kṛṣṇāmṛtamahārṇavaḥ
oṃ.
arcitaḥ saṃsmṛto dhyātaḥ kīrtitaḥ kathitaḥ śrutaḥ
yo dadāty amṛtatvaṃ hi sa māṃ rakṣatu keśavaḥ. // MKm_1 //
tāpatrayeṇa saṃtaptaṃ yad etad akhilaṃ jagat
vakṣyāmi śāntaye hy asya kṛṣṇāmṛtamahārṇavam. // MKm_2 //
te narāḥ paśavo loke kiṃ teṣāṃ jīvane phalam
yair na labdhā harer dīkṣā nārcito vā janārdanaḥ. // MKm_3 //
saṃsāre 'smin mahāghore janmarogabhayākule
ayam eko mahābhāgaḥ pūjyate yad adhokṣajaḥ. // MKm_4 //
sa nāma sukṛtī loke kulaṃ tena hy alaṃkṛtam
ādhāraḥ sarvabhūtānāṃ yena viṣṇuḥ prasāditaḥ. // MKm_5 //
yajñānāṃ tapasāṃ caiva śubhānāṃ caiva karmaṇāṃ
tadviśiṣṭaphalaṃ nṛṇāṃ sadaivārādhanaṃ hareḥ. // MKm_6 //
kalau kalimaladhvaṃsisarvapāpaharaṃ harim
ye 'rcayanti narā nityaṃ te 'pi vandyā yathā hariḥ. // MKm_7 //
nāsti śreyaskaraṃ nṛṇāṃ viṣṇor ārādhanān mune
yuge 'smiṃs tāmase loke satataṃ pūjyate nṛbhiḥ. // MKm_8 //
arcite sarvadeveśe śaṅkacakragadādhare
arcitāḥ sarvadevāḥ syur yataḥ sarvagato hariḥ. // MKm_9 //
svarcite sarvalokeśe surāsuranamaskṛte
keśave kaṃsakeśighne na yāti narakaṃ naraḥ. // MKm_10 //
sakṛd abhyarcya govindaṃ bilvapatreṇa mānavaḥ
muktibhāgī nirātaṅkī viṣṇuloke ciraṃ vaset. // MKm_11 //
sakṛd abhyarcito yena heḷayā 'pi namaskṛtaḥ
sa yāti paramaṃ sthānaṃ yat surair api durlabham. // MKm_12 //
Nāradaḥ:
samastalokanāthasya devadevasya śārṅgiṇaḥ
sākṣād bhagavato viṣṇoḥ pūjanaṃ janmanaḥ phalam. // MKm_13 //
Pulastyaḥ:
bhaktyā dūrvāṅkuraiḥ pumbhiḥ pūjitaḥ puruṣottamaḥ
harir dadāti hi phalaṃ sarvayajñaiś ca durlabham. // MKm_14 //
vidhinā devadeveśaḥ śaṅkhacakradharo hariḥ
phalaṃ dadāti sulabhaṃ salilenāpi pūjitaḥ. // MKm_15 //
narake pacyamānas tu yamena paribhāṣitaḥ
kiṃ tvayā nārcito devaḥ keśavaḥ kleśanāśanaḥ. // MKm_16 //
Dharmaḥ:
narasiṃho hṛṣīkeśaḥ puṇḍarīkanibhekṣaṇaḥ
smaraṇān muktido nṛṇāṃ sa tvayā kiṃ na pūjitaḥ. // MKm_17 //
dravyāṇām apy abhāve tu salilenāpi pūjitaḥ
yo dadāti svakaṃ sthānaṃ sa tvayā kiṃ na pūjitaḥ. // MKm_18 //
garbhasthitāmṛtā vā 'pi muṣitāste sudūṣitāḥ
na prāptā yair harer dīkṣā sarvaduḥkhavimocanī. // MKm_19 //
Mārkaṇḍeyaḥ:
sakṛd abhyarcito yena devadevo janārdanaḥ
yat kṛtaṃ tatkṛtaṃ tena samprāptaṃ paramaṃ padam. // MKm_20 //
dharmārthakāmamokṣāṇāṃ nānyopāyas tu vidyate
satyaṃ bravīmi deveśa hṛṣīkeśārcanāhate. // MKm_21 //
tasya yajñavarāhasya viṣṇor amitatejasaḥ
praṇāmaṃ ye 'pi kurvanti teṣām api namo namaḥ. // MKm_22 //
Marīciḥ:
anārādhitagovindair naraiḥ sthānaṃ nṛpātmaja
na hi samprāpyate śreṣṭhaṃ tasmād ārādhayācyutam. // MKm_23 //
Atriḥ:
paraḥ parāṇāṃ puruṣas tuṣṭo yasya janārdanaḥ
sa cā 'pnoty akṣayaṃ sthānam etat satyaṃ mayoditam. // MKm_24 //
Aṅgirāḥ:
yasyāntaḥ sarvam evedam acyutasyākhyayātmanaḥ
tam ārādhaya govindaṃ sthānam agryaṃ yadīcchasi. // MKm_25 //
Pulahaḥ:
paraṃ brahma paraṃ dhāma yo 'sau brahma sanātanam
tam ārādhya hariṃ yāti muktim apy atidurlabhām. // MKm_26 //
aindram indraḥ paraṃ sthānaṃ yam ārādhya jagatpatim
prāpa yajñapatiṃ viṣṇuṃ tam ārādhaya suvrata. // MKm_27 //
prāpnoty ārādhite viṣṇau manasā yad yad icchati
trailokyāntargataṃ sthānaṃ kimu lokottarottarān. // MKm_28 //
ye smaranti sadā viṣṇuṃ śaṅkhacakragadādharam
