Kālidāsa: Raghuvaṃśa
vāgarthāviva sampṛktau vāgarthapratipattaye /
jagataḥ pitarau vande pārvatīparameśvarau // Ragh(K)_1.1 //
kva sūryaprabhavo vaṃśaḥ kva cālpaviṣayā matiḥ /
titīrṣurdustaraṃ mohāduḍupenāsmi sāgaram // Ragh(K)_1.2 //
mandaḥ kaviyaśaḥprārthī gamiṣyāmyavahāsyatām /
prāṃśulabhye phale lobhādudbāhuriva vāmanaḥ // Ragh(K)_1.3 //
athavā kṛtavāgdvāre vaṃśe 'sminpūrvasūribhiḥ /
maṇau vajrasamutkīrṇe sūtrasyevāsti me gatiḥ // Ragh(K)_1.4 //
so 'hamājanmaśuddhānāmāphalodayakarmaṇām /
āsamudrakṣitīśānāmānākarathavartmanām // Ragh(K)_1.5 //
yathāvidhihutāgnīnāṃ yathākāmārcitārthinām /
yathāparādhadaṇḍānāṃ yathākālaprabodhinām // Ragh(K)_1.6 //
tyāgāya sambhṛtārthānāṃ satyāya mitabhāṣiṇām /
yaśase vijigīṣūṇāṃ prajāyai gṛhamedhinām // Ragh(K)_1.7 //
śaiśave 'bhyastavidyānāṃ yauvane viṣayaiṣiṇām /
vārddhake munivṛttīnāṃ yogenānte tanutyajām // Ragh(K)_1.8 //
raghūṇāmanvayaṃ vakṣye tanuvāgvibhavo 'pi san /
tadguṇaiḥ karṇamāgatya cāpalāya pratāritaḥ // Ragh(K)_1.9 //
taṃ santaḥ śrotumarhanti sadasadvyaktihetavaḥ /
hemnaḥ saṃlakṣyate hyagnau viśuddhiḥ śyāmikāpi vā // Ragh(K)_1.10 //
vaivasvato manurnāma mānanīyo manīṣiṇām /
āsīnmahīkṣitāmādyaḥ praṇavaśchandasāmiva // Ragh(K)_1.11 //
tadanvaye śuddhimati prasūtaḥ śuddhimattaraḥ /
dilīpa iti rājendurinduḥ kṣīranidhāviva // Ragh(K)_1.12 //
vyūḍhorasko vṛṣaskandhaḥ sālaprāṃśurmahābhujaḥ /
ātmakarmakṣamaṃ dehaṃ kṣātro dharma ivāśritaḥ // Ragh(K)_1.13 //
sarvātiriktasāreṇa sarvatejobhibhāvinā /
sthitaḥ sarvonnatenorvīṃ krāntvā merurivātmanā // Ragh(K)_1.14 //
ākārasadṛśaprajñaḥ prajñayā sadṛśāgamaḥ /
āgamaiḥ sadṛśārambhaḥ prārambhasadṛśodayaḥ // Ragh(K)_1.15 //
bhīmakāntairnṛpaguṇaiḥ sa babhūvopajīvinām /
adhṛṣyaścābhigamyaśca yādoratnairivārṇavaḥ // Ragh(K)_1.16 //
rekhāmātramapi kṣuṇṇādātmano vartmanaḥ param /
na vyatīyuḥ prajāstasya niyanturnemivṛttayaḥ // Ragh(K)_1.17 //
prajānāmeva bhūtyarthaṃ sa tābhyo balimagrahīt /
sahasraguṇamutsraṣṭumādatte hi rasaṃ raviḥ // Ragh(K)_1.18 //
senā paricchadastasya dvayamevārthasādhanam /
śāstre ca vyāpṛtā buddhirmaurvī dhanuṣi cātatā // Ragh(K)_1.19 //
tasya saṃvṛtamantrasya gūḍhākāreṅgitasya ca /
phalānumