TextGrid Repository

tāṃ bhavānīṃ bhavānītakleśanāśaviśāradām /

śāradāṃ śāradām bhodasitaṃsihāsanāṃ numaḥ //

anapekṣitaguruvacanā sarvāngranthīnvibhedayati samyak /

prakaṭayati pararahasyaṃ vimarśaśaktirnijā jayati //

dikkālādyanavacchinnānantacinmātramūrtaye /

svānubhūtyekamānāya namaḥ śāntāya tejase //

jagatsisṛkṣāpralayakriyāvidhau
prayatnamunmeṣanimeṣavibhramam /
vadanti yasyekṣaṇalolapakṣmaṇāṃ
parāya tasmai parameṣṭhine namaḥ //

namastribhuvanotpattisthitisaṃhārahetave /

viṣṇavepārasaṃsārapārottaraṇasetave //

surāsuraśiroratnakāntivicchuritāṅghraye /

namastribhuvaneśāya haraye siṃharūpiṇe //

namastasmai varāhāya helayoddharate mahīm /

khuramadhyagato yasya meruḥ khurakhurāyate //

namastuṅgaśiraścumbicandracāmaracārave /

trailokyanagarārambhamūlastambhāya śaṃbhave //

abhipretārthasiddhyarthaṃ pūjito yaḥ surairapi /

sarvavighnacchide tasmai gaṇādhipataye namaḥ //

nitambālasagāminyaḥ pīnonnatapayodharāḥ /

manmathāya namastasmai yasyāyatanamaṅganāḥ //

anantamāmadheyāya sarvākaravidhāyine /

samastamantravācyāya viśvaikapataye namaḥ //

oṃ namaḥ paramārthaikarūpāya paramātmane /

svecchāvabhāsitāsatyabhedabhinnāya śaṃbhave //

kulaśailadalaṃ pūrṇasuvarṇagirikarṇikam /

namodhitiṣṭhatenantanālaṃ kamalaviṣṭaram //

karṇikādiṣviva svarṇamarṇavādiṣvivodakam /

bhediṣvabhedi yattasmai parasmai mahase namaḥ //

namo vāṅmanasātītamahimne parameṣṭhine /

triguṇāṣṭaguṇānantaguṇannirguṇamūrtaye //

namaḥ śivāya niḥśeṣakleśapraśamaśāline /

triguṇagranthidurbhedabhavabandhavibhedine //

samastalakṣaṇāyoga eva yasyopalakṣaṇam /

tasmai namostu devāya kasmaicidapi śaṃbhave //

saṃsāraikanimittāya saṃsāraikavirodhine /

namaḥ saṃsārarūpāya niḥsaṃsārāya śaṃbhave //

yathā tathāpi yaḥ pūjyo yatra tatrāpi yorcitaḥ /

yopi vā sopi vā yosau devastasmai namostu te //

sadasattvena bhāvānāṃ yuktā yā dvitayī sthitiḥ /

tāmullaṅghya tṛtīyasmai namaścitrāya śaṃbhave //

namaḥ svatantracicchaktimudritasvavibhūtaye /

avyaktavyaktarūpāya kasmaicinmantramūrtaye //

āsannāya sudūrāya guptāya prakaṭātmane /

sulabhāyātidurgāya namaścitrāya śaṃbhave //

carācarajagatsphārasphurattāmātradharmiṇe /

durvijñeyarahasyāya yuktairapyātmane namaḥ //

viṣṇurvā tripurāntako bhavatu vā brahmā surendrothavā
bhānurvā śaśalakṣaṇotha bhagavānbuddhotha siddhothavā /
rāgadveṣaviṣārtimoharahitaḥ sattvānukampodyato
yaḥ sarvaiḥ saha saṃskṛto guṇaguṇaistasmai namaḥ sarvadā //

ślokoyaṃ svāmidattasya tatsmṛtyai kāvyalakṣitaḥ /

yokarotkavināmāṅkaṃ cakrapāṇiyayābhidham //

bhavabījāṅkurajaladā rāgādyāḥ kṣayamupāgatā yasya /

brahmā vā viṣṇurvā haro jino vā namastasmai //

kastūrītilakaṃ lalāṭaphalake vakṣaḥsthale kaustubhaṃ
nāsāgre navamauktikaṃ karatale veṇuṃ kare kaṅkaṇam /
sarvāṅge haricandanaṃ suvimalaṃ kaṇṭhe ca muktāvalīṃ
bibhratstrīpariveṣṭito vijayate gopālacūḍāmaṇiḥ //

aviratāmbujasaṃgatisaṃgaladbahalakesarasaṃvaliteva vaḥ /

lalitavastuvidhānasukhollasattanuruhā tanurātmabhuvovatāt //

lakṣmīkapolasaṃkrāntakāntapattralatojjvalāḥ /

dordrumāḥ pāntu vaḥ śaurerghanacchāyā mahāphalāḥ //

pātu vo medinīdolā balendudyutitaskarī /

daṃṣṭrā mahāvarāhasya pātalagṛhadīpakā //

madamayamadamayaduragaṃ yamunāmavatīrya vīryaśālī yaḥ /

mama ratimamaratiraskṛtiśamanapuraḥ sa kriyātkṛṣṇaḥ //

sa pātu vo yasya hatāvaśeṣās
tattulyavarṇāñjanarañjiteṣu /
vālaṇyayukteṣvapi vitrasanti
daityāḥ svakāntānayanotpaleṣu //

caṇḍacāṇūradordaṇḍamaṇḍalīkhaṇḍamaṇḍitam /

avyādvo bālaveṣasya viṣṇorgopatanorvapuḥ //

govardhanoddharaṇahṛṣṭasamastagopa-
nānāstutiśravaṇalajjitamānasasya /
smṛtvā varāhavapurindukalāprakāśa-
daṃṣṭroddhṛtakṣiti hareravatu smitaṃ vaḥ //

manthakṣmādharaghūrṇitārṇavapayaḥ pūrāntarālollasal-
lakṣmīkandalakomalāṅgadalanaprādurbhavatsaṃbhramāḥ /
harṣotkaṇṭakitatvaco madhuripordevāsurākarṣaṇa-
vyāpāroparamāya pāntu jagatīmābaddhavīpsā giraḥ //

pṛṣṭhabhrāmyadamandamandaragirigrāvāgrakaṇḍūyanān-
nidrāloḥ kamaṭhākṛterbhagavataḥ śvāsānilāḥ pāntu vaḥ /
yatsaṃskārakalānuvartanavaśādvelānibhenāmbhaso
yātāyātamatandritaṃ jalanidhernādyāpi viśrāmyati //

kiṃcitkuñcitalocanasya pibataḥ paryāptamekaṃ stenaṃ
sadyaḥprasrutadughavindumaparaṃ hastena saṃmārjataḥ /
mātraikāṅgulilālitasya cibuke smerānanasyānanā-
cchaureḥ kṣīrakaṇāvalīva patitā dantadyutiḥ pātu vaḥ //

kālindīpulinodareṣu musalī yāvadgataḥ krīḍituṃ
tāvatkarburikāpayaḥ piba hare vardhiṣyate te śikhā /
itthaṃ bālatayā pratāraṇaparāḥ śrutvā yaśodāgiraḥ
pāyādvaḥ svaśikhāṃ spṛśanpramuditaḥ kṣīrerdhapīte hariḥ //

ānandena yaśodayā samadanaṃ gopāṅganābhiściraṃ
sāśaṅkaṃ balavidviṣā sakusumaṃ siddhaiḥ pṛthivyākulam /
serṣyaṃ gopakumārakaiḥ sakaruṇaṃ pauraiḥ suraiḥ sasmitaṃ
yo dṛṣṭaḥ sa punātu vo madhuripuḥ protkṣipragovardhanaḥ //

kṛṣṇenāmba gatena rantumadhunā mṛdbhakṣitā svecchayā
satyaṃ kṛṣṇa ka evamāha musalī mithyāmba paśyānanam /
vyādehīti vikāsitetha vadane mātā samastaṃ jagad-
dṛṣṭvā yasya jagāma vismayavaśaṃ pāyātsa vaḥ keśavaḥ //

kiṃ yuktaṃ bata māmananyamanasaṃ vakṣaḥsthalasthāyinīṃ
bhaktāmapyavadhūya kartum adhunā kāntāsahasraṃ tava /
ityuktvā phaṇabhṛtphaṇāmaṇigatāṃ svāmeva matvā tanuṃ
nidrāchedakaraṃ hareravatu vo lakṣmyā vilakṣasmitam //

svaprāsāditadarśanāmanunayanprāneśvarīmādarā-
daṃsesminpatitairapāṅgavalitairyadbodhitopyaśrubhiḥ /
pratyāyyastvamato mayā nanu hare koyaṃ kramavyatyayaḥ
pātu tvāṃ vrajayoṣitetyabhihitaṃ lajjākar śārṅgiṇaḥ //

bhaktiprahvavilokanapraṇayiṇī nīlotpalaspardhinī
dhyānālambanatāṃ samādhiniratairnīte hitaprāptaye /
lāvaṇyasya mahānidhī rasikatāṃ lakṣmīdṛśostanvatī
yuṣmākaṃ kurutāṃ bhavārtiharaṇaṃ netre tanurvā hareḥ //

yena dhvastamanobhavena balijitkāyaḥ purāstrīkṛto
yaścodvṛttabhujaṃgarahāravalayo gaṅgāṃ ca yodhārayat /
yasyāhuḥ śaśimacchiro hara iti stutyaṃ ca nāmāmarāḥ
pāpātsa svayamandhakakṣayakarastvāṃ sarvadomādhavaḥ //

kiṃcinnirmucyamāne gagana iva mukhe nāṭyanidrāpayodair-
nyakkurvāṇe svabhāsā phaṇipatiśirasāṃ ratnadīpāṃśujālam /
pāyāstāṃ vo muroreḥ śaśitapanamaye locane yadvibhāsā
lakṣmyā kastasthamardhaṃ vikasati kamalasyārdhamabhyeti nidrām //

mallaiḥ śailendrakalpaḥ śiśurakhilajanaiḥ puṣpacāpoṅganābhir-
gopaistu prākṛtātmā divi kuliśabhṛtā viśvakāyoprameyaḥ /
kruddhaḥ kaṃsena kālo bhayacakitadṛśā yogibhirdhyeyamūrtir-
dṛṣṭo raṅgāvatāre hariramarajanānandakṛtpātu yuṣmān //

bhindannarātihṛdayāni hareḥ punātu
niḥśvāsavātamukharīkṛtakoṭaro vaḥ /
saṃkrāntakukṣikuharāspadasaptasindhu-
saṃghaṭṭaghorataraghoṣa ivāśu śaṅkhaḥ //

pāyātsa vaḥ kumudakundamṛṇālagauraḥ
śaṅkho hareḥ karatalāmbarapūrṇacandraḥ /
nādena yasya suraśatruvilāsinīnāṃ
kāñcyo bhavanti śithilā jaghanasthalīṣu //

dṛṣṭasya yasya hariṇā raṇamūrdhni mūrtir-
udbhūtaduḥsahamahaḥprasarā samantāt /
tallocanasthitaravipratibimbagarbhe-
vābhāti cakramaricakranudestu tadvaḥ //

udvṛttadaityapṛtanāpatikaṇṭhapīṭha-
cchedocchaladbahalaśoṇitaśoṇadhāram /
cakraṃ kriyādabhimatāni harerudāra-
digdāhadāruṇanabhaḥśriyamudvahadvaḥ //

yasyodyadbāṇavāhudrumagahanavanacchedagoṣṭhīkuṭhāraṃ
cakraṃ niṣkrāntatīvrānalabahalakaṇākīrṇadhāraṃ vicintya /
jātagrāsāvasāyo divasakṛtisalanmāṃsalāṃśupravāhe
muhyatyadyāpi rāhuḥ sa dahatu duritānyāśu daityāntako vaḥ //

daityāsthipañjaravidāraṇalabdharandhra-
raktāmbunirjarasariddhanajātapaṅkāḥ /
bālendukoṭikuṭilāḥ śukacañcubhāso
rakṣantu siṃhavapuṣo nakharā harervaḥ //

ādityāḥ kiṃ daśaite pralayabhayakṛtaḥ svīkṛtākāśadeśāḥ
kiṃ volkāmaṇḍalāni tribhuvanadahanāyodyatānīti bhītaiḥ /
pāyāsurnārasiṃhaṃ vapuramaragaṇairbibhrataḥ śārṅgapāṇer-
dṛṣṭvā dṛptāsurorastaladaraṇagaladraktaraktā nakhā vaḥ //

merūrukesaramudāradigantapattram-
āmūlalambicalaśeṣaśarīranālam /
yenoddhṛtaṃ kuvalayaṃ salilātsalīlam-
uttaṃsakārthamiva pātu sa vo varāhaḥ //

na mṛdnīyānmṛdvī kathamiva mahī potranikaṣair-
mukhāgnijvālābhiḥ kanakagirirīyānna vilayam /
na śuṣyeyuḥ śvāsaiḥ salilanidhayaḥ sapta ca kathaṃ
varāho vaḥ pāyāditi vipulacintāparikaraḥ //

svāmī sanbhuvanatrayasya vikṛtiṃ nītosi kiṃ yācñayā
yadvā viśvasṛjā tvayaiva na kṛtaṃ taddīyatāṃ te kutaḥ /
dānaṃ śreṣṭhatamāya tubhyamatulaṃ bandhāya no muktaye
vijñapto balinā niruttaratayā hrīto hariḥ pātu vaḥ //

līne śrotraikadeśe nabhasi nayanayostejasi kvāpi yāte
śvāsagrāsopayukte maruti jalanidhau pāyurandhrārdhapīte /
potraprāntaikaromāntaravivaragatāṃ mṛgyataḥ śārṅgapāṇeḥ
kroḍākārasya pṛthvīmakalitaviṣayaṃ vaibhavaṃ vaḥ punātu //

kvedānīṃ darpitāste ghanamadamadirāmodino digdhipendrā
he mero mandarāndre malaya himagire sādhu vaḥ kṣmādharatvam /
śeṣa ślāghyosi dīrghaiḥ pṛthubhuvanabharoccaṇḍaśauṇḍaiḥ śirobhiḥ
śaṃsansotprāsamuccairiti dharaṇibhṛtaḥ pātu yuṣmānvarāhaḥ //

āvyādvo vāmano yasya kaustubhapratibimbitā /

kautukālokinī jātā jāṭharīva jagattrayī //

ekasthaṃ jīviteśe tvayi sakalajagatsāramālokayāmaḥ
śyāme cakṣustavāsminvapuṣi niviśate nālpapuṇyasya puṃsaḥ /
kasyānyatrāmṛtesminratirativipulā dṛṣṭirevāmṛtaṃ te
daityairityucyamāno munibhirapi hariḥ straiṇarūpovatādvaḥ //

bhrāmyanmahāgirinigharṣaṇalabdhapṛṣṭha-
kaṇḍūyanakṣaṇasukhāyitagāḍhanidraḥ /
suṣvāpa dīrghataraghargharaghoraghoṣaḥ
śvāsābhibhūtajaladhiḥ kamaṭhaḥ sa vovyātu //

sa dhūrjaṭijaṭājūṭo jāyatāṃ vijayāya vaḥ /

yasyaikapalitabhrāntiṃ karotpadyāpi jāhnavī //

sa pātu vo yasya jaṭākalāpe
sthitaḥ śaśāṅkaḥ sphuṭahāragauraḥ /
nīlotpalānāmiva nālapuñje
nidrāyamāṇaḥ śaradīva haṃsaḥ //

diśyātsa śītakiraṇābharaṇaḥ śivaṃ vo
yasyottamāṅgabhuvi visphuradūrmipakṣā /
haṃsīva nirmalaśaśāṅkakalāmṛṇāla-
kandārthinī surasarinnabhasaḥ papāta //

śreyāṃsi vo diśatu yasya sitābhraśubhrā
vibhrājate surasaridvaramaulimālā /
ūrdhvekṣaṇajvalanatāpavilīyamāna-
candrāmṛtapravitatāmṛtavāhinīva //

cyutāmindorlekhāṃ ratikalahabhagnaṃ ca valayaṃ
śanairekīkṛtya prahasitamukhī śailatanayā /
avocadyaṃ paśyotyavatu sa śivaḥ sā ca girijā
sa ca krīḍācandro daśanakiraṇāpūritatanuḥ //

eṣā te hara kā sugātri katamā mūrdhni sthitā kiṃ jaṭā
haṃsaḥ kiṃ bhajate jaṭāṃ nahi śaśī candro jalaṃ sevate /
mugdho bhūtiriyaṃ kutotra salilaṃ bhūtistaraṅgāyate
evaṃ yo vinigūhate tripathagāṃ pāyātsa vaḥ śaṃkaraḥ //

āśleṣādharavimbacumbanasukhālāpasmitānyāsatāṃ
dūre tāvadidaṃ mitho na sulabhaṃ jātaṃ mukhālokanam /
itthaṃ vyarthakṛtaikadehaghaṭanopanyāsayorāvayoḥ
keyaṃ premaviḍambanetyavatu vaḥ smerordhanārīśvaraḥ //

mātarjīva kimetadañjalipuṭe tātena gopāyyate
vatsa svādu phalaṃ prayacchati na me gatvā gṛhāṇa svayam /
mātraivaṃ prahite gṛhe vighaṭayatyākṛṣya saṃdhyāñjaliṃ
śaṃbhorbhinnasamādhiruddharabhaso hāsodgamaḥ pātu vaḥ //

ekaṃ cantacchadasya sphurati japavaśādardhamanyatprakopād-
ekaḥ pāṇiḥ praṇantuṃ śirasi kṛtapadaḥ kṣeptumanyastameva /
ekaṃ dhyānānnimīlatyaparamaviṣahaṃ vīkṣituṃ cakṣuritthaṃ
tulyānicchāpi vāmā tanuravatu sa vo yasya saṃdhyāvasāne //

śailarājatanayāstanayagmavyāpṛtāsyayugalasya gṛhasya /

śeṣavakrakamalāni malaṃ vo dugdhapānavidhurāṇi harantu //

karajālamapūrvaceṣṭitaṃ vastadabhīṣṭapradamastu tigmabhāsaaḥ /

kriyate bhavabandhanādvimuktiḥ praṇatānāmupasevitena yena //

yuṣmākamambaramaṇe prathame mayūkhās-
te maṅgalaṃ vidadhatūdayarāgabhājaḥ /
kurvanti ye divasajanmamahotsaveṣu
sindūrapāṭalamukhīriva dikpuraṃdhrīḥ //

ābāhūdgatamaṇḍalāgrarucayaḥ saṃnaddhavakṣaḥsthalāḥ
soṣmāṇo vraṇino vipakṣahṛdaypronmāthinaḥ karkaśāḥ /
utsṛṣṭāmbaradṛṣṭavigrahabharā yasya smarāgresarā
yodhā vāravadhūstanāśca na dadhuḥ kṣobhaṃ sa vovyājjinaḥ //

kiṃ syādbhāsvānna bhānoramṛtaghanarasasyandinaḥ santi pādāḥ
kiṃ vā rākāśaśāṅko nahi tuhinaruciḥ kutracinniṣkalaṅkaḥ /
sākṣāccintāmaṇiḥ kiṃ vipulaphalamaṇeḥ saukumāryaṃ kutastyaṃ
saṃdehānmugdhadhībhiḥ prathamamiti muneḥ pātu dṛṣṭaṃ vapurvaḥ //

ciramāviṣkṛtaprītibhītayaḥ pāntu vo dviṣām /

valayajyāravonmiśrāścaṇḍyāḥ kodaṇḍakṛṣṭayaḥ //

diśyānmahāsuraśiraḥsarasīpsitāni
preṅkhannakhāvalimayūkhamṛṇālanālam /
caṇḍyāścalaccaṭulanūpuracañcarīka-
jhāṃkārahāri caraṇāmburuhadvayam vaḥ //

savrīḍā dayitānane sakaruṇā mātaṅgacarmāmbare
satrāsā bhujage savismayarasā candremṛtasyandini /
serṣyā jahnusutāvalokanavidhau dīnā kapālodare
pārvatyā navasaṃgamapraṇayinī dṛṣṭiḥ śivāyastu vaḥ //

uttiṣṭhantyā ratānte bharamuragapatau pāṇinaikena kṛtvā
dhṛtvā cānyena vāso vigalitakabarībhāramaṃsaṃ vahantyāḥ /
bhūyastatkālakāntidviguṇitasurataprītinā śauriṇā vaḥ
śayyāmāliṅgya nītaṃ vapuralasalasadbāhu lakṣmyāḥ punātu //

pāyādgajendravadanaḥ sa imāṃ trilokīṃ
yasyodgatena gagane mahatā kareṇa /
mūlāvalagnasitadantabisāṅkureṇa
nālāyitaṃ tapanabimbasaroruhasya //

sānandaṃ nandihastāhatamurajaravāhvatakaumārabarhi-
trāsānnāsāgrarandhraṃ viśati phaṇipatau bhogasaṃkocabhāji /
gaṇḍoḍḍīnālimālāmukharitakakubhastāṇḍave śūlapāṇer-
vaināyakyaściraṃ vo vadanavidhutayaḥ pāntu sītkāravatyaḥ //

dhanurmālā maurvī kvaṇadalikulaṃ lakṣyamabalā
mano bhedyaṃ śabdaprabhṛtaya ime pañca viśikhāḥ /
iyāñjetuṃ yasya tribhuvanamadehasya vibhavaḥ
sa kāmaḥ kāmānvo diśatu dayitāpāṅgavasatiḥ //

brahmā dakṣaḥ kubero yamavaruṇamarudvahnicandrendrarudrāḥ
śailā nadyaḥ samudrā grahagaṇamanujā daityagandharvanāgāḥ /
dvīḥā nakṣatratārāravivasumunayo vyoma bhūraścinau ca
saṃlīnā yasya sarve vapuṣi sa bhagavāpātu vo viśvarūpaḥ //

mugdhe muñca viṣādamatra balajitkampo gurustyajyatāṃ
sadbhāvaṃ bhaja puṇḍarīkanayane mānyānimānmānaya /
lakṣmīṃ bodhayataḥ svayaṃvaravidhau dhanvantarervākchalā-
danyatra pratiṣedhamātmani vidhiṃ śṛṇvanhariḥ pātu vaḥ //

diśyātsukhaṃ naraharirbhuvanaikavīro
yasyāhave ditisutoddalanodyatasya /
krodhoddhataṃ mukhamavekṣitumakṣamatvaṃ
jānebhavannijanakheṣvapi yannatāste //

svasti svāgatamarthyahaṃ vada vibho kiṃ dīyatāṃ medinī
kā mātrā mama vikramatrayapadaṃ dattaṃ gṛhītāṃ mayā /
mā dehītyuśanāḥ kuto harirayaṃ pātraṃ kimasmātparaṃ
yo hītthaṃ balinārcito makhamukhe pāyātsa vo vāmanaḥ //

cakra brūhi vibho gade jaya hare kambo samājñāpaya
bho bho nandaka jīva pannagariyo kiṃ nātha bhinno mayā /
ko daityaḥ katamo hiraṇyakaśipuḥ satyaṃ bhavadbhyaḥ śape
kenāstreṇa nakhairiti pravadato viṣṇormukhaṃ pātu vaḥ //

cintācakriṇi hanta cakriṇi bhiyā kubjāsanebjāsane
naśyaddhāmani tigmadhāmani dhṛtāśaṅke śaśāṅke bhṛśam /
bhraśyaccetasi ca pracetasi śucā tānte kṛtānte ca yo
vyagrobhūtkaṭukālakūṭakavalīkārāya pāyātsa vaḥ //

nityaṃ narāvṛti nijānubhavaikamānam-
ānandadhāma jagadaṅkurabījamekam /
digdeśakālakalanādisamastahasta-
mardāsahaṃ diśatu śarma mahanmaho vaḥ //

vyomnīva nīradabharaḥ sarasīva vīci-
vyūhaḥ sahasramahasīva sudhāṃśudhām /
yasminnidaṃ jagadudeti ca līyate ca
tacchāmbhavaṃ bhavatu vaibhavamṛrddhaye vaḥ //

lokatrayasthitilayodayakelikāraḥ
kāryeṇa yo hariharadruhiṇatvameti /
devaḥ sa viśvajanavāṅmanasātivṛtti-
śaktiḥ śivaṃ diśatu śaśvadanaśvaraṃ vaḥ //

sarvaḥ kilāyamavaśaḥ puruṣāṇukarma-
kāyādikāraṇagaṇo yadanugraheṇa /
viśva prapañcaracanācaturatvameti
sa trāyatāṃ tribhuvanaikamaheśvaro vaḥ //

yaḥ kandukairiva puraṃdara padmasadma-
padmāpatiprabhṛtibhiḥ prabhuraprameyaḥ /
khelatyalaṅghyamahimā sa himādrikanyā-
kāntaḥ kṛtāntadalano laghayatvadhaṃ vaḥ //

muktirhi nāma paramaḥ puruṣārtha ekas-
tāmantarāyamavayanti yadantarajñāḥ /
kiṃ bhūyasā bhavatu saiva sudhāmayūkha-
lekhāśikhābharaṇabhaktirabhaṅgurā vaḥ //

śrīkaṇṭhasya sakṛttikārtabharaṇī mūrtiḥ sadārohiṇī
jyeṣṭhā bhadrapadā punarvasuyutā citrā viśākhānvitā /
diśyādakṣatahastamūlaghaṭitāṣāḍhā maghālaṅkṛtā
śreyo vaiśravaṇānvitā bhagavato nakṣatrapālīva vaḥ //

trātā bhītibhṛtāṃ patiścidacitāṃ kleśaṃ sataṃ śaṃsatāṃ
hantā bhaktimatāṃ satāṃ svasamatāṃ kartāpakartāsatām /
devaḥ sevakabhuktimuktiracanābhūrbhūrbhuvaḥsvastrayī-
nirmāṇasthitisaṃhṛtiprakaṭitakrīḍo mṛḍaḥ pātu vaḥ //

rājā rājārcitāṅghreranupacitakalo yasya cūḍāmaṇitvaṃ
nāgā gāgātmajārdhaṃ na bhasitadhavalaṃ yadvapurbhūṣayanti /
mā rāmārāgiṇī bhūnmatiriti yamināṃ yena vodāhi māraḥ
sa ptāḥ saptāśvanunnāruṇakiraṇanibhāḥ pātu bibhrattrinetraḥ //

rādhāmohanamandiraṃ jagamiṣoścandrāvalīmandirād-
rādho kṣemamiti priyasya vacanaṃ śrutvāha candrāvalī /
kṣemaṃ kaṃsa tataḥ priyaḥ prakupitaḥ kaṃsaḥ kva dṛṣṭastvayā
rādhā kveti tayoḥ prisannamanasorhāsodgamaḥ pātu vaḥ //

ākṛṣṭe yudhi kārmuke samavadadvāmaḥ karo dakṣiṇaṃ
re re dakṣiṇahasta bhojanamahādānādi te kurvataḥ /
paścādgantumayuktamityatha punaḥ sopyabravīdadravaṃ
praṣṭuṃ rāghavamāśu rāvaṇaśirovṛndāni bhindāni kim //

dṛṣṭaḥ kvāpi sa keśavo vrajavadhūmādāya kāṃcidgataḥ
sarvā eva hi vañcitāḥ khula vayaṃ sonveṣaṇīyo yadi /
dve dve gacchata ityudīrya sahasā rādhāṃ gṛhītvā kare
gopīveṣadharo nikuñjabhavanaṃ prāpto hariḥ pātu vaḥ //

mātastarṇakarakṣaṇāya yamunākacchaṃ na gacchāmyahaṃ
kasmādvatsa pinaṣṭi pīvarakucadvandvena gopījanaḥ /
bhrūbhaṅgairvinivāritopi bahuśo jalpanyaśodāgrato
gopībhiḥ karapadmamudritamukhaḥ pāyātsa vaḥ keśavaḥ //

saṃdhyāṃ yatpraṇipatya lokapurato baddhāñjaliryācase
dhatse yacca nadīṃ vilajja śirasā tannāma soḍhaṃ mayā /
śrīryātāmṛtamanthane yadi hariṃ kasmādviṣaṃ bhakṣitaṃ
mā strīlaṃpaṭa māṃ spṛśeti gadito gauryā haraḥ pātu vaḥ //

kastvaṃ śūlī mṛgaya bhiṣajaṃ nīlakaṇṭhaḥ priyehaṃ
kekāmekāṃ vada paśupatirnaiva dṛśye viṣāṇe /
mugdhe sthāṇuḥ sa carati kathaṃ jīviteśaḥ śivāyā
gacchāṭavyāmiti hatavacāḥ pātu vaścandracūḍaḥ //

koyaṃ dvāri hariḥ prayāhyupavanaḥ śākhāmṛgasyātra kiṃ
kṛṣṇohaṃ dayite bibhemi sutarāṃ kṛṣṇādahaṃ vānarāt /
mugdhehaṃ madhusūdanaḥ piba latāṃ tāmeva tanmīvale
itthaṃ nirvacanīkṛto dayitayā hrīto hariḥ pātu vaḥ //

nirlajja hare kimidaṃ pramadānugataḥ sadā paribhramasi /

mugdhe tvatsaṃparkātpramado bhavatīti kiṃ citram //

śaṭha varṇayāmi bhavato nārīṇāmuparibhūyasī prītiḥ /

pralapasi kimasaṃbaddhaṃ kasyāriṣu vidyate prema //

vyāmohayasi kimevaṃ rāmāsaktiṃ bravīmi bhavadīyām /

jyeṣṭhe bhrātari rāme na kriyatāṃ kathamivāsaktiḥ //

kiṃ māmevaṃ bhramayasi śocāmi vyasanameva bhavadīyam /

niṣkāraṇakupitāyāṃ tvayi kathaya kimalpakaṃ vyasanam //

vakravacanairamībhirgopavadhūmiti naruttarīkṛtya /

maṇḍalitagurupayodharamupagūḍhaṃ pātu vaḥ śaureḥ //

ayi saṃprasīda pārvati śivopi tava pādayornipatitoham /

śiva iti kathaṃ hi jalpasi sarudhiragajacarmasaṃvītaḥ //

śiva iti yadi tava gadite dviguṇo roṣo bhavāmyahaṃ sthāṇuḥ /

sthānurasi satyametaccetasi bhavato na kiṃcidapi //

tyaja ruṣamavehi mānini māmīśvaramarcitaḥ tribhuvanasya /

tryambaka yadīśvarastvaṃ nagnaḥ kiṃ dhūlidhūsaritaḥ //

saṃprati kimatra vakṣyasi paśupatireṣosmi pāṇḍurakapole /

paśupatireva na gaṇayasi yuktāyuktāni yasmāttvam //

mugdhe bhramasi kimevaṃ satyamimaṃ māṃ bhavaṃ vijānīhi /

satyaṃ bhavosi śaṭha he yenātivicitrarūposi //

paṇḍitabādastava yadi lokehaṃ tryambako vidita eṣaḥ /

ambā hyekāpi na te prajalpasi tvaṃ kutastisraḥ //

vādo mahānihaiva hi tathā vijānīhyanaṅgadahanaṃ mām /

dagdhamidamaṅgamaṅgaṃ tvayā mamaivedṛśaiścaritaiḥ //

saṃdhyāpraṇāmadoṣādyonunayati taṃ vijitya pārvatyā /

āliṅgitaśca sarabhasamurasā vai haratu duritaṃ vaḥ //

bhava niḥsnehastvaṃ me na bhavāmyevaṃ yathā tvayā gaditam /

niḥsnehatābhilāṣastava devi kutaḥ samutpannaḥ //

kusṛtibhiralametābhiḥ kimarthamuparisthitā nadīyaṃ te /

kā narakapālamālā mamoparisthā gṛhāṇaitāḥ //

janamanurāgiṇamevaṃ saṃtāpayasi vyalīkakaraṇena /

tava narakapālapaṅktibhiravaśyamevopari stheyam //

kiṃ kupitosi tyaja ruṣamapanayatāṃ vigrahaṃ mayā hi bhavān /

saha vigraho bhavatyā na jātu vighāṭiṣyatesmākam //

gaṅgāvigrahakaluṣāmiti śivavacanairniruttarāṃ gaurīm /

parihāsya yonuninye sa karotu śivaḥ śivaṃ bhavatām //

vijaye kuśalastryakṣo na krīḍitumahamanena saha śaktā /

vijaye kuśalosmi na tu tryakṣokṣadvayamidaṃ pāṇau //

kiṃ me durodareṇa prayātu yadi gaṇapatirna tebhimataḥ /

kaḥ pradveṣṭi vināyakamahilokaḥ kiṃ na jānāsi //

vasurahitena krīḍā bhavatā saha kīdṛśī na jihreṣi /

kiṃ vasubhinnamatomūnsurāsurāneva paśya puraḥ //

candragrahaṇena vinā nāsmi rame kiṃ pravartayasyevam /

devyai yadi rucitamidaṃ nandinnāhvayatāṃ rāhuḥ //

hā rāhau nikaṭasthe sitadaṃṣṭre bhayakṛti ratiḥ kasya /

yadi necchasi tattyaktaḥ saṃpratyevaiṣa hārāhiḥ //

āropayasi mudhā kiṃ nāhamabhijñā tvadaṅkasya /

divyaṃ varṣasahasraṃ sthitvaivaṃ yuktamabhidhātum //

itthaṃ paśupatipeśalapāśakalīlāprayuktavakrokteḥ /

harṣavaśataralatārakamānanamavyādbhavānyā vaḥ //

aṅgulyā kaḥ kavāṭe praharati kuṭilo mādhavaḥ kiṃ vasanto
no cakrī kiṃ kulālo nahi dharaṇidharaḥ kiṃ praṇīndro dvijihvaḥ /
mugdhe ghorāhimāthī kimuta khagapatirno hariḥ kiṃ kapīndra
itthaṃ lakṣmyā kṛtosau pratihatavacanaḥ pātulakṣmīdhavo vaḥ //