sarvapāpavinirmuktāḥ paraṃ brahma viśanti te. // MKm_29 //
tato 'niruddhaṃ deveśaṃ pradyumnaṃ ca tataḥ param
tataḥ saṃkarṣaṇaṃ devaṃ vāsudevaṃ parāt param. // MKm_30 //
vāsudevāt paraṃ nāsti iti vedāntaniścayaḥ
vāsudevaṃ praviṣṭānāṃ punar āvartanaṃ kutaḥ. // MKm_31 //
Ātreyaḥ:
yo yān icchen naraḥ kāmān nārī vā varavarṇinī
tān samāpnoti vipulān samārādhya janārdhanam. // MKm_32 //
Pulaha sagte:
Brahmā:
bāhubhyāṃ sāgaraṃ tartuṃ ka iccheta pumān bhuvi
vāsudevam anārādhya ko mokṣaṃ gantum icchati. // MKm_33 //
Śaṃkaraḥ:
kṛte pāpe 'nutāpo vai yasya puṃsaḥ prajāyate
prāyaścittaṃ tu tasyoktaṃ harisaṃsmaraṇaṃ param. // MKm_34 //
na hy apuṇyavatāṃ loke mūḍhānāṃ kuṭilātmanāṃ
bhaktir bhavati govinde smaraṇaṃ kīrtanaṃ tathā. // MKm_35 //
tadaiva puruṣo mukto janmaduḥkhajarādibhiḥ
jitendriyo viśuddhātmā yadaiva smarate harim. // MKm_36 //
prāpte kaliyuge ghore dharmajñānavivarjite
na kaścit smarate devaṃ kṛṣṇaṃ kalimalāpaham. // MKm_37 //
na kalau devadevasya janmaduḥkhāpahāriṇaḥ
karoti martyo mūḍhātmā smaraṇaṃ kīrtanaṃ hareḥ. // MKm_38 //
ye smaranti sadā viṣṇuṃ viśuddhenāntarātmanā
te prayānti bhavaṃ tyaktvā viṣṇulokam anāmayam. // MKm_39 //
garbhajanmajarārogaduḥkha saṃsārabandhanaiḥ
na bādhyate naro nityaṃ vāsudevam anusmaran. // MKm_40 //
yamamārgāṃ mahāghoraṃ narakāṇi yamaṃ tathā
svapne 'pi ca na paśyeta yaḥ smared garuḍadhvajam. // MKm_41 //
hṛdi rūpaṃ mukhe nāma naivedyam udare hareḥ
pādodakaṃ ca nirmālyaṃ mastake yasya so 'cyutaḥ. // MKm_42 //
govindasmaraṇaṃ puṃsāṃ pāparāśimahācalam
asaṃśayaṃ dahaty āśu tūlarāśim ivānalaḥ. // MKm_43 //
Agastyaḥ:
smaraṇād eva kṛṣṇasya pāpasaṅghātapañjaram
śatadhā bhedam āyāti girir vajrahato tathā. // MKm_44 //
kṛṣṇe ratāḥ kṛṣṇam anusmarantaḥ tad bhāvitās tad gatamānasāś ca.
te bhinnadehāḥ praviśanti viṣṇuṃ havir yathā mantrahutaṃ hutāśe. // MKm_45 //
sā hānis tan mahat chidraṃ sā cāndhajaḍamūkatā
yan muhūrtaṃ kṣaṇaṃ vā 'pi vāsudevo na cintyate. // MKm_46 //
nārāyaṇo nāma naro narāṇāṃ prasaṃhya coraḥ kathitaḥ pṛthivyām
anekajanmārjitapāpasañcayaṃ dahaty aśeṣaṃ smṛtamātrayaiva. // MKm_47 //
yasya saṃsmaraṇād eva vāsudevasya śārṅgiṇaḥ
koṭijanmārjitaṃ pāpaṃ takṣaṇād eva naśyati. // MKm_48 //
kiṃ tasya bahubhis tīrthaiḥ kiṃ tapobhiḥ kim adhvaraiḥ
yo nityaṃ dhyāyate devaṃ nārāyaṇam ananyadhīḥ. // MKm_49 //
ye mānavā vigatarāgaparāvarajñā nārāyaṇaṃ suraguruṃ satataṃ smaranti
dhyānena tena hatakilbiṣacetanāste mātuḥ payodhararasaṃ na punaḥ pibanti. // MKm_50 //
he citta cintaya sveha vāsudevam aharniśam
nūnaṃ yaś cintitaḥ puṃsāṃ hanti saṃsārabandhanam. // MKm_51 //
āloḍya sarvaśāstrāṇi vicārya ca punaḥ punaḥ
idam ekaṃ suniṣpannaṃ dhyeyo nārāyaṇaḥ sadā. // MKm_52 //
smṛte sakalakalyāṇabhājanaṃ yatra jāyate
puruṣas tam ajaṃ nityaṃ vrajāmi śaraṇaṃ harim. // MKm_53 //
vedeṣu yajñeṣu tapasu caiva dāneṣu tīrtheṣu vrateṣu caiva
iṣṭeṣu pūrteṣu ca yat pradiṣṭaṃ puṇyaṃ smṛte tat khalu vāsudeve. // MKm_54 //
Aurvaḥ:
ārādhayaiva naro viṣṇuṃ manaso yad yad icchati
phalaṃ prāpnoty avikalaṃ bhūri svalpam athāpi vā. // MKm_55 //
yan nāmakīrtanaṃ bhaktyā vilāyanam anuttamam
maitreyāśeṣapāpānāṃ dhātūnām iva pāvakaḥ. // MKm_56 //
