ parikīrtitā /
tasyāstu sādhanaṃ lekhyaṃ na divyaṃ na ca sākṣiṇaḥ //
pūgaśreṇyādikānāṃ tu samayasya sthiteḥ kṛtam /
sthitipatraṃ tu tat proktaṃ manvādismṛtivedibhiḥ //
Note:
pūgaśreṇyādikānāṃ tu samayasya sthiteḥ kṛtam /
sthitipatraṃ tu tat proktaṃ manvādismṛtivedibhiḥ //
Note: rājño dānaśāsanam
dattvā bhyymyādikaṃ rājā tāmrapatre paṭe 'tha vā /
śāsanaṃ kārayed dharmaṃ sthānavaṃśādisaṃyutam //
Note:
dattvā bhyymyādikaṃ rājā tāmrapatre paṭe 'tha vā /
śāsanaṃ kārayed dharmaṃ sthānavaṃśādisaṃyutam //
mātāpitror ātmanaś ca puṇyāyāmukasūnave /
dattaṃ mayāmukāyādya dānaṃ sabrahmacāriṇe //
Note:
[63]mātā-pitror ātmanaś ca puṇyāya amukasūnave /
dattaṃ maya āmukāya adya dānaṃ sabrahmacāriṇe //
anācchedyam anāhāryaṃ sarvaṃ bhāvyavivarjitam /
candrārkasamakālīnaṃ putrapautrānvayānugam //
Note:
anācchedyam anāhāryaṃ sarvaṃ bhāvyavivarjitam /
candrārkasamakālīnaṃ putrapautrānvayānugam //
dātuḥ pālayituḥ svargaṃ hartur narakam eva ca /
ṣaṣṭivarṣasahasrāṇi dānacchedaphalaṃ likhet //
Note:
dātuḥ pālayituḥ svargaṃ hartur narakam eva ca /
ṣaṣṭivarṣasahasrāṇi dānacchedaphalaṃ likhet //
samudrāvarṣamāsādi dhanādhyakṣākṣarānvitam /
jñātaṃ mayeti likhitaṃ sandhivigrahalekhakaiḥ //
Note:
samudrāvarṣamāsādi dhanādhyakṣākṣarānvitam /
jñātaṃ maya īti likhitaṃ sandhivigrahalekhakaiḥ //
evaṃvidhaṃ rājakṛtaṃ śāsanaṃ tad udāhṛtam /
Note: prasādalikhitamdeśādikaṃ yasya rājā likhitaṃ tu prayacchati //
Note:
evaṃvidhaṃ rājakṛtaṃ śāsanaṃ tad udāhṛtam /
Note: prasādalikhitamdeśādikaṃ yasya rājā likhitaṃ tu prayacchati //
sevāśauryādinā tuṣṭaḥ prasādalikhitaṃ hi tat /
Note: jayapatrampūrvottarakriyāvādanirṇayānte yadā nṛpaḥ /
pradadyāj jayine lekhyaṃ jayapatraṃ tad ucyate //
Note:
sevāśauryādinā tuṣṭaḥ prasādalikhitaṃ hi tat /
Note: jayapatrampūrvottarakriyāvādanirṇayānte yadā nṛpaḥ /
pradadyāj jayine lekhyaṃ jayapatraṃ tad ucyate //
yad vṛttaṃ vyavahāre tu pūrvapakṣottarādikam /
kriyāvadadhāraṇopetaṃ jayapatro 'khilaṃ likhet //
Note:
yad vṛttaṃ vyavahāre tu pūrvapakṣa-uttarādikam /
kriyāvadadhāraṇa-upetaṃ jayapatro 'khilaṃ likhet //
sādhayet sādhyam arthaṃ tu catuṣpādanvitaṃ jaye /
rājamudrānvitaṃ caiva jayapatrakam iṣyate //
Note:
sādhayet sādhyam arthaṃ tu catuṣpādanvitaṃ jaye /
rājamudrānvitaṃ ca eva jayapatrakam iṣyate //
anyavādyādihīnebhya itareṣām pradīyate /
vṛttānuvādasaṃsiddhaṃ tac ca syāj jayapatrakam //
Note:
anyavādyādihīnebhya itareṣām pradīyate /
vṛttānuvādasaṃsiddhaṃ tac ca syāj jayapatrakam //
Note: lekhyadūṣaṇāni
mumūruṣuhīnaluptārthair unmātavyasanāturaiḥ /
viṣopadhibalāt kārakṛtaṃ lekhyaṃ na sidhyati //
Note:
[65]mumūruṣuhīnaluptārthair unmātavyasanāturaiḥ /
viṣa-upadhibalāt kārakṛtaṃ lekhyaṃ na sidhyati //
dūṣito garhitaḥ sākṣī yatraiko viniveśitaḥ /
kūṭalekhyaṃ tu tat prāha lekhako vāpi tādṛśaḥ //
Note:
dūṣito garhitaḥ sākṣī yatra eko viniveśitaḥ /
kūṭalekhyaṃ tu tat prāha lekhako vāpi tādṛśaḥ //
yad ujvalaṃ cirakṛtaṃ malinaṃ svalpakālikam /
bhagnaṃ mliṣtākṣarayutaṃ lekhyaṃ kūṭatvam āpnuyāt //
Note:
yad ujvalaṃ cirakṛtaṃ malinaṃ svalpakālikam /
bhagnaṃ mliṣtākṣarayutaṃ lekhyaṃ kūṭatvam āpnuyāt //
darpaṇasthaṃ yathā bimbam asat sad iva dṛśyate /
tathā lekhyasabimb āni kurvanti kuśalā janāḥ //
Note:
darpaṇasthaṃ yathā bimbam asat sad iva dṛśyate /
tathā lekhyasabimb āni kurvanti kuśalā janāḥ //
tathyena hi pramāṇaṃ tu doṣeṇaiva tu dūṣaṇam /
evaṃ duṣṭaṃ nṛpasthāne yasmiṃs tad dhi vicāryate //
Note:
tathyena hi pramāṇaṃ tu doṣeṇa eva tu dūṣaṇam /
evaṃ duṣṭaṃ nṛpasthāne yasmiṃs tad dhi vicāryate //
vimṛśya brāhmaṇaiḥ sārdhaṃ vaktṛdoṣaṃ nirūpayet //
Note:
vimṛśya brāhmaṇaiḥ sārdhaṃ vaktṛdoṣaṃ nirūpayet //
yena te kūṭatāṃ yānti sākṣilekhakakārakāḥ /
tena duṣṭaṃ bhavel lekhyaṃ śuddhaiḥ śuddhaṃ vinirdiśet //
Note:
yena te kūṭatāṃ yānti sākṣilekhakakārakāḥ /
tena duṣṭaṃ bhavel lekhyaṃ śuddhaiḥ śuddhaṃ vinirdiśet //
dattaṃ lekhye svahastaṃ tu ṛṇiko yadi nihnute /
patrasthaiḥ sākṣibhir vācā lekhakasya matena ca //
Note:
dattaṃ lekhye svahastaṃ tu ṛṇiko yadi nihnute /
patrasthaiḥ sākṣibhir vācā lekhakasya matena ca //
sthānabhraṣṭās tv akāntisthāḥ saṃdigdhā lakṣaṇacyutāḥ /
yatraivaṃ syuḥ sthitā varṇā lekhyaṃ duṣṭaṃ tadā bhṛguḥ //
Note:
sthānabhraṣṭās tv akāntisthāḥ saṃdigdhā lakṣaṇacyutāḥ /
yatra evaṃ syuḥ sthitā varṇā lekhyaṃ duṣṭaṃ tadā bhṛguḥ //
uddharel lekhyam āhartā tatputro bhuktim eva tu /
abhiyuktaḥ pramītaś cet tatputras tat samuddharet //
Note:
uddharel lekhyam āhartā tatputro bhuktim eva tu /
abhiyuktaḥ pramītaś cet tatputras tat samuddharet //
jñātvā kāryaṃ deśakālakuśalāḥ kūṭakārakāḥ /
kurvantisadṛśaṃ lekhyaṃ tad yatnena vicārayet //
Note:
jñātvā kāryaṃ deśakālakuśalāḥ kūṭakārakāḥ /
kurvantisadṛśaṃ lekhyaṃ tad yatnena vicārayet //
lekhyam ālekhyavat kecil likhanti kuśalā janāḥ /
tasmān na lekhyasāmarthyāt siddhir aikāntikī matā //
Note:
lekhyam ālekhyavat kecil likhanti kuśalā janāḥ /
tasmān na lekhyasāmarthyāt siddhir aikāntikī matā //
strībālārtān lipyavijñān vañcayanti svabāndhavāḥ /
lekhyaṃ kṛtvā svanāmāṅkaṃ jñeyaṃ yuktyāgamais tu tat //
Note:
strībālārtān lipyavijñān vañcayanti svabāndhavāḥ /
lekhyaṃ kṛtvā svanāmāṅkaṃ jñeyaṃ yuktyāgamais tu tat //
trividhasyāsya lekhyasya bhrāntiḥ saṃjāyate yadā /
ṛṇisākṣilekhakānāṃ hastoktyā śodhayet tataḥ //
Note:
[67]trividhasyāsya lekhyasya bhrāntiḥ saṃjāyate yadā /
ṛṇi-sākṣi-lekhakānāṃ hasta-uktyā śodhayet tataḥ //
udyāmam udayādānād ādhānaṃ phalasaṃgrahāt /
pratiyogidhanāḍhyatvāj jñeyaṃ yatropadhiḥ kṛtaḥ //
Note:
udyāmam udayādānād ādhānaṃ phalasaṃgrahāt /
pratiyogidhanāḍhyatvāj jñeyaṃ yatra upadhiḥ kṛtaḥ //
darśitaṃ pratikālaṃ yac chrāvitaṃ smāritaṃ ca yat /
lekhyaṃ sidhyati sarvatra mṛteṣv api hi sākṣiṣu //
Note:
darśitaṃ pratikālaṃ yac chrāvitaṃ smāritaṃ ca yat /
lekhyaṃ sidhyati sarvatra mṛteṣv api hi sākṣiṣu //
vācakair yatra sāmarthyam akṣarāṇāṃ vihanyate /
kriyāṇāṃ sarvanāśaḥ syād anavasthā ca jāyate //
Note:
vācakair yatra sāmarthyam akṣarāṇāṃ vihanyate /
kriyāṇāṃ sarvanāśaḥ syād anavasthā ca jāyate //
lekhyaṃ triṃśat samātītam adṛṣṭāśrāvitaṃ ca yat /
na tatsiddhim avāpnoti tiṣṭhatsv api hi sākṣiṣu //
Note:
lekhyaṃ triṃśat samātītam adṛṣṭa-aśrāvitaṃ ca yat /
na tatsiddhim avāpnoti tiṣṭhatsv api hi sākṣiṣu //
prayukte śāntalābhe tu likhitaṃ yo na darśayet /
na yācate ca ṛṇikaṃ tat saṃdeham avāpnuyāt //
Note:
prayukte śāntalābhe tu likhitaṃ yo na darśayet /
na yācate ca ṛṇikaṃ tat saṃdeham avāpnuyāt //
kulaśreṇigaṇādīnāṃ yathākālaṃ pradarśitam /
śrāvayet smārayec caiva tathā syād balavattaram //
Note:
kulaśreṇigaṇādīnāṃ yathākālaṃ pradarśitam /
śrāvayet smārayec ca eva tathā syād balavattaram //
yadi labdhaṃ bhavet kiñ cit prajñaptir vā tathā bhavet /
pramāṇam eva likhitaṃ mṛtā yady api sākṣiṇaḥ //
Note:
yadi labdhaṃ bhavet kiñ cit prajñaptir vā tathā bhavet /
pramāṇam eva likhitaṃ mṛtā yady api sākṣiṇaḥ //
āḍhyasya nikaṭasthasya yac chaktena na yācitam /
śuddharṇāśaṅkayā tatra lekhyaṃ durbalatām iyāt //
Note:
āḍhyasya nikaṭasthasya yac chaktena na yācitam /
śuddharṇāśaṅkayā tatra lekhyaṃ durbalatām iyāt //
unmattajaḍabalānāṃ rājabhītapravāsinām /
apragalbhabhayārtānāṃ na lekhyaṃ hānim āpnuyāt //
Note:
unmatta-jaḍa-balānāṃ rājabhītapravāsinām /
apragalbhabhayārtānāṃ na lekhyaṃ hānim āpnuyāt //
atha pañcatvam āpanno lekhakaḥ sākṣibhiḥ saha /
tat svahastādibhis teṣām viśudhyate na saṃśayaḥ //
Note:
atha pañcatvam āpanno lekhakaḥ sākṣibhiḥ saha /
tat svahastādibhis teṣām viśudhyate na saṃśayaḥ //
ṛṇisvahastasaṃdehe jīvato vā mṛtasya vā /
tatsvahastakṛtair anyaiḥ patrais tallekhyaniṛṇayaḥ //
Note:
ṛṇisvahastasaṃdehe jīvato vā mṛtasya vā /
tatsvahastakṛtair anyaiḥ patrais tal-lekhyaniṛṇayaḥ //
lekhye saṃśayam āpanne sākṣilekhakakartṛbhiḥ /
duṣṭeṣu teṣu taddhastakṛtapūrvākṣarādibhiḥ //
Note:
lekhye saṃśayam āpanne sākṣilekhakakartṛbhiḥ /
duṣṭeṣu teṣu taddhastakṛtapūrvākṣarādibhiḥ //
na jātu hīyate lekhyaṃ sākṣibhiḥ śapathena vā /
adarśanāśrāvitābhyāṃ hāniṃ prāpnoty upekṣayā //
Note:
na jātu hīyate lekhyaṃ sākṣibhiḥ śapathena vā /
adarśanāśrāvitābhyāṃ hāniṃ prāpnoty upekṣayā //
ataḥ parīkṣyam ubhayam etad rājñā viśeṣataḥ /
ekam eva bhavel lekhyam ekasyārthasya siddhaye //
Note:
ataḥ parīkṣyam ubhayam etad rājñā viśeṣataḥ /
ekam eva bhavel lekhyam ekasyārthasya siddhaye //
anekeṣu tu lekhyeṣu doṣam utpādayed api /
deśācāraviruddhaṃ yat saṃdigdhaṃ kramavarjitam /
kṛtam asvāminā yac ca sādhyahīnaṃ ca duṣyati //
Note:
anekeṣu tu lekhyeṣu doṣam utpādayed api /
deśācāraviruddhaṃ yat saṃdigdhaṃ kramavarjitam /
kṛtam asvāminā yac ca sādhyahīnaṃ ca duṣyati //
Note: bhuktiḥ
dhanamūlāḥ kriyāḥ sarvā yatnās tatsādhane matāḥ /
vardhanaṃ rakṣaṇaṃ bhoga iti tasya vidhikramaḥ //
Note:
dhanamūlāḥ kriyāḥ sarvā yatnās tatsādhane matāḥ /
vardhanaṃ rakṣaṇaṃ bhoga iti tasya vidhikramaḥ //
Note: dhanaprabhedāḥ
tat punas trividhaṃ jñeyaṃ śuklaṃ śabaḷam eva ca /
kṛṣṇaṃ ca tatra vijñeyaḥ prabhedaḥ saptadhā punaḥ //
Note:
tat punas trividhaṃ jñeyaṃ śuklaṃ śabaḷam eva ca /
kṛṣṇaṃ ca tatra vijñeyaḥ prabhedaḥ saptadhā punaḥ //
śrutaśauryatapaḥ kanyāśiṣyayājyānvayāgatam /
dhanaṃ saptavidhaṃ śulkam ubhayo hy asya tadvidhaḥ //
Note:
śrutaśauryatapaḥ kanyāśiṣyayājyānvayāgatam /
dhanaṃ saptavidhaṃ śulkam ubhayo hy asya tadvidhaḥ //
kusīdakṛṣivāṇijyaśulkaśilpānuvṛttibhiḥ /
kṛtopakārād āptaṃ ca śabaḷaṃ samudāhṛtam //
Note:
kusīdakṛṣivāṇijyaśulkaśilpānuvṛttibhiḥ /
kṛta-upakārād āptaṃ ca śabaḷaṃ samudāhṛtam //
pāśakadyūtadūtārthapratirūpakasāhasaiḥ /
vyājenopārjitaṃ yac ca tat kṛṣṇaṃ samudāhṛtam //
Note:
pāśakadyūtadūtārthapratirūpakasāhasaiḥ /
vyājena-upārjitaṃ yac ca tat kṛṣṇaṃ samudāhṛtam //
tena krayo vikrayaś ca dānaṃ grahaṇam eva ca /
vividhāś ca prayujyante kriyāsaṃbhogam eva ca //
Note:
tena krayo vikrayaś ca dānaṃ grahaṇam eva ca /
vividhāś ca prayujyante kriyāsaṃbhogam eva ca //
yathāvidhena dravyeṇa yat kiñ cit kurute naraḥ /
tathāvidham avāpnoti tatphalaṃ pretya ceha ca //
Note:
yathāvidhena dravyeṇa yat kiñ cit kurute naraḥ /
tathāvidham avāpnoti tatphalaṃ pretya ca iha ca //
tat punar dvādaśavidhaṃ prativarṇāśrayaṃ smṛtam /
sādhāraṇaṃ syāt trividhaṃ śeṣaṃ navavidhaṃ smṛtam //
Note:
tat punar dvādaśavidhaṃ prativarṇāśrayaṃ smṛtam /
sādhāraṇaṃ syāt trividhaṃ śeṣaṃ navavidhaṃ smṛtam //
kramāgataṃ prītidāyaṃ prāptaṃ ca saha bhāryayā /
aviśeṣeṇa sarveṣāṃ varṇānāṃ trividhaṃ smṛtam //
Note:
[71]kramāgataṃ prītidāyaṃ prāptaṃ ca saha bhāryayā /
aviśeṣeṇa sarveṣāṃ varṇānāṃ trividhaṃ smṛtam //
vaiśeṣikaṃ dhanaṃ jñeyaṃ brāhmaṇasya trilakṣaṇam /
pratigrahaṇalabdhaṃ yad yājyaṃ tac chiṣyatas tathā //
Note:
vaiśeṣikaṃ dhanaṃ jñeyaṃ brāhmaṇasya trilakṣaṇam /
pratigrahaṇalabdhaṃ yad yājyaṃ tac chiṣyatas tathā //
trividhaṃ kṣatriyasyāpi prāhur vaiśeṣikaṃ dhanam /
yuddhopalabdhaṃ karato daṇḍāc ca vyavahārataḥ //
Note:
trividhaṃ kṣatriyasyāpi prāhur vaiśeṣikaṃ dhanam /
yuddha-upalabdhaṃ karato daṇḍāc ca vyavahārataḥ //
vaiśeṣikaṃ dhanaṃ jñeyaṃ vaiśyasyāpi trilakṣaṇam /
kṛṣigorakṣavāṇijyaṃ śūdrasyaiṣām anugrahāt //
Note:
vaiśeṣikaṃ dhanaṃ jñeyaṃ vaiśyasyāpi trilakṣaṇam /
kṛṣi-gorakṣa-vāṇijyaṃ śūdrasya eṣām anugrahāt //
sarveṣām eva varṇānām evaṃ dharmyo dhanāgamaḥ /
viparyayād adharmaḥ syān na ced āpad garīyasī //
Note:
sarveṣām eva varṇānām evaṃ dharmyo dhanāgamaḥ /
viparyayād adharmaḥ syān na ced āpad garīyasī //
āpatsv anantarāvṛttir brāhmaṇasya vidhīyate /
vaiśyavṛttiś ca tasyoktā na jaghanyā kathaṃ cana //
Note:
āpatsv anantarāvṛttir brāhmaṇasya vidhīyate /
vaiśyavṛttiś ca tasya uktā na jaghanyā kathaṃ cana //
kathaṃ cana na kurvīta brāhmaṇaḥ karma vārṣalam /
vṛṣalaḥ karma na brāhmaṃ patanīye hi te tayoḥ //
Note:
kathaṃ cana na kurvīta brāhmaṇaḥ karma vārṣalam /
vṛṣalaḥ karma na brāhmaṃ patanīye hi te tayoḥ //
utkṛṣṭaṃ cāpakṛṣṭaṃ tayoḥ karma na vidyate /
madhyame karmaṇī hitvā sarvasādhāraṇī hi te //
Note:
utkṛṣṭaṃ cāpakṛṣṭaṃ tayoḥ karma na vidyate /
madhyame karmaṇī hitvā sarvasādhāraṇī hi te //
āpadaṃ brāhmaṇas tīrtvā kṣatravṛttyā bhṛte jane /
utsṛjet kṣetravṛttiṃ tāṃ kṛtvā pāvanam ātmanaḥ //
Note:
āpadaṃ brāhmaṇas tīrtvā kṣatravṛttyā bhṛte jane /
utsṛjet kṣetravṛttiṃ tāṃ kṛtvā pāvanam ātmanaḥ //
tasyām eva tu yo bhuktau brāhmaṇo ramate rasāt /
kāṇḍapṛṣṭhaś cyuto mārgād aṅkito 'yaṃ prakīrtitaḥ //
Note:
tasyām eva tu yo bhuktau brāhmaṇo ramate rasāt /
kāṇḍapṛṣṭhaś cyuto mārgād aṅkito 'yaṃ prakīrtitaḥ //
svakulaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā yo vai parakulaṃ vrajet /
tena duścaritenāsau kāṇḍapṛṣṭha iti smṛtaḥ //
Note:
svakulaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā yo vai parakulaṃ vrajet /
tena duścaritena asau kāṇḍapṛṣṭha iti smṛtaḥ //
divākṛte kāryavidhau grāmeṣu nagareṣu ca /
saṃbhave sākṣiṇāṃ caiva na divyā bhavati kriyā //
Note:
divākṛte kāryavidhau grāmeṣu nagareṣu ca /
saṃbhave sākṣiṇāṃ ca eva na divyā bhavati kriyā //
dvāramārgakriyābhogajalavāhādike tathā /
bhuktir eva tu gurvo syān na lekhyaṃ na ca sākṣiṇaḥ //
Note:
dvāramārgakriyābhogajalavāhādike tathā /
bhuktir eva tu gurvo syān na lekhyaṃ na ca sākṣiṇaḥ //
etad vidhānam ākhyātaṃ sākṣiṇāṃ likhitasya ca /
saṃprati sthāvaraprāpter bhukteś ca vidhir ucyate //
Note:
etad vidhānam ākhyātaṃ sākṣiṇāṃ likhitasya ca /
saṃprati sthāvaraprāpter bhukteś ca vidhir ucyate //
vidyayā krayabandhena śauryabhāgānvayāgatam /
sapiṇḍasyāprajasyāṃśaṃ sthāvaraṃ spatadhāpyate //
Note:
vidyayā krayabandhena śauryabhāgānvayāgatam /
sapiṇḍasyāprajasya aṃśaṃ sthāvaraṃ spatadhā āpyate //
Note: bhogāḥ saptavidhaḥ
pitrye labhdakrayādhāne rikthaśauryapravedanāt /
prāpte saptavidhe bhogaḥ sāgamaḥ siddhim āpnuyāt //
Note:
pitrye labhdakrayādhāne rikthaśauryapravedanāt /
prāpte saptavidhe bhogaḥ sāgamaḥ siddhim āpnuyāt //
kramāgataḥ śāsanikaḥ krayādhānasamanvitaḥ /
evaṃvidhas tu yo bhogaḥ sa tu siddhim avāpnuyāt //
Note:
[73]kramāgataḥ śāsanikaḥ krayādhānasamanvitaḥ /
evaṃvidhas tu yo bhogaḥ sa tu siddhim avāpnuyāt //
saṃvibhāgakrayaprāptaṃ pitryaṃ labdhaṃ ca rājataḥ /
sthāvaraṃ siddhim āpnoti bhuktvā hānim upekṣayā //
Note:
saṃvibhāgakrayaprāptaṃ pitryaṃ labdhaṃ ca rājataḥ /
sthāvaraṃ siddhim āpnoti bhuktvā hānim upekṣayā //
prāptamātraṃ yena bhuktaṃ svīkṛtyāparipanthitam /
tasya tatsiddhim āpnoti hāniṃ copekṣayā yathā //
Note:
prāptamātraṃ yena bhuktaṃ svīkṛtya aparipanthitam /
tasya tatsiddhim āpnoti hāniṃ ca upekṣayā yathā //
adhyāsanāt samārabhya bhuktir yasyāvighātinī /
triṃśadvarṣāṇy avicchinnā tasya tāṃ na vicālayet //
Note:
adhyāsanāt samārabhya bhuktir yasyāvighātinī /
triṃśadvarṣāṇy avicchinnā tasya tāṃ na vicālayet //
na strīṇām upabhogaḥ syād vinā lekhyaṃ kathaṃ cana /
rājaśrotriyavitte ca jaḍabāladhanena ca //
Note:
na strīṇām upabhogaḥ syād vinā lekhyaṃ kathaṃ cana /
rājaśrotriyavitte ca jaḍabāladhanena ca //
bhuktyā kevalayā naiva bhuktiḥ siddhim avāpnuyāt /
āgamenāpi śuddhena dvābhyāṃ sidhyati nānyathā //
Note:
bhuktyā kevalayā na eva bhuktiḥ siddhim avāpnuyāt /
āgamenāpi śuddhena dvābhyāṃ sidhyati nānyathā //
bālaśrotriyavitte ca prāpte ca pitṛtaḥ kramāt /
nopabhoge balaṃ kāryam āhartrā tatsutena vā //
Note:
bālaśrotriyavitte ca prāpte ca pitṛtaḥ kramāt /
na upabhoge balaṃ kāryam āhartrā tatsutena vā //
paśustrīpuruṣādīnām iti dharmo vyavasthitaḥ /
yady ekaśāsane grāmakṣetrārāmāś ca lekhitāḥ //
Note:
paśustrīpuruṣādīnām iti dharmo vyavasthitaḥ /
yady ekaśāsane grāmakṣetrārāmāś ca lekhitāḥ //
ekadeśopabhoge 'pi sarve bhuktā bhavanti te /
āgamo 'pi balaṃ naiva bhuktiḥ stokāpi yatra no //
Note:
ekadeśa-upabhoge 'pi sarve bhuktā bhavanti te /
āgamo 'pi balaṃ na eva bhuktiḥ stokāpi yatra no //
anumānād varaḥ sākṣī sākṣibhyo likhitaṃ guru /
avyāhatā tripuruṣī bhuktir ebhyo garīyasī //
Note:
anumānād varaḥ sākṣī sākṣibhyo likhitaṃ guru /
avyāhatā tripuruṣī bhuktir ebhyo garīyasī //
anumānaṃ vasaty atra sākṣī cāmaraṇād bhavet /
avyāhataṃ lekhabhogaṃ pramāṇaṃ tu tripauruṣam //
Note:
anumānaṃ vasaty atra sākṣī cāmaraṇād bhavet /
avyāhataṃ lekhabhogaṃ pramāṇaṃ tu tripauruṣam //
pitāpitāmaho yasya jīvec ca prapitāmahaḥ /
triṃśat samā tu yā bhuktā bhūmir avyāhatā paraiḥ //
Note:
pitāpitāmaho yasya jīvec ca prapitāmahaḥ /
triṃśat samā tu yā bhuktā bhūmir avyāhatā paraiḥ //
bhuktiḥ sā pauruṣī jñeyā dviguṇā ca dvipuruṣī /
tripūruṣī ca triguṇā parataḥ syāc cirantanā //
Note:
bhuktiḥ sā pauruṣī jñeyā dviguṇā ca dvipuruṣī /
tripūruṣī ca triguṇā parataḥ syāc cirantanā //
yatrāhartābhiyuktaḥ syāl lekhyaṃ sākṣī tadā guruḥ /
tadabhāve tu putrāṇāṃ bhuktir ekā garīyasī //
Note:
[75]yatrā aharta-abhiyuktaḥ syāl lekhyaṃ sākṣī tadā guruḥ /
tad-abhāve tu putrāṇāṃ bhuktir ekā garīyasī //
āhartā śodhayed bhuktim āgamaṃ vāpi saṃsadi /
tatputro bhuktim evaikāṃ pautrādis tu na kiṃcana //
Note:
āhartā śodhayed bhuktim āgamaṃ vāpi saṃsadi /
tatputro bhuktim eva ekāṃ pautrādis tu na kiṃcana //
rikthabhir vā parair dravyaṃ samakṣaṃ yasya dīyate /
anyasya bhuñjataḥ paścān na sa tal labdhum arhati //
Note:
rikthabhir vā parair dravyaṃ samakṣaṃ yasya dīyate /
anyasya bhuñjataḥ paścān na sa tal labdhum arhati //
paśyann anyasya dadataḥ kṣitiṃ yo na nivārayet /
satāpi lekhyena bhuvaṃ na punar tām avāpnuyāt //
Note:
paśyann anyasya dadataḥ kṣitiṃ yo na nivārayet /
satāpi lekhyena bhuvaṃ na punar tām avāpnuyāt //
ṛkthibhir vāparair vāpi dattaṃ tenaiva tad bhṛguḥ //
Note:
ṛkthibhir vāparair vāpi dattaṃ tena eva tad bhṛguḥ //
bhuktis tripuruṣī sidhyet pareṣāṃ nātra saṃśayaḥ /
anivṛtte sapiṇḍatve sakulyānāṃ na sidhyati //
Note:
bhuktis tripuruṣī sidhyet pareṣāṃ nātra saṃśayaḥ /
anivṛtte sapiṇḍatve sakulyānāṃ na sidhyati //
asvāminā tu yad bhuktaṃ gṛhakṣetrāpaṇādikam /
suhṛdbandhusakulyasya na tadbhogena hīyate //
Note:
asvāminā tu yad bhuktaṃ gṛhakṣetrāpaṇādikam /
suhṛd-bandhu-sakulyasya na tadbhogena hīyate //
dharmo 'kṣayaḥ śrotriyasya abhayaṃ rājapūruṣe /
snehaḥ suhṛdbāndhaveṣu bhuktam etair na hīyate //
Note:
dharmo 'kṣayaḥ śrotriyasya abhayaṃ rājapūruṣe /
snehaḥ suhṛd-bāndhaveṣu bhuktam etair na hīyate //
vaivāhya śrotriyair bhuktaṃ rājñāmātyais tathaiva ca /
sudīrghenāpi kālena teṣāṃ sidhyati tan na tu //
Note:
vaivāhya śrotriyair bhuktaṃ rājñāmātyais tatha aiva ca /
sudīrghenāpi kālena teṣāṃ sidhyati tan na tu //
aśaktālasarogārtabālabhītapravāsinām /
śāsanārūḍham anyena bhuktaṃ bhuktyā na hīyate //
Note:
aśakta-alasa-roga-ārtabāla-bhīta-pravāsinām /
śāsanārūḍham anyena bhuktaṃ bhuktyā na hīyate //
chinnabhoge gṛhe kṣetre saṃdigdhaṃ yatra jāyate /
lekhyena bhogavidbhir vā sākṣibhiḥ śuddhim āharet //
Note:
chinnabhoge gṛhe kṣetre saṃdigdhaṃ yatra jāyate /
lekhyena bhogavidbhir vā sākṣibhiḥ śuddhim āharet //
nāmaghāṭāgamaṃ saṃkhyāṃ kālaṃ digbhāgam eva ca /
bhogacchedanimittaṃ ca ye vidus tatra sākṣiṇaḥ //
Note:
nāmaghāṭāgamaṃ saṃkhyāṃ kālaṃ digbhāgam eva ca /
bhogacchedanimittaṃ ca ye vidus tatra sākṣiṇaḥ //
utpannāś cātyāsannā ye ye ca deśāntarasthitāḥ /
maulās te tu samuddiṣṭāḥ praṣṭavyāḥ kāryanirṇaye //
Note:
[77]utpannāś cātyāsannā ye ye ca deśāntarasthitāḥ /
maulās te tu samuddiṣṭāḥ praṣṭavyāḥ kāryanirṇaye //
aduṣṭās te tu yad brūyuḥ saṃdigdhe samadṛṣṭayaḥ /
tatpramāṇaṃ prakartavyam evaṃ dharmo na hīyate //
Note:
aduṣṭās te tu yad brūyuḥ saṃdigdhe samadṛṣṭayaḥ /
tatpramāṇaṃ prakartavyam evaṃ dharmo na hīyate //
sthāvareṣu tad ākhyātaṃ lābhabhogaprasādhanam /
pramāṇahīnavāde tu nirdeśyā daivikī kriyā //
Note:
sthāvareṣu tad ākhyātaṃ lābhabhogaprasādhanam /
pramāṇahīnavāde tu nirdeśyā daivikī kriyā //
rājāntarais tribhir bhuktaṃ pramāṇena vināpi yat /
brahmadeyaṃ na hartavyaṃ rājñā tasya kadā cana //
Note:
rājāntarais tribhir bhuktaṃ pramāṇena vināpi yat /
brahmadeyaṃ na hartavyaṃ rājñā tasya kadā cana //
bhuktis traipuruṣī yatra caturthe saṃpravartitā /
tadbhogaḥ sthiratāṃ yāti na pṛcched āgamāṃ kva cit //
Note:
bhuktis traipuruṣī yatra caturthe saṃpravartitā /
tadbhogaḥ sthiratāṃ yāti na pṛcched āgamāṃ kva cit //
aniṣiddhena yad bhuktaṃ puruṣais tribhir eva tu /
tatra naivāgamaḥ kāryo bhuktis tatra garīyasī //
Note:
aniṣiddhena yad bhuktaṃ puruṣais tribhir eva tu /
tatra na evāgamaḥ kāryo bhuktis tatra garīyasī //
sthāvareṣu vivādeṣu bhuktis tripuruṣī ca yā /
svatantraiva hi sā jñeyā pramāṇam sādhyanirṇaye //
Note:
sthāvareṣu vivādeṣu bhuktis tripuruṣī ca yā /
svatantra aiva hi sā jñeyā pramāṇam sādhyanirṇaye //
yasya tripuruṣā bhuktiḥ samyaglekhyasamanvitā /
evaṃvidhā brahmadeyā hartuṃ tasya na śakyate //
Note:
yasya tripuruṣā bhuktiḥ samyaglekhyasamanvitā /
evaṃvidhā brahmadeyā hartuṃ tasya na śakyate //
yasya tripuruṣā bhuktiḥ pāraṃparyakramāgatā /
na sā cālayituṃ śakyā pūrvakāc chāsanād ṛte //
Note:
yasya tripuruṣā bhuktiḥ pāraṃparyakramāgatā /
na sā cālayituṃ śakyā pūrvakāc chāsanād ṛte //
tripuruṣaṃ bhujyate yena samakṣaṃ bhūravāritā /
tasya sā nāpahartavyā kṣamāliṅgaṃ na ced vadet //
Note:
tripuruṣaṃ bhujyate yena samakṣaṃ bhūravāritā /
tasya sā nāpahartavyā kṣamāliṅgaṃ na ced vadet //
bhuktir balavatī śāstre hy avicchinnā cirantanī /
vicchinnāpi hi sa jñeyā yā tu pūrvaṃ prasādhitā //
Note:
bhuktir balavatī śāstre hy avicchinnā cirantanī /
vicchinnāpi hi sa jñeyā yā tu pūrvaṃ prasādhitā //
pitrā bhuktaṃ tu yad dravyaṃ bhuktyācāreṇa dharmataḥ /
tasmin prete 'pi tatprāptaṃ bhuktyā prāptaṃ tu tasya tat //
Note:
pitrā bhuktaṃ tu yad dravyaṃ bhuktyācāreṇa dharmataḥ /
tasmin prete 'pi tatprāptaṃ bhuktyā prāptaṃ tu tasya tat //
tribhir eva tu yā bhuktā puruṣair bhūr yathāvidhi /
lekhyābhāve tu tāṃ tatra caturthaḥ samavāpnuyāt //
Note:
tribhir eva tu yā bhuktā puruṣair bhūr yathāvidhi /
lekhyābhāve tu tāṃ tatra caturthaḥ samavāpnuyāt //
sanābhibhir bāndhavaiś ca bhuktaṃ yat svajanais tathā /
bhogāt tatra na siddhiḥ syād bhogam anyeṣu kalpayet //
Note:
sanābhibhir bāndhavaiś ca bhuktaṃ yat svajanais tathā /
bhogāt tatra na siddhiḥ syād bhogam anyeṣu kalpayet //
sāgamo dīrghakālaś ca nicchidroparavo dhanam /
pratyarthisaṃnidhānaṃ ca paribhogo 'pi pañcadhā //
Note:
sāgamo dīrghakālaś ca nicchidra-uparavo dhanam /
pratyarthisaṃnidhānaṃ ca paribhogo 'pi pañcadhā //
catuṣpād dhanadhānyādi varṣād dhānim avāpnuyāt //
Note:
catuṣpād dhanadhānyādi varṣād dhānim avāpnuyāt //
bhūmer abhuktir lekhyasya yathākālam adarśanam /
sākṣyasyāsmaraṇaṃ caiva svārthahānikarāṇi tu //
Note:
bhūmer abhuktir lekhyasya yathākālam adarśanam /
sākṣyasyāsmaraṇaṃ ca eva svārthahānikarāṇi tu //
tasmād yatnena kartavyaṃ pramāṇaparipālanam /
tena kāryāṇi sidhyanti sthāvarāṇi carāṇi ca //
Note:
tasmād yatnena kartavyaṃ pramāṇaparipālanam /
tena kāryāṇi sidhyanti sthāvarāṇi carāṇi ca //
asākṣike cirakṛte pṛcched uttarasākṣiṇaḥ /
śapathair vānuyuñjīta upadhāṃ vā prayojayet //
Note:
asākṣike cirakṛte pṛcched uttarasākṣiṇaḥ /
śapathair vānuyuñjīta upadhāṃ vā prayojayet //
deśanāpratighātaṃ ca yuktileśas tathaiva ca //
Note:
deśanāpratighātaṃ ca yuktileśas tatha aiva ca //
corāpahṛtaṃ tu sarvebhyo 'nviṣya arpaṇīyaṃ /
alābhe svakośād vā adadac corakilbiṣī syāt //
Note:
corāpahṛtaṃ tu sarvebhyo 'nviṣya arpaṇīyaṃ /
alābhe svakośād vā adadac corakilbiṣī syāt //
Note: divyāni
sthāvarasya tathākhyātaṃ lābhabhogaprasādhanam /
pramāṇahīne vāde tu nirdoṣā daivikī kriyā //
Note:
sthāvarasya tathā ākhyātaṃ lābha-bhogaprasādhanam /
pramāṇahīne vāde tu nirdoṣā daivikī kriyā //
praduṣṭeṣv anumāneṣu divyaiḥ kāryaṃ viśodhayet /
dhaṭādyā dharmajāntā ca daivī navavidhā smṛtā //
Note:
praduṣṭeṣv anumāneṣu divyaiḥ kāryaṃ viśodhayet /
dhaṭādyā dharmajāntā ca daivī navavidhā smṛtā //
dhaṭo 'gnir udakaṃ caiva viṣaṃ kośaś ca pañcamam /
ṣaṣṭhaṃ ca taṇḍulāḥ proktaṃ saptamaṃ taptamāṣakaḥ //
Note:
dhaṭo 'gnir udakaṃ ca eva viṣaṃ kośaś ca pañcamam /
ṣaṣṭhaṃ ca taṇḍulāḥ proktaṃ saptamaṃ taptamāṣakaḥ //
aṣṭamaṃ kālam ity uktaṃ navamaṃ dharmakaṃ tathā /
divyenāyāti sarvāṇi nirdiṣṭāni svayambhuvā //
Note:
aṣṭamaṃ kālam ity uktaṃ navamaṃ dharmakaṃ tathā /
divyenā ayāti sarvāṇi nirdiṣṭāni svayambhuvā //
Note: divyavyavasthā
yasmād devaiḥ prayuktāni duṣkarārthe mahātmabhiḥ /
aham uddeśatāṃ vacmi saṃdigdhārthaviśuddhaye /
deśakālārthasaṃkhyābhiḥ prayuktāny anupūrvaśaḥ //