khedaḥ kiṃ khalu dayite na vetsi ravimaṇḍalaṃ jagadviditam /

na krodhaḥ kartavyo jalacaramūrdhvaṃ na jātu paśyāmaḥ //

kopastyaktuṃ yogyo yasya pipāsā na saṃbhavati /

saṃtyaja mānini mānaṃ kiṃ mānenādhunā mamānena //

kiṃ tena kila kāvyena mṛdyamānasya yasya tāḥ /

udadheriva nāyānti rasāmṛtaparamparāḥ //

kiṃ kavestasya kāvyena kiṃ kāṇḍena dhanuṣmataḥ /

parasya hṛdaye lagnaṃ na ghūrṇayati yacchiraḥ //

apragalbhapadanyāsā jananīrāgahetavaḥ /

santyeke bahulālāpāḥ kavayo bālakā iva //

kiṃ tena kāvyamadhunā plāvitā rasanirjharaiḥ /

jaḍātmānopi no yasya bhavantyaṅkuritān tarāḥ //

navortho jātiragrāmyā śleṣokliṣṭaḥ sphuto rasaḥ /

vikaṭākṣarabandhaśca kṛtsnamekatra duṣkaram //

mukhamātreṇa kāvyasya karotyahṛdayo janaḥ /

chāyāmachāmapi śyāmāṃ rāhustārāpateriva //

boddhāromatsaragrastā vibhavaḥ smayadūṣitāḥ /

abodhopahatāścānye jīrnamaṅge subhāṣitam //

padadvayasya saṃdhānaṃ kartumapratibhāḥ khalāḥ /

tathāpi parakāvyeṣu duṣkareṣvapyasaṃbhramāḥ //

kva doṣotra mayā labhya iti saṃcintya cetasā /

khalaḥ kāvyeṣu sādhūnāṃ śravaṇāya pravartate //

upapattibhiramlānā nopadeśaiḥ kadarthitāḥ /

svasaṃvedanasaṃvedyasārāḥ sahṛdayoktayaḥ //

keṣāṃcidvāci śukavatpareṣāṃ hṛdi mūkavat /

kasyāpyā hṛdayādvaktre valgu valganti sūktayaḥ //

bahūni naraśīrṣāṇi lomaśāni bṛhanti ca /

grīvāsu pratibaddhāni kiṃcitteṣu sakarṇakam //

sādhvīva bhāratī bhāti sūktisadvratacāriṇī /

grāmyārthavastusaṃsparśabahiraṅgā mahākaveḥ //

te vandyāste mahātmānasteṣāṃ loke sthiraṃ yaśaḥ /

yairnibaddhāni kāvyānī ye vā kāvyeṣu kīrtitāḥ //

prasannāḥ kāntihāriṇyo nānāśleṣavicakṣaṇāḥ /

bhavanti kasyacitpuṇyairmukhe vāco gṛhe striyaḥ //

kavīnāṃ mahatāṃ sūktairgūḍhārthāntarasūcibhiḥ /

vidhyamānaśrutermā bhūhurjanasya kathaṃ vyathā //

yāsyati sajjanahastaṃ ramayiṣyati taṃ bhavecca nirdoṣā /

utpāditayāpi kavistāmyati kathayā duhitreva //

avasarapaṭhitaṃ sarvaṃ subhāṣitatvaṃ prayātpasūktamapi /

kṣudhi kadaśanamapi nitarāṃ bhoktuḥ saṃpadyate svādu //

durjanahutāśataptaṃ kāvyasuvarṇaṃ viśuddhimupayāti /

darśayitavyaṃ tasmānmatsarimanasaḥ prayatnena //

gaṇayanti nāpaśabdaṃ na vṛttabhaṅgaṃ kṣatiṃ na cārthasya /

rasikatvenākulitā veśyāpatayaḥ kukavayaśca //

vipulahṛdayābhiyogye khidyati kāvye jaḍo na maurkhye sve /

nindati kañcukameva prāyaḥ śuṣkastanā nārī //

khyātiṃ gamayati sujanaḥ sukavirvidadhāti kevalaṃ kāvyam /

puṣṇāti kamalamambho lakṣmyā tu ravirniyojayati //

vyākhyātumeva kecitkuśalāḥ śāstraṃ prayoktumalamanye /

upanāmayati karonnaṃ rasāṃstu jihbaiva jānāti //

jivita iva kaṇṭhagate sūkte duḥkhāsikā kavestāvat /

nayanavikāsavidhāyī sacetanābhyāgamo yāvat //

pratīyamānaṃ punaranyadeva
vastvasti vāṇīṣu mahākavīnām /
yattatprasiddhāvayavātirikta-
mābhāti lāvaṇyamivāṅganāsu //

kaverabhiprāyamaśabdagocaraṃ
sphurantamārdreṣu padeṣu kevalam /
vadadbhiraṅgaiḥ kṛtaromavikriyair-
janasya tūṣṇīṃbhavatoyamañjaliḥ //

sahṛdayāḥ kavigumphanikāsu ye
katipayāsta ime na viśṛṅkhalāḥ /
rasamayīṣu latāsviva ṣaṭpadā
hṛdayasārajuṣo na mukhaspṛśaḥ //

khyātā narādhipatayaḥ kavisaṃśrayeṇa
rājāśrayeṇa ca gatāḥ kavayaḥ prasiddhim /
rājñā samosti na kaveḥ paramopakārī
rājño na cāsti kavinā sadṛśaḥ sahāyaḥ //

cetaḥprasādajananaḥ vibuddhottamānām-
ānandi sarvarasayuktamatiprasannam /
kāvyaṃ khalasya na karoti hṛdi pratiṣṭhāṃ
pīyūṣapānamiva vaktravivarti rāhoḥ //

baddhā yadarpaṇarasena vimardapūrvam-
arthānkathaṃ jhaṭiti tānprakṛtānna dadyuḥ /
caurā ivātimṛdavo mahatāṃ kavīnām-
arthāntarāṇyapi haṭhādvitaranti śabdāḥ //

tatkiṃ kāvyamanalpapītamadhuvatkuryānna yaddhṛdgataṃ
mātsaryāvṛtacetasāṃ rasavaśādapyudgatiṃ lomasu /
kampaṃ mūrdhni kapolayugmamaruṇaṃ bāṣpāvile locane
adhyāropitavastukīrtanaparaṃ vācaḥ karālambanam //

ye tāvatsvaguṇopabṛṃhitadhiyasteṣāmaraṇyaṃ jagad-
yepyete kṛtamatsarāḥ paraguṇaṃ svapnepi necchanti te /
anyeṣāmanurāgiṇāṃ kvacidapi snigdhaṃ mano nirvṛtā-
vitthaṃ yāntu tapovanāni mahatāṃ sūktāni manyedhunā //

yā sādhūniva sādhuvādamukharānmātsaryamūkānapi
proccairno kurute satāṃ matimatāṃ dṛṣṭirna sā vāstavī /
yā yātāḥ śrutigocaraṃ ca sahasā harṣollasatkaṃdharās-
tiryañcopi na muktaśaṣpakavalāstāḥ kiṃ kavīnāṃ giraḥ //

svecchābhaṅgurabhāgyameghataḍitaḥ śakyā na roddhuṃ śriyaḥ
prāṇānāṃ satataṃ prayāṇapaṭahaśraddhā na viśrāmyati /
trāṇaṃ yetra yaśomaye vapuṣi vaḥ kurvanti kāvyāmṛtais-
tānārādhyapade vidhatta sukavīnnirgarvamurvīśvarāḥ //

he rājānastyajata sukavipremabandhe virodhaṃ
śuddhā kīrtiḥ sphurati bhavatāṃ nūnametatprasādāt /
tuṣṭairbaddhaṃ tadalaghu raghusvāminaḥ saccaritraṃ
ruṣṭairnītastribhuvanajayī hāsyamārgaṃ daśāsyaḥ //

namo namaḥ kāvyarasāya tasmai
niṣiktamantaḥ pṛṣatāpi yasya /
suvarṇatāṃ vaktramupaiti sādhor-
durvarṇatāṃ yāti ca durjanasya //

ajñātapāṇḍityarahasyamudrā
ye kāvyamārge dadhatebhimānam /
te gāruḍīyānanadhītya mantrān-
hālāhalāsvādanamārabhante //

sarasvatīmāturabhūcciraṃ na yaḥ
kavitvapāṇḍityaghanastanaṃdhayaḥ /
kathaṃ sa sarvāṅgamanāptasauṣṭhavo
dināddinaṃ prauḍhiviśeṣamaśnute //

vitīrṇaśikṣā iva hṛtpadastha-
sarasvatīvāhanarājahaṃsaiḥ /
ye kṣīranīrapravibhāgadakṣā
vivekinaste kavayo jayanti //

kāvyāmṛtaṃ durjanarāhunītaṃ
prāpyaṃ bhavenno sumonajanasya /
saccakramavyājavirājamānat-
aikṣṇyaprakarṣaṃ yadi nāma na syāt //

vinā na sāhityavidāparatra
guṇaḥ kathaṃcitprathate kavīnām /
ālambate tatkṣaṇamambhasīva
vistāramanyatra na tailabinduḥ //

atyarthavakratvamanarthakaṃ yā
śūnyā tu sarvānyaguṇairvyanakti /
aspṛśyatādūṣitayā tayā kiṃ
tucchaśvapucchacchaṭayeva vācā //

nīcastanotvaśru nitāntakārṣṇyaṃ
puṣṇātu sādharmyabhṛdañjanena /
vinā tu jāyeta kathaṃ tadīya-
kṣodena sārasvatadṛkprasādaḥ //

arthosticenna padaśuddhirathāsti sāpi
no rītirasti yadi sā ghaṭanā kutastyā /
sāpyasti cenna navavakragatistadetad-
vyarthaṃ vinā rasamaho gahanaṃ kavitvam //

ślāghyaiva vakrimagatirghanadārḍhyabandhos-
tasyāḥ kavipravarasūktidhanurlatāyāḥ /
karṇāntikapraṇayabhāji guṇe yadīye
cetāṃsi matsaravatāṃ jhaṭiti truṭanti //

yātāste rasasārasaṃgrahavidhiṃ niṣpīḍya niṣpīḍya ye
vāktatvekṣulatāṃ purā katipaye tattvaspṛśaścakrire /
jāyantedya yathāyathaṃ tu kavayaste tatra saṃtanvate
yenuprāsakaṭhoracitrayamakaśleṣādiśalkoccayam //

paraślokānstokānanudivasamabhyasya nanu ye
catuṣpādīṃ kuryurbahava iha te santi kavayaḥ /
avicchinnodgacchajjaladhilaharīrītisuhṛdaḥ
suhṛdyā vaiśadyaṃ dadhati kila keṣāmcana giraḥ //

hemno bhāraśatāni vā madamucāṃ vṛndāni vā dantināṃ
śrīharṣeṇa samarpitāni guṇine bāṇāya kutrādya tat /
yā bāṇena tu tasya sūktivisarairuṭṭaṅkitāḥ kīrtayas-
tāḥ kalpapralayepi yānti na manāṅmanye parimlānatām //

dhanyāḥ śūcīni surabhīṇi guṇombhitāni
vāgvīrudhaḥ svavadanopavanodgatāyāḥ /
uccitya sūktikusumāni satāṃvivikta-
varṇāni karṇapulineṣvavataṃsayanti //

tenantavāṅmayamahārṇavadṛṣṭapārāḥ
sāṃyātrikā iva mahākavayo jayanti /
yatsūktipelavalavaṅgalavairvaimi
santaḥ sadaḥ suvadanānyadhivāsayanti //

trailokyabhūṣaṇamaṇirguṇivargabandhur-
ekaścakāsti kavitā savitā dvitīyaḥ /
śaṃsanti yasya mahimātiśayaṃ śirobhiḥ
pādagrahaṃ vidadhataḥ pṛthivībhṛtopi //

śabdārthamātramapi ye na vidanti tepi
yāṃ mūrchanāmiva mṛgāḥ śravaṇaiḥ pibantaḥ /
saṃruddhasarvakaraṇaprasarā bhavanti
citrasthitā iva kavīndragiraṃ numastām //

asthāne gamitā layaṃ hatadhiyāṃ vāgdevatā kalpate
dhikkārāya parābhavāya mahate tāpāya pāpāya vā /
sthāne tu vyayitā satāṃ prabhavati prakhyātaye bhūtaye
cetonirvṛtaye paropakṛtaye prānte śivāvāptaye //

valmīkaprabhaveṇa rāmanṛpatirvyāsena dharmātmajo
vyākhyātaḥ kila kālidāsakavinā śrīvikramāṅko nṛpaḥ /
bhojaścittapabihlaṇaprabhṛtibhiḥ karṇopi vidyāpateḥ
khyātiṃ yānti nireśvarāḥ kavivaraiḥ sphārairna bherīravaiḥ //

bhujataruvanacchāyāṃ yesāṃ niṣevya mahaujasāṃ
jaladhiraśanā medinyāsīdasāvakutobhayā /
smṛtimapi na te yānti kṣmāpā vinā yadanugrahaṃ
prakṛtimahate kurmastasmai namaḥ kavikarmaṇe //

yepyāsannibhakumbhaśāyitapadā yepi śriyaṃ lebhire
yeṣāmapyavasanpurā yuvatayo geheṣvahaścandrikāḥ /
tāṃllokoyamavaiti lokatilakānsvapnepyajātāniva
bhrātaḥ satkavikṛtya kiṃ stutiśatairandhaṃ jagattvāṃ vinā //

sphāreṇa saurabhabhareṇa kimeṇanābhes-
taddhānasāramapi sāramasārameva /
sraksaumanasyapi na puṣyati saumanasyaṃ
prasyandate yadi madhudravamuktidevī //

prayacchati camatkṛtiṃ viracanāvidhau cetasaḥ
sabhāsu paṭhito bhavatyasamasādhuvādāptaye /
prathāmupagatastanotyatitarāmudāraṃ yaśo
na puṣyati manorathaṃ kamiva kāvyacintāmaṇiḥ //

yaḥ satpadasthamiva kāvyamadhu prasannaṃ
muṣṇanparasya tanute nijapadmamadhye /
asthānadoṣajaniteva pipīlakālī
kālī vibhāti likhitākṣarapaṅktirasya //

yaḥ syātkevalalakṣyalakṣaṇarato no tarkasaṃparkabhṛn-
nālaṃkāravicāracārudhiṣaṇaḥ kāvyajñaśikṣojjhitaḥ /
tasmāccedrasaśāli kāvyamudayedekāntataḥ sundaraṃ
prāsādo dhavalastadā kṣitipateḥ kākasya kārṣṇyādbhavet //

svaprajñayā kuñcikayeva kaṃcit-
sārasvataṃ vakrimabhaṅgibhājam /
kavīśvaraḥ kopi padārthakośa-
muddhāṭya viśvābharaṇaṃ karoti //

daivīrgiraḥ kepi kṛtārthayanti
tāḥ kuṇṭhayantyeva punarvimūḍhāḥ /
yā vipruṣaḥ śuktimukheṣu daivyas-
tā eva muktā na tu cātakeṣu //

pariśramajñaṃ janamantareṇa
maunavrataṃ bibhrati vāgminopi /
vācaṃyamāḥ santi vinā vasantaḥ
puṃskokilāḥ pañcamacañcavopi //

vyālāśca rāhuśca sudhāprasādāj-
jihvāśironigrahamugramāpuḥ /
itīva bhītāḥ piśunā bhavanti
parāṅmukhāḥ kāvyarasāmṛteṣu //

sākūtaṃ nijasaṃvidekaviṣayaṃ tattvaṃ sacetā bruvan-
nagre nūnamabodhamohitadhiyāṃ hāsyatvamāyāsyati /
tadyuktaṃ viduṣo janasya jaḍavajjoṣaṃ nu nāmāsituṃ
jātyandhaṃ pratirūpavarṇanavidhau koyaṃ vṛthaivodyamaḥ //

jayanti jitamatsarāḥ parahitārthamabhyudyatāḥ
parābhyudayasusthitāḥ paravipattikhedākulāḥ /
mahāpuruṣasatkathāśravaṇajātakautūhalāḥ
samastaduritārṇavaprakaṭasetavaḥ sādhavaḥ //

paraparivāde mūkaḥ paranārīdarśanepi jātyandhaḥ /

paṅguḥ paradhanaharaṇe sa jayati loke mahāpuruṣaḥ //

saṃpatsu mahatāṃ ceto bhavatyutpalakomalam /

āpatsu ca mahāśailaśilāsaṃghātakarkaśam //

kusumastabakasyeva dvayī mṛttirmanasvinaḥ /

mūrdhni vā sarvalokasya śīryate vana eva vā //

upakāreṇa dūyante na sahantenukampitām /

āpatsvapi durārādhyā nityaduḥkhā manasvinaḥ //

jalasekena vardhante taravo nāśmasaṃcayāḥ /

bhavyo hi dravyatāmeti kriyāṃ prāpya tathāvidhām //

avṛttibhayamantyānāṃ madhyānāṃ maraṇādbhayam /

uttamānāṃ tu sattvānāmavamānātparaṃ bhayam //

tāpaṃ hanti sukhaṃ sūte jīvayatyujjvalaṃ yaśaḥ /

amṛtasya prakāroyaṃ durlabhaḥ sādhusaṃgamaḥ //

rasāyanamayī śītā paramānandadāyinī /

nānandayati kaṃ nāma sādhusaṃgaticandrikā //

sādhusaṅgatarorjātaṃ vivekakusumaṃ śubham /

rakṣanti ye mahātmāno bhājanaṃ te phalaśriyaḥ //

śūnyamākīrṇatāmeti mṛtyurapyutsavāyate /

āpatsaṃpadivābhāti vidvajjanasamāgame //

himamāpatsarojinyā mohanīhāramārutaḥ /

jayatyeko jagatyasminsādhuḥ sādhusamāgamaḥ //

paraṃ vivardhanaṃ buddherajñānataruśātanam /

samutsāraṇamādhīnāṃ viddhi sādhusamāgamam //

yaḥ snātaḥ śītasitayā sādhusaṃgatigaṅgayā /

kiṃ tasya dānaiḥ kiṃ tīrthaiḥ kiṃ tapobhiḥ kimadhvaraiḥ //

hṛdayāni satāmeva kaṭhinānīti me matiḥ /

khalavāgviśikhaistīkṣṇairbhidyante na manāgyataḥ //

āḥ kimarthamidaṃ cetaḥ satāmambhodhidurbharam /

iti krudheva durvedhāḥ paraduḥkhairapūrayat //

kāco maṇirmaṇiḥ kāco yeṣāṃ tenye hi dehinaḥ /

santi te sudhiyo yeṣāṃ kācaḥ kāco maṇirmaṇiḥ //

doṣānapi guṇīkartuṃ doṣīkartuṃ guṇānapi /

śakto vādī na tattathyaṃ doṣā guṇā guṇāḥ //

guṇarāśimahābhāranirbharāpūritāntarāḥ /

santo gauravamāyānti yadi tatra kimadbhutam //

svātmanyeva layaṃ yātu tādṛśo guṇināṃ guṇaḥ /

svayaṃ prakhyāpyamānopi yastṛṇāya na manyate //

guṇavajjanasaṃparkādyāti svalpopi gauravam /

puṣpamālānuṣaṅgeṇa tṛṇaṃ śirasi dhāryate //

suvṛttasyaikarūpasya paraprītyai dhṛtonnateḥ /

sādhoḥ stanayugasyeva patanaṃ kasya tuṣṭaye //

udeti savitā rakto rakta evāstameti ca /

saṃpatau ca vipatau ca mahatāmekarūpatā //

pātena kanduka ivotpatatyāryaḥ patannapi /

tathā tvanāryaḥ patati mṛtpiṇḍapatanaṃ yathā //

pātitopi karāghātairutpatatyeva kandukaḥ /

prāyeṇa hi suvṛttānāmasthāyinyo vipattayaḥ //

ghyutopyudgacchati punaḥ prajñāvānna tu mūḍhadhīḥ /

kandukaḥ patanotthāyī na tu kāntākucadvayī //

apekṣante na ca snehaṃ na pātraṃ na daśāntaram /

sadā lokahite yuktā ratnadīpā ivottamāḥ //

nirguṇeṣvapi sattveṣu dayāṃ kurvanti sādhavaḥ /

nahi saṃharate jyotsnāṃ candraścaṇḍālaveśmani //

nālokaḥ kriyate sūrye bhūḥ pratīpaṃ na dhāryate /

nahi pratyupakārāṇāmapekṣā satsu vidyate //

apakurvannapi prāyaḥ prāpnoti mahataḥ śubham /
dahantamapyaurvamagniṃ saṃtarapayati vāridhiḥ // Qsv0227-3 kasyāpi
satpakṣā ṛjavaḥ śuddhāḥ saphalā guṇasevinaḥ dṛṣṭvāpi dṛśyate dṛśyaṃ śrutvāpi śrūyate punaḥ /
satyaṃ na sādhuvṛttasya dṛśyate punaruktatā //

satpakṣā ṛjavaḥ śuddhāḥ saphalā guṇasevinaḥ /

tulyairapi guṇaiścitraṃ santaḥ santaḥ śarāḥ śarāḥ //

lābhapraṇayino nīcā mānakāmā manasvinaḥ /

madguḥ sarasi matsyārthī haṃsasyeṣṭā prasannatā //

paraduḥkhaṃ samākarṇya svabhāvasaralo janaḥ /

upakārāsamarthatvātprāpnoti hṛdaye vyathām //

te vandyāste kṛtinaḥ ślāghyā teṣāṃ hi janmanotpattiḥ /

yairujjhitātmakāryaiḥ suhṛdāmarthā hi sādhyante //

aśaṭhamalolamajihmaṃ tyāginamanurāgiṇaṃ viśeṣajñam /

yadi nāśrayati naraṃ śrīḥ śrīreva hi vañcitā tatra //

ārogyaṃ vidvattā sajjanamaittrī mahākule janma /

svādhīnatā ca puṃsāṃ mahadaiśvaryaṃ vināpyarthaiḥ //

svalpāpi sādhusaṃpadbhogyā mahatāṃ na pṛthvyapi khalaśrīḥ /

sārasameva payastṛṣamapaharati na vāridherjātu //

na bhavati bhavati ca na ciraṃ bhavati ciraṃ celphalo visaṃvadati /

manyuḥ satpuruṣāṇāṃ tulyaḥ snehena nīcānām //

doṣo guṇāya guṇināṃ mahadapi doṣāya doṣiṇāṃ sukṛtam /

tṛṇamiva dugdhāya gavāṃ dugdhamiva viṣāya sarpāṇām //

viṣamagatā api na budhāḥ paribhavamiśrāṃ śriyaṃ hi vāñchanti /

na pibanti bhaumamambhaḥ sarajasamiti cātakā ete //

yogyatayaiva vināśaṃ prāyonāryeṣu yānti guṇavantaḥ /

sphuṭavacanā eva śukāḥ pañjarabandhaṃ niṣevante //

sakṛdapi dṛṣṭvā puruṣaṃ prājñāstulayanti sāraphalgutvam /

hastatulayāpi nipuṇāḥ palaparimāṇaṃ vijānanti //

sujano na yāti vairaṃ parahitanirato vināśakālepi /

chedepi candanataruḥ surabhayati mukhaṃ kuṭhārasya //

nirguṇamapyanuraktaṃ prāyo na samāśritaṃ jahati santaḥ /

sahavṛddhikṣayabhājaṃ vahati śaśāṅkaḥ kalaṅkamapi //

antyāvasthopi budhaḥ svaguṇaṃ na jahāti jātiśuddhatayā /

na śvetabhāvamujjhati śaṅkhaḥ śikhibhuktamuktopi //

doṣamapi guṇavati jane dṛṣṭvā guṇarāgiṇo na khidyante /

prītyaiva śaśini patitaṃ paśyati lokaḥ kalaṅkamapi //

sāptapadīnaṃ sakhyaṃ bhavetprakṛtyā viśuddhacittānām /

kimutānyonyaguṇakathāvisrambhanibaddhabhāvānām //

spṛhaṇīyāḥ kasya na te sumateḥ saralāśayā mahātmānaḥ /

trayamapi yeṣāṃ sadṛśaṃ hṛdayaṃ vacanaṃ tathācāraḥ //

guṇinaḥ samīpavartī pūjyo lokasya guṇavihīnopi /

vimalekṣaṇaprasaṅkādañjanamāpnoti kāṇākṣi //

sahasiddhamidaṃ mahatāṃ dhaneṣvanāsthā guṇeṣu kṛpaṇatvam /

paraduḥkhe kātaratā mahacca dhairyaṃ svaduḥkheṣu //

atikupitā api sujanā yogena mṛdūbhavanti na tu nīcāḥ /

hemnaḥ kaṭhinasyāpi dravaṇopāyosti na tṛṇānām //

upakṛtisāhasikatayā kṣatimapi gaṇayanti no guṇinaḥ /

janayanti hi prakāśaṃ dīpaśikhāḥ svāṅgadāhena //

raktatvaṃ kamalānāṃ satpuruṣāṇāṃ paropakāritvam /

asatāṃ ca nirdayatvaṃ svabhāvasiddhaṃ triṣu tritayam //

upakartumaprakāśaṃ kṣantuṃ nyūneṣvayācitaṃ dātum /

abhisaṃdhātuṃ ca guṇaiḥ śateṣu kecidvijānanti //

guṇini guṇajño ramate nāguṇaśīlasya guṇini paritoṣaḥ /

alireti vanātkamalaṃ na dardurastānnivāsopi //

ādau tu mandamandāni madhye samarasāni ca /

ante snehāyamānāni saṃgatāni budhaiḥ saha //

iyamunnatasattvaśālināṃ
mahatāṃ kāpi kaṭhoracittatā /
upakṛtya bhavanti dūrataḥ
parataḥ pratyupakāraśaṅkayā //

upakāriṇi vītamatsare vā
sadayatvaṃ yadi tatra kotirekaḥ /
ahite sahasāparāddhalabdhe
saghṛṇaṃ yasya manaḥ satāṃ sa dhuryaḥ //

ādimadhyanidhaneṣu sauhṛdaṃ
sajjane bhavati netare jane /
chedatāḍananigharṣatāpanair-
nānyabhāvamupayāti kāñcanam //

dīpāḥ sthitaṃ vastu vibhāvayanti
kulapradīpāstu bhavanti kecit /
ciravyatītānapi pūrvajānye
prakāśayanti svaguṇaprakarṣāt //

tuṅgātmanāḥ tuṅgatarāḥ samarthā
manorujaṃ dhvaṃsayituṃ na nīcāḥ /
dhārādharā eva dharādharāṇāṃ
nidāghadāvaughaharā na nadyaḥ //

guṇā guṇajñeṣu guṇībhavanti
te nirguṇaṃ prāpya bhavanti doṣāḥ /
susvādutoyaprabhavā hi nadyaḥ
samudramāsādya bhavantyapeyāḥ //

tṛṇāni nonmūlayati prabhañjano
mṛdūni nīcaiḥ praṇatāni sarvaśaḥ /
samucchritāneva tarūnprabādhate
mahānmahatsveva karoti vikriyām //

cirāya satsaṃgamaśuddhamānaso
na yātyasatsaṃgatamātmavānnaraḥ /
manoharendīvarakhaṇḍagocaro
na jātu bhṛṅgaḥ kuṇape nilīyate //

api vibhavavihīnaḥ pracyuto vā svadeśān-
nahi khalajanasevāṃ prārthayatyunnatātmā /
tanu tṛṇamupabhuṅkte na kṣudhārtopi siṃhaḥ
pibati rudhiramuṣṇaṃ prāyaśaḥ kuñjarāṇām //

vitte tyāgaḥ kṣamā śaktau duḥkhe dainyavihīnatā /

nirdambhatā sadācāre svabhāvoyaṃ mahātmanām //

sukhalavadaśāharṣaklaivye khalaḥ khalu khelate
skhalati bhajate leśakleśe viṣādaviṣūcikām /
bhavati na satāṃ darpoddāmā na dainyamayī matir-
durabhibhavatā gambhīrāṇāṃ sukheṣvasukheṣu ca //

svāmye peśalatā guṇe praṇayitā harṣe nirutsekatā
mantre saṃvṛtatā śrute sumatitā vittodaye tyāgitā /
sādhau sādaratā khale vimukhatā pāpe paraṃ bhīrutā
duḥkhe kleśasahiṣṇutā ca mahatāṃ kalyāṇamākāṅkṣati //

vipadi dhairyamathābhyudaye kṣamā
sadasi vākpaṭutā yudhi vikramaḥ /
yaśasi cābhiratirvyasanaṃ śrute
prakṛtisiddhamidaṃ hi mahātmanām //

idaṃ hi māhātmyaviśeṣasūcakaṃ
vadanti cihnaṃ mahatāṃ manīṣiṇaḥ /
mano yadeṣāṃ sukhaduḥkhasaṃbhave
prayāti no harṣaviṣādavaśyatām //

subhāṣitaiḥ prītiranunnatiḥ śriyā
parārthaniṣpattipaṭīyasī kriyā /
guṇeṣvatṛptirguṇavatsu cādaro
nigūḍhametaccaritaṃ mahātmanām //

satyaṃ guṇā guṇavatāṃ vidhivaiparītyād-
yatnārjitā api kalau viphalā bhavanti /
sāphalyamasti sutarāmidameva teṣāṃ
yattāpayanti hṛdayāni punaḥ khalānām //

yadvañcanāhitamatirbahu cāṭugarbhaṃ
kāryonmukhaḥ khalajanaḥ kṛtakaṃ bravīti /
tatsādhavo na na vidanti vidanti kiṃ tu
kartuṃ vṛthā praṇayamasya na pārayanti //

pāpaṃ samācarati vītaghṛṇo jaghanyaḥ
prāpyāpadaṃ saghṛṇa eva tu madhyabuddhiḥ /
prāṇātyayepi na tu sādhujanaḥ suvṛttaṃ
velāṃ samudra iva laṅghayituṃ samarthaḥ //

śuddhiḥ sa eva kulajaśca sa eva dhīraḥ
ślāghyo vipatsvapi na muñcati yaḥ svabhāvam /
taptaṃ yathā dinakarasya marīcijālair-
dehaṃ tyajedapi himaṃ na tu śītalatvam //

yāñcāpadaṃ maraṇaduḥkhamivānubhāvya
dattena kiṃ khalu bhavatyatibhūyasāpi /
kalpadrumānparihasanta iveha santaḥ
saṃkalpitairatidadatyakadarthitaṃ yat //

te sādhavo bhuvanamaṇḍalamaulibhūtā
ye sādhutāṃ nirupakāriṣu darśayanti /
ātmaprayojanavaśīkṛtakhinnadehaḥ
pūrvopakāriṣu khalopi hi sānukampaḥ //

nāntarvicintayati kiṃcidapi pratīpam-
akopitopi sujanaḥ piśunena pāpam /
arkadviṣopi hi mukhe patitāgrabhāgās-
tārāpateramṛtameva karāḥ kiranti //