kalikalmaṣam atyugraṃ narakārtipradaṃ nṛṇām
prayāti vilayaṃ sadyaḥ sakṛt saṃkīrtite 'cyute. // MKm_57 //
anāyāsena cā 'yānti muktiṃ keśavam āsritāḥ
tadvighātāya jāyante śakrādyāḥ paripanthinaḥ. // MKm_58 //
catussāgaram āsādya jambūdvīpottame kvacit
na pumān keśavād anyaḥ sarvapāpacikitsakaḥ. // MKm_59 //
yad abhyarcya hariṃ bhaktyā kṛte varṣaśatair api
phalaṃ prāpnoty avikalaṃ kalau saṃkīrtya keśavam. // MKm_60 //
kṣīyate tu yadā dharmaḥ prāpte ghore kalau yuge
tadā na kīrtayet kaścin muktidaṃ devam acyutam. // MKm_61 //
avaśenāpi yannāmni kīrtite sarvapātakaiḥ
pumān vimucyate sadyaḥ siṃhatrastamṛgair iva. // MKm_62 //
nārāyaṇeti mantro 'sti vāg asti vaśavartinī
tathā 'pi narake ghore majjantīty etad adbhutam. // MKm_63 //
ārtā viṣaṇṇāḥ śithilāś ca bhītā ghoreṣu ca vyādhiṣu vartamānāḥ
saṃkīrtya nārāyaṅaśabdamātraṃ vimuktaduḥkhāḥ sukhino bhavanti. // MKm_64 //
Kauśikaḥ:
sakṛd uccāritaṃ yais tu kṛṣṇeti na viśanti te
garbhāgāraṃ gṛhaṃ mātur yamalokaṃ ca dussaham. // MKm_65 //
kva nākapṛṣṭhagamanaṃ punarāvṛttilakṣaṇam
kva japo vāsudeveti muktibījam anuttamam. // MKm_66 //
buddhyā buddhvā vadasvainaṃ harir ity akṣaradvayam
smaraṇād eva kṛṣṇasya na punarjāyate kvacit. // MKm_67 //
he jihve mama nisnehe hariṃ kiṃ nuna bhāṣase
hariṃ vadasva kalyāṇi saṃsārodadhinaur hariḥ. // MKm_68 //
asāre khalu saṃsāre sārāt sārataro hariḥ
puṇyahīnā na vindanti sāraṅgāś ca yathā jalam. // MKm_69 //
kurukṣetreṇa kiṃ tasya kiṃ kāśyā puṣkareṇa vā
jihvāgre vartate tasya harir ity akṣaradvayam. // MKm_70 //
Brahmovāca:
asāre khalu saṃsāre sāram ekaṃ nirūpitam
samastalokanāthasya sāram ārādhanaṃ hareḥ. // MKm_71 //
sā jihvā yā hariṃ stauti tac cittaṃ yat tadarpaṇam
tāv eva kevalau ślāghyau yau tatpūjākarau karau. // MKm_72 //
yas tu viṣṇuparo nityaṃ dṛḍhabhaktir jitendriyaḥ
svagṛhe 'pi vasan yāti tad viṣṇoḥ paramaṃ padam. // MKm_73 //
Śaṅkaraḥ:
sādhu sādhu mahābhāga sādhu dānavanāśan
yan māṃ pṛcchasi dharmajña keśavārādhanaṃ prati. // MKm_74 //
nimiṣaṃ nimiṣārdhaṃ vā muhūrtam api bhārgava
nādagdhāśeṣapāpānāṃ bhakti bhavati keśave. // MKm_75 //
kiṃ tena manasā kāryaṃ yan na tiṣṭhati keśave
mano muktiphalāvāptyau kāraṇaṃ saprayojanam. // MKm_76 //
rogo nāma na sā jihvā yayā na stūyate hariḥ
gartau nāma na tau karṇau yābhyāṃ tat karma na śrutam. // MKm_77 //
nūnaṃ tat kaṇṭhaśālūkam athavā 'py upajihvikā
rogo nāma na sā jihvā yā na vakti harer guṇān. // MKm_78 //
bhārabhūtaiḥ kāryam ebhiḥ kiṃ tasya nṛpaśor dvija
caraṇau tau tu saphalau keśavālayagāminau
te ca netre mahābhāga yābhyāṃ sandṛśyate hariḥ. // MKm_79 //
kiṃ tasya caraṇaiḥ kāryaṃ vṛthāsañcaraṇair dvija
yair hi na vrajate jantuḥ keśavālayadarśane. // MKm_80 //
vedavedāṅgaviduṣāṃ munīnāṃ bhāvitātmanām
ṛṣitvam api dharmajña vijñeyaṃ tatprasādajam. // MKm_81 //
vicitraratnaparyaṅke mahābhogena bhoginaḥ
ramante nākanārībhiḥ keśavasmaraṇāt phalam. // MKm_82 //
aśvamedhasahasrāṇāṃ yaḥ sahasraṃ samācaret
nāsau tat phalam āpnoti tadbhaktair yad avāpyate. // MKm_83 //
re re manuṣyāḥ puruṣottamasya karau na kasmān mukulīkurudhve
kriyājuṣāṃ ko bhavatāṃ prayāsaḥ phalaṃ hi yat padam acyutasya. // MKm_84 //