Note:
yasmād devaiḥ prayuktāni duṣkarārthe mahātmabhiḥ /
aham uddeśatāṃ vacmi saṃdigdhārthaviśuddhaye /
deśa-kālārthasaṃkhyābhiḥ prayuktāny anupūrvaśaḥ //
aparādhānupūrvyeṇa sādhvasādhuvivakṣayā /
śāstroditena vidhinā pradātavyāni nānyathā //
Note:
aparādhānupūrvyeṇa sādhv-asādhuvivakṣayā /
śāstra-uditena vidhinā pradātavyāni na anyathā //
ṛṇādikeṣu kāryeṣu visaṃvāde parasparam /
dravyasaṃkhyānvitā deyā puruṣāpekṣayā tathā //
Note:
ṛṇādikeṣu kāryeṣu visaṃvāde parasparam /
dravyasaṃkhyānvitā deyā puruṣāpekṣayā tathā //
loke saṃvyavahārārthaṃ saṃjñeyaṃ kathitā bhuvi /
tāmrakarṣakṛtā mudrā vijñeyaḥ kārṣikaḥ paṇaḥ //
Note:
loke saṃvyavahārārthaṃ saṃjñeyaṃ kathitā bhuvi /
tāmrakarṣakṛtā mudrā vijñeyaḥ kārṣikaḥ paṇaḥ //
niṣkaṃ suvarṇāś catvāraḥ kārṣikas tāmrikaḥ paṇaḥ /
tāmrakarṣakṛtā mudrā vijñeyaḥ kārṣikaḥ paṇaḥ //
Note:
niṣkaṃ suvarṇāś catvāraḥ kārṣikas tāmrikaḥ paṇaḥ /
tāmrakarṣakṛtā mudrā vijñeyaḥ kārṣikaḥ paṇaḥ //
sa eva cāndrikā proktā tāś catasras tu dhānakāḥ /
tā dvādaśa suvarṇas tu dīnārākhyaḥ sa eva tu //
Note:
sa eva cāndrikā proktā tāś catasras tu dhānakāḥ /
tā dvādaśa suvarṇas tu dīnārākhyaḥ sa eva tu //
kārṣāpaṇasahasraṃ tu daṇḍa uttamasāhasaḥ /
tadardhaṃ madhyamaḥ proktas tadardham adhamaḥ smṛtaḥ //
Note:
kārṣāpaṇasahasraṃ tu daṇḍa uttamasāhasaḥ /
tadardhaṃ madhyamaḥ proktas tadardham adhamaḥ smṛtaḥ //
brāhmaṇasya dhaṭo deyaḥ kṣatriyasya hutāśanaḥ /
vaiśyasya salilaṃ deyaṃ śūdrasya viṣam eva tu //
Note:
brāhmaṇasya dhaṭo deyaḥ kṣatriyasya hutāśanaḥ /
vaiśyasya salilaṃ deyaṃ śūdrasya viṣam eva tu //
sādhāraṇaḥ samastānām kośaḥ prokto manīṣibhiḥ //
Note:
sādhāraṇaḥ samastānām kośaḥ prokto manīṣibhiḥ //
snehāt krodhāl lobhato vā bhedam āyānti sākṣiṇaḥ /
vidhidattasya divyasya na bhedo jāyate kvacit //
Note:
snehāt krodhāl lobhato vā bhedam āyānti sākṣiṇaḥ /
vidhidattasya divyasya na bhedo jāyate kvacit //
yathoktavidhinā deyaṃ divyaṃ divyaviśāradaiḥ /
ayathoktaṃ pradattaṃ cen na dattaṃ sādhyasādhane //
Note:
yathā-uktavidhinā deyaṃ divyaṃ divyaviśāradaiḥ /
ayathā-uktaṃ pradattaṃ cen na dattaṃ sādhyasādhane //
adeśakāladattāni bahirvādikṛtāni ca /
vyabhicāraṃ sadārtheṣu kurvantīha na saṃśayaḥ //
Note:
adeśa-kāladattāni bahirvādikṛtāni ca /
vyabhicāraṃ sada ārtheṣu kurvanti iha na saṃśayaḥ //
abhiyuktāya dātavyaṃ divyaṃ divyaviśāradaiḥ /
rucyā cānyataraḥ kuryād itaro vartayec chiraḥ //
Note:
abhiyuktāya dātavyaṃ divyaṃ divyaviśāradaiḥ /
rucyā cānyataraḥ kuryād itaro vartayec chiraḥ //
vināpi śīrṣakaṃ kuryān nṛpadrohe ca pātake /
divyapradānam uditam anyatra nṛpaśāsanāt /
na kaś cid abhiyoktāraṃ divyeṣv evaṃ niyojayet //
Note:
[83]vināpi śīrṣakaṃ kuryān nṛpadrohe ca pātake /
divyapradānam uditam anyatra nṛpaśāsanāt /
na kaś cid abhiyoktāraṃ divyeṣv evaṃ niyojayet //
Note: divyadevatāḥ
dharoddhruvas tathā soma āpaś caivānilo 'nalaḥ /
pratyūṣaś ca prabhāsaś ca vasavo 'ṣṭau prakīrtitāḥ //
Note:
dharoddhruvas tathā soma āpaś ca evānilo 'nalaḥ /
pratyūṣaś ca prabhāsaś ca vasavo 'ṣṭau prakīrtitāḥ //
deveśeśānayor madhya ādityānāṃ tathāyanam /
dhātāryamā ca mitraś ca varuṇo 'ṃśo bhagas tathā //
Note:
deveśa-īśānayor madhya ādityānāṃ tathāyanam /
dhāta āryamā ca mitraś ca varuṇo 'ṃśo bhagas tathā //
indro vivasvān pūṣā ca parjanyo daśamaḥ smṛtaḥ /
tatas tvaṣṭā tato viṣṇur ajaghanyo jaghanyajaḥ //
Note:
indro vivasvān pūṣā ca parjanyo daśamaḥ smṛtaḥ /
tatas tvaṣṭā tato viṣṇur ajaghanyo jaghanyajaḥ //
ity ete dvādaśādityā nāmabhiḥ parikīrtitāḥ /
agneḥ paścimabhāge tu rudrāṇām ayanaṃ viduḥ /
vīrabhadraś ca śambhuś ca girīśaś ca mahāyaśāḥ //
Note:
ity ete dvādaśādityā nāmabhiḥ parikīrtitāḥ /
agneḥ paścimabhāge tu rudrāṇām ayanaṃ viduḥ /
vīrabhadraś ca śambhuś ca girīśaś ca mahāyaśāḥ //
ajekapād [ajaikapād?] ahirbudhnyā pinākī cāprājitaḥ //
Note:
ajekapād [ajaikapād?] ahirbudhnyā pinākī cāprājitaḥ //
bhuvanādhiśvarāś caiva kapālī ca viśāṃpatiḥ /
sthāṇur bhagaś ca bhagavān rudrāś caikādaśa smṛtāḥ //
Note:
bhuvanādhiśvarāś ca eva kapālī ca viśāṃpatiḥ /
sthāṇur bhagaś ca bhagavān rudrāś ca ekādaśa smṛtāḥ //
preteśarakśasor madhye mātṛsthānam prakalpayet /
brāhmī māheśvarī caiva kaumārī vaiṣṇavī tathā //
Note:
preteśa-rakśasor madhye mātṛsthānam prakalpayet /
brāhmī māheśvarī ca eva kaumārī vaiṣṇavī tathā //
vārāhī caiva māhendrī cāmuṇḍā gaṇasaṃyutā /
nirṛter uttare bhāge gaṇeśāyatanaṃ viduḥ //
Note:
vārāhī ca eva māhendrī cāmuṇḍā gaṇasaṃyutā /
nirṛter uttare bhāge gaṇeśāyatanaṃ viduḥ //
varuṇasyottare bhāge marutāṃ sthānam ucyate /
śvasanaḥ sparśano vāyur anilo mārutas tathā //
Note:
varuṇasya uttare bhāge marutāṃ sthānam ucyate /
śvasanaḥ sparśano vāyur anilo mārutas tathā //
Note: dravyasaṃkhyayā divyāni
saṃkhyā raśmir ajomūlā manunā samudāhṛtā /
kārṣāpaṇāntā sā divye niyojyā vinayet tathā //
Note:
saṃkhyā raśmir ajomūlā manunā samudāhṛtā /
kārṣāpaṇāntā sā divye niyojyā vinayet tathā //
viṣam sahasre 'pahṛte pādone ca hutāśanaḥ /
tripādone ca salilam ardhe deyo dhaṭaḥ sadā //
Note:
viṣam sahasre 'pahṛte pāda-ūne ca hutāśanaḥ /
tripāda-ūne ca salilam ardhe deyo dhaṭaḥ sadā //
catuḥśatābhiyoge ca dātavyas taptamāṣakaḥ /
triśate taṇḍulā deyāḥ kośaś caiva tadardhake //
Note:
catuḥśatābhiyoge ca dātavyas taptamāṣakaḥ /
triśate taṇḍulā deyāḥ kośaś ca eva tadardhake //
śate hṛte 'pahṛte ca dātavyaṃ dharmaśodhanam /
gocaurasya pradātavyaṃ sabhyaiḥ phālaḥ prayatnataḥ //
Note:
[85]śate hṛte 'pahṛte ca dātavyaṃ dharmaśodhanam /
gocaurasya pradātavyaṃ sabhyaiḥ phālaḥ prayatnataḥ //
yavārdhikasya vā nāśe tadardhasya ca taṇḍulāḥ /
tato 'rdhārdhārdhanāśe ca laukikī ca kriyā matā //
Note:
yavārdhikasya vā nāśe tadardhasya ca taṇḍulāḥ /
tato 'rdhārdhārdhanāśe ca laukikī ca kriyā matā //
Note: śapathavidhiḥ
satāṃ vāhanaśastrāṇi gobījakanakāni ca /
devabrāhmaṇapādāś ca putradāraśirāṃsi ca //
Note:
satāṃ vāhanaśastrāṇi gobījakanakāni ca /
deva-brāhmaṇapādāś ca putra-dāraśirāṃsi ca //
ete ca śapathāḥ proktāḥ alpārthe sukarāḥ sadā /
sāhaseṣv abhiśāpeṣu divyāny āhur viśodhanam //
Note:
ete ca śapathāḥ proktāḥ alpārthe sukarāḥ sadā /
sāhaseṣv abhiśāpeṣu divyāny āhur viśodhanam //
brūhīti brāhmaṇaṃ brūyāt satyaṃ brūhīti pārthivam /
gobījakāñcanair vaiśyaṃ śūdraṃ sarvaiś ca pātakaiḥ //
Note:
brūhi iti brāhmaṇaṃ brūyāt satyaṃ brūhi iti pārthivam /
gobījakāñcanair vaiśyaṃ śūdraṃ sarvaiś ca pātakaiḥ //
satyena śāpayed vipraṃ kṣatriyaṃ vāhanāyudhaiḥ /
gorakṣakān vāṇijakāṃs tathākārukuśīlavān /
preṣyān vārdhuṣikāṃś caiva viprāñ śūdravad ācaret //
Note:
satyena śāpayed vipraṃ kṣatriyaṃ vāhana-āyudhaiḥ /
gorakṣakān vāṇijakāṃs tathākārukuśīlavān /
preṣyān vārdhuṣikāṃś ca eva viprāñ śūdravad ācaret //
ye 'py apetāḥ svadharmebhyaḥ parapiṇḍopajīvinaḥ /
dvijatvam abhikāṅkṣante tāṃś ca śūdravad ācaret //
Note:
ye 'py apetāḥ svadharmebhyaḥ parapiṇḍa-upajīvinaḥ /
dvijatvam abhikāṅkṣante tāṃś ca śūdravad ācaret //
varṇānurūpaiḥ śapathaiḥ śapanīyaṃ pṛthak pṛthak //
Note:
varṇānurūpaiḥ śapathaiḥ śapanīyaṃ pṛthak pṛthak //
kāminīṣu vivāheṣu gavāṃ bhukte tathendhane /
brāhmaṇābhyavapattau ca śapathe nāsti pātakḥ //
Note:
kāminīṣu vivāheṣu gavāṃ bhukte tatha īndhane /
brāhmaṇābhyavapattau ca śapathe na asti pātakḥ //
sabhāntarsthair vaktavyaṃ sāksyaṃ nānyatra sākṣibhiḥ /
sarvasākṣyeṣv ayaṃ dharmo hy anyatra sthāvareṣu ca //
Note:
sabhāntarsthair vaktavyaṃ sāksyaṃ nānyatra sākṣibhiḥ /
sarvasākṣyeṣv ayaṃ dharmo hy anyatra sthāvareṣu ca //
vadhe cet prāṇinām sāksyaṃ vādayec chavasaṃnidhau /
tadabhāve tu cihnasya nānyathaiva vivādayet //
Note:
vadhe cet prāṇinām sāksyaṃ vādayec chavasaṃnidhau /
tadabhāve tu cihnasya nānyatha aiva vivādayet //
nāpṛṣṭair aniyuktair vā samaṃ satyaṃ prayatnataḥ /
vaktavyaṃ sākṣibhiḥ sākṣyaṃ vivādasthānam āgataiḥ //
Note:
na apṛṣṭair aniyuktair vā samaṃ satyaṃ prayatnataḥ /
vaktavyaṃ sākṣibhiḥ sākṣyaṃ vivādasthānam āgataiḥ //
svabhāvoktaṃ vacas teṣāṃ grāhyaṃ yad doṣavarjitam /
ukte tu sākṣiṇo rājñā na pṛṣṭavyāḥ punaḥ punaḥ //
Note:
svabhāva-uktaṃ vacas teṣāṃ grāhyaṃ yad doṣavarjitam /
ukte tu sākṣiṇo rājñā na pṛṣṭavyāḥ punaḥ punaḥ //
sākṣisabhyāvasannānāṃ naiva paunarbhāvo vidhiḥ //
Note:
sākṣi-sabhya-avasannānāṃ na eva paunarbhāvo vidhiḥ //
saptarṣayas tathendrādyāḥ puṣkararthe tapodhanāḥ /
śepuḥ śapatham avyagrāḥ parasparaviśuddhaye //
Note:
saptarṣayas tatha īndrādyāḥ puṣkararthe tapodhanāḥ /
śepuḥ śapatham avyagrāḥ parasparaviśuddhaye //
saptāhe vā dvisaptāhe na vipadrājadaivikī /
bāndhvaveṣu sapiṇḍeṣu dhaneṣu śapathaiḥ śuciḥ //
Note:
saptāhe vā dvisaptāhe na vipadrājadaivikī /
bāndhvaveṣu sapiṇḍeṣu dhaneṣu śapathaiḥ śuciḥ //
aśeṣamānuṣābhāve divyenaiva vinirṇayaḥ /
saṃbhave sākṣiṇāṃ prājño daivikīṃ tu vivarjayet //
Note:
aśeṣamānuṣābhāve divyena eva vinirṇayaḥ /
saṃbhave sākṣiṇāṃ prājño daivikīṃ tu vivarjayet //
evam saṃkhyā nikṛṣṭānām madhyānāṃ dviguṇā smṛtā /
caturguṇottamānāṃ tu kalpanīyā parīkṣakaiḥ //
Note:
[87]evam saṃkhyā nikṛṣṭānām madhyānāṃ dviguṇā smṛtā /
caturguṇa-uttamānāṃ tu kalpanīyā parīkṣakaiḥ //
Note: ghaṭavidhiḥ
dhaṭe 'bhiyuktas tulito hīnaś ced dhāni āpnuyāt /
tatsamas tu punas tulyo vardhito vijayī bhavet //
Note:
dhaṭe 'bhiyuktas tulito hīnaś ced dhāni āpnuyāt /
tatsamas tu punas tulyo vardhito vijayī bhavet //
śikyacchede 'kṣabhaṅge vā dayāc chikyaṃ punar nṛpaḥ /
sākṣiṇo brāhmaṇāḥ śreṣṭhā yathādṛṣṭārthavādinaḥ //
Note:
śikyacchede 'kṣabhaṅge vā dayāc chikyaṃ punar nṛpaḥ /
sākṣiṇo brāhmaṇāḥ śreṣṭhā yathādṛṣṭārthavādinaḥ //
jñātinaḥ śucayo lubdhāḥ niyoktavyā nṛpeṇa tu /
teṣāṃ vacanato gamyaḥ śudhyaśuddhivinirṇayaḥ //
Note:
jñātinaḥ śucayo lubdhāḥ niyoktavyā nṛpeṇa tu /
teṣāṃ vacanato gamyaḥ śudhyaśuddhivinirṇayaḥ //
kakṣacchede tulābhaṅge dhaṭakarkaṭayos tathā /
rajjucchede 'kṣabhaṅge vā tathaivāśuddhim āpnuyāt //
Note:
kakṣacchede tulābhaṅge dhaṭa-karkaṭayos tathā /
rajju-cchede 'kṣabhaṅge vā tatha aiva aśuddhim āpnuyāt //
Note: agnividhiḥ
agner vidhiṃ pravakṣyāmi yathāvad vidhicoditam /
kārayen maṇḍalāny aṣṭau purastān navame tathā //
Note:
agner vidhiṃ pravakṣyāmi yathāvad vidhicoditam /
kārayen maṇḍalāny aṣṭau purastān navame tathā //
āgneyaṃ maṇḍalaṃ tv ādyaṃ dvitīyaṃ vāruṇaṃ smṛtam /
tṛtīyaṃ vāyudaivatyaṃ caturthaṃ yamadaivatam //
Note:
āgneyaṃ maṇḍalaṃ tv ādyaṃ dvitīyaṃ vāruṇaṃ smṛtam /
tṛtīyaṃ vāyudaivatyaṃ caturthaṃ yamadaivatam //
pañcamaṃ tv indradaivatyaṃ ṣaṣṭhaṃ kauberam ucyate /
saptamaṃ somadaivatyam asṭamaṃ sarva[sūrya?]daivatam //
Note:
pañcamaṃ tv indradaivatyaṃ ṣaṣṭhaṃ kauberam ucyate /
saptamaṃ somadaivatyam asṭamaṃ sarva[sūrya?]daivatam //
purastān navamaṃ yat tu tan mahat pārthivam viduḥ /
gomayena kṛtāni syur adbhiḥ paryuṣitāni ca //
Note:
purastān navamaṃ yat tu tan mahat pārthivam viduḥ /
gomayena kṛtāni syur adbhiḥ paryuṣitāni ca //
dvātriṃśad aṅgulāny āhur maṇḍalān maṇḍalāntaram /
kartuḥ samapadaṃ kāryaṃ maṇḍalaṃ tu pramāṇataḥ //
Note:
dvātriṃśad aṅgulāny āhur maṇḍalān maṇḍalāntaram /
kartuḥ samapadaṃ kāryaṃ maṇḍalaṃ tu pramāṇataḥ //
Note: toyavidhiḥ
śaraprakṣepaṇasthānād yuvā javasamanvitaḥ /
gacchet paramayā śaktyā yatrāsau madhyamaḥ śaraḥ //
Note:
śaraprakṣepaṇasthānād yuvā javasamanvitaḥ /
gacchet paramayā śaktyā yatrāsau madhyamaḥ śaraḥ //
madhyamaṃ śaram ādāya puruṣo 'nyas tathāvidhaḥ /
pratyāgacchet tu vegena yataḥ sa puruṣo gataḥ //
Note:
madhyamaṃ śaram ādāya puruṣo 'nyas tathāvidhaḥ /
pratyāgacchet tu vegena yataḥ sa puruṣo gataḥ //
āgantas tu śaragrāhī na paśyati yadā jale /
antarjalagataṃ samyak tadā śuddhim vinirdiśet //
Note:
āgantas tu śaragrāhī na paśyati yadā jale /
antarjalagataṃ samyak tadā śuddhim vinirdiśet //
ānīte madhyame bāṇe magnāṅgaḥ śucitām iyāt /
anyathā na viśuddhaḥ syād ekāṅgasyāpi darśanāt /
sthānād vānyatra gamanād yasmin pūrvaṃ niveśayet //
Note:
ānīte madhyame bāṇe magnāṅgaḥ śucitām iyāt /
anyathā na viśuddhaḥ syād ekāṅgasyāpi darśanāt /
sthānād vānyatra gamanād yasmin pūrvaṃ niveśayet //
apsu praveśya purusaṃ preṣayet sāyakatrayam /
iṣūun na nikṣiped vidvān mārute vāti vai bhṛśam //
Note:
[89]apsu praveśya purusaṃ preṣayet sāyakatrayam /
iṣūun na nikṣiped vidvān mārute vāti vai bhṛśam //
viṣame bhūpradeśe ca vṛkṣasthāṇusamākule /
tṛṇagulmalatāvallīpaṅkapāṣāṇasaṃyute //
Note:
viṣame bhūpradeśe ca vṛkṣasthāṇusamākule /
tṛṇa-gulma-latā-vallīpaṅka-pāṣāṇasaṃyute //
vidhidattaṃ viṣaṃ yena jīrṇaṃ mantrauṣadhaṃ vinā /
sa śuddhaḥ syād anyathā tu daṇḍyo dāpyaś ca taddhanam //
Note:
vidhidattaṃ viṣaṃ yena jīrṇaṃ mantra-oṣadhaṃ vinā /
sa śuddhaḥ syād anyathā tu daṇḍyo dāpyaś ca taddhanam //
saptāhād vā dvisaptāhād yasya hānir na jāyate /
putradāradhanānāṃ ca sa śuddhaḥ syān na saṃśayaḥ //
Note:
saptāhād vā dvisaptāhād yasya hānir na jāyate /
putra-dāradhanānāṃ ca sa śuddhaḥ syān na saṃśayaḥ //
Note: kośavidhiḥ
yad bhaktaḥ so 'bhiyuktaḥ syāt tad evāyudhamaṇḍalam /
prakṣālya pāyayet tasmāj jalāt tu prasṛtitrayam //
Note:
yad bhaktaḥ so 'bhiyuktaḥ syāt tad evāyudhamaṇḍalam /
prakṣālya pāyayet tasmāj jalāt tu prasṛtitrayam //
trirātraṃ pañcarātram vā puruṣaiḥ svair adhiṣthitam /
niruddhaṃ cārayet tatra kuhakāśaṅkayā nṛpaḥ //
Note:
trirātraṃ pañcarātram vā puruṣaiḥ svair adhiṣthitam /
niruddhaṃ cārayet tatra kuhakāśaṅkayā nṛpaḥ //
mahābhiyoge nirdharme kṛtaghne klībakutsite /
nāstike dṛṣṭadoṣe ca kośapānaṃ visarjayet //
Note:
mahābhiyoge nirdharme kṛtaghne klībakutsite /
nāstike dṛṣṭadoṣe ca kośapānaṃ visarjayet //
divyāni varjayen nityam ārtānāṃ tu gadair nṛṇām /
Note: taṇḍulavidhiḥtaṇḍulair nābhiyuñjīta prajānāṃ mukharogiṇām //
Note:
divyāni varjayen nityam ārtānāṃ tu gadair nṛṇām /
Note: taṇḍulavidhiḥtaṇḍulair nābhiyuñjīta prajānāṃ mukharogiṇām //
sopavāsaḥ sūryagrahe taṇḍulān bhakṣayec chuciḥ /
śuddhaḥ syāc chuklaniṣṭḥīve viparīte tu doṣabhāk //
Note:
sa-upavāsaḥ sūryagrahe taṇḍulān bhakṣayec chuciḥ /
śuddhaḥ syāc chuklaniṣṭḥīve viparīte tu doṣabhāk //
śoṇitaṃ dṛśyate yatra hanus tālu ca śīryataḥ /
gātraṃ ca kampate yasya tam aśuddham vinirdiśet //
Note:
śoṇitaṃ dṛśyate yatra hanus tālu ca śīryataḥ /
gātraṃ ca kampate yasya tam aśuddham vinirdiśet //
Note: taptamāṣavidhiḥ
samuddharet tailghṛtāt sutaptāt taptamāṣakam /
aṅguṣṭhāṅguliyogena satyam āmantrya vītabhīḥ //
Note:
samuddharet tailghṛtāt sutaptāt taptamāṣakam /
aṅguṣṭhāṅguliyogena satyam āmantrya vītabhīḥ //
sauvarṇe rājate tāmre āyase mṛṇmaye 'pi vā /
gavyaṃ ghṛtam upādāya tad agnau tāpayec chuciḥ //
Note:
sauvarṇe rājate tāmre āyase mṛṇmaye 'pi vā /
gavyaṃ ghṛtam upādāya tad agnau tāpayec chuciḥ //
sauvarṇīṃ rājtīṃ tāmrīm āyasīṃ vā suśobhanām /
salilena sakṛddhautāṃ prakṣipet tatra mudrikām //
Note:
sauvarṇīṃ rājtīṃ tāmrīm āyasīṃ vā suśobhanām /
salilena sakṛddhautāṃ prakṣipet tatra mudrikām //
bhramadvīrītaraṅgāḍhye hy anakhasparśagocare /
parīkṣed ārdraparṇena carukāraṃ saghoṣakam //
Note:
[91]bhramadvīrītaraṅgāḍhye hy anakhasparśagocare /
parīkṣed ārdraparṇena carukāraṃ sa-ghoṣakam //
tataś cānena mantreṇa sakṛt tad abhimantrayet /
paraṃ pavitram amṛtaṃ ghṛta tvaṃ yajñakarmasu //
Note:
tataś cānena mantreṇa sakṛt tad abhimantrayet /
paraṃ pavitram amṛtaṃ ghṛta tvaṃ yajñakarmasu //
daha pāvaka pāpaṃ tvaṃ himaśī[to?]taḥ śucau bhava /
upoṣitaṃ tataḥ snātam ārdravāsasam āgatam /
grāhayen mudrikāṃ tāṃ tu ghṛtamadhyagatāṃ tathā //
Note:
daha pāvaka pāpaṃ tvaṃ himaśī[to?]taḥ śucau bhava /
upoṣitaṃ tataḥ snātam ārdravāsasam āgatam /
grāhayen mudrikāṃ tāṃ tu ghṛtamadhyagatāṃ tathā //
pradeśinīṃ ca tasyātha parīkṣeyuḥ parīkṣakāḥ /
karāgraṃ yo nu dhunuyāt visphoṭo vā na jāyate /
śuddho bhavati dharmeṇa pitāmahavaco yathā //
Note:
pradeśinīṃ ca tasyātha parīkṣeyuḥ parīkṣakāḥ /
karāgraṃ yo nu dhunuyāt visphoṭo vā na jāyate /
śuddho bhavati dharmeṇa pitāmahavaco yathā //
Note: phālavidhiḥ
āyasaṃ dvādaśapalaṃ ghaṭitaṃ phālam ucyate /
adagdhaś cec chuddhim iyād anyathā tv apahīyate //
Note:
āyasaṃ dvādaśapalaṃ ghaṭitaṃ phālam ucyate /
adagdhaś cec chuddhim iyād anyathā tv apahīyate //
aṣṭāṅgulaṃ bhaved dīrghaṃ caturaṅgulavistṛtam /
agnivarṇaṃ tu tac coro jihvayā lelihet sakṛt /
na dagdhaś cec chuddhim iyād anyathā tu sa hīyate //
Note:
aṣṭāṅgulaṃ bhaved dīrghaṃ caturaṅgulavistṛtam /
agnivarṇaṃ tu tac coro jihvayā lelihet sakṛt /
na dagdhaś cec chuddhim iyād anyathā tu sa hīyate //
gocarasya pradātavyaṃ sabhyaiḥ phālaṃ prayatnataḥ /
mahābhiyogeṣv etāni śīrsakasthe 'bhiyoktari //
Note:
gocarasya pradātavyaṃ sabhyaiḥ phālaṃ prayatnataḥ /
mahābhiyogeṣv etāni śīrsakasthe 'bhiyoktari //
Note: dharmakavidhiḥ
pattradvaye lekhanīyau dharmādharmau sitāsitau /
jīvadānādibhir mantraiḥ gāyatryādyaiś ca sāmabhiḥ //
Note:
pattradvaye lekhanīyau dharmādharmau sitāsitau /
jīvadānādibhir mantraiḥ gāyatryādyaiś ca sāmabhiḥ //
āmantrya pūjayed gandhaiḥ kusumaiś ca sitāsitaiḥ /
abhyukṣya pañcagavyena mṛtpiṇḍāntaritau tataḥ //
Note:
āmantrya pūjayed gandhaiḥ kusumaiś ca sitāsitaiḥ /
abhyukṣya pañcagavyena mṛtpiṇḍāntaritau tataḥ //
samau kṛtvā tu tau kumbhe sthāpyau cānupalakṣitau /
tataḥ kumbhāt piṇḍam ekaṃ pragṛhṇītāvilambitaḥ //
Note:
samau kṛtvā tu tau kumbhe sthāpyau cānupalakṣitau /
tataḥ kumbhāt piṇḍam ekaṃ pragṛhṇīta avilambitaḥ //
dharme gṛhīte śuddhaḥ syāt sa pūjyaś ca parīkṣakaiḥ /
[93]adharme saṃgṛhīte tu daṇḍyo nirvāsya eva vā //
Note:
dharme gṛhīte śuddhaḥ syāt sa pūjyaś ca parīkṣakaiḥ /
[93]adharme saṃgṛhīte tu daṇḍyo nirvāsya eva vā //
likhed bhūrjapaṭe vāpi dharmādharmau sitāsitau /
abhyukṣya pañcagavyena gandhamālyaiḥ samarcayet //
Note:
likhed bhūrjapaṭe vāpi dharmādharmau sitāsitau /
abhyukṣya pañcagavyena gandhamālyaiḥ samarcayet //
sitapuṣpas tu dharmaḥ syād adharmo 'sitapuṣpadhṛt /
evaṃ vidhāyopalipya piṇḍayos tāni dhāpayet //
Note:
sitapuṣpas tu dharmaḥ syād adharmo 'sitapuṣpadhṛt /
evaṃ vidhāya upalipya piṇḍayos tāni dhāpayet //
gomayena mṛdā vāpi piṇḍau kāryau samau tataḥ /
mṛdbhāṇake 'nupahate sthāpyau cānupalakṣitau //
Note:
gomayena mṛdā vāpi piṇḍau kāryau samau tataḥ /
mṛdbhāṇake 'nupahate sthāpyau cānupalakṣitau //
upalipte śucau deśe devabrāhmaṇasaṃnidhau /
samarcayet tato devān lokapālāṃś ca pūrvavat //
Note:
upalipte śucau deśe devabrāhmaṇasaṃnidhau /
samarcayet tato devān lokapālāṃś ca pūrvavat //
dharmāvāhanapūrvaṃ tu pratijñāpattrakaṃ likhet /
yadi pāpavimukto 'haṃ dharmaś cāyātu me kare //
Note:
dharmāvāhanapūrvaṃ tu pratijñāpattrakaṃ likhet /
yadi pāpavimukto 'haṃ dharmaś cāyātu me kare //
abhiśastas tayoś caikaṃ pragṛhṇītāvilambitaḥ /
dharme gṛhīte śuddhiḥ syād adharme tu sa hīyate //
Note:
abhiśastas tayoś ca ekaṃ pragṛhṇītāvilambitaḥ /
dharme gṛhīte śuddhiḥ syād adharme tu sa hīyate //
evaṃ vicārayan rājā dharmārthābhyāṃ na hīyate //
Note:
evaṃ vicārayan rājā dharma-arthābhyāṃ na hīyate //
Note: nirṇayaprakāraḥ
dharmeṇa vyavahāreṇa cāritreṇa nṛpājñayā /
catuṣprakāro 'bhihitaḥ saṃdigdhe 'rthe vinirṇayaḥ //
Note:
dharmeṇa vyavahāreṇa cāritreṇa nṛpājñayā /
catuṣprakāro 'bhihitaḥ saṃdigdhe 'rthe vinirṇayaḥ //
ekaiko dvividhaḥ proktaḥ kriyābhedān manīṣibhiḥ /
aparādhānurūpaṃ tu daṇḍaṃ ca parikalpayet //
Note:
ekaiko dvividhaḥ proktaḥ kriyābhedān manīṣibhiḥ /
aparādhānurūpaṃ tu daṇḍaṃ ca parikalpayet //
samyag vicārya kāryaṃ tu yuktyā saṃparikalptam /
parīkṣitaṃ tu śapathaiḥ sa jñeyo dharmanirṇayaḥ //
Note:
samyag vicārya kāryaṃ tu yuktyā saṃparikalptam /
parīkṣitaṃ tu śapathaiḥ sa jñeyo dharmanirṇayaḥ //
prativādī prapadyed yatra dharmaḥ sa nirṇayaḥ /
divyair viśodhitaḥ samyaṅnirṇayaḥ samudāhṛtaḥ //
Note:
prativādī prapadyed yatra dharmaḥ sa nirṇayaḥ /
divyair viśodhitaḥ samyaṅnirṇayaḥ samudāhṛtaḥ //
pramāṇaniścito yas tu vyavahāraḥ sa ucyate /
vākchalānuttaratvena dvitīyaḥ parikīrtitaḥ //
Note:
pramāṇaniścito yas tu vyavahāraḥ sa ucyate /
vākchalānuttaratvena dvitīyaḥ parikīrtitaḥ //
anumānena nirṇītaṃ cāritram iti kathyate /
deśasthityā tṛtīyas tu śāstravidbhir udāhṛtaḥ //
Note:
[95]anumānena nirṇītaṃ cāritram iti kathyate /
deśasthityā tṛtīyas tu śāstravidbhir udāhṛtaḥ //
pramāṇasamatāyāṃ tu rājājñā nirṇayaḥ smṛtaḥ /
śāstrasabhyāvirodhena caturthaḥ parikīrtitaḥ //
Note:
pramāṇasamatāyāṃ tu rājājñā nirṇayaḥ smṛtaḥ /
śāstrasabhyāvirodhena caturthaḥ parikīrtitaḥ //
dharmaśāstravirodhe tu yuktiyukto vidhiḥ smṛtaḥ //
Note:
dharmaśāstravirodhe tu yuktiyukto vidhiḥ smṛtaḥ //
vadhādṛte brāhmaṇasya daṇḍo bhavati karhi cit /
avadhyā brāhmaṇā gāvo loke 'smin vaidikī smṛtiḥ //
Note:
vadhādṛte brāhmaṇasya daṇḍo bhavati karhi cit /
avadhyā brāhmaṇā gāvo loke 'smin vaidikī smṛtiḥ //
mahāpātakayukto 'pi na vipro vadham arhati /
nirvāsanāṅkane mauṇḍyaṃ tasya kuryān narādhipaḥ //
Note:
mahāpātakayukto 'pi na vipro vadham arhati /
nirvāsanāṅkane mauṇḍyaṃ tasya kuryān narādhipaḥ //
mahāparādhayuktāṃś ca vadhadaṇḍena śāsayet //
Note:
mahāparādhayuktāṃś ca vadhadaṇḍena śāsayet //
svalpe 'parādhe vāgdaṇḍo dhigdaṇḍaḥ pūrvasāhase /
madhyottame 'rdhadaṇḍas tu rājadrohe ca bandhanam //
Note:
svalpe 'parādhe vāgdaṇḍo dhigdaṇḍaḥ pūrvasāhase /
madhya-uttame 'rdhadaṇḍas tu rājadrohe ca bandhanam //
nirvāsanaṃ vadho vāpi kāryam ātmahitaiṣiṇā /
vyastāḥ samastā ekasya mahāpātakakāriṇe //
Note:
nirvāsanaṃ vadho vāpi kāryam ātmahita-eṣiṇā /
vyastāḥ samastā ekasya mahāpātakakāriṇe //
mitrādiṣu prayuñjīta vāgdaṇḍaṃ dhik tapasvinām /
vivādino narāṃś cāpi dveṣiṇo 'rthena daṇḍayet //
Note:
mitrādiṣu prayuñjīta vāgdaṇḍaṃ dhik tapasvinām /
vivādino narāṃś cāpi dveṣiṇo 'rthena daṇḍayet //
pitācāryaḥ suhṛn mātā bhāryā putraḥ purohitaḥ /
nādaṇḍyo nāma rājño 'sti dharmād vicalitaḥ svakāt //
Note:
pitācāryaḥ suhṛn mātā bhāryā putraḥ purohitaḥ /
nādaṇḍyo nāma rājño 'sti dharmād vicalitaḥ svakāt //
ṛtvikpurohitāmātyāḥ putrāḥ saṃbandhibāndhavāḥ /
dharmād vicalitā daṇḍyā nirvāsyā rājabhiḥ purāt //
Note:
ṛtvik-purohita-amātyāḥ putrāḥ saṃbandhi-bāndhavāḥ /
dharmād vicalitā daṇḍyā nirvāsyā rājabhiḥ purāt //
gurūn purohitān pūjyān vāgdaṇḍenaiva daṇḍayet /
vivādino narāṃś cānyān dhigdhanābhyāṃ ca daṇḍayet //
Note:
gurūn purohitān pūjyān vāgdaṇḍena eva daṇḍayet /
vivādino narāṃś cānyān dhigdhanābhyāṃ ca daṇḍayet //
pratilomās tathā cāntyāḥ puruṣāṇāṃ malāḥ smṛtāḥ /
brāhmaṇātikrame vadhyā na dātavyā damaṃ kva cit //
Note:
pratilomās tathā cāntyāḥ puruṣāṇāṃ malāḥ smṛtāḥ /
brāhmaṇātikrame vadhyā na dātavyā damaṃ kva cit //
vadhārhakaḥ svarṇaśataṃ damaṃ dāpyas tu pūruṣaḥ /
aṅgacchedārhakas tv ardhaṃ sadaṃśaśaś tadardhakam //
Note:
[97]vadhārhakaḥ svarṇaśataṃ damaṃ dāpyas tu pūruṣaḥ /
aṅgacchedārhakas tv ardhaṃ sadaṃśaśaś tadardhakam //
tāḍanaṃ bandhanaṃ caiva tathaiva ca viḍannakam /
eṣa daṇḍo hi śūdrasya nārthadaṇḍo bṛhaspatiḥ //
Note:
tāḍanaṃ bandhanaṃ ca eva tatha aiva ca viḍannakam /
eṣa daṇḍo hi śūdrasya nārthadaṇḍo bṛhaspatiḥ //
pratijñā bhāvanād vādī prāḍvivākādipūjanāt /
jayapattrasya cādanāj jayī loke nigadyate //
Note:
pratijñā bhāvanād vādī prāḍvivākādipūjanāt /
jayapattrasya cādanāj jayī loke nigadyate //
palāyanād anuttarād anyapakṣāśrayeṇa ca /
hīnasya gṛhyate vādo na svavākyajitasya ca //
Note:
palāyanād anuttarād anyapakṣāśrayeṇa ca /
hīnasya gṛhyate vādo na svavākyajitasya ca //
kulādibhir niścite 'pi na saṃtoṣaṃ gatas tu yaḥ /
vicārya tatkṛtaṃ rājā kukṛtaṃ punar uddharet //
Note:
kulādibhir niścite 'pi na saṃtoṣaṃ gatas tu yaḥ /
vicārya tatkṛtaṃ rājā kukṛtaṃ punar uddharet //
niścitya bahubhiḥ sārdhaṃ brāhmaṇaiḥ śāstrapāragaiḥ /
daṇḍayej jayinā sākaṃ pūrvasabhyāṃs tu doṣiṇaḥ //
Note:
niścitya bahubhiḥ sārdhaṃ brāhmaṇaiḥ śāstrapāragaiḥ /
daṇḍayej jayinā sākaṃ pūrvasabhyāṃs tu doṣiṇaḥ //
aparādhānurūpaś ca daṇḍo 'tra parikalpitaḥ /
sākṣilekhyānumānena samyag divyena vā jitaḥ //
Note:
aparādhānurūpaś ca daṇḍo 'tra parikalpitaḥ /
sākṣilekhyānumānena samyag divyena vā jitaḥ //
yo na dadyād deyadamaṃ sa nirvāsyas tataḥ purāt //
Note:
yo na dadyād deyadamaṃ sa nirvāsyas tataḥ purāt //
lalāṭāṅkaṃ brāhmaṇasya nānyo daṇḍo vidhīyate /
mahāpātakayukto 'pi na vipro vadham arhati /
nirvāsanāṅkakaraṇe mauṇḍyaṃ kuryān narādhipaḥ //
Note:
lalāṭāṅkaṃ brāhmaṇasya nānyo daṇḍo vidhīyate /
mahāpātakayukto 'pi na vipro vadham arhati /