ākopitopi kulajo na vadatyavācyaṃ
niṣpīḍito madhurameva vametkilekṣuḥ /
nīco jano guṇaśatairapi sevyamāno
hāseṣu tadvadati yatkalaheṣu vācyam //

nidantu nītinipuṇā athavā stuvantu
lakṣmīḥ parāpatatu gacchatu vā yatheccham /
adyaiva vā maraṇamastu yugāntare vā
nyāyyātpathaḥ pracalayanti padaṃ na dhīrāḥ //

hetoḥ kutopyasadṛśāḥ sujanā garīyaḥ
kāryaṃ nisargaguravaḥ sphuṭamārabhante /
utthāya kiṃ kalaśatopi na sindhunātham-
udvīcimālamapibadbhagavānagastyaḥ //

priyā nyāyyā vṛttirmalinamasubhaṅgepyasukaraṃ
hyasanto nābhyarthyāḥ suhṛdapi na yācyokṛśadhanaḥ /
vipadyuccaiḥ stheyaṃ padamanuvidheyaṃ ca mahatāṃ
satāṃ kenoddiṣṭaṃ viṣamamasidhārāvratamidam //

pradānaṃ succhannaṃ gṛhamupagate saṃbhramavidhir-
anutseko lakṣmyāpyanabhibhavanīyāḥ parakathāḥ /
priyaṃ kṛtvā maunaṃ sadasi kathanaṃ cāpyupakṛteḥ
śrutetyantāsaktiḥ puruṣamabhijātaṃ kathayati //

kasyādeśātkṣapayati tamaḥ saptasaptiḥ prajānāṃ
chāyāhetoḥ pathi viṭapināmañjaliḥ kena baddhaḥ /
abhyarthyante jalalavamucaḥ kena vā vṛṣṭihetor-
jātyaivaite parahitavidhau sādhavo baddhakakṣyā //

svaphalanicayaḥ śākhābhaṅgaṃ karoti vanaspater-
gamanamalasaṃ barhāṭopi karoti śikhaṇḍinaḥ /
caturagamano yo jātyāśvaḥ sa gauriva vāhyate
guṇavati jane prāyeṇaite guṇāḥ khalu vairiṇaḥ //

khyātiṃ yatra guṇā na yānti guṇinastatrādaraḥ syātkutaḥ
kiṃ kuryādbahuśikṣitopi puruṣaḥ pāṣāṇabhūte jane /
premārūḍhavilāsinīmadavaśavyāvṛttakaṇṭhasvanaḥ
sītkāro hi manoharopi badhire kiṃ nāma kuryādguṇam //

kṣudrāḥ santi sahasraśaḥ svabharaṇavyāpāramātronmukhāḥ
svārtho yasya parārtha eva sa pumānekaḥ satāmagraṇīḥ /
duṣpūrodarapūraṇāya pibati srotaḥpatiṃ vāḍavo
jīmūtastu nidāghatāpitajagatsaṃtāpavicchittaye //

namratvenonnamantaḥ paraguṇanutibhiḥ svānguṇānkhyāpayantaḥ
puṣṇantaḥ svīyamarthaṃ satatakṛtamahārambhayatnāḥ parārthe /
kṣāntyaivākṣeparūkṣākṣaramukharamukhādurmukhānduḥkhayantaḥ
santaḥ sāścaryacaryā jagati bahumatāḥ kasya nābhyarthanīyāḥ //

sajjanā eva sādhūnāṃ prathayanti guṇotkaram /

puṣpāṇāṃ saurabhaṃ prāyastanvate dikṣu mārutāḥ //

sādhureva pravīṇaḥ syātsadguṇāmṛtacarvaṇe /

navacūtāṅkurāsvādakuśalaḥ kokilaḥ kila //

prāyaḥ santyupadeśārhā dhīmanto na jaḍāśayāḥ /

tilāḥ kusumasaugandhyagrāhiṇo na yavāḥ kvacit //

manasvihṛdayaṃ dhatte raukṣyeṇaiva prasannatām /

bhasmanā makuraḥ prāyaḥ prasādaṃ labhatetarām //

uttamaḥ kleśavikṣobhaṃ kṣamaḥ soḍhuṃ nahītaraḥ /

maṇireva mahāśāṇagharṣaṇaṃ na tu mṛtkaṇaḥ //

jaḍe prabhavati prāyo duḥkhaṃ bibhrati sādhavaḥ /

sitāṃśāvudite padmāḥ saṃkocātaṅkadhāriṇaḥ //

guṇānāmantaraṃ prāyastajjño jānāti netaraḥ /

mālatīmallikāmodaṃ ghrāṇaṃ vetti na locanam //

svabhāvaṃ naiva muñcanti santaḥ saṃsargatosatām /

na tyajanti rutaṃ mañju kākasaṃparkataḥ pikāḥ //

saṃpattau komalaṃ cittaṃ sādhorāpadi karkaśam /

sukumāraṃ madhau pattraṃ taroḥ syātkaṭhinaṃ śucau //

svabhāvaṃ na jahātyantaḥ sādhurāpadgatopi san /

karpūraḥ pāvakapluṣṭaḥ saurabhaṃ bhajatetarām //

apyāpatsamayaḥ sādhoḥ prayāti ślāghanīyatām /

vidhorvidhuṃtudāskandavipatkālopi sundaraḥ //

dṛṣṭadurjanadaurātmyaḥ sajjane rajyate janaḥ /

āruhya parvataṃ pānthaḥ nirvṛtimetyalam //

kṣaṇakṣayiṇi sāpāye bhoge rajyanti nottamāḥ /

saṃtyajyāmbhojakiṃjalkaṃ haṃsāḥ prāśnanti śaivalam //

adhamaṃ bādhate bhūyo duḥkhāvego na tūttamam /

pāṇipādaṃ rujatyāśu śītasparśo na cakṣuṣī //

guṇavānsucirasthāyī daivenāpi na sahyate /

tiṣṭhatyekāṃ niśāṃ candraḥ śrīmānsaṃpūrṇamaṇḍalaḥ //

sarvatra guṇavāndeśe cakāsti prathatetarām /

maṇirmūrdhni gale bāhau pādapīṭhepi śobhate //

uttamaṃ suciraṃ naiva vipadobhibhavantyalam /

rāhugrasanasaṃbhūtā kṣaṇaṃ vicchāyatā vidhoḥ //

saṃtuṣyatyuttamaḥ stutyā dhanena mahatādhamaḥ /

prasīdanti japairdevā balibhirbhūtavigrahāḥ //

na kadācitsatāṃ cetaḥ prasaratyaghakarmasu /

jaleṣu drutamapyantaḥ sarpirāśyānatāṃ vrajet //

narāḥ saṃskārārhā jagati kila kecitsukṛtinaḥ
samānāyāṃ jātāvapi vayasi satyāmapi dhiyi /
ayaṃ dṛṣṭāntotra sphuṭaparicayādabhyasanataḥ
śukaḥ ślokānvaktuṃ prabhavati na kākaḥ kvacidapi //

dhanamapi paradattaṃ duḥkamaucityabhājāṃ
bhavati hṛdi tadevānandakārītareṣām /
malayajarasabindurbādhate netramantar-
janayati ca sa evāhlādamanyatra gātre //

sadvaṃśajasya paritāpanudaḥ suvṛtta-
śuddhātmanaḥ sakalalokavibhūṣaṇasya /
chidraṃ prajātamapi sādhujanasya daivān-
muktāmaṇeriva guṇāya bhavatyavaśyam //

gehaṃ durgatabandhurbhirgurugṛhaṃ chātrairahaṃkāribhir-
haṭṭaṃ pattanavañcakairmunijanaiḥ śāponmukhairāśramān /
siṃhādyaiśca vanaṃ khalairnṛpasabhāṃ cauraurdigantānapi
saṃkīrṇānyavalokya satyasaralaḥ sādhuḥ kva viśrāmyati //

sābhimānamasaṃbhāvyamaucityacyutamapriyam /

duḥkhāvamānadīnaṃ vā na vadanti guṇonnatāḥ //

bhavati subhagatvamadhikaṃ vistāritaparaguṇasya sujanasya /

vahati vikāsitakumudo dviguṇaruciṃ himakaroddyotaḥ //

guṇināmapi nijarūpapratipattiḥ parata eva saṃbhavati /

svamahimadarśanamakṣṇormakuratale jāyate yasmāt //

kotibhāraḥ samarthānāṃ kiṃ dūraṃ vyavasāyinām /

ko videśaḥ savidyānāṃ kaḥ paraḥ priyavādinām //

aśvaḥ śastraṃ śāstraṃ vīṇā vāṇī naraśca nārī ca /

puruṣaviśeṣaṃ prāptā bhavanti yogyā ayogyāśca //

utsāhasaṃpannamadīrghasūtraṃ
kriyāvidhijñaṃ vyasaneṣvasaktam /
śūraṃ kṛtajñaṃ dṛḍhasauhṛdaṃ ca
lakṣmīḥ svayaṃ vāñchati vāsahetoḥ //

kadarthitasyāpi mahāśayasya
na śakyate sargaguṇaḥ pramārṣṭum /
adhomukhasyāpi kṛtasya vahner-
nādhaḥ śikhā yānti kadācideva //

nyāyaḥ khalaiḥ parihṛtaścalitaśca dharmaḥ
kālaḥ kaliḥ kaluṣa eva paraṃ pravṛttaḥ /
prāyeṇa durjanajanaḥ prabhāviṣṇureva
niścakrikaḥ paribhavāspadameva sādhuḥ //

vrate vivādaṃ vimatiṃ viveke
satyetiśaṅkāṃ vinaye vikāram /
guṇevamānaṃ kuśale niṣedhaṃ
dharme virodhaṃ na karoti sādhuḥ //

vandyaḥ sa puṃsaṃ tridaśābhinandyaḥ
kāruṇyapuṇyopacayakriyābhiḥ /
saṃsārasāratvamupaitai yasya
paropakārābharaṇaṃ śarīram //

abhedenopāste kumudamudare vā sthitavato
vipakṣādambhojādupagatavato vā madhulihaḥ /
aparyāptaḥ kopi svaparaparicaryāparicaya-
prabandhaḥ sādhūnāmayamanabhisaṃdhānamadhuraḥ //

yairvātūlo bhavati purataḥ kathyamānairjanānāṃ
kāmapyantarvidadhati rujaṃ yepyanudgīryamāṇāḥ /
tebhiprāyāḥ kimapi hṛdaye kaṇṭhalagnaḥ sphuranto
yasyākhyeyāstamiha suhṛdaṃ puṇyavanto labhante //

udanvacchinnā bhūḥ sa ca nidhirapāṃ yojanaśataṃ
sadā pānthaḥ pūṣā gaganaparimāṇaṃ kathayati /
iti prāyo bhāvāḥ sphuradavadhimudrāmukulitāḥ
satāṃ prajñonmeṣaḥ punarayamasīmā vijayate //

sāgasepi na kupyanti kṛpayā copakurvate /

bodhaṃ svasyaiva necchanti te viśvoddharaṇakṣamāḥ //

pātraṃ pavitrayati naiva guṇānkṣiṇoti
snehaṃ na saṃharati nāpi malaṃ prasūte /
doṣāvasānaruciraścalatāṃ na dhatte
satsaṃgamaḥ sukṛtasadmani kopi dīpaḥ //

aṇurapi maṇiḥ prāṇatrāṇakṣamo viṣabhakṣiṇāṃ
śiśurapi ruṣā siṃhīsūnaḥ samāhvayate gajān /
tanurapi taruskandhodbhūto dahatyanalo vanaṃ
prakṛtimahatāṃ jātyaṃ tejo na mūrtimapekṣate //

namaḥ khalebhyaḥ ka ivāthavā na tā-
nalaṃ namasyediha yo jijīviṣuḥ /
vinaiva ye doṣamṛṣiprakāṇḍavan-
nayanti śāpena rasātalaṃ narān //

viṣadharatopyativiṣamaḥ khala iti na mṛṣā vadanti vidvāṃsaḥ /

yadayaṃ nakuladveṣī sakuladveṣī sadā piśunaḥ //

atimaline kartavye bhavati khalānāmatīva nipuṇā dhīḥ /

timire hi kauśikānāṃ rūpaṃ pratipadyate dṛṣṭiḥ //

vidhvastaparaguṇānāṃ bhavati khalānāmatīva malinatvam /

antaritaśaśirucāmapi salilamucāṃ malinimābhyadhikaḥ //

hasta iva bhūtimalino laṅghayati yathā yathā khalaḥ sūjanam /

darpaṇamiva taṃ kurute tathā tathā nirmalacchāyam //

jīvanagrahaṇe namrā gṛhītvā punarutthitāḥ /

kiṃ kaniṣṭhā uta jyeṣṭhā ghaṭīyantrasya durjanāḥ //

sadā khaṇḍanayogyāya tuṣapūrṇāśayāya ca /

namostu bahubījāya khalāyolūkhalāya ca //

jihvādūṣitasatpātraḥ piṇḍārthī kalahotkaṭaḥ /

tulyatāmaśucirnityaṃ bibharti piśunaḥ śunaḥ //

aho bata khalaḥ puṇyairmūrkhopyaśrutapaṇḍitaḥ /

svaguṇodīraṇe śeṣaḥ paranindāsu vākpatiḥ //

khalaḥ sujanapaiśunye sarvatokṣi śiromukhaḥ /

sarvataḥ śrutimāṃlloke sarvamāvṛtya tiṣṭhati //

satsādhuvāde mūrkhasya mātsaryagalarogiṇaḥ /

jihvā kaṅkamukhenāpi kṛṣṭā naiva pravartate //

māyāmayaḥ prakṛtyaiva rāgadveṣamadākulaḥ /

mahatāmapi mohāya saṃsāra iva durjanaḥ //

khacitramapi māyāvī racayatyeva līlayā /

laghuśca mahatāṃ madhye tasmātkhala iti smṛtaḥ //

khalena dhanamattena nīcena prabhaviṣṇunā /

piśunena padasthena hā praje kva gamiṣyasi //

kṛtaśatamasatsu naṣṭaṃ subhāṣitaśataṃ ca naṣṭamabudheṣu /

vacanaśatamavacanakare buddhiśatamacetane naṣṭam //

naṣṭamapātre dānaṃ naṣṭaṃ hitamaphalabuddhyavajñāne /

naṣṭo guṇoguṇajñe naṣṭaṃ dākṣiṇyamakṛtajñe //

dūrāducchritapāṇirārdranayanaḥ protsāritārdhāsano
gāḍhāliṅganatatparaḥ priyakathāpraśneṣu saktottaraḥ /
antargūḍhaviṣo bahirmadhumayaścātīva māyāmayaḥ
ko nāmāyamapūrvanāṭakavidhiryaḥ śikṣito durjanaiḥ //

ye śramaṃ hartumīhante mahatāṃ cirasaṃbhṛtam /

vandyāstesaralātmāno durjanāḥ sajjanā iva //

aho kuṭilabuddhīnāṃ durgrāhamasatāṃ manaḥ /

anyadvacasi kaṇṭhenyadanyadoṣṭhapuṭe sthitam //

khaleṣu satsu niryātā vayamarjayituṃ guṇān /

iyaṃ sā taskaragrāme ratnakrayaviḍambanā //

vardhete spardhayevobhau saṃpadā śataśākhayā /

aṅkurovaskarodbhūtaḥ puruṣaścākulodbhavaḥ //

dahyamānāḥ sutīkṣṇena nīcāḥ parayaśogninā /

aśaktāstatpadaṃ gantuṃ tato nindāṃ pracakrire //

yatsmṛtvaiva parāṃ yānti santaḥ saṃtāpasaṃtatim /

tadasanto hasantopi helayaiva hi kurvate //

guṇadoṣāvaśāstrajñaḥ kathaṃ vibhajate janaḥ /

kimandhasyādhikārosti rūpabhedopalabdhiṣu //

prāyaḥ prakāśatāṃ yāti malinaḥ sādhubādhayā /

nāgrasiṣyata cedarkaṃ kojñāsyatsiṃhikāsutam //

prāyaḥ paropatāpāya durjanaḥ satatodyataḥ /

avaśyakaraṇīyatvānna kāraṇamapekṣate //

stokenonnatimāyāti stokenāyātyadhogatim /

aho susadṛśī vṛttistulākoṭeḥ khalasya ca //

aho prakṛtisādṛśyaṃ śleṣmaṇo durjanasya ca /

madhuraiḥ kopamāyāti kaṭukairupaśāmyati //

yathā gajapatiḥ śrāntaśchāyārthī vṛkṣamāśritaḥ /

viśramya taṃ drumaṃ hanti tathā nīcaḥ svamāśrayam //

durjanaḥ parihartavyo vidyayālaṃkṛtopi san /

maṇinā bhūṣitaḥ sarpo bhavetkiṃ na bhayaṃkaraḥ //

cārutā paradārārthaṃ dhanaṃ lokopataptaye /

prabhūtvaṃ sādhunāśāya khale khalatarā guṇāḥ //

paropaghātavijñānamātralābhopajīvinām /

dāśānāmiva dhūrtānāṃ jālāya guṇasaṃgrahaḥ //

durjanenocyamānāni vacāṃsi madhurāṇyapi /

akālakusumānīva trāsaṃ saṃjanayanti me //

na lajjate sajjanavarjanīyayā
bhujaṃgavakrakriyayāpi durjanaḥ /
dhiyaṃ kumāyāsamayābhicāriṇīṃ
vidagdhatāmeva hi manyate khalaḥ //

vṛtiṃ svāṃ bahu manyate hṛdi śucaṃ dhattenukampoktibhir-
vyaktaṃ nindati yogyatāṃ mitamatiḥ kurvanstutīrātmanaḥ /
garhyopāyaniṣevaṇaṃ kathayati sthāsnuṃ vadanvyāpadaṃ
śrutvā duḥkhamaruṃtudāṃ vitanute pīḍāṃ janaḥ prākṛtaḥ //

pākaścenna śubhasya medya tadasau prāgeva nādātkimu
svārthaścenna mayāsya kiṃ na bhajate dīnānsvabandhūnayam /
matto randhrudṛśosya bhīryadi na tallubdhaḥ kimeṣa tyajed-
ityantaḥ puruṣodhaṃaḥ kalayati prāyaḥ kṛtopakriyaḥ //

sāścaryaṃ yudhi śauryamapratihataṃ tatkaṇḍitākhaṇḍalaṃ
pāñcottānakaraḥ kṛta sabhagavāndānena lakṣmīpatiḥ /
aiśvaryaṃ svakarāptasaptabhuvanaṃ labdhābdhipāraṃ yaśaḥ
sarvaṃ durjanasaṃgamena sahasā spaṣṭaṃ vinaṣṭaṃ baleḥ //

śamayati yaśaḥ kleśaṃ sūte diśatyaśivāṃ gatiṃ
janayati janodvegāyāsaṃ nayatyupahāsyatām /
bhramayati matiṃ mānaṃ hanti kṣiṇoti ca jīvitaṃ
kṣipati sakalaṃ kalyāṇānāṃ kulaṃ khalasaṃgamaḥ //

avinayabhuvāmajñānānāṃ śamāya bhavannapi
prakṛtikuṭilādvidyābhyāsaḥ khalatvavivṛddhaye /
phaṇibhayabhṛtāmastu cchedakṣamastamasāmasau
viṣadharaphaṇāratnāloko bhayaṃ tu bhṛśāyate //

karoti pūjyamānopi lokavyasanadīkṣitaḥ /

darśane darśane trāsaṃ gṛhāhiriva durjanaḥ //

satyadharmacyutātpuṃsaḥ kruddhādāśīviṣādiva /

nāstikopi hyudvijate janaḥ kiṃ punarāstikaḥ //

yeṣāṃ prāṇivadhaḥ krīḍā narma marmacchido giraḥ /

kāryaṃ paropatāpitvaṃ te mṛtyorapi mṛtyavaḥ //

aho bata mahatkaṣṭaṃ viparītamidaṃ jagat /

yenāpatrpate sādhurasādhustena tuṣyati //

na tathecchantyakalyāṇāḥ pareṣāṃ vedituṃ guṇān /

yathaiṣāṃ jñātumicchanti nairguṇyaṃ pāpacetasaḥ //

varjanīyo matimatāṃ durjanaḥ sakhyavairayoḥ /

śvā bhavatyupaghāyāya laḍannapi daśannapi //

ato hāsyataraṃ loke kiṃcidanyanna vidyate /

yatra durjana ityāha durjanaḥ sajjanaṃ janam //

apakāramasaṃprāpya tuṣyetsādhurasādhutaḥ /

naiṣa lābho bhujaṃgena veṣṭito yanna daśyate //

labdhaḥ stabdhonṛjurmūrkhaḥ prabhurekāntadāruṇaḥ /

bahūneṣa khalaḥ sādhūnmārayitvā mariṣyati //

kā khalena saha spardhā sajjanasyābhimāninaḥ /

bhāṣaṇaṃ bhīṣaṇaṃ sādhudūṣaṇaṃ yasya bhūṣaṇam //

mukhenaikena vidhyanti pādamekasya kaṇṭakāḥ /

dūrānmukhasahasreṇa sarvaprāṇaharāḥ khalāḥ //

nirmāya khalajihvāgraṃ sarvaprāṇaharaṃ nṛṇām /

cakāra kiṃ vṛthā śastraviṣavahnīnprajāpatiḥ //

yathā paropakāreṣu nityaṃ jāgarti sajjanaḥ /

tathā parāpakāreṣu jāgarti satataṃ khalaḥ //

bibheti piśunānnīcaḥ prakāśanapaṭīyasaḥ /

na punarmūḍhahṛdayo nindanīyātsvakarmaṇaḥ //

vṛthājvalitakopāgneḥ paruṣākṣaravādinaḥ /

durjanasyauṣadhaṃ nāsti kiṃcidanyadanuttarāt //

khalānāṃ kaṇṭakānāṃ ca dvidhaivāsti pratikriyā /

upānanmukhabhaṅgo vā dūrato vāpi varjanam //

jīvannapi na tatkartuṃ śaknoti sujanastathā /

durjano yanmṛtaḥ kuryātparebhyohitamuttaram //

yadyadiṣṭatamaṃ tattaddeyaṃ guṇavate kila /

ata eva khalo doṣānsādhubhyaḥ saṃprayacchati //

rogoṇḍajoṅkurognirviṣamaśvataro ghuṇāḥ krimayaḥ /

prakṛtikṛtaghnaśca naraḥ svāśrayamavināśya naidhante //

na vinā paravādena ramate durjano janaḥ /

śvā hi sarvarasānbhuktvā vināmedhyaṃ na tṛpyati //

varamatyantaviphalaḥ sukhasevyo hi sajjanaḥ /

na tu prāṇaharastīkṣṇaḥ śaravatsaphalaḥ khalaḥ //

svabhāvenaiva niśitaḥ kṛtapakṣagrahopi san /

śaravadguṇanirmuktaḥ khalaḥ kasya na bhedakaḥ //

durjanaḥ sujanīkartuṃ yatnenāpi na śakyate /

saṃskāreṇāpi laśunaṃ kaḥ sugandhīkariṣyati //

nīcaḥ samutthitovaśyamanavāpya parāśrayam /

chidreṇa ratimāpnoti dṛṣṭāntotra kaṭībhavaḥ //

paravāde daśavadanaḥ pararandhranirīkṣaṇe sahasrākṣaḥ /

sadvṛttavṛttiharaṇe bāhusahasrārjuno nīcaḥ //

durjanadūṣitamanasāṃ puṃsāṃ sujanepi nāsti viśvāsaḥ /

bālaḥ pāyasadagdhodadhyapi phūtkṛtya bhakṣayati //

ādau lajjayati kṛtaṃ madhye paribhavati riktamavasāne /

khalasaṃgatasya kathayata yadi susthitamasti kiṃcidapi //

paramarmadivyadarśiṣu jātyaivocitanigūḍhavaireṣu /

kaḥ khalu khaleṣu śaṅkāṃ ślathayiṣyati dambhānirateṣu //

ajñaḥ sukhamārādhyaḥ sukhataramārādhyate viśeṣajñaḥ /

jñānalavadurvidagdhaṃ brahmāpi naraṃ na rañjayati //

asthānābhiniveśī prāyo jaḍe eva bhavati no vidvān /

bālādanyaḥ kombhasi jighṛkṣatīndoḥ sphurabimbam //

labdhodayopi hi khalaḥ prathamaṃ svajanaṃ nayati paritāpam /

udgacchandavadahano janmabhuvaṃ dāru nirdahati //

alpaśrutalava eva prāyaḥ prakaṭayati vāgvibhavamuccaiḥ /

sarvatra kunaṭa eva hi nāṭakamadhikaṃ viḍambayati //

prakhalā eva guṇāvatāmākramya dhuraṃ puraḥ prakarṣanti /

tṛṇakāṣṭhameva jaladherupariplavate na ratnāni //

mahatāṃ yadeva mūrdhasu tadeva nīcāstṛṇāya manyante /

liṅgaṃ praṇamanti budhāḥ kākaḥ punarāsanīkurate //

saha vasatāmapyasatāṃ jalaruhajalavadbhavatyasaṃśleṣaḥ /

dūrepi satāṃ vasatāṃ prītiḥ kumudenduvadbhavati //

pariśuddhāmapi vṛttiṃ samāśrito durjanaḥ parānvyathate /

pavanāśinopi bhujagāḥ paropatāpaṃ na muñcanti //

sādhayati yatprayojanamajñastattasya kākatālīyam /

daivātkathamapyakṣaramutkirati ghuṇopi kāṣṭheṣu //

prāyaḥ khalaprakṛtayo nāparibhūtā hitāya kalpante /

puṣpyatyadhikamaśoko gaṇikācaraṇaprahāreṇa //

paramarmaghaṭṭanādiṣu khalasya yatkauśalaṃ na tatkṛtye /

yatsāmarthyamupahatau viṣasya tannopakārāya //

atisatkṛtāapi śaṭhāḥ sahabhuvamujjhanti jātu na prakṛtim /

śirasā mahāśvareṇāpi nanu dhṛto vakra eva śaśī //

vāyuriva khalajanoyaṃ prāyaḥ pararūpameti saṃparkāt /

santastu ravikarā iva sadasadyogepyasaṃśliṣṭāḥ //

prerayati paramanāryaḥ śakridaridropi jagadabhidrohe /

tejayati khaṅgadhārāṃ svayamasamarthā śilā chettum //

dūrepi parasyāgasi paṭurjano nātmanaḥ samīpepi /

svaṃ vraṇamakṣi na paśyati śaśini kalaṅkaṃ nirūpayati //

sādhuṣvevātitarāmaruṃtudāḥ svāṃ vivṛṇvate vṛttim /

vyādhā nighnanti mṛgānmṛtamapi na tu siṃhamādadate //

avikāriṇamapi sajjanamaniśamanāryaḥ prabādhatetyartham /

kamalinyā kimiha kṛtaṃ himasya yattāṃ sadā dahati //

svaguṇāniva paradoṣānvaktuṃ na satopi śakruvanti budhāḥ /

svaguṇāniva paradoṣānasatopi khalāstu kathayanti //

kṛtvāpi yena lajjāmupaiti sādhuḥ paroditenāpi /

tadakṛtvaiva khalajanaḥ svayamudgiratīti dhiglaghutām //

āptvāpyātmavināśaṃ gaṇayati na khalaḥ paravyasanakaṣṭam /

prāyaḥ sahasranāśe samaramukhe nṛtyati kabandhaḥ //

prakṛtikhalatvādasatāṃ doṣa iva guṇopi bādhate lokān /

viṣakusumānāṃ gandhaḥ surabhirapi manāṃsi mohayati //

labdhocchrāyo nīcaḥ prathamataraṃ svāminaṃ parābhavati /

pathi dhūlirajo hyādāvutthāpakameva saṃvṛṇute //

mṛgamadakarpūrāgurucandanagandhādhivāsito laśunaḥ /

na tyajati gandhamaśubhaṃ prakṛtimiva sahotthitāṃ nīcaḥ //

upakṛtamanena suhṛdayamiti durjaneṣvasti na kvacidapekṣā /

hotrā saha svamāśrayamudvṛttognirdahatyeva //

upakṛtireva khalānāṃ doṣasya garīyaso bhavati hetuḥ /

anukūlācaraṇena hi kupyanti vyādhayotyartham //

na paraṃ phalati hi kiṃcitkhala evānarthamāvahati yāvat /

mārayati sapadi viṣatarurāśrayamāṇaṃ śramāpanude //

svārthanirapekṣa eva hi paropaghātosatāṃ vyasanameva /

aśanāyodanyā vā viramati phaṇino na dandaśataḥ //

ekībhāvaṃ gatayorjalapayasormittracetasośvaiva /

vyatirekakṛtau śaktirhaṃsānāṃ durjanānāṃ ca //

śalyamapi skhaladantaḥ soḍhuṃ śakyate hālahaladigdham /

dhīrairna punarakāraṇakupitakhalālīkadurvacanam //

mṛgamīnasajjanānāṃ tṛṇajalasaṃtoṣavihitavṛttīnām /

lubdhakadhīvarapiśunā niṣkāraṇavairiṇo jagati //

prārambhatotivipulaṃ bhṛśakṛśamante vibhedakṛnmalinam /

mahiṣaviṣāṇamivānṛju puruṣaṃ bhayadaṃ khalaprema //

pātramapātrīkurute dahati guṇānsnehamāśu nāśayati /

amale malaṃ prayacchati dīpajvāleva khalamaittrī //

samarpitāḥ kasya na tena doṣā
haṭhādguṇā vā na hṛtāḥ khalena /
tathāpi doṣairna viyujyatesau
spṛṣṭopi naikena guṇena citram //