viṣṇor vimānaṃ yaḥ kuryāt sakṛd bhaktyā pradakṣiṇam
aśvamedhasahasrasya phalam āpnoti mānavaḥ. // MKm_85 //
pradakṣiṇaṃ tu yaḥ kuryād haribhaktyā samanvitaḥ
haṃsayuktivimānena viṣṇulokaṃ sa gacchati. // MKm_86 //
tīrthakoṭisahasrāṇi vratakoṭiśatāni ca
nārāyaṇapraṇāmasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm. // MKm_87 //
urasā śirasā dṛṣṭyā manasā vacasā tathā
padbhyāṃ karābhyāṃ jānubhyāṃ praṇāmo 'ṣṭāṅga īritaḥ. // MKm_88 //
śāṭhyenāpi namaskāraṃ kurvataḥ śārṅgapāṇaye
śātajanmārjitaṃ pāpaṃ naśyaty eva na saṃśayaḥ. // MKm_89 //
saṃsārārṇavam agrānāṃ narāṇāṃ pāpakarmaṇām
nānyo dharttā jagannāthaṃ muktvā nārāyaṇaṃ param. // MKm_90 //
reṇukuṇṭhigātrasya kaṇā yāvanti bhārata
tāvad varṣasahasrāṇi viṣṇuloke mahīyate. // MKm_91 //
pāvanaṃ viṣṇunaivedyaṃ subhojyam ṛṣibhiḥ smṛtam
anyadevasya naivedyaṃ bhuktvā cāndrāyaṇaṃ caret. // MKm_92 //
koṭyaindavasahasrais tu māsopoṣaṇakoṭibhiḥ
yat phalaṃ labhyate pumbhir viṣṇor naivedya bhakṣaṇāt. // MKm_93 //
trirātraphaladā nadyo yāḥ kāścid asamudragāḥ
samudragās tu pakṣasya māsasya saritāṃ patiḥ. // MKm_94 //
ṣaṇmāsaphaladā godā vatsarasya tu jāhnavī
viṣṇupādodakasyaite kalāṃ nārhanti ṣoḍasīm. // MKm_95 //
gaṇgāprayāgagayapuṣkaranaimiśāni saṃsevitāni bahuśaḥ kurujāṅgalāni
kālena tīrthasalilāni punanti pāpaṃ pādodakaṃ bhagavataḥ prapunāti sadyaḥ. // MKm_96 //
yāni kāni ca tīrthāni brahmāṇḍāntargatāni vai
viṣṇupādodakasyaite kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm. // MKm_97 //
snānaṃ pādodakaṃ viṣṇoḥ piban śirasi dhārayan
sarva pāpavinirmukto vaiṣṇavīṃ siddhim āpnuyāt. // MKm_98 //
yathā pādodakaṃ puṇyaṃ nirmālyaṃ cānulepanam
naivedyaṃ dhūpaśeṣaṃ ca ārārttiś ca tathā hareḥ. // MKm_99 //
tulasyās tu rajojuṣṭaṃ naivedyasya ca bhakṣaṇam
nirmālyaṃ śirasā dhāryaṃ mahāpātakanāśanam. // MKm_100 //
bhaktyā vā yadi vā 'bhaktyā cakrāṅkitaśilām prati
darśanaṃ sparśanaṃ vā 'pi sarvapāpapraṇāśanam. // MKm_101 //
sāḷagrāmodbhavo devo devo dvāravatībhavaḥ
ubhayoḥ snānatoyena brahmahatyāṃ vyapohati. // MKm_102 //
mlecchadeśe 'śucau vā 'pi cakrāṅko yatra tiṣṭhati
yojanāni tathā trīṇi mama kṣetraṃ vasundhare. // MKm_103 //
śālagrāmodbhavo devo śailaṃ cakrāṅkamaṇḍitam
yatrāpi nīyate tatra vāraṇasyā śatādhikam. // MKm_104 //
sāḷagrāmodbhavo devo devo dvāravatībhavaḥ
ubhayoḥ saṃgamo yatra tatra muktir na saṃśayaḥ. // MKm_105 //
hariṇā muktidānīha muktisthānāni sarvaśaḥ
sa yasya sarvabhāveṣu tasya taiḥ kiṃ prayojanam. // MKm_106 //
harir yāti harir yāti dasyuvyājena yo vadet
so 'pi sadgatim āpnoti gatiṃ sukṛtino yathā. // MKm_107 //
vāsudevaṃ parityajya yo 'nyaṃ devam upāsate
tyaktvā 'mṛtaṃ sa mūḍhātmā bhuṅkte hālāhalaṃ viṣam. // MKm_108 //
tyaktvāmṛtaṃ yathā kaścid anyapānaṃ piben naraḥ
tathā hariṃ parityajya cānyaṃ devam upāsate. // MKm_109 //
svadharmaṃ tu parityajya paradharmaṃ yathā caret
tathā hariṃ parityajya cānyaṃ devam upāsate. // MKm_110 //
gāṃ ca tyaktvā vimūḍhātmā gardabhīṃ vandate yathā
tathā hariṃ parityajya cānyaṃ devam upāsate. // MKm_111 //
vāsudevaṃ parityajya yo 'nyaṃ devam upāsate
tṛṣito jāhnavītīre kūpaṃ khanati durmatiḥ. // MKm_112 //