nirvāsanāṅkakaraṇe mauṇḍyaṃ kuryān narādhipaḥ //
pramāṇaṃ tatkṛtaṃ sarvaṃ lābhālābhavyayodayam /
svadeśe vā videśe vā na svātantryaṃ visaṃvadet //
Note:
pramāṇaṃ tatkṛtaṃ sarvaṃ lābha-alābha-vyaya-udayam /
svadeśe vā videśe vā na svātantryaṃ visaṃvadet //
yaḥ svāminā niyuktas tu dhanāyasyāpalāpane /
kusīdakṛṣivāṇijye nisṛṣṭārthas tu sa smṛtaḥ //
Note:
yaḥ svāminā niyuktas tu dhanāyasyāpalāpane /
kusīda-kṛṣi-vāṇijye nisṛṣṭārthas tu sa smṛtaḥ //
rājñā yatnena kartavyaṃ saṃdigdhārthavicāraṇam /
trayas tatropacīyante hānir ekasya jāyate //
Note:
rājñā yatnena kartavyaṃ saṃdigdhārthavicāraṇam /
trayas tatra upacīyante hānir ekasya jāyate //
jetāpnoti dhanaṃ pūjāṃ jito vinayanigraham /
jayaṃ dānaṃ damaṃ rājā sabhyāḥ puṇyam avāpnuyuḥ //
Note:
jetā āpnoti dhanaṃ pūjāṃ jito vinayanigraham /
jayaṃ dānaṃ damaṃ rājā sabhyāḥ puṇyam avāpnuyuḥ //
evaṃ śāstroditaṃ rājā kurvan nirṇayapālanam /
vitatyeha yaśo loke mahendrasadṛśo bhavet //
Note:
evaṃ śāstra-uditaṃ rājā kurvan nirṇayapālanam /
vitatya iha yaśo loke mahendrasadṛśo bhavet //
sākṣilekhyānumānena prakurvan kāryanirṇayam /
vitatyeha yaśo rājā bradhnasyāpnoti viṣṭapam //
Note:
sākṣilekhyānumānena prakurvan kāryanirṇayam /
vitatya iha yaśo rājā bradhnasyāpnoti viṣṭapam //
yatraivaṃ vetti nṛpatiḥ nirṇayaṃ tu batādhvaram /
so 'smin loke yaśaḥ prāpya yāti śakrasalokatām //
Note:
[99]yatra evaṃ vetti nṛpatiḥ nirṇayaṃ tu batādhvaram /
so 'smin loke yaśaḥ prāpya yāti śakrasalokatām //
Note: ṛṇādānam
padāṃśasahitas tv eṣa vyavahāraḥ prakīrtitaḥ /
vivādakāraṇānyasya padāni śṛṇutādhunā //
Note:
pada-aṃśa-sahitas tv eṣa vyavahāraḥ prakīrtitaḥ /
vivāda-kāraṇa-anyasya padāni śṛṇuta adhunā //
ṛṇādānapradhānāni dyūtāhvānāntikāni ca /
kramaśaḥ saṃpravakṣyāmi kriyābhedāṃś ca tattvataḥ //
Note:
ṛṇa-ādāna-pradhānāni dyūta-ahvāna-antikāni ca /
kramaśaḥ saṃpravakṣyāmi kriyā-bhedāṃś ca tattvataḥ //
ṛṇaṃ deyam adeyaṃ ca yena yatra yathā ca yat /
dānagrahaṇadharmau ca ṛṇādānam iti smṛtam //
Note:
ṛṇaṃ deyam adeyaṃ ca yena yatra yathā ca yat /
dāna-grahaṇa-dharmau ca ṛṇa-ādānam iti smṛtam //
Note: vṛddhi-vicāraḥ
aśītibhāgo vṛddhiḥ syān māsi māsi sabandhake /
varṇakramāc chataṃ dvitricatuḥpañcakam anyathā //
Note:
aśīti-bhāgo vṛddhiḥ syān māsi māsi sabandhake /
varṇa-kramāc chataṃ dvi-tricatuḥ-pañcakam anyathā //
paripūrṇaṃ gṛhītvādhiṃ bandhaṃ vā sādhulagnakam /
lekhyārūḍhaṃ sākṣimad vā ṛṇaṃ dadyād dhanī sadā //
Note:
paripūrṇaṃ gṛhītvā ādhiṃ bandhaṃ vā sādhu-lagnakam /
lekhya-ārūḍhaṃ sa-akṣimad vā ṛṇaṃ dadyād dhanī sadā //
kutsitāt sīdataś caiva nirviśaṅkaiḥ pragṛhyate /
caturguṇaṃ vāṣṭaguṇaṃ kusīdākhyam ataḥ smṛtam //
Note:
kutsitāt sīdataś ca eva nirviśaṅkaiḥ pragṛhyate /
catur-guṇaṃ va āṣṭa-guṇaṃ kusīda-ākhyam ataḥ smṛtam //
purāṇe paṇam [...] [...] //
Note:
purāṇe paṇam [...] [...] //
Note: vṛddhi-prabhedāḥ
vṛddhiś caturvidhā proktā pañcadhānyaiḥ prakīrtitā /
ṣaḍvidhānyaiḥ samākhyātā tattvatas tā nibodhata //
Note:
vṛddhiś catur-vidhā proktā pañca-dha ānyaiḥ prakīrtitā /
ṣaḍ-vidha ānyaiḥ samākhyātā tattvatas tā nibodhata //
kāyikā kālikā caiva cakravṛddhir ato 'parā /
kāritā ca śikhāvṛddhir bhogalābhas tathaiva ca //
Note:
kāyikā kālikā ca eva cakra-vṛddhir ato 'parā /
kāritā ca śikhā-vṛddhir bhoga-lābhas tatha aiva ca //
kāyikā karmasaṃyuktā māsād grāhyā ca kālikā /
vṛddher vṛddhiś cakravṛddhiḥ kāritā ṛṇinā kṛtā //
Note:
kāyikā karma-saṃyuktā māsād grāhyā ca kālikā /
vṛddher vṛddhiś cakra-vṛddhiḥ kāritā ṛṇinā kṛtā //
pratyahaṃ gṛhyate yā tu śikhāvṛddhis tu sā smṛtā /
śikheva vardhate nityaṃ śiraścchedān nivartate //
Note:
pratyahaṃ gṛhyate yā tu śikhā-vṛddhis tu sā smṛtā /
śikha īva vardhate nityaṃ śiraś-cchedān nivartate //
ṛṇikena tu yā vṛddhir adhikā saṃprakalpitā /
āpatkālakṛtā nityaṃ dātavyā sā tu kāritā /
anyathā kāritā vṛddhir na dātavyā kathañ cana //
Note:
ṛṇikena tu yā vṛddhir adhikā saṃprakalpitā /
āpat-kāla-kṛtā nityaṃ dātavyā sā tu kāritā /
anyathā kāritā vṛddhir na dātavyā kathañ cana //
śikheva vardhate nityaṃ śiraścchedān nivartate /
mūle datte tathaivaiṣā śikhāvṛddhis tataḥ smṛtā //
Note:
śikha īva vardhate nityaṃ śiraś-cchedān nivartate /
mūle datte tatha aiva eṣā śikhā-vṛddhis tataḥ smṛtā //
gṛhī stomaḥ śadaḥ kṣetrād bhogalābhaḥ prakīrtitaḥ //
Note:
gṛhī stomaḥ śadaḥ kṣetrād bhoga-lābhaḥ prakīrtitaḥ //
kāyikā bhogavṛddhiṃ ca kāritāṃ ca śikhātmikām /
catuṣṭayīṃ vṛddhim āhuś cakravṛdhyā tu pañcamīm //
Note:
kāyikā bhoga-vṛddhiṃ ca kāritāṃ ca śikhā-ātmikām /
catuṣṭayīṃ vṛddhim āhuś cakra-vṛdhyā tu pañcamīm //
śikhā vṛddhiṃ kāyikāṃ ca bhogalābhaṃ tathaiva ca /
dhanī tāvat samādadyād yāvan mūlaṃ na śodhitam //
Note:
śikhā vṛddhiṃ kāyikāṃ ca bhoga-lābhaṃ tatha aiva ca /
dhanī tāvat samādadyād yāvan mūlaṃ na śodhitam //
Note: hiraṇyadhānyādīnāṃ vṛddhiḥ
hiraṇye dviguṇā vṛddhis triguṇā vastrakupyake /
dhānye caturguṇā proktā śadavāhyalaveṣu ca //
Note:
hiraṇye dvi-guṇā vṛddhis tri-guṇā vastra-kupyake /
dhānye catur-guṇā proktā śada-vāhya-laveṣu ca //
uktapañcaguṇā śāke bīje 'kṣau ṣaḍguṇā smṛtā /
lavaṇasvedam adyeṣu vṛddhir aṣṭaguṇā matā /
guḍe madhuni caivoktā prayukte cirakālike //
Note:
ukta-pañca-guṇā śāke bīje 'kṣau ṣaḍ-guṇā smṛtā /
lavaṇa-svedam adyeṣu vṛddhir aṣṭa-guṇā matā /
guḍe madhuni ca eva uktā prayukte cira-kālike //
tailānāṃ caiva sarveṣāṃ madyānāṃ madhusarpiṣām /
vṛddhir aṣṭaguṇā proktā guḍasya lavaṇasya ca //
Note:
tailānāṃ ca eva sarveṣāṃ madyānāṃ madhu-sarpiṣām /
vṛddhir aṣṭa-guṇā proktā guḍasya lavaṇasya ca //
syāt kośānāṃ pañcaguṇā kārpāsasya caturguṇā /
kāṣṭhānāṃ candanādīnāṃ vṛddhir aṣṭaguṇā bhavet //
Note:
syāt kośānāṃ pañca-guṇā kārpāsasya catur-guṇā /
kāṣṭhānāṃ candana-ādīnāṃ vṛddhir aṣṭa-guṇā bhavet //
bhāgo yad dviguṇād ūrdhvaṃ cakravṛddhiś ca gṛhyate /
pūrṇe ca sodayaṃ paścād vārddhuṣyaṃ tad vigarhitam //
Note:
bhāgo yad dvi-guṇād ūrdhvaṃ cakra-vṛddhiś ca gṛhyate /
pūrṇe ca sodayaṃ paścād vārddhuṣyaṃ tad vigarhitam //
aśītibhāgo vardheta lābhe dviguṇatām iyāt /
prayuktaṃ saptabhir varṣais tribhāgoanair na saṃśayaḥ //
Note:
aśīti-bhāgo vardheta lābhe dvi-guṇatām iyāt /
prayuktaṃ saptabhir varṣais tri-bhāga-ūanair na saṃśayaḥ //
tṛṇakāṣṭheṣṭakāsūtrakiṇvacarmāsthivarmaṇām /
hetipuṣpaphalānāṃ ca vṛddhis tu na nivartate //
Note:
tṛṇa-kāṣṭha-iṣṭakā-sūtrakiṇva-carma-asthi-varmaṇām /
heti-puṣpa-phalānāṃ ca vṛddhis tu na nivartate //
hiraṇyadhānyavastrāṇāṃ vṛddhir dvitricaturguṇā /
ghṛtasyāṣṭaguṇā vṛddhis tāmrādīnāṃ caturguṇā //
Note:
hiraṇya-dhānya-vastrāṇāṃ vṛddhir dvi-tri-catur-guṇā /
ghṛtasya aṣṭa-guṇā vṛddhis tāmra-ādīnāṃ catur-guṇā //
śikhāvṛddhiṃ kāyikāṃ ca bhoge lābhaṃ tathaiva ca /
dhanī tāvat samādadyād yāvan mūlaṃ na śodhitam //
Note:
śikhā-vṛddhiṃ kāyikāṃ ca bhoge lābhaṃ tatha aiva ca /
dhanī tāvat samādadyād yāvan mūlaṃ na śodhitam //
pādopacayāt krameṇetareṣām //
Note:
pāda-upacayāt krameṇa itareṣām //
sarveṣv arthavivādeṣu vākcchale nāvasīdati /
parastrībhūmirṇādāne śāsyo 'py arthān na hīyate /
samavṛddhiḥ sadā kuryād viṣamas tu nivartate //
Note:
sarveṣv artha-vivādeṣu vāk-cchale na avasīdati /
para-strī-bhūmi-rṇādāne śāsyo 'py arthān na hīyate /
samavṛddhiḥ sadā kuryād viṣamas tu nivartate //
Note: dhana-vṛddhiḥ
vasiṣṭhavacanaproktāṃ vṛddhiṃ vārddhuṣike śṛṇu /
pañca māṣās tu viṃśatyā evaṃ dharmo na hīyate //
Note:
vasiṣṭha-vacana-proktāṃ vṛddhiṃ vārddhuṣike śṛṇu /
pañca māṣās tu viṃśatyā evaṃ dharmo na hīyate //
māṣo viṃśatibhāgas tu palasya parikīrtitaḥ //
Note:
māṣo viṃśati-bhāgas tu palasya parikīrtitaḥ //
tatra tv idam upekṣāṃ vā yaḥ kaścit kurute naraḥ /
catuḥsuvarṇaṃ ṣaṇṇiṣkās tasya daṇḍo vidhīyate //
Note:
tatra tv idam upekṣāṃ vā yaḥ kaścit kurute naraḥ /
catuḥ-suvarṇaṃ ṣaṇ-ṇiṣkās tasya daṇḍo vidhīyate //
samūhakāryasidhyarthaṃ rājādīnāṃ ca darśane /
tato labheta yat kiṃcit sarveṣām eva tat samam //
Note:
samūha-kārya-sidhy-arthaṃ rāja-ādīnāṃ ca darśane /
tato labheta yat kiṃcit sarveṣām eva tat samam //
sāntānikādiṣu tathā dharma eṣāṃ sanātanaḥ /
yatnaiḥ prāptaṃ rakṣitaṃ vā gaṇārthe vā ṛṇaṃ kṛtam //
Note:
sāntānika-ādiṣu tathā dharma eṣāṃ sanātanaḥ /
yatnaiḥ prāptaṃ rakṣitaṃ vā gaṇa-arthe vā ṛṇaṃ kṛtam //
Note: akṛta-vṛddhiḥ
svadeśastho 'pi vā yas tu na dadyād yācito 'sakṛt /
sa tatra kāritāṃ vṛddhim anicchann api cāharet[?] //
Note:
svadeśa-stho 'pi vā yas tu na dadyād yācito 'sakṛt /
sa tatra kāritāṃ vṛddhim anicchann api cāharet[?] //
ṣāṇmāsyaṃ māsikaṃ vāpi vibhaktavyaṃ yathāṃśataḥ /
deyaṃ vā niḥsvavṛddhārtastrībālāturarogiṣu //
Note:
ṣāṇ-māsyaṃ māsikaṃ va āpi vibhaktavyaṃ yatha āṃśataḥ /
deyaṃ vā niḥsva-vṛddha-ārtastrī-bāla-ātura-rogiṣu //
ṛtutrayasyopariṣṭād dhanaṃ vṛddhim avāpnuyāt /
evam ādiṣv aśīti bhāgavṛddhir vivakṣitā //
Note:
ṛtu-trayasya upariṣṭād dhanaṃ vṛddhim avāpnuyāt /
evam ādiṣv aśīti bhāga-vṛddhir vivakṣitā //
na niḥsravati yat tat syād dhaniko mūlabhāg bhavet /
dviguṇād api cotkarṣe kālikā yasya cādinām /
vivādanyāyatattvajñais tadā rājā vinirṇayet //
Note:
na niḥsravati yat tat syād dhaniko mūla-bhāg bhavet /
dvi-guṇād api ca utkarṣe kālikā yasya cā adinām /
vivāda-nyāya-tattva-jñais tadā rājā vinirṇayet //
Note: ādhiḥ
ādhis tu bhujyate tāvad yāvat tan na pradīyate //
Note:
ādhis tu bhujyate tāvad yāvat tan na pradīyate //
ādhir bandhaḥ samākhyātaḥ sa ca proktaś caturvidhaḥ /
jaṅgamaḥ sthāvaraś caiva gopyo bhogyas tathaiva ca //
Note:
ādhir bandhaḥ samākhyātaḥ sa ca proktaś catur-vidhaḥ /
jaṅgamaḥ sthāvaraś ca eva gopyo bhogyas tatha aiva ca //
yādṛcchikaḥ sāvadhiś ca lekhyāruḍho 'tha sākṣimān /
aśāntalābhe ca ṛṇe tathā pūrṇe 'vadhau dhanī //
Note:
yādṛcchikaḥ sa-avadhiś ca lekhya-āruḍho 'tha sa-akṣimān /
aśānta-lābhe ca ṛṇe tathā pūrṇe 'vadhau dhanī //
yo bhuṅkte bandhakaṃ lobhān na sa lābho bhavet punaḥ /
nyāsavat paripālyo 'sau vṛddhir naśyate hāpite //
Note:
yo bhuṅkte bandhakaṃ lobhān na sa lābho bhavet punaḥ /
nyāsavat paripālyo 'sau vṛddhir naśyate hāpite //
daivarājopaghāte ca yathādhir nāśam āpnuyāt /
tatrādhiṃ dāpayed dadyāt sodayaṃ dhanam anyathā //
Note:
daiva-rāja-upaghāte ca yathā ādhir nāśam āpnuyāt /
tatrā adhiṃ dāpayed dadyāt sa-udayaṃ dhanam anyathā //
bandhahastasya yad deyaṃ citreṇa caritena vā /
adatte 'rthe 'khilaṃ bandhaṃ nākāmo dāpyate kvacit //
Note:
bandha-hastasya yad deyaṃ citreṇa caritena vā /
adatte 'rthe 'khilaṃ bandhaṃ na akāmo dāpyate kvacit //
bhukte cāsāratāṃ prāpte mūlahāniḥ prajāyate /
bahumūlyaṃ tatra naṣṭam ṛṇikaṃ tatra toṣayet //
Note:
bhukte ca asāratāṃ prāpte mūla-hāniḥ prajāyate /
bahu-mūlyaṃ tatra naṣṭam ṛṇikaṃ tatra toṣayet //
kṣetram ekaṃ dvayor bandhe dattaṃ yat samakālikam /
yena bhuktaṃ bhavet pūrvaṃ tasya siddhim avāpnuyāt //
Note:
kṣetram ekaṃ dvayor bandhe dattaṃ yat sama-kālikam /
yena bhuktaṃ bhavet pūrvaṃ tasya siddhim avāpnuyāt //
tulyakālopasthitayor dvayor api samaṃ bhavet /
pradāne vikraye caiva vidhiḥ sa parikīrtitaḥ //
Note:
tulya-kāla-upasthitayor dvayor api samaṃ bhavet /
pradāne vikraye ca eva vidhiḥ sa parikīrtitaḥ //
ādhānaṃ vikrayo dānaṃ sākṣilekhyakṛtaṃ yadā /
ekakriyānibandhena lekhyaṃ tatrāpahārakam //
Note:
ādhānaṃ vikrayo dānaṃ sa-akṣi-lekhya-kṛtaṃ yadā /
eka-kriyā-nibandhena lekhyaṃ tatra apahārakam //
anirdiṣṭaṃ ca nirdiṣṭaṃ ekatra ca viśeṣitam /
viśeṣalikhitaṃ jyāya iti kātyāyano 'bravīt //
Note:
anirdiṣṭaṃ ca nirdiṣṭaṃ ekatra ca viśeṣitam /
viśeṣa-likhitaṃ jyāya iti kātyāyano 'bravīt //
hiraṇyaṃ dviguṇībhūte pūrṇe kāle dhṛtāvadhau /
bandhakasya dhanī svāmī dvisaptāhaṃ pratīkṣya tu //
Note:
hiraṇyaṃ dviguṇībhūte pūrṇe kāle dhṛta-avadhau /
bandhakasya dhanī svāmī dvi-sapta-ahaṃ pratīkṣya tu //
tadantarā dhanaṃ dattvā ṛṇī bandham avāpnuyāt /
pūrṇe vidhau sāntalābhe bandhasvāmī tato bhavet /
anirgate daśāhe tu ṛṇī mokṣitum arhati //
Note:
tad-antarā dhanaṃ dattvā ṛṇī bandham avāpnuyāt /
pūrṇe vidhau sa-anta-lābhe bandha-svāmī tato bhavet /
anirgate daśa-āhe tu ṛṇī mokṣitum arhati //
gopyādhir dviguṇād ūrdhvaṃ kṛtakālo yathāvidhi /
śrāvayitvā ṛṇikule bhoktavyaḥ samanantaram //
Note:
gopya-adhir dvi-guṇād ūrdhvaṃ kṛta-kālo yathā-vidhi /
śrāvayitvā ṛṇi-kule bhoktavyaḥ samanantaram //
hiraṇye dviguṇībhūte naṣṭe caivādhamarṇake /
dravyaṃ tadīyaṃ saṃgṛhya vikrīṇīta sasākṣikam //
Note:
hiraṇye dviguṇībhūte naṣṭe ca eva adhama-rṇake /
dravyaṃ tadīyaṃ saṃgṛhya vikrīṇīta sa-sākṣikam //
rakṣed vā kṛtamūlyaṃ tu daśāhaṃ janasaṃsadi /
ṛṇānurūpāṃ parato gṛhītvānyaṃ tu varjayet //
Note:
rakṣed vā kṛta-mūlyaṃ tu daśa-ahaṃ jana-saṃsadi /
ṛṇa-anurūpāṃ parato gṛhītva ānyaṃ tu varjayet //
na bhuṅkte yaḥ svam ādhānaṃ nādadyān na nivedayet /
pramītasākṣī ṛṇikaḥ tasya lekhyam apārthakam //
Note:
na bhuṅkte yaḥ svam ādhānaṃ na adadyān na nivedayet /
pramīta-sākṣī ṛṇikaḥ tasya lekhyam apārthakam //
gṛhavāryāpaṇaṃ dhānyaṃ paśustrīvāhanāni ca /
upekṣayā vinaśyanti yānti cāsāratāṃ tathā //
Note:
gṛha-vāry-āpaṇaṃ dhānyaṃ paśu-strī-vāhanāni ca /
upekṣayā vinaśyanti yānti ca asāratāṃ tathā //
svadhanaṃ ca sthirīkṛtya gaṇanākuśalair nṛbhiḥ /
tadbandhujñātividitaṃ pragṛhṇann āparādhnuyāt //
Note:
sva-dhanaṃ ca sthirī-kṛtya gaṇana-akuśalair nṛbhiḥ /
tad-bandhu-jñāti-viditaṃ pragṛhṇann āparādhnuyāt //
vivādo 'ṣṭādaśopetaḥ pūrvottaraviśeṣitaḥ /
vyākhyātas tv adhunā samyakkriyābhedān nibodhata //
Note:
vivādo 'ṣṭā-daśa-upetaḥ pūrva-uttara-viśeṣitaḥ /
vyākhyātas tv adhunā samyakkriyā-bhedān nibodhata //
pūrvaṃ kṛtā kriyā yā tu pālanīyā tathaiva sā /
anyathā kriyate yatra kriyābhedas tadā bhavet //
Note:
pūrvaṃ kṛtā kriyā yā tu pālanīyā tatha aiva sā /
anyathā kriyate yatra kriyā-bhedas tadā bhavet //
vihāya karaṇaṃ pūrvaṃ dhaniko vādhamarṇikaḥ /
kuryān nyūnādhikaṃ tulyaṃ kriyābhedaḥ sa ucyate //
Note:
vihāya karaṇaṃ pūrvaṃ dhaniko va ādhama-rṇikaḥ /
kuryān nyūna-adhikaṃ tulyaṃ kriyā-bhedaḥ sa ucyate //
dvikenārthaṃ samādāya prapannaḥ pañcakaṃ tu yaḥ /
lābhaṃ tatra pramāṇaṃ syāt paścimaṃ yad dhi niścitaṃ //
Note:
dvikena arthaṃ samādāya prapannaḥ pañcakaṃ tu yaḥ /
lābhaṃ tatra pramāṇaṃ syāt paścimaṃ yad dhi niścitaṃ //
asvāminā kṛto yas tu dāyo vikraya eva vā /
akṛtaḥ sa tu vijñeyo vyavahāre yathāsthitiḥ //
Note:
asvāminā kṛto yas tu dāyo vikraya eva vā /
akṛtaḥ sa tu vijñeyo vyavahāre yathā-sthitiḥ //
uttarottarabandhena prāgbandhaḥ śithilo bhavet /
yaḥ paścimaḥ kriyākāraḥ sa pūrvād balavattaraḥ //
Note:
uttara-uttara-bandhena prāg-bandhaḥ śithilo bhavet /
yaḥ paścimaḥ kriyā-kāraḥ sa pūrvād balavattaraḥ //
nyāsaṃ kṛtvā paratrādhiṃ kṛtvā vādhiṃ karoti yaḥ /
vikrayaṃ vā kriyā tatra paścimā balavattarā //
Note:
nyāsaṃ kṛtvā paratra adhiṃ kṛtvā va ādhiṃ karoti yaḥ /
vikrayaṃ vā kriyā tatra paścimā balavattarā //
kṛtaṃ ced ekadivase vikrayādhipratigraham /
trayāṇām api saṃdigdhe kathaṃ tatra vicāraṇā //
Note:
kṛtaṃ ced eka-divase vikraya-adhipratigraham /
trayāṇām api saṃdigdhe kathaṃ tatra vicāraṇā //
trīṇy evātra pramāṇāni vibhajeyur yathāṃśataḥ /
ubhau cārthānusāreṇa tribhāgena pratigrahī //
Note:
trīṇy eva atra pramāṇāni vibhajeyur yathā-aṃśataḥ /
ubhau ca artha-anusāreṇa tri-bhāgena pratigrahī //
sāmakaṃ karṣitaṃ tat syāt tadā na dhanabhāgdhanī /
ṛṇī ca na labhed bandhaṃ parasparamataṃ vinā //
Note:
sāmakaṃ karṣitaṃ tat syāt tadā na dhana-bhāg-dhanī /
ṛṇī ca na labhed bandhaṃ paraspara-mataṃ vinā //
dhanaṃ mūlīkṛtaṃ dattvā yad ādhiṃ prārthayed ṛṇī /
tadaiva tasya moktavyas tv anyathā doṣabhāgdhanī //
Note:
dhanaṃ mūlī-kṛtaṃ dattvā yad ādhiṃ prārthayed ṛṇī /
tada aiva tasya moktavyas tv anyathā doṣa-bhāg-dhanī //
kṣetrādikaṃ yadā bhuktam utpannam adhikaṃ tataḥ /
mūlodayaṃ praviṣṭaṃ cet tad ādhiṃ prāpnuyād ṛṇī //
Note:
kṣetra-ādikaṃ yadā bhuktam utpannam adhikaṃ tataḥ /
mūla-udayaṃ praviṣṭaṃ cet tad ādhiṃ prāpnuyād ṛṇī //
prayojake 'sati dhanaṃ mūle nyasyādhim āpnuyāt /
paribhāṣya yadā kṣetraṃ dadyāt tu dhanine ṛṇī /
tadā tac chāntalābhe 'rthe moktavyam iti niścayaḥ //
Note:
prayojake 'sati dhanaṃ mūle nyasyā adhim āpnuyāt /
paribhāṣya yadā kṣetraṃ dadyāt tu dhanine ṛṇī /
tadā tac chānta-lābhe 'rthe moktavyam iti niścayaḥ //
ādhis tu sodaye dravye pradātavyaṃ tvayā mama /
kusīdādhividhis tv eṣa dharmyaḥ saṃparikīrtitaḥ //
Note:
ādhis tu sa-udaye dravye pradātavyaṃ tvayā mama /
kusīda-adhividhis tv eṣa dharmyaḥ saṃparikīrtitaḥ //
yatrādhikaṃ gṛhakṣetraṃ bhogena prakarṣānvitam /
tatra rṇī cāpnuyād bandhaṃ dhanī caiva ṛṇaṃ tathā //
Note:
yatra adhikaṃ gṛha-kṣetraṃ bhogena prakarṣa-anvitam /
tatra rṇī cā apnuyād bandhaṃ dhanī ca eva ṛṇaṃ tathā //
pūrṇe prakarṣe tatsāmyam ubhayoḥ parikīrtitam /
apūrṇe tu prakuryātāṃ prasparamatena tau //
Note:
pūrṇe prakarṣe tat-sāmyam ubhayoḥ parikīrtitam /
apūrṇe tu prakuryātāṃ praspara-matena tau //
yadi prakarṣitaṃ tat syāt tadā na dhanabhāgdhanī /
ṛṇī na labhate bandhaṃ parasparamataṃ vinā //
Note:
yadi prakarṣitaṃ tat syāt tadā na dhana-bhāg-dhanī /
ṛṇī na labhate bandhaṃ paraspara-mataṃ vinā //
Note: pratibhūḥ
darśane pratyaye dāne ṛṇidravyārpaṇe tathā /
catuṣprakāraḥ pratibhūḥ śāstre dṛṣṭo manīṣibhiḥ //
Note:
darśane pratyaye dāne ṛṇi-dravya-arpaṇe tathā /
catuṣ-prakāraḥ pratibhūḥ śāstre dṛṣṭo manīṣibhiḥ //
āhaiko darśayāmīti sādhur eṣo 'paro 'bravīt /
dātāham etad draviṇam arpatāmy aparo vadet //
Note:
āha eko darśayāmi iti sādhur eṣo 'paro 'bravīt /
dāta āham etad draviṇam arpatāmy aparo vadet //
darśanapratibhūryas tu deśe kāle ca darśayet /
nibandhaṃ vāvahet tatra daivarājakṛtād ṛte //
Note:
darśana-pratibhūryas tu deśe kāle ca darśayet /
nibandhaṃ vā āvahet tatra daiva-rāja-kṛtād ṛte //
naṣṭasyānveṣaṇe kālaṃ dadyāt pratibhuve dhanī /
deśādhvarūpataḥ pakṣaṃ māsaṃ sārdham athāpi vā //
Note:
naṣṭasya anveṣaṇe kālaṃ dadyāt pratibhuve dhanī /
deśa-adhva-rūpataḥ pakṣaṃ māsaṃ sa-ardham atha api vā //
yo yasya pratibhūs tiṣṭhed darśanāyeha mānavaḥ /
adarśayaṃ sa taṃ tasmai prayacchet svadhanād ṛṇam //
Note:
yo yasya pratibhūs tiṣṭhed darśanāya iha mānavaḥ /
adarśayaṃ sa taṃ tasmai prayacchet sva-dhanād ṛṇam //
ādyau tu vitathe dāpyau tatkālāveditaṃ dhanam /
uttarau tu visaṃvāde tau vinā tatsutau tathā //
Note:
ādyau tu vitathe dāpyau tat-kāla-aveditaṃ dhanam /
uttarau tu visaṃvāde tau vinā tat-sutau tathā //
svāmīripuniruddhādhikṛtadaṇḍitasaṃśayāḥ /
rikthi[mitra][antevāsi]rājavṛttavītarāga /
vratidaridrabālavṛddhastrīrugṇā na pratibhuvaḥ //
Note:
svāmī-ripu-niruddha-adhikṛta-daṇḍita-saṃśayāḥ /
rikthi-[mitra]-[antevāsi]rājavṛtta-vītarāga- /
vrati-daridra-bāla-vṛddha-strī-rugṇā na pratibhuvaḥ //
upasthāpyavipattau upasthāpyasya punaḥ pratibhūḥ dāpyaḥ //
Note:
upasthāpya-vipattau upasthāpyasya punaḥ pratibhūḥ dāpyaḥ //
putreṇāpi samaṃ deyam ṛṇaṃ sarvaṃ tu paitṛkam //
Note:
putreṇa api samaṃ deyam ṛṇaṃ sarvaṃ tu paitṛkam //
pratibhāvyaṃ tu yo dadyāt pīḍitaḥ pratibhāvitaḥ /
tripakṣāt parataḥ so 'rthaṃ dviguṇaṃ labdhum arhati //
Note:
pratibhāvyaṃ tu yo dadyāt pīḍitaḥ pratibhāvitaḥ /
tri-pakṣāt parataḥ so 'rthaṃ dvi-guṇaṃ labdhum arhati //
sādhutvāc cen mandadhiya ṛṇaṃ dadyur abhāvitāḥ /
yad arthaṃ dāpitās tasmān na labheran kathañ cana //
Note:
sādhutvāc cen mandadhiya ṛṇaṃ dadyur abhāvitāḥ /
yad arthaṃ dāpitās tasmān na labheran kathañ cana //
nātyantaṃ pīḍanīyāḥ syur ṛṇaṃ dāpyāḥ śanaiḥ śanaiḥ /
svasākṣyeṇa[e na] niyojyāḥ syur vidhiḥ pratibhuvām ayam //
Note:
na atyantaṃ pīḍanīyāḥ syur ṛṇaṃ dāpyāḥ śanaiḥ śanaiḥ /
sva-sākṣyeṇa[-e na] niyojyāḥ syur vidhiḥ pratibhuvām ayam //
naṣṭe mṛte vā ṛṇike dhanī patraṃ pradarśayet /
tatkālāvadhisaṃyuktaṃ sthānalekhyaṃ ca kārayet //
Note:
naṣṭe mṛte vā ṛṇike dhanī patraṃ pradarśayet /
tat-kāla-avadhisaṃyuktaṃ sthāna-lekhyaṃ ca kārayet //
pratibhuvā tu yad dattam apṛṣṭam ṛṇike dhanam /
dviguṇaṃ na pratibhuve pradeyam ṛṇikena tu //
Note:
pratibhuvā tu yad dattam apṛṣṭam ṛṇike dhanam /
dvi-guṇaṃ na pratibhuve pradeyam ṛṇikena tu //
dharmopadhibalāt kārair gṛhasaṃrodhanena ca /
pratipannam ṛṇaṃ dāpyaḥ sāmādibhir upakramaiḥ /
dharmopadhibalāt kārair gṛhasaṃrodhanena ca //
Note:
dharma-upadhi-balāt kārair gṛha-saṃrodhanena ca /
pratipannam ṛṇaṃ dāpyaḥ sāmādibhir upakramaiḥ /
dharma-upadhi-balāt kārair gṛha-saṃrodhanena ca //
suhṛtsaṃbandhisaṃdiṣṭaiḥ sāmoktyānugamena ca /
prāyeṇa dhanine dāpyo dharma eṣa udāhṛtaḥ //
Note:
suhṛt-saṃbandhi-saṃdiṣṭaiḥ sāma-uktya ānugamena ca /
prāyeṇa dhanine dāpyo dharma eṣa udāhṛtaḥ //
brāhmaṇas tu parikṣīṇaḥ śanair dāpyo yathodayam //
Note:
brāhmaṇas tu parikṣīṇaḥ śanair dāpyo yathā-udayam //
chadmanā yācitaṃ cārtham ānīya ṛṇikād dhanī /
anvāhitādi vāhṛtya dāpyate yatra sopadhiḥ //
Note:
chadmanā yācitaṃ ca artham ānīya ṛṇikād dhanī /
anvāhita-ādi vā āhṛtya dāpyate yatra sa-upadhiḥ //
yadā svagṛham ānīya tāḍanādyair upakramaiḥ /
ṛṇiko dāpyate yatra balāt kāraḥ sa kīrtitaḥ //
Note:
yadā sva-gṛham ānīya tāḍana-ādyair upakramaiḥ /
ṛṇiko dāpyate yatra balāt kāraḥ sa kīrtitaḥ //
karmaṇāpi samaṃ kuryād dhanikaṃ vādhamarṇikaḥ /
samo 'pakṛṣṭajātiś ca dadyāc cheyāṃs tu tacchanaiḥ //
Note:
karmaṇa āpi samaṃ kuryād dhanikaṃ va ādhama-rṇikaḥ /
samo 'pakṛṣṭa-jātiś ca dadyāc cheyāṃs tu tac-chanaiḥ //
hīnajātiṃ parikṣīṇam ṛṇārthe karma kārayet /
brāhmaṇas tu parikṣīṇaḥ śanair dāpyo yathodayam //
Note:
hīna-jātiṃ parikṣīṇam ṛṇa-arthe karma kārayet /
brāhmaṇas tu parikṣīṇaḥ śanair dāpyo yathā-udayam //
dāraputrapaśūn badhvā kṛtvā dvāropaveśanam /
yatrarṇī dāpyate 'rthaṃ svaṃ tad ācaritam ucyate //
Note:
dāra-putra-paśūn badhvā kṛtvā dvāra-upaveśanam /
yatra-rṇī dāpyate 'rthaṃ svaṃ tad ācaritam ucyate //
pratipannasya dharmo 'yaṃ vyapalāpī tu saṃsadi /
lekhyena sākṣibhir vāpi bhāvayitvā pradāpyate //
Note:
pratipannasya dharmo 'yaṃ vyapalāpī tu saṃsadi /
lekhyena sākṣibhir va āpi bhāvayitvā pradāpyate //
pradātavyaṃ yad bhavati nyāyatas tad dadāmy aham /
evaṃ yatrarṇiko brūte kriyāvādī sa ucyate //
Note:
pradātavyaṃ yad bhavati nyāyatas tad dadāmy aham /
evaṃ yatra-rṇiko brūte kriyā-vādī sa ucyate //
na roddhavyaḥ kriyāvādī saṃdigdhe 'rthe kathañ cana /
āsedhayaṃs tv anāsedhyaṃ daṇḍyo bhavati dharmataḥ //
Note:
na roddhavyaḥ kriyā-vādī saṃdigdhe 'rthe kathañ cana /
āsedhayaṃs tv anāsedhyaṃ daṇḍyo bhavati dharmataḥ //
rūpasaṃkhyādilābheṣu yatra bhrāntir dvayor bhavet /
deyānādeyayor vāpi saṃdigdho 'rthaḥ sa kīrtitaḥ //
Note:
rūpa-saṃkhyā-ādi-lābheṣu yatra bhrāntir dvayor bhavet /
deya-anādeyayor va āpi saṃdigdho 'rthaḥ sa kīrtitaḥ //
pūrṇāvadhau śāntalābhe ṛṇām udgrāhayed dhanī /
dhārayed vā ṛṇī lekhyaṃ cakravṛddhivyavasthayā //
Note:
pūrṇa-avadhau śānta-lābhe ṛṇām udgrāhayed dhanī /
dhārayed vā ṛṇī lekhyaṃ cakra-vṛddhi-vyavasthayā //
dviguṇasyopari yadā cakravṛddhiḥ pragṛhyate /
bhogalābhas tadā tatra mūlaṃ syāt sodayaṃ nṛṇām //
Note:
dvi-guṇasya upari yadā cakra-vṛddhiḥ pragṛhyate /
bhoga-lābhas tadā tatra mūlaṃ syāt sa-udayaṃ nṛṇām //
anāvedya tu rājñe yaḥ saṃdigdhe 'rthe pravartate /
prasahya sa vineyaḥ syāt sa cāpy artho na sidhyati //
Note:
anāvedya tu rājñe yaḥ saṃdigdhe 'rthe pravartate /
prasahya sa vineyaḥ syāt sa ca apy artho na sidhyati //
parahastād gṛhītaṃ yat kuṣīdavidhinā ṛṇam /
yena yatra yathā deyam adeyaṃ cocyate 'dhunā //
Note:
para-hastād gṛhītaṃ yat kuṣīda-vidhinā ṛṇam /
yena yatra yathā deyam adeyaṃ ca ucyate 'dhunā //
yācamānāya dātavyam alpakālam ṛṇaṃ kṛtam /
pūrṇe 'vadhau śāntalābham abhāve ca pituḥ sutaiḥ //
Note:
yācamānāya dātavyam alpa-kālam ṛṇaṃ kṛtam /
pūrṇe 'vadhau śānta-lābham abhāve ca pituḥ sutaiḥ //
tapasvī cāgnihotrī ca ṛṇavān mriyate yadi /
tapasyā cāgnihotraṃ ca sarvaṃ tad dhanino bhavet //
Note:
tapasvī ca agnihotrī ca ṛṇavān mriyate yadi /
tapasyā ca agnihotraṃ ca sarvaṃ tad dhanino bhavet //
nirdhanam ṛṇinaṃ karma gṛhamānīya kārayet /
śauṇḍikādyaṃ brāhmaṇas tu dāpanīyaḥ śanaiḥ śanaiḥ //
Note:
nirdhanam ṛṇinaṃ karma gṛhamānīya kārayet /
śauṇḍika-ādyaṃ brāhmaṇas tu dāpanīyaḥ śanaiḥ śanaiḥ //
dhanastrīhāriputrāṇāṃ pūrvībhāve yathottaraṃ ādhamarṇyaṃ //
Note:
dhana-strī-hāri-putrāṇāṃ pūrvī-bhāve yathā-uttaraṃ ādhamarṇyaṃ //
tadabhāve kramaśo 'nyeṣāṃ rikthabhājām //
Note:
tad-abhāve kramaśo 'nyeṣāṃ riktha-bhājām //
Note: deyāni ṛṇāni
ṛṇaṃ dharmādito grāhyaṃ yas tūpari na lekhayet /