ārādhyamāno bahubhiḥ prakārair-
nārādhyate nāma kimatra citram /
ayaṃ tvapūrvaḥ pratibhāviśeṣo
yatsevyamāno riputāmupaiti //

vidvānupālambhamavāpya doṣān-
nivartatesau paritapyate ca /
jñātastu doṣo mama sarvatheti
pāpo janaḥ pāpataraṃ karoti //

evameva nahi jīvyate khalāt-
tatra kā nṛpativallabhe kathā /
pūrvameva hi suduḥsaho nalaḥ
kiṃ punaḥ prabalavāyuneritaḥ //

amarairamṛtaṃ na pītamabdher-
na ca hālāhalamulvaṇaṃ hareṇa /
vidhinā nihitaṃ khalasya vāci
dvayametadbahirekamantaranyat //

nimittamuddiśya hi yaḥ prakupyati
dhruvaṃ sa tasyāpagase prasīdati /
akāraṇadveṣi mano hi yasya vai
kathaṃ parastaṃ paritoṣayiṣyati //

itaradeva bahirmukhamucyate
hṛdi tu yatsphuratītaradeva tat /
caritametadadhīravitārakaṃ
dhuri payaḥpratibimbamivāsatām //

kva piśunasya gatiḥ pratihanyate
daśati dṛṣṭamapi śrutamapyasau /
atisuduṣkaramavyatiriktadṛk-
chrutibhirapyatha dṛṣṭiviṣairidam //

gajaturagaśataiḥ prayāntu mūrkhā
dhanarahitā vibudhāḥ prayāntu padbhyām /
giriśikhiragatāpi kākapālī
pulinagatairna sameti rājahaṃsaiḥ //

hrepayati priyavacanairādaramupadarśayankhalīkurute /

utkarṣayaṃśca laghayati mūrkhasuhṛtsarvathā varjyaḥ //

prakaṭamapi na saṃvṛṇoti doṣaṃ
guṇalavalampaṭa eṣa sādhuvargaḥ /
atiparuṣaruṣaṃ vināpi doṣaiḥ
piśunaśunāṃ ruṣatāṃ prayāti kālaḥ //

yadā vigṛhṇāti tadā hataṃ yaśaḥ
karoti maittrīmatha dūṣitā guṇāḥ /
sthitiṃ samīkṣyobhayathā parīkṣakaḥ
karotyavajñopahataṃ pṛthagjanam //

iṣṭo vā sukṛtaśatopalālito vā
śliṣṭo vā vyasanaśatābhirakṣito vā /
dauḥśīlyājjanayati naiva jātvasādhur-
visrambhaṃ bhujaga ivāṅkamadhyasuptaḥ //

rūkṣaṃ virauti parikupyati nirnimittaṃ
sparśena dūṣayati vārayati praveśam /
lajjākaraṃ daśati naiva ca tṛpyatīti
kauleyakasya ca khalasya ca ko viśeṣaḥ //

pādāhatotha dṛḍhadaṇḍavighaṭṭito vā
yaṃ daṃṣṭrayā daśati taṃ kila hanti sarpaḥ /
kopyanya eva piśunodya bhujaṃgadharmā
karṇe paraṃ spṛśati hantyaparaṃ samūlam //

yuktaṃ yayā kila nirantaralabdhavṛtter-
asyābhimānatamasaḥ prasaraṃ niroddhum /
vidvattayā jagati tāmavalambya kecit-
tanvantyahaṃkṛtimaho śataśākhamāndhyam //

nanvāśrayasthitiriyaṃ tava kālakūṭa
kenottarottaraviśiṣṭapadopadiṣṭā /
prāgarṇavasya hṛdaye vṛṣalakṣmaṇotha
kaṇṭhedhunā vasasi vāci punaḥ khalānām //

prāyaḥ svabhāvamalino mahatāṃ samīpe
ṭiṣṭhankhalaḥ prakuruterthijanopaghātam /
śītārditaiḥ sakalalokasukhāvahopi
dhūme sthite nahi sukhena niṣevyatogniḥ //

dhūmaḥ payodharapadaṃ kathamapyavāpya
varṣāmbubhiḥ śamayati jvalanasya tejaḥ /
daivādavāpya kaluṣaprakṛtirmahattvaṃ
prāyaḥ svabandhujanameva tiraskaroti //

ullāsitākhilakhalasya viśṛṅkhalasya
prāgjātavismṛtanijādhamakarmavṛtteḥ /
daivādavāptavibhavasya guṇadviṣosya
nīcasya gocaragataiḥ sukhamāsyate kaiḥ //

nāścaryametadadhunā hatadaivayogā-
durccaiḥsthitiryadadhamo na mahānubhāvaḥ /
rathyākalaṅkaśatasaṃkarasaṃkulopi
pṛṣṭhe bhavatyavakaro na punarnidhānam //

prasahya maṇimuddharenmakaravaktradaṃṣṭrāntarāt-
samudramapi saṃtaretpracaladūrmimālākulam /
bhujagamapi kopitaṃ śirasi puśpavaddhārayen-
na tu pratiniviṣṭamūrkhajanacittamārādhayet //

labheta sikatāsu tailamapi yatnataḥ pīḍayan-
pibecca mṛgatṛṣṇikāsu salilaṃ pipāsārditaḥ /
kadācidapi paryaṭacchaśaviṣāṇamāsādayen-
na tu pratiniviṣṭamūrkhajanacittamārādhayet //

araṇyaruditaṃ kṛtaṃ śavaśarīramudvartitaṃ
sthalebjamavaropitaṃ suciramūṣare varṣitam /
śvapucchamavanāmitaṃ badhirakarṇajāpaḥ kṛtaḥ
kṛtāndhamukhamaṇḍanā yadabudho janaḥ secitaḥ //

vṛthā dugdhonaḍvānstanabharanatā gauriti ciraṃ
pariṣvaktaḥ ṣaṇḍho yuvatirita lāvaṇyasahitā /
kṛtā vaidūryāśā vikacakiraṇe kācaśakale
mayā mūḍhena tvāṃ kṛpaṇamaguṇajñaṃ praṇamatā //

svapakṣacchedaṃ vā samucitaphalabhraṃśamathavā
svamūrterbhaṅgaṃ vā patanamaśucau nāśamathavā /
śaraḥ prāpnotyetānhṛdayapathasaṃsthopi dhanuṣa
ṛjorvakrāśleṣādbhavati khalu suvyaktamaśubham //

guṇāṇāṃ sā śaktirvipadamanubadhnanti yadamī
prasannastadvedhā mama yadi na tairyogamakarot /
viṣaṇṇaṃ daurgatyāditi guṇinamālokya viguṇaḥ
karoti sve gehe dhruvamatisamṛddhyotsavamasau //

avekṣya svātmānaṃ viguṇamaparānichhati tathā
phalatyetanno cedvilapati na santīha guṇinaḥ /
nimārṣṭuṃ śaptuṃ vā paribhavitumudyacchati tato-
pyaho nīce ramyā saguṇavijigīṣā vidhiktā //

yadi paraguṇā na kṣamyante yatasva tadarjane
nahi parayaśo nindāvyājairalaṃ parimārjitum /
viramasi na cedicchādveṣaprasaktamanorathā
dinakarakarānpāṇicchattrairnudacchramameṣyasi //

prakṛṣṭe saṃparke bhaṇibhujagayorjanmajanite
maṇirnāherdoṣānbhajati na ca sarpo maṇiguṇān /
asādhuḥ sādhurvā bhavati nanu jātyaiva puruṣo
nasaṅgāddaurjanyaṃ na ca sujanatā kasyacidapi //

na viṣamamṛtīkartuṃ śakyaṃ prayatnaśatairapi
tyajati kaṭutāṃ na svāṃ nimbaḥ sthitopi payohrade /
guṇaparicitāmāryāṃ vāṇīṃ na jalpati durjanaś-
ciramapi balādhmāte lohe kutaḥ kanakākṛtiḥ //

varamahimukhe krodhāviṣṭe karau viniveśitau
viṣamapi varaṃ pītvā suptaṃ kṛtāntaniveśane /
girivarataṭānmuktaścātmā varaṃ śatadhā kṛto
na tu khalajanāvāptairarthaiḥ kṛtaṃ hitamātmanaḥ //

varṇasthaṃ gurulāghavaṃ na gaṇathatyāśaṅkate na kvacid-
rūpaṃ naiva parīkṣate na puruṣaṃ vṛtteṣu vārtā kutaḥ /
kaṣṭaṃ nāyaśaso vibheti mahato naivāpaśabdāntarān-
mṛtyurmūrkhakaviḥ khalaḥ kunṛpatiścauraśca tulyakriyāḥ //

siṃho vyākaraṇasya karturaharatprāṇānpriyānpāṇiner-
mīṃāṃsākṛtamunmamātha tarasā hastī muniṃ jaiminim /
chandojñānanidhiṃ jaghāna makaro velātaṭe piṅgalam-
ajñānāhatacetasāmatiruṣāṃ korthastiraścāṃ guṇaiḥ //

vandyānnindati duḥkhitānupahasatyābādhate bāndhavāñ-
chūrāndveṣṭi dhanacyutānparibhavatyājñāpayatyāśritān /
guhyāni prakaṭikaroti ghaṭayanyatnena vairāśayaṃ
brūte śīghramavācyamujjhati guṇāngṛhṇāti doṣānkhalaḥ //

hasati lasati harṣāttīvraduḥkhe pareṣāṃ
skhalati galati mohādātmanaḥ kleśaleśe /
nadati vadati nindyaṃ mānināṃ kiṃ ca nīcaḥ
paruṣavacanamalpaṃ śrāvito hantumeti //

yadi satsaṅganirato bhaviṣyasi bhaviṣyasi /

athāsajjaganoṣṭhīṣu patiṣyasi patiṣyasi //

karṇe tatkathayanti dundubhiravai rāṣṭre yaduddhoṣitaṃ
tannamrāṅgatayā vadanti karuṇaṃ yasmātrapāvānbhavet /
ślāghante tadudīryate yadariṇāpyugraṃ na marmāntakṛ-
dye kecinnanu śāvyamaugdhyanidhayaste bhūbhṛtāṃ rañjakāḥ //

bhaṇḍastāṇḍavamaṇḍape caṭukathāvīthīṣu kanthākavir-
goṣṭhaśva svagṛhāṅgaṇe śikharibhūgarte khaṭākhuḥ sphuṭam /
piṇḍīśūratayā viṭaśva paṭutāṃ bhūbhṛdgṛhe gāhate
gacchanti hradakṛṣṭakacchapatulāṃ citraṃ tatonyatra te //

jāḍyaṃ hrīmati gaṇyate vratarucau dambhaḥ śucau kaitavaṃ
śūre nirghṛṇatā ṛjau vimatitā dainyaṃ priyālāpini /
tejasvinyavaliptatā mukharatā vaktaryaśaktiḥ sthire
tatko nāma guṇo bhavedguṇavatāṃ yo durjanairnāṅkitaḥ //

ākhuḥ kailāsaśailaṃ tulayati karaṭastārkṣyamāṃsābhilāṣī
babhrurlāṅgūlamūlaṃ calayati capalastakṣakāhiṃ jighāṃsuḥ /
bhekaḥ pāraṃ yiyāaurbhujagamapi mahāghasmarasyāmburāśeḥ
prāyeṇāsannapātaḥ smarati samucitaṃ karma na kṣudrakarmā //

aguṇakaṇo guṇorāśirdvayamiha daivātkhalamukhe patitam /

prasarati tailamivaikaḥ salile ghṛtavajjaḍatvametyanyaḥ //

śaraṇaṃ kiṃ prapannāni viṣavanmārayanti kim /

na tyajyante na bhujyante kṛpaṇena dhanāni yat //

kṛpaṇena samo dātā na bhūto na bhaviṣyati /

aspṛśanneva vittāni yaḥ parebhyaḥ prayacchati //

yā vipattirdhanāpāye navā bhogivadānyayoḥ /

prajñāpakarṣātprāgeva prāptā hi kṛpaṇena sā //

tyāgopabhogaśūnyena dhanena dhanino yadi /

bhavāmaḥ kiṃ na tenaiva dhanena dhanino vayam //

gṛhamadhyanikhātena dhanena ramate yadi /

sa tu tenānusāreṇa ramate kiṃ na meruṇā //

kiṃśuke kiṃ śukaḥ kuryātphalitepi bubhukṣitaḥ /

adātari samṛddhepi kiṃ kuryurupajīvinaḥ //

dānopabhogabandhyā yā suhṛdhbiryā na bhujyate /

puṃsāṃ yadi hi sā lakṣmīralakṣmīḥ katama bhavet //

atisaṃcayakart ṇāṃ vittamanyasya kāraṇām /

anyaiḥ saṃcīyate yatnādanyaiśca madhu pīyate //

yaddadāsi viśiṣṭebhyo yadāśnāsi dine dine /

tatte vittamahaṃ manye śeṣaṃ kasyāpi rakṣasi //

viḍambanaiva puṃsi śrīḥ parapraṇayapāṃsule /

kāntiṃ kāmiha kurvīta kuṇau kaṭakakalpanā //

kṛtvopakāraṃ yastasmādvāñchati pratyupakriyām /

dīnastṛṣṇāvidheyatvādvāntamapyupaleḍhi saḥ //

dānaṃ bhogo nāśastisro gatayo bhavanti vittasya /

yo na dadāti na bhuṅkte tasya tṛtīyā gatirnāśaḥ //

dānaṃ bhogaṃ ca vinā dhanasattāmātrakeṇa ceddhaninaḥ /

vayamapi kimiti na dhaninistiṣṭhati naḥ kāñcano meruḥ //

dhaninopyadānabhogā gaṇyante dhuri mahādaridrāṇām /

hanti na yataḥ pipāsāmataḥ samudropi marureva //

abhyupayuktāḥ sadbhirgatāgatairaharahaḥ sunirviṇṇāḥ /

kṛpaṇajanasaṃnikarṣaṃ saṃprāpyārthāḥ svapantīva //

upabhogakātarāṇāṃ puruṣāṇāmarthasaṃcayaparāṇām /

kanyāratnamiva gṛhe tiṣṭhantyarthāḥ parasyārthe //

te mūrkhatarā loke yeṣāṃ dhanamasti nāsti ca tyāgaḥ /

kevalamarjunarakṣaṇaviyogaduḥkhānyanubhavanti //

kṛpaṇasamṛddhīnāmapi bhoktāraḥ santi kecidatinipuṇāḥ /

jalasaṃpadomburāśeryānti layaṃ śaśvadaurvāgnau //

prāptānapi na labhante bhogānbhoktuṃ svakarmabhiḥ kṛpaṇāḥ /

mukharogaḥ kila bhavati drākṣāpāke balibhujāṃ hi //

na niryiyāsanti kadaryahastād-
dhanāni pāṃsoriva tailaleśāḥ /
daivātkadācidviniyoktureva
nirgantumicchantyasubhiḥ sahaiva //

saṃcitaṃ kratuṣu nopayujyate
yācitaṃ guṇavate na dīyatye /
tatkadaryaparirakṣitaṃ dhanaṃ
caurapārthivagṛheṣu gacchati //

varamamī taravo vanagocarāḥ
śakunisārthaviluptaphalaśriyaḥ /
na tu dhanāḍhyagṛhāḥ kṛpaṇāḥ phaṇa-
nihitaratnabhujaṃgamavṛttayaḥ //

susaṃvṛtairjīvitavatsurakṣitair-
nijepi dehe kṛtayantraṇasya ca /
tavānumārgaṃ vrajato bhavāntare
śaṭhairdhanaiḥ pañcapadī na pūritā //

aho dhanānāṃ mahatī vidagdhatā
sukhoṣitānāṃ kṛpaṇasya veśmani /
vrajanti na tyāgadaśāṃ na bhogyatāṃ
parāṃ ca kāñcitprathayanti nirvṛtim //

na śāntāntastṛṣṇāṃ dhanalavaṇavārivyatikaraiḥ
kṣatacchāyaḥ kāyaściravirasarūkṣāśanatayā /
anidrā mandāgnirnṛpasalilacaurānalabhayāt-
kadaryāṇāṃ kaṣṭaṃ sphuṭamadhanakaṣṭādapi param //

ekaikātiśayālavaḥ paraguṇajñānaikavaijñānikāḥ
santyete dhanikāḥ kalāsu sakalāsvācāryacaryācaṇāḥ /
apyete sumanogirāṃ niśamanādbibhyatyaho ślāghayā
dhūte mūrdhani kuṇḍale kaṣaṇataḥ kṣīṇe bhavetāmiti //

prītiṃ na prakaṭīkaroti suhṛdi dravyavyayāśaṅkayā
bhītaḥ pratyupakārakāraṇabhayānnākṛṣyate sevayā /
mithyā jalpati vittamārgaṇabhayātstutyāpi na prīyate
kīnāśo vibhavavyayavyatikaratrastaḥ kathaṃ prāṇiti //

matvā sāraṃ guṇānāṃ śirasi yadi śaśī sthāpito daivayogā-
dīśena kṣīṇabimbaṃ sakalamupacayaṃ kiṃ na nītaḥ kṣaṇena /
mithyaivaṃ khyāpayanto guṇini saralatāṃ lokabhaktyarthamuccair-
āḍhyāḥ kurvanti vittavyayacakitadhiyo mānamarthena śūnyam //

brahmāṇḍamaṇḍalīmātraṃ kiṃ lobhāya manasvinaḥ /

śapharīsphuritairnābdheḥ kṣubdhatā jātu jāyate //

nālpīyasi nibadhnanti padamuddāmacetasaḥ /

yeṣāṃ bhuvanalābhepi niḥsīmāno manorathāḥ //

puṃsāmunnatacittānāṃ sukhāvahamidaṃ dvayam /

sarvasaṅganivṛttirvā vibhūtirvā suvistarā //

ayaṃ bandhuḥ paro veti gaṇanā laghucetasām /

puṃsāmudāracittānāṃ vasudhaiva kuṭumbakam //

jarāmaraṇadaurgatyavyādhayastāvadāsatām /

janmaiva kiṃ na dhīrasya bhūyo bhūyastrapākaram //

parivartini saṃsāre mṛtaḥ ko vā na jāyate /

sa jāto yena jātena yāti vaṃśaḥ samunnatim //

api nāma sa dṛśyeta puruṣātiśayo bhuvi /

garvocchūnamukhā yena dhanino nāvalokitāḥ //

pṛthvī pṛthvī guṇā mānyāḥ santi bhūpā vivekinaḥ /

parābhavāpadaṃ yānti kasmādunnatabuddhayaḥ //

adṛṣṭamukhabhaṅgasya yuktamandhasya yācitum /

aho bata mahatkaṣṭaṃ cakṣuṣmānapi yācate //

dāridryānalasaṃtāpaḥ śāntaḥ saṃtoṣavāriṇā /

yācakāśāvighātāntardāhaṃ ko nāma paśyatu //

paripūrṇaguṇābhogagarimodnāra eva saḥ /

trijagatspṛhaṇīyesminna rucirdraviṇepi yat //

vidyayaiva mado yeṣāṃ kārpaṇyaṃ ca dhane sati /

teṣāṃ daivābhiśaptānāṃ salilādagnirutthitaḥ //

kiṃ tayā kriyate lakṣmyā yā vadhūriva kevalā /

yā na veśyeva sāmānyā pathikairapi bhujyate //

tyāgo guṇo vittavatāṃ vittaṃ tyāgavatāṃ guṇaḥ /

parasparaviyuktau tu vittatyāgau viḍambanā //

kusumastabakasyeva dvayī vṛttirmanasvinaḥ /

mūrdhni vā sarvalokasya śīryate vana eva vā //

nṛṇāṃ dhuri sa evaiko yaḥ kaścittyāgapāṇinā /

nirmārṣṭi prārthanāpāṃsudhūsaraṃ mukhamarthinām //

ākāramātravijñānasaṃpāditamanorathāḥ /

dhanyāste ye na śṛṇvanti dīnāḥ praṇayināṃ giraḥ //

buddhiryā sattvarahitā strītvaṃ tatkevalaṃ matam /

sattvaṃ cānayasaṃpannaṃ tatpaśutvaṃ na pauruṣam //

kāmaṃ priyānapi prāṇānvimuñcanti manasvinaḥ /

icchanti na tvamitrebhyo mahatīmapi satkriyām //

atyadbhutamimaṃ manye svabhāvamamanasvinaḥ /

yadupakriyamāṇopi prīyate na vilīyate //

pratyupakurvatpūrvaṃ kṛtopakāramapi lajjayati cetaḥ /

yastu vihitopakārādupakāraḥ sodhiko mṛtyoḥ //

pratyupakurvanbahvapi na bhavati pūrvopakāriṇā tulyaḥ /

ekonukaroti kṛtaṃ niṣkāraṇameva kurutenyaḥ //

jīvañjīvayati hi yo jñātijanaṃ parijanaṃ ca suhṛdaśca /

tasya saphalā gṛhaśrīrdhiganupajīvyāṃ dhanasamṛddhim //

yacchañjalamapi jalado vallabhatāmeti sarvalokasya /

nityaṃ prasāritakaraḥ savitāmapi bhavatyacakṣuṣyaḥ //

nāptaṃ yatkenacidapi manorathā api yato nivartante /

tadyapi na labhyatenyanmanasvinaḥ kimabhimānaphalam //

ghaṭanaṃ vighaṭanamathavā kāryāṇāṃ bhavati vidhiniyogena /

ucitenucite karmaṇi vṛttinivṛttī mamāyatte //

kalpasthāyi na jīvitamaiścaryaṃ nāpyate ca yadabhimatam /

lokastathāpyakāryaṃ kurute kāryaṃ kimuddiśya //

dhanabāhulyamahetuḥ kopi nisargeṇa muktakaraḥ /

prāvṛṣi kasyāmbumucaḥ saṃpattiḥ kimadhikāmbunidheḥ //

utpāditā svayamiyaṃ yadi tattanūjā
tātena vā yadi tadā bhaginī khalu śrīḥ /
yadyanyasaṃgamavatī ca tadā parastrī
tattyāgabaddhamanasaḥ sudhiyo bhavanti //

draviṇārjanajaḥ pariśramaḥ
phalitopyasya janasya nīrasaḥ /
draviṇārjanamātmatuṣṭaye
paramāvarjayituṃ guṇārjanam //

yaḥ praśaṃsati naro naramanyaṃ
devatāsu varadāsu satīṣu /
mugdhadhīrdhanalavaspṛhayālus-
taṃ nṛśaṃsamahamādyamavaimi //

yathā śarīraṃ kila jīvitena
vinākṛtaṃ kāṣṭhamivāvabhāti /
tathaiva lajjīvitamapyavaimi
lokottareṇa sphuritena śūnyam //

santopi santaḥ kva kirantu tejaḥ
kva nojjvalantu kva nu na prathantām /
vidhāya ruddhā nanu vedhasaiva
brahmāṇḍakośe ghaṭadīpakalpāḥ //

kadarthitasyāpi hi dhairyavṛtter-
na śakyate sattvaguṇaḥ pramārṣṭum /
adhomukhasyāpi kṛtasya vahner-
nādhaḥ śikhā yānti kadācideva //

jātaśca nāma na vinaṅkṣyanti cetyayuktam-
utpāda eva niyameva vināśahetuḥ /
tulye ca nāma maraṇavyasanopatāpe
mṛtyurvaraṃ parahitāvahitāśayasya //

iyatyapyetasminniravadhimahatyadhvani guṇās-
ta evāmī dvitrā jaraṭhajaraṭhā yānti gaṇanām /
aho grāmyo lokaḥ sa na paramamībhiḥ kṛtadhṛtiḥ
smayastabdhoyāvatkalayati samagraṃ tṛṇamidam //

svacittaparicintayaiva paritāpamātmanyamī
na bibhrati manāsvino yadamunā na tāvatkṣatiḥ /
aharniśamihaiva ye paramanonuvṛttyā punar-
vahanti vijigīṣutāṃ kimiva tenukampāspadam //

vipulahṛdayairanyaiḥ kaiścijjagajjanitaṃ purā
vidhṛtamaparairdattaṃ cānyairvijitya tṛṇaṃ yathā /
iha hi bhuvanānyanye dhīrāścaturdaśa bhuñjate
katipayapurasvāmye puṃsāṃ ka eṣa madajvaraḥ //

abhuktāyāṃ yasyāṃ kṣaṇamapi na yātaṃ nṛpaśatair-
bhuvastasyā lābhe ka iva bahumānaḥ kṣitibhujām /
tadaṃśasyāpyaṃśe tadavayavaleśepi patayo
viṣāde kartavye vidadhati jaḍāḥ pratyuta mudam //

pareṣāṃ cetāṃsi pratidivasamāyāsya bahudhā
prasādaṃ kiṃ netuṃ viśāsi hṛdaya kleśakalilam /
prasanne tvayyeva svayamuditacintāmaṇiguṇe
viviktaḥ saṃkalpaḥ kimabhilaṣitaṃ puṣyati na te //

vināpyarthairdhīraḥ spṛśati bahumānonnatipadaṃ
pariṣvaktopyarthaiḥ paribhavapadaṃ yāti kṛpaṇaḥ /
svabhāvenodbhūtāṃ guṇasamudayāvāptivipulāṃ
dyutiṃ saiṃhīṃ na śvā dhṛtakanakamālopi labhate //

bhujyante svagṛhasthitā iva sukhaṃ yasyāthibhiḥ saṃpadaḥ
paṭvī yasya matistamaḥprahataye dvāveva tau prāṇitaḥ /
yastvātmaṃbharirunnatepi vibhave hīnaśca vidvattayā
tasyālekhyamaṇerivākṛtidhṛtaḥ sattāpyasattā nanu //

ādhārāya dharāvakāśavidhayepyākāśamālokane
bhāsvānātmamahattvasādhanavidhāvanye guṇāḥ kecana /
ityasminnupakārakāriṇi sadā varge paraṃ dustyaje
dainyavrīḍakalaṅkamujjhatu kathaṃ ceto mahācetasām //

nityaṃ yā gurubhṛtyabandhusujanairna svecchayā bhujyate
paśyanti spṛhayālavo na ripavo yāṃ vikramāsāditām /
yasyāḥ sādhuparikṣayeṇa suhṛdāṃ nāśena vā saṃbhavo
no saṃpadvipadeva sā guṇavatāṃ prītistayā kīdṛśī //

nyāyyaṃ mārgamanujjhataḥ sukṛtino daivādbhavantyāpado
yāstāḥ santu balerivādipuruṣāyorvīṃ svayaṃ yacchataḥ /
śakrasyeva jugupsitaiḥ subahubhirnindyairbhṛśaṃ karmabhir-
devānāmupari prabhutvamapi me mā bhūttrapākāraṇam //

śayyā śādvalamāsanaṃ śuciśilā sadma dramāṇāmadhaḥ
śītaṃ nirjharavāri pānamaśanaṃ kandāḥ sahāyā mṛgāḥ /
ityprārthitasarvalabhyavibhave doṣoyameko vane
duṣprāpārthini yatparārthaghaṭanāvandhyairvṛthā sthīyate //

alpīyasāmeva hi janmabhūmes-
tyāgaḥ pramādo viduṣāṃ na sosti /
sthānādapetā maṇayo vrajanti
rājñāṃ śiraḥ kākamukhāni bhekāḥ //

śūrāśca kṛtavidyāśca rūpavatyaśca yoṣitaḥ /

yatra yatra gamiṣyanti tatra tatra kṛtālayāḥ //

rudrodriṃ jaladhiṃ harirdiviṣado dūraṃ vihāyaḥ śritā
bhogīndrāḥ prabalā api prathamataḥ pātālamūle sthitāḥ /
līnā padmavane sarojanilayā manyerthisārthādbhiyā
dīnoddhāraparāyaṇāḥ kaliyuge satpūruṣāḥ kevalam //

prārabhyate na khalu vighnabhayena nīcaiḥ
prārabhya vighnavihatā viramanti madhyāḥ /
vighnaiḥ sahasraguṇitairapi hanyamānāḥ
prārabdhamuttamaguṇā na parityajanti //

prasaradbhiḥ karairyasya vikasanti na sadguṇāḥ /

tasya doṣākarasyeyaṃ kathaṃ nityāsti pūrṇatā //

kṣīṇaḥ kṣīṇaḥ samīpatvaṃ pūrṇaḥ pūrṇotidūratām /

upaiti mitrādyaccandro yuktaṃ yanmalinaḥ sadā //

kathaṃ na lajjitastādṛksavitā tejasāṃ nidhiḥ /

brahmāṇḍakhaṇḍikāṃ prāpya kurvanpādaprasārikām //

raverevodayaḥ ślāghyaḥ konyeṣāmudayagrahaḥ /

na tamāṃsi na tejāṃsi yasminnabhyudite sati //

kimanena na paryāptaṃ kāntatvaṃ śaśalakṣmaṇā /

susaṃtaptāpi nalinī yadviśvāsamupāgamat //

karānprasārya raviṇā dakṣiṇāśāvilambinā /

na kevalamanenātmā divasopi laghūkṛtaḥ //

vartate yena pātaṅgiḥ ṣaṇmāsāndvau ca vatsarau /

rāśiḥ sa eva candrasya na yāti divasatrayam //

śirasā dhāryamāṇopi somaḥ somena śaṃbhunā /
tathāpi kṛśatāṃ dhatte kaṣṭaḥ khalu parāśrayaḥ // Qsv0552-3 pa. pājakasya
patatu vāriṇi yātu digantaraṃ
viśatu vahnimatho vrajatu kṣitim kathaṃ sa dantarahitaḥ sūryaḥ sūribhirucyate /
yo mīnarāśiṃ bhuktvaiva meṣaṃ bhoktuṃ samudyataḥ //

patatu vāriṇi yātu digantaraṃ
viśatu vahnimatho vrajatu kṣitim /
ravirasāviyatāsya guṇeṣu kā
sakalalokacamatkṛtiṣu kṣatiḥ //

tattāvadeva śaśinaḥ sphuritaṃ mahīyo
yāvanno tīkṣṇarucimaṇḍalamabhyupaiti /
abhyudyate sakaladhāmanidhau ca tasmin-
nindoḥ sitābhraśakalasya ca ko viśeṣaḥ //

sadvṛttayaḥ sadasadarthavivekino ye
te paśya kīdṛśamamuṃ samudāharanti /
caurāsatīprabhṛtayo bruvate yadasya
tadgṛhyate yadi kṛtaṃ tadahaskareṇa //

ekaiva sāmṛtamayī sutarāmanarghā
kāpyastyasau śaśadharasya kalā yayaiva /
āropito guṇavidā parameśvareṇa
cūḍāmaṇau na gaṇitosya kalaṅkadoṣaḥ //

udyantyamūni subahūni mahāmahāṃsi
candropyalaṃ bhuvanamaṇḍalamaṇḍanāya /
sūryādṛte na tadudeti na cāstameti
yenoditena dinamastamitena rātriḥ //

lokānandādviramati na yaḥ kṣīyamāṇopi bhūyaḥ
svaḥsthe tasminkila dinamukhaṃ nūtanaṃ nābhaviṣyat /
daivaṃ kīdṛkkathamapi yathā bhartumātmānameva
vyagraḥ kālaṃ gamayati sakhe sopyayaṃ paśya candraḥ //

kṣīṇaścandro viśāti taraṇermaṇḍalaṃ māsi māsi
labdhvā kāṃcitpunarapi kalāṃ dūradūrānuvartī /
saṃpūrṇaścetkathamapi tathā spardhayodeti bhānor-
no daurjanyādviramati jaḍo nāpi dainyādvyaraṃsīt //

pādanyāsaṃ kṣitidharagurormūrdhni kṛtvā sumeroḥ
krāntaṃ yena kṣapitatamasā madhyamaṃ dhāma viṣṇoḥ /
soyaṃ candraḥ patati gaganādalpaśeṣairmayūkhair-
dūrāroho bhavati mahatāmapyupabhraṃśaniṣṭhaḥ // Qsv0561-5 kalaśakasya
pātaḥ pūṣṇo bhavati mahate nopatāpāya yasmāt-
kālenāstaṃ ka iva na gatā yānti yāsyanti cānye kva tattejastādṛgjvalanamahaso nāśapiśunaṃ
parābhūtiḥ kvāsau visadṛśatarādrāhuśirasaḥ /
vidheryogādetatsamucitamidaṃ tu vyathayati
trapāhīno mitrāttadapi gagane yadviharati //

pātaḥ pūṣṇo bhavati mahate nopatāpāya yasmāt-
kālenāstaṃ ka iva na gatā yānti yāsyanti cānye /
etāvattu vyathayati yadālokabāhyaistamobhis-
tasminneva prakṛtimahati vyomni labdhovakāśaḥ //

ā sargātprativāsaraṃ rasaśatairyā bodhitā poṣitā
kalpāntāvasaretha saiva pṛthivī svaireva dagdhā karaiḥ /
kṛtvetthaṃ kimapi svakarma niyateḥ pūrvāparopaplutaṃ
kaṣṭaṃ sopi dināntavītakiraṇastigmāṃśurastaṃ gataḥ //

yenonmathya tamāṃsi māṃsalaghanaspardhīni sarvaṃ jagac-
cakṣuṣmatparamārthataḥ kṛtamidaṃ devena tigmatviṣā /
tasminnastamite vivasvati kiyānkrūro jano durjano
yadbadhnāti dhṛtiṃ śaśāṅkaśakalāloketha dīpethavā //

śocyastāvadumāpatiḥ prabhutayā yo mūrdhni gaṅgokṣite
sacchidraṃ nṛśiraḥkapālamamalaṃ candraṃ ca dhatte samam /
candraḥ śocyatarastataḥ paribhavepyevaṃvidhe yaḥ sati
jyotsnāhāsavikāsapāṇḍuravapurmukhyāṃ mudaṃ puṣyati //

pūrṇaṃ vīcibhujaiḥ svavṛddhirabhasādinnduṃ samāliṅgati
kṣīṇaṃ dūrata eva muñcati pitā bhūtvā jalānāṃ nidhiḥ /
prakṣīṇasya tu yena tasya vasunā kṛtvā krameṇodayaṃ
pūrṇatve ca davīyasi sthitamaho mitrāya tasmai namaḥ //

dhvāntena grathitairgrahakṣitipaterdevasya dūrasthiteḥ
saccakrapramadāvahābhyuditatā kairnāma nākāṅkṣitā /
etenābhyuditena saṃprati punaḥ kaṣṭaṃ tathā ceṣṭitaṃ
lokastīkṣṇakaroyamityabhimukhaṃ nainaṃ yathā prekṣate //

dṛṣṭaiva yaṃ karasahasrahṛtāndhakāraṃ
bhītyāpayāntyanudinaṃ śataśaḥ piśācāḥ /
kṣīṇe vidhau harivilūnakaroti citraṃ
gṛhṇāti taṃ dyumaṇimabhrapiśāca ekaḥ //

tamograstaṃ jagatsarvaṃ trātuṃ bhānuḥ sadodyataḥ /

taṃ tu trātuṃ tamograstaṃ jagatyekopi na kṣamaḥ //

rātrau guṇanidheḥ padmātkumudaṃ yadanakṣaram /

prāptā lakṣmīḥ sa mahimā rājño jaḍanidherdhruvam //

ābhāti candrarahitā na kadāpi rātriś-
candropi rātrirahito gatakāntireva /
kiṃ kāraṇaṃ yadanayoḥ pratimāsameko
jāto nistaratayā parirambhayogaḥ //

gaganaśayanalīnāṃ rātrimutsṛjya candro
vrajati dhavalapakṣe kṛṣṇapakṣe tu rātriḥ /
apasarati yadīndorvyomatalpe prasuptāt-
truṭati tadanayoḥ kiṃ tāvatā dampatitvam //