yathā gaṅgodakaṃ tyaktvā pibet kūpodakaṃ naraḥ
tathā hariṃ parityajya yo 'nyaṃ devam upāsate. // MKm_113 //
svamātaraṃ parityajya śvapākīṃ vandate tathā
tathā hariṃ parityajya yo 'nyaṃ devam upāsate. // MKm_114 //
yāvat svastham idaṃ piṇḍaṃ nirujaṃ karaṇānvitam
tāvat kuruṣvā 'tmahitaṃ paścāt tāpena tapyase. // MKm_115 //
yāvat svāsthyaṃ śarīreṣu karaṇeṣu ca pāṭavam
tāvad arcaya govindam āyuśyaṃ sārthakaṃ kuru. // MKm_116 //
smaryatāṃ tu hṛṣīkeśo hṛṣīkeṣu dṛḍheṣu ca
adṛḍheṣu hṛṣīkeṣu hṛṣīkeśaṃ smaranti ke. // MKm_117 //
yāvac cintayate jantur viṣayān viṣasannibhān
tāvac cet smarate viṣṇuṃ ko na mucyeta bandhanāt. // MKm_118 //
yāvat pralapate jantur viṣayān viṣasannibhān
tāvac cet smarate viṣṇuṃ ko na mucyeta bandhanāt. // MKm_119 //
Sūta uvāca:
jñātvā viprās tithiṃ samyag daivajñaiḥ samudīritām
kartavya upavāsaś ca anyathā narakaṃ vrajet. // MKm_120 //
kṣaye vā 'py athavā vṛddhau samprāpte vā dinakṣaye
upoṣyā dvādaśī puṇyā pūrvaviddhāṃ parityajet. // MKm_121 //
pūrvaviddhāṃ prakurvāṇo naro dharmān nikṛntati
saṃtates tu vināśāya sampado haraṇāya ca. // MKm_122 //
kalāvedhe tu viprendrā daśamyaikādaśīṃ tyajet
surāyā bindunā spṛṣṭaṃ gaṅgāmbha iva santyajet. // MKm_123 //
śvadṛtau pañcagavyaṃ ca daśamyā dūṣitāṃ tyajet
ekādaśīṃ dvijaśreṣṭhāḥ pakṣayor ubhayor api. // MKm_124 //
tasmād viprā na viddhā hi kartavyaikādasī kvacit
viddhā hanti purāpuṇyaṃ śrāddhaṃ ca vṛṣalīpatiḥ. // MKm_125 //
japtaṃ dattaṃ hutaṃ snātaṃ tathā pūjā kṛtā hareḥ
tat sarvaṃ vilayaṃ yāti tamaḥ sūryodaye yathā. // MKm_126 //
ekādaśyāṃ yadā brahman dinakṣayatithir bhavet
upoṣyā dvādaśī tatra trayodaśyāṃ tu pāraṇam. // MKm_127 //
pratipatprabhṛtayaḥ sarvā udayād udayād raveḥ
sampūrṇā iti vijñeyā harivāsaravarjitāḥ. // MKm_128 //
aruṇodayakāle tu daśamī yadi dṛśyate
pāpamūlaṃ tadā jñeyam ekādaśyupavāsanam. // MKm_129 //
aruṇodayakāle tu daśamī yadi dṛśyate
na tatraikādaśī kāryā dharmakāmārthanāśinī. // MKm_130 //
catastro ghaṭikāḥ prātar aruṇodaya ucyate
yatīnāṃ snānakālo 'yaṃ gaṅgāmbhaḥsadṛśaḥ smṛtaḥ. // MKm_131 //
udayāt prāg yadā viprā muhūrtadvayasaṃyutā
sampūrṇaikādaśī nāma tatraivopavased vratī. // MKm_132 //
udayāt prāk trighaṭikā vyāpiny ekādaśī yadā
sandigdhaikādaśī nāma varjyā dharmārthanāśinī. // MKm_133 //
putrapautravivṛddhyarthaṃ dvādaśyām upavāsayet
tatra kratuśataṃ puṇyaṃ trayodaśyāṃ tu pāraṇaṃ. // MKm_134 //
udayāt prāg dvighaṭikāvyāpinyekādaśī yadā
saṅkīrṇaikādaśī nāma varjyā dharmārthakāṅkṣibhiḥ. // MKm_135 //
putrarājyavivṛddhyarthaṃ dvādaśyām upavāsanam
tatra kratuśataṃ puṇyaṃ trayodaśyāṃ tu pāraṇam. // MKm_136 //
daśamīśeṣasaṃyuktā gāndhāryā samupoṣitā
tasyāḥ putraśataṃ naṣṭaṃ tasmāt tāṃ parivarjayet. // MKm_137 //
bahvāgamavirodheṣu brāhmaṇeṣu vivādiṣu
upoṣyā dvādaśī puṇyā trayodaśyāṃ tu pāraṅam. // MKm_138 //
ekādaśyāṃ tu viddhāyāṃ samprāpte śravaṇe tathā
upoṣyā dvādaśī puṇyā pakṣayor ubhayor api. // MKm_139 //
uparāgasahasrāṇi vyatīpātāyutāni ca
amālakṣaṃ tu dvādaśyāḥ kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm. // MKm_140 //
śuddhāpi dvādaśī grāhyā parato dvādaśī yadi
viṣaṃ tu daśamī jñeyā 'mṛtaṃ caikādaśī tithiḥ.