na caivopagataṃ dadyāt tasya tadvṛddhim āpnuyāt //
Note:
ṛṇaṃ dharma-ādito grāhyaṃ yas tu upari na lekhayet /
na ca eva upagataṃ dadyāt tasya tad-vṛddhim āpnuyāt //
vyādhitonmattavṛddhānāṃ tathā dīrghapravāsinām /
ṛṇam evaṃvidhaṃ putrān jīvatām api dāpayet //
Note:
vyādhita-unmatta-vṛddhānāṃ tathā dīrgha-pravāsinām /
ṛṇam evaṃ-vidhaṃ putrān jīvatām api dāpayet //
sāṃnidhye 'pi pituḥ putrair ṛṇaṃ deyaṃ vibhāvitam /
jātyandhapatitonmatta kṣayaśvitrādirogiṇaḥ //
Note:
sāṃnidhye 'pi pituḥ putrair ṛṇaṃ deyaṃ vibhāvitam /
jātyandha-patita-unmatta kṣaya-śvitra-ādi-rogiṇaḥ //
ekacchāyāpraviṣṭānāṃ dāpyo yas tatra dṛśyate /
proṣitasya sutaḥ sarvaṃ pitryam aṃśaṃ mṛtasya tu //
Note:
eka-cchāyā-praviṣṭānāṃ dāpyo yas tatra dṛśyate /
proṣitasya sutaḥ sarvaṃ pitryam aṃśaṃ mṛtasya tu //
ekacchāyākṛtaṃ sarvaṃ dadyāt tu preṣite sutaḥ /
mṛte pitari pitṛaṃśaṃ pararṇaṃ na kadācana //
Note:
eka-cchāyā-kṛtaṃ sarvaṃ dadyāt tu preṣite sutaḥ /
mṛte pitari pitṛ-aṃśaṃ para-rṇaṃ na kadācana //
pitryam evāgrato deyaṃ paścād ātmīyam eva ca /
tayoḥ paitāmahaṃ pūrvaṃ deyam evam ṛṇaṃ sadā //
Note:
pitryam eva agrato deyaṃ paścād ātmīyam eva ca /
tayoḥ paitāmahaṃ pūrvaṃ deyam evam ṛṇaṃ sadā //
ṛṇam ātmīyavat pitryaṃ putrair deyaṃ vibhāvitam /
paitāmahaṃ samaṃ deyam adeyaṃ tat sutasya tu //
Note:
ṛṇam ātmīyavat pitryaṃ putrair deyaṃ vibhāvitam /
paitāmahaṃ samaṃ deyam adeyaṃ tat sutasya tu //
kuṭumbārthe 'dhyadhīno 'pi vyavahāraṃ samācaret /
svadeśe vā videśe vā taṃ vidvān na vicālayet //
Note:
kuṭumba-arthe 'dhyadhīno 'pi vyavahāraṃ samācaret /
sva-deśe vā videśe vā taṃ vidvān na vicālayet //
ataḥ putrena jātena svārtham utsṛjya yatnataḥ /
ṛṇāt pitā mocanīyo yathā na narakaṃ vrajet //
Note:
ataḥ putrena jātena sva-artham utsṛjya yatnataḥ /
ṛṇāt pitā mocanīyo yathā na narakaṃ vrajet //
pitary uparate putrā ṛṇaṃ dadyur yathāṃśataḥ /
vibhaktā avibhaktā vā yo vā tām udvahed dhuram //
Note:
pitary uparate putrā ṛṇaṃ dadyur yathā-aṃśataḥ /
vibhaktā avibhaktā vā yo vā tām udvahed dhuram //
saurākṣikaṃ vṛthā dānaṃ kāmakrodhapratiśrutam /
prātibhāvyaṃ daṇḍaśulkaśeṣaṃ putraṃ na dāpayet //
Note:
saura-akṣikaṃ vṛthā dānaṃ kāma-krodha-pratiśrutam /
prātibhāvyaṃ daṇḍa-śulkaśeṣaṃ putraṃ na dāpayet //
śauṇḍikavyādharajakagopanāpita[nāvika]yoṣitām /
adhiṣṭhātā ṛṇaṃ dāpyas tāsāṃ bhartṛkriyāsu tat //
Note:
śauṇḍika-vyādha-rajakagopa-nāpita[nāvika]-yoṣitām /
adhiṣṭhātā ṛṇaṃ dāpyas tāsāṃ bhartṛ-kriyāsu tat //
ṛṇabhāgdravyahārī ca yadi sopadravaḥ sutaḥ /
strīhārī tu tathaiva syād abhāve dhanahāriṇaḥ //
Note:
ṛṇa-bhāg-dravya-hārī ca yadi sa-upadravaḥ sutaḥ /
strī-hārī tu tatha aiva syād abhāve dhana-hāriṇaḥ //
pitṛvya bhrātṛputrastrīdāsaśiṣyānujīvibhiḥ /
yad gṛhītaṃ kuṭumbārthe tad gṛhī dātum arhati //
Note:
pitṛvya bhrātṛ-putra-strīdāsa-śiṣya-anujīvibhiḥ /
yad gṛhītaṃ kuṭumba-arthe tad gṛhī dātum arhati //
yaḥ svāminā niyuktas tu dhanāyavyayapālane /
kusīdakṛṣivāṇijye nisṛṣṭārthas tu sa smṛtaḥ //
Note:
yaḥ svāminā niyuktas tu dhana-ayavyaya-pālane /
kusīda-kṛṣi-vāṇijye nisṛṣṭa-arthas tu sa smṛtaḥ //
ujjāmādikam ādāya svāmine na dadāti yaḥ /
sa tasya dāsaḥ putraḥ strī paśuvī jāyate gṛhe //
Note:
ujjāma-ādikam ādāya svāmine na dadāti yaḥ /
sa tasya dāsaḥ putraḥ strī paśuvī jāyate gṛhe //
ṛṇaṃ putrakṛtaṃ pitrā śodhyaṃ yad anumoditam /
sutasnehena vā dadyān nānyathā dātum arhati //
Note:
ṛṇaṃ putra-kṛtaṃ pitrā śodhyaṃ yad anumoditam /
suta-snehena vā dadyān na anyathā dātum arhati //
[...] ṛṇī bandham avāpnuyāt /
phalabhogyaṃ pūrṇakālaṃ dattvā dravyaṃ tu sāmakam //
Note:
[...] ṛṇī bandham avāpnuyāt /
phala-bhogyaṃ pūrṇa-kālaṃ dattvā dravyaṃ tu sāmakam //
yadi prakarṣitaṃ tat syāt tadā na dhanabhāgdhanī /
ṛṇī ca na labhet bandhaṃ parasparamataṃ vinā //
Note:
yadi prakarṣitaṃ tat syāt tadā na dhana-bhāg-dhanī /
ṛṇī ca na labhet bandhaṃ paraspara-mataṃ vinā //
adhamarṇo 'rthasidhyartham uttamarṇena vāditaḥ /
dāpayed dhanikasyārtham adhamarṇavibhāvitam //
Note:
adhama-rṇo 'rtha-sidhy-artham uttama-rṇena vāditaḥ /
dāpayed dhanikasya artham adhama-rṇa-vibhāvitam //
arthe 'pavyayamānaṃ tu karaṇena vibhāvitam /
dāpayed dhanikasyārthaṃ daṇḍakeśaṃ ca śaktitaḥ //
Note:
arthe 'pavyayamānaṃ tu karaṇena vibhāvitam /
dāpayed dhanikasya arthaṃ daṇḍa-keśaṃ ca śaktitaḥ //
yo yāvan nihnuvītārthaṃ mithyā yāvati vādayet /
tau nṛpeṇa hy adharmajñau dāpyau tad dviguṇaṃ damam //
Note:
yo yāvan nihnuvīta-arthaṃ mithyā yāvati vādayet /
tau nṛpeṇa hy adharma-jñau dāpyau tad dvi-guṇaṃ damam //
dharmyādinodgrāhya dhanaṃ yas tūpari na lekhayet /
na caivopagataṃ dadyāt tasya tad vṛddhim āpnuyāt //
Note:
[120]dharmya-ādina ūdgrāhya dhanaṃ yas tu upari na lekhayet /
na ca eva upagataṃ dadyāt tasya tad vṛddhim āpnuyāt //
Note: nikṣepaḥ
ṛṇādānaṃ prayogādidāpanāntaṃ prakīrtitam /
nikṣepasyādhunā samyagvidhānaṃ śrūyatām iti //
Note:
ṛṇa-ādānaṃ prayoga-ādidāpana-antaṃ prakīrtitam /
nikṣepasya adhunā samyagvidhānaṃ śrūyatām iti //
Note: aupanidhikam
anākhyātaṃ vyavahitam asaṃkhyātam adarśitam /
mudrāṅkitaṃ ca yad dattaṃ tadopanidhikaṃ smṛtam //
Note:
anākhyātaṃ vyavahitam asaṃkhyātam adarśitam /
mudrā-aṅkitaṃ ca yad dattaṃ tada ūpanidhikaṃ smṛtam //
Note: nyāsa-svarūpam
rājacaurārātibhayād dāyādānāṃ ca vañcanāt /
sthāpyate 'nyagṛhe dravyaṃ nyāsas tat parikīrtitam //
Note:
rāja-caura-arāti-bhayād dāya-ādānāṃ ca vañcanāt /
sthāpyate 'nya-gṛhe dravyaṃ nyāsas tat parikīrtitam //
Note: sthāpana-prakāraḥ
sthānaṃ gṛhaṃ sthalaṃ caiva tad ṛṇaṃ vividhān guṇān /
satyaṃ śaucaṃ bandhujanaṃ parīkṣya sthāpayen nidhim //
Note:
sthānaṃ gṛhaṃ sthalaṃ ca eva tad ṛṇaṃ vividhān guṇān /
satyaṃ śaucaṃ bandhu-janaṃ parīkṣya sthāpayen nidhim //
Note: tasya dvaividhyam
sa punar dvividhaḥ proktaḥ sākṣimānitaras tathā /
pratidānaṃ tathaivāsya pratyayaḥ syād viparyaye //
Note:
sa punar dvividhaḥ proktaḥ sākṣi-mānitaras tathā /
pratidānaṃ tatha aiva asya pratyayaḥ syād viparyaye //
samākṣikaṃ rahodattaṃ dvividhaṃ tad udāhṛtam /
putravat paripālyaṃ tu vinaśyaty anavekṣayā //
Note:
samākṣikaṃ raho-dattaṃ dvividhaṃ tad udāhṛtam /
putravat paripālyaṃ tu vinaśyaty anavekṣayā //
Note: nikṣepādi-rakṣaṇaṃ yatnena kartavyam
dadato yad bhavet puṇyaṃ hemakupyāmbarādikam /
tat syāt pālayato nyāsaṃ tathā ca śaraṇāgatam //
Note:
dadato yad bhavet puṇyaṃ hema-kupya-ambara-ādikam /
tat syāt pālayato nyāsaṃ tathā ca śaraṇa-āgatam //
bhartur drohe yathā nāryāḥ puṃsaḥ putrasuhṛdvadhe /
doṣo bhavet tathā nyāse bhakṣitopekṣite nṛṇām //
Note:
bhartur drohe yathā na aryāḥ puṃsaḥ putra-suhṛd-vadhe /
doṣo bhavet tathā nyāse bhakṣita-upekṣite nṛṇām //
nyāsadravyaṃ na gṛhṇīyāt tannāśas tv ayaśaḥkaraḥ /
gṛhītaṃ pālayed yatnāt sakṛdyācitam arpayet //
Note:
nyāsa-dravyaṃ na gṛhṇīyāt tan-nāśas tv ayaśaḥ-karaḥ /
gṛhītaṃ pālayed yatnāt sakṛd-yācitam arpayet //
sthāpitaṃ yena vidhinā yena yac ca vibhāvitam /
tathaiva tasya dātavyam adeyaṃ pratyanantaram //
Note:
sthāpitaṃ yena vidhinā yena yac ca vibhāvitam /
tatha aiva tasya dātavyam adeyaṃ pratyanantaram //
Note: nikṣepa-nāśe vyavasthā
devarājopaghātena yadi tan nāśam āpnuyāt /
grahītṛdravyasahitaṃ tatra doṣo na vidyate //
Note:
deva-rāja-upaghātena yadi tan nāśam āpnuyāt /
grahītṛ-dravya-sahitaṃ tatra doṣo na vidyate //
bhedenopekṣayā nyāsaṃ grahītā yadi nāśayet /
yācyamāno na dadyād vā dāpyas tat sodayaṃ bhavet //
Note:
bhedena upekṣayā nyāsaṃ grahītā yadi nāśayet /
yācyamāno na dadyād vā dāpyas tat sodayaṃ bhavet //
Note: tasya bhoga-daṇḍaḥ
nyāsadravyeṇa yaḥ kaścit sādhayet kāryam ātmanaḥ /
daṇḍyaḥ sa rājño bhavati dāpyas tac cāpi sodayam //
Note:
nyāsa-dravyeṇa yaḥ kaścit sādhayet kāryam ātmanaḥ /
daṇḍyaḥ sa rājño bhavati dāpyas tac ca api sodayam //
Note: apahnave nirṇayaḥ
gṛhītvāpahnute yaś ca sākṣibhiḥ śapathena vā /
vibhāvya dāpayen nyāsaṃ tat samaṃ vinayaṃ tathā //
Note:
gṛhītva āpahnute yaś ca sākṣibhiḥ śapathena vā /
vibhāvya dāpayen nyāsaṃ tat samaṃ vinayaṃ tathā //
raho datte nidhau yatra visaṃvādaḥ prajāyate /
vibhāvakaṃ tatra divyam ubhayor api ca smṛtam //
Note:
raho datte nidhau yatra visaṃvādaḥ prajāyate /
vibhāvakaṃ tatra divyam ubhayor api ca smṛtam //
mitho dāyaḥ kṛto yena gṛhīto mitha eva vā /
mitha eva pradātavyo yathā dāyas tathā grahaḥ //
Note:
mitho dāyaḥ kṛto yena gṛhīto mitha eva vā /
mitha eva pradātavyo yathā dāyas tathā grahaḥ //
samudre nāpnuyāt kiṃcid yadi tasmān na saṃharet //
Note:
samudre nā apnuyāt kiṃcid yadi tasmān na saṃharet //
anvāhite yācitake śilpinyāse sabandhake /
eṣa evodito dharmas tathā ca śaraṇāgate //
Note:
anvāhite yācitake śilpi-nyāse sabandhake /
eṣa eva udito dharmas tathā ca śaraṇa-āgate //
yas tu saṃskriyate nyāso divasaiḥ pariniṣṭhitaiḥ /
tad ūrdhva sthāpayañ śilpī dāpyo daivahato 'pi tat //
Note:
yas tu saṃskriyate nyāso divasaiḥ pariniṣṭhitaiḥ /
tad ūrdhva sthāpayañ śilpī dāpyo daiva-hato 'pi tat //
yācitaṃ svāmyanujñātaṃ pradadan nāparādhnuyāt //
Note:
[125]yācitaṃ svāmy-anujñātaṃ pradadan na aparādhnuyāt //
Note: asvāmi-vikrayaḥ
nikṣepānantaraṃ prokto bhṛguṇāsvāmivikrayaḥ /
śrūyatāṃ taṃ prayatnena saviśeṣaṃ bravīmy aham //
Note:
nikṣepa-anantaraṃ prokto bhṛguṇa āsvāmi-vikrayaḥ /
śrūyatāṃ taṃ prayatnena saviśeṣaṃ bravīmy aham //
Note: asvāmi-lakṣaṇam
nikṣepānvāhitanyāsahṛtayācitabandhakam /
upāṃśujanavikrītam asvāmī so 'bhidhīyate //
Note:
nikṣepa-anvāhita-nyāsahṛta-yācita-bandhakam /
upāṃśu-jana-vikrītam asvāmī so 'bhidhīyate //
Note: adhyakṣa-nivedita-krayeṇa doṣaḥ
yena krītaṃ tu mūlyena prāgadhyakṣaniveditam /
na vidyate tatra doṣaḥ stena syād upadhikrayāt //
Note:
yena krītaṃ tu mūlyena prāg-adhyakṣa-niveditam /
na vidyate tatra doṣaḥ stena syād upadhikrayāt //
Note: upavikraya-lakṣaṇam
antar gṛhe bahir grāmān niśāyām asato janāt /
hīnamūlyaṃ ca yat krītaṃ jñeyo 'sāv upavikrayaḥ //
Note:
antar gṛhe bahir grāmān niśāyām asato janāt /
hīna-mūlyaṃ ca yat krītaṃ jñeyo 'sāv upavikrayaḥ //
Note: tatra kretṛ-śuddhi-nirṇayaḥ
pūrvasvāmī tu tad dravyaṃ yad āgatya vicārayet /
tatra mūlyaṃ darśanīyaṃ kretuḥ śuddhis tato bhavet //
Note:
pūrva-svāmī tu tad dravyaṃ yad āgatya vicārayet /
tatra mūlyaṃ darśanīyaṃ kretuḥ śuddhis tato bhavet //
mūle samāhṛte kretā nābhiyojyaḥ kathaṃcana /
mūlena saha vādas tu nāṣṭakasya vihīyate //
Note:
mūle samāhṛte kretā na abhiyojyaḥ kathaṃcana /
mūlena saha vādas tu na aṣṭakasya vihīyate //
vikretā darśito yatra hīyate vyavahārataḥ /
kretre rājñe mūlyadaṇḍau pradadyāt svāmine dhanam //
Note:
vikretā darśito yatra hīyate vyavahārataḥ /
kretre rājñe mūlya-daṇḍau pradadyāt svāmine dhanam //
paradravye 'bhilaṣati yo 'svāmī lobhasaṃyutaḥ /
abhāvayaṃs tataḥ paścād dāpyaḥ syād dviguṇaṃ damam //
Note:
para-dravye 'bhilaṣati yo 'svāmī lobha-saṃyutaḥ /
abhāvayaṃs tataḥ paścād dāpyaḥ syād dviguṇaṃ damam //
pramāṇahīne vāde tu puruṣāpekṣayā nṛpaḥ /
samanyūnādhikatvena svayaṃ kuryād vinirṇayam //
Note:
pramāṇa-hīne vāde tu puruṣa-apekṣayā nṛpaḥ /
samanyūna-adhikatvena svayaṃ kuryād vinirṇayam //
vaṇigvīthīparigataṃ vijñātaṃ rājapūruṣaiḥ /
avijñātāśrayāt krītaṃ vikretā yatra vā mṛtaḥ //
Note:
vaṇig-vīthī-parigataṃ vijñātaṃ rāja-pūruṣaiḥ /
avijñāta-āśrayāt krītaṃ vikretā yatra vā mṛtaḥ //
svāmī dattvārdhamūlyaṃ tu prakṛhṇīta svakaṃ dhanam /
ardhaṃ dvayor api hṛtaṃ tatra syād vyavahārataḥ //
Note:
svāmī dattva ārdha-mūlyaṃ tu prakṛhṇīta svakaṃ dhanam /
ardhaṃ dvayor api hṛtaṃ tatra syād vyavahārataḥ //
avijñātakrayo doṣas tathā cāparipālanam /
etad dvayaṃ samākhyātaṃ dravyahānikaraṃ buddhaiḥ //
Note:
avijñāta-krayo doṣas tathā ca aparipālanam /
etad dvayaṃ samākhyātaṃ dravya-hānikaraṃ buddhaiḥ //
vaṇigvīthīparigataṃ vijñātaṃ rājapūruṣaiḥ /
divā gṛhītaṃ satkretā samṛddho labhate dhanam //
Note:
vaṇig-vīthī-parigataṃ vijñātaṃ rāja-pūruṣaiḥ /
divā gṛhītaṃ sat-kretā samṛddho labhate dhanam //
vikrīyorvīṃ tu yat kretur bhuktiṃ yo na [ca] sādhayet /
sa tasmai tad dhanaṃ dadyād anyathā coradaṇḍabhāk //
Note:
vikrīyā urvīṃ tu yat kretur bhuktiṃ yo na [ca] sādhayet /
sa tasmai tad dhanaṃ dadyād anyathā cora-daṇḍa-bhāk //
etad dvayaṃ samākhyātaṃ dravyahānikaraṃ buddhaiḥ /
avijñātaviśeṣatvād yatra mūlyaṃ na labhyate //
Note:
etad dvayaṃ samākhyātaṃ dravya-hāni-karaṃ buddhaiḥ /
avijñāta-viśeṣatvād yatra mūlyaṃ na labhyate //
hānis tatra samā kalpyā kretṛnāstikayor dvayoḥ //
Note:
[129]hānis tatra samā kalpyā kretṛ-nāstikayor dvayoḥ //
Note: saṃbhūya-samutthānam
Note: saṃbhūya-karaṇe 'dhikāriṇaḥ
kulīnadakṣānalasaiḥ prājñair nāṇakavedibhiḥ /
āyavyayajñaiḥ śucibhiḥ śūraiḥ kuryāt saha kriyāḥ //
Note:
kulīna-dakṣa-analasaiḥ prājñair nāṇaka-vedibhiḥ /
āya-vyaya-jñaiḥ śucibhiḥ śūraiḥ kuryāt saha kriyāḥ //
samo 'tirikto jīno vā yatrāṃśo yasya yādṛśaḥ /
kṣayavyayau tathā vṛddhis tasya tatra tathāvidhā //
Note:
samo 'tirikto jīno vā yatra aṃśo yasya yādṛśaḥ /
kṣaya-vyayau tathā vṛddhis tasya tatra tathā-vidhā //
Note: anadhikāriṇaḥ
aśaktālasarogārtamandabhāgyanirāśrayaiḥ /
vaṇijyādyāḥ sahaitais tu na kartavyā budhaiḥ kriyāḥ //
Note:
aśakta-alasa-roga-ārtamanda-bhāgya-nirāśrayaiḥ /
vaṇijya-ādyāḥ saha etais tu na kartavyā budhaiḥ kriyāḥ //
Note: dravyānuguṇyena lābhaḥ
prayogaṃ kurvate ye tu hemadhānyarasādinā /
samanyūnādhikair aṃśair lābhas teṣāṃ tathāvidhaḥ //
Note:
prayogaṃ kurvate ye tu hema-dhānya-rasa-ādinā /
samanyūna-adhikair aṃśair lābhas teṣāṃ tathā-vidhaḥ //
samo nyūno 'dhiko vāṃśo yena kṣiptas tathaiva saḥ /
vyayaṃ dadyāt karma kuryāl lābhaṃ gṛhṇīta caiva hi //
Note:
samo nyūno 'dhiko va āṃśo yena kṣiptas tatha aiva saḥ /
vyayaṃ dadyāt karma kuryāl lābhaṃ gṛhṇīta ca eva hi //
Note: teṣu vāde nirṇayaḥ
parīkṣakāḥ sākṣiṇaś ca ta evoktāḥ parasparam /
saṃdigdhe 'rthe 'vañcanāyāṃ na ced dvidveṣasaṃyutāḥ //
Note:
parīkṣakāḥ sākṣiṇaś ca ta eva uktāḥ parasparam /
saṃdigdhe 'rthe 'vañcanāyāṃ na ced dvi-dveṣa-saṃyutāḥ //
yaḥ kaścid vañcakas teṣāṃ vijñātaḥ krayavikraye /
śapathaiḥ sa viśodhyaḥ syāt sarvavāde tv ayaṃ vidhiḥ //
Note:
yaḥ kaścid vañcakas teṣāṃ vijñātaḥ kraya-vikraye /
śapathaiḥ sa viśodhyaḥ syāt sarva-vāde tv ayaṃ vidhiḥ //
Note: dravya-hānau nirṇayaḥ
kṣayahānir yadā tatra daivarājakṛtād bhavet /
sarveṣām eva sā proktā kalpanīyā tathāṃśataḥ //
Note:
kṣaya-hānir yadā tatra daiva-rāja-kṛtād bhavet /
sarveṣām eva sā proktā kalpanīyā tathā-aṃśataḥ //
anirdiṣṭo vāryamāṇaḥ pramādād yas tu nāśayet /
tenaiva tad bhaved deyaṃ sarveṣāṃ samavāyinām //
Note:
anirdiṣṭo va āryamāṇaḥ pramādād yas tu nāśayet /
tena eva tad bhaved deyaṃ sarveṣāṃ samavāyinām //
rājñe dattvā tu ṣaḍbhāgaṃ labheraṃs te yatāṃśataḥ //
Note:
rājñe dattvā tu ṣaḍ-bhāgaṃ labheraṃs te yatā-aṃśataḥ //
Note: rakṣituḥ daśamāṃśam
daivarājabhayād astu svaśaktyā paripālayet /
tasya aṃśaṃ daśamaṃ dattvā gṛhnīyus te 'ṃśato 'param //
Note:
daiva-rāja-bhayād astu sva-śaktyā paripālayet /
tasya aṃśaṃ daśamaṃ dattvā gṛhnīyus te 'ṃśato 'param //
Note: śulkam
śulkasthānaṃ vaṇik prāptaḥ śulkaṃ dadyād yathocitam /
na tad vyabhicaret rājñāṃ balir eṣa prakīrtitaḥ //
Note:
śulka-sthānaṃ vaṇik prāptaḥ śulkaṃ dadyād yatha ūcitam /
na tad vyabhicaret rājñāṃ balir eṣa prakīrtitaḥ //
naivaṃ taskararājāgnivyasane samupasthite /
yas tu svaśaktyā rakṣet tu tasyāṃśo daśamaḥ smṛtaḥ //
Note:
na evaṃ taskara-rāja-agnivyasane samupasthite /
yas tu sva-śaktyā rakṣet tu tasya aṃśo daśamaḥ smṛtaḥ //
Note: saṃbhūya-karma-kurvatāṃ ekasya hānau nirṇayaḥ
yadā tatra vaṇik kaścit pramīyeta pramādataḥ /
tasya bhāṇḍaṃ darśanīyaṃ niyuktaiḥ rājapuruṣaiḥ //
Note:
yadā tatra vaṇik kaścit pramīyeta pramādataḥ /
tasya bhāṇḍaṃ darśanīyaṃ niyuktaiḥ rāja-puruṣaiḥ //
yadā kaścit samāgacchet tadā rikthaharo naraḥ /
svāmyaṃ vibhāvayed anyaiḥ sa tadā labdhum arhati //
Note:
yadā kaścit samāgacchet tadā rikthaharo naraḥ /
svāmyaṃ vibhāvayed anyaiḥ sa tadā labdhum arhati //
rājādadīta ṣaḍbhāgaṃ navamaṃ daśamaṃ tathā /
śūdraviṣkṣatrajātīnāṃ viprād gṛhṇīta viṃśakam //
Note:
rājā ādadīta ṣaḍ-bhāgaṃ navamaṃ daśamaṃ tathā /
śūdra-viṣ-kṣatra-jātīnāṃ viprād gṛhṇīta viṃśakam //
tryabdād ūrdhvaṃ tu nāgacched yatra svāmī kathaṃcana /
tadā gṛhṇīta tad rājā brahmasvaṃ brāhmaṇāñ śrayet //
Note:
try-abdād ūrdhvaṃ tu nā agacched yatra svāmī kathaṃcana /
tadā gṛhṇīta tad rājā brahmasvaṃ brāhmaṇāñ śrayet //
evaṃ kriyāpravṛttānāṃ yadā kaścid vipadyate /
tad bandhunā kriyā kāryā sarveṣāṃ sahakāribhiḥ //
Note:
evaṃ kriyā-pravṛttānāṃ yadā kaścid vipadyate /
tad bandhunā kriyā kāryā sarveṣāṃ sahakāribhiḥ //
Note: ṛtvijaḥ
rathaṃ hared yathādhvaryur brahmādhāne ca vājinam /
hotā nividvaraṃ cāśvam udgātā cāpyanaḥ kraye //
Note:
rathaṃ hared yathā ādhvaryur brahmā ādhāne ca vājinam /
hotā nividvaraṃ ca aśvam udgātā cā apyanaḥ kraye //
sarveṣām ardhino mukhyās tad ardhenādhino 'pare /
tṛtīyinas tṛtīyāṃśāś caturthāṃśāś ca pādinaḥ //
Note:
sarveṣām ardhino mukhyās tad ardhena adhino 'pare /
tṛtīyinas tṛtīya-aṃśāś caturtha-aṃśāś ca pādinaḥ //
āgantukāḥ kramāyātās tathā caiva svayaṃkṛtāḥ /
trividhās te samākhyātā vartitavyaṃ tathaiva taiḥ //
Note:
āgantukāḥ krama-āyātās tathā ca eva svayaṃ-kṛtāḥ /
trividhās te samākhyātā vartitavyaṃ tatha aiva taiḥ //
Note: saṃbhūya-karma-prakāraḥ
bahūnāṃ saṃmato yas tu dadyād eko dhanaṃ naraḥ /
karaṇaṃ kārayed vāpi sarvair eva kṛtaṃ bhavet //
Note:
bahūnāṃ saṃmato yas tu dadyād eko dhanaṃ naraḥ /
karaṇaṃ kārayed va āpi sarvair eva kṛtaṃ bhavet //
jñātisaṃbandhisuhṛdām ṛṇaṃ deyaṃ sabandhakam /
anyeṣāṃ lagnakopetaṃ lekhyasākṣiyutaṃ tathā //
Note:
jñāti-saṃbandhi-suhṛdām ṛṇaṃ deyaṃ sabandhakam /
anyeṣāṃ lagna-kopetaṃ lekhya-sākṣi-yutaṃ tathā //
svecchādeyaṃ hiraṇyaṃ tu rasadhānyaṃ tu sāvadhi /
deśasthityā pradātavyaṃ gṛhītavyaṃ tathaiva tat //
Note:
sva-icchā-ādeyaṃ hiraṇyaṃ tu rasa-dhānyaṃ tu sāvadhi /
deśa-sthityā pradātavyaṃ gṛhītavyaṃ tatha aiva tat //
samavetais tu yad dattaṃ prārthanīyaṃ tathaiva tat /
na yācate ca yaḥ kaścil lābhāt sa parihīyate //
Note:
samavetais tu yad dattaṃ prārthanīyaṃ tatha aiva tat /
na yācate ca yaḥ kaścil lābhāt sa parihīyate //
Note: saṃbhūya kṛṣi-karma
śrūyatāṃ karṣakādīnāṃ vidhānam idam ucyate //
Note:
śrūyatāṃ karṣaka-ādīnāṃ vidhānam idam ucyate //
vāhyavāhakabījādyaiḥ kṣetropakaraṇena ca /
ye samāḥ syus tu taiḥ sārdhaṃ kṛṣiḥ kāryā vijānatā //
Note:
vāhya-vāhaka-bīja-ādyaiḥ kṣetra-upakaraṇena ca /
ye samāḥ syus tu taiḥ sārdhaṃ kṛṣiḥ kāryā vijānatā //
bāhyabījātyayād yatra kṣetrahāniḥ prajāyate /
tenaiva sā pradātavyā sarveṣāṃ kṛṣijīvinām //
Note:
bāhya-bīja-atyayād yatra kṣetra-hāniḥ prajāyate /
tena eva sā pradātavyā sarveṣāṃ kṛṣi-jīvinām //
parvate nagarābhyāse tathā rājapathasya ca /
uṣaraṃ mūṣikavyāptaṃ kṣetraṃ yatnena varjayet //
Note:
parvate nagara-abhyāse tathā rāja-pathasya ca /
uṣaraṃ mūṣika-vyāptaṃ kṣetraṃ yatnena varjayet //
gartānūpaṃ susekaṃ ca samantāt kṣetrasaṃyutam /
prakṛṣṭaṃ ca kṛtaṃ kāle vāpayan phalam aśnute //
Note:
garta-anūpaṃ su-sekaṃ ca samantāt kṣetra-saṃyutam /
prakṛṣṭaṃ ca kṛtaṃ kāle vāpayan phalam aśnute //
kṛśātivṛddhaṃ kṣūdraṃ ca rogiṇaṃ prapalāyinam /
kāṇaṃ khañjaṃ vinādadyāt bāhyaṃ prājñaḥ kṛṣīvalaḥ //
Note:
kṛśa-ativṛddhaṃ kṣūdraṃ ca rogiṇaṃ prapalāyinam /
kāṇaṃ khañjaṃ vinā ādadyāt bāhyaṃ prājñaḥ kṛṣī-valaḥ //
eṣa dharmaḥ samākhyātaḥ kīnāśānāṃ purātanaḥ //
Note:
eṣa dharmaḥ samākhyātaḥ kīnāśānāṃ purātanaḥ //
Note: śilpinaḥ
hiraṇyakupyasūtrāṇāṃ kāṣṭhapāṣāṇacarmaṇām /
saṃskartā tu kalābhijñaḥ śilpī prokto manīṣibhiḥ //
Note:
hiraṇya-kupya-sūtrāṇāṃ kāṣṭha-pāṣāṇa-carmaṇām /
saṃskartā tu kalā-abhijñaḥ śilpī prokto manīṣibhiḥ //
hemakārādayo yatra śilpaṃ saṃbhūya kurvate /
karmānurūpaṃ nirveśa labheraṃs te yathāṃśataḥ //
Note:
hema-kāra-ādayo yatra śilpaṃ saṃbhūya kurvate /
karma-anurūpaṃ nirveśa labheraṃs te yathā-aṃśataḥ //
śikṣakābhijñakuśalā ācāryāś ceti śilpinaḥ /
ekadvitricaturbhāgān labheyus te yathottaram //
Note:
śikṣaka-abhijña-kuśalā ācāryāś ca iti śilpinaḥ /
eka-dvi-tri-catur-bhāgān labheyus te yathā-uttaram //
harmyaṃ devagṛhaṃ vāpi dhārmikopaskarāṇi ca /
saṃbhūya kurvatāṃ caiṣāṃ pramukho dvyaṃśam arhati //
Note:
harmyaṃ deva-gṛhaṃ va āpi dhārmika-upaskarāṇi ca /
saṃbhūya kurvatāṃ ca eṣāṃ pramukho dvy-aṃśam arhati //
nartakānām eṣa eva dharmaḥ sadbhir udāhṛtaḥ /
tālajño labhate 'dhyardhaṃ gāyanās tu samāṃśinaḥ //
Note:
nartakānām eṣa eva dharmaḥ sadbhir udāhṛtaḥ /
tāla-jño labhate 'dhyardhaṃ gāyanās tu samāṃśinaḥ //
Note: corāṇāṃ lābha-vibhāgaḥ
svāmyājñayā tu yaś cauraiḥ paradeśāt samāhṛtam /
rājñe dattvā tu ṣaḍbhāgaṃ bhajeyus te yathāṃśataḥ //
Note:
svāmy-ājñayā tu yaś cauraiḥ para-deśāt samāhṛtam /
rājñe dattvā tu ṣaḍ-bhāgaṃ bhajeyus te yathā-aṃśataḥ //
caturo 'ṃśāṃs tato mukhyaḥ śūrastryaṃśaṃ samāpnuyāt /
samarthas tu hared dvyaṃśaṃ śeṣāḥ sarve samāṃśinaḥ //
Note:
caturo 'ṃśāṃs tato mukhyaḥ śūra-stry-aṃśaṃ samāpnuyāt /
samarthas tu hared dvy-aṃśaṃ śeṣāḥ sarve samāṃśinaḥ //
Note: adeya-deya-dattāni
eṣākhilenābhihitā saṃbhūyotthānaniṣkṛtiḥ /
adeyadeyadattānām adattasya ca kathyate //
Note:
eṣa ākhilena abhihitā saṃbhūya utthāna-niṣkṛtiḥ /
adeya-deya-dattānām adattasya ca kathyate //
sāmānyaṃ putradārādi sarvasvaṃ nyāsayācitam /
pratiśrutaṃ tathānyasya na deyaṃ tv aṣṭadhā smṛtam //
Note:
sāmānyaṃ putra-dāra-ādi sarva-svaṃ nyāsa-yācitam /
pratiśrutaṃ tatha ānyasya na deyaṃ tv aṣṭadhā smṛtam //
kuṭumbabhaktavasanād deyaṃ yad atiricyate /
madhvāsvādo viṣaṃ paścād dātur dhamo 'nyathā bhavet //
Note:
kuṭumba-bhakta-vasanād deyaṃ yad atiricyate /
madhv-āsvādo viṣaṃ paścād dātur dhamo 'nyathā bhavet //
saptārāmād gṛhakṣetrād yad yat kṣetraṃ pracīyate /
pitrā vātha svayaṃ prāptaṃ tad dātavyaṃ vivakṣitam //
Note:
sapta-ārāmād gṛha-kṣetrād yad yat kṣetraṃ pracīyate /
pitrā va ātha svayaṃ prāptaṃ tad dātavyaṃ vivakṣitam //
svecchādeyaṃ svayaṃ prāptaṃ bandhācāreṇa bandhakam /
vaivāhike kramāyāte sarvadānaṃ na vidyate //
Note:
svecchā-deyaṃ svayaṃ prāptaṃ bandha-ācāreṇa bandhakam /
vaivāhike krama-āyāte sarva-dānaṃ na vidyate //
saudāyikakramāyātaṃ śauryaprāptaṃ ca yad bhavet /
strījñātisvāmyanujñātaṃ dattaṃ siddhim avāpnuyāt //
Note:
saudāyika-krama-āyātaṃ śaurya-prāptaṃ ca yad bhavet /
strī-jñāti-svāmy-anujñātaṃ dattaṃ siddhim avāpnuyāt //
sarvasvagṛhavarjaṃ tu kuṭumbabharaṇādikam /
yad dravyaṃ tat svakaṃ deyam adeyaṃ syād ato 'nyathā //
Note:
sarvasva-gṛha-varjaṃ tu kuṭumba-bharaṇa-ādikam /
yad dravyaṃ tat svakaṃ deyam adeyaṃ syād ato 'nyathā //
vibhaktā vāvibhaktā vā dāyādāḥ sthāvare samāḥ /
eko hy anīśaḥ sarvatra dānādāpanavikraye //
Note:
vibhaktā va āvibhaktā vā dāyādāḥ sthāvare samāḥ /
eko hy anīśaḥ sarvatra dāna-ādāpana-vikraye //
bhṛtis tuṣṭyā paṇyamūlaṃ strīśulkam upakāriṇe /
śraddhānugrahasaṃprītyā dattam aṣṭavidhaṃ smṛtam //
Note:
bhṛtis tuṣṭyā paṇya-mūlaṃ strī-śulkam upakāriṇe /
śraddhā-anugraha-saṃprītyā dattam aṣṭa-vidhaṃ smṛtam //
śūdre samaguṇaṃ dānaṃ vaiśye tad dviguṇaṃ smṛtam /
kṣatriye triguṇaṃ dānaṃ brāhmaṇe ṣaḍguṇaṃ smṛtam //
Note:
śūdre sama-guṇaṃ dānaṃ vaiśye tad dvi-guṇaṃ smṛtam /
kṣatriye tri-guṇaṃ dānaṃ brāhmaṇe ṣaḍ-guṇaṃ smṛtam //
śrotriye caiva sāhasram upādhyāye tu tad dvayam /
ācārye triguṇaṃ jñeyam āhitāgniṣu tad dvayam //
Note:
śrotriye ca eva sāhasram upādhyāye tu tad dvayam /
ācārye tri-guṇaṃ jñeyam āhita-agniṣu tad dvayam //
ātmike jñātasāhasram anantaṃ tv agnihotriṇi /
somape śatasāhasram anantaṃ brahmavādini //
Note:
ātmike jñāta-sāhasram anantaṃ tv agnihotriṇi /
soma-pe śata-sāhasram anantaṃ brahmavādini //
strīdhanaṃ strī svakulyebhyaḥ prayaccchettaṃ tu varjayet /
kulyābhāve tu bandhubhyaḥ tadabhāve dvijātiṣu //
Note:
strī-dhanaṃ strī sva-kulyebhyaḥ prayaccchettaṃ tu varjayet /
kulya-abhāve tu bandhubhyaḥ tad-abhāve dvijātiṣu //
madūrdhvam iti yad dattaṃ na tat sattvāvahaṃ bhavet /
tenedānīm adattatvān mṛte rikthinam āpatet //
Note:
mad-ūrdhvam iti yad dattaṃ na tat sattva-avahaṃ bhavet /
tena idānīm adattatvān mṛte rikthinam āpatet //
kruddhahṛṣṭapramattārtabālonmattabhayāturaiḥ /
mattātivṛddhanirdhūtaiḥ saṃūḍhaiḥ śokavegibhiḥ //
Note:
kruddha-hṛṣṭa-pramatta-ārtabāla-unmatta-bhayāturaiḥ /
matta-ativṛddha-nirdhūtaiḥ saṃūḍhaiḥ śokavegibhiḥ //
nandadattaṃ tathaitair yat tad adattaṃ prakīrtitam //