āśāḥ prakāśayati yastimirāṇi bhaṅktvā
bodhaṃ dṛśāṃ diśati bhūriguṇeṣvabhīṣṭaḥ /
khedāya yasya na paropakṛtiṣvaṭāṭyā
dhīmānnamasyati na kastaminaṃ praśasyam //

vicārastathyo vā bhavatu vitatho vā kimaparaṃ
tathāpyuccairdhāmno bhavati bahujalpo janaravaḥ /
tulottīrṇasyāpi prathitamahimadhvastatamaso
ravestādṛktejo na bhavati hi kanyāṃ gata iti //

uḍugaṇaparivāro nāyakopyoṣadhīnām-
amṛtamayaśarīraḥ kāntiyuktopi candraḥ /
bhavati vigataraśmirmaṇḍalaṃ prāpya bhānoḥ
parasadananiviṣṭaḥ ko laghutvaṃ na yāti //

uccaḥ satphalado yathāyamahamapyetādṛgetāvatā
spardhāṃ manda madoddhataḥ svajanakenārkeṇa mā mā kṛthāḥ /
dūrādeva bhavādṛśosya mahasā dhvastāḥ samastāḥ svayaṃ
naivecchatyayamatyayaṃ guṇisakhaḥ kasyāpi tejonidhiḥ //

tulyā sukhasthitiramuṣya mameti rājñi
spardhāṃ nijepi janake janakelihetau /
mā rājanandana kṛthāḥ sa hi sarvaloka-
dhvāntāntakṛdgiriśahastapavitritātmā //

mātsaryeṇa jahadgrahānvisadṛśe dhūmadhvaje yogyatāṃ
jñātvā svāṃ vidadhattviṣaṃ dinapatirhāsyapraśāntyunmukhaḥ /
daivaṃ vetti na yaḥ śikhī sa parato nāmāstu tatsaṃbhavāḥ
syurdīpā api yadvaśena jagatāṃ tigmāṃśuvismārakāḥ //

pādmā ye madanuvratā dadhati te klāntiṃ tuṣārāhatā
yepyete divasā madekaśaraṇāḥ kārśyaṃ paraṃ yānti te /
gacchannitthamasau samāśritajanaprītyeva dūrāṃ diśaṃ
hemante bhagavānaharpatiraho loke gataḥ sevyatām //

nābhiṣeko na saṃskāraḥ siṃhasya kriyate vane /

vikramārjitasattvasya svayameva mṛgendratā //

ekohamasahāyohaṃ kṛśohamaparicchadaḥ /

svapnepyevaṃvidhā cintā mṛgendrasya na jāyate //

mattebhakumbhanirbhedakaṭhoranakharāśaniḥ /

mṛgāririti nāmnaiva laghutvaṃ yāti kesarī //

patanti naiva mātaṅgakumbhapāṭanalampaṭāḥ /

valgatsvapi kuraṅgeṣu mṛgārernakharāḥ kharāḥ //

kiṃ kirmaḥ ka upālabhyo yatredamasamañjasam /

kākiṇyapi na siṃhasya mūlyaṃ koṭistu dantinaḥ //

līlādalitadhṛṣṭebhakumbhapīṭhasya nirbhayaiḥ /

kathaṃ kesariṇaḥ krāntaṃ suptasyāpi mṛgaiḥ padam //

mattebhakumbhanirbhedarudhirāruṇapāṇinā /

hariṇā hariṇaḥ spardhāṃ varākaḥ kurute katham //

tāvadgarjati mātaṅgo vane madabharālasaḥ /

śirovilagnalāṅgūlo yāvannāyāti kesarī //

śauryadarpabalādhmātaśvasadgaṇḍāntaśobhinaḥ /

saṭāmutpāṭya siṃhasya kiṃ narāḥ sukhamāsate //

kopodekatalāghātanipatanmattadantinaḥ /

harerhariṇayuddhesya kiyānvyākṣepavistaraḥ //

yāvadasthiṣu saṃlagnāḥ karāḥ kesariṇaḥ kṣaṇam /

yūthasya prāṇitaṃ tāvattadaraṇyanivāsinaḥ //

sagrvagarjadgajagaṇḍamaṇḍalī-
vikhaṇḍanoḍḍāmaravikramakramaḥ /
anantaviśrāntakuraṅgasaṃgara-
prasaṅgamaṅgīkurute kathaṃ hariḥ //

siṃhaḥ śiśurapi nipatati madamalinakapolabhittiṣu gajeṣu /

prakṛtiriyaṃ sattvavatāṃ na khalu vayastejaso hetuḥ //

ekākini vanavāsinyarājalakṣmaṇyanītiśāstrejñe /

sattvocchrite mṛgapatau rājeti giraḥ pariṇamanti //

siṃhaḥ karoti vikramamalijhāṅkārāṅkite kare kariṇaḥ /

na punarnakhamukhavilikhitabhūdharakuharasthite nakule //

samadakarikumbhadāraṇamadapaṅkacchuritakesarasaṭasya /

siṃhasya ka iva vaktre karatalamādhātumutsahate //

niṣpragraheṣu karipotaśateṣu mohād-
valgatsu bāliśatayā puratopyaṭatsu /
mattebhakumbhadalanocitacittavṛtteḥ
siṃhasya locananimīlanameva yuktam //

dṛṣṭvaiva roṣavaśaghūrṇitakesarāṃsa-
māyāntamantakasamaṃ purato mṛgārim /
māṃsaṃ cikhādiṣubhiretya patatripūgair-
bhrāntaṃ madāndhagajayūthapamastakeṣu //

yaḥ kesarī kharanakhakrakacograpāṇi-
nirdāritebhavarakumbhasamudbhavena /
navyena śoṇitacayena nirastatṛṣṇo
nityaṃ babhūva dhigahodya tṛṇena sorthī //

visraṃ vapuḥ paravadhapravaṇā ca buddhis-
tiryaktayaiva kathitaḥ sadasadvivekaḥ /
itthaṃ na kiṃcidapi sādhu mṛgādhipasya
tejastu tatsphurati yena jagadvarākam //

siṃhostu śatrurathavādhipatirmṛgāṇāṃ
śaṃsāspadaṃ tadapi na dvayameva manye /
tasya sphuratkarajavajraśirobhighāta-
helānipātitamataṅgajajaṅgamādreḥ //

preṅkhanmayūkhanakhapātaśikhānikhāta-
vikhyātavāraṇagaṇasya harerguhāyām /
kroṣṭā nikṛṣṭasaramāsutadṛṣṭinaṣṭa-
dhārṣṭyo niviṣṭa iti kaṣṭamihādya dṛṣṭam //

mattebhakumbhadalanākulalolavalga-
dantaḥ kvaṇatkarajavajraśikhābhighātaḥ /
kiṃ kesarī jagati mānanidhistṛṇena
prāṇātyayepi kurute svaśarīrayātrām //

viśvasya sthitaye dhanurdharatayā garjantamuccaiḥ pade
meghaṃ dantimadāntadurlalitadhīrmā siṃha lālaṅghiṣīḥ /
asmādvajravidāritakṣitibhṛto mā pāti varṣopalair-
jhampālampaṭabhāvabhāvipatanāccintyoṅgabhaṅgaḥ svayam //

kharanakharanikhātottuṅgamātaṅgakumbha-
sthalavigalitamuktālaṃkṛtakṣmātalasya /
harati hariṇavṛndaṃ kiṃ harervairamājau
militamapi samantādekakāryeṇa kṛtsnam //

anukṛtagaṇḍaśailamadamaṇḍitagaṇḍataṭa-
bhramadalimaṇḍalīniviḍaguṃgumaghoṣajuṣaḥ /
dalayati helayaiva harirugrakarānkariṇas-
trijagati teja eva guru no vikṛtākṛtitā //

śailaśreṇiguhāgṛheṣu nivasañjīvannijāḍambarair-
avyājorjitavikramo mṛgapatirvīrendra mā kupyatām /
asmātkuñjarakumbhasaṃbhavavasāpānaikahevākino
yallabdhaṃ vyasanākulena manasā svenaiva taccintyatām //

kaśmīrāngatukāmasya mīraśāhākhyabhūpateḥ /

śāhābuddīnabhūmīndraḥ prāhiṇoditi lekhakam //

kimevamaviśāṅkitaḥ śiśukuraṅga lolakramaṃ
parikramitumīhase virama naiva śūnyaṃ vanam /
sthitotra gajayṅthanāthamathanocchalacchoṇita-
cchaṭāpaṭalabhāsurotkaṭasaṭābharaḥ kesarī //

kaṭhoranakharāhatadviradakumbhapīṭhasthalī-
luṭhadrudhirarañjitollalitakesaraḥ kesarī /
gabhīraravakātarāturatarāturavyāhṛtaiḥ
patanhariṇakaiḥ samaṃ samarabhūmikāṃ lajjate //

carata vṛṣabhā jālīmāṃsaṃ yathecchamabhīravaḥ
pibata nalinīkaccheṣvacchaṃ punarmahiṣāḥ payaḥ /
vahata kariṇo bhūyaḥ śobhāṃ madena kapolayor-
asahanatayā dūrībhūto vidherta kesarī //

labdhā ḍambharamambare jaladharaṃ garjantamālokya yad-
dūrāducchalitosi siṃha mahatāṃ tenaiva khinnaṃ manaḥ /
yattvāsārabhayena saṃprati darīsāṃmukhyamālambase
taddṛṣṭvaiva vayaṃ hriyā kimaparaṃ pātālamūlaṃ gatāḥ //

yasyānekamadāndhavāraṇaghaṭākumbhasthalībhedana-
vyāpāraikavinodadurlalitayā kālogamallīlayā /
udgarjajjalabhāravāmanaghanaspardhī sa evādhunā
siṃhaḥ pañjarapātapuñjitatanurdhatte daśāmīdṛśīm //

kṣutkṣāmepi jarākṛśopi śithilaprāṇopi kaṣṭāṃ daśā-
māpannopi vipannadhīdhṛtirapi prāṇeṣu naśyatsvapi /
darpādhmātakarīndrakumbhadalanapreṅkhannakhāgrāśaniḥ
kiṃ jīrṇaṃ tṛṇamatti mānamahatāmagresaraḥ kesarī //

nāsyocchrāyavatī tanurna daśanau no dīrghadīrghaḥ karaḥ
satyaṃ vāraṇa naiṣa kesariśiśustvāḍambaraiḥ spardhate /
tejobījamasahyamasya hṛdaye nyastaṃ purā vedhasā
tādṛktvādṛśameva yena sutarāṃ bhojyaṃ paśuṃ manyate //

mādyanmātaṅgakumbhasthalabahalavasāvāsanāvisragandha-
vyāsaṅgavyaktamuktāphalaśakalalasatkesarālīkarālaḥ /
vyādhīvaidhavyavedhāḥ svabhujabalamadagrastatejasvidhāmā
vibhyatsāraṅgasārthaḥ satatamasahanaḥ kesarī kena dṛṣṭaḥ //

kaḥ kaḥ kutra na ghurghurāyitaghurīghoro ghuretsūkaraḥ
kaḥ kaḥ kaṃ kamalākaraṃ vikamalaṃ kartuṃ karī nodyataḥ /
ke ke kāni vanānyaraṇyamahiṣā nonmūlayeyuryataḥ
siṃhīsnehavilāsabaddhavasatiḥ pañcānano vartate //

ā bālyādapi yo vidāritamadonmattebhakumbhasthalī-
sthālīmadhyakavoṣṇaraktarasavanmuktāpulākapriyaḥ /
hastastasya kathaṃ prasarpatu puraḥ kṛcchrepyavasthāntare
gartāvartavivartamānaśaśakaprāṇāpahāre hareḥ //

raktāktayannakharakoṭinibhādibhānāṃ
yūthāḥ palāśavanatopi palāyya jagmuḥ /
siṃhasya tasya jarato viṣamā daśā yad-
gomāyavairavayavairapi nāsti vṛttiḥ //

parjanyaṃ prati garjataḥ pratinidhīnvindhyasya vātoddhatā-
nambhodhīniva dhāvataḥ sarabhasaṃ hatvā raṇe vāraṇān /
vṛkṣādvṛkṣamupeyuṣolpavapuṣaḥ śākhāmṛgasyopari
kruddhaḥ sopi bhavānaho bata gataḥ pañcāsya hāsyāṃ daśām //

huṃkāraiḥ stanitānukāracaturairnyakkāramākārita-
kṣauṇībhṛcchikharaśriyo gajaghaṭā nītvā madāṭopinīḥ /
siṃhaḥ saṃhatabhāvato daśadiśaḥ kliśyatsu durvāśitair-
gomāyuṣvapi viśvaviśvaviditaprauḍhiḥ kimudyacchate //

karikalabha vimuñca lolatāṃ
cara vinayavratamānatānanaḥ /
mṛgapatinakhakoṭibhaṅguro
gururupari kṣamate na teṅkuśaḥ //

keliṃ kuruṣva paribhuṅkṣva saroruhāṇi
gāhasya śailataṭanirjhariṇīpayāṃsi /
bhāvānuraktakariṇīkaralālitāṅga
mātaṅga muñca mṛgarājaraṇābhilāṣam //

ucchṛṅkhalena nirapekṣatayonmadena
yenākulīkṛtamidaṃ kariṇā babhūva /
dattvā padaṃ śirasi hastipakārbhakeṇa
mandaḥ kathaṃ gamita eṣa vaśaṃ prasahya //

vindhyādrisānutarupuṣpapatatparāga-
saṃpuñjapūjitakaraḥ kariyūthasevyaḥ /
yobhūtsa eva nṛnideśakaraḥ karīndro
jātaḥ kathaṃ kimathavā prabhuratra kālaḥ //

antaḥsamutthavirahānalatīvratāpa-
saṃtāpitāṅga karipuṅgava muñca śokam /
dhātrā svahastalikhitāni lalāṭapaṭṭe
ko vākṣarāṇi parimārjayituṃ samarthaḥ //

bho bhoḥ karīndra divasāni kiyanti tāvad-
asminmarau samativāhayakutracittvam /
revājalairnijakareṇukaraprayuktair-
bhūyaḥ śamaṃ gamayitāsi nidāghakāle //

asmiñjaḍe jagati ko nu bṛhatpramāṇa-
karṇaḥ karī nanu bhavedduritasya pātram /
ityāgataṃ tamapi yolinamunmamātha
mātaṅga eva kimataḥ paramucyatesau //

na gṛhṇāti grāsaṃ navakamalakiṃjalkini jale
na paṅkairāhlādaṃ vrajati bisabhaṅgārdhaśakalaiḥ /
lalantīṃ premārdrāmapi viṣahate nānyakariṇīṃ
smarandāvabhraṣṭāṃ hṛdayadayitāṃ vāraṇapatiḥ //

latāntānnādatte śaśiśakalaśītaṃ na ca jalaṃ
bhramadbhṛṅgāsaṅgāḥ pariharati kāntāḥ kamalinīḥ /
dadhadbhārākāraṃ karamapi karī jātaviraho
vitanvannucchvāsānkṣaṇamapi vatānte na ramate //

nadīvaprānbhittvā kisalayavadutpāṭya ca tarūn-
madonmattāñjitvā karacaraṇadantaiḥ pratigajān /
jarāṃ prāpyānāryāṃ taruṇajanavidveṣajananīṃ
sa evāyaṃ nāgaḥ sahati kalabhebhyaḥ paribhavam //

varamiyamaṅkuśakṣatiralakṣitamāpatitā
vinayavidhitsayā śirasi te gajayūthapate /
na punarapaścimā karajavajraśikhābhihatiḥ
prasabhasamutthitasya niśitā vanakesariṇaḥ //

svādhīnāṃ pravihāya śailakaṭakaprānte kareṇa vane
yatte nāgarikājane nipatitaṃ sadbhāvaśūnye manaḥ /
tasyaitaddṛḍharajjubandhanavadhavyāpārakhedātmakaṃ
he mattadvipu karmaṇaḥ pariṇataṃ rāgānurūpaṃ phalam //

kvākāro girisannibhaḥ kva ca gatirvegena līlā ca sā
helākuḍmalitekṣaṇāḥ kva nu dṛśastadvā kva te bṛṃhitam /
vaprāghātarasaḥ kva te kva ca karaḥ kaṣṭaṃ yadevaṃvidhaṃ
tvāmāruhya śiśuḥ padā paravaśaṃ saṃcārayatyājñayā //

pādāghātavighūrṇitā vasumatī trāsālasāḥ pakṣiṇaḥ
paṅkāṅkāni sarāṃsi gaṇḍakaṣaṇakṣodakṣatāḥ śākhinaḥ /
prāpyedaṃ karipotakairvidhivaśācchārdūlaśūnyaṃ vanaṃ
tattannāma kṛtaṃ viśṛṅkhalatayā vaktuṃ na yatpāryate //

puṇḍrekṣūnapi bhakṣayanghṛtabhṛto māṃsaudanādīnapi
prāvṛṇvanvividhāḥ kuthā api vahannakṣatramālā api /
karṇe cāmaramālikāmapi dadhaddantī tathāpi smara-
nvaindhyīnāṃ ghanasallakīvanabhuvāmāste sadā duḥkhitaḥ //

nīvāraprasavāgramuṣṭikavalairyo vardhitaḥ śaiśavo
pītaṃ yena sarojapattrapuṭake homāvaśeṣaṃ payam /
taṃ dṛṣṭvā madamantharālivalayavyālupragaṇḍaṃ gajaṃ
sotkaṇṭhaṃ sabhayaṃ ca paśyati muhurdūre sthitastāpasaḥ //

dante nyasya karaṃ pralambitaśirāḥ saṃmīlya netradvayaṃ
kiṃ tvaṃ vāraṇa tapyase gaṇikayā ko nāma no vañcitaḥ /
grāsaṃ śāntamanā gṛhāṇa satataṃ śokodhunā tyajyatāṃ
ye mattā avivekinaścaladhiyaste prāpnuvantyāpadam //

patyuryatkavalāvaśeṣapatitagrāsena vṛttiḥ kṛtā
pītaṃ yacca karāvagāhakaluṣaṃ tatpītaśeṣaṃ payaḥ /
prāṇānpūrvataraṃ vihāya tadidaṃ prāptaṃ kariṇyā phalaṃ
yadbandhārpaṇakātarasya kariṇaḥ kliṣṭaṃ na dṛṣṭaṃ mukham //

ghāsagrāsaṃ gṛhāṇa tyaja gajakalabha premabandhaṃ kariṇyāḥ
pāśagranthivraṇānāmabhimatamadhunā dehi paṅkānulepam /
dūrībhūtāstavaite śabaravaravadhūvibhramodbhrāntaramyā
revākulopakaṇṭadrumakusumarajo dhūsarā vindhyapādāḥ //

lāṅgūlacālanamadhaścaraṇāvapātaṃ
bhūmau nipatya vadanodaradarśanaṃ ca /
śvā piṇḍadasya kurute gajapuṅgavastu
dhīraṃ vilokayati cāṭuśataiśca bhuṅkte //

yadvindhyaḥ śikharī tadantarapi yatpīlupriyaḥ pippalaḥ
sotkaṇṭhā rabhasāgamādabhipatadreṇuḥ kareṇuśca yat /
tatkiṃ bhadratayā smaratyapi karī daivaṃ hi sarvaṃkaṣaṃ
tanmṛtyorapi duḥsahaṃ tu yadayaṃ mando dhuri sthāpitaḥ //

madhyevindhyamudūrminārmadanadīvātūlavātāvalī-
heloddhūlitamallikākisalayairyo vṛddhimabhyāgataḥ /
soyaṃ daivavaśādvaśāvirahitaḥ śūtkārakārī karī
nirmajjadvajarajjupāśavivaśaḥ kaṣṭaṃ kimāceṣṭām //

he gandhakuñjara mahāgirikuñjarāji-
madyāpi mā smara salīlanimīlitākṣaḥ /
muñcābhimānamadhunā bhaja vartamānaṃ
vakraṃ vidherupari śāsanamaṅkuśaṃ ca //

svacchasvādujalā vihāya sarito hartuṃ tṛṣaṃ duḥsahāṃ
mā matta dviradākṣi nikṣipa śaratkṛṣṭe taḍāgāmbuni /
pītesminsakalepi gacchati na te śāntiṃ pipāsā jale
grāmasyaikagateramuṣya niyataṃ syājjīvite saṃśayaḥ //

dūrvākuratṛṇāhārā dhanyāstāta vane mṛgāḥ /

vibhavonmattacittānāṃ na paśyanti mukhāni yat //

amṛtā vigataprāṇā sāntaḥśalyākṛtavraṇā /

abaddhā niścalevāste kūṭasaṃsthe mṛge mṛgī //

rajjvā diśaḥ pravitatāḥ salilaṃ viṣeṇa
pāśairmahī hutabhujā jvalitā vanāntāḥ /
vyādhāḥ padānyanusaranti gṛhītabāṇāḥ
kaṃ deśamāśrayati yūthapatirmṛgāṇām //

drutataramito gaccha prāṇaiḥ kuraṅga viyujyase
kimiti valitagrīvaṃ sthitvā muhurmuhurīkṣase /
vidadhati hatavyādhānāṃ te manāgapi nārdratāṃ
kaṭhinamanasāmeṣāmete vilocanavibhramāḥ //

sthalīnāṃ dagdhānāmupari mṛgatṛṣṇāmanusaraṃs-
tṛṣārtaḥ sāraṅgo viramati na khinnepi manasi /
ajānānastattvaṃ na sa mṛgayatenyatra sarasī-
mabhūmau pratyāśā na ca phalati vighnaṃ ca kurute //

he sāraṅga tṛṇānyaśāna salilaiḥ prāṇānpuṣāṇāthavā
yadvā syāḥ pavanāśanastadapi te sāviṣkṛti prāṇitam /
yeneyaṃ bhavatocchvasatkuvalayaprastāracārudyutir-
dṛṣṭirvittamadoddhatākṣiṇi mukhe mūrkhasya nāyāsitā //

alpīyaḥskhalanena yatra patanaṃ kṛcchreṇa yatronnatir-
dvāre vetralatāvitānagahane kaṣṭaḥ praveśakramaḥ /
he sāraṅga manoramā vanabhuvastyaktvā viśeṣārthinā
kiṃ bhūbhṛtkaṭakasthitivyasaninā vyarthaṃ khurāḥ śātitāḥ //

naitāstā malaya kānanabhuvaḥ svacchasravannirjharās-
tṛṣṇā yāsu nivartate tanubhṛtāmālokamātrādapi /
rūkṣadhvāṅkṣaparigraho bharurayaṃ sphārībhavadbhrāntayas-
tā etā mṛgatṛṣṇikā hariṇa he nedaṃ payo gamyatām //

tyaktaṃ janmavanaṃ tṛṇāṅkuravatī māteva muktā sthalī
visrambhasthitihetavo na gaṇitā bandhūpamāḥ pādapāḥ /
bālāpatyaviyogaduḥkhavidhurā nāpekṣitā sā mṛgī
mārgantaḥ padavīṃ tathāpyakaruṇā vyādhā na muñcantyamī //

chittvā pāśamapāsya kūṭaracanāṃ bhaṅktvā balādvāgurāṃ
paryastāgniśikhākalāpajaṭilānnirgatya dūraṃ vanāt /
vyādhānāṃ śaragocarādapi javenotplutya dhāvanmṛgaḥ
kūpāntaḥ patitaḥ karoti vidhure kiṃ vā vidhau pauruṣam //

svairī bhrāmyasi nātha kāmyasi paradvārāṇi nottāmyasi
nādyānāmanimittakopakuṭilālāpaṃ mukhaṃ paśyasi /
muñcasyekamapi kṣaṇaṃ prakaṭitapremāṃ ca na preyasīṃ
he sāraṅga tavātisundaramidaṃ kenopadiṣṭaṃ vratam //

svacchandaṃ hariṇena yā viharatā daivātsamāsāditā
bhaṅgaprasrutadugdhabindubisarā śālernavā mañjarī /
niḥśvāsānaladagdhakomalatṛṇaprakhyāpitāntarvyathas-
tāmeva prativāsaraṃ muniriva dhyāyanvane śuṣyati //

sāraṅgo na latāgṛheṣu ramate no paṃsule bhūtale
no ramyāsu vanopakaṇṭhaharitacchāyāsu śītāsvapi /
tāmevāyatalocanāmanudinaṃ dhyāyanmuhuḥ preyasīṃ
śailendrodarakaṃdareṣu gatadhīḥ śṛṅgāriveṣaḥ sthitaḥ //

śṛṅgeṇāṅgaṃ mṛgāṇāṃ kaṣati paricayaprāptaye niḥspṛhāṇāṃ
mandasvacchandacārī pariharati bhayādālayaṃ yūthapasya /
dṛṣṭastiṣṭhatyalakṣyo jhagiti nipatitaistatkuraṅgīkaṭākṣaiḥ
sāraṅgo duḥkhamāste vidhuravidhivaśādanyayūthapraviṣṭaḥ //

ādāya māṃsamakhilaṃ stanavarjamaṅgān-
māṃ muñca vāgurika yāhi kuru prasādam /
adyāpi ghāsakavalagrasanānabhijño
manmārgavīkṣaṇaparastanayo madīyaḥ //

puro revā pāre giriratidurārohaśikharaḥ
saraḥ savye vāme davadahanadāhavyatikaraḥ /
dhanuṣpāṇiḥ paścācchabarahatako dhāvatitarāṃ
na yātuṃ na sthātuṃ hariṇāśiśureṣa prabhavati //

kva krīḍati kva carati kva karoti vṛttiṃ
vāri kva nāma pibati svapiti kva nāma /
itthaṃ mṛgaṃ niraparādhamabādhamānaṃ
vyādhonudhāvati vadhāya dhanurdadhānaḥ //

candraḥ sudhāṃśurayamatrisuto dvijeśaḥ
puṇyairavāpi śaraṇāya mayeti toṣam /
mugdhaiṇaśāva bhaja mā tyaja pāpamenaṃ
mīnaṃ prabhujya sahasā kṛtameṣabhogam //

karabha yadi kadācitprabhramandaivayogān-
madhukarakulatastvaṃ prāpayethā madhūni /
virama virama tebhyaḥ santi śaṣpāṇyaraṇye
prathamamukharasāste śoṣayantyeva paścāt //

vikacakumudaiḥ phullāmbhojaiḥ sarobhiralaṃkṛtāṃ
marakatamaṇiśyāmāṃ śaṣpairvihāya vanasthalīm /
smarati karabho yadvṛkṣāṇāṃ caranmarudhanvanāṃ
paricayaratiḥ sā durvārā na sā guṇavairitā //

karabhadayite yattatpītaṃ sudurlabhamekadā
madhu vanagataṃ tasyālābhe virauṣi kimutsukā /
kuru paricitaiḥ pīloḥ pattrairdhṛtiṃ marugocare
jagati sakale kasyāvāptiḥ sukhasya nirantarā //

karabhadayite yosau pīlustvayā madhulubdhayā
vyapagatadhanacchāyastyakto na sādaramīkṣitaḥ /
calakisalayaḥ sopīdānīṃ prarūḍhanavāṅkuraḥ
karabhadayitāvṛndairanyaiḥ sukhaṃ paribhujyate //

karabha kimidaṃ dīrghocchvāsaiḥ kṣiṇoṣi śarīrakaṃ
virama śaṭhe he kasyātyantaṃ sakhe sukhamāgatam /
cara kisalayaṃ svasthaḥ pīlorvimuñca madhuspṛhāṃ
punarapi bhavānkalyāṇānāṃ bhaviṣyati bhājanam //

karabha rabhasātkroṣṭuṃ vāñchasyaho śravaṇajvaraḥ
śaraṇamathavānṛjvī dīrghā tavaiva śirodharā /
pṛthugalabilāvṛttiśrāntoccariṣyati vāṅmukhā-
diyati samaye ko jānīte bhaviṣyati kasya kim //

tathā saṃtuṣṭaḥ sañjalavṛṇaśamīpīlubadaraiś-
caransvasthoraṇye karabhaśiśukaḥ śokarahitaḥ /
kṛto madhvāsvādapravaṇahadayo mugdhavidhinā
yathā nānyadbhuṅkte na pibati na śete na ramate //

yasyāsīnnavapīlupattrabadaragrāsopi saṃtuṣṭaye
dīrghādhvanyanugamyate na padavī yasya svayūthyairapi /
soyaṃ saṃprati yāti bālakarabhaḥ kṣīṇodyamaḥ kṣāmatāṃ
manye nūnamanena daivahatakenāsvāditaṃ bhrāmaram //

pīlūnāṃ hi phalaṃ kaṣāyarahitaṃ romanthayitvā marau
śākhāgraṃ yadakhādi cāru karabhīvaktrārpitaṃ premataḥ /
tatsmṛtvā karabhena khedavidhuraṃ dīrghaṃ tathā kūjitaṃ
prāṇānāmabhavattadeva sahasā prasthānatūryaṃ yathā //

kramelakaṃ nindati komalecchuḥ
kramelakaḥ kaṇṭakalampaṭastam /
prītau tayoriṣṭabhujoḥ samāyāṃ
madhyasthatā naikataropahāsaḥ //

eka eva khago mānī vane vasati cātakaḥ /

pipāsito vā mriyate yācate vā puraṃdaram //

ayi cakitamugdhacātaka marubhuvi dhāvasi mudhā kimudgrīvam /

grīṣme davāgnivalitastāpicchoyaṃ na vidyutvān //

pipāsurapyeva jalaṃ śikhaṇḍī
pratīkṣate prāṇasamāṃ pibantīm /
nūnaṃ priyāsnehanibaddhadṛṣṭiḥ
svalpaṃ payaḥ paśyati nimnagāsu //

atyunnativyasaninaḥ śirasodhunaiṣa
svasyaiva cātakaśiśuḥ praṇayaṃ vidhattām /
asyaitadicchati nahi pratatāsu dikṣu
tāḥ svacchaśītamadhurāḥ kva nu nāma nāpaḥ //

kekāḥ kalā vanabhuvastilakāyamāno
ramyaḥ kalāpamahimaiṣa śikhaṇḍinosya /
durlakṣaṇaṃ nanu vihāyasi vāyasādi-
kṣuṇṇepyayaṃ caṭakatulyagatirna jātaḥ //

nīlābjapuñjarajasāruṇitānvimucya
svacchānsudhādhikarasānapi vārirāśīn /
yaccātakaḥ pibati vāridharodabindūn-
manye tadānatibhayācchirasobhimānī //
divyāmbupānaniyamastava mohayetkaṃ
doṣopi saṃvṛtimatāṃ bhajate guṇatvam bhūmisthamambu yadi cātaka pātumiccheḥ
kaṇṭhavraṇaṃ prakaṭayestadayogyatāṃ ca //
divyāmbupānaniyamastava mohayetkaṃ
doṣopi saṃvṛtimatāṃ bhajate guṇatvam //

kiṃ naiva santi navatāmarasāvataṃsā
haṃsāvalīvalayino jalasanniveśāḥ /
kopi graho gururayaṃ bata cātakasya
pauraṃdarīṃ yadabhivāñchati vāridhārām //

kiṃ dūreṇa payodharā upari kiṃ nānye raṭantaḥ śrutā
nindyāḥ pāpatayā svakukṣiṣu gatāḥ kiṃ nāma pakṣāḥ kṣayam /
ramyaṃ vā gagane na kiṃ viharaṇaṃ kiṃ tūgrakākāvalī-
paryāyapratipattilāghavabhayādbhūmau sthitā barhiṇaḥ //

no tāṇḍavena nayanāmṛtanirjhareṇa
kekāraveṇa na ca karṇarasāyanena /
barheṇa cāpi suracāparucā tavāya-
moturna tuṣyati śikhinvadhamantareṇa //

cātaka tāta kiyadbhavatā pātakamatulamakāri /

navajaladādapi cañcupuṭe yattava na patati vāri //

jalakaṇavitaraṇarahitaḥ prakaṭitadhavalitaveṣaḥ /

cātaka raṭasi vṛthā kiṃ jaladaḥ śārada eṣaḥ //

santi kūpāḥ sphuradrūpāḥ paritaḥ saritaḥ śubhāḥ /

tathāpi cātakasyaikaḥ phalado jaladodayaḥ //

kekānibhāddhaṭayase paṭucāṭukāni
cañcatkalāpamapi nṛtyasi rañjanāya /
he cātaka prayatase jaladaṃ pratītthaṃ
binduṃ jalasya labhase na ca lajjase ca //

vāhatvamīśvarasutasya vidhāya barhin-
pramlāyitaḥ sa nijapakṣakalāpa eva /
nārādhitaḥ sa bhavatā puruṣottamaḥ kiṃ
yaste tṛṣaṃ praśamayetkacameghavarṣaiḥ //

vasatotiśayaprītyā mānasocitasaṃsthiteḥ /

palvalāmbhasi haṃsasya haṃsataiva vikalpyate //

pibanti madhu padmebhyo bhṛṅgāḥ kesaradhūsarāḥ /

haṃsāḥ śaivālamaśnanti dhigdaivamasamañjasam //

yadi nāma daivayogājjagadasarojaṃ kadācidapi jātam /

avakaranikaraṃ vikirati tatkiṃ kṛkavākuriva haṃsaḥ //

kaṭu raṭati nikaṭarvatī vācāṭaṣṭiṭṭibhaḥ paṭuryatra /

apasaraṇameva śaraṇaṃ maunaṃ vā tatra haṃsasya //

astu yadyapi sarvatra nīraṃ nīrajamaṇḍitam /

ramate na marālasya mānasaṃ mānasaṃ vinā //

kṣudhitopi padmakhaṇḍe jahāti rajasāvṛtaṃ hi kiṃjalkam /

guṇini kṛtapakṣapāto bisaṃ tu bahu manyate haṃsaḥ //

taralayasi dṛśaṃ kimutsukā-
makulaṣamānasavāsalālite /
avatara kalahaṃsi vāpikāṃ
punarapi yāsyasi paṅkajālayam //

bhṛṅgāṅganājanamanoharahārigīta-
rājīvareṇukraṇakīrṇapaśaṅgatoyām /
ramyāṃ himācalanadīṃ pravihāya haṃsa
he he hatāśa vada kāṃ diśamutsukosi //

he haṃsa melitapayaḥsalilaṃ vivektuṃ
śaktasya saṃprati matiḥ kva nu tedya yātā /
kāsāravāriṇi kalāṃ patitāṃ yadindo-
rādātumicchasi bisāṅkuravāñchayā tvam //