viṣapradhānā varjyā sā 'mṛtā grāhyā pradhānataḥ. // MKm_141 //
dvādaśyāṃ bhojanaṃ caiva viddhāyāṃ haryupoṣaṇam
yaḥ kuryān mandabuddhitvān nirayaṃ so 'dhigacchati. // MKm_142 //
yāni kāni ca vākyāni viddhopāsyāparāṇi tu
dhanadārcāparāṇi syur vaiṣṇavī na daśāyutā. // MKm_143 //
athavā mohanārthāya mohinyā bhagavān hariḥ
arthitaḥ kārayām āsa vyāsarūpī janārdanaḥ. // MKm_144 //
dhanadārcāvivṛddhyarthaṃ mahāvittalayasya ca
asurāṇāṃ mohanārthaṃ pāṣaṇḍānāṃ vivṛddhaye
ātmasvarūpāvijñaptyai svarūpāprāptaye tathā. // MKm_145 //
evaṃ viddhāṃ parityajya dvādaśyām upavāsane
koṭijanmārjitaṃ pāpam ekayaiva vinaśyati
tataḥ koṭiguṇaṃ vā 'pi niṣiddhasyetarair janaiḥ. // MKm_146 //
yad anādikṛtaṃ pāpaṃ tad ūrdhvaṃ yat kariṣyati
tat sarvaṃ vilayaṃ yāti pareṣām upavāsanāt
na ca tasmāt priyatamaḥ keśavasya mamāpi vā. // MKm_147 //
ekādaśyā hy avedhe tu dvādaśīṃ na parityajet
pāraṇe maraṇe caiva tithis tātkālikī smṛtā. // MKm_148 //
brahmacārī gṛhastho vā vānaprastho yatis tathā
brāhmaṇaḥ kṣatriyo vaiśyaḥ śūdro bhartṛmatī tathā. // MKm_149 //
abhartṛkā tathā 'nye vā sūtavaidehikādayaḥ
ekādaśyāṃ na bhuñjīta pakṣayor ubhayor api. // MKm_150 //
ekādaśyāṃ tu yo bhuṅkte mohenā 'vṛtacetanaḥ
śuklāyām atha kṛṣṇāyāṃ nirayaṃ yāti sa dhruvam. // MKm_151 //
vivecayati yo mohāc chuklā kṛṣṇeti pāpakṛt
ekādaśīṃ sa vai yāti nirayaṃ nātra saṃśayaḥ. // MKm_152 //
yathā gaur naiva hantavyā śuklā kṛṣṇeti bhāmini
ekadāśyāṃ na bhuñjīta pakṣayor ubhayor api. // MKm_153 //
yāni kāni ca vākyāni kṛṣṇaikādaśivarjane
bharaṇyādiniṣedhe 'pi tāni kāmyaphalārthinām. // MKm_154 //
kāmino 'pi hi nityārthaṃ kuryur evopavāsanam
prīṇanārthaṃ harer nityaṃ na tu kāmavyapekṣayā. // MKm_155 //
tasmāc chuklām atho kṛṣṇāṃ bharaṇyādiyutām api
pratyavāyaniṣedhārtham upavāsīta nityaśaḥ
prīṇanārthaṃ hareś vāpi viṣṇulokasya cā 'ptaye. // MKm_156 //
kalā vā ghaṭikā vā 'pi apare dvādaśī yadi
dvādaśadvādaśīr hanti pūrvedyuḥ pāraṇe kṛte. // MKm_157 //
atiriktā dvādaśī cet sa tāṃ nopoṣayed yadi
dvādaśadvādaśīr hanti dvādaśī cātilaṅghitā. // MKm_158 //
dvādaśyām atiriktāyāṃ yo bhuṅkte pūrvavāsare
dvādaśadvādaśīr hanti dvādaśīṃ na parityajet. // MKm_159 //
dvādaśīṃ śravaṇopetāṃ yo nopoṣyāt sumandadhīḥ
pañcasaṃvatsarakṛtaṃ puṇyaṃ tasya vinaśyati. // MKm_160 //
ekādaśīm upoṣyātha dvādaśīm apy upoṣayet
na tatra vidhilopaḥ syād ubhayor devatā hariḥ. // MKm_161 //
pārayitvodakenāpi bhuñjāno naiva duṣyati
aśitānaśitā yasmād āpo vidvadbhir īritāḥ
ambhasā kevalenātha kariṣye vratapāraṇam. // MKm_162 //
na kāśī na gayā gaṅgā na reva na ca gautamī
na cāpi kauravaṃ kṣetraṃ samā bhūpa harer dināt. // MKm_163 //
aśvamedhasahasrāṇi vājapeyāyutāni ca
ekādaśyupavāsasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm. // MKm_164 //
ekādaśīsamutthena vahninā pātakendhanam
bhasmībhavati rājendra api janmaśatodbhavam. // MKm_165 //
nedṛśaṃ pāvanaṃ kiñcin narāṇāṃ bhuvi vidyate
yādṛśaṃ padmanābhasya dinaṃ pātakahānidam. // MKm_166 //
tāvat pāpāni dehe 'smiṃs tiṣṭhanti manujādhipa
yāvan nopoṣayej jantuḥ padmanābhadinaṃ śivam. // MKm_167 //
ekādaśendriyaiḥ pāpaṃ yat kṛtaṃ bhavati prabho
ekādaśyupavāsena tat sarvaṃ vilayaṃ nayet. // MKm_168 //
ekādaśīsamaṃ kiñcit pāpatrāṇaṃ na vidyate
vyājenāpi kṛtā rājan na darśayati bhāskarim. // MKm_169 //