Note:
nanda-dattaṃ tatha aitair yat tad adattaṃ prakīrtitam //
pratilābhecchayā dattam apātre pātraśaṅkayā /
kārye vādharmasaṃyukte svāmī tat punar āpnuyāt //
Note:
pratilābha-icchayā dattam apātre pātra-śaṅkayā /
kārye va ādharma-saṃyukte svāmī tat punar āpnuyāt //
adattabhoktā daṇḍyaḥ syāt tathādeyapradāyakaḥ //
Note:
adatta-bhoktā daṇḍyaḥ syāt tatha ādeya-pradāyakaḥ //
Note: abhyupetyāśuśrūṣā
adeyādikam ākhyātaṃ bhṛtānām ucyate vidhiḥ /
śuśrūṣām abhyūpetyaitat padam ādau nigadyate //
Note:
adeya-ādikam ākhyātaṃ bhṛtānām ucyate vidhiḥ /
śuśrūṣām abhyūpetya etat padam ādau nigadyate //
abhyupetya tu śuśrūṣāṃ yas tāṃ na pratipadyate /
aśuśrūṣābhyupetyaitad vivādapadam ucyate //
Note:
abhyupetya tu śuśrūṣāṃ yas tāṃ na pratipadyate /
aśuśrūṣā-abhyupetya etad vivāda-padam ucyate //
vetanasyānapākarma tadarthaṃ svāmipālayoḥ /
kramaśaḥ kalpyate vādo bhṛtabhedatrayaṃ tv idam //
Note:
vetanasya anapākarma tad-arthaṃ svāmi-pālayoḥ /
kramaśaḥ kalpyate vādo bhṛta-bheda-trayaṃ tv idam //
anekadhā tv abhihitā jātikarmānurūpataḥ /
vidyāvijñānakāmārthanimittena caturvidhā //
Note:
anekadhā tv abhihitā jāti-karma-anurūpataḥ /
vidyā-vijñāna-kāma-arthanimittena catur-vidhā //
ekaikaḥ punar eteṣāṃ kriyābhedāt prabhidyate //
Note:
ekaikaḥ punar eteṣāṃ kriyā-bhedāt prabhidyate //
vidyā trayī samākhyātā ṛgyajuḥsāmalakṣaṇā /
tadarthaṃ guruśuśrūṣāṃ prakuryāc ca pracoditām //
Note:
vidyā trayī samākhyātā ṛg-yajuḥ-sāma-lakṣaṇā /
tad-arthaṃ guru-śuśrūṣāṃ prakuryāc ca pracoditām //
vijñānam ucyate śilpaṃ hemarūpyādisaṃskṛtiḥ /
nṛtyādikaṃ ca tatprāptaṃ kuryāt karma guror gṛhe //
Note:
vijñānam ucyate śilpaṃ hema-rūpya-ādi-saṃskṛtiḥ /
nṛtya-ādikaṃ ca tat-prāptaṃ kuryāt karma guror gṛhe //
yo bhuṅkte paradāsīṃ tu sa jñeyo vaḍabābhṛtaḥ /
karma tatsvāminaḥ kuryād yathānnena bhṛto naraḥ //
Note:
yo bhuṅkte para-dāsīṃ tu sa jñeyo vaḍabā-bhṛtaḥ /
karma tat-svāminaḥ kuryād yatha ānnena bhṛto naraḥ //
bahudhārthabhṛtaḥ proktas tathā bhāgabhṛto 'paraḥ /
hīnamadhyottamatvaṃ ca sarveṣām eva coditam //
Note:
bahudha ārtha-bhṛtaḥ proktas tathā bhāga-bhṛto 'paraḥ /
hīna-madhya-uttamatvaṃ ca sarveṣām eva coditam //
dinamāsārdhaṣaṇmāsatrimāsābdabhṛtas tathā /
karma kuryāt pratijñātaṃ labhate paribhāṣitam //
Note:
dina-māsa-ardha-ṣaṇ-māsatri-māsa-abda-bhṛtas tathā /
karma kuryāt pratijñātaṃ labhate paribhāṣitam //
bhṛtakas trividho jñeya uttamo madhyamo 'dhamaḥ /
śaktibhaktyanurūpaiḥ syād eṣāṃ karmāśrayā bhṛtiḥ //
Note:
bhṛtakas trividho jñeya uttamo madhyamo 'dhamaḥ /
śakti-bhakty-anurūpaiḥ syād eṣāṃ karma-āśrayā bhṛtiḥ //
uttamas tv āyudhīyo 'tra madhyamas tu kṛṣīvalaḥ /
adhamo bhāravāhaḥ syād ity eṣa trividho bhṛtaḥ //
Note:
uttamas tv āyudhīyo 'tra madhyamas tu kṛṣīvalaḥ /
adhamo bhāra-vāhaḥ syād ity eṣa tri-vidho bhṛtaḥ //
āyudhī tūttamaḥ prokto madhyamas tu kṛṣīvalaḥ /
bhāravāho 'dhamaḥ proktas tathā ca gṛhakarmakṛt //
Note:
āyudhī tu uttamaḥ prokto madhyamas tu kṛṣīvalaḥ /
bhāra-vāho 'dhamaḥ proktas tathā ca gṛha-karma-kṛt //
dviprakāro bhogabhṛtaḥ kṛṣigojīvināṃ smṛtaḥ /
jātasasyāt tathā kṣīrāt sa labheta na saṃśayaḥ //
Note:
dvi-prakāro bhoga-bhṛtaḥ kṛṣi-gojīvināṃ smṛtaḥ /
jāta-sasyāt tathā kṣīrāt sa labheta na saṃśayaḥ //
śubhakarmakarā hy ete catvāraḥ samudāhṛtāḥ /
[catvāraḥ śiṣyo 'ntevāsī bhṛtakaḥ karmakaraś ca] /
jadhanyakarmabhājas tu śeṣā dāsāstripañcakāḥ //
Note:
śubha-karma-karā hy ete catvāraḥ samudāhṛtāḥ /
[catvāraḥ śiṣyo 'ntevāsī bhṛtakaḥ karma-karaś ca] /
jadhanya-karma-bhājas tu śeṣā dāsā-stri-pañcakāḥ //
karmāpi dvividhaṃ proktam aśubhaṃ śubham eva ca /
aśubhaṃ dāsakarmoktaṃ śubhaṃ karmakare smṛtam //
Note:
karma api dvi-vidhaṃ proktam aśubhaṃ śubham eva ca /
aśubhaṃ dāsa-karma-uktaṃ śubhaṃ karma-kare smṛtam //
gṛhadvārāśucisthānarathyāvaskaraśodhanam /
gṛhyāṅgasparśanocchiṣṭaviṇmūtragrahaṇojjhanam //
Note:
gṛha-dvāra-aśuci-sthānarathya-avaskara-śodhanam /
gṛhya-aṅga-sparśana-ucchiṣṭaviṇmūtra-grahaṇa-ujjhanam //
gacchataḥ svāminaḥ svāṅgair upasthānam athāntataḥ /
aśubhaṃ karma vijñeyaṃ śubham anyad ataḥ param //
Note:
gacchataḥ svāminaḥ sva-aṅgair upasthānam atha antataḥ /
aśubhaṃ karma vijñeyaṃ śubham anyad ataḥ param //
tataḥ prabhṛti vaktavyaḥ svāmyanugrahapālitaḥ /
bhojyānno 'tha pratigrāhyo bhavaty abhimataḥ satām //
Note:
tataḥ prabhṛti vaktavyaḥ svāmy-anugraha-pālitaḥ /
bhojya-anno 'tha pratigrāhyo bhavaty abhimataḥ satām //
āvidyāgrahaṇāc śiṣyaḥ śuśrūṣet prayato gurum /
tad vṛttir gurudāreṣu guruputre tathaiva ca //
Note:
āvidyā-grahaṇāc śiṣyaḥ śuśrūṣet prayato gurum /
tad vṛttir guru-dāreṣu guru-putre tatha aiva ca //
samāvṛttaś ca gurave pradāya gurudakṣiṇām /
pratiyāti gṛhān eṣā śiṣyavṛttir udāhṛtaḥ //
Note:
samāvṛttaś ca gurave pradāya guru-dakṣiṇām /
pratiyāti gṛhān eṣā śiṣya-vṛttir udāhṛtaḥ //
atra purvaś caturvargo dāsatvān na vimucyate /
prasādāt svāmino 'nyatra dāsyam eṣāṃ kramāgatam //
Note:
atra purvaś catur-vargo dāsatvān na vimucyate /
prasādāt svāmino 'nyatra dāsyam eṣāṃ krama-āgatam //
vikrīṇīte svatantro yaḥ samātmānaṃ narādhamaḥ /
sa jaghanyatamas tv eṣāṃ so 'pi dāsyān na mucyate //
Note:
vikrīṇīte svatantro yaḥ samātmānaṃ narādhamaḥ /
sa jaghanyatamas tv eṣāṃ so 'pi dāsyān na mucyate //
dāsenoḍhā tva[sva]dāsī yā so 'pi dāsītvam āpnuyāt /
yasmād bhartā prabhus tasyāḥ svāmyadhīnaprabhur yataḥ //
Note:
dāsenā uḍhā tva[sva]-dāsī yā so 'pi dāsītvam āpnuyāt /
yasmād bhartā prabhus tasyāḥ svāmy-adhīna-prabhur yataḥ //
dāsīsutāś ca ye jātāḥ tasyāḥ patyā pareṇa vā /
utpādako yadi svāmī na dāsīṃ kārayet prabhuḥ //
Note:
dāsī-sutāś ca ye jātāḥ tasyāḥ patyā pareṇa vā /
utpādako yadi svāmī na dāsīṃ kārayet prabhuḥ //
Note: vetanasyānapākarma
tribhāgaṃ pañcabhāgaṃ vā gṛhṇīyāt sīravāhakaḥ /
bhaktāc chādabhṛtaḥ sīrād bhāgaṃ gṛṇīta pañcamam //
Note:
tri-bhāgaṃ pañca-bhāgaṃ vā gṛhṇīyāt sīra-vāhakaḥ /
bhaktāc chāda-bhṛtaḥ sīrād bhāgaṃ gṛṇīta pañcamam //
jātasasyāt tribhāgaṃ tu pragṛhṇīyād athābhṛtaḥ //
Note:
jāta-sasyāt tri-bhāgaṃ tu pragṛhṇīyād atha abhṛtaḥ //
bhṛtakas tu na kurvīta svāminaḥ śāṭhyam aṇv api /
bhṛtihānim avāpnoti tato vādaḥ pravartate //
Note:
bhṛtakas tu na kurvīta svāminaḥ śāṭhyam aṇv api /
bhṛti-hānim avāpnoti tato vādaḥ pravartate //
Note: bhṛtasya karmākaraṇa-nirṇayaḥ
bhṛto 'nārto na kuryād yo darpāt karma yatheritam /
sa daṇḍyaḥ kṛṣṇalānaṣṭau na deyaṃ cāsya vetanam //
Note:
bhṛto 'nārto na kuryād yo darpāt karma yathā īritam /
sa daṇḍyaḥ kṛṣṇa-lānaṣṭau na deyaṃ ca asya vetanam //
Note: gṛhīta-vetanasya daṇḍaḥ
gṛhītavetanaḥ karma na karoti yadā bhṛtaḥ /
samarthaś ced damaṃ dāpyo dviguṇaṃ tac ca vetanam //
Note:
gṛhīta-vetanaḥ karma na karoti yadā bhṛtaḥ /
samarthaś ced damaṃ dāpyo dvi-guṇaṃ tac ca vetanam //
gṛhītavetanaḥ karma tyajan dviguṇam āvahet /
Note: agṛhītavetanasya daṇḍaḥagṛhīte samaṃ dāpyo bhṛtai rakṣya upaskaraḥ //
Note:
gṛhīta-vetanaḥ karma tyajan dvi-guṇam āvahet /
Note: agṛhīta-vetanasya daṇḍaḥagṛhīte samaṃ dāpyo bhṛtai rakṣya upaskaraḥ //
Note: pratiśruty-akaraṇe daṇḍaḥ
pratiśrutya na kuryād yaḥ sa kāryaḥ syād balād api /
sa cen na kuryāt tatkarma prāpnuyād viṃśatiṃ damam //
Note:
pratiśrutya na kuryād yaḥ sa kāryaḥ syād balād api /
sa cen na kuryāt tat-karma prāpnuyād viṃśatiṃ damam //
sa daṇḍyaḥ kṛṣṇalāny aṣṭau na deyaṃ cāsya vetanam //
Note:
sa daṇḍyaḥ kṛṣṇalāny aṣṭau na deyaṃ ca asya vetanam //
Note: bhṛtyadoṣābhāvaḥ
prabhuṇā viniyuktaḥ san bhṛtako vidadhāti yat /
tadartham aśubhaṃ karma svāmī tatrāparādhnuyāt //
Note:
prabhuṇā viniyuktaḥ san bhṛtako vidadhāti yat /
tad-artham aśubhaṃ karma svāmī tatra apara-adhnuyāt //
Note: pālasya doṣābhāva-samayāḥ
daivarājños tathā nyāye tathā rāṣṭrasya vibhrame /
yat praṇaṣṭaṃ bhṛtaṃ vā syān na pālas tatra kilbiṣī //
Note:
daiva-rājños tathā nyāye tathā rāṣṭrasya vibhrame /
yat praṇaṣṭaṃ bhṛtaṃ vā syān na pālas tatra kilbiṣī //
Note: svāmino daṇḍa-samayaḥ
kṛte karmaṇi yaḥ svāmī na dadyād vetanaṃ bhṛteḥ /
rājñā dāpayitavyaḥ syād vinayaṃ cānurūpataḥ //
Note:
kṛte karmaṇi yaḥ svāmī na dadyād vetanaṃ bhṛteḥ /
rājñā dāpayitavyaḥ syād vinayaṃ ca anurūpataḥ //
Note: pāla-doṣa-daṇḍaḥ
pāladoṣād vināśe tu pāle daṇḍo vidhīyate /
ardhatrayodaśapaṇaḥ svāmine dravyam eva ca //
Note:
pāla-doṣād vināśe tu pāle daṇḍo vidhīyate /
ardha-trayodaśa-paṇaḥ svāmine dravyam eva ca //
vyādhitā saśramā vyagrā rājakarmaparāyaṇā /
āmantritā ca nāgacchet avācyā baḍabā smṛtā //
Note:
vyādhitā saśramā vyagrā rāja-karma-parāyaṇā /
āmantritā ca nā agacchet avācyā baḍabā smṛtā //
Note: svāmi-pāla-dharmāḥ
tathā dhenubhṛtaḥ kṣīraṃ labhetāsyāṣṭame 'khilam /
sāyaṃ samarpayet sarvaṃ [...] //
Note:
tathā dhenu-bhṛtaḥ kṣīraṃ labheta asya aṣṭame 'khilam /
sa ayaṃ samarpayet sarvaṃ [...] //
avyāyacchann avikrośan svāmine cānivedayan /
voḍhum arhati gopas tāṃ vinayaṃ caiva rājani //
Note:
avyāyacchann avikrośan svāmine ca anivedayan /
voḍhum arhati gopas tāṃ vinayaṃ ca eva rājani //
kṛmicoravyāghrabhayād darīśvabhrāc ca pālayet /
āyacchec chaktitaḥ krośotsvāmine vā nivedayet //
Note:
kṛmi-cora-vyāghra-bhayād darī-śva-bhrāc ca pālayet /
āyacchec chaktitaḥ krośa-utsvāmine vā nivedayet //
sasyān nivārayed gās tu cīrṇe doṣadvayaṃ bhavet /
svāmī śatadamaṃ dāpyaḥ pālas tāḍanam arhati /
śadaś ca sadamaṃ cīrṇe samūle kārṣabhakṣite //
Note:
sasyān nivārayed gās tu cīrṇe doṣa-dvayaṃ bhavet /
svāmī śata-damaṃ dāpyaḥ pālas tāḍanam arhati /
śadaś ca sadamaṃ cīrṇe samūle kārṣa-bhakṣite //
Note: saṃvid-vyatikramaḥ
eṣā hi svāmibhṛtyānāṃ vai kriyā parikīrtitā /
saṃvidvidhānam adhunā samāsena nibodhata //
Note:
eṣā hi svāmi-bhṛtyānāṃ vai kriyā parikīrtitā /
saṃvid-vidhānam adhunā samāsena nibodhata //
Note: sad-brāhmaṇa-sthāpanaṃ kṛtyaṃ ca
vedavidyāvido viprāñ śrotriyān agnihotriṇaḥ /
āhṛtya sthāpayet tatra teṣāṃ vṛttiṃ prakalpayet //
Note:
veda-vidyā-vido viprāñ śrotriyān agnihotriṇaḥ /
āhṛtya sthāpayet tatra teṣāṃ vṛttiṃ prakalpayet //
anācchedyakarās teṣāṃ pradadyād gṛhabhūmikāḥ /
muktā bhāvyāś ca nṛpatir lekhayitvā svaśāsanaiḥ //
Note:
anācchedya-karās teṣāṃ pradadyād gṛha-bhūmikāḥ /
muktā bhāvyāś ca nṛpatir lekhayitvā sva-śāsanaiḥ //
nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ śāntikaṃ pauṣṭikaṃ tathā /
paurāṇāṃ karma kuryus te saṃdigdhe nirṇayaṃ tathā //
Note:
nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ śāntikaṃ pauṣṭikaṃ tathā /
paurāṇāṃ karma kuryus te saṃdigdhe nirṇayaṃ tathā //
Note: saṃbhūya dharma-kārya-karaṇam
grāmaśreṇigaṇārthaṃ tu saṃketasamayakriyā /
bādhākāle tu sā kāryā dharmakārye tathaiva ca //
Note:
grāma-śreṇi-gaṇa-arthaṃ tu saṃketa-samaya-kriyā /
bādhā-kāle tu sā kāryā dharma-kārye tatha aiva ca //
cāṭacorabhayaṃ bādhā sarvasādhāraṇā smṛtā /
tatropaśamanaṃ kāryaṃ sarvair naikena kena cit //
Note:
cāṭa-cora-bhayaṃ bādhā sarva-sādhāraṇā smṛtā /
tatra upaśamanaṃ kāryaṃ sarvair na ekena kena cit //
Note: viśvāsotpādanam
kośena lekhyakriyayā madhyasthair vā parasparam /
viśvāsaṃ prathamaṃ kṛtvā kuryuḥ kāryāṇy anantaram //
Note:
kośena lekhya-kriyayā madhya-sthair vā parasparam /
viśvāsaṃ prathamaṃ kṛtvā kuryuḥ kāryāṇy anantaram //
vidveṣiṇo vyasaninaḥ śālīnālasabhīravaḥ /
Note: niyojyāniyojyāḥlubdhātivṛddhabālāś ca na kāryāḥ kāryacintakāḥ //
Note:
vidveṣiṇo vyasaninaḥ śālī-nāla-sabhīravaḥ /
Note: niyojya-aniyojyāḥlubdha-ativṛddha-bālāś ca na kāryāḥ kārya-cintakāḥ //
śucayo vedadharmajñā dakṣā dāntāḥ kulodbhavāḥ /
sarvakāryapravīṇāś ca kartavyās tu mahat tamāḥ //
Note:
śucayo veda-dharma-jñā dakṣā dāntāḥ kula-udbhavāḥ /
sarva-kārya-pravīṇāś ca kartavyās tu mahat tamāḥ //
dvau trayaḥ pañca vā kāryāḥ samūhahitavādinaḥ /
kartavyaṃ vacanaṃ teṣāṃ grāmaśreṇigaṇādibhiḥ //
Note:
dvau trayaḥ pañca vā kāryāḥ samūha-hita-vādinaḥ /
kartavyaṃ vacanaṃ teṣāṃ grāma-śreṇi-gaṇa-ādibhiḥ //
Note: samaya-kriyā
sabhāprapādevagṛhataḍākārāmasaṃskṛtiḥ /
tathānāthadaridrāṇāṃ saṃskāro yojanakriyā //
Note:
sabhā-prapā-devagṛhataḍāka-ārāma-saṃskṛtiḥ /
tatha ānātha-daridrāṇāṃ saṃskāro yojana-kriyā //
kulāyanaṃ nirodhaś ca kāryam asmābhir aṃśataḥ /
yat tv evaṃ likhitaṃ patraṃ dharmyā sā samayakriyā //
Note:
kula-ayanaṃ nirodhaś ca kāryam asmābhir aṃśataḥ /
yat tv evaṃ likhitaṃ patraṃ dharmyā sā samaya-kriyā //
pālanīyāḥ samarthais tu yaḥ samartho visaṃvadet /
sarvasvaharaṇaṃ daṇḍas tasya nirvāsanaṃ purāt //
Note:
pālanīyāḥ samarthais tu yaḥ samartho visaṃvadet /
sarvasva-haraṇaṃ daṇḍas tasya nirvāsanaṃ purāt //
tatra bhedam upekṣāṃ vā yaḥ kaścit kurute naraḥ /
catuḥsuvarṇāḥ ṣaṇṇiṣkās tasya daṇḍo vidhīyate //
Note:
tatra bhedam upekṣāṃ vā yaḥ kaścit kurute naraḥ /
catuḥ-suvarṇāḥ ṣaṇ-ṇiṣkās tasya daṇḍo vidhīyate //
yas tu sādhāraṇaṃ hiṃsyāt kṣipet traividyam eva vā /
saṃvitkriyāṃ vihanyāc ca sa nirvāsyaḥ purāt tataḥ //
Note:
yas tu sādhāraṇaṃ hiṃsyāt kṣipet traividyam eva vā /
saṃvit-kriyāṃ vihanyāc ca sa nirvāsyaḥ purāt tataḥ //
aruntudaḥ sūcakaś ca bhedakṛtsāhasī tathā /
śreṇipūganṛpadviṣṭaḥ kṣipraṃ nirvāsyate tataḥ //
Note:
aruntudaḥ sūcakaś ca bheda-kṛt-sāhasī tathā /
śreṇi-pūga-nṛpa-dviṣṭaḥ kṣipraṃ nirvāsyate tataḥ //
kulaśreṇiganādhyakṣāḥ puradurganivāsinaḥ /
vāgdhigdamaṃ parityāgaṃ prakuryuḥ pāpakāriṇām //
Note:
kula-śreṇi-gana-adhyakṣāḥ pura-durga-nivāsinaḥ /
vāg-dhig-damaṃ parityāgaṃ prakuryuḥ pāpa-kāriṇām //
taiḥ kṛtaṃ ca svadharmeṇa nigrahānugrahaṃ nṛṇām /
tadrājño 'py anumantavyaṃ nisṛṣṭārthā hi te smṛtāḥ //
Note:
taiḥ kṛtaṃ ca sva-dharmeṇa nigraha-anugrahaṃ nṛṇām /
tad-rājño 'py anumantavyaṃ nisṛṣṭa-arthā hi te smṛtāḥ //
bādhāṃ kuryur yad ekasya saṃbhūtā dveṣasaṃyutāḥ //
Note:
bādhāṃ kuryur yad ekasya saṃbhūtā dveṣa-saṃyutāḥ //
mukhyaiḥ saha samūhānāṃ visaṃvādo yadā bhavet /
tadā vicārayet rājā svamārge sthāpayec ca tān //
Note:
mukhyaiḥ saha samūhānāṃ visaṃvādo yadā bhavet /
tadā vicārayet rājā sva-mārge sthāpayec ca tān //
[...] yaḥ samartho visaṃvadet /
sarvasvaharaṇaṃ daṇḍas tasya nirvāsanaṃ purāt //
Note:
[...] yaḥ samartho visaṃvadet /
sarvasva-haraṇaṃ daṇḍas tasya nirvāsanaṃ purāt //
saṃbhūyaikatamaṃ kṛtvā rājabhāvyaṃ haranti ye /
te tadaṣṭaguṇaṃ dāpyā vaṇijaś ca palāyinaḥ //
Note:
saṃbhūya-ekatamaṃ kṛtvā rāja-bhāvyaṃ haranti ye /
te tad-aṣṭa-guṇaṃ dāpyā vaṇijaś ca palāyinaḥ //
tato labheta yat kiṃcit sarveṣām eva tat samam /
ṣāṇmāsikaṃ māsikaṃ vā vibhaktavyaṃ yathāṃśataḥ //
Note:
tato labheta yat kiṃcit sarveṣām eva tat samam /
ṣāṇmāsikaṃ māsikaṃ vā vibhaktavyaṃ yathā-aṃśataḥ //
deyaṃ vā niḥsvavṛddāndhastrībālāturarogiṣu /
sāntānikādiṣu tathā dharma eṣa sanātanaḥ //
Note:
deyaṃ vā niḥsva-vṛdda-andhastrī-bāla-ātura-rogiṣu /
sāntānika-ādiṣu tathā dharma eṣa sanātanaḥ //
yatnaiḥ prāptaṃ rakṣitaṃ vā gaṇārthe vā paṇaṃ kṛtam /
rājaprasādalabdhaṃ vā sarveṣām eva tatsamam //
Note:
yatnaiḥ prāptaṃ rakṣitaṃ vā gaṇa-arthe vā paṇaṃ kṛtam /
rāja-prasāda-labdhaṃ vā sarveṣām eva tat-samam //
Note: kraya-vikrayānuśayaḥ
samāsenoditas tv eṣa samayācāraniścayaḥ /
krayavikrayasaṃjāto vivādaḥ śrūyatām ayam //
Note:
samāsena uditas tv eṣa samaya-ācāra-niścayaḥ /
kraya-vikraya-saṃjāto vivādaḥ śrūyatām ayam //
Note: paṇyam
jaṅgamaṃ sthāvaraṃ caiva dravye dve samudāhṛte /
krayakāle paṇyaśabda ubhayor api ca smṛtaḥ //
Note:
jaṅgamaṃ sthāvaraṃ ca eva dravye dve samudāhṛte /
kraya-kāle paṇya-śabda ubhayor api ca smṛtaḥ //
Note: sadoṣa-paṇya-kraye daṇḍaḥ
jñātvā sadoṣaṃ yaḥ paṇyaṃ vikrīṇātyavicakṣaṇaḥ /
tad eva dviguṇaṃ dāpyas tatsamaṃ vinayaṃ tathā //
Note:
jñātvā sadoṣaṃ yaḥ paṇyaṃ vikrīṇa-atyavicakṣaṇaḥ /
tad eva dvi-guṇaṃ dāpyas tat-samaṃ vinayaṃ tathā //
Note: tyājyāni
mattonmattena vikrīyaṃ hīnam ūlyaṃ bhayena vā /
asvatantreṇa mūḍhena tyājyaṃ tasya punar bhavet //
Note:
matta-unmattena vikrīyaṃ hīnam ūlyaṃ bhayena vā /
asvatantreṇa mūḍhena tyājyaṃ tasya punar bhavet //
yo 'nyahaste tu vikrīya anyasmai tat prayacchati /
so 'pi tad dviguṇaṃ dāpyo vinayaṃ tāvad eva tu //
Note:
yo 'nya-haste tu vikrīya anyasmai tat prayacchati /
so 'pi tad dvi-guṇaṃ dāpyo vinayaṃ tāvad eva tu //
Note: parīkṣaṇa-kālāḥ
daśaikapañcasaptāhamāsatryahārdhamāsikam /
bījāyovāhyaratnastrīdohyapuṃsāṃ parīkṣaṇam //
Note:
daśa-eka-pañca-sapta-ahamāsa-try-aha-ardha-māsikam [=Yv_2.177a] /
bīja-ayo-vāhya-ratna-strīdohya-puṃsāṃ parīkṣaṇam [=Yv_2.177b] //
ato 'rvāk puṇyadoṣas tu yadi saṃjāyate kvacit /
vikretuḥ pratideyaṃ tat kretā mūlyam avāpnuyāt //
Note:
ato 'rvāk puṇya-doṣas tu yadi saṃjāyate kvacit /
vikretuḥ pratideyaṃ tat kretā mūlyam avāpnuyāt //
avijñātaṃ tu yat krītaṃ duṣṭaṃ paścād vibhāvitam /
krītaṃ tat svāmine deyaṃ paṇyaṃ kāle 'nyathā na tu //
Note:
avijñātaṃ tu yat krītaṃ duṣṭaṃ paścād vibhāvitam /
krītaṃ tat svāmine deyaṃ paṇyaṃ kāle 'nyathā na tu //
parīkṣeta svayaṃ paṇyam anyeṣāṃ ca pradarśayet /
parīksitaṃ bahumataṃ gṛhītvā na punas tyajet //
Note:
parīkṣeta svayaṃ paṇyam anyeṣāṃ ca pradarśayet /
parīksitaṃ bahu-mataṃ gṛhītvā na punas tyajet //
aśvarūpyahiraṇyānāṃ dhānyalohājavāsasām /
carmakāṣṭhavikārāṇām ekāhaṃ syāt parīkṣaṇam //
Note:
aśva-rūpya-hiraṇyānāṃ dhānya-loha-aja-vāsasām /
carma-kāṣṭha-vikārāṇām eka-ahaṃ syāt parīkṣaṇam //
marṇībhāśvāśvatariṇām āgamair mūlyakalpanā /
nṛpājñayāpaṇasthānāṃ gobhūmyor ubhayecchayā //
Note:
marṇī-bhāśva-aśva-tariṇām āgamair mūlya-kalpanā /
nṛpa-ājñayā āpaṇa-sthānāṃ go-bhūmyor ubhaya-icchayā //
saṃvibhāge vinimaye kṣetrayor ubhayor api /
anusmṛtikṛtā tābhyāṃ kāryasiddhir bhaviṣyati //
Note:
saṃvibhāge vinimaye kṣetrayor ubhayor api /
anusmṛti-kṛtā tābhyāṃ kārya-siddhir bhaviṣyati //
praṣṭavyāḥ saṃnidhisthāś cet kretrā jñātyādayaḥ smṛtāḥ /
anyathā cet kṛtaṃ karma jñātīcchāṃ darśayet tataḥ //
Note:
praṣṭavyāḥ saṃnidhi-sthāś cet kretrā jñāty-ādayaḥ smṛtāḥ /
anyathā cet kṛtaṃ karma jñāti-icchāṃ darśayet tataḥ //
jñātyādipratyayenaiva sthāvarakraya iṣyate /
anyathā cet krayo yaḥ syād anyagrāme tripakṣakam //
Note:
jñāty-ādi-pratyayena eva sthāvara-kraya iṣyate /
anyathā cet krayo yaḥ syād anya-grāme tri-pakṣakam //
sodarāś ca sapiṇḍāś ca sodakāś ca sagotriṇaḥ /
sāmantā dhanikā grāhyāḥ saptaite yonayo matāḥ //
Note:
sa-udarāś ca sa-piṇḍāś ca sa-udakāś ca sa-gotriṇaḥ /
sāmantā dhanikā grāhyāḥ sapta ete yonayo matāḥ //
mūlyaṃ dattvādhikaṃ nyūnaṃ mūlyasyānucitaṃ smṛtam /
krayasiddhes tu naiva syād vatsarāṇāṃ śatair api //
Note:
mūlyaṃ dattva ādhikaṃ nyūnaṃ mūlyasya anucitaṃ smṛtam /
kraya-siddhes tu na eva syād vatsarāṇāṃ śatair api //
Note: kṣetra-kraye viśeṣaḥ
vikrayeṣu ca sarveṣu kūpavṛkṣādi lekhayet /
jalamārgādi yat kiṃcid anyaiś caiva bṛhaspatiḥ //
Note:
vikrayeṣu ca sarveṣu kūpa-vṛkṣa-ādi lekhayet /
jala-mārga-ādi yat kiṃcid anyaiś ca eva bṛhaspatiḥ //
kṣetrādyupetaṃ paripakvasasyaṃ vṛkṣaṃ phalaṃ vāpy upabhogayogyam /
kūpaṃ taḍākaṃ gṛham unnataṃ ca kretre ca vikretur idaṃ vadanti //
Note:
kṣetra-ādy-upetaṃ paripakva-sasyaṃ vṛkṣaṃ phalaṃ va āpy upabhoga-yogyam /
kūpaṃ taḍākaṃ gṛham unnataṃ ca kretre ca vikretur idaṃ vadanti //
mattamūḍhānabhijñārtamūḍhair vinimayaḥ kṛtaḥ /
yac cānucitamūlyaṃ syāt tat sarvaṃ vinivartayet //
Note:
matta-mūḍha-anabhijña-ārtamūḍhair vinimayaḥ kṛtaḥ /
yac ca anucita-mūlyaṃ syāt tat sarvaṃ vinivartayet //
jñātisāmantadhanikāḥ kraye grāmāt bahir gatāḥ /
nārhanti te pratikroṣṭuṃ krāntaṃ pakṣatraye kramāt //
Note:
jñāti-sāmanta-dhanikāḥ kraye grāmāt bahir gatāḥ /
na arhanti te pratikroṣṭuṃ krāntaṃ pakṣa-traye kramāt //
tripakṣād atha vā māsāt tritayāt tu tad āpnuyāt //
Note:
tri-pakṣād atha vā māsāt tritayāt tu tad āpnuyāt //
Note: sīmā-vādaḥ
krayavikrayānuśaye vidhir eṣa pradarśitaḥ /
grāmakṣetragṛhādīnāṃ sīmāvādaṃ nibodhata //
Note:
kraya-vikraya-anuśaye vidhir eṣa pradarśitaḥ /
grāma-kṣetra-gṛha-ādīnāṃ sīmā-vādaṃ nibodhata //
Note: sīmā-sandhiṣu vṛkṣādayaḥ sthāpyāḥ
sīmāvṛkṣāṃś ca kurvīran nyagrodhāśvatthakiṃśukān /
śālmalīśālatā[ḍāṃ? lāṃ]ś ca kṣīriṇaś caiva pādapān //
Note:
sīmā-vṛkṣāṃś ca kurvīran nyagrodha-aśvattha-kiṃśukān /
śālmalī-śālatā[ḍāṃ? lāṃ]ś ca kṣīriṇaś ca eva pādapān //
gulmān veṇūṃś ca vividhāñ śamīvallīsthalāni ca /
śarān kubjakagulmāṃś ca tathā sīmā na naśyati //
Note:
gulmān veṇūṃś ca vividhāñ śamī-vallī-sthalāni ca /
śarān kubjaka-gulmāṃś ca tathā sīmā na naśyati //
taḍāgāny udapānāni [...]t prasravaṇāni ca /
sīmāsandhiṣu kāryāṇi devatāyatanāni ca //
Note:
taḍāgāny udapānāni [...]t prasravaṇāni ca /
sīmā-sandhiṣu kāryāṇi devatā-āyatanāni ca //
rājā kṣetraṃ dattvā cāturvaidyavaṇigvārikasarvagrāmīṇa /
tanmahattarasvāmipuruṣādhiṣṭhitaṃ paricchindyāt //
Note:
rājā kṣetraṃ dattvā cāturvaidya-vaṇig-vārika-sarva-grāmīṇa /
tan-mahat-tara-svāmi-puruṣa-adhiṣṭhitaṃ paricchindyāt //
yadi śūdro netā syāt taṃ klaibyenālaṃkāreṇa alaṃkṛtya śavabhasmanā /
mukhaṃ vilipyāgreyasya paśoḥ śoṇitenorasi pañcāṅgulāni kṛtvā grīvāyām /
antrāṇi pratimucya svyena pāṇinā sīmāloṣṭaṃ mūrdhni dhārayet //
Note:
yadi śūdro netā syāt taṃ klaibyena alaṃkāreṇa alaṃkṛtya śava-bhasmanā /
mukhaṃ vilipyā āgreyasya paśoḥ śoṇitena urasi pañca-aṅgulāni kṛtvā grīvāyām /
antrāṇi pratimucya svyena pāṇinā sīmā-loṣṭaṃ mūrdhni dhārayet //
niveśakāle kartavyaḥ sīmābandhaviniścayaḥ /
prakāśopāṃśucihnaiś ca lakṣitaḥ saṃśayāpahaḥ //
Note:
niveśa-kāle kartavyaḥ sīmā-bandha-viniścayaḥ /
prakāśa-upāṃśu-cihnaiś ca lakṣitaḥ saṃśaya-apahaḥ //
anaśvarāṇi dravyāṇi prakṛtyaivāvirodhataḥ /
vāpīkūpataḍāgāni caityārāmasurālayāḥ //
Note:
anaśvarāṇi dravyāṇi prakṛtya eva avirodhataḥ /
vāpī-kūpa-taḍāgāni caitya-ārāma-surālayāḥ //
sthalanimnanadīsrotaḥ śaragulmanagādayaḥ /
prakāśacihnāny etāni sīmāyāṃ kārayet sadā //
Note:
sthala-nimna-nadī-srotaḥ śara-gulma-naga-ādayaḥ /
prakāśa-cihnāny etāni sīmāyāṃ kārayet sadā //
Note: sīmā-vāde sākṣiṇaḥ
yadi saṃśaya eva syāl liṅgānām api darśane /
sākṣipratyaya eva syād vivāde sīmaniścayaḥ //
Note:
yadi saṃśaya eva syāl liṅgānām api darśane /
sākṣi-pratyaya eva syād vivāde sīma-niścayaḥ //
sākṣyabhāve ca catvāro grāmasīmāntavāsinaḥ /
sīmāvinirṇayaṃ kuryuḥ prayatā rājasaṃnidhau //
Note:
sākṣya-bhāve ca catvāro grāma-sīmānta-vāsinaḥ /
sīmā-vinirṇayaṃ kuryuḥ prayatā rāja-saṃnidhau //
sāmantānām abhāve tu maulānāṃ sīmasākṣiṇām /
imān apy anuyuñjīta puruṣān vanagocarān //
Note:
sāmantānām abhāve tu maulānāṃ sīma-sākṣiṇām /
imān apy anuyuñjīta puruṣān vana-gocarān //
vyādhāñ śākunikān gopān kaivartān mūlakhānakān /
vyālagrāhān uñchavṛttīn anyāṃś ca vanagocarān //
Note:
vyādhāñ śākunikān gopān kaivartān mūla-khānakān /
vyāla-grāhān uñcha-vṛttīn anyāṃś ca vana-gocarān //
te pṛṣṭās tu yathā brūyuḥ sīmāsandhiṣu lakṣaṇam /
tat tathā sthāpayet rājā dharmeṇa grāmayor dvayoḥ //
Note:
te pṛṣṭās tu yathā brūyuḥ sīmā-sandhiṣu lakṣaṇam /
tat tathā sthāpayet rājā dharmeṇa grāmayor dvayoḥ //
śirobhis te gṛhītvorvīṃ sragviṇo raktavāsasaḥ /
sukṛtaiḥ śāpitāḥ svaiḥ svaiḥ brūyus te tu samaṃjasam //
Note:
śirobhis te gṛhītvā ūrvīṃ sragviṇo rakta-vāsasaḥ /
sukṛtaiḥ śāpitāḥ svaiḥ svaiḥ brūyus te tu samaṃjasam //
nibadhnīyāt tathā sīmāṃ savīṃs tāṃś caiva nāmataḥ /
prakāśacihnāny etāni sīmāyāṃ kārayet sadā //
Note:
nibadhnīyāt tathā sīmāṃ savīṃs tāṃś ca eva nāmataḥ /
prakāśa-cihnāny etāni sīmāyāṃ kārayet sadā //
Note: aprakāśa-cihnāni
nihitāni tathānyāni yāni bhūmir na bhakṣayet /
upacchatrāni cānyāni sīmāliṅgāni kārayet //
Note:
nihitāni tatha ānyāni yāni bhūmir na bhakṣayet /
upacchatrāni ca anyāni sīmā-liṅgāni kārayet //
sīmājñāne tṛnaṃ vīkṣya loke nityaviparyayam /
śmaśāno 'sthīni gobālās tathā bhasmakapālikāḥ //
Note:
sīmā-jñāne tṛnaṃ vīkṣya loke nitya-viparyayam /
śmaśāno 'sthīni go-bālās tathā bhasma-kapālikāḥ //
karīṣam iṣṭakāṅgāraśarkarā bālukāṃs tathā /
tāni sandhiṣu sīmāyā aprakāśāni kārayet //
Note:
karīṣam iṣṭakā-aṅgāraśarkarā bālukāṃs tathā /
tāni sandhiṣu sīmāyā aprakāśāni kārayet //
karīṣāsthituṣāṅgāraśarkarāśmakapālikāḥ /
sikateṣṭakagobālakārpāsāsthīni bhasma ca //
Note:
karīṣa-asthi-tuṣa-aṅgāraśarkarā-śma-kapālikāḥ /
sikata-iṣṭaka-gobālakārpāsa-asthīni bhasma ca //
prakṣipya kumbheṣv etāni sīmānteṣu nidhāpayet /
Note: prayatnadarśitavyacihnānitataḥ paugaṇḍabālānāṃ prayatnena pradarśayet //
Note:
prakṣipya kumbheṣv etāni sīmānteṣu nidhāpayet /