śītāṃśuśekharaśiroruhasaṃśritāni
puṇyāni pāvitajaganti manoramāṇi /
bhrāntvā ciraṃ surasaritsalilāni daivāl-
labdhāni hātumiha vāñchasi nāsi haṃsaḥ //

sthitvā ciraṃ nabhasi niścalatārakeṇa
mātaṅgasaṅgakaluṣāṃ nalinīṃ nirīkṣya /
utpannamanyuparighargharaniḥsvanena
haṃsena sāśru parivṛtya gataṃ na līnam //

yenojjhitaṃ sahacarīvadanopanītaṃ
ramyaṃ mṛṇālaśakalaṃ himaśaṅkhaśubhram /
soyaṃ khago hatavidhe tava ceṣṭitena
śevālanālalavalampaṭatāṃ vidhatte //

raṭasi kaṭu kimuccairvāyasa spardhayā me
vihagahataka viṣṭhāraktavaktrāntarālaḥ /
vitatadhavalapakṣākṣepavikṣobhitāmbhāḥ
kamalavanavihārī sārasohaṃ na kākaḥ //

haṃsodhvagaḥ śramamapohayituṃ dinānte
kāraṇḍakākabakabhāsavanaṃ praviṣṭaḥ /
mūkoyamityupahasanti lunanti pakṣān-
nīcāśrayo hi mahatāmavamānabhūmiḥ //

kva kaṭhinamaho pīloḥ pattraṃ mṛduḥ kva bisāṅkuraḥ
kva kaṭu lavaṇaṃ kaupaṃ cāmbhaḥ kva tāmarasāsavaḥ /
kva kusumarajo hṛdyaṃ rūkṣāḥ kva coṣarapāṃsavaḥ
kva maruviṣayo dhvāṅkṣakṣetraṃ kva haṃsa bhavādṛśāḥ //

bho rājahaṃsa kimiti tvamihāgatosi
yosau bakaḥ sa iha haṃsa iti pratītaḥ /
tadgamyatāṃ tvaritameva tataḥ prabhāte
yāvadvadanti baka eṣa na mūḍhalokāḥ //

aye vāpīhaṃsā nijavasatisaṃkocapiśunaṃ
karudhvaṃ mā ceto viyati bahato vīkṣya vihagān /
amī te sāraṅgā bhuvanamahanīyavratabhṛto
nirīhāṇāmeṣāṃ tṛṇamiva bhavantyambunidhayaḥ //

tarau tīrodbhūte kvacidapi dalācchāditatanuḥ
pataddhārāsārāṃ gamaya viṣamāṃ prāvṛṣamimām /
nivṛttāyāṃ tvasyāṃ sarasi sarasotphullanaline
sa eva tvaṃ haṃsaḥ punarapi vilāsāsta iha te //

gataṃ tadgāmbhīryaṃ jalamapi vṛtaṃ jālakaśataiḥ
sakhe haṃsottiṣṭha prathamamamuto dagdhasarasaḥ /
sa yāvatpaṅkāmbhaḥkaluṣitavapurbhūrivilapan-
na kāko vācāṭaścaraṇayugalaṃ mūrdhni kurute //

spṛśati na bisaṃ cañcvā bhūyastayā saha khaṇḍitaṃ
pibati na jalaṃ yāti svaptuṃ na śevalajālakam /
kamalakalikābhaṅgakrīḍāṃ karoti na sārasaḥ
kvaṇati karuṇaṃ śokagrastaḥ priyāvirahākulaḥ //

sarasi bahuśastārāchāyāṃ daśanparivañcataḥ
kumuda viṭapānveṣī haṃso niśāsvavicakṣaṇaḥ /
daśati na punastārāśaṅkī divāpi sitotpalaṃ
kuhakacakito lokaḥ satyepyapāyamapekṣate //

muktābhāni payāṃsi bhaṅgavilasaddugdhā bisagranthayaḥ
sphītāstāmarasāsavā viharaṇakrīḍāsahaṃ saikatam /
santyeva pratideśamatraviṣame he haṃsa paṅkāṅkite
dhṛṣṭoktruṣṭabake jaratsarasi te koyaṃ nivāsagrahaḥ //

āpūryeta punaḥ sphuracchapharikāsārormibhirvāribhir-
bhūyopi pravibhajyamānanalinaṃ paśyema toyāśayam /
ityāśāśatatantubaddhahṛdayo naktaṃdinaṃ dīnadhīḥ
śuṣyatyātapaśoṣitasya sarasastīre jaratsārasaḥ //

tāvaddolitapaṅkajacyutarajaḥpiṅkāṅgarāgojjvalp
yaḥ śṛṇvankalakūjitaṃ madhulihāṃ saṃjātaharṣotsavaḥ /
kāntācañcupuṭāpavarjitabisagrāsagrahepyakṣamaḥ
soyaṃ saṃprati haṃsako marugataḥ kaṣṭaṃ tṛṇaṃ vāñchati //

yāṃ smṛtvā sahasaiva mānasasarastyaktvā viśeṣārthinas-
tāmevotsukacetasaḥ kamalinīṃ dṛṣṭvā bakādhyāsitām /
līyante vigatābhimānalaghavastatraiva bhūyopi ye
haṃsāste na bhavanti haṃsadhavalāḥ prāyo bakā eva te //

yāmāliṅgya bakā raṭanti kaṭukaṃ dīrghocchvasatkaṃdharā
yasyāmaṃsataṭāvaghaṭṭitajalaṃ valgantyamī madgavaḥ /
yā śaśvanmalinātmakairapi bakairnaktaṃdinaṃ sevyate
sā haṃsena manasvinā kamalinī yuktaṃ yadi tyajyate //

rūpaṃ hāri manoharā sahacarī pānāya pādmaṃ madhu
krīḍā cāpsu saroruheṣu vasatisteṣāṃ rajo maṇḍanam /
vṛttiḥ sādhumatā bisena sahṛdaścārusvanāḥ ṣaṭpadāḥ
sevādainyavimānanāvirahito haṃsaḥ sukhaṃ jīvati //

matsyā api hi jānanti kṣīranīravivecanam /

prasiddhaṃ rājahaṃsānāṃ yaśaḥ puṇyairavāpyate //

kruddholūkanakhaprapātavigalatpakṣā api svāśrayaṃ

ye nojjhanti purīṣapuṣṭavapuṣastekecidanye dvijāḥ //

ye tu svargataraṅgiṇībisalatāleśena saṃvardhitā
gaṅgānīramapi tyajanti kaluṣaṃ te rājahaṃsāḥ kutaḥ //
samudgirasi vācaḥ kiṃ puṃskokila sukomalāḥ /
śvabhresmiñjaḍapāṣāṇagurunirghoṣabhairave //

kākaiḥ saha vivṛddhasya kokilasya kalā giraḥ /
khalasaṅgepi naiṣṭhuryaṃ kalyāṇaprakṛteḥ kutaḥ //
śrotrotsavaṃ tava kalaṃ kalakaṇṭha kotra
nādaṃ śṛṇoti rativigrahasaṃdhidūtam /
dāvāgnidagdhaghanapādapakoṭarānta-
rāvirbhavatkaṭuravāsu vanasthalīṣu //

mūkīmūya tameva kokila madhuṃ bandhuṃ pratīkṣasva he
helollāsitamālatīparimalāmodānukūlānilam /
yatraitāstava sūktayaḥ saphalatāmāyāntyamī tūllasat-
pāṃsūttambhabhṛto nidāghadivasāḥ saṃtāpasaṃdhāyinaḥ //

bhrātaḥ kokilakūjitairalamalaṃ nārghanti yasmādguṇās-
tūṣṇīmāḥsva viśīrṇaparṇanicayacchannaḥ kvacitkoṭare /
udyānadrumavāṭikākaṭuraṭatkākāvalīṃsakulaḥ
kāloyaṃ śiśirasya saṃprati sakhe nāyaṃ vasantotsavaḥ //

kvacijjhillīnādaḥ kvacidatulakākolakalahaḥ
kvacitkaṅkārāvaḥ kvacidapi kapīnāṃ kalakalaḥ /
kvaciddhoraḥ pherudhvanirayamaho daivaghaṭanā
kathaṃkāraṃ tāraṃ kvaṇatu cakitaḥ kokilayuvā //

... ... ... ... ... ... //
ketakīkusumaṃ bhṛṅgaḥ pīḍyamānopi sevate /
doṣāḥ kiṃ nāma kurvanti guṇāpahṛtacetasaḥ //

kṛtvāpi koṣapānaṃ bhramarayuvā purata eva kamalinyāḥ /

abhilaṣati bakulakalikāṃ madhulihi maline kutaḥ satyam //

madanamavalokya niṣphalamanityatāmapi ca bandhujīvānām /

gurumupagamya bhramaraḥ saṃprati jāto japāsaktaḥ //

bhramara bhramatā digantarāṇi
kvacidāsāditamīkṣitaṃ śrutaṃ vā /
vada satyamapāsya pakṣapātaṃ
yadi jātīkusumānukāri puṣpam //

kamalaṃ bhavanaṃ rajoṅgarāgo
madhu pānaṃ madhurāḥ priyāpralāpāḥ /
śayanaṃ mṛdu kesaropadhānaṃ
bhramarasyāmbhasi kā na rājalīlā //

patitamutpatitaṃ sthitamakriyaṃ
sakaruṇaṃ kvaṇitaṃ gatamāgatam /
kamalinīmalinā tuhināhatāṃ
nahi tadasti vilokya na yatkṛtam //

kamalinīmalinī dayitaṃ vinā
na sahate saha tena niṣevitām /
tamadhunā madhunā nihitaṃ hṛdi
smarati sā ratisāramaharniśam //

madaṃ na lipseta śilīmukho yadi
dvipānna karṇāgranipātamāpnuyāt /
paropasarpī sukhaleśalipsayā
naro bhavatyeva parābhavāspadam //

madhukara bahuśastvayā nirastāḥ
kusumalatāstṛṇāvatsupuṣpitāgrāḥ /
phalamanubhava kaṇṭakāvṛtābhyas-
tadidamapatrapa ketakīlatābhyaḥ //

pulleṣu yaḥ kamalinīkamalodareṣu
cūteṣu yo vilasitaḥ kalikāntarasthaḥ /
paśyādya tasya madhupasya śaradvyapāye
kṛcchreṇa veṇuvivare divasāḥ prayānti //

puṣpāsavaṃ surabhi gandhirajoṅgarāgaḥ
pītvā latāsu madhupaḥ kamale niṣaṇṇaḥ /
baddhodhunā śaśikaraiḥ karuṇaṃ virauti
saṃtoṣahīnamiha kaṃ na bhajantyanarthāḥ //

anyāsu tāvadupamardasahāsu bhṛṅga
lolaṃ vinodaya manaḥ sumanolatāsu /
nugdhānanāmarajasaṃ kalikāmakāle
bālāṃ kadarthayasi kiṃ navamālikāyāḥ //

erāvaṇānanamadāmbukaṇāvapāta-
saṃsaktatāmarasareṇupiśaṅgitāṅgaḥ /
caṇḍānilāhatatuṣāraviśīrṇapakṣaḥ
kṣīṇaḥ kṣitau madhukaro vivaśotra śete //

sotkaḥ paribhramasi kiṃ vyavapātidhairyaḥ
kūjandvirepha karuṇaṃ kusumāsavārthī /
anyāsu pādapalatāsu dhṛtiṃ badhāna
bhagnā hi sā kusumitā sahakāravallī //

svāmodavāsitasamagradigantarālā
raktā manoharamukhā sukumāramūrtiḥ /
sevyā sarojakalikā tu yadaiva jātā
nītastadaiva vidhinā madhuponyadeśam //

jātyujjvale madhurakomalavāgnilāsau
dvau puṣkare madhukarau yugapatpraviṣṭau /
ekastayormadhubharākulapūrṇadehaḥ
kaṣṭe vidhau na rajasāpi yuto dvitīyaḥ //

madhukaragaṇaścūtaṃ tyaktvā gato navamālikāṃ
punarapi gato raktāśokaṃ kadambataruṃ tataḥ /
tadapi suciraṃ sthitvā tebhyaḥ prayāti saroruhaṃ
paricitaguṇadveṣī loko navaṃ navamīhate //

likhitakamale saundaryeṇa prakāmahṛtātmanā
kimiva na kṛtaṃ tatra bhrāntvā madhuspṛhayālinā /
adhigatarasaḥ sobhūttasmānmanāgapi nālpadhīr-
dhuri tu likhitastṛṣṇāndhānāṃ janena vivekinā //

bhramati bakule mandaṃ kunde na vindati nirvṛtiṃ
prakṛtisurabhau raktāśoke na yāti viśokatām /
surabhikusumāmodotkaṇṭhāpanītamanā vane
vahati tanutāmaṅge bhṛṅgaḥ smarannavamālikām //

spṛśati śanakaiścumbannaṅgaiḥ karoti nipīḍanaṃ
caraṇapatanaṃ mudrābhedaṃ vidhātumapīhate /
samayamucitaṃ cittotsukyātpratīkṣitumakṣamo
madhukarayuvā puṇyairlabdhvā navāṃ navamālikām //

himotsannāṃ dṛṣṭvā hatakamalanālāṃ kamalinīṃ
dvirephāḥ saṃvṛttāḥ sapadi gajagaṇḍapraṇayinaḥ /
aho dhigbhūtānāṃ prakṛtiriyamapratyayakarī
na kaścitkṣīṇārthe prathamaguṇagandhaṃ gaṇayati //

kimāmodabhrāntyā bhramasi suciraṃ bhṛṅga nanu he
na jānīṣe tattvaṃ pratapatitarāṃ grīṣmasamayaḥ /
sthitaṃ śūnyaṃ puṣpaiḥ prakaṭaviṭapaṃ paśya vipinaṃ
gataḥ gaurabhyāḍhyaḥ prakṛtisubhagaścaitravibhavaḥ //

kenāghrātamudāramasya kusumaṃ kaiścumbitaṃ kesaraṃ
pītaḥ kena rasosya kena rajasā codvellitaṃ kena vā /
he he mugdhamadhuvrata vraja javādanyāṃstarūnpuṣpitā-
nuttāletra vṛthaiva pippalatarau kiṃ kiṃcidāsādyate //

pratyagrotra yathāsukhaṃ madhurasaḥ pātavya ityutsukas-
tṛṣṇāvibhramavipralabdhahrdayastattvāvabodhaṃ vinā /
nirviṇṇopyaphalaśramo na viramatyālekhyapadmākare
durbuddhirvyasanī tathāpi madhupastṛṣṇāśayodbhrāmyati //

yasyāḥ saṃgamavāñchayā na gaṇitā vāpyo vinidrotpalā
yāmāliṅgya samutsukena manasā yātaḥ parāṃ nirvṛtim /
bhagnāṃ tāmavalokya candanalatāṃ bhṛṅgeṇa yajjīvyate
dhairyaṃ nāma tadastu tasya na punaḥ snehānurūpaṃ kṛtam //

yenāmodini kesarasya mukule pītaṃ madhu svecchayā
nītā yena niśā śaśāṅkadhavalā padmodare śārade /
bhrāntaṃ yena madapravāhamaline guṇḍasthale dantināṃ
soyaṃ bhṛṅgayuvā karīraviṭape badhnātu tuṣṭiṃ kutaḥ //

mā bhūnnāma sahāmunaiva nidhanaṃ daivātkathaṃcitpunas-
tṛṣṇā vā hatajīvite yadi tadā kiṃ puṣpaśūnyaṃ jagat /
yenaivonmathitaḥ sa eva dayitaḥ padmākaro nirdayaṃ
dānāmbhaḥspṛhayānuyātyaliraho lolastameva dvipam //

sopūrvo rasanāviparyayavidhistatkarṇayoścāpalaṃ
dṛṣṭiḥ sā madavismṛtasvaparadikkiṃ bhūyasoktena vā /
sarvaṃ niścitavānasi bhramara he yadvāraṇodyāpyasā-
vantaḥśūnyakaro niṣevyata iti bhrātaḥ ka eṣa grahaḥ //

re re bhṛṅga madāndhavāraṇacalatkarṇānilāndolana-
kleśaklāntatano mudhaiva bhavatā duḥkhaṃ kimityāsyate /
utkūjatsamadadvirephavalayapyāluptakośaśriyaḥ
sāmodāḥ prakaṭāśayāḥ pratipadaṃ santyeva padmākarāḥ //

gandhāḍhyāṃ navamālikāṃ madhukarastyaktvā gato yūthikāṃ
tāṃ tyaktvāpi gataḥ sa candanataruṃ tasmātsarojaṃ gataḥ /
baddhastatra niśākareṇa suciraṃ krandatyasau mandadhīḥ
saṃtoṣeṇa vinā parābhavaśataṃ prāpnoti lubdho janaḥ //

rātrirgamiṣyati bhaviṣyati suprabhātaṃ
bhāsvānudeṣyati hasiṣyati padminī ca /
evaṃ vicintayati koṣagate dvirephe
hā hanta hanta nalinīṃ gaja unmamātha //

bhramanvanānte vanamañjarīṣu
na ṣaṭpado gandhaphalīmajighrat /
sā kiṃ na ramyā sa ca kiṃ na rantā
balīyasī kevalamīśvarecchā //

aṅke vṛddhimupāgataṃ śiśutayā sarvāṅgamāliṅgitaṃ
matsyaḥ śrīparirambhanirbharataravyākośakoṣonmukhaiḥ /
āśāptaiḥ paripīyamānamaniśaṃ niḥspandamindindirair-
dūrādeva nimeṣaśūnyanayanaḥ padmaṃ samudvīkṣate //

jīvato nigiranmatsyānmunivaddṛśyate bakaḥ /

mṛnānapi na gṛdhrastu dhigākāramunīndratām //

nāleneva sthitvā pādenaikena kuñcitagrīvam /

janayati kumudabhrāntiṃ vṛddhabako bālamatsyānām //

eṣa bakaḥ sahasaiva vipannaḥ
śādyamaho kva nu tadgatamasya /
sādhu kṛtāntaka kaścidapi tvāṃ
vañcayitum na kutopi samarthaḥ //

nijakulocitaceṣṭitamātmano
yadapahāya yiyāsasi haṃsatām /
baka cara vratameva tathāpi te
phalati tattadidaṃ yatatāṃ nṛṇām //

na kolilānāmiva mañcu kūjitaṃ
na kabdhalāsyāni gatāni haṃsavat /
na barhiṇānāmiva citrapakṣatā
guṇastathāpyasti bake bakavratam //

tadvedagdhyaṃ samuditapayastoyatattvaṃ vivektu-
mālāpāste sa ca mṛdupadanyāsahṛdyo vilāsaḥ /
āstāṃ tāvadbaka yadi tathā vetsi kiṃcidicchlathāśaṃ
tūṣṇīmevāsitumayi sakhe tvaṃ kathaṃ me na haṃsaḥ //

kastvaṃ lohitalocanāsyacaraṇo haṃsaḥ kuto mānasāt-
kiṃ tatrāsti suvarṇapaṅkajavanānyambhaḥ sudhāsaṃnibham /
muktāśuktirathāsti śaṅkhanicayo vaidūryarohāḥ kvacic-
chambūkāḥ kimu santi neti ca bakairākarṇya hīhīkṛtam //

tulyavarṇacchadaḥ kṛṣṇaḥ kokilaiḥ saha saṃgataḥ /

kena vijñāyate kākaḥ svayaṃ yadi na bhāṣate //

ātmarutādapi virutaṃ kurvāṇāḥ spardhayā saha mayūraiḥ /

kiṃ jānanti varākāḥ kākāḥ kekāravānkartum //

kṛṣṇaṃ vapurvahatu cumbatu satphalāni
ramyeṣu saṃcaratu cūtavanāntareṣu /
puṃskokilasya caritāni karotu nāma
kākaḥ kila dhvanividhau nanu kāka eva //

saṃprāpya kokilakulaiḥ kamanīyakāntiḥ
kāntasvarairapi balātkhalu saṃnikarṣam /
vaidhuryabhāji hatavedhasi kiṃ varākaḥ
kākaḥ karotvanukṛtiṃ na yayau yadeṣām //

iyaṃ pallī bhillairanucitasamārambharasikaiḥ
samantādākrāntā viṣaviṣamabāṇapraṇayibhiḥ /
tarorasya skandhe gamaya samayaṃ kīra nibhṛtaṃ
na vāṇī kalyāṇī tadihamukhamudraiva śaraṇam //

kaati mukhagṛhītaṃ bhuktaśeṣaṃ purīṣaṃ
vilikhati caraṇāgrairdevatānāṃ śirāṃsi /
vrajati ca hatamānaḥ sādhumūrdhasvaśaṅkaḥ
kimiva na kurute khaṃ prāpya kāko varākaḥ //

daurbhāgyaṃ vacasāṃ tanormalinatā ceṣṭāsvaho cāpalaṃ
śaṅkāyāstadupajñataiva viditā vṛttistvavācyaiva sā /
itthaṃ dṛṣkṛtaśākhinaḥ phalamiva sphītaṃ tathāpyāturaḥ
kākaḥ kokilalāñchanacchavirucā kaṣṭaṃ muhurmūrchati //

nṛtyantaḥ śikhino manoharamamī śravyaṃ paṭhantaḥ śukā
vīkṣyante na ta eva khalviha ruṣā vāryanta evāthavā /
pānthastrīgṛhamiṣṭalābhakathanāllabdhānvayenāmunā
saṃpratyetadanargalaṃ balibhujā māyāvinā bhujyate //

re re dhvāṅkṣa virūkṣatāstu vacasaḥ kāṇākṣitā kṣamyate
laulyaṃ nāma taveti kātra gaṇanā bhāṇḍyaṃ vibhūṣaiva te /
sarvaṃ soḍhamidaṃ svabhāvavihitaṃ vahnerivauṣṇyaṃ hi te
yattvevaṃ viguṇasya kāpi bhavato grīvā na tatsahyate //

kākaḥ kokilamunnamayya kurute cūte phalāsvādanaṃ
bhuṅkte rājaśukaṃ nivārya kuraraḥ krīḍāparo dāḍimam /
dhūko barhiṇamasya śākhiśikhare śete sajāniḥ sukhaṃ
hā jātaṃ viparītamadya vipine śyene parokṣaṃ gate //

kiṃ kekīva śikhaṇḍamaṇḍitatanuḥ kiṃ kīravatpāṭhakaḥ
kiṃ puṃskokilavatsvanena madhuraḥ kiṃ haṃsavatsadgatiḥ /
kiṃ sāmānyaśakuntaśāvaka iva krīḍāvinodākaraḥ
kākaḥ kena guṇena kāñcanamaye vyāpāritaḥ pañjare //

utpattirmarutāṃ prabhoryugadine prakhyāpyaviśvotsave
puṇyāhaśrutiṣu prasiddhiradhikā pūrṇaṃ vayaḥ pauruṣam /
kākutsthena samaṃ sapatnakalaho daivajñatā tādṛśī
kākastena guṇena kāñcanamaye vyāpāritaḥ pañjare //

ādyaḥ praveśasamayaḥ sa kaleryugasya
prāptastiraskṛtabahūdakahaṃsasārthaḥ /
āhūye sādaratayā tapasontimohni
kāṇo dvijaḥ pratigṛhaṃ bata yatra pūjyaḥ //

sūrydanyatra yaccandrepyarthasaṃsparśi tatkṛtam /

khadyota iti kīṭasya nāma tuṣṭena kenacit //

ghanasaṃtamasamalīmasadaśadiśi niśi yadvirājasi tadanyat /

kīṭamaṇe dinamadhunā tarāṇikarāntaritacārusitakiraṇam //

jarjaratṛṇāgramadahansarṣapakaṇamaprakāyannūnam /

kīṭatvamātmatantraḥ khadyotaḥ khyāpayanbhāti //

bhrājiṣṇavo nabhasi bhūrihṛtāndhakāra-
svalpaprabhāḥ svatanumātranibaddhabhāsaḥ /
khadyotakāḥ prakaṭatīvraguruprabhāvās-
tāvanna saptaturagaḥ samudeti yāvat //

yuṣmādṛśaḥ kṛpaṇakāḥ krimayopi yasyāṃ
bhānti sma saṃtamasamayyagamanniśāsau /
sūryāṃśudīpradaśadigdivasodhunāyaṃ
bhātyatra nendurapi kīṭamaṇe kimu tvam //

induḥ prayāsyati vinaṅkṣyati tārakaśrīḥ
sthāsyanti līḍhatimirā na maṇipradīpāḥ /
andhaṃ samagramapi kīṭamaṇe bhaviṣya-
dunmeṣameṣyati bhavāniti dūrametat //

sattvāntaḥ sphuritāya vā kṛtaguṇādyāropatucchāya vā
tasmai kātaramohanāya mahaso leśāya mā svasti bhūt /
yacchāyāsphuraṇāruṇena khacatā khadyotanāmnāmunā
kīṭenāhitayāpi jaṅgamamaṇibhrāntyā viḍambyāmahe //

pratyagraiḥ parṇanicayaistaruryaireva śobhitaḥ /

jahāti jīrṇāṃstāneva kiṃ vā citraṃ kujanmanaḥ //

yathāpallavapuṣpāḍhyā yathāpuṣpaphalarddhayaḥ /

yathāphalarddhisvārohā hā mātaḥ kvāgamandrumāḥ //

sādhveva tadvidhāvasya vedhāḥ kliṣṭo na yanmudhā /

svarūpānanurūpeṇa candanasya phalena kim //

mayā badaralubdhena vṛkṣāṇāmanabhijñayā

vane kaṇṭakasādṛśyātkhadiraḥ paryupāsitaḥ //

mahātarurvā bhavati samūlo vā vinaśyati /

nāṅkuraprakriyāmeti nyagrodhakaṇikāṅkuraḥ //

puṣpapattraphalacchāyāmūlavalkaladārubhiḥ /

dhanyā mahīruhā yeṣāṃ vimukhā yānti nārthinaḥ //

patatyaṅgāravarṣe vā vāti vā pralayānile /

tālaḥ stabdhatayārabdhastayaiva saha naśyati //

chāyāvanto gatavyālāḥ svārohāḥ phaladāyinaḥ /

mārgadrumā mahāntaśca pareṣāmeva bhūtaye //

agatīnāṃ khalīkārādduḥkhaṃ naivopajāyate /

bhavantyaśokāḥ prāyeṇa sāṅkurāḥ pādatāḍitāḥ //

yadyapi candanaviṭapī vidhinā phalakusumavarjito vihitaḥ /

nijavapuṣaiva pareṣāṃ tathāpi saṃtāpamapaharati //

prāpte vasantamāse vṛddhiṃ prāpnoti sakalavanarājinaḥ /

yanna karīre pattraṃ tatkiṃ doṣo vasantasya //

phalitaghanaviṭapavighaṭitapaṭudinakaramahasi lasati kalpatarau /

chāyārthī kaḥ paśurapi bhavati jaradvīrudhāṃ praṇayī //

phalakusumakisalayojjvalaviṭapaśatāntaritataraṇikiraṇaughe /

mārgatarau nikaṭasthe kaḥ pathikaḥ klāntimanubhavati //

dūrīkṛtasvārthalavā janasya
samudyatā ye bhuvi tāpaśāntyai /
drumāsta evāgatikā na vidmaḥ
prajāpaterāśayaleśamatra //

candane viṣadharānsahāmahe
vastu sundaramaguptimatkutaḥ /
rakṣituṃ vada kimātmasauṣṭhavaṃ
saṃcitāḥ khadira kaṇṭakāstvayā //

grathita eṣa mithaḥ kṛtaśṛṅkhalo-
viṣadharairadhiruhya mahājaḍaḥ /
malayajaḥ sumanobhiranāśrito
yadata eva phalena na yujyate //

yatkiṃcanānucitamapyucitānubandhi
kiṃ candanasya na kṛtaṃ kusumaṃ phalaṃ vā /
lajjāmahe bhṛśamapakrama eva yātus-
tasyāntikaṃ parigṛhītabṛhatkuṭhāraḥ //

he bālacampakataro taruṇīkapola-
lāvaṇyacumbanasukhocitacārupuṣpa /
kiṃ puṣpitena vijahīha vikāsahāsa-
muddāmapāmaragaṇā marubhūmireṣā //

antaḥprataptamarusaikatadahyamāna-
mūlasya campakataroḥ kva vikāsacintā /
prāyo bhavatyanucitasthitideśabhājāṃ
śreyaḥ svajīvaparipālanamātrameva //

daurjanyamātmani paraṃ prathitaṃ vidhātrā
bhūrjadrumasya viphalatvasamarpaṇena /
kiṃ carmabhirniśitaśastraśatāvakṛttair-
āśāṃ na pūrayati sorthiparamparāṇām //
kiṃ kaṇṭakaikarasikena phaladviṣā kiṃ
vairasyasīmani kimu sthirakautukena /
chāyāvilāsavimukhena satāṃ kimaṅga
chātrā khalena khadiradruma eṣa sṛṣṭaḥ //

labdhaṃ cirādamṛtavatkimamṛtyave syād-
dīrghaṃ rasāyanavadāyuruta pradadyāt /
etatphalaṃ yadayamadhvagaśāpadagdhaḥ
stabdhaḥ phalaṃ phalati varṣaśatena tālaḥ //

he vṛkṣa śobhita mahāphalabhāralakṣmyā
kṣuttāpaśāntijanakaikajagatprasiddha /
tvatto mayā kathamapīdamadho nirastam-
ekaṃ phalaṃ śakunikhaṇḍitamalpamāptam //

atyantaśītalatayā subhagasvabhāva
satyaṃ na kaścidapi te tarurasti tulyaḥ /
chāyārthināmapi punarvikaṭadvijihva-
saṅgena candana viṣadrumanirviśeṣaḥ //

kathamiyati vanānte kaścideko na tādṛg-
varavanataruruccaiḥ puṣpavallīphalāḍhyaḥ /
jagadasukhavidhāturdagdhadhāturniyogād-
dhavakhadirapalāśāḥ kevalaṃ vṛddhibhājaḥ //

śākhāsaṃtatisaṃniruddhagaganābhogasya labdhvā taroś-
chāyāṃ yasya bhavidbhireva śamitā gharmāpadonekaśaḥ /
bhoḥ pānthā nanu dṛśyatāṃ vidhigatistasyaiva kālakṣaya-
prakṣīṇasya taledya taptasikatāṅgāraivaḥ paraṃ dahyate //

citrairyasya patittribhirdaśadiśo bhrāntvā sametaiḥ sukhaṃ
viśrāntaṃ śayitaṃ prabhuktamuṣitaṃ skandhe phalaiḥ praśrite /
tasyaivonmathitasya duṣṭakariṇā mārgadrumasyādhunā
kārīṣāya kaṣanti śoṣaparuṣāṃ gopālabālāstvacam //

saṃtoṣaḥ kimaśaktatā kimathavā tasminnasaṃbhāvanā
śobhaivātha ca kānanisthitiriyaṃ pradveṣa evāthavā /
āstāṃ khalvanurūpayā saphalayā puṣpaśriyā durvidhe
saṃbandhonanurūpayāpi na kṛtaḥ kiṃ candanasya tvayā //

sanmūlaḥ prathinnatirghanalasacchāyaḥ sthitaḥ satpathe
sevyaḥ sadbhiritīdamākalayatā tālodhvagenāśritaḥ /
puṃsaḥ śaktiriyatyasau sa tu phaledadyāthavā śvothavā
kāle kvāpyathavā kadācidathavā netyatra vedhāḥ prabhuḥ //

yajjātosi catuṣpathe ghanalasacchāyosi kiṃ chāyayā
saṃyuktaḥ phalitosi kiṃ yadi phalaiḥ pūrṇosi kiṃ saṃnataḥ /
he sadvṛkṣa sahasva saṃprati sakhe śākhāśikhākarṣaṇa-
kṣobhāmoṭanabhañjanāni janataḥ svaireva duścoṣṭitaiḥ //

suskandhasya visārisaurabhaguṇākrāntākhilāśasya te
tanvīcārupayodharāntarakṛtasparśasya gopyākṛteḥ /
doṣaḥ kopi bhujaṃgasaṃgamakṛtaḥ prodgūta eṣodhunā
yena tvāṃ parihṛtya candanataro yāntyadhvagā dūrataḥ //

chinnastaptasuhṛtsa candanataruryūyaṃ palāyyāgatā
bhogābhyāsasukhāsikāḥ pratidinaṃ tā vismṛtāstatra vaḥ /
daṃṣṭrākoṭiviṣolkayā pratikṛtaṃ tasya praharturna cet-
kiṃ tenaiva saha svayaṃ na nidhanaṃ yātāḥstha bho bhoginaḥ //

tvanmūle puruṣāyuṣaṃ gatamidaṃ kālena saṃśaṣyatāṃ
ksodīyāṃsamapi kṣaṇaṃ paramataḥ śaktiḥ kutaḥ prāṇitum /
tatsvastyastu vivṛddhimehi mahatīmadyāpi kā nastvarā
kalyāṇaiḥ phalitāsi tālaviṭapinputreṣu pautreṣu vā //

chāyāsyaiva ghanāsugandhirayamevāpannatāpacchidā-
magresyaiva guṇagrahaḥ saguṇatā kiṃ candanasyocyatām /
ā mūlātpunareṣu baddhavṛtibhirvyālaistathā dūṣito
jāne yena varaṃ dhavotha khadiropyanyothavā na tvayam //

na ślāṣyāni phalāni pallavakṛtā chāyā na vāñchāpi sā
no puṣpaṃ sumanoharaṃ na vihagāḥ śabdāmṛtasyandinaḥ /
kākavrātapurīṣanirbharajaranmūrteraśuddhātmano
niḥstabdhasya taroradhaḥ kathamaho sṛṣṭosi durvedhasā //

nāsya svāduphalaṃ na cāru kusumaṃ na snigdhaparṇā latā
na cchāyā klamahāriṇī na ca kalakvāṇāstathā patriṇaḥ /
eṣosau khadiradumaḥ kimathavā pānthena dṛṣṭastvayā
tatkiṃ pāntha kaṭhorakaṇṭakamukhairgātrakṣatārthī bhavān //

snigdhāḥ pallavinaḥ prakāmaviṭapavyāviddhacaṇḍātapā
namrāḥ svāduphalā samāśritajanakṣuttāpavicchedinaḥ /
dagdhāste taravaḥ prayāntu pathikāsteṣveva mārgeṣvamī
rūkṣāḥ kāṇṭakinaḥ sasarpavivarā bhūyaḥ prarūḍhā drumāḥ //

chāyā nātmana eva yā kathamasāvanyasya niṣpragrahā
grīṣmoṣmāpadi śītalastalabhūvi spandonilādeḥ kutaḥ /
vārtā varṣaśate gate kila phalaṃ bhāvīti vārtaiva sā
drāghimṇā muṣitāḥ kiyacciramaho tālena bālā vayam //

kastvaṃ bhoḥ kathayāmi daivahatakaṃ māṃ viddhi śāhoṭakaṃ
vairāgyādiva vakṣi sādhu viditaṃ kasmādidaṃ kathyate /
vāmenātra vaṭastamadhvagajanaḥ sarvātmanā sevate
na cchāyāpi paropakārakṛtaye mārgasthitasyāpi se //