Śrī Vedavyāsa uvāca:
sa brahmahā sa goghnaś ca stenaḥ sa gurutalpagaḥ
ekādaśyāṃ tu bhuñjānaḥ pakṣayor ubhayor api. // MKm_170 //
varaṃ svamātṛgamanaṃ varaṃ gomāṃsabhakṣaṇam
varaṃ hatyā surāpānam ekādaśyāṃ tu bhojanāt. // MKm_171 //
ekādaśīdine puṇye bhuñjate ye narādhamāḥ
avalokya mukhaṃ teṣām ādityam avalokayet. // MKm_172 //
pṛthivyāṃ yāni pāpāni brahmahatyādikāni ca
annam āśritya tiṣṭhanti samprāpte harivāsare. // MKm_173 //
Rugmāṅgadaḥ:
aṣṭavarṣādhiko yas tu aśītir na hi pūryate
yo bhuṅkte mānavaḥ pāpo viṣṇor ahani cāgate. // MKm_174 //
pitā vā yadi vā putro bhāryā vā 'pi suhṛjjanaḥ
padmanābhadine bhuṅkte nigrāhyo dasyuvad bhavet. // MKm_175 //
Dharmavibhūṣaṇaḥ:
prātar haridine lokās tiṣṭhadhvaṃ caikabhojanāḥ
akṣāralavaṇāḥ sarve haviṣyān niṣeviṇaḥ. // MKm_176 //
avanītapaśayanāḥ priyāsaṃgavivarjitāḥ
smaradhvaṃ devadeveśaṃ purāṇapuruṣottamam. // MKm_177 //
sakṛd bhojanasaṃyuktā hy upavāse bhaviṣyatha
akṛtaśrāddhanicayā jalapiṇḍodakakriyāḥ. // MKm_178 //
Brahmā:
upoṣya dvādaśīṃ puṇyāṃ sarvapāpakṣayapradām
na paśyati yamaṃ vā 'pi narakān na ca yātanām. // MKm_179 //
raṭantīha purāṇāni bhūyo bhūyo varānane
na bhoktavyaṃ na bhoktavyaṃ samprāpte harivāsare. // MKm_180 //
dvādaśī na pramoktavyā yāvad āyuḥ pravartate
arcanīyo hṛṣīkeśo viśuddhenāntarātmanā. // MKm_181 //
bhaktyā grāhyo hṛṣīkeśo na dhanair dharaṇīsurāḥ
bhaktyā sampūjito viṣṇuḥ phalaṃ datte samīhitam. // MKm_182 //
jalenāpi jagannāthaḥ pūjitaḥ kleśanāśanaḥ
paritoṣaṃ prayāty āśu tṛṣārtās tu yathā jalaiḥ. // MKm_183 //
āsīnasya śayānasya tiṣṭhato vrajato 'pi vā
ramasva puṇḍarīkākṣa hṛdaye mama sarvadā. // MKm_184 //
sarvagaś caiva sarvātmā sarvāvasthāsu cācyuta
ramasva puṇḍarīkākṣa nṛsiṃha hṛdaye mama. // MKm_185 //
karāvalambanaṃ dehi śrī kṛṣṇa kamalekṣaṇa
bhavapaṅkārṇave ghore majjato mama sarvadā. // MKm_186 //
trāhi trāhi jagannātha vāsudevācyutāvyaya
māṃ samuddhara govinda duḥkhasaṃsārasāgarāt. // MKm_187 //
etat puṇyaṃ paraṃ guhyaṃ pavitraṃ pāpanāśanam
āyuṣyaṃ ca yaśasyaṃ ca kaliduḥsvapnanāśanam. // MKm_188 //
kalau pāpaṃ kiyanmātraṃ hatyāsteyādisambhavam
smṛte manasi govinde dahyate tūlarāśivat. // MKm_189 //
kalau keśavabhaktānāṃ na bhayaṃ vidyate kvacit
smṛte saṃkīrtite dhyāte saṃkṣayaṃ yāti pātakam. // MKm_190 //
adhyetavyam idaṃ śāstraṃ śrotavyam anasūyayā
bhaktebhyaś ca pradātavyaṃ dhārmikebhyaḥ punaḥ punaḥ. // MKm_191 //
adhīyāna idaṃ śāstram viṣṇor māhātmyam uttamam
sarvapāpavinirmuktaḥ prāpnoti paramaṃ padam. // MKm_192 //
śrutvā dharmaṃ vijānāti śrutvā tyajati durmatim
śrutvā jñānam avāpnoti śrutvā mokṣaṃ ca gacchati. // MKm_193 //
tasmād idaṃ samāśrāvyaṃ śrotavyaṃ ca sadaiva hi
kutarkadāvadagdhebhyo na dātavyaṃ kathañcana. // MKm_194 //
saṃsāraviṣapānena ye mṛtāḥ prāṇino bhuvi
amṛtāya smṛtas teṣāṃ kṛṣṇāmṛtamaharṇavaḥ. // MKm_195 //
klinnaṃ pādodakenaiva yasya nityaṃ kaḷebaram
tīrthakoṭisahasrais tu snāto bhavati pratyaham. // MKm_196 //
tīrthakoṭisahasrais tu sevitaiḥ kiṃ prayojanam
toyaṃ yadi piben nityaṃ sāḷagrāmaśilācyutam. // MKm_197 //
sāḷagrāmaśilāsparśaṃ ye kurvanti dine dine
vāñchanti karasaṃsparśaṃ teṣāṃ devāḥ savāsavāḥ. // MKm_198 //
duḥsaho nārako vahnir duḥsahā yamakiṅkarāḥ
viṣamaśvāntakapathaḥ pretatvaṃ cātidāruṇam. // MKm_199 //