Note: prayatna-darśitavya-cihnānitataḥ paugaṇḍa-bālānāṃ prayatnena pradarśayet //
vārdhake ca śiśūnāṃ te darśayeyus tathaiva ca /
evaṃ paraṃparājñāne sīmābhrāntir na jāyate //
Note:
vārdhake ca śiśūnāṃ te darśayeyus tatha aiva ca /
evaṃ paraṃpara-ājñāne sīmā-bhrāntir na jāyate //
kurute dānaharaṇaṃ bhāgyābhāgyavaśān nṛṇām /
ekatra kūlapātaṃ tu bhūmer anyatra saṃsthitiḥ //
Note:
kurute dāna-haraṇaṃ bhāgya-abhāgya-vaśān nṛṇām /
ekatra kūla-pātaṃ tu bhūmer anyatra saṃsthitiḥ //
nadītīraṃ prakurute tasyaitāṃ na vicālayet /
kṣetraṃ sasasyam ullaṅghya bhūmiś cchinnā yadā bhavet //
Note:
nadī-tīraṃ prakurute tasya etāṃ na vicālayet /
kṣetraṃ sasasyam ullaṅghya bhūmiś cchinnā yadā bhavet //
nadīsrotaḥpravāheṇa kṣetrasvāmī labheta tām /
yā rājñā krodhalobhena balān nyāyena vā hṛtā //
Note:
nadī-srotaḥ-pravāheṇa kṣetra-svāmī labheta tām /
yā rājñā krodha-lobhena balān nyāyena vā hṛtā //
Note: gṛha-kṣetra-vivāda-sākṣi-nirṇayaḥ
gṛhakṣetravivādeṣu sāmantebhyo vinirṇayaḥ /
nagaragrāmagaṇino ye ca vṛddhatamā narāḥ //
Note:
gṛha-kṣetra-vivādeṣu sāmantebhyo vinirṇayaḥ /
nagara-grāma-gaṇino ye ca vṛddha-tamā narāḥ //
kīnāśaśilpibhṛtakā gopavyādhoñchajīvinaḥ /
mūlakhānakakaivartakulyā bhedakabādhakāḥ //
Note:
kīnāśa-śilpi-bhṛtakā gopa-vyādha-uñcha-jīvinaḥ /
mūla-khānaka-kaivartakulyā bhedaka-bādhakāḥ //
āgamaṃ ca pramāṇaṃ ca bhogaṃ kāmaṃ ca nāma ca /
bhūbhāgalakṣaṇaṃ caiva ye vidus te 'tra sākṣiṇaḥ //
Note:
āgamaṃ ca pramāṇaṃ ca bhogaṃ kāmaṃ ca nāma ca /
bhū-bhāga-lakṣaṇaṃ ca eva ye vidus te 'tra sākṣiṇaḥ //
pradattānyasya tuṣṭena na sā siddhim avāpnuyāt /
[yā rājñā krodhalobhena chalān nyāyena vā hṛtā] //
Note:
pradatta-anyasya tuṣṭena na sā siddhim avāpnuyāt /
[yā rājñā krodha-lobhena chalān nyāyena vā hṛtā] //
pramāṇarahitāṃ bhūmiṃ bhuñjato yasya yā hṛtā /
guṇādhikasya dattā vā tasya tāṃ naiva cālayet //
Note:
pramāṇa-rahitāṃ bhūmiṃ bhuñjato yasya yā hṛtā /
guṇa-adhikasya dattā vā tasya tāṃ na eva cālayet //
śāpathaiḥ śāpitāḥ svaiḥ svaiḥ brūyuḥ sīmni viniścayam /
darśayeyur nidhānāni tat pramāṇam iti sthitiḥ //
Note:
śāpathaiḥ śāpitāḥ svaiḥ svaiḥ brūyuḥ sīmni viniścayam /
darśayeyur nidhānāni tat pramāṇam iti sthitiḥ //
satyena śāpayed vipraṃ kṣatriyaṃ vāhanāyudhaiḥ //
Note:
satyena śāpayed vipraṃ kṣatriyaṃ vāhana-āyudhaiḥ [=Mn_8.113a] //
jñātṛcihnair vinā sādhur eko 'py ubhayasaṃmataḥ /
raktamālyāmbaradharo mṛdam ādāya mūrdhani //
Note:
jñātṛ-cihnair vinā sādhur eko 'py ubhaya-saṃmataḥ /
rakta-mālya-ambara-dharo mṛdam ādāya mūrdhani //
satyavrataḥ sopavāsaḥ sīmāntaṃ darśayen naraḥ //
Note:
satya-vrataḥ sa-upavāsaḥ sīmāntaṃ darśayen naraḥ //
[sāmantāś cen mṛṣā brūyuḥ setau vivadatāṃ nṛṇām] /
[sarve ca te pṛthagdaṇḍyā rājñā madhyam asāhasam] //
Note:
[sāmantāś cen mṛṣā brūyuḥ setau vivadatāṃ nṛṇām] /
[sarve ca te pṛthag-daṇḍyā rājñā madhyam asāhasam] //
[yathoktena nayantas te pūyante satyasākṣiṇaḥ] /
[viparītaṃ nayantas tu dāpyāḥ syur dviśataṃ damam] //
Note:
[yatha ūktena nayantas te pūyante satya-sākṣiṇaḥ] /
[viparītaṃ nayantas tu dāpyāḥ syur dviśataṃ damam] //
sarvasmin sthāvare vāde vidhir eṣa prakīrtitaḥ //
Note:
sarvasmin sthāvare vāde vidhir eṣa prakīrtitaḥ //
tadutpannāś ca sāmantā ye 'nyadeśe vyavasthitāḥ /
maulās te tu samuddiṣṭāḥ praṣṭavyāḥ kāryanirṇaye //
Note:
tad-utpannāś ca sāmantā ye 'nya-deśe vyavasthitāḥ /
maulās te tu samuddiṣṭāḥ praṣṭavyāḥ kārya-nirṇaye //
aduṣṭās te tu yad brūyuḥ saṃdigdhau samavṛttayaḥ /
tat pramāṇaṃ tu kartavyam evaṃ dharmo na hīyate //
Note:
aduṣṭās te tu yad brūyuḥ saṃdigdhau samavṛttayaḥ /
tat pramāṇaṃ tu kartavyam evaṃ dharmo na hīyate //
anyagrāmāt samāhṛtya dattānyasya yadā mahī /
anyathā tu bhavel lābho narāṇāṃ rājadaivikaḥ //
Note:
anya-grāmāt samāhṛtya datta ānyasya yadā mahī /
anyathā tu bhavel lābho narāṇāṃ rāja-daivikaḥ //
mahānadyāthavā rājñā kathaṃ tatra vicāraṇā /
nadyotsṛṣṭā rājadattā yasya tasyaiva sā mahī /
anyathā tu bhavel lābho narāṇāṃ rājadaivikaḥ //
Note:
mahānadya āthavā rājñā kathaṃ tatra vicāraṇā /
nadya-utsṛṣṭā rāja-dattā yasya tasya eva sā mahī /
anyathā tu bhavel lābho narāṇāṃ rāja-daivikaḥ //
kṣayodayau jīvanaṃ ca daivarājavaśān nṛṇām /
tasmāt sarveṣu kāleṣu tatkṛtaṃ na vicālayet //
Note:
kṣaya-udayau jīvanaṃ ca daiva-rāja-vaśān nṛṇām /
tasmāt sarveṣu kāleṣu tat-kṛtaṃ na vicālayet //
grāmayor ubhayor yatra maryādā kalpitā nadī /
kurute dānaharaṇaṃ bhāgyābhāgyavaśān nṛṇām /
kṣayodayena cālpā ca cālayan daṇḍam arhati //
Note:
grāmayor ubhayor yatra maryādā kalpitā nadī /
kurute dāna-haraṇaṃ bhāgyā ābhāgya-vaśān nṛṇām /
kṣaya-udayena ca alpā ca cālayan daṇḍam arhati //
daśagrāmaśatagrāmasahasragrāmalakṣaṇām /
viṣamāṃ nṛpatiḥ kuryāc cihnaiḥ sīmāṃ viniścitām //
Note:
daśa-grāma-śata-grāmasahasra-grāma-lakṣaṇām /
viṣamāṃ nṛpatiḥ kuryāc cihnaiḥ sīmāṃ viniścitām //
niveśakālād ārabhya gṛhavaryāpaṇādikam /
yena yāvad yathā bhuktaṃ tasya tan na vicālayet //
Note:
niveśa-kālād ārabhya gṛha-vary-āpaṇa-ādikam /
yena yāvad yathā bhuktaṃ tasya tan na vicālayet //
vātāyanapraṇālīs tu tathā niryūhavedikāḥ /
catuḥśālasyandanikāḥ prāṅniviṣṭā na cālayet //
Note:
vātāyana-praṇālīs tu tathā niryūha-vedikāḥ /
catuḥ-śāla-syandanikāḥ prāṅ-niviṣṭā na cālayet //
mekhalābhramaniṣkāsagavākṣān noparodhayet /
praṇālīṃ gṛhavāstuṃ ca pīḍayan daṇḍabhāg bhavet //
Note:
mekhalā-bhrama-niṣkāsagavākṣān na uparodhayet /
praṇālīṃ gṛhavāstuṃ ca pīḍayan daṇḍa-bhāg bhavet //
niveśasamayād ūrdhvaṃ naite yojyāḥ kathaṃcana /
Note: gṛhanirmāṇe 'kāryāṇidṛṣṭipātaṃ praṇālīṃ ca na kuryāt paraveśmani //
Note:
niveśa-samayād ūrdhvaṃ na ete yojyāḥ kathaṃcana /
Note: gṛha-nirmāṇe 'kāryāṇidṛṣṭi-pātaṃ praṇālīṃ ca na kuryāt para-veśmani //
varcasthānaṃ vahnim ayaṃ gartocchiṣṭāmbusecanam /
atyārāt parakuḍyasya na kartavyaṃ kadācana //
Note:
varca-sthānaṃ vahnim ayaṃ garta-ucchiṣṭa-ambu-secanam /
atyārāt para-kuḍyasya na kartavyaṃ kadācana //
viṇmūtrodakavaprāṃś ca vahniśvabhraniveśanam /
aratnidvayam utsṛjya parakuḍyāṃ niveśayet //
Note:
viṇmūtra-udaka-vaprāṃś ca vahni-śvabhra-niveśanam /
aratni-dvayam utsṛjya para-kuḍyāṃ niveśayet //
yānty āyānti janā yena paśavaś cānivāritāḥ /
tad ucyate saṃsaraṇaṃ na roddhavyaṃ tu kenacit //
Note:
yānty āyānti janā yena paśavaś ca anivāritāḥ /
tad ucyate saṃsaraṇaṃ na roddhavyaṃ tu kenacit //
yas tatra saṃkaraṃ śvabhraṃ vṛkṣāropaṇam eva ca /
kāmāt purīṣaṃ kuryāc ca tasya daṇḍas tu māṣakaḥ //
Note:
yas tatra saṃkaraṃ śvabhraṃ vṛkṣa-āropaṇam eva ca /
kāmāt purīṣaṃ kuryāc ca tasya daṇḍas tu māṣakaḥ //
gṛhītvā vāhayet kāle vāpagopanasaṃgrahān /
akurvan svāmine dāpyo madhyaṃ kṛṣṭaśadaṃ tu saḥ //
Note:
gṛhītvā vāhayet kāle vāpa-gopana-saṃgrahān /
akurvan svāmine dāpyo madhyaṃ kṛṣṭa-śadaṃ tu saḥ //
kṣetraṃ gṛhītvā yaḥ kaścin na kuryān na ca kārayet /
svāmine sa śadaṃ dāpyo rājñe daṇḍaṃ ca tatsamam //
Note:
kṣetraṃ gṛhītvā yaḥ kaścin na kuryān na ca kārayet /
svāmine sa śadaṃ dāpyo rājñe daṇḍaṃ ca tat-samam //
cirāvasanne daśamaṃ kṛṣyamāṇe tathāṣṭamam /
susaṃskṛte tu ṣaṣṭhaṃ syāt parikalpya yathāvidhi //
Note:
cira-avasanne daśamaṃ kṛṣyamāṇe tathā-aṣṭamam /
susaṃskṛte tu ṣaṣṭhaṃ syāt parikalpya yathā-vidhi //
Note: vāk-pāruṣyam
apriyoktis tāḍanaṃ ca pāruṣyaṃ dvividhaṃ smṛtam /
ekaikaṃ tu tridhā bhinnaṃ damaś coktas trilakṣaṇaḥ //
Note:
apriya-uktis tāḍanaṃ ca pāruṣyaṃ dvividhaṃ smṛtam /
ekaikaṃ tu tridhā bhinnaṃ damaś ca uktas tri-lakṣaṇaḥ //
Note: vāk-pāruṣye traividham
deśadharmakulādīnāṃ kṣepaḥ pāpena yojanam /
dravyaṃ vinā tu prathamaṃ vākpāruṣyaṃ tad ucyate //
Note:
deśa-dharma-kula-ādīnāṃ kṣepaḥ pāpena yojanam /
dravyaṃ vinā tu prathamaṃ vāk-pāruṣyaṃ tad ucyate //
bhaginībhrātṛsaṃbaddham upapātakaśaṃsanam /
pāruṣyaṃ madhyamaṃ proktaṃ vācikaṃ śāstravedibhiḥ //
Note:
bhaginī-bhrātṛ-saṃbaddham upapātaka-śaṃsanam /
pāruṣyaṃ madhyamaṃ proktaṃ vācikaṃ śāstra-vedibhiḥ //
abhakṣyāpeyakathanaṃ mahāpātakadūṣaṇam /
pāruṣyam uttamaṃ proktaṃ tīvram armābhipātanam //
Note:
abhakṣya-apeya-kathanaṃ mahā-pātaka-dūṣaṇam /
pāruṣyam uttamaṃ proktaṃ tīvram arma-abhipātanam //
Note: daṇḍaḥ
samajātiguṇānāṃ tu vākpāruṣye parasparam /
vinayo 'bhihitaḥ śāstre paṇas tv ardhatrayodaśaḥ //
Note:
sama-jāti-guṇānāṃ tu vāk-pāruṣye parasparam /
vinayo 'bhihitaḥ śāstre paṇas tv ardha-trayodaśaḥ //
daṇḍaḥ kāṇakhañjādīnāṃ tathāvidhān api kārṣāpaṇadvayam //
Note:
daṇḍaḥ kāṇa-khañja-ādīnāṃ tathā-vidhān api kārṣāpaṇa-dvayam //
savarṇākrośane sārdhadvādaśapaṇo daṇḍaḥ /
hīnavarṇe kākiṇyadhikaṣaṭpaṇo daṇḍaḥ //
Note:
savarṇa-ākrośane sa-ardha-dvādaśa-paṇo daṇḍaḥ /
hīna-varṇe kākiṇy-adhika-ṣaṭ-paṇo daṇḍaḥ //
Note: kāṇa-khañjādīnāṃ tathā
samānayoḥ samo daṇḍo nyūnasya dviguṇas tu saḥ /
uttamasyādhikaḥ prokto vākpāruṣye parasparam //
Note:
samānayoḥ samo daṇḍo nyūnasya dvi-guṇas tu saḥ /
uttamasya adhikaḥ prokto vāk-pāruṣye parasparam //
kṣipan svasrādikaṃ dadyāt pañcāśatpaṇikaṃ damam /
guṇahīnasya pāruṣye brāhmaṇo nāparādhnuyāt //
Note:
kṣipan svasra-ādikaṃ dadyāt pañcāśat-paṇikaṃ damam /
guṇa-hīnasya pāruṣye brāhmaṇo na aparādhnuyāt //
patitaṃ patitety uktvā coraṃ coreti vā punaḥ /
vacanāt tulyadoṣaḥ syāt [...] //
Note:
patitaṃ patita-ity uktvā coraṃ cora-iti vā punaḥ /
vacanāt tulya-doṣaḥ syāt [...] //
Note: varṇa-bhedena daṇḍa-bhedaḥ
dharmopadeśaṃ dharmeṇa viprāṇām asya kurvataḥ /
taptam āsiñcayet tailaṃ vaktre śrotre ca pārthivaḥ //
Note:
dharma-upadeśaṃ dharmeṇa viprāṇām asya kurvataḥ /
taptam āsiñcayet tailaṃ vaktre śrotre ca pārthivaḥ //
vipre śatārdhaṃ daṇḍas tu kṣatriyasyābhiśaṃsane /
viśas tathārdhapañcāśacchūdrasyārdhatrayodaśa //
Note:
vipre śata-ardhaṃ daṇḍas tu kṣatriyasya abhiśaṃsane /
viśas tatha ārdha-pañcāśacchūdrasya ardha-trayodaśa //
sacchūdrasyāyam uddiṣṭo vinayo 'naparādhinaḥ /
guṇahīnasya pāruṣye brāhmaṇo nāparādhnuyāt //
Note:
sac-chūdrasya ayam uddiṣṭo vinayo 'naparādhinaḥ /
guṇa-hīnasya pāruṣye brāhmaṇo na aparādhnuyāt //
vaiśyasya kṣatriyākrośe daṇḍanīyaḥ prado bhavet /
tadardhaṃ kṣatriyo vaiśyaṃ kṣipan vinayam arhati //
Note:
vaiśyasya kṣatriya-ākrośe daṇḍanīyaḥ prado bhavet /
tad-ardhaṃ kṣatriyo vaiśyaṃ kṣipan vinayam arhati //
śūdrākrośe kṣatriyasya pañcaviṃśatiko damaḥ /
bṛhatve dviguṇaṃ tatra śāstravidbhir udāhṛtam //
Note:
śūdra-ākrośe kṣatriyasya pañcaviṃśatiko damaḥ /
bṛhatve dvi-guṇaṃ tatra śāstra-vidbhir udāhṛtam //
vaiśyam ākṣārayañ śūdro dāpyaḥ syāt prathamaṃ damam /
kṣatriyaṃ madhyamaṃ caiva vipram uttamasāhasam //
Note:
vaiśyam ākṣārayañ śūdro dāpyaḥ syāt prathamaṃ damam /
kṣatriyaṃ madhyamaṃ ca eva vipram uttama-sāhasam //
deśādikaṃ kṣipan dāpyaḥ paṇān ardhatrayodaśa /
pāpena yojayan darpād dāpyaḥ prathamasāhasam //
Note:
deśa-ādikaṃ kṣipan dāpyaḥ paṇān ardhatrayodaśa /
pāpena yojayan darpād dāpyaḥ prathama-sāhasam //
dharmopadeśakartā ca vedodāharaṇānvitaḥ /
ākrośakas tu viprāṇāṃ jihvāc chedena daṇḍyate //
Note:
dharma-upadeśa-kartā ca veda-udāharaṇa-anvitaḥ /
ākrośakas tu viprāṇāṃ jihvāc chedena daṇḍyate //
eṣa daṇḍaḥ samākhyātaḥ puruṣāpekṣayā mayā /
samanyūnādhikatvena kalpanīyo manīṣibhiḥ //
Note:
eṣa daṇḍaḥ samākhyātaḥ puruṣa-apekṣayā mayā /
sama-nyūna-adhikatvena kalpanīyo manīṣibhiḥ //
Note: daṇḍa-pāruṣyam
hastapāṣāṇalaguḍair bhasmakardamapāṃsubhiḥ /
āyudhaiś ca praharaṇair daṇḍapāruṣyam ucyate //
Note:
hasta-pāṣāṇa-laguḍair bhasma-kardama-pāṃsubhiḥ /
āyudhaiś ca praharaṇair daṇḍa-pāruṣyam ucyate //
vākpāruṣye kṛte yasya yathā daṇḍo vidhīyate /
tasyaiva dviguṇaṃ daṇḍaṃ kārayen maraṇād ṛte //
Note:
vāk-pāruṣye kṛte yasya yathā daṇḍo vidhīyate /
tasya eva dvi-guṇaṃ daṇḍaṃ kārayen maraṇād ṛte //
dvayoḥ praharator daṇḍaḥ samayos tu samaḥ smṛtaḥ /
ārambhako 'nubandhī ca dāpyaḥ syād adhikaṃ damam //
Note:
dvayoḥ praharator daṇḍaḥ samayos tu samaḥ smṛtaḥ /
ārambhako 'nubandhī ca dāpyaḥ syād adhikaṃ damam //
pūrvākruṣṭaḥ samākrośaṃs tāḍitaḥ pratitāḍayan /
hatvātatāyinaṃ caiva nāparādhī bhaven naraḥ //
Note:
pūrva-ākruṣṭaḥ samākrośaṃs tāḍitaḥ pratitāḍayan /
hatvā ātatāyinaṃ ca eva na aparādhī bhaven naraḥ //
vākpāruṣyādinā nīco yaḥ santam abhilaṅghayet /
sa eva tāḍayaṃs tasya nānveṣṭavyo mahībhujā //
Note:
vāk-pāruṣya-ādinā nīco yaḥ santam abhilaṅghayet /
sa eva tāḍayaṃs tasya na anveṣṭavyo mahī-bhujā //
Note: prathamaṃ daṇḍa-pāruṣyam
bhasmādīnāṃ prakṣipaṇaṃ tāḍanaṃ ca karādinā /
prathamaṃ daṇḍapāruṣyaṃ damaḥ kāryo 'tra māṣikaḥ //
Note:
bhasma-ādīnāṃ prakṣipaṇaṃ tāḍanaṃ ca kara-ādinā /
prathamaṃ daṇḍa-pāruṣyaṃ damaḥ kāryo 'tra māṣikaḥ //
eṣa daṇḍaḥ sameṣūktaḥ parastrīṣv adhikeṣu ca /
dviguṇas triguṇo jñeyaḥ prādhānyāpekṣayā buddhaiḥ //
Note:
eṣa daṇḍaḥ sameṣu uktaḥ para-strīṣv adhikeṣu ca /
dvi-guṇas tri-guṇo jñeyaḥ prādhānya-apekṣayā buddhaiḥ //
udyate 'śmaśilākāṣṭhe kartavyaḥ prathamo damaḥ /
parasparaṃ hastapāde daśaviṃśatikas tathā //
Note:
udyate 'śma-śilā-kāṣṭhe kartavyaḥ prathamo damaḥ /
parasparaṃ hasta-pāde daśaviṃśatikas tathā //
Note: madhyamam
madhyamaḥ śastrasaṃdhāne saṃyojyaḥ kṣubdhayor dvayoḥ /
kāryaḥ kṛtānurūpas tu lagne ghāte damo budhaiḥ //
Note:
madhyamaḥ śastra-saṃdhāne saṃyojyaḥ kṣubdhayor dvayoḥ /
kāryaḥ kṛta-anurūpas tu lagne ghāte damo budhaiḥ //
iṣṭakopalakāṣṭhaiś ca tāḍane tu dvimāṣikaḥ /
dviguṇaḥ śoṇitodbhede daṇḍaḥ kāryo manīṣibhiḥ //
Note:
iṣṭa-kopala-kāṣṭhaiś ca tāḍane tu dvi-māṣikaḥ /
dvi-guṇaḥ śoṇita-udbhede daṇḍaḥ kāryo manīṣibhiḥ //
tvagbhede prathamo daṇḍo māṃsabhede tu madhyamaḥ /
Note: uttamamuttamas tv asthibhede syād dhātena tu pramāpaṇam //
Note:
tvag-bhede prathamo daṇḍo māṃsa-bhede tu madhyamaḥ /
Note: uttamamuttamas tv asthi-bhede syād dhātena tu pramāpaṇam //
karṇanāsākaracchede dantabhaṅge 'sthibhedane /
kartavyo madhyamo daṇḍo dviguṇaḥ patiteṣu tu //
Note:
karṇa-nāsā-kara-cchede danta-bhaṅge 'sthi-bhedane /
kartavyo madhyamo daṇḍo dvi-guṇaḥ patiteṣu tu //
karṇauṣṭhaghrāṇapādākṣijihvāśiśnakarasya ca /
chedane cottamo daṇḍo bhedane madhyamo guruḥ //
Note:
karṇa-oṣṭha-ghrāṇa-pāda-akṣijihvā-śiśna-karasya ca /
chedane ca uttamo daṇḍo bhedane madhyamo guruḥ //
daṇḍas tv abhihitāyaiva daṇḍapāruṣyakalpitaḥ /
hṛte tad dviguṇaṃ cānyadrājadaṇḍas tato 'dhikaḥ //
Note:
daṇḍas tv abhihitāya aiva daṇḍa-pāruṣya-kalpitaḥ /
hṛte tad dvi-guṇaṃ ca anyadrāja-daṇḍas tato 'dhikaḥ //
aṅgāvabhedane caiva pīḍane chedane tathā /
samutthānavyayaṃ dāpyaḥ kalahāpahṛtaṃ ca yat //
Note:
aṅga-avabhedane ca eva pīḍane chedane tathā /
samutthāna-vyayaṃ dāpyaḥ kalaha-apahṛtaṃ ca yat //
vivikte tāḍito yas tu hato dṛśyeta vā bhavet /
hantā tad anumānena vijñeyaḥ śapathena vā //
Note:
vivikte tāḍito yas tu hato dṛśyeta vā bhavet /
hantā tad anumānena vijñeyaḥ śapathena vā //
antarveśmany araṇye vā niśāyāṃ yatra tāḍitaḥ /
śoṇitaṃ tatra dṛśyeta na pṛcchet tatra sākṣiṇaḥ //
Note:
antar-veśmany araṇye vā niśāyāṃ yatra tāḍitaḥ /
śoṇitaṃ tatra dṛśyeta na pṛcchet tatra sākṣiṇaḥ //
kaścit kṛtvātmanaś cihnaṃ dveṣāt param abhidravet /
hetvartham atisāmarthyais tatra yuktaṃ parīkṣaṇam //
Note:
kaścit kṛtvā ātmanaś cihnaṃ dveṣāt param abhidravet /
hetv-artham atisāmarthyais tatra yuktaṃ parīkṣaṇam //
ākruṣṭas tu samākrośaṃs tāḍitaḥ pratitāḍayan /
hatvāparādhinaṃ caiva nāparādhī bhaven naraḥ //
Note:
ākruṣṭas tu samākrośaṃs tāḍitaḥ pratitāḍayan /
hatva āparādhinaṃ ca eva na aparādhī bhaven naraḥ //
prātilomyās tathā cāntyāḥ puruṣāṇāṃ malāḥ smṛtāḥ /
brāhmaṇātikrame vadhyā na dātavyā dhanaṃ kvacit //
Note:
prātilomyās tathā ca antyāḥ puruṣāṇāṃ malāḥ smṛtāḥ /
brāhmaṇa-atikrame vadhyā na dātavyā dhanaṃ kvacit //
śrāntān kṣudhārtān tṛṣitān akāle vāhayet tu yaḥ /
sa goghno niṣkṛtiṃ kāryo dāpyo vāpy athavā damam //
Note:
śrāntān kṣudhā-ārtān tṛṣitān akāle vāhayet tu yaḥ /
sa go-ghno niṣkṛtiṃ kāryo dāpyo va āpy athavā damam //
samutthānavyayaṃ dāpyaḥ kalahāya kṛtaṃ ca yat /
yenāṅgena dvijātīnāṃ śūdraḥ praharate ruṣā /
chettavyaṃ tad bhavet tasya manunā samudāhṛtam //
Note:
samutthāna-vyayaṃ dāpyaḥ kalahāya kṛtaṃ ca yat /
yena aṅgena dvi-jātīnāṃ śūdraḥ praharate ruṣā /
chettavyaṃ tad bhavet tasya manunā samudāhṛtam //
Note: steyam
prakāśāś cāprakāśāś ca taskarā dvividhā smṛtāḥ /
prajñāsāmarthyam āyābhiḥ prabhinnās te sahasradhā //
Note:
prakāśāś ca aprakāśāś ca taskarā dvi-vidhā smṛtāḥ /
prajñā-sāmarthyam āyābhiḥ prabhinnās te sahasradhā //
Note: prakāśāprakāśa-taskarāḥ
naigamā vaidyakitavāḥ sabhyotkocakavañcakāḥ /
daivotpātavido bhadrāḥ śilpajñāḥ pratirūpakāḥ //
Note:
naigamā vaidya-kitavāḥ sabhya-utkocaka-vañcakāḥ /
daiva-utpāta-vido bhadrāḥ śilpa-jñāḥ pratirūpakāḥ //
akriyākāriṇaś caiva madhyasthāḥ kūṭasākṣiṇaḥ /
prakāśataskarā hy ete tathā kuhakajīvinaḥ //
Note:
akriyā-kāriṇaś ca eva madhya-sthāḥ kūṭa-sākṣiṇaḥ /
prakāśa-taskarā hy ete tathā kuhaka-jīvinaḥ //
sandhicchidaḥ pānthamuṣo dvicatuṣpadahāriṇaḥ /
utkṣepakāḥ sasyaharāḥ jñeyāḥ pracchannataskarāḥ //
Note:
sandhi-cchidaḥ pāntha-muṣo dvi-catuṣ-pada-hāriṇaḥ /
utkṣepakāḥ sasya-harāḥ jñeyāḥ pracchanna-taskarāḥ //
Note: teṣāṃ daṇḍaḥ
saṃsargacihnarūpaiś ca vijñātā rājapūruṣaiḥ /
pradāpyāpahṛtaṃ daṇḍyā damaiḥ śāstrapracoditaiḥ //
Note:
saṃsarga-cihna-rūpaiś ca vijñātā rāja-pūruṣaiḥ /
pradāpya apahṛtaṃ daṇḍyā damaiḥ śāstra-pracoditaiḥ //
utkṣepakas tu saṃdaṃśair bhettavyo rājapūruṣaiḥ /
dhānyahartā daśaguṇaṃ dāpyaḥ syād dviguṇaṃ damam //
Note:
utkṣepakas tu saṃdaṃśair bhettavyo rāja-pūruṣaiḥ /
dhānya-hartā daśa-guṇaṃ dāpyaḥ syād dvi-guṇaṃ damam //
ekasmin yatra nidhanaṃ prāpite duṣṭacāriṇi /
bahūnāṃ bhavati kṣemaḥ tasya puṇyaprado vadhaḥ //
Note:
ekasmin yatra nidhanaṃ prāpite duṣṭa-cāriṇi /
bahūnāṃ bhavati kṣemaḥ tasya puṇya-prado vadhaḥ //
tathā pāntham uṣo vṛkṣe gale badhvāvalambayet //
Note:
tathā pāntham uṣo vṛkṣe gale badhva āvalambayet //
aṅgulīgranthibhedasya chedayet prathame grahe /
dvitīye hastacaraṇau tṛtīye vadham arhati //
Note:
aṅgulī-granthi-bhedasya chedayet prathame grahe /
dvitīye hasta-caraṇau tṛtīye vadham arhati //
ajñātauṣadhimantras tu yaś ca vyādher atattvavit /
rogibhyo 'rthaṃ samādatte sa daṇḍyaś coravad bhiṣak //
Note:
ajñāta-oṣadhi-mantras tu yaś ca vyādher atattvavit /
rogibhyo 'rthaṃ samādatte sa daṇḍyaś coravad bhiṣak //
glahaḥ prakāśaḥ kartavyo nirvāsyāḥ kūṭadevinaḥ //
Note:
glahaḥ prakāśaḥ kartavyo nirvāsyāḥ kūṭa-devinaḥ //
kūṭākṣadevinaḥ kṣudrā rājabhāryāharāś ca ye /
gaṇakā vañcakāś caiva daṇḍyās te kitavā smṛtāḥ //
Note:
kūṭa-akṣa-devinaḥ kṣudrā rāja-bhārya-āharāś ca ye /
gaṇakā vañcakāś ca eva daṇḍyās te kitavā smṛtāḥ //
pracchannadoṣavyāmiśraṃ punaḥ saṃskṛtavikrayī /
paṇye tad dviguṇaṃ dāpyo vaṇigdaṇḍaṃ ca tatsamam //
Note:
pracchanna-doṣa-vyāmiśraṃ punaḥ saṃskṛta-vikrayī /
paṇye tad dvi-guṇaṃ dāpyo vaṇig-daṇḍaṃ ca tat-samam //
anyāyavādinaḥ sabhyās tathaivotkocajīvinaḥ /
viśvastavañcakāś caiva nirvāsyāḥ sarva eva te //
Note:
anyāya-vādinaḥ sabhyās tatha aiva utkoca-jīvinaḥ /
viśvasta-vañcakāś ca eva nirvāsyāḥ sarva eva te //
jyotir jñānaṃ tathotpātam aviditvā tu ye nṛṇām /
śrāvayanty arthalobhena vineyās te prayatnataḥ //
Note:
jyotir jñānaṃ tatha ūtpātam aviditvā tu ye nṛṇām /
śrāvayanty artha-lobhena vineyās te prayatnataḥ //
daṇḍājinādibhir yuktam ātmānaṃ darśayanti ye /
hiṃsantaś cchadmanā nṛṇāṃ vadhyās te rājapūruṣaiḥ //
Note:
daṇḍa-ajina-ādibhir yuktam ātmānaṃ darśayanti ye /
hiṃsantaś cchadmanā nṛṇāṃ vadhyās te rāja-pūruṣaiḥ //
alpamūlyaṃ tu saṃskṛtya nayanti bahumūlyatām /
strībālakān vañcayanti daṇḍyās te 'rthānurūpataḥ //
Note:
alpa-mūlyaṃ tu saṃskṛtya nayanti bahu-mūlyatām /
strī-bālakān vañcayanti daṇḍyās te 'rtha-anurūpataḥ //
hemamuktāprabālādyaṃ kṛtrimaṃ kurvate tu ye /
kretre mūlyaṃ pradāpyās te rājñā tad dviguṇaṃ damam //
Note:
hema-muktā-prabāla-ādyaṃ kṛtrimaṃ kurvate tu ye /
kretre mūlyaṃ pradāpyās te rājñā tad dvi-guṇaṃ damam //
madhyasthā vañcayanty ekaṃ snehalobhādinā yadā /
sākṣiṇaś cānyathā brūyur dāpyās te dviguṇaṃ damam //
Note:
madhya-sthā vañcayanty ekaṃ sneha-lobha-ādinā yadā /
sākṣiṇaś ca anyathā brūyur dāpyās te dvi-guṇaṃ damam //
mantrauṣadhibalāt kiṃcit saṃbhrāntiṃ darśayanti ye /
mūlakarma ca kurvanti nirvāsyās te mahībhujā //
Note:
mantra-oṣadhi-balāt kiṃcit saṃbhrāntiṃ darśayanti ye /
mūla-karma ca kurvanti nirvāsyās te mahī-bhujā //
sandhicchedo hṛtaṃ tyājyāḥ śūlam āropayet tataḥ /
tathā pāntham uṣo vṛkṣe gale baddhvāvalambayet //
Note:
sandhi-cchedo hṛtaṃ tyājyāḥ śūlam āropayet tataḥ /
tathā pāntham uṣo vṛkṣe gale baddhva āvalambayet //
manuṣyahāriṇo rājñā dagdhavyās te kaṭāgninā /
gohartur nāsikāṃ chindyāt badhvā vāmbhasi majjayet //
Note:
manuṣya-hāriṇo rājñā dagdhavyās te kaṭāgninā /
gohartur nāsikāṃ chindyāt badhvā va āmbhasi majjayet //
dhānyaṃ daśabhyaḥ kumbhebhyo haraṇe 'bhyadhikaṃ vadhaḥ /
śeṣeṣv ekādaśaguṇaṃ dāpyas tasya ca taddhanam //
Note:
dhānyaṃ daśabhyaḥ kumbhebhyo haraṇe 'bhyadhikaṃ vadhaḥ /
śeṣeṣv ekādaśa-guṇaṃ dāpyas tasya ca tad-dhanam //
dhānyahārī daśaguṇaṃ dāpyas tad dviguṇaṃ damam //
Note:
dhānya-hārī daśa-guṇaṃ dāpyas tad dvi-guṇaṃ damam //
tṛṇaṃ vā yadi vā kāṣṭhaṃ puṣpaṃ vā yadi vā phalam /
anāpṛcchya tu gṛhṇāno hastacchedanam arhati //
Note:
tṛṇaṃ vā yadi vā kāṣṭhaṃ puṣpaṃ vā yadi vā phalam /
anāpṛcchya tu gṛhṇāno hasta-cchedanam arhati //
vṛttasvādhyāyavān steyī bandhane kleśyate ciram /
svāmine tad dhanaṃ dāpyaḥ prāyaścittaṃ na kāryate //
Note:
vṛtta-svādhyāyavān steyī bandhane kleśyate ciram /
svāmine tad dhanaṃ dāpyaḥ prāyaścittaṃ na kāryate //
Note: sāhasam
stenānām etad ākhyātaṃ sarveṣāṃ daṇḍanigraham /
sāhasasyādhunā samyak śrūyatāṃ vadhaśāsanam //
Note:
stenānām etad ākhyātaṃ sarveṣāṃ daṇḍa-nigraham /
sāhasasya ādhunā samyak śrūyatāṃ vadha-śāsanam //
manuṣyamāraṇaṃ cauryaṃ paradārābhimarśanam /
pāruṣyam ubhayaṃ caiva sāhasaṃ tu caturvidham //
Note:
manuṣya-māraṇaṃ cauryaṃ para-dāra-abhimarśanam /
pāruṣyam ubhayaṃ ca eva sāhasaṃ tu catur-vidham //
hīnamadhyottamatvena trividhaṃ tat prakīrtitam /
dravyāpekṣayā damās tatra prathamottamamadhyamāḥ //
Note:
hīna-madhya-uttamatvena trividhaṃ tat prakīrtitam /
dravya-apekṣayā damās tatra prathama-uttama-madhyamāḥ //
ātatāyidvijāgyāṇāṃ dharmayuddhena hiṃsanam /
imān dharmān kaliyuge varjyān āhur manīṣiṇaḥ //
Note:
ātatāyi-dvija-agyāṇāṃ dharma-yuddhena hiṃsanam /
imān dharmān kaliyuge varjyān āhur manīṣiṇaḥ //
kṣetropakaraṇaṃ setuṃ mūlapuṣpaphalāni ca /
vināśayan haran daṇḍyaḥ śatodyam anurūpataḥ //
Note:
kṣetra-upakaraṇaṃ setuṃ mūla-puṣpa-phalāni ca /
vināśayan haran daṇḍyaḥ śatodyam anurūpataḥ //
paśuvastrānnapānāni gṛhopakaraṇaṃ tathā /
hiṃsayaṃś cauravad dāpyo dviśatodyaṃ damaṃ tathā //
Note:
paśu-vastra-anna-pānāni gṛha-upakaraṇaṃ tathā /
hiṃsayaṃś cauravad dāpyo dvi-śatodyaṃ damaṃ tathā //
strīpuṃsau hemaratnāni devavipradhanaṃ tathā /
kauśeyaṃ cottamadravyam eṣāṃ mūlyasamo damaḥ //
Note:
strī-puṃsau hema-ratnāni deva-vipradhanaṃ tathā /
kauśeyaṃ ca uttama-dravyam eṣāṃ mūlya-samo damaḥ //
dviguṇo vā kalpanīyaḥ puruṣāpekṣayā nṛpaiḥ /
hantā vā ghātanīyaḥ syāt prasaṃgavinivṛttaye //
Note:
dvi-guṇo vā kalpanīyaḥ puruṣa-apekṣayā nṛpaiḥ /
hantā vā ghāta-nīyaḥ syāt prasaṃga-vinivṛttaye //
sāhasaṃ pañcadhā proktaṃ vadhas tatrādhikaḥ smṛtaḥ /
tatkāriṇo nārthadamaiḥ śāsyā vadhyāḥ prayatnataḥ //
Note:
sāhasaṃ pañcadhā proktaṃ vadhas tatra adhikaḥ smṛtaḥ /
tat-kāriṇo na artha-damaiḥ śāsyā vadhyāḥ prayatnataḥ //
prakāśaghātakā ye tu tathā copāṃśughātakāḥ /
jñātvā samyagdhanaṃ hṛtvā hantavyāḥ vividhair vadhaiḥ //
Note:
prakāśa-ghātakā ye tu tathā ca upāṃśu-ghātakāḥ /
jñātvā samyag-dhanaṃ hṛtvā hantavyāḥ vividhair vadhaiḥ //
Note: sāhasikāḥ daṇḍyāḥ
mitraprāptyarthalābhe vā rājñā lokahitaiṣiṇā /
na moktavyāḥ sāhasikāḥ sarvalokabhayāvahāḥ //
Note:
mitra-prāpty-artha-lābhe vā rājñā loka-hita-eṣiṇā /
na moktavyāḥ sāhasikāḥ sarva-loka-bhaya-avahāḥ //
lobhād bhayād vā yo rājā na hanty anyāyakāriṇaḥ /
tasya prakṣubhyate rāṣṭraṃ rājyāc ca parihīyate //
Note:
lobhād bhayād vā yo rājā na hanty anyāya-kāriṇaḥ /
tasya prakṣubhyate rāṣṭraṃ rājyāc ca parihīyate //
bandhāgniviṣaśastreṇa parān yas tu pramāpayet /
krodhādinā nimittena naraḥ sāhasikas tu saḥ //
Note:
bandha-agni-viṣa-śastreṇa parān yas tu pramāpayet /
krodha-ādinā nimittena naraḥ sāhasikas tu saḥ //