āmodairmaruto mṛgāḥ kisalayairlambaistvacā tāpasāḥ
puṣpaiḥ ṣaṭcaraṇāḥ phalaiḥ śakunayo gharmārditāśchāyayā /
skandhairgandhagajāśca viśramarujāḥ śaśvadvibhaktāstvayā
prāptastvaṃ druma bodhisattvapadavīṃ satyaṃ kujātāḥ pare //

bhrāmyadbhṛṅgabharāvanamrakusumacyotanmadhūdgandhiṣu
cchāyāvatsu taleṣu pānthanivahā viśramya geheṣviva /
nityaṃ nirjharavārivāritatṛṣastṛpyanti yeṣāṃ phalais-
te nandantu phalantu yāntu ca parāmatyunnatiṃ pādapāḥ //

he he maṇḍitamārga mārgaviṭapiñjīvyāḥ samāḥ śāśvatīr-
adyāpyāvṛṇu diktaṭāni viṭapaiḥ sālaiścucumbāmbaram /
mūle viśramaṇāśayaiva luṭhitā yanna tvayā kevalaṃ
gharmārteḥ parimocitāḥ phalaśatairyāvadvayaṃ tarpitāḥ //

vṛddhiryasya tarormanorathaśatairāśāvatā prārthitā
jātosau sarasaḥ pravāsiphaladaḥ sarvāśritāpāśrayaḥ /
nānādeśasamāgatairaviditairākrāntamanyaiḥ khagais-
taṃ labdhāvasaropi vṛddhaśakunirdūre sthito vīkṣate //

dāvāgniploṣaduḥkhaṃ kharapavanajalakleśamarkācca tāpaṃ
mātaṅgākarṣaṇāni vyasanamapi guru prāptavantopi vajrāt /
dārucchāyāphalāni tvacamapi kusumaṃ mañjarīḥ pallavānvā
nārthibhyo vārayanti pratidivasamaho sādhu vṛttaṃ tarūṇām //

haṃsāḥ padmavanāśayā balibhujo gṛdhrāśca māṃsāśayā
pānthāḥ svāduphalāśayā madhulihaḥ saurabhyagandhāśayā /
dūrānniṣphalaraktapuṣpanicayairniḥsāra rathyonnate
re re śalmalipādapa pratidinaṃ ke na tvayā vañcitāḥ //

bhrātarbhīmamarubhramśramaśamavyāpārapāraṃgamaṃ
matvā candanapādapaṃ pathika mā viśrāntaye śiśriyaḥ /
etasyāntikavartibhirghanaviṣajvālāvalībīṣaṇair-
āśvāsya smṛtiśeṣatāṃ viṣadharairnīṃtaḥ kiyantodhvagāḥ //

uccairyo madhupānalubdhamanasāṃ bhṛṅgāṅganānāṃ gaṇair-
udgīto racitālayaḥ khagakulairdeśāntarādāgataiḥ /
āsīdyaśva niṣevitodhvagaśatairgrīṣmoṣmatānticchide
soyaṃ saṃprati durmadena dalitaśchāyātarurdantinā //

bhuktaṃ svāduphalaṃ kṛtaṃ ca śayanaṃ śākhāgrajaiḥ pallavais-
tvacchāyāpariśītalaṃ ca salilaṃ pītaṃ vinītaḥ klamaḥ /
viśrāntaṃ suciraṃ tatopi manasā prāptā parā nirvṛtis-
tvaṃ sanmārgatarurvayaṃ ca pathikā bhūyāspunaḥ saṃgamaḥ //

astyeva bhūbhṛtāṃ mūrdhni divi vā dyotatembudaḥ /

marudbhirbhujyamānopi sa kimeti rasātalam //

ambudaḥ kṛtapado nabhastale
toyapūraparipūritodadhiḥ /
goṣpadasya bharaṇepyaśaktimān-
ityasatyamabhidīyate katham //

etadatra pathikaikajīvitaṃ
paśya śuṣyati kathaṃ mahatsaraḥ /
dhiṅmudhāmbudhara ruddhasadgatir-
vardhitā kimiha haṭṭavāhinī //

svārthānapekṣaṃ janatāpaśāntyai
nityoditāḥ santi payomucomī /
vivarṣiṇastānavagṛhṇate ye
santyeva te kepi mahānubhāvāḥ //

kva dṛṣṭamandhena balāhakena
ghrātuṃ gavā yanna tṛṇaṃ nighṛṣṭam /
mahātarurbandhurivādhvagānā-
māyātvavaśyāyakaṇairdaridraḥ //

uttuṅgaśailaśikharāśrayaṇena kecid-
uddāmavīcivalitāḥ sarito bhavanti /
anye punarjalakaṇāstṛṇaloṣṭapātā-
dambhomucāṃ payasi na kṣayamānpuvanti //

yatroṣitosi cirakālamakiṃcanaḥ san-
narṇaḥpratigrahadhanagrahaṇādhamarṇaḥ /
nirlajja garjasi samudrataṭepi tatra
dhṛṣṭodhamastava samo ghana naiva dṛṣṭaḥ //

āsyaṃ nirasya rasitaiḥ suciraṃ vihasya
gātrāntareṣu ghana varṣasi cātakasya /
taccañcukoṭikuṭilāyatakaṃdharasya
prāṇātyayosya bhavataḥ parihāsamātram //

ākramyoccaiḥ śirasi vasatirbhūbhṛtāmunnatānāṃ
toyādānāṃ tadapi jaladherlokasaṃtāpaśāntyai /
dīrghā chāyā prakṛtimahati vyomni cābhogabandho
he he megha spṛhayati na te kaḥ kiletthaṃ vratāya //

ākramyoccaiḥ śirasi vasatirbhūbhṛtāmunnatānāṃ
toyādānaṃ tadapi jaladherlokasaṃtāpaśāntyai /
dīrghā chāyā prakṛtimahati vyomni cābhogabandho
he he megha spṛhayati na te kaḥ kiletthaṃ vratāya //

sādhūtpātaghanaugha sādhu sudhiyāṃ dheyaṃ dharāyāmidaṃ
konyaḥ kartumalaṃ tavaiva ghaṭate karmedṛśaṃ duṣkaram /
sarvasyaupayikāni yāni katicitkṣetrāṇi tatrāśaniḥ
sarvānaupayikeṣu dagdhasikatāraṇyeṣvapāṃ vṛṣṭayaḥ //

bhekaiḥ koṭaraśāyibhirmṛtamiva kṣmāntargataṃ kacchapaiḥ
pāṭhīnaiḥ pṛthupaṅkakūṭaluṭhitairyasminmuhurmūrchitam /
tasmiñchuṣkasarasyakālajaladenāgatya tacceṣṭitaṃ
yenā kaṇṭhanimagnavanyakariṇāṃ yūthaiḥ payaḥ pīyate //

yadbhūbhṛto laghuguṇairapi baddhamūlam-
āpāditāni sahasaiva tṛṇaiḥ śirāṃsi /
ambhomucaḥ pracuravarṣaviśṛṅkhalasya
tacceṣṭitaṃ duravadhāragaterjalasya //

kṛchrāddatte viralaviralānvāribindūnpravṛddho
garjatyekaḥ sarabhasataraṃ paśya tanmātralābhāt /
nṛtyatyanyopyatulamahimaślāghyabhūmirna jāne
madhyādābhyāṃ vipulahṛdayaścātakaḥ kiṃ nu meghaḥ //

gatāste jīmūtāḥ sphuradalikulaśyāmavapuṣaḥ
śriyā yeṣāṃ loke sthalajalavibhāgopyapahṛtaḥ /
vṛthā tṛṣṇāndhaḥ kiṃ bhramasi vidhuraścātakaśiśo
śarajjīmūtoyaṃ kuta iha payobindurapi te //

paśyāmaḥ kimayaṃ viceṣṭata iti svalpābhrasiddhikriyair-
darpāddūramupekṣitena balavatkarmeritairmantribhiḥ /
labdhātmaprasareṇa rakṣitumathāśakyena muktvāśaniṃ
sphītastāvadaho ghanena ripuṇā dagdho girigrāmakaḥ //

garjitvā bahu saṃnirudhya gaganaṃ pracchādya diṅmaṇḍalaṃ
saṃpādyoddalitendranīlaśakalaśyāmābhirāmaṃ vapuḥ /
prāpte vāridharāgamepi salilaṃ tattyaktamambhomucā
cañcūśrātakapotakasya sakalā siktā na yena svayam //

atrotpātaghanena mantrivikale śūnyāmbaravyāpinā
dhṛṣṭasvaprakṛtikriyāsamucite grāme tathā jṛmbhitam /
rathyākardamavāhināmatiśucisvacchātmanāmantaraṃ
nāpyajñāyi janairyathaughapayasāṃ strotojalānāmapi //

re meghāḥ svaśarīradānaguru kiṃ bauddhaṃ yaśo na śrutaṃ
yaṣmābhiḥ kimu pārijātacaritaṃ nākarṇitaṃ vā kvacit /
yenaitatsukhalabhyamambu dadatāṃ yuṣmākamudgarjatāṃ
no lajjāpyabhijāyatetirabhasādvyomnyuddhataṃ dhāvatām //

sthāne varṣati naiva garjati vṛthā klāntiṃ haratyañjasā
kṣetrāṇāṃ paritāpajarjararucāṃ kṣemaṃkaraḥ kṣmātale /
yadyadbhadrakasāndratāṃ hṛdi dadhātyanyatkarotyullasa-
nsanmeghoyamamoghadarśanaghanasnigdhacchavirvardhatām //

no garjatyamburāśistrijagadadhipatiprārthitārthapradāna-
vyāpārsphītakīrtiḥ sphuradanlaśikhānargharatnaikapūrṇaḥ /
tattoyastokamātravyapahṛtavikṛtiḥ prākṛtoyaṃ prakṛtyā
śūnye kṣiptvāmbu garjatyagaṇitanidhano vārivāhaḥ sagarvam //

na pālayati maryādāṃ velākhyāmambudhistathā /

tṛṣyatāṃ nopakartavyamitīmāmaparāṃ yathā //

gavādīnāṃ payonyedyuḥ sadyo vā dadhi jāyate /

kṣīrodadhestu nādyāpi mahatāṃ vikṛtiḥ kutaḥ //

yadyapi svacchabhāvena darśayatyudadhirmaṇīn /

tathāpi jānudaghnoyamiti cetasi mā kṛthāḥ //

yasyāmbukaṇikāpyāsye na patatyarthīnāṃ kvacit /

kaṣṭamambhonidhiḥ sopi nadīna iti kathyate //

yātu nāśaṃ samudrasya mahimā sa bhuvi śrutaḥ /

vāḍavaḥ kṣutpipāsārto yenaikopi na tarpitaḥ //

amṛtarasavisaraavitaraṇamaraṇottāritasure sati payodhau /

kasya sphuranti hṛdaye grīṣmataḍākā bhuvi varākāḥ //

yadayaṃ śaśiśekharo haro
harirapyeṣa yadīśitā śriyaḥ /
amarā api yatsurā amī
tadimāstasya vibhūtivipruṣaḥ //

kṣārataiva hi guṇastathāsti te
yena na vrajati kaścidantikam /
bhīṣaṇākṛti bibharṣi yādasāṃ
cakramarṇava kimarthamagrataḥ //

apāsya lakṣmīharaṇotthavairitā-
macintayitvā ca tadadrimanthanam /
dadau nivāsaṃ haraye mahodadhir-
vimatsarā dhīradhiyāṃ hi vṛttayaḥ //

jitendubhāso nayatāṃ maṇinadhas-
tṛṇāni mūrdhnā bibhṛtāṃ jaleśvaraḥ /
prabhorna kaścitprabhurasti tattvato
ratnāni ratnāni tṛṇaṃ tṛṇaṃ punaḥ //

grīṣmaṃ dviṣantu jaladāgamarthayantāṃ
te saṃkaṭaprakṛtayaḥ kṛpaṇāstaḍāgāḥ /
abdhestu mugdhaśapharīcaṭulācalendra-
niṣkampakukṣipayaso dvayamapyacintyam //

grāvāṇo maṇayo harirjalacaro lakṣmīḥ payomānuṣī
muktaughaḥ sikatā pravālalatikāḥ śevālamambhaḥ sudhā /
tīre kalpamahīruhāḥ kimaparaṃ nāmāpi ratnākaro
dūrātkarṇarasāyanaṃ nikaṭatastṛṣnāpi no śāmyati //

āstāṃ klamāpaharaṇaṃ jaladherjalena
dūre davāgniparidīpitamānasānām /
etāvadastu yadi toyakaṇairna jihvā
dandahyate dviguṇatāṃ ca na yāti tṛṣṇā //

ratnānyamūni makarālaya māvamaṃsthāḥ
kallolavellitadṛṣatparuṣaprahāraiḥ /
kiṃ kaustubhena vihito bhavato na nāma
yāñcāprasāritakaraḥ puruṣottamopi //

lajjāmahe vayamaho bhṛśamapyaneke
sāṃyātrikāḥ salilarāśimamī viśānti /
skandhādhiropitatadīyataṭopakaṇṭha-
kauleyakāmbudṛtayo yadudīrṇatṛṣṇāḥ //

ā strīśiśuprathitayaiṣa pipāsitebhyaḥ
saṃrakṣyatembudhirapeyatayaiva dūrāt /
dṛṣṭvā karālamakarālikarālitābhiḥ
kiṃ bhāyayasyaparamūrmiparamparābhiḥ //

dhigdhigdhigambudhimamī nirapatrapasya
yasyādhvagā marubhuvīva nitāntatāntāḥ /
tṛḍdāhaśuṣkagalanirgatadīrghajihvā
dīnā vivartitadṛśonutaṭaṃ prayānti //

nirmathyate yadi surāsurasainyasaṃghair-
āpūryate yadi jalairjaladāpagābhiḥ /
pepīyate ca vaḍavāmukhavahninā cen-
na kṣubhyati sma jaladhirna tanutvameti //

mainākādibhiradribhirmaghavataḥ saṃtrasya yatrāsyate
caṇḍārcirbhagavānudeti ca yato yatrāstamabhyeti ca /
śete kvāpi nilīya yasya jagatāṃ kukṣyekadeśe patir-
gāmbhīryaśriyamasya kastulayituṃ vārāṃ nidherarhati //

upakṛtavatā śrīratnābhyāṃ hareḥ śaśilekhayā
manasijaripoḥ pīyūṣeṇāpyaśeṣadivaukasām /
kathamitarathāḥ tena stheyaṃ yaśobharamantharaṃ
yadi na mathanāyāsaṃ dhīraḥ saheta payonidhiḥ //

viṣamabhimukhaṃ muktaṃ raudraṃ diśo daśa saṃśritāḥ
śaśitarumaṇiprāyaiḥ prāyaḥ pralobhanamāhitam /
kimiva na kṛtaṃ nanthārambhe śaṭhena payodhinā
tadapi nipuṇairnāsya kṣāntaṃ surairamṛtaṃ vinā //

yadiha bhavato gāmbhīryeṇa prayāti mahattayā-
pyanucitaguṇārambhaḥ kālaḥ kimetadanantaram /
ayi jalanidhe kiṃ kallolairalabdhasamāptibhir-
virama saritāmetattoyaṃ na testi manāgapi //

samāśrityotsaṅgaṃ vipṛtavadanasyāsya vasataḥ
kṣaṇenaikasyāntarjvalitavapuṣo yatkṣaṇamapi /
na tṛṣṇāmaurvāgnerapanayati puṣṭepi vibhave
nṛśaṃsasyāmbhodhervrajatu vilayaṃ sosya mahimā //

aho bata saritpateridamanāryarūpaṃ paraṃ
yadujjvalarucīnmaṇīnsuciracarcitāsthāguṇān /
jaḍairanupayogibhiḥ parata etya labdhāspadaiḥ
kṣipatyaniśamūrjitairjhagiti tanmayatvaṃ gataḥ //

ihaikaścūḍālobhyajani kalaśādyasya sakalaiḥ
pipāsorambhobhiśculukamapi no bhartumaśakaḥ /
svamāhātmyaślāghāgurugahanagarjābhirabhitaḥ
kuṣitvā kliśnāsi śrutikuharamabdhe kimiti naḥ //

rūkṣaṃ kṣāramapeyamatra salilaṃ labdhvā paraṃ tapyate
vyālagrāhabhiyāvagāhanamapi svasthena nāsādyate /
tatkiṃ pāntha payodhināmani marau tṛṣṇāvimūḍho bhavān-
antarnihnutināśitāmalamaṇivrāte mudhā dhāvasi //

sarvāsāṃ trijagatyapāmiyamasāvādhāratā tāvakī
prollāsoyamasau tavāmbunilaye seyaṃ mahāsattvatā /
sevitvā bahubhaṅgabhīṣaṇatanuṃ tvāmeva velācala-
grāvasrotasi pāpa tāpakalaho yatkvāpi nirvāpyate //

kallolairvikiratvasau girivarānvelāvilāsotthitaiḥ
śabdairvā badhirīkarotu kakubho dhattāṃ ca vistīrṇatām /
pānthānāṃ ravitāpataptavapuṣāṃ tṛṣṇātirekacchidaḥ
kiṃ sāmyaṃ pratanoḥ karotu sarasopyabdhiḥ kṛtāḍamabaraḥ //

dataṃ yena sudhānidhānamasamaṃ sattvādhikenārthine
śrīvāsopi mahāmaṇirvidhurasau kalpadrumo gaustathā /
śāpātkṣārajalastathāpi jaladhiḥ prāptāyaśā ityaho
lokoyaṃ tṛṇavadguṇaṃ vigaṇayandoṣagrahaikāgradhīḥ //

hā kaṣṭaṃ taṭavāsinopi viphalaprāgbhāramālokya mām-
anyatraiva vipāsavaḥ pratidinaṃ gacchantyamī jantavaḥ /
itthaṃ vyarthajalātibhāravahanaprodbhūtakhedādiva
svāṃ mūrtiṃ vaḍavānale jalanidhirmanye juhotyanvaham //

maryādāparipālanena mahatāṃ kṣauṇībhṛtāṃ rakṣaṇād-
viśrāntyā madhusūdanasya suciraṃ yatkiṃcidāsāditam /
gāmbhīryocitamātmano jaladhinā manthavyathāsaṃbhramād-
deveṣvarpayatāmṛtaṃ drutamaho sarvaṃ tadutpuṃsitam //

āścaryaṃ vaḍavānalaḥ sa bhagavānāścaryamambhonidhir-
yatkarmātiśayaṃ vicintya manasaḥ kampaḥ samutpadyate /
ekasyāśrayaghasmarasya pibatastṛptirna jātā jalair-
anyasyāpi mahātmano na vapuṣaḥ svalpopi jātaḥ śramaḥ //

nodvegaṃ yadi yāsi yadyavahitaḥ karṇaṃ dadāsi kṣaṇaṃ
tvāṃ pṛcchāmi yadambudhe kimapi tanniścitya dehyuttaram /
nairāśyānuśayātimātraniśitaṃ niḥśvasya yaddṛśyase
tṛṣyadbhiḥ pathikaiḥ kiyattadadhikaṃ syādaurvadāhādataḥ //

itaḥ svapiti keśavaḥ kulamitastadīyadviṣām-
itaśca śaraṇārthināṃ śikhariṇāṃ guṇāḥ śerate /
itaśca vaḍavānalaḥ saha samastasaṃvartakair-
aho vitatamūrjitaṃ bharasahaṃ ca sindhorvapuḥ //

vaikuṇṭhāyaśriyamabhinavaṃ śītabhānuṃ bhavāya
prādāduccaiḥśravasamapi vā vajriṇe tatkva gaṇyam /
tṛṣṇārtāya svamapi munaye yaddadāti sma dehaṃ
konyastasmādbhavati bhuvaneṣvambudherbodhisattvaḥ //

ratnojjvalāḥ pravikirallaṃharīḥ samīrair-
abdhiḥ kriyeta yadi ruddhataṭābhimukhyaḥ /
doṣorthinaḥ sa khalu bhāgyaviparyayāṇāṃ
dāturmanāgapi na tasya tu dātṛtāyāḥ //

antarye satataṃ luṭhantyagaṇitāstāneva pāthodharai-
rāttānāpatatastaraṅgavalayairāliṅgya gṛhṇannasau /
vyaktaṃ mauktikaratnatāṃ jalakaṇānsaṃprāpayatyambudhiḥ
prāyonyena kṛtādaro laghurapi prāptorcyate svāmibhiḥ //

svastyastu vidrumalatāsumanomaṇibhyaḥ
kalyāṇinī bhavatu mauktikaśuktipaṅktiḥ /
prāptaṃ mayā sakalameva phalaṃ payodher-
yaddāruṇairjalacarairna vidāritosmi //

ādāya vāri paritaḥ saritāṃ mukhebhyaḥ
kiṃ tāvadarjitamanena durarṇavena /
kṣārīkṛtaṃ ca vaḍavādahane hutaṃ ca
pātālakukṣikuhare viniveśitaṃ ca //

kālaprāptaṃ mahāratnaṃ yo na gṛhṇātyabuddhimān /

anyahastagataṃ dṛṣṭvā paścātsa paritapyate //

bhidyatenupraviśyāntaryo yathārucyupādhinā /

viśuddhiḥ kīdṛśī tasya jaḍasya sphaṭikāśmanaḥ //

sphaṭikasya guṇo yosau sa evāyāti doṣatām /

dhatte svacchatayā chāyāṃ yastāṃ malavatāmapi //

yena pāṣāṇakhaṇḍasya mūlyamalpaṃ vasuṃdharā /

anastamitasārasya tejasastadvijṛmbhitam //

śuṣkatanutṛṇalavāgraṃ gṛhṇāti dhanāśayānyadīyaṃ yaḥ /

mūḍhāstṛṇamaṇimapi taṃ niyuñjate pādarakṣāyai //

sadvaṃśajaḥ sādhuguṇaḥ suvṛttaḥ
saṃtāpabhittulyaguṇopagūḍhaḥ /
kānto dṛśaḥ paśya tathāpi hāraḥ
kṣipto bahistuṅgakucadvayena //

kanakabhūṣaṇasaṃgrahaṇocito
yadi maṇistrapuṇi pratibadhyate /
na sa virauti na cāpi hi śobhate
bhavati yojayiturvacanīyatā //

marakatasya varaṃ malinātmatā
tyajati jātu nijāṃ prakṛtiṃ na yaḥ /
amalatāṃ sphaṭikasya dhigañjasā
bhajati rūpamupāntagatasya yaḥ //

asminsakhe nanu maṇitvamahāsubhikṣe
cintāmaṇe tvamupalo bhava mā maṇirbhūḥ /
adyedṛśā hi maṇayaḥ prabhavanti loke
yeṣāṃ tṛṇagrahaṇakauśalameva bhūṣā //

bhūmau patannapi rajaḥ paridhūsaropi
jātyandhadurjanajanairavadhīritopi /
trailokyavandanamahāmahimānamantaś-
cintāmaṇirnahi jahāti kadācideva //

cintāmaṇe bhuvi na kenacidīśvareṇa
mūrdhnā dhṛtosi yadi mā sma tato viṣīdaḥ /
nāstyeva hi tvadadhiropaṇapuṇyabījaṃ
saubhāgyayogyamiha kasyaciduttamāṅgam //

cintāmaṇestṛṇamaṇeśca kṛtaṃ vidhātrā
kenobhayorapi maṇitvamadaḥ samānam /
naikorthitāni dadadarthijanāya khinno
gṛhṇañjarattṛṇalavaṃ na tu lajjitonyaḥ //

manorathaśatairvṛto bhuvananāthacūḍocitas-
tṛṇairalamadhaḥ kṛtaḥ kṛtapadaḥ kvacidgrāvasu /
vrajatyapi sacetasāṃ viṣayamīdṛśāṃ yo dṛśo
luṭhatyacalakaṃdare vidhura eṣa cintāmaṇiḥ //

parāmṛṣati saspṛhaṃ muhurapelavaṃ vīkṣate
mahatkimapi ratnamityasamasaṃmadaṃ gūhate /
kutopi parilepavacchavimavāpya kācopale
vahatyatikadarthanāṃ bata varākakaḥ pāmaraḥ //

kiraṇanikarairāśācakraṃ ciraṃ paripūrayan-
kimiha gahena bhrātarvyarthaṃ samullasito bhavān /
ka iha bhavato vettyatyantaṃ nisargamahārghatāṃ
marakatamaṇe dagdhagrāme hatādarapāmare //

dūre kasyacideṣa kopyakṛtadhīrnaivāsya vettyantaraṃ
mānī kopi na yācate mṛgayate kopyalpamalpāśayaḥ /
itthaṃ prārthitadānadurvyasanino naudāryarekhojjvalā
jātā naipuṇadustareṣu nikaṣā sthāneṣu cintāmaṇeḥ //

ye gṛhṇanti haṭhāttṛṇāni maṇayo ye vāpyayaḥpiṇḍikāṃ
te dṛṣṭāḥ pratidhāma dagdhamaṇayo vicchinnasaṃkhyāściram /
no jāne kimabhāvataḥ kimathavā daivādiha śrūyate
nāmāpyatra na tādṛśasya tu maṇe ratnāni gṛhṇāti yaḥ //

yanmuktāmaṇayombudherudarataḥ kṣiptā mahāvīcibhiḥ
paryanteṣu luṭhanti nirmalarucā spaṣṭāṭṭahāsā iva /
tattasyaiva parikṣayājjalanidherdvīpāntarālambināṃ
ratnānāṃ tu parigrahavyasaninaḥ santyeva sāṃyātrikāḥ //

māṇikyoyaṃ mahārghaḥ kṣititalamahito dīptimānuccajanmā
dṛṣṭvainaṃ nūnamārādvyapasaratitarāṃ kāpi daurgatyanītiḥ /
itthaṃ bhrāntiprapañcairvipadapahṛtaye kenacitsthāpitaḥ sa-
nnante dṛṣṭaḥ sa eva vraṇaśataparuṣaḥ kopi pāṣāṇakhaṇḍaḥ //

yāmaḥ svasti tavāstu rohaṇagire mattaḥ sthitipracyutā
vartiṣyanta ime kathaṃ kathamiti svapnepi maivaṃ kṛthāḥ /
śrīmaṃste maṇayo vayaṃ yadi bhavallabdhapratiṣṭhāstadā
te śṛṅgāraparāyaṇāḥ kṣitibhujo maulau kariṣyanti naḥ //

uccairuccaratu ciraṃ cīrī vartmani taruṃ samāruhya /

digvyāpini śabdaguṇe śaṅkhaḥ saṃbhāvanābhūmiḥ //

śaṅkhosthiśeṣaḥ sphuṭito mṛto yad-
ucchvāsitenocchvasate nu satyam /
kiṃ tūccaratyeva na sosya śabdaḥ
śravyo na yo yo na sadarthaśaṃsī //

prāṇānvihāya dhavalatvaguṇocitāni
prāptāni yajjagativaktraviśeṣayogāt /
śaṅkhairmahāvibhavaśabdavijṛmbhitāni
tajjīvitaṃ sahṛdayāḥ prabhavanti yeṣām //

dhīraḥ śrotrasukhāvahopi sadṛśaḥ satyaṃ paraṃ maṅgalaṃ
kvāpi grāmasurāṅgaṇe sa tu lasansaṃdhyāsu śaṅkhadhvaniḥ /
mādyanmedurasārameyasaralagrīvāgradīrghībhavan-
nādo nāma kṛtānukāramuditagrāmyāṭṭahāsāhataḥ //

ratnākarājjanibhuvopyapacāyamānaḥ
śuṣkāsthiśeṣatanutāmapi lambamānaḥ /
śvāsaiḥ saphūtkṛtibhirapyupahanyamānaḥ
śuddhāśayo vadati maṅgalameva śaṅkhaḥ //