vicintya manasā 'py evaṃ pātakād vinivarttayet
smaraṇaṃ kīrtanaṃ viṣṇoḥ sadaiva na parityajet. // MKm_200 //
Śrī Vedavyāsaḥ:
acyutānantagovindanāmoccāraṇabhīṣitāḥ
naśyanti sakalā rogāḥ satyaṃ satyaṃ vadāmy aham. // MKm_201 //
sakṛd uccāritaṃ yena harir ity akṣaradvayam
baddhaḥ parikaras tena mokṣāya gamanaṃ prati. // MKm_202 //
evaṃ brahmādayo devā ṛṣayaś ca tapodhanāḥ
kīrtayanti suraśreṣṭhaṃ devaṃ nārāyaṇaṃ prabhum. // MKm_203 //
kiṃ tasya dānaiḥ kiṃ tīrthaiḥ kiṃ tapobhiḥ kim adhvaraiḥ
yo nityaṃ dhyāyate devaṃ nārāyaṇam ananyadhīḥ. // MKm_204 //
nityotsavo nityatā ca nityaśrīr nityaśo jayaḥ
yeṣāṃ hṛdistho bhagavān maṅgalāyatano hariḥ. // MKm_205 //
jīvaṃś caturdaśād ūrdhvaṃ puruṣo niyamena tu
strī vā 'py anūnadaśakaṃ dehaṃ mānuṣam ārjate. // MKm_206 //
caturdaśordhvajīvīni saṃsāraś cādivarjitaḥ
ato 'vittvā paraṃ devaṃ mokṣāśā kā mahāmune. // MKm_207 //
ācaturdaśamād varṣāt karmāṇi niyamena tu
daśāvarāṇāṃ dehānāṃ kāraṇāni karoty ayam
ataḥ karmakṣayān muktiḥ kuta eva bhaviṣyati. // MKm_208 //
samānāṃ viṣamā pūjā viṣamāṇāṃ samā tathā
kriyate yena devo 'pi svapadād bhraśyate hi saḥ. // MKm_209 //
vittaṃ bandhur vayaḥ karma vidyā caiva tu pañcamī
etāni mānyasthānāni garīyo yad yad uttaram. // MKm_210 //
guṇānusāriṇīṃ pūjāṃ samāṃ dṛṣṭiṃ ca yo naraḥ
sarvabhūteṣu kurute tasya viṣṇuḥ prasīdati. // MKm_211 //
yathā suhṛtsu kartavyaṃ pitṛśatrusuteṣu ca
tathā karoti pūjādi samabuddhiḥ sa ucyate. // MKm_212 //
tiryakpuṇḍraṃ na kurvīta samprāpte maraṇe 'pi ca
na cānyan nāma vibrūyāt paraṃ nārāyaṇādṛte. // MKm_213 //
naivedyaśeṣaṃ devasya yo bhunakti dine dine
sikthe sikthe bhavet puṇyaṃ cāndrāyaṇaśatādhikam. // MKm_214 //
ūrdhvapuṇḍram ṛjuṃ saumyaṃ lalāṭe dṛśyate
sa caṇḍālo 'pi śuddhātmā pūjya eva na saṃśayaḥ. // MKm_215 //
aśucir vā 'py anācāro manasā pāpam ācaran
śucir eva bhaven nityam ūrdhvapuṇḍrānkito naraḥ. // MKm_216 //
ūrdhvapuṇḍravihīnasya śmaśānasadṛśaṃ mukham
avalokya mukhaṃ teṣām ādityam avalokayet. // MKm_217 //
yajño dānaṃ tapaś caiva svādhyāyaḥ pitṛtarpaṇam
vyarthaṃ bhavati tat sarvam ūrdhvapuṇḍraṃ vinā kṛtam. // MKm_218 //
gopīcandanaliptāṅgo yaṃ yaṃ paśyati cakṣuṣā
taṃ taṃ śuddhaṃ vijānīyān nātra kāryā vicāraṇā. // MKm_219 //
āsphoṭayanti pitaraḥ pranṛtyanti pitāmahāḥ
vaiṣṇavo 'smatkule jātaḥ sa naḥ santārayiṣyati. // MKm_220 //
jīvitaṃ viṣṇubhaktasya varaṃ pañcadināny api
na tu kalpasahasrais tu bhaktihīnasya keśave. // MKm_221 //
kiṃ tena jātamātreṇa bhūbhāreṇānnaśatruṇā
yo jāto nārcayed viṣṇuṃ na smaren nāpi kīrtayet. // MKm_222 //
yo dadāti dvijātibhyaś candanaṃ gopimarditam
api sarṣapamātreṇa punāty āsaptamaṃ kulam. // MKm_223 //
jñānī ca karmāṇi sado 'ditāni
kuryād akāmaḥ satataṃ bhavet. // MKm_224 //
atītānāgatajñānī trailokyodvaraṇakṣamaḥ
etādṛśo 'pi nā 'cāraṃ śrautaṃ smārtaṃ parityajet. // MKm_225 //
yad eva vidyayā karoti śraddhayopaniṣadā
sad eva vīryavattaraṃ bhavati. // MKm_226 //
kurvan eveha karmāṇi jijīviṣec chataṃ samāḥ
evaṃ tvayi nānyatheto 'sti na karma lipyate nare. // MKm_227 //
ācāraś caiva sādhūnām ātmanas tuṣṭir eva ca
vedapraṇihito dharmo hy adharmas tadviparyayaḥ. // MKm_228 //
niṣkāmaṃ jñānapūrvaṃ tu nivṛttam iha cocyate
nivṛttaṃ sevamānas tu brahmābhyeti sanātanam. // MKm_229 //
iti kṛṣṇāmṛtamahārṇavaḥ samāptaḥ