Note: saṃbhūya-praharaṇa-nirṇayaḥ
ekasya bahavo yatra praharanti ruṣānvitāḥ /
marmaprahārado yas tu ghātakaḥ sa udāhṛtaḥ //
Note:
ekasya bahavo yatra praharanti ruṣa-anvitāḥ /
marma-prahārado yas tu ghātakaḥ sa udāhṛtaḥ //
marmaghātī tu yas teṣāṃ yathoktaṃ dāpayed damam /
ārambhakṛtsahāyaś ca tathā mārgānudeśakaḥ /
āśrayaḥ śastradātā ca bhaktadātā vikarmiṇām //
Note:
marma-ghātī tu yas teṣāṃ yathā-uktaṃ dāpayed damam /
ārambha-kṛtsahāyaś ca tathā mārga-anudeśakaḥ /
āśrayaḥ śastra-dātā ca bhakta-dātā vikarmiṇām //
yuddhopadeśakaś caiva tadvināśapradarśakaḥ /
upekṣī kāryayuktaś ca doṣavaktānumodakaḥ //
Note:
yuddha-upadeśakaś ca eva tad-vināśa-pradarśakaḥ /
upekṣī kārya-yuktaś ca doṣa-vakta ānumodakaḥ //
Note: ātatāyi-vadhaḥ
nātatāyivadhe hantā kilviṣaṃ prāpnuyāt kvacit /
vināśārthinam āyāntaṃ ghātayann āparādhnuyāt //
Note:
nā atatāyi-vadhe hantā kilviṣaṃ prāpnuyāt kvacit /
vināśa-arthinam āyāntaṃ ghātayann āparādhnuyāt //
ātatāyinam utkṛṣṭaṃ vṛttasvādhyāyasaṃyutam /
yo na hanyād vadhaprāptaṃ so 'śvamedhaphalaṃ labhet //
Note:
ātatāyinam utkṛṣṭaṃ vṛtta-svādhyāya-saṃyutam /
yo na hanyād vadha-prāptaṃ so 'śvamedha-phalaṃ labhet //
svādhyāyinaṃ kule jātaṃ yo hanyād ātatāyinam /
ahatvā bhrūṇahā sa syān na hatvā bhrūṇahā bhavet //
Note:
svādhyāyinaṃ kule jātaṃ yo hanyād ātatāyinam /
ahatvā bhrūṇahā sa syān na hatvā bhrūṇahā bhavet //
sāṃprataṃ sāhasaṃ steyaṃ śrūyatāṃ krodhalobhajam /
Note: ghātakādarśane nirṇayaḥkṣatasyālpam ahatvaṃ ca marmasthānaṃ ca yatnataḥ /
sāmarthyaṃ cānubandhaṃ ca jñātvā cihnaiḥ prasādayet //
Note:
sāṃprataṃ sāhasaṃ steyaṃ śrūyatāṃ krodha-lobhajam /
Note: ghātaka-adarśane nirṇayaḥkṣatasya alpam ahatvaṃ ca marma-sthānaṃ ca yatnataḥ /
sāmarthyaṃ ca anubandhaṃ ca jñātvā cihnaiḥ prasādayet //
hatas tu dṛśyate yatra ghātakaś ca na dṛśyate /
pūrvavairānusāreṇa jñātavyaḥ sa mahībhujā //
Note:
hatas tu dṛśyate yatra ghātakaś ca na dṛśyate /
pūrva-vaira-anusāreṇa jñātavyaḥ sa mahībhujā //
samaghātī tu yas teṣāṃ yathoktaṃ dāpayed damam /
ārambhakṛtsahāyaś ca doṣabhājas tad ardhataḥ //
Note:
samaghātī tu yas teṣāṃ yathā-uktaṃ dāpayed damam /
ārambha-kṛtsahāyaś ca doṣa-bhājas tad ardhataḥ //
prativeśyānuveśyau ca tasya mitrāribāndhavāḥ /
praṣṭavyā rājapuruṣaiḥ sāmādibhir upakramaiḥ //
Note:
prativeśya-anuveśyau ca tasya mitra-ari-bāndhavāḥ /
praṣṭavyā rāja-puruṣaiḥ sāmādibhir upakramaiḥ //
vijñeyo 'sādhusaṃsargāc cihnahoḍhena vā naraiḥ /
eṣoditā ghātakānāṃ taskarāṇāṃ ca bhāvanā //
Note:
vijñeyo 'sādhu-saṃsargāc cihna-hoḍhena vā naraiḥ /
eṣa-uditā ghātakānāṃ taskarāṇāṃ ca bhāvanā //
gṛhītaḥ śaṅkayā yas tu na tat kāryaṃ prapadyate /
śapathena viśoddhavyaḥ sarvavādeṣv ayaṃ vidhiḥ //
Note:
gṛhītaḥ śaṅkayā yas tu na tat kāryaṃ prapadyate /
śapathena viśa-uddhavyaḥ sarva-vādeṣv ayaṃ vidhiḥ //
divyair viśuddho medhyaḥ syād aśuddho vadham arhati /
nigrahānugrahair rājñaḥ kīrtir dharmaś ca vardhate //
Note:
divyair viśuddho medhyaḥ syād aśuddho vadham arhati /
nigraha-anugrahair rājñaḥ kīrtir dharmaś ca vardhate //
Note: strī-saṃgrahaṇam
pāruṣyaṃ dvividhaṃ proktaṃ sāhasaṃ ca dvilakṣaṇam /
pāpamūlaṃ saṃgrahaṇaṃ triprakāraṃ nibodhata //
Note:
pāruṣyaṃ dvividhaṃ proktaṃ sāhasaṃ ca dvi-lakṣaṇam /
pāpa-mūlaṃ saṃgrahaṇaṃ tri-prakāraṃ nibodhata //
balopādhikṛte dve tu tṛtīyam anurāgajam /
tat punas trividhaṃ proktaṃ prathamaṃ madhyamottamam //
Note:
bala-upādhi-kṛte dve tu tṛtīyam anurāgajam /
tat punas trividhaṃ proktaṃ prathamaṃ madhyama-uttamam //
anicchantyā yat kriyate suptonmattapramattayā /
pralapantyā vā rahasi balāt kārakṛtaṃ tu tat //
Note:
anicchantyā yat kriyate supta-unmatta-pramattayā /
pralapantyā vā rahasi balāt kāra-kṛtaṃ tu tat //
chadmanā gṛham ānīya dattvā vā madyakārmaṇam /
saṃyogaḥ kriyate yasyās tadupādhikṛtaṃ viduḥ //
Note:
chadmanā gṛham ānīya dattvā vā madya-kārmaṇam /
saṃyogaḥ kriyate yasyās tad-upādhi-kṛtaṃ viduḥ //
anyonyacakṣūrāgeṇa dūtīsaṃpreṣaṇena ca /
kṛtaṃ rūpārthalobhena jñeyaṃ tadanurāgajam //
Note:
anyonya-cakṣūrāgeṇa dūtī-saṃpreṣaṇena ca /
kṛtaṃ rūpa-artha-lobhena jñeyaṃ tad-anurāga-jam //
tat punas trividhaṃ proktaṃ prathamaṃ madhyamottamam /
apāṅgaprekṣaṇaṃ hāsyaṃ dūtīsaṃpreṣaṇaṃ tathā /
sparśo bhūṣaṇavastrāṇāṃ saṃgrahaḥ prathamaḥ smṛtaḥ //
Note:
tat punas trividhaṃ proktaṃ prathamaṃ madhyama-uttamam /
apāṅga-prekṣaṇaṃ hāsyaṃ dūtī-saṃpreṣaṇaṃ tathā /
sparśo bhūṣaṇa-vastrāṇāṃ saṃgrahaḥ prathamaḥ smṛtaḥ //
preṣaṇaṃ gandhamālyānāṃ dhūpam adhvann avāsasām /
saṃbhāṣaṇaṃ ca rahasi madhyamaṃ saṃgrahaṃ viduḥ //
Note:
preṣaṇaṃ gandha-mālyānāṃ dhūpam adhvann avāsasām /
saṃbhāṣaṇaṃ ca rahasi madhyamaṃ saṃgrahaṃ viduḥ //
ekaśāyyāsanaṃ krīḍā cumbanāliṅganaṃ tathā /
etat saṃgrahaṇaṃ proktam uttamaṃ śāstravedibhiḥ //
Note:
eka-śāyyā-āsanaṃ krīḍā cumbanā-liṅganaṃ tathā /
etat saṃgrahaṇaṃ proktam uttamaṃ śāstra-vedibhiḥ //
preṣaṇaṃ gandhamālyānāṃ dhūpabhūṣaṇavāsasām /
pralobhanaṃ cānnapānair madhyamaḥ saṃgrahaḥ smṛtaḥ //
Note:
preṣaṇaṃ gandha-mālyānāṃ dhūpa-bhūṣaṇa-vāsasām /
pralobhanaṃ ca anna-pānair madhyamaḥ saṃgrahaḥ smṛtaḥ //
preṣaṇaṃ gandhamālyānāṃ phalamadyānnavāsasām /
saṃbhāṣaṇaṃ ca rahasi madhyamaṃ saṃgrahaṃ viduḥ //
Note:
preṣaṇaṃ gandha-mālyānāṃ phala-madya-anna-vāsasām /
saṃbhāṣaṇaṃ ca rahasi madhyamaṃ saṃgrahaṃ viduḥ //
trayāṇām api caiteṣāṃ prathamo madhya uttamaḥ /
vinayaḥ kalpanīyaḥ syād adhiko draviṇādhike //
Note:
trayāṇām api ca eteṣāṃ prathamo madhya uttamaḥ /
vinayaḥ kalpanīyaḥ syād adhiko draviṇa-adhike //
parapatnyā tu puruṣaḥ saṃbhāṣāṃ yojayan rahaḥ /
pūrvam ākṣārito doṣaiḥ prāpnuyāt pūrvasāhasam //
Note:
parapatnyā tu puruṣaḥ saṃbhāṣāṃ yojayan rahaḥ /
pūrvam ākṣārito doṣaiḥ prāpnuyāt pūrva-sāhasam //
sahamāyaḥ kāmayate dhanaṃ tasyākhilaṃ haret /
utkṛtya liṅgavṛṣaṇau bhrāmayed gardabhena tu //
Note:
sahamāyaḥ kāmayate dhanaṃ tasya akhilaṃ haret /
utkṛtya liṅga-vṛṣaṇau bhrāmayed gardabhena tu //
chadmanā kāmayed yas tu tasya sarvaharo damaḥ /
aṅkayitvā bhagāṅgena purān nirvāsayet tataḥ //
Note:
chadmanā kāmayed yas tu tasya sarva-haro damaḥ /
aṅkayitvā bhaga-aṅgena purān nirvāsayet tataḥ //
damo neyaḥ sabhāyāṃ yo hīnāyām adhikas tataḥ /
puṃsaḥ kāryo 'dhikāyāṃ tu gamane saṃpramāpaṇam //
Note:
damo neyaḥ sabhāyāṃ yo hīnāyām adhikas tataḥ /
puṃsaḥ kāryo 'dhikāyāṃ tu gamane saṃpramāpaṇam //
gṛham āgatya yā nārī pralobhya sparśanādinā /
kāmayet tatra sā daṇḍyā narasyārdhadamaḥ smṛtaḥ //
Note:
gṛham āgatya yā nārī pralobhya sparśana-ādinā /
kāmayet tatra sā daṇḍyā narasya ardha-damaḥ smṛtaḥ //
chinnanāsauṣṭhakarṇānāṃ paribhrāmyāpsu majjayet /
khādayed vā sārameyaiḥ saṃsthāne bahusaṃsthite //
Note:
chinna-nāsa-oṣṭha-karṇānāṃ paribhrāmya apsu majjayet /
khādayed vā sārameyaiḥ saṃsthāne bahu-saṃsthite //
anicchantī tu yā bhuktā guptāṃ tāṃ vāsayed gṛhe /
malināṅgīm adhaḥ śayyāṃ piṇḍamātropajīvinīm //
Note:
anicchantī tu yā bhuktā guptāṃ tāṃ vāsayed gṛhe /
malina-aṅgīm adhaḥ śayyāṃ piṇḍa-mātra-upajīvinīm //
kārayen niṣkṛtiṃ kṛcchraṃ parākaṃ vā same gatām /
hīnavarṇopabhuktā yā tyājyā vadhyātha vā bhavet //
Note:
kārayen niṣkṛtiṃ kṛcchraṃ parākaṃ vā same gatām /
hīna-varṇa-upabhuktā yā tyājyā vadhya ātha vā bhavet //
Note: strī-puṃsa-vartanopāyaḥ
etat saṃgrahaṇasyoktaṃ vidhānaṃ saṃgrahas tathā /
strīpuṃsavartanopāyaḥ śrūyatāṃ gadato mama //
Note:
etat saṃgrahaṇasya uktaṃ vidhānaṃ saṃgrahas tathā /
strī-puṃsa-vartana-upāyaḥ śrūyatāṃ gadato mama //
sūkṣmebhyo 'pi prasaṅgebhyo nivāryā strī svabandhubhiḥ /
śvaśrvādibhir gurustrībhiḥ pālanīyā divāniśam //
Note:
sūkṣmebhyo 'pi prasaṅgebhyo nivāryā strī sva-bandhubhiḥ /
śvaśrv-ādibhir guru-strībhiḥ pālanīyā divāniśam //
svakāme vartamānā tu yā snehān na nivāritā /
avaśyā sā bhavet paścād yathā vyādhir upekṣitā //
Note:
svakāme vartamānā tu yā snehān na nivāritā /
avaśyā sā bhavet paścād yathā vyādhir upekṣitā //
Note: pitṛ-pati-putrāṇāṃ dharmāḥ
aprayacchan pitā kāle patiś cānupayann ṛtau /
putraś cābhaktado mātuḥ gārhyo daṇḍyaś ca dharmataḥ //
Note:
aprayacchan pitā kāle patiś ca anupayann ṛtau /
putraś ca abhaktado mātuḥ gārhyo daṇḍyaś ca dharmataḥ //
yatra striyo 'bhipūjyante ramante tatra devatāḥ /
saṃpadaś ca prajāḥ śuddhāḥ kriyā ca saphalā bhavet //
Note:
yatra striyo 'bhipūjyante ramante tatra devatāḥ /
saṃpadaś ca prajāḥ śuddhāḥ kriyā ca saphalā bhavet //
āyavyaye 'nnasaṃskāre gṛhopaskārarakṣaṇe /
śauce 'gnikārye saṃyojyāḥ strīṇāṃ śuddhir iyaṃ smṛtā //
Note:
āyavyaye 'nna-saṃskāre gṛha-upaskāra-rakṣaṇe /
śauce 'gni-kārye saṃyojyāḥ strīṇāṃ śuddhir iyaṃ smṛtā //
bhartrā patnī samabhyarcyā vastrālaṃkārabhojanaiḥ /
utsave tu pitṛbhrātṛśvaśurādyaiś ca bandhubhiḥ //
Note:
bhartrā patnī samabhyarcyā vastra-alaṃkāra-bhojanaiḥ /
utsave tu pitṛ-bhrātṛśvaśur-ādyaiś ca bandhubhiḥ //
patiṃ yā nāticarati manovākkāyasaṃyutā /
sā bhartṛlokān āpnoti sadbhiḥ sādhvīti cocyate //
Note:
patiṃ yā na aticarati mano-vāk-kāya-saṃyutā /
sā bhartṛ-lokān āpnoti sadbhiḥ sādhvi īti ca ucyate //
Note: strī-dūṣaṇāni
bhartrā pitrā sutair na strī viyuktānyagṛhe vaset /
asatsaṅge viśeṣeṇa garhyatām eti sā dhruvam //
Note:
bhartrā pitrā sutair na strī viyukta ānya-gṛhe vaset /
asat-saṅge viśeṣeṇa garhyatām eti sā dhruvam //
pūrvotthānaṃ guruṣv arvāg bhojanavyañjanakriyā /
jaghanyāsanaśāyitvaṃ karma strīṇām udāhṛtam //
Note:
pūrva-utthānaṃ guruṣv arvāg bhojana-vyañjana-kriyā /
jaghanya-āsana-śāyitvaṃ karma strīṇām udāhṛtam //
pānāṭanadivāsvapnam akriyā dūṣaṇaṃ striyāḥ //
Note:
pāna-aṭana-divāsvapnam akriyā dūṣaṇaṃ striyāḥ //
ārtārte mudite hṛṣṭā proṣite malinā kṛśā /
mrte mriyeta yā patyau sā strī jñeyā pativratā //
Note:
ārta-ārte mudite hṛṣṭā proṣite malinā kṛśā /
mrte mriyeta yā patyau sā strī jñeyā pativratā //
prasādhanaṃ nṛttagītasamājotsavadarśanam /
māṃsamadyābhiyogaṃ ca na kuryāt proṣite prabhau //
Note:
prasādhanaṃ nṛtta-gītasamāja-utsava-darśanam /
māṃsa-madya-abhiyogaṃ ca na kuryāt proṣite prabhau //
śarīrārdhaṃ smṛtā jāyā puṇyāpuṇyaphale samā /
anvārūḍhā jīvatī[ntī] ca sādhvī bhartur hittaya sā //
Note:
śarīra-ardhaṃ smṛtā jāyā puṇya-apuṇya-phale samā /
anvārūḍhā jīvatī[ntī] ca sādhvī bhartur hittaya sā //
vratopavāsaniratā brahmacarye vyavasthitā /
dharmadānaparā nityam aputrāpi divaṃ vrajet //
Note:
vrata-upavāsa-niratā brahmacarye vyavasthitā /
dharma-dāna-parā nityam aputra āpi divaṃ vrajet //
Note: niyoga-nisedhaḥ
uktvā niyogo manunā niṣiddhaḥ svayam eva tu /
yugahrāsād aśakyo 'yaṃ kartuṃ sarvair vidhānataḥ //
Note:
uktvā niyogo manunā niṣiddhaḥ svayam eva tu /
yuga-hrāsād aśakyo 'yaṃ kartuṃ sarvair vidhānataḥ //
tapojñānasamāyuktāḥ kṛte tretāyuge narāḥ /
dvāpare ca kalau nṛṇāṃ śaktihānir vinirmitā //
Note:
tapo-jñāna-samāyuktāḥ kṛte tretā-yuge narāḥ /
dvāpare ca kalau nṛṇāṃ śakti-hānir vinirmitā //
Note: dāya-bhāgaḥ
dadāti dīyate pitrā putrebhyaḥ svasya yad dhanam /
tad dāyaṃ [...] [...] //
Note:
dadāti dīyate pitrā putrebhyaḥ svasya yad dhanam /
tad dāyaṃ [...] [...] //
ekāṃ strīṃ kārayet karma yathāṃśena gṛhe gṛhe /
bahvyaḥ samāṃśato deyā dāsānām apy ayaṃ vidhiḥ //
Note:
ekāṃ strīṃ kārayet karma yathā-aṃśena gṛhe gṛhe /
bahvyaḥ sama-aṃśato deyā dāsānām apy ayaṃ vidhiḥ //
uddhṛtya kūpavāpyambhas tv anusāreṇa gṛhyate /
tathā bhāgānusāreṇa setuḥ kṣetraṃ vibhajyate //
Note:
uddhṛtya kūpa-vāpy-ambhas tv anusāreṇa gṛhyate /
tathā bhāga-anusāreṇa setuḥ kṣetraṃ vibhajyate //
yuktyā vibhajanīyaṃ tad anyathānarthakaṃ bhavet //
Note:
yuktyā vibhajanīyaṃ tad anyatha ānarthakaṃ bhavet //
Note: vibhakta-lakṣaṇam
ekapākena vasatāṃ pitṛdevadvijārcanam /
ekaṃ bhaved dvibhaktānāṃ tad eva syād gṛhe gṛhe //
Note:
eka-pākena vasatāṃ pitṛ-deva-dvija-arcanam /
ekaṃ bhaved dvi-bhaktānāṃ tad eva syād gṛhe gṛhe //
sāksitvaṃ pratibhāvyaṃ ca dānaṃ grahaṇam eva ca /
vibhaktā bhrātaraḥ kuryuḥ nāvibhaktāḥ parasparam //
Note:
sāksitvaṃ pratibhāvyaṃ ca dānaṃ grahaṇam eva ca /
vibhaktā bhrātaraḥ kuryuḥ na avibhaktāḥ parasparam //
yeṣām etāḥ kriyā loke pravartante svarikthiṣu /
vibhaktān avagaccheyuḥ lekhyam apy antareṇa tān //
Note:
yeṣām etāḥ kriyā loke pravartante svarikthiṣu /
vibhaktān avagaccheyuḥ lekhyam apy antareṇa tān //
kulānubandhavyāghātahodhaṃ sāhasasādhakam /
svasvabhogasthāvarasya vibhāgasya pṛthagdhanam //
Note:
kula-anubandha-vyāghātahodhaṃ sāhasa-sādhakam /
svasva-bhoga-sthāvarasya vibhāgasya pṛthag-dhanam //
Note: vibhāga-kālaḥ
pitror abhāve bhrātṛṇāṃ vibhāgaḥ saṃpradarśitaḥ /
mātur nivṛtte rajasi prattasu bhaginīṣu ca //
Note:
pitror abhāve bhrātṛṇāṃ vibhāgaḥ saṃpradarśitaḥ /
mātur nivṛtte rajasi prattasu bhaginīṣu ca //
Note: vibhāga-kramaḥ
kramāgate gṛhakṣetre pitā putrāḥ samāṃśinaḥ /
paitṛke na vibhāgārhāḥ sutāḥ pitur anicchayā //
Note:
krama-āgate gṛha-kṣetre pitā putrāḥ samāṃśinaḥ /
paitṛke na vibhāga-arhāḥ sutāḥ pitur anicchayā //
samavarṇāsu ye jātāḥ sarve putrā dvijanmanām /
uddhāraṃ jyāyase dattvā bhajerann itare samam //
Note:
samavarṇāsu ye jātāḥ sarve putrā dvijanmanām /
uddhāraṃ jyāyase dattvā bhajerann itare samam //
vayovidyātapobhiś ca dvyaṃśaṃ hi labhate dhanam /
yathā yathā vibhāgāptaṃ dhanaṃ yāgārthatām iyāt /
tathā tathā vidhātavyaṃ vidvadbhir bhāgagauravam //
Note:
vayo-vidyā-tapobhiś ca dvyaṃśaṃ hi labhate dhanam /
yathā yathā vibhāga-āptaṃ dhanaṃ yāga-arthatām iyāt /
tathā tathā vidhātavyaṃ vidvadbhir bhāga-gauravam //
tatputrā viṣamasamāḥ pitṛbhāgaharāḥ smṛtāḥ //
Note:
tat-putrā viṣama-samāḥ pitṛ-bhāga-harāḥ smṛtāḥ //
dravye pitāmahopātte sthāvare jaṅgame 'pi vā /
samam aṃśitvam ākhyātaṃ pituḥ putrasya caiva hi //
Note:
dravye pitāmaha-upātte sthāvare jaṅgame 'pi vā /
samam aṃśitvam ākhyātaṃ pituḥ putrasya ca eva hi //
samanyūnādhikā bhāgāḥ pitrā yeṣāṃ prakalpitāḥ /
tathaiva te pālanīyā vineyās te syur anyathā //
Note:
sama-nyūna-adhikā bhāgāḥ pitrā yeṣāṃ prakalpitāḥ /
tatha aiva te pālanīyā vineyās te syur anyathā //
jīvadvibhāge tu pitā gṛhṇītāṃśadvayaṃ svakam //
Note:
jīvad-vibhāge tu pitā gṛhṇīta aṃśa-dvayaṃ svakam //
dviprakāro vibhāgas tu dāyādānāṃ prakīrtitaḥ /
vayojyeṣṭhakrameṇaikaḥ samā parāṃśakalpanā //
Note:
dvi-prakāro vibhāgas tu dāyādānāṃ prakīrtitaḥ /
vayo-jyeṣṭha-krameṇa ekaḥ samā parāṃśa-kalpanā //
samavetais tu yat prāptaṃ sarve tatra samāṃśinaḥ /
tatputrā viṣamasamāḥ pitṛbhāgaharāḥ smṛtāḥ //
Note:
samavetais tu yat prāptaṃ sarve tatra samāṃśinaḥ /
tat-putrā viṣama-samāḥ pitṛ-bhāga-harāḥ smṛtāḥ //
pitṛrikthaharāḥ putrāḥ sarva eva samāṃśinaḥ /
vidyākarmaratas teṣām adhikaṃ labdhum arhati //
Note:
pitṛ-riktha-harāḥ putrāḥ sarva eva samāṃśinaḥ /
vidyā-karma-ratas teṣām adhikaṃ labdhum arhati //
vidyāvijñānaśauryārthe jñānadānakriyāsu ca /
yasyeha prathitā kīrtitaḥ pitaras tena putriṇaḥ //
Note:
vidyā-vijñāna-śaurya-arthe jñāna-dāna-kriyāsu ca /
yasya iha prathitā kīrtitaḥ pitaras tena putriṇaḥ //
janmavidyāguṇair jyeṣṭho dvyaṃśaṃ dāyād avāpnuyāt /
samāṃśabhāginas tv anye teṣāṃ pitṛsamas tu saḥ //
Note:
janma-vidyā-guṇair jyeṣṭho dvyaṃśaṃ dāyād avāpnuyāt /
samāṃśa-bhāginas tv anye teṣāṃ pitṛ-samas tu saḥ //
tadabhāve tu jananī tanayāṃśasamāṃśinī /
samāṃśā mātaras teṣāṃ turīyāṃśā ca kanyakā //
Note:
tad-abhāve tu jananī tanaya-aṃśa-sama-aṃśinī /
sama-aṃśā mātaras teṣāṃ turīya-aṃśā ca kanyakā //
kanyakānāṃ tv adattānāṃ caturtho bhāga iṣyate /
putrāṇāṃ ca trayo bhāgāḥ sāmyaṃ tv alpadhane smṛtam //
Note:
kanyakānāṃ tv adattānāṃ caturtho bhāga iṣyate /
putrāṇāṃ ca trayo bhāgāḥ sāmyaṃ tv alpa-dhane smṛtam //
yady ekajātā bahavaḥ samānā jātisaṃkhyayā /
svadhanais tair vibhaktavyaṃ mātṛbhāgena dharmataḥ //
Note:
yady eka-jātā bahavaḥ samānā jāti-saṃkhyayā /
sva-dhanais tair vibhaktavyaṃ mātṛ-bhāgena dharmataḥ //
savarṇā bhinnasaṃkhyā ye puṃbhāgas teṣu śasyate /
pitāmahyas tu sarvās tā mātṛtulyāḥ prakīrtitāḥ //
Note:
savarṇā bhinna-saṃkhyā ye puṃ-bhāgas teṣu śasyate /
pitāmahyas tu sarvās tā mātṛ-tulyāḥ prakīrtitāḥ //
asaṃskṛtās tu yās tatra paitṛkād eva tā dhanāt /
saṃskāryā bhrātṛbhir jyeṣṭhaḥ kanyakāś ca yathāvidhi //
Note:
asaṃskṛtās tu yās tatra paitṛkād eva tā dhanāt /
saṃskāryā bhrātṛbhir jyeṣṭhaḥ kanyakāś ca yathā-vidhi //
asaṃskṛtā bhrātaras tu ye syus tatra yavīyasaḥ /
saṃskāryāḥ pūrvajais te vai paitṛkān madhyagād dhanāt //
Note:
asaṃskṛtā bhrātaras tu ye syus tatra yavīyasaḥ /
saṃskāryāḥ pūrva-jais te vai paitṛkān madhya-gād dhanāt //
dadyād dhanaṃ ca paryāptaṃ kṣetrāṃśaṃ vā yad icchati //
Note:
dadyād dhanaṃ ca paryāptaṃ kṣetra-aṃśaṃ vā yad icchati //
ūḍhayā kanyayā vāpi bhartuḥ pitṛgṛhe 'pi vā /
bhrātuḥ sakāśāt pitror vā labdhaṃ saudāyikaṃ smṛtam //
Note:
ūḍhayā kanyayā va āpi bhartuḥ pitṛ-gṛhe 'pi vā /
bhrātuḥ sakāśāt pitror vā labdhaṃ saudāyikaṃ smṛtam //
saudāyikaṃ dhanaṃ prāpya strīṇāṃ svātantram iṣyate /
yasmāt tadānṛśaṃsyārthaṃ tair dattam upajīvanam //
Note:
saudāyikaṃ dhanaṃ prāpya strīṇāṃ svātantram iṣyate /
yasmāt tad-ānṛśaṃsya-arthaṃ tair dattam upajīvanam //
vikraye caiva dāne ca yatheṣtaṃ sthāvareṣv api /
strīdhanaṃ syād apatyānāṃ duhitā ca tadaṃśinī /
aprattā cet samūḍhā tu labhate mānamātrakam //
Note:
vikraye ca eva dāne ca yathā-iṣtaṃ sthāvareṣv api /
strī-dhanaṃ syād apatyānāṃ duhitā ca tad-aṃśinī /
aprattā cet samūḍhā tu labhate māna-mātrakam //
mātuḥ svasā mātulānī pitṛvyastrī pitṛṣvasā /
śvaśrūḥ pūrvajapatnī ca mātṛtulyāḥ prakīrtitāḥ //
Note:
mātuḥ svasā mātulānī pitṛvya-strī pitṛṣvasā /
śvaśrūḥ pūrvaja-patnī ca mātṛ-tulyāḥ prakīrtitāḥ //
yad āsām auraso na syāt putro dauhitra eva vā /
tat suto vā dhanaṃ tāsāṃ svastrīyād yāḥ samāpnuyuḥ //
Note:
yad āsām auraso na syāt putro dauhitra eva vā /
tat suto vā dhanaṃ tāsāṃ sva-strīyād yāḥ samāpnuyuḥ //
Note: putra-lakṣaṇam
savarṇajo 'py aguṇavān nārhaḥ syāt paitṛke dhane /
tatpiṇḍadāḥ śrotriyā ye teṣāṃ tat tu vidhīyate //
Note:
savarṇajo 'py aguṇavān na arhaḥ syāt paitṛke dhane /
tat-piṇḍadāḥ śrotriyā ye teṣāṃ tat tu vidhīyate //
uttamarṇādhamarṇebhyaḥ pitaraṃ trāyate sutaḥ /
atas tu viparītena tena nāsti prayojanam //
Note:
uttama-rṇa-adhama-rṇebhyaḥ pitaraṃ trāyate sutaḥ /
atas tu viparītena tena na asti prayojanam //
tayā gavā kiṃ kriyate yā na dogdhrī na garbhiṇī /
ko 'rthaḥ putreṇa jātena yo na vidvān na dhārmikaḥ //
Note:
tayā gavā kiṃ kriyate yā na dogdhrī na garbhiṇī /
ko 'rthaḥ putreṇa jātena yo na vidvān na dhārmikaḥ //
śāstraśauryārtharahitas tapovijñānavarjitaḥ /
ācārahīnaḥ putras tu mūtroccārasamaḥ smṛtaḥ //
Note:
śāstra-śaurya-artha-rahitas tapo-vijñāna-varjitaḥ /
ācāra-hīnaḥ putras tu mūtra-uccāra-samaḥ smṛtaḥ //
Note: putra-vibhāgaḥ
sthāvaradvipadaṃ caiva yady api svayam ārhitam /
asambhūya sutān sarvān na dānaṃ na ca vikrayaḥ //
Note:
sthāvara-dvipadaṃ ca eva yady api svayam ārhitam /
asambhūya sutān sarvān na dānaṃ na ca vikrayaḥ //
jātā janiṣyad garbhasthāḥ pitṛsthā ye ca mānavāḥ /
sarve kāṃkṣanti tāṃ vṛttim anācchedyās tatas tu sā //
Note:
jātā janiṣyad garbha-sthāḥ pitṛ-sthā ye ca mānavāḥ /
sarve kāṃkṣanti tāṃ vṛttim anācchedyās tatas tu sā //
gṛhopaskaravāhyādi bhojyābharaṇakarmiṇaḥ /
dṛśyamānā vibhajyante gūḍhe keśo vidhīyate //
Note:
gṛha-upaskara-vāhya-ādi bhojya-ābharaṇa-karmiṇaḥ /
dṛśyamānā vibhajyante gūḍhe keśo vidhīyate //
kṣatrajās tridvyekabhāgā viḍjau tu dvyekabhāginau //
Note:
kṣatrajās tri-dvy-eka-bhāgā viḍjau tu dvy-eka-bhāginau //
brahmaksatriyaviṣśūdrā viprotpannās tv anukramāt /
catustridvyekabhāgena bhaveyus te yathākramam //
Note:
brahma-ksatriya-viṣ-śūdrā vipra-utpannās tv anukramāt /
catus-tri-dvy-eka-bhāgena bhaveyus te yathā-kramam //
śūdryāṃ dvijātibhir jāto na bhūmer bhāgam arhati /
dvijātir āpnuyāt sarvam iti dharmo vyavasthitaḥ //
Note:
śūdryāṃ dvi-jātibhir jāto na bhūmer bhāgam arhati /
dvi-jātir āpnuyāt sarvam iti dharmo vyavasthitaḥ //
teṣāṃ savarṇā ye putrās te tṛtīyāṃśabhāginaḥ /
hīnās tam upajīveyur grāsācchādanasaṃbhṛtāḥ //
Note:
teṣāṃ savarṇā ye putrās te tṛtīya-aṃśa-bhāginaḥ /
hīnās tam upajīveyur grāsa-acchādana-saṃbhṛtāḥ //
sarve hy anaurasasyaite putrā dāyaharāḥ smṛtāḥ /
aurase punar utpanne teṣu jyaiṣṭhyaṃ na tiṣṭhati //
Note:
sarve hy anaurasasya ete putrā dāya-harāḥ smṛtāḥ /
aurase punar utpanne teṣu jyaiṣṭhyaṃ na tiṣṭhati //
pitāmahapitṛbhyāṃ ca dattaṃ mātrā ca yad bhavet /
tasya tan nāpahartavyaṃ śauryabhāryādhanaṃ tathā //
Note:
pitāmaha-pitṛbhyāṃ ca dattaṃ mātrā ca yad bhavet /
tasya tan na apahartavyaṃ śaurya-bhāryā-dhanaṃ tathā //
vastrādayo 'vibhājyā yair uktaṃ tair na vicāritam /
dhanaṃ bhavet samṛddhānāṃ vastrālaṃkārasaṃśritam //
Note:
vastra-ādayo 'vibhājyā yair uktaṃ tair na vicāritam /
dhanaṃ bhavet samṛddhānāṃ vastra-alaṃkāra-saṃśritam //
ṛṇam udvāhya lekhitam [...] //
Note:
ṛṇam udvāhya lekhitam [...] //
uktaprakāro vijñeyaḥ patrārūḍhaṛṇe khalu /
uktyā vibhajanīyaṃ tad anyathānarthakaṃ bhavet //
Note:
ukta-prakāro vijñeyaḥ patra-ārūḍha-ṛṇe khalu /
uktyā vibhajanīyaṃ tad anyatha ānarthakaṃ bhavet //
madhyasthitam anājīvyaṃ dātuṃ naikasya śakyate /
yuktyā vibhajanīyaṃ tad anyathānarthakaṃ bhavet //
Note:
madhya-sthitam anājīvyaṃ dātuṃ na ekasya śakyate /
yuktyā vibhajanīyaṃ tad anyatha ānarthakaṃ bhavet //
vikrīya vastrābharaṇaṃ dhanam udgrāhya lekhitam /
kṛtānnaṃ cākṛtānnena parivartya vibhajyate //
Note:
vikrīya vastra-ābharaṇaṃ dhanam udgrāhya lekhitam /
kṛta-annaṃ ca akṛta-annena parivartya vibhajyate //
yogakṣemavato lābhaḥ samatvena vibhajyate /
pracāraś ca yathāṃśena kartavyo rikthibhiḥ sadā //
Note:
yogakṣemavato lābhaḥ samatvena vibhajyate /
pracāraś ca yathā-aṃśena kartavyo rikthibhiḥ sadā //
brahmadāyaṃ gatāṃ bhūmiṃ hared yo brāhmaṇīsutaḥ /
gṛhaṃ dvijātayaḥ sarve tathā kṣetraṃ kramāgatam //
Note:
brahma-dāyaṃ gatāṃ bhūmiṃ hared yo brāhmaṇī-sutaḥ /
gṛhaṃ dvijātayaḥ sarve tathā kṣetraṃ krama-āgatam //
Note: pitrā saha vibhaktānāṃ vyavasthā
pitrā saha vibhaktā ye sāpatnā vā sahodarāḥ /
jaghanyāś caiva ye teṣāṃ pitṛbhāgaharās tu te //
Note:
pitrā saha vibhaktā ye sāpatnā vā sahodarāḥ /
jaghanyāś ca eva ye teṣāṃ pitṛ-bhāga-harās tu te //
anīśaḥ pūrvajaḥ pitrye bhrātṛbhāge vibhaktajaḥ //
Note:
anīśaḥ pūrvajaḥ pitrye bhrātṛ-bhāge vibhaktajaḥ //
putraiḥ saha vibhaktena pitrā yat svayam ārjitam /
vibhaktajasya tat sarvam anīśāḥ pūrvajāḥ smṛtāḥ //
Note:
putraiḥ saha vibhaktena pitrā yat svayam ārjitam /
vibhaktajasya tat sarvam anīśāḥ pūrvajāḥ smṛtāḥ //
yathā dhane tathā rṇe ca dānādānakrayeṣu ca /
parasparam anīśās te muktvāśaucodakakriyām //
Note:
yathā dhane tathā rṇe ca dāna-ādāna-krayeṣu ca /
parasparam anīśās te muktvā āśauca-udaka-kriyām //
paitāmahaṃ hṛtaṃ pitrā svaśaktyā yad upārjitam /
vidyāśauryādināvāptaṃ tatra svāmyaṃ pituḥ smṛtam //
Note:
paitāmahaṃ hṛtaṃ pitrā sva-śaktyā yad upārjitam /
vidyā-śaurya-ādina āvāptaṃ tatra svāmyaṃ pituḥ smṛtam //
pradānaṃ svecchayā kuryāt bhogaṃ caiva tato dhanāt /
tadabhāve 'pi tanayāḥ samāṃśāḥ parikīrtitāḥ //
Note:
pradānaṃ svecchayā kuryāt bhogaṃ ca eva tato dhanāt /
tad-abhāve 'pi tanayāḥ samāṃśāḥ parikīrtitāḥ //
vastrālaṃkāraśayyāi pitur yad vāhanādikam /
gandhamālyaiḥ samabhyarcya śrāddhabhoktre tad arpayet //
Note:
vastra-alaṃkāra-śayyā-āi pitur yad vāhana-ādikam /
gandha-mālyaiḥ samabhyarcya śrāddha-bhoktre tad arpayet //
patyau jīvati yaḥ strībhir alaṃkāro dhṛto bhavet /
na taṃ bhajeran dāyādāḥ bhajamānāḥ patanti te //
Note:
patyau jīvati yaḥ strībhir alaṃkāro dhṛto bhavet /
na taṃ bhajeran dāyādāḥ bhajamānāḥ patanti te //
pitṛprasādāt bhujyante vastrāṇy ābharaṇāni ca //
Note:
pitṛ-prasādāt bhujyante vastrāṇy ābharaṇāni ca //
kṛte 'kṛte vā vibhāge rikthī yatra pravartate /
sāmānyaṃ ced bhāvayati tatra bhāgaharas tu saḥ //
Note:
kṛte 'kṛte vā vibhāge rikthī yatra pravartate /
sāmānyaṃ ced bhāvayati tatra bhāga-haras tu saḥ //
ṛṇaṃ lekhyaṃ gṛhaṃ kṣetraṃ yasya paitāmahaṃ bhavet /
cirakālaproṣito 'pi bhāgabhāgāgatas tu saḥ //
Note:
ṛṇaṃ lekhyaṃ gṛhaṃ kṣetraṃ yasya paitāmahaṃ bhavet /
cira-kāla-proṣito 'pi bhāgabhāga-āgatas tu saḥ //
gotrasādhāraṇaṃ tyaktvā yo 'nyaṃ deśaṃ samāśritaḥ /
ardhatas tv āgatasyāṃśaḥ pradātavyo na saṃśayaḥ //
Note:
gotra-sādhāraṇaṃ tyaktvā yo 'nyaṃ deśaṃ samāśritaḥ /
ardhatas tv āgatasya aṃśaḥ pradātavyo na saṃśayaḥ //