śaṅkhāḥ santi sahasraśo jalanidhervīcicchaṭāghaṭṭitāḥ
paryanteṣu luṭhanti ye dalaśataiḥ kalmāṣitakṣmātalāḥ /
ekaḥ kopi sa pāñcajanya udabhūdāścaryabhūtaḥ satāṃ
yaḥ saṃvartabharakṣamairmadhuripoḥ śvāsānilaiḥ pūryate //

sarvāśāparipūri huṃkṛtamado janmāpi dugdhodadher-
govindānanacumbi sunadarataraṃ pūrṇendubimbādvapuḥ /
śrīreṣā sahajā guṇāḥ kimaparaṃ bhaṇyanta ete hi yat-
kauṭilyaṃ hṛdi pāñcajanya bhavatastenātilajjāmahe //

varamaśrīkataivāstu netaraśrīsamānatā /

iti kairavakodbhede kamalaṃ mukulāyate //

lakṣmīsaṃparkarūpoyaṃ doṣaḥ padmasya niścitam /

yadayaṃ guṇasaṃdohadhāmanīndau parāṅmukhaḥ //

antaśchidrāṇi bhūyāṃsi kaṇṭakā bahavo bahiḥ /

kathaṃ kamalanālasya mā bhūvanbhaṅgurā guṇāḥ //

kiṃ dīrghadīrgheṣu guṇeṣu padma
siteṣvavacchādanakāraṇaṃ te /
astyeva tānpaśyati cedanāryā
trasteva lakṣmīrna padaṃ vidhatte //

sthalakuśeśaya saṃcinu kaṇṭakān-
prathaya paṅkakulodbhavatāṃ mudā /
api badhāna dhṛtiṃ jalasaṃgame
vrajasi yena parāspadatāṃ śriyaḥ //

akṣeṣviyaṃ vyasanitā hṛdaye yadete
rāgo ghano madhumadotkaṭamānanaṃ ca /
padmastathāpi paramāspadameva lakṣmyās-
taddainyameva kila durbhagatā yadebhiḥ //

padmādayo bahuguṇā api yanniśāsu
nāśaṃ na yānti viraheṇa divākarasya /
tatpaṅkasaṃkarajalāśayajanmajāḍya-
jyāyovijṛmbhitamidaṃ trijagatpratītam //

lakṣmīṃ viśeṣaya kuśeśaya kauśalāṅkāṃ
jṛmbhā jahīhi calatāṃ ca vimuñca kiṃcit /
āśāgatānyalikulāni mudaṃ nayeha
mittre vidhau sati vidhatsa yatheṣṭametat //

nityaṃ tathā śṛṇu kuśeśaya madvacāṃsi
snehena yāni bhavataḥ kathayāmi kiṃcit /
kāntyānayā vimalayā bhramarairguṇairvā
kiṃ yāsi ramyatamatāmuta kaṇṭakarddheḥ //

saṃkocamehi bisapuṣpa jahīhi śobhāṃ
doṣākaroyamadhunā samudeti paśya /
vakrātmani prabhavati kramaśo vicintya
pracchannatā guṇavatāṃ svayameva yogyā //

truṭyadguṇopi bahukaṇṭakatāṃ gatopi
randhrānvitopi hatakardamasaṃbhavopi /
bhṛṅgopabhogyavibhavopi tathāpi padmo
mitrodaye vikasanaṃ labhate sadaiva //

kāmaṃ bhavantu madhulampaṭaṣaṭpadaugha-
saṃghaṭṭaghuṃghumaghanadhvanayobjakhaṇḍāḥ /
gāyannatiśrutisukhaṃ vidhireva yatra
bhṛṅgaḥ sa kopi dharaṇidharanābhipadmaḥ //

tāpāpahe sahṛdaye rucire prabuddhe
mitrānurāganirate dhṛtasadguṇaughe /
svāṅgapradānaparitoṣitaṣaṭpadesmin-
yuktaṃ taveha kamale kamale sthitiryat //

na paṅkādudbhūtirna jaḍasahavāsavyasanitā
vapurdigdhaṃ kāntyā sthalanalina ratnadyutimuṣā /
vyadhāsyaddurvedhā hṛdayalaghimānaṃ yadi na te
tvamevaikaṃ lakṣmyāḥ paramamabhaviṣyaḥ padamiha //

utpannā bahavastaleṣu sarasāmambhoruhāṇāṃ cayā
ye yāminyadhipānukāriramaṇīvaktropamānaṃ gatāḥ /
nābhau bhaumariporajāyata mahāpadmaḥ sa kopyekako
yastrailokyasamudbhavaprabhaviturjanmāvanitvaṃ gataḥ //

puṣyenyatrāvakāśo nipuṇamapahṛtaḥ saurabhālobhanābhiḥ
svābhogentaḥpraveśopyaśithilaniviḍaḥ kośabhāvānna dattaḥ /
nītvā nairāśyamitthaṃ galitagatirasau mugdhabuddhiḥ pradoṣe
padmena śrīmatāpi prasabhamubhayato bhraṃśitaḥ paśya bhṛṅgaḥ //

bhrātaḥ paṅkaja saṃkocaḥ kaṃcitkālaṃ viṣahyatām /

saiva prabhāte śobhā te bhāte dinakare bhavet //

adhogatiṃ ca saṃprāpya bisāḥ paṅkakalaṅkitāḥ /

guṇino nirguṇairdāśaiḥ kṛṣṭāḥ svāṅkuradarśitāḥ //

tadaṅkurāṇi padmāni guṇairyuktāni mānibhiḥ /

śirasā dhāryamāṇāni mīlitāni jaḍātmanā //

marau nāstyeva salilaṃ kṛchrādyadyapi labhyate /

tatkaṭu stokamuṣṇaṃ ca na karoti vitṛṣṇatām //

caṭulacātakacañcupuṭātpata-
ñjalakaṇopi maroratigocaraḥ /
sa punaradya ghanāgamabandhunā
jaladhareṇa jalairaparaḥ kṛtaḥ //

kiṃ pāntha nirmathanasiddhyupayogivastu-
saṃbhāraśālini marau sugṛhītanāmni /
saṃdṛśyatetiviparītamidaṃ hi tatra
kūposti tatra ca jalaṃ yadayatnalabhyam //

asminmarau kimaparaṃ vacasāmavācyaṃ
mā muñca pāntha muhurāśritavatsalo bhūḥ /
etattvayā jalalavāmiṣalālasena
dṛṣṭaṃ jvalatparikaraṃ sikatāvitānam //

satpādapānvipulapallavapuṣpabhāra-
saṃpatparītavapuṣaḥ phalabhāranabhrān /
yo muñjuśiñjitaśakuntaśatāśritoru-
śākhānmarau mṛgayate na tatosti mugdhaḥ //

jalatarutṛṇaśūnyaḥ śrāmyatāmadhvagānāṃ
kimapi kila batāhaṃ nopakartuṃ samarthaḥ /
iti na paramabhīkṣṇaṃ nānuśete na yāvac-
chaṭhamaruranṛtāmbhaḥprāptaye tānprayuṅkte //

gatamatijavādbhrāntaṃ bhrāntaṃ samutkaṣitā ca bhūś-
cirataramatho niḥśvasyātho sadainyamavasthitam /
kimiva na kṛtaṃ pānthenetthaṃ tathāpi śaṭho maruḥ
prakṛtivirasaḥ kaṣṭaṃ yāto manāgapi nārdratām //

itaḥ kākānīkaṃ pratibhayamitaḥ kauśikakṛtā-
ditomī gṛdhrādyāḥ kulamidamitaḥ kaṅkavayasām /
śmaśānasthānesminnakhilaguṇavandhye hatatarāv-
api dvitrāḥ kecinna khalu kalavācaḥ śakunayaḥ //

kimasi vimatiḥ kiṃ vobmādī kṣaṇādabhilakṣyase
punarapi punaḥ prekṣāpūrvā na kācana te kriyā /
svayamajalakāṃ jānānopi praviśya marusthalīṃ
śiśiramadhuraṃ vāri prāptuṃ yadadhvaga vāñchasi //

parārthe yaḥ pīḍāmanubhavati bhaṅgepi madhuro
yadīyaḥ sarveṣāmiha khalu vikāropyabhimataḥ /
na saṃprāpto vṛddhiṃ yadi sa bhṛśamakṣetrapatitaḥ
kimikṣordoṣosau na punaraguṇāyā marubhavaḥ //

tāpaḥ svātmani saṃśritadrumalatādoṣodhvagairvarjanaṃ
satyaṃ tīvratayā tṛṣastava maro kosāvanarthodayaḥ /
nanvarthaḥ sumahānayaṃ jalalavasvāmyasmayodgarjinaḥ
saṃnahyanti yatastavopakṛtaye dhārādharāḥ prākṛtāḥ //

evaṃ codvidhinā kṛtosyupakṛtau kasyāṃcidapyakṣamaḥ
kāmaṃ mopakṛthāstatastava maro vācyaṃ na dhīro bhava /
kiṃ tvārānmṛgatṛṣṇayopajanayannambhomucāṃ vañcanāṃ
premṇā karṣasi tarṣamūrchitadhiyopyanyānataḥ śocyase //

āmrāḥ kiṃ phalabhāranabhraśiraso ramyāḥ kimūṣmacchidaḥ
sacchāyāḥ kadalīdrumāḥ surabhayaḥ kiṃ puṣpitāścampakāḥ /
etāstā niravagrahograkarabhollīḍhāvarūḍhāḥ punaḥ
śamyo bhrāmyasi mūḍha nirmaruti kiṃ mithyaiva martuṃ marau //

jalāntarāṇi śvabhreṣu tiṣṭhantu kvāpi yāntu vā /

surasindhupravāhasya sṛtau ratnākarovadhiḥ //

kvāntaḥ śūnyo naḍaḥ kvekṣustathāpi sudṛśākṛtī /

vivekaśūnyamanasāṃ vipralambhāya nirmitau //

nāsya bhāragrahe śaktirna ca vāhaguṇaḥ kṛṣau /

devāgārabalīvardastathāpyaśnāti śobhanam //

nakraḥ svasthānamāsādya gajendramapi karṣati /

sa eva pracyutaḥ sthānācchunāpi paribhūyate //

varamunnatalāṅgūlātsaṭādhūnanabhīṣaṇāt /

siṃhātpādaprahāropi na sṛgālādhirohaṇam //

gandhaikasāro viphalaḥ sevyaścandanapādapaḥ /

bhujaṃgāḥ pavanāhārāḥ sevakāḥ sadṛśo vidhiḥ //

kva gato mṛgo na jīvatyanudinamaśnaṃstṛṇāni vividhāni /

svayamāhatagajabhoktuḥ siṃhasya tu durlabhā vṛttiḥ //

vakramaśayyāsaṃsthitamantaḥkoṭaramanekadurgranthi /

praguṇīkartuṃ śakto durdāru na viśvakarmāpi //

na tadanukṛtaṃ manāgapi na vā jalaṃ sucirasevitaiḥ śītam /

andhīkṛte kudīpaiḥ pratyuta dhūmena me nayane //

utsannamāpaṇamamuṃ drakṣyāmo nirmalaiḥ kadā nayanaiḥ /

cintāmaṇikācakaṇau viparītaguṇāguṇau yatra //

ujjvalacampakamukulāśaṅkitayā yaḥ pradīpakaṃ spṛśati /

kajjalakalaṅkadāhaṃ muktvānyattasya kiṃ ghaṭatām //

śikharī citaśikharaśikhaḥ sphuradaurvaśikhākadambakombunidhiḥ /

kasyāpi laṅghanīyau na tu nagarāvakaranikaroyam //

phaṇamaṇibhāsuraguratarasamarthabahumastake śeṣe /

kaḥ kṣitibharamudvoḍhuṃ prārthayate kṛpaṇakaṇikīṭān //

yatnādapi kaḥ paśyecchikhināmāhāraniḥsaraṇamārgam /

yadi jaladaninadamuditāsta eva mūḍhā na nṛtyeyuḥ //

śaradi samagraniśākarakaraśatahatatimirasaṃcayā rajanī /

jaladāntaritārkāmapi divasacchāyāṃ na pūrayati //

mṛdusubhagaparikararucopyanucitamidamekameva madanasya /

yadanena kṛtaḥ ketau makaro daṃṣṭrākarālamukhaḥ //

hemakāra sudhiyo namostu te
dustareṣu bahuśaḥ parīkṣitum /
kāñcanābharaṇamaśmanā samaṃ
yattvayaitadadhuropyate tulām //

vṛtte eva sa ghaṭondhakūpa yas-
tvatprasādamapanetumakṣamaḥ /
mudritaṃ tvadhamaceṣṭitaṃ tvayā
tanmukhāmbukaṇikāḥ pratīcchatā //

śatapadī sati pādaśate kṣamā
yadi na goṣpadamapyativartitum /
kimiyatā dvipadasya hanūmato
jaladhivikramaṇe vivadāmahe //

na guruvaṃśaparigrahaśauṇḍatā
na ca mahāguṇasaṃgrahaṇādaraḥ /
phalavidhānakathāpi na mārgaṇe
kimiha lubdhakabāla gṛhedhunā //

tṛṇamaṇermanujasya ca tadvataḥ
kimubhayorvipulāśayatocyate /
tanu tṛṇāgralavāvayavairyayor-
avasite grahaṇa pratipādane //

bhrātaḥ suvarṇamayarūpakatāracitrā-
laṃkārayatnaghaṭanāsu suvarṇakāra /
dūrīkuru śramamihādya suvarṇapātre
durvarṇayojayiturasti mahārghalābhaḥ //

tanutṛṇāgradhṛtena hṛtaściraṃ
ka iha yena na mauktikaśaṅkayā /
sa jalabindurato viparītadṛg-
jagadidaṃ vayamatra sacetanāḥ //

re dandaśūka tadayuktamapīśvarastvāṃ
vāllabhyato nayati nūpuradhāma satyam /
āvarjitālikulasatkṛtimūrchitāni
kiṃ śiñjitāni bhavataḥ kṣama eṣa kartum //

suvarṇakāra śravaṇocitāni
vastūni vikretumihāgatosi /
adyāpi nāśrāvi yadatra pallyāṃ
pallīpatirnūnamaviddhakarṇaḥ //

tānunnatānkṣitibhṛto nanu rūpayāmaḥ
pakṣakṣayavyatikare mathitaṃ tadojaḥ /
yuktaṃ kimaurvaśikhinaḥ parikopitasya
tejasvinopyudadhinirmathanaṃ visoḍhum //

citraṃ kiyadyadayamambudhirambudaugha-
sindhupravāhaparipūrṇatayā mahīyān /
tvaṃ tvarthināmupakaroṣi yadalpakūpa
niṣpīḍya kukṣikuharaṃ hi mahattvametat //

dhigvāḍavaṃ dahanamarthitayā vipakṣa-
mabhyeti yaḥ svajaṭharapratipūraṇāya /
dhigvārirāśimapi yastu tathāvidhasya
śatrorjalairapi na pūrayabhilāṣam //

śāvānkulāyakagatānparipātukāmā
nadyāḥ pragṛhya laghu pakṣapuṭena toyam /
dāvānalaṃ kila siṣeca muhuḥ kopotī
snigdho jano na khalu cintayate svapīḍām //

kākaḥ svabhāvacapalaḥ pariśuddhavṛttir-
labdhvā baliṃ svajanamāhvayate parāṃśca /
carmāsthimāṃsavati hastikalevarepi
śvā dveṣṭi hanti ca parānkṛpaṇasvabhāvaḥ //

ādāyi vāri yata eva jahāti bhūyas-
tatraiva yaḥ sa jaladaḥ prathamo jaḍānām /
vāntaṃ pratīpsati tadeva tadeva yastu
strotaḥ patiḥ sa nirapatrapasārthavāhaḥ //

budhyāmahe na bahudhāpi vikalpamānāḥ
kairnāmabhirvyapadiśāma mahāmatīṃstān /
yeṣāmaśeṣabhuvanābharaṇasya hemnas-
tattvaṃ vivektumupalāḥ paramaṃ pramāṇam //

na mlānitānyakhiladhāmavatāṃ mukhāni
nāstaṃ tamo na ca kṛto bhuvanopakāraḥ /
sūryātmajohamiti kena guṇena lokān-
pratyāpayiṣyasi śane śapathaṃ vinā tvam //

saṃrakṣituṃ kṛṣimakāri kṛṣīvalena
paśyātmanaḥ pratikṛtistṛṇapūruṣoyam /
stabdhasya niṣkriyatayāstabhiyosya nūna-
matsyanti gomṛgaganāḥ punareva sasyam //

kasyānimeṣavitate nayane divauko-
lokādṛte jagati te api vai gṛhītvā /
piṇḍe prasāritamukhena time kimetad-
dṛṣṭaṃ na bāliśa viśadbaḍiśaṃ tvayāntaḥ //

ā janmanaḥ kuśalamaṇvapi te kujanman-
pāṃso tvayā yadi kṛtaṃ vada tattvametat /
utthāpitosyanalasārathinā yadarthaṃ
duṣṭena tatkuru kalaṅkaya viśvametat //

puṃstvādapi pravicaledyapi yadyadhopi
yāyādyapi praṇayanena mahānapi syāt /
abhyuddharettadapi viśvamitīdṛśīyaṃ
kenāpi dikprakaṭitā puruṣottamena //

svalpāśayaḥ svakulaśilpavikalpameva
yaḥ kalpayanskhalati kācavaṇikpiśācaḥ /
grastaḥ sa kaustubhamaṇīndrasapatnaratna-
niryatnagumphapaṭuvaikaṭikerṣyayāntaḥ //

devī kva durgatiharā bhaginī bhavānī
devo haraḥ kva bhaginīpatirārtabandhuḥ /
ambhonidhau kva śaraṇāgatavṛttidainyaṃ
maināka nākathayitavyamidaṃ tvayā naḥ //

tuṅgātmatāstaśikharasya vṛthaiva bhānor-
nālambinī bhavati yāstamaye prapitsoḥ /
ślāghyaḥ sa tāmarasanālaguṇopi daitya-
bhītyā yametya marutāṃ patirālalambe //

gṛhaṃ śmaśānaṃ gajacarma cāmbaraṃ
vilepanaṃ bhasma vṛṣaśca vāhanam /
kubera he vittapate na lajjase
priyasya te sakhyuriyaṃ daridratā //

naikatra śaktiviratiḥ kvacidasti sarva
bhāvāḥ svabhāvapariniṣṭhitatāratamyāḥ /
ākalpamaurvadahanena nipīyamāna-
mambhodhimekaculakena papāvagastyaḥ //

viṣṇurbibharti bhagavānakhilāṃ dharitrīṃ
taṃ pannagastamapi tatsahitaṃ payodhiḥ /
kumbhodbhavastamapibatkhalu helayaiva
satyaṃ na kaścidavadhirmahatāṃ mahimnaḥ //

āropitaḥ pṛthunitambataṭe taruṇyā
kaṇṭhe ca bāhulatayā niviḍaṃ gṛhītaḥ /
utuṅgapīnakucanirbharapīḍitoyaṃ
kumbhaḥ karīṣadahanasya phalāni bhuṅkte //

ābaddhakṛtrimasaṭāvalitāṃsabhitti-
rāropyate mṛgapateḥ padavīṃ yadi śvā /
mattebhakumbhataṭapāṭanalampaṭasya
nādaṃ kariṣyati kathaṃ hariṇādhipasya //

mukhamapi pariśiṣṭaṃ yasya tejaḥprasūtiṃ
kharakiraṇamathenduṃ grāsapātrīkaroti /
yadi kila vapurasya prābhaviṣyatsamagraṃ
kimiva kimiva rāhurnākariṣyattadānīm //

yatpuṣpapallavaphalāhitasāmyamohair-
na jñāyate śuka tava sthitirasthitirvā /
taddāḍimaṃ tyajasi naiva phalāśayā tvam-
arthāturo na gaṇayatyapakarṣadoṣam //

varamiha ravitāpaiḥ kiṃ na śīrṇāsi gulme
kimu davadahanairvā sarvadāhaṃ na dagdhā /
yadahṛdayajanaughairvṛntaparṇānabhijñair-
itarakusumamadhye mālati prombhitāsi //

kimidamucitaṃ śuddheḥ spaṣṭaṃ sapakṣasamunnateḥ
phalapariṇateryuktaṃ prāptuṃ guṇapraṇayasya te /
kṣaṇamupagataḥ karṇopāntaṃ parasya puraḥ sthitān-
viśikha nipatankrūraṃ dūrānnṛśaṃsa nihaṃsi yat //

sa hemālaṃkāraḥ kṣitipatanalagnena rajasā
tathā dainyaṃ nīto narapatiśiraḥślāghyavibhavaḥ /
yathā loṣṭabhrāntivyavahitavivekavyatikaro
vilokyainaṃ lokaḥ pariharati pādakṣatibhayāt //

āhūteṣu vihaṃgameṣu maśako nāyānpurovāryate
madhye vā dhuri vā vasaṃstṛṇamaṇirdhatte maṇīnāṃ rucam /
khadyotopi na kampate pracalituṃ madhyepi tejasvināṃ
dhiksāmānyamacetanaṃ prabhumivānāmṛṣṭatattvāntaram //

evaṃ cetsarasasvabhāvaparatā jāḍyaṃ kimetādṛśaṃ
yadyastyeva nisargataḥ saralatā kiṃ granthimattedṛśī /
mūlaṃ cecchuvi paṅkajaśrutiriyaṃ kasmādguṇā yadyamī
kiṃ chidrāṇi sakhe mṛṇāla bhavatastattvaṃ na manyāmahe //

tvaṃ bhogī yadi kuṇḍalī yadi bhavāṃstvaṃ cedbhujaṃgaḥ sakhe
dhatse cenmukuṭaṃ saratnamuraga svastyastu te kiṃ tataḥ /
asthāne yadi kañcukaṃ tyajasi tannāsmākamatra spṛhā
kiṃ tu krūraviṣolkayā dahasi yadbhrātaḥ ka eṣa grahaḥ //

maulau sanmaṇayo gṛhaṃ giriguhā tyāgaḥ kilātmatvaco
niryatnopanataiśca vṛttiranilairekatra caryedṛśī /
anyatrānṛju vartma vāgvitasanā dṛṣṭau viṣaṃ dṛśyate
yādṛktāmanu dīpako jvalati kiṃ bhoginsakhe kinvidam //

bhūyāṃsyasya mukhāni nāma viditaivāste mahāsattvatā
kadrvāḥ prākprasavoyamatra kupite cintyaṃ yathedaṃ jagat /
trailokyādbhutamīdṛśaṃ tu caritaṃ śoṣasya yenāsya sā
pronmṛjyeva nivartitā viṣadharajñānepi durvarṇikā //

kiṃ tena hemagiriṇā rajatādriṇā vā
yasyāśrayeṇa taravastaravasta eva /
manyāmahe malayameva yadāśritāni
śāhoṭanimbakuṭajānyapi candanāni //

yāndigdhvaiva kṛtā viṣeṇa kusṛtiryeṣāṃ kiyadgaṇyate
lokaṃ hantumanāgasaṃ dvirasanā randhreṣu ye jāgrati /
vyālāstepi dadhatyamī sadasatormūḍhā maṇīnmūrdhabhir-
naucityādguṇaśālināṃ kvacidapi bhraṃśostyalaṃ cintayā //

tatpratyastratayā dhṛto na tu kṛtaḥ samyaksvatantro bhayāt-
svasthastānpratighātayediti yathākāmaṃ na saṃpoṣitaḥ /
saṃśuṣyanvṛṣadaṃśa eṣa kurutāṃ mūkaḥ sthitopyatra kiṃ
gehe kiṃ bahunādhunā gṛhapateścaurāścarantyākhavaḥ //

svātmīyānna dadāsi cetphaṇamaṇīnmā dāḥ parārthaṃ parair-
yatkiṃcinnihitaṃ ruṇatsi kimidaṃ nidhyādi duṣṭāśayā /
etattāvadalaṃ bhavantamaparaṃ pṛcchāmi kasmādahe
phūtkārairviṣavahnivegagurubhirdandahyasemuṃ janam //

niḥsārāḥ sutarāṃ laghuprakṛtayo yogyā na kārye kvacic-
chuṣyantodya jarattṛṇādyavayavāḥ prāptāḥ svatantreṣu ye /
antaḥsāraparāṅmukheṇa dhigaho te mārutenāmunā
paśyātyantacalena vartma mahatāmākāśamāropitāḥ //

ye jātyā laghavaḥ sadaiva gaṇanāṃ yātā na ye kutracit-
padbhyāmeva vimarditāḥ pratidinaṃ bhūmau nilīnāściram /
utkṣiptāścapalāśayena marutā paśyāntarikṣe sakhe
tuṅgānāmupari sthitaṃ kṣitibhṛtāṃ kurvantyamī pāṃsavaḥ //

anīrṣyāḥ śrotāro mama vacasi cedvacmi tadahaṃ
svapakṣādbhetavyaṃ bahu na tu vipakṣātprabhavataḥ /
tamasyākrāntāśe kiyadapi hi tejovayavinaḥ
svaśaktyā bhāsante divasakṛti satyeva na punaḥ //

sāṃmukhyaṃ vastujātaṃ nayati nanu cidīśasya yaddarśanāḍhyaṃ
netradvandvaṃ kilaitadvimalamiti tatonyāṅgasaṅgaṃ vihāya /
ghrāṇaṃ vaṃśābhirāmaṃ parimalanirataṃ cakṣuṣormadhyabhāge
nityaṃ līnaṃ na cāsminmṛgasi nayanayoḥ śvāsamāmuñca khinne //

etattasya mukhātkiyatkamalinīpattre kaṇaṃ pāthaso
yanmuktāphalamityamaṃsta sa jaḍaḥ śṛṇvanyadasmādapi /
aṅgulyagralaghukriyāpravilayinyādīyamāne śanais-
tatroḍḍīya gate hahetyanudinaṃ nidrāti nāntaḥśucā //

āstetraiva sarasyaho bata kiyānsaṃtoṣapakṣagraho
haṃsasyāsya manāṅna dhāvati matiḥ śrīdhāmni padme kvacit /
suptodyāpi vibudhyate na taditastāvatpratīkṣāmahe
velāmityuṣasi priyā madhulihaḥ soḍhuṃ tu eva kṣamāḥ //

vātāhāratayā jagadviṣadharairāśvāsya niḥśeṣitaṃ
te grastāḥ punarabhratoyakaṇikātīvravratairbarhibhiḥ /
tepi krūracamūrucarmavasanairnītāḥ kṣayaṃ lubdhakair-
dambhasya sphuritaṃ vidannapi jano jālmo guṇānīhate //

nāmāpyanyatarornimīlitamabhūttattāvadunmīlitaṃ
prasthāne skhalataḥ svavartmani vidheranyairgṛhītaḥ karaḥ /
lokaścāyamadṛṣṭadarśanadaśādṛgvaiśasāduddhṛto
yuktaṃ kāṣṭhika lūnavānyadasitāmāmrālimākālikīm //

ūḍhā yena mahādhuraḥ suviṣame mārge sadaikākinā
soḍho yena kadācideva na nije goṣṭhenyaśauṇḍadhvaniḥ /
āsīdyaśca gavāṃ gaṇasya tilakastasyaiva saṃpratyaho
dhikkaṣṭaṃ dhavalasya jātajaraso goḥ paṇyamuddhoṣyate //

bhekena kvaṇatā saroṣaparuṣaṃ yatkṛṣṇasarpānane
dātuṃ karṇacapeṭamujjhitabhiyā hastaḥ samullāsitaḥ /
yaccādhomukhamakṣiṇī pidadhatā nāgena tatra sthitaṃ
tatsarvaṃ viṣamantriṇo bhagavataḥ kasyāpi līlāyitam //

nityaṃ tīrthe nivāsaḥ prakṛtiratitarāṃ snigdhamugdhasvabhāvā
vṛttirdaivāddhi vaktre gagananipatitairnirmalairvārileśaiḥ /
itthaṃ sarvaṃ vilokya prakaṭamiha time mugdhalokena loke
sādhutvaṃ darśitaṃ te bahirabahiramī kaṇṭakāḥ kena dṛṣṭāḥ //

mṛtyorāsyamivātataṃ dhanuramī cāśīviṣābhāḥ śarāḥ
śikṣā sāpi jitārjunā pratibhayaṃ sarvāṅganimnā gatiḥ /
antaḥ krauryamaho śaṭhasya madhuraṃ hā hāri geyaṃ mukhe
vyādhasyāsya yathā bhaviṣyati tathā manye vanaṃ nirmṛgam //

dhigvyomno mahimānametu dalaśaḥ proccaistadīyaṃ padaṃ
nindyāṃ daivagatiṃ prayātvabhavanistasyāstu śūnyasya vā /
yenotkṣiptakarasya naṣṭamahasaḥ śrāntasya saṃtāpino
mitrasyāpi nirāśrayasya na kṛtaṃ dhṛtyai karālambanam //

digdāhaikarate vanāntakara te jvālā na me rocate
dugdhaṃ svāśrayamudyatasya bhavato necchanti vṛddhiṃ janāḥ /
mūlānyasya mahībhṛto dalayituṃ durvedhasā nirmitaḥ
ko vā na tvayi śaṅkate khala jagatkhedāvahe dāva he //

kṣutkṣāmeṇa kathaṃ kathaṃcidaniśaṃ gātraṃ kṛśaṃ bibhratā
bhrāntaṃ yena gṛhe gṛhe gṛhavatāmucchiṣṭapiṇḍārthinā /
asthnaḥ khaṇḍamavāpya daivapatitaṃ śūnyāṃ trilokīmimāṃ
manvāno dhigaho sa eva saramāputrodya siṃhāyate //

śuṣkasnāyuvasāvasekamalinaṃ nirmāṃsamapyasthi goḥ
śvā labdhā paritoṣameti na tu tattasya kṣudhaḥ śāntaye /
siṃho jambukamaṅkamāgatamapi tyaktvā nihanti dvipaṃ
sarvaḥ kṛchragatopi vāñchati janaḥ sattvānurūpaṃ phalam //

kāluṣyaṃ payasāṃ vilokya śanakairuḍḍīya haṃsā gatā
dhārājarjarakesarāsphuṭarucaḥ padmā nimignā jale /
sā sarvartusukhāvatārapadavī channā tṛṇairnūtanaiḥ
kaṣṭaṃ tādṛgapi svabhāvavimalaṃ vṛdchyaiva naṣṭaṃ saraḥ //

ye saṃtoṣasukhaprabuddhamanasasteṣāmabhinno mṛdo
yepyete dhanalobhasaṃkuladhiyasteṣāṃ tu dūre nṛṇām /
itthaṃ kasya kṛte kṛtaḥ sa vidhinā tādṛkpadaṃ saṃpadāṃ
svātmanyeva samāptahemamahimā merurna me rocate //

dravyāṇāmadharottaravyatikaro bhagnāśayānāmadho
bījānāṃ nayanaṃ svayaṃ ca nijavacchidrakriyānveṣaṇam /
vyūhābandhavidhāyibhirgatabhayairmugdhaprasuptārbhakaṃ
śūnyaṃ prāpya nivāsamākhubhiraho kiṃ kiṃ na yadyatkṛtam //

anyonyasya layaṃ bhayādiva mahābhūteṣu yāteṣvalaṃ
kalpānte parameka eva sa taruḥ skandhoccayairjṛmbhate /
vinyasya trijaganti kukṣikuhare devena yasyāsyate
śākhāgre śiśuneva sevitajalakrīḍāvilāsālasam //trivikramasya

trailokyopakṛtiprasaktamanaso devasya śaṃbhoḥ priyā
jātā śailakule varairabhimatairānandayantī surān /
mlecchānāmapi vāñchitārpaṇaparā svasyāspadasyāmbikā
vindhyasyonnatimātanoti na nijāṃ daivasya kīdṛgbalam //bhā. amṛtadattasya

kiṃ tvaṃ hālika mūḍhadhīrhataphalaṃ mā mā kṛthā lāṅgalaṃ
kṣetraṃ naiva bhavatyadhaḥ kaṭhinatā naivātra dṛṣṭā tvayā /
ullekhopi na jāyatetra virama kleśaḥ phalaṃ kevalaṃ
nirbījā bahavo gatāśca satataṃ dṛṣṭāḥ śrutā vā na kim //kasyāpi

koyaṃ bhrāntiprakārastava pavana ghanāvaskarasthānajātaṃ
tejasvivrātasevye nabhasi nayasi yatpāṃsupūraṃ pratiṣṭhām /
yasminnutthāpyamāne jananayanapathopadravastāvadāstāṃ
kenopāyena sahyo vapuṣi malinatādoṣa eṣa tvayaiva //bhā. amṛtadattasya

jātaḥ kūrmaḥ sa ekaḥ pṛthubhuvanabharāyārpitaṃ yena pṛṣṭhaṃ
ślāghyaṃ janma dhruvasya bhramati niyamitaṃ yatra tejasvicakram /
saṃjātavyarthapakṣāḥ parahitakaraṇe nopariṣṭānna cādho
brahmāṇḍodumbarāntarmaśakavadapare jantavo jātanaṣṭāḥ //kasyāpi

kaṭu raṭasi kimevaṃ karṇayoḥ kuñjarāre-
raviditanijabuddhe kiṃ na vijñātamasti /
śiratarakaradaṃṣṭrāṭaṅkanirbhinnakumbhaṃ
maśaka galakarandhre hastiyūthaṃ mamajja //kasyāpi

udrarjankuṭilastaṭāśrayatarupronmūlanoḍḍāmaro
mā garvīḥ saritaḥ pravāha jaladhiṃ prakṣobhayāmīti bhoḥ /
svāṃ sattāṃ yadi vāñchasi bhrama maruṣvevāḥsva tatraiva vā
dūre vāḍavavahniratra tu mahāsattvairviśanpīyase //

sthairyaṃ tuṅgaśirā jagatsthitikṛte velāmahībhṛcchrito
dūrātpreraṇayā kalāvata imaṃ krāntuṃ jalānāṃ pate /
mithyā vāñchasi kiṃ tatastava paraṃ syādratnasattvakṣayo
nūnaṃ ghaṭṭanamāpya pādatalagastvasyaiva cānte luṭheḥ //

āndolayasyavirataṃ gaganārkamaṅke
tārāgaṇaṃ ca śaśinaṃ ca tathetarāṇi /
tejāṃsi bhāsurataḍitprabhṛtīni sādho
citraṃ tathāpi na jahāsi yadāndhyamantaḥ //

ayaṃ sa bhuvanatrayaprathitasaṃyamaḥ śaṃkaro
bibharti vapuṣādhunā virahakātaraḥ kāminīm /
anena kila nirjitā vayamiti priyāyāḥ karaṃ
kareṇa paripīḍayañjayati jātahāsaḥ smaraḥ //

bhrūśārṅgākṛṣṭamuktāḥ kuvalayamadhupavyomalakṣmīmuṣo ye
kṣīvā ye kṛṣṇaśārā narahṛdayabhidastārakakrūraśalyāḥ /
te dīrghāpāṅgapuṅkhāḥ smitaviṣaviṣamāḥ pakṣmalāḥ strīkaṭākṣāḥ
pāyāsurvotivīryāstribhuvanajayinaḥ pañcabāṇasya bāṇāḥ //

gaccha gacchasi cetkānta panthānaḥ santu te śivāḥ /

mamāpi janma tatraiva bhūyādyatra gato bhavān //

This e-text was provided to GRETIL in good faith that no copyright rights have been infringed. If anyone wishes to assert copyright over this file, please contact the GRETIL management at
gretil(at)sub(dot)uni-goettingen(dot)de. The file will be immediately removed pending resolution of the claim.

Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Notes: Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/)
Holder of rights: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen

Citation Suggestion for this Object: TextGrid Repository (2022). 1_sanskr. tei. sa_vallabhadeva-subhASitAvali-1-1040. GRETIL. Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen. https://hdl.handle.net/21.T11991/0000-001C-9426-0