tṛtīyaḥ pañcamaś caiva saptamo yo 'pi vā bhavet /
janmanām aparijñāne labhetāṃśaṃ kramāgate //
Note:
tṛtīyaḥ pañcamaś ca eva saptamo yo 'pi vā bhavet /
janmanām aparijñāne labheta aṃśaṃ krama-āgate //
yaṃ paraṃparayā maulāḥ samastāḥ svāminaṃ viduḥ /
tad anvayasyāgatasya dātavyā gotrajair mahī //
Note:
yaṃ paraṃparayā maulāḥ samastāḥ svāminaṃ viduḥ /
tad anvayasyā agatasya dātavyā gotrajair mahī //
avibhaktavibhaktānāṃ kulyānāṃ vasatāṃ saha /
bhūyo dāyavibhāgaḥ syād ācaturthād iti sthitiḥ //
Note:
avibhakta-vibhaktānāṃ kulyānāṃ vasatāṃ saha /
bhūyo dāya-vibhāgaḥ syād ācaturthād iti sthitiḥ //
Note: putra-bhedāḥ
anekadhā kṛtāḥ putrā ṛṣibhiś ca purātanaiḥ /
na śakyante 'dhunā kartuṃ śaktihīnaiś cirantanaiḥ //
Note:
anekadhā kṛtāḥ putrā ṛṣibhiś ca purātanaiḥ /
na śakyante 'dhunā kartuṃ śakti-hīnaiś cirantanaiḥ //
eka evaurasaḥ pitrye dhane svāmī prakīrtitaḥ /
tat tulyaḥ putrikaputro bhartavyās tv apare smṛtāḥ //
Note:
eka evā orasaḥ pitrye dhane svāmī prakīrtitaḥ /
tat tulyaḥ putrika-putro bhartavyās tv apare smṛtāḥ //
kṣetrajādyāḥ sutās tv anye pañcaṣaṭsaptabhāginaḥ //
Note:
kṣetraja-ādyāḥ sutās tv anye pañca-ṣaṭ-sapta-bhāginaḥ //
datto 'paviddhaḥ krītaś ca kṛtaḥ śaudras tathaiva ca /
jātiśuddhā madhyamās te sarve rikthasutāḥ smṛtāḥ //
Note:
datto 'paviddhaḥ krītaś ca kṛtaḥ śaudras tatha aiva ca /
jāti-śuddhā madhyamās te sarve riktha-sutāḥ smṛtāḥ //
kṣetrajo garhitaḥ sadbhis tathā paunarbhavaḥ sutaḥ /
kānīnaś ca sahoḍhaś ca gūḍhajaḥ putrikāsutaḥ //
Note:
kṣetrajo garhitaḥ sadbhis tathā paunarbhavaḥ sutaḥ /
kānīnaś ca sahoḍhaś ca gūḍhajaḥ putrikā-sutaḥ //
śūdrāputraḥ svayaṃdatto ye caite krītakāḥ smṛtāḥ /
sarve te maitriṇaḥ proktā kāṇḍapṛṣṭhā na saṃśayaḥ //
Note:
śūdrā-putraḥ svayaṃdatto ye ca ete krītakāḥ smṛtāḥ /
sarve te maitriṇaḥ proktā kāṇḍa-pṛṣṭhā na saṃśayaḥ //
svakulaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā yo vai parakulaṃ vrajet /
tena duścaritenāsau kāṇḍapṛṣṭho na saṃśayaḥ //
Note:
svakulaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā yo vai para-kulaṃ vrajet /
tena duścaritena asau kāṇḍa-pṛṣṭho na saṃśayaḥ //
agniṃ prajāpatiṃ ceṣṭvā kriyate gautamo 'vadat /
anye tv āhur aputrasya cintitā putrikā bhavet //
Note:
agniṃ prajāpatiṃ ca iṣṭvā kriyate gautamo 'vadat /
anye tv āhur aputrasya cintitā putrikā bhavet //
putrās trayodaśa proktā manunā yena pūrvaśaḥ /
saṃtānakāraṇaṃ teṣām aurasaḥ putrikā tathā //
Note:
putrās trayodaśa proktā manunā yena pūrvaśaḥ /
saṃtāna-kāraṇaṃ teṣām aurasaḥ putrikā tathā //
ājyaṃ vinā yathā tailaṃ sadbhiḥ pratinidhiḥ smṛtam /
tathaikādaśa putrās tu putrikaurasayor vinā //
Note:
ājyaṃ vinā yathā tailaṃ sadbhiḥ pratinidhiḥ smṛtam /
tatha aikādaśa putrās tu putrika-aurasayor vinā //
yady ekajātā bahavo bhrātaras tu sahodarāḥ /
ekasyāpi sute jāte sarve te putriṇaḥ smṛtāḥ //
Note:
yady ekajātā bahavo bhrātaras tu sahodarāḥ /
ekasya api sute jāte sarve te putriṇaḥ smṛtāḥ //
bahvīnām ekapatnīnām eṣa eva vidhiḥ smṛtaḥ /
ekā cet putriṇī tāsāṃ sarvāsāṃ piṇḍadas tu saḥ //
Note:
bahvīnām eka-patnīnām eṣa eva vidhiḥ smṛtaḥ /
ekā cet putriṇī tāsāṃ sarvāsāṃ piṇḍadas tu saḥ //
punnāmno narakāt putraḥ pitaraṃ trāyate yataḥ /
mukhasaṃdarśanenāpi tad utpattau yateta saḥ //
Note:
punnāmno narakāt putraḥ pitaraṃ trāyate yataḥ /
mukha-saṃdarśanena api tad utpattau yateta saḥ //
pautro 'tha putrikāputraḥ svargaprāptikarāv ubhau /
rikthe ca piṇḍadāne ca samau tau parikīrtitau //
Note:
pautro 'tha putrikā-putraḥ svarga-prāpti-karāv ubhau /
rikthe ca piṇḍa-dāne ca samau tau parikīrtitau //
kāmataś ca śūdrāvarodhajasya bhrātur aṃśaṃ /
saṃmānamātraṃ prete pitari dadyuḥ śuśrūṣuś cet (?) //
Note:
kāmataś ca śūdrā-avarodhajasya bhrātur aṃśaṃ /
saṃmāna-mātraṃ prete pitari dadyuḥ śuśrūṣuś cet (?) //
annārthaṃ taṇḍulaprastham aparāhne tu sendhanam /
vasanaṃ tripaṇakrītaṃ deyam ekaṃ trimāsataḥ //
Note:
anna-arthaṃ taṇḍula-prastham aparāhne tu sendhanam /
vasanaṃ tri-paṇa-krītaṃ deyam ekaṃ tri-māsataḥ //
Note: vidhavā-bhāgaḥ
etāvad eva sādhvīnāṃ coditaṃ vidhavādhanam //
Note:
etāvad eva sādhvīnāṃ coditaṃ vidhavā-dhanam //
vasanasyāśanasyaiva tathaiva rajakasya ca /
dhanaṃ vyapohya tac chiṣṭaṃ dāyādānāṃ prakalpayet //
Note:
vasanasyā aśanasya eva tatha aiva rajakasya ca /
dhanaṃ vyapohya tac chiṣṭaṃ dāya-ādānāṃ prakalpayet //
aputrasyātha kulajā patnī duhitaro 'pi vā /
tadabhāve pitā mātā bhrātā putrāś ca kīrtitāḥ //
Note:
aputrasya atha kulajā patnī duhitaro 'pi vā /
tad-abhāve pitā mātā bhrātā putrāś ca kīrtitāḥ //
aputreṇa sutaḥ kāryo yādṛk tādṛk prayatnataḥ /
piṇḍodakakriyāhetor dharmasaṃkīrtanasya ca //
Note:
aputreṇa sutaḥ kāryo yādṛk tādṛk prayatnataḥ /
piṇḍa-udaka-kriyā-hetor dharma-saṃkīrtanasya ca //
kāṅkṣaṇti pitaraḥ putrān narakāpatabhīravaḥ /
gayāṃ yāsyati yaḥ kaścit so 'smān saṃtārayiṣyati //
Note:
kāṅkṣaṇti pitaraḥ putrān naraka-āpata-bhīravaḥ /
gayāṃ yāsyati yaḥ kaścit so 'smān saṃtārayiṣyati //
yathā jalaṃ kuplavena taran majjati mānavaḥ /
tadvat pitā kuputreṇa tamasy andhe nimajjati //
Note:
yathā jalaṃ kuplavena taran majjati mānavaḥ /
tadvat pitā kuputreṇa tamasy andhe nimajjati //
kariṣyati vṛṣotsargam iṣṭāpūrtaṃ tathaiva ca /
pālayiṣyati vārdhakye śrāddhaṃ dāsyati cānvaham //
Note:
kariṣyati vṛṣa-utsargam iṣṭa-apūrtaṃ tatha aiva ca /
pālayiṣyati va ārdhakye śrāddhaṃ dāsyati ca anvaham //
Note: bhāryā-bhāgaḥ
āmnāye smṛtitantre ca lokācāre ca sūribhiḥ /
śarīrārdhaṃ smṛtā bhāryā puṇyāpuṇyaphale samā //
Note:
āmnāye smṛti-tantre ca loka-ācāre ca sūribhiḥ /
śarīra-ardhaṃ smṛtā bhāryā puṇya-apuṇya-phale samā //
yasya noparatā bhāryā dehārdhaṃ tasya jīvati /
jīvaty ardhaśarīre 'rthaṃ katham anyaḥ samāpnuyāt //
Note:
yasya na uparatā bhāryā deha-ardhaṃ tasya jīvati /
jīvaty ardha-śarīre 'rthaṃ katham anyaḥ samāpnuyāt //
sakulyair vidyamānas tu pitṛbhrātṛsanābhibhiḥ /
asutasya pramītasya patnī tad bhāgahāriṇī //
Note:
sakulyair vidyamānas tu pitṛ-bhrātṛ-sanābhibhiḥ /
asutasya pramītasya patnī tad bhāga-hāriṇī //
pūrvapramītāgnihotraṃ mṛtaṃ bhartari taddhanam /
vindet pativratā nārī dharma eṣa sanātanaḥ //
Note:
pūrva-pramīta-agnihotraṃ mṛtaṃ bhartari tad-dhanam /
vindet pativratā nārī dharma eṣa sanātanaḥ //
mūrvaṃ mrtā hared agnim anvārūḍhā hared agham /
putrābhāve tu patnī syāt patnyabhāve tu sodaraḥ /
tadabhāve tu dāyādaḥ paścād dauhitrakaṃ dhanam //
Note:
mūrvaṃ mrtā hared agnim anvārūḍhā hared agham /
putra-abhāve tu patnī syāt patny-abhāve tu sodaraḥ /
tad-abhāve tu dāyādaḥ paścād dauhitrakaṃ dhanam //
jaṅgamaṃ sthāvaraṃ hema rūpyadhānyarasāmbaram /
ādāya dāpayec chrāddhaṃ māsaṣāṇmāsikādikam //
Note:
jaṅgamaṃ sthāvaraṃ hema rūpya-dhānya-rasa-ambaram /
ādāya dāpayec chrāddhaṃ māsa-ṣāṇmāsika-ādikam //
pitṛvyagurudauhitrān svasṛbhartrīyam ātulān /
pūjayet kavyapūrtābhyāṃ vṛddhān āthātithīn striyaḥ //
Note:
pitṛvya-guru-dauhitrān svasṛ-bhartrīyam ātulān /
pūjayet kavyapūrtābhyāṃ vṛddhān āthātithīn striyaḥ //
yad vibhakte dhane kiṃcid ādhyādividhisaṃsmṛtam /
tajjāyā sthāvaraṃ muktvā labheta gatabhartṛkā //
Note:
yad vibhakte dhane kiṃcid ādhy-ādi-vidhi-saṃsmṛtam /
taj-jāyā sthāvaraṃ muktvā labheta gata-bhartṛkā //
vṛttasthāpi kṛte 'py aṃśe na strī sthāvaram arhati /
vidhavā yauvanasthā cen nārī bhavati karkaśā /
āyuṣaḥ kṣapaṇārthaṃ tu dātavyaṃ jīvanaṃ tadā //
Note:
vṛttastha āpi kṛte 'py aṃśe na strī sthāvaram arhati /
vidhavā yauvanasthā cen nārī bhavati karkaśā /
āyuṣaḥ kṣapaṇa-arthaṃ tu dātavyaṃ jīvanaṃ tadā //
mṛte bhartari bhartṛaṃśaṃ labheta kulapālikā /
yāvaj jīvaṃ hīnasvāmyaṃ dānādhamanavikraye //
Note:
mṛte bhartari bhartṛ-aṃśaṃ labheta kula-pālikā /
yāvaj jīvaṃ hīna-svāmyaṃ dāna-ādhamana-vikraye //
krayakrītā tu yā nārī saṃbhogārthaṃ sutārthinā /
gṛhītā vānyadīyā vā saiva strī parikīrtyate //
Note:
kraya-krītā tu yā nārī saṃbhoga-arthaṃ suta-arthinā /
gṛhītā va ānyadīyā vā sa aiva strī parikīrtyate //
pradadyāt tv eva piṇḍaṃ vā kṣetrāṃśaṃ vā yadṛcchayā //
Note:
pradadyāt tv eva piṇḍaṃ vā kṣetra-aṃśaṃ vā yadṛcchayā //
sthāvarāj jīvanaṃ strībhyo yad dattaṃ śvaśureṇa tu /
na tac chakyam apāhartuṃ itaraiḥ śvaśure mrte //
Note:
sthāvarāj jīvanaṃ strībhyo yad dattaṃ śvaśureṇa tu /
na tac chakyam apāhartuṃ itaraiḥ śvaśure mrte //
sapiṇḍā bāndhavā ye tu tasyāḥ syuḥ paripanthinaḥ /
hiṃsyur dhanāni tān rājā cauradaṇḍeṇa ghātayet //
Note:
sapiṇḍā bāndhavā ye tu tasyāḥ syuḥ paripanthinaḥ /
hiṃsyur dhanāni tān rājā caura-daṇḍeṇa ghātayet //
Note: saṃsṛṣṭi-vibhāgaḥ
saṃsṛṣṭau yau punaḥ prītyā tau parasparabhāginau /
vibhaktā bhrātaro ye tu saṃprītyaikatra saṃsthitāḥ /
punar vibhāgakaraṇe teṣāṃ jyaiṣṭhyaṃ na vidyate //
Note:
saṃsṛṣṭau yau punaḥ prītyā tau paraspara-bhāginau /
vibhaktā bhrātaro ye tu saṃprītya ekatra saṃsthitāḥ /
punar vibhāga-karaṇe teṣāṃ jyaiṣṭhyaṃ na vidyate //
kadācid vā pramīyeta pravrajed vā kathaṃcana /
na lupyate tasya bhāgaḥ sodarasya vidhīyate //
Note:
kadācid vā pramīyeta pravrajed vā kathaṃcana /
na lupyate tasya bhāgaḥ sodarasya vidhīyate //
yā tasya bhaginī sā tu tato 'ṃśaṃ labdhum arhati /
anapatyasya dharmo 'yam abhāryapitṛkasya ca //
Note:
yā tasya bhaginī sā tu tato 'ṃśaṃ labdhum arhati /
anapatyasya dharmo 'yam abhārya-pitṛkasya ca //
sā ca dattā tv adattā vā sodare tu mṛte sati /
tasyāṃśaṃ tu haret saiva dvayor vyaktaṃ hi kāraṇam //
Note:
sā ca dattā tv adattā vā sodare tu mṛte sati /
tasya aṃśaṃ tu haret sa aiva dvayor vyaktaṃ hi kāraṇam //
anantaraḥ sapiṇḍād yas tasya tasya dhanaṃ bhavet //
Note:
anantaraḥ sapiṇḍād yas tasya tasya dhanaṃ bhavet //
mṛto 'napatyo 'bhāryaś ced abhrātṛpitṛmātṛkaḥ /
sarve sapiṇḍās tad dāyaṃ vibhajeran yathāṃśataḥ //
Note:
mṛto 'napatyo 'bhāryaś ced abhrātṛ-pitṛ-mātṛkaḥ /
sarve sapiṇḍās tad dāyaṃ vibhajeran yathā-aṃśataḥ //
saṃsṛṣṭānāṃ tu yaḥ kaścid vidyā śauryādinā dhanam /
prāpnoti tasya dātavyo dvyaṃśaḥ śeṣāḥ samāṃśinaḥ //
Note:
saṃsṛṣṭānāṃ tu yaḥ kaścid vidyā śaurya-ādinā dhanam /
prāpnoti tasya dātavyo dvyaṃśaḥ śeṣāḥ sama-aṃśinaḥ //
vibhakto yaḥ punaḥ pitrā bhrātrā caikatra saṃsthitaḥ /
pitṛvyeṇāthavā prītyā tat saṃsṛṣṭaḥ sa ucyate //
Note:
vibhakto yaḥ punaḥ pitrā bhrātrā ca ekatra saṃsthitaḥ /
pitṛvyeṇa athavā prītyā tat saṃsṛṣṭaḥ sa ucyate //
sodaryā vibhajeraṃs taṃ sametya sahitāḥ samam /
bhrātaro ye ca saṃsṛṣṭā bhaginyaś ca sanābhayaḥ //
Note:
sodaryā vibhajeraṃs taṃ sametya sahitāḥ samam /
bhrātaro ye ca saṃsṛṣṭā bhaginyaś ca sanābhayaḥ //
yeṣāṃ jyeṣṭhaḥ kaniṣṭho vā hīyetāṃśapradānataḥ /
mriyetānyataro vāpi tasya bhāgo na lupyate //
Note:
yeṣāṃ jyeṣṭhaḥ kaniṣṭho vā hīyeta aṃśa-pradānataḥ /
mriyeta anyataro va āpi tasya bhāgo na lupyate //
[...] sodarasya tu sodaraḥ /
dadyāc cāpaharec cāṃśaṃ jātasya ca mṛtasya ca //
Note:
[...] sodarasya tu sodaraḥ /
dadyāc ca apaharec ca aṃśaṃ jātasya ca mṛtasya ca //
anyodaryas tu saṃsṛṣṭī nānyodaryād dhanaṃ haret /
asaṃsṛṣṭy api cādadyāt sodaryo nānyamātṛjaḥ //
Note:
anyodaryas tu saṃsṛṣṭī na anyodaryād dhanaṃ haret /
asaṃsṛṣṭy api ca adadyāt sodaryo na anya-mātṛjaḥ //
pramītapitṛkāṇāṃ tu pitṛto bhāgakalpanā //
Note:
pramīta-pitṛkāṇāṃ tu pitṛto bhāga-kalpanā //
ye 'putrāḥ kṣatraviṭśūdrāḥ patnībhrātṛvivarjitāḥ /
teṣāṃ dhanaharo rājā sarvasyādhipatir hi saḥ //
Note:
ye 'putrāḥ kṣatraviṭ-śūdrāḥ patnī-bhrātṛ-vivarjitāḥ /
teṣāṃ dhana-haro rājā sarvasya adhipatir hi saḥ //
Note: putrāṇāṃ varṇānurūpeṇa viśeṣaḥ
vipreṇa kṣatriyājāto janmajyeṣṭho guṇānvitaḥ /
bhavet samāṃśaḥ kṣatreṇa vaiśyājātas tathaiva ca //
Note:
vipreṇa kṣatriyā-jāto janma-jyeṣṭho guṇa-anvitaḥ /
bhavet sama-aṃśaḥ kṣatreṇa vaiśyā-jātas tatha aiva ca //
na pratigrahabhūr deyā kṣatriyādisutāya vai /
yady apy eṣām pitā dadyān mṛte viprāsuto haret //
Note:
na pratigraha-bhūr deyā kṣatriya-ādi-sutāya vai /
yady apy eṣām pitā dadyān mṛte viprā-suto haret //
śūdryāṃ dvijātibhir jāto na bhūmer bhāgam arhati /
sajātāv āpnuyāt sarvam iti dharmo vyavasthitaḥ //
Note:
śūdryāṃ dvi-jātibhir jāto na bhūmer bhāgam arhati /
sajātāv āpnuyāt sarvam iti dharmo vyavasthitaḥ //
niṣāda ekaputras tu viprasya sa tṛtīyabhāk /
dvau sakulyāḥ sapiṇḍā vā svadhādātātha saṃharet //
Note:
niṣāda eka-putras tu viprasya sa tṛtīya-bhāk /
dvau sakulyāḥ sapiṇḍā vā svadhā-dāta ātha saṃharet //
kulyābhāve svadhādātā ācāryaḥ śiṣya eva vā /
sarvāsv āpatsu tān varṇāṃs tathaiva pratipādayet //
Note:
kulya-abhāve svadhā-dātā ācāryaḥ śiṣya eva vā /
sarvāsv āpatsu tān varṇāṃs tatha aiva pratipādayet //
anapatyasya śuśrūṣur guṇavāñ śūdrayonijaḥ /
labhetājīvanaṃ śeṣaṃ sapiṇḍāḥ samavāpnuyuḥ //
Note:
anapatyasya śuśrūṣur guṇavāñ śūdra-yonijaḥ /
labhetā ajīvanaṃ śeṣaṃ sapiṇḍāḥ samavāpnuyuḥ //
Note: duhituḥ dāyārhatvam
bhartur dhanaharī patnī tāṃ vinā duhitā smṛtā //
Note:
bhartur dhana-harī patnī tāṃ vinā duhitā smṛtā //
aṅgād aṅgāt saṃbhavati putravad duhitā nṛṇām /
tasmāt pitṛdhanaṃ tv anyaḥ kathaṃ gṛhṇīta mānavaḥ //
Note:
aṅgād aṅgāt saṃbhavati putravad duhitā nṛṇām /
tasmāt pitṛ-dhanaṃ tv anyaḥ kathaṃ gṛhṇīta mānavaḥ //
tadabhāve tu duhitā yady anūḍhā bhavet tadā /
aputrapautrasaṃtāne dauhitrā dhanam āpnuyuḥ //
Note:
tad-abhāve tu duhitā yady anūḍhā bhavet tadā /
aputra-pautra-saṃtāne dauhitrā dhanam āpnuyuḥ //
yathaivātmā tathā putraḥ putreṇa duhitā samā /
tasyām ātmani tiṣṭhanti katham anyo dhanaṃ haret //
Note:
yatha aivā atmā tathā putraḥ putreṇa duhitā samā /
tasyām ātmani tiṣṭhanti katham anyo dhanaṃ haret //
pautradauhitrayor loke viśeṣo nāsti dharmataḥ /
anenaiva vidhānena sutaṃ cakre 'tha putrikām //
Note:
pautra-dauhitrayor loke viśeṣo na asti dharmataḥ /
anena eva vidhānena sutaṃ cakre 'tha putrikām //
pumān puṃso 'dhike śukle strī bhavaty adhike striyāḥ //
Note:
pumān puṃso 'dhike śukle strī bhavaty adhike striyāḥ //
sadṛśī sadṛśenoḍhā sādhvī śuśrūṣaṇe ratā /
kṛtākṛtā vā putrasya pitur dhanaharī tu sā //
Note:
sadṛśī sadṛśenā uḍhā sādhvī śuśrūṣaṇe ratā /
kṛta ākṛtā vā putrasya pitur dhana-harī tu sā //
yathā pitṛdhane svāmyaṃ tasyāḥ satsv api bandhuṣu /
tathaiva tatsuto 'pīṣṭe mātṛmātāmahe dhane //
Note:
yathā pitṛ-dhane svāmyaṃ tasyāḥ satsv api bandhuṣu /
tatha aiva tat-suto 'pi iṣṭe mātṛ-mātāmahe dhane //
tadabhāve bhrātaras tu bhrātṛputrāḥ sanābhayaḥ /
sakulyā bāndhavāḥ śiṣyāḥ śrotriyāś ca dhanārhakāḥ //
Note:
tad-abhāve bhrātaras tu bhrātṛ-putrāḥ sanābhayaḥ /
sakulyā bāndhavāḥ śiṣyāḥ śrotriyāś ca dhana-arhakāḥ //
Note: aputrasya dhana-vibhāgaḥ
anapatyasya putrasya mātā dāyam avāpnuyāt /
bhāryāsutavihīnasya tanayasya mṛtasya tu /
mātā rikthaharī jñeyā bhrātā vā tadanujñayā //
Note:
anapatyasya putrasya mātā dāyam avāpnuyāt /
bhāryā-suta-vihīnasya tanayasya mṛtasya tu /
mātā riktha-harī jñeyā bhrātā vā tad-anujñayā //
putrābhāve tu patnī syāt patnyabhāve tu sodaraḥ /
tadabhāve tu dāyādaḥ paścād dauhitrakaṃ dhanam //
Note:
putra-abhāve tu patnī syāt patny-abhāve tu sodaraḥ /
tad-abhāve tu dāyādaḥ paścād dauhitrakaṃ dhanam //
samutpannād dhanād ardhaṃ tadarthaṃ sthāpayet prthak /
māsaṣāṇmāsike śrāddhe vārṣike vā prayatnataḥ //
Note:
samutpannād dhanād ardhaṃ tad-arthaṃ sthāpayet prthak /
māsa-ṣāṇmāsike śrāddhe vārṣike vā prayatnataḥ //
bahavo jñātayo yatra sakulyā bāndhavās tathā /
yas tv āsannataras teṣāṃ so 'napatyadhanaṃ haret //
Note:
bahavo jñātayo yatra sakulyā bāndhavās tathā /
yas tv āsannataras teṣāṃ so 'napatya-dhanaṃ haret //
bhrātā vā bhrātṛputro vā sapiṇḍaḥ śiṣya eva vā /
saha piṇḍakriyāṃ kṛtvā kuryād abhyudayaṃ tataḥ //
Note:
bhrātā vā bhrātṛ-putro vā sapiṇḍaḥ śiṣya eva vā /
saha piṇḍa-kriyāṃ kṛtvā kuryād abhyudayaṃ tataḥ //
svecchākṛtavibhāgo yaḥ punar eva visaṃvadet /
sa rājñāṃśe svake sthāpyaḥ śāsanīyo 'nubandhakṛt //
Note:
svecchā-kṛta-vibhāgo yaḥ punar eva visaṃvadet /
sa rājña āṃśe svake sthāpyaḥ śāsanīyo 'nubandhakṛt //
sādhāraṇaṛṇanyāsanihnave chadmanā kriyām /
pārśvahānikārīṃ kṛtvā balān naiva pradāpayet //
Note:
sādhāraṇa-ṛṇa-nyāsanihnave chadmanā kriyām /
pārśva-hāni-kārīṃ kṛtvā balān na eva pradāpayet //
māyāvino dhṛtadhanāḥ krūrā lubdhāś ca ye narāḥ /
saṃprītyā sādhanīyās te svārthahānyā chalena vā //
Note:
māyāvino dhṛta-dhanāḥ krūrā lubdhāś ca ye narāḥ /
saṃprītyā sādhanīyās te sva-artha-hānyā chalena vā //
sāhasaṃ sthāvarasvāmyaṃ prāgvibhāgaś ca rikthinām /
anumānena vijñeyaṃ na syur yatra ca sākṣiṇaḥ //
Note:
sāhasaṃ sthāvara-svāmyaṃ prāg-vibhāgaś ca rikthinām /
anumānena vijñeyaṃ na syur yatra ca sākṣiṇaḥ //
Note: vibhakta-kriyā
teṣām etāḥ kriyā loke pravartante svarikthiṣu /
vibhaktān avagaccheyur lekhyam apy antareṇa tān //
Note:
teṣām etāḥ kriyā loke pravartante sva-rikthiṣu /
vibhaktān avagaccheyur lekhyam apy antareṇa tān //
avibhaktaiś ca kartavyā vaiśvadevādikāḥ kriyāḥ //
Note:
avibhaktaiś ca kartavyā vaiśvadeva-ādikāḥ kriyāḥ //
balānubandhavyāghātahoḍhaṃ sāhasabhāvakam /
svasya bhogaḥ sthāvarasya vibhāgasya pṛthagdhanam //
Note:
bala-anubandha-vyāghātahoḍhaṃ sāhasa-bhāvakam /
svasya bhogaḥ sthāvarasya vibhāgasya pṛthag-dhanam //
pṛthagāyavyayadhanāḥ kusīdaṃ ca parasparam /
vaṇikpathaṃ ca ye kuryur vibhaktās te na saṃśayaḥ //
Note:
pṛthag-āya-vyaya-dhanāḥ kusīdaṃ ca parasparam /
vaṇik-pathaṃ ca ye kuryur vibhaktās te na saṃśayaḥ //
kāryam ucchrāvaṇālekhyaṃ vibhaktair bhrātṛbhir mithaḥ /
sākṣiṇo vā virodhārthaṃ vibhajadbhir aninditāḥ //
Note:
kāryam ucchrāvaṇa-ālekhyaṃ vibhaktair bhrātṛbhir mithaḥ /
sākṣiṇo vā virodha-arthaṃ vibhajadbhir aninditāḥ //
yenāṃśo yādṛśo bhuktas tasya taṃ na vicālayet //
Note:
yena aṃśo yādṛśo bhuktas tasya taṃ na vicālayet //
Note: dyūtam
dyūtaṃ niṣiddhaṃ manunā satyaśaucadhanāpaham /
tat pravartitam anyais tu rājabhāgasamanvitam //
Note:
dyūtaṃ niṣiddhaṃ manunā satya-śauca-dhana-apaham /
tat pravartitam anyais tu rāja-bhāga-samanvitam //
sabhikādhiṣṭhitaṃ kāryaṃ taskarajñānahetunā /
eṣa eva vidhir jñeyaḥ prāṇidyūtasamāhvaye //
Note:
sabhika-adhiṣṭhitaṃ kāryaṃ taskara-jñāna-hetunā /
eṣa eva vidhir jñeyaḥ prāṇi-dyūta-samāhvaye //
Note: sabhika-vṛttiḥ
sabhiko grāhakas tatra dadyāj jetre nṛpāya ca /
rājavṛddhiḥ sakitavāt sabhikād daśakaṃ śatam //
Note:
sabhiko grāhakas tatra dadyāj jetre nṛpāya ca /
rāja-vṛddhiḥ sakitavāt sabhikād daśakaṃ śatam //
yathāsamayaṃ vā syāt [...] [...] //
Note:
yathā-samayaṃ vā syāt [...] [...] //
Note: svāminor jaya-parājayaḥ
dvandvayuddhena yaḥ kaścid avasādam avāpnuyāt /
tat svāminā paṇo deyo yas tatra parikalpitaḥ //
Note:
dvandva-yuddhena yaḥ kaścid avasādam avāpnuyāt /
tat svāminā paṇo deyo yas tatra parikalpitaḥ //
rahojito 'nabhijñaś ca kūṭākṣaiḥ kapaṭena vā /
mocyo 'bhijño 'pi sarvasvam jitaṃ sarvaṃ na dāpyate //
Note:
rahojito 'nabhijñaś ca kūṭa-akṣaiḥ kapaṭena vā /
mocyo 'bhijño 'pi sarvasvam jitaṃ sarvaṃ na dāpyate //
Note: kūṭa-dyūta-daṇḍaḥ
kūṭākṣadevinaḥ pāpā rājabhāgaharāś ca ye /
gaṇanāvañcakāś caiva daṇḍyās te kitavāḥ smṛtāḥ //
Note:
kūṭa-akṣa-devinaḥ pāpā rāja-bhāga-harāś ca ye /
gaṇana-avañcakāś ca eva daṇḍyās te kitavāḥ smṛtāḥ //
grahaḥ prakāśaḥ kartavyo nirvāsyāḥ kūṭadevinaḥ /
vyāpādane tu tatkārī vadhaṃ citram avāpnuyāt //
Note:
grahaḥ prakāśaḥ kartavyo nirvāsyāḥ kūṭa-devinaḥ /
vyāpādane tu tat-kārī vadhaṃ citram avāpnuyāt //
Note: saṃdigdha-jaya-parājaya-nirṇayaḥ
sa eva sākṣī saṃdigdhau sabhyaiś cānyais tribhir vṛtaḥ /
ubhayor api saṃdigdhaṃ kitavās tu parīkṣakāḥ //
Note:
sa eva sākṣī saṃdigdhau sabhyaiś ca anyais tribhir vṛtaḥ /
ubhayor api saṃdigdhaṃ kitavās tu parīkṣakāḥ //
yadā vidveṣiṇas te tu tadā rājā vicārayet //
Note:
yadā vidveṣiṇas te tu tadā rājā vicārayet //
evaṃ vādikṛtān vādān prapaśyet pratyahaṃ nṛpaḥ /
nṛpāśrayās tathā cānye vidvadbhir brāhmaṇaiḥ saha //
Note:
evaṃ vādi-kṛtān vādān prapaśyet pratyahaṃ nṛpaḥ /
nṛpa-āśrayās tathā ca anye vidvadbhir brāhmaṇaiḥ saha //
Note: samāhvayaḥ
anyonyaparigṛhītāḥ pakṣimeṣavṛṣādayaḥ /
praharante kṛtapaṇās taṃ vadanti samāhvayam //
Note:
anyonya-parigṛhītāḥ pakṣi-meṣa-vṛṣa-ādayaḥ /
praharante kṛta-paṇās taṃ vadanti samāhvayam //
dvandvayuddhena yaḥ kaścid avasādam avāpnuyāt /
tatsvāminā paṇo deyo yas tatra parikalpitaḥ //
Note:
dvandva-yuddhena yaḥ kaścid avasādam avāpnuyāt /
tat-svāminā paṇo deyo yas tatra parikalpitaḥ //
Note: prakīrṇakam
eṣa vādikṛtaḥ prokto vyavahāraḥ samāsataḥ /
nṛpāśrayaṃ pravakṣyāmi vyavahāraṃ prakīrṇakam //
Note:
eṣa vādi-kṛtaḥ prokto vyavahāraḥ samāsataḥ /
nṛpa-āśrayaṃ pravakṣyāmi vyavahāraṃ prakīrṇakam //
vāgdhigdaṇḍaṃ vadhaṃ caiva caturdhā kalpitaṃ damam /
puruṣaṃ doṣavibhavaṃ jñātvā saṃparikalpayet //
Note:
vāg-dhig-daṇḍaṃ vadhaṃ ca eva caturdhā kalpitaṃ damam /
puruṣaṃ doṣa-vibhavaṃ jñātvā saṃparikalpayet //
suvarṇaśatam ekaṃ tu vadhārho daṇḍam arhati /
aṅgacchede tadardhaṃ tu vivāse pañcaviṃśatim //
Note:
suvarṇa-śatam ekaṃ tu vadha-arho daṇḍam arhati /
aṅga-cchede tad-ardhaṃ tu vivāse pañcaviṃśatim //
hastāṅghriliṅganayanaṃ jihvākarṇau ca nāsikā /
jihvā pādārdhasaṃdaṃśalalāṭauṣṭhagudaṃ kaṭiḥ //
Note:
hasta-aṅghri-liṅga-nayanaṃ jihvā-karṇau ca nāsikā /
jihvā pāda-ardha-saṃdaṃśalalāṭa-oṣṭha-gudaṃ kaṭiḥ //
sthānāny etāni daṇḍasya nirdiṣṭāni caturdaśa /
lalāṭāṅko brāhmaṇasya nānyo daṇḍo vidhīyate //
Note:
sthānāny etāni daṇḍasya nirdiṣṭāni caturdaśa /
lalāṭa-aṅko brāhmaṇasya na anyo daṇḍo vidhīyate //
adhārmikāṃs tribhir nyāyair nigṛhṇīyāt prayatnataḥ /
nirodhanena bandhena vividhena bhayena ca //
Note:
adhārmikāṃs tribhir nyāyair nigṛhṇīyāt prayatnataḥ /
nirodhanena bandhena vividhena bhayena ca //
vedhenāpi yadā tv etān nigṛhītuṃ na śaknuyāt /
tadaiṣu sarvam apy etat prayuñjīta catuṣṭayam //
Note:
vedhena api yadā tv etān nigṛhītuṃ na śaknuyāt /
tada aiṣu sarvam apy etat prayuñjīta catuṣṭayam //
vāgdaṇḍaṃ prathamaṃ kuryād dhigdaṇḍaṃ tadanantaram /
tṛtīyaṃ dhanadaṇḍaṃ tu vadhadaṇḍam ataḥ param //
Note:
vāg-daṇḍaṃ prathamaṃ kuryād dhig-daṇḍaṃ tad-anantaram /
tṛtīyaṃ dhana-daṇḍaṃ tu vadha-daṇḍam ataḥ param //
bandhanāni ca sarvāṇi rājamārge niveśayet /
duḥkhitā yatra dṛśyante vikṛtāḥ pāpakāriṇaḥ //
Note:
bandhanāni ca sarvāṇi rāja-mārge niveśayet /
duḥkhitā yatra dṛśyante vikṛtāḥ pāpa-kāriṇaḥ //
daśamāṃśaṃ hared arthaṃ pañcamaṃ sarvam eva vā /
mṛtasya vittād ādadyād ajñātiḥ śavadahakaḥ //
Note:
daśama-aṃśaṃ hared arthaṃ pañcamaṃ sarvam eva vā /
mṛtasya vittād ādadyād ajñātiḥ śava-dahakaḥ //
bahurakṣasya daśamam alparakṣasya pañcamam /
aputrapitṛbhāryasya sarvam eveti śaunakaḥ //
Note:
bahu-rakṣasya daśamam alpa-rakṣasya pañcamam /
aputra-pitṛ-bhāryasya sarvam eva iti śaunakaḥ //
ṣaḍbhāgas taraśulkaṃ ca gate deyas tathaiva ca /
saṃgrāmacaurabhedī ca sasyaghātanakṛt tathā //
Note:
ṣaḍ-bhāgas tara-śulkaṃ ca gate deyas tatha aiva ca /
saṃgrāma-caura-bhedī ca sasya-ghātana-kṛt tathā //
niṣkṛtīnām akaraṇaṃ ājñāsedhavyatikramaḥ /
varṇāśramāṇāṃ lopaś ca varṇasaṃkaralopanam //
Note:
niṣkṛtīnām akaraṇaṃ ājñā-sedha-vyatikramaḥ /
varṇa-āśramāṇāṃ lopaś ca varṇa-saṃkara-lopanam //
nidhir niṣkulavittaṃ ca daridrasya dhanāgamaḥ /
anāmnātāni kāryāṇi kriyāvādāś ca vādinām //
Note:
nidhir niṣkula-vittaṃ ca daridrasya dhana-āgamaḥ /
anāmnātāni kāryāṇi kriyā-vādāś ca vādinām //
prakṛtīnāṃ prakopaś ca saṃketaś ca parasparam /
aśāstravihitaṃ yac ca prajāyāṃ saṃprakīrtyate //
Note:
prakṛtīnāṃ prakopaś ca saṃketaś ca parasparam /
aśāstra-vihitaṃ yac ca prajāyāṃ saṃprakīrtyate //
sākṣisabhyārthasannānāṃ dūṣaṇe darśanaṃ punaḥ /
svavācaiva jitānāṃ tu noktaḥ paunarbhāvo vidhiḥ //
Note:
sākṣi-sabhya-artha-sannānāṃ dūṣaṇe darśanaṃ punaḥ /
sva-vāca aiva jitānāṃ tu na uktaḥ paunarbhāvo vidhiḥ //
vedārthopanibaddhatvāt prādhānyaṃ tu manoḥ smṛtam /
manvarthaviparītā yā smṛtiḥ sā na praśasyate //
Note:
veda-artha-upanibaddhatvāt prādhānyaṃ tu manoḥ smṛtam /
manv-artha-viparītā yā smṛtiḥ sā na praśasyate //
- Notes
- Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/)
- Holder of rights
- Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen
- Citation Suggestion for this Object
- TextGrid Repository (2022). 1_sanskr. tei. sa_bRhaspatismRti-vyavahArakANDa. GRETIL. Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen. https://hdl.handle.net/21.T11991/0000-001C-948A-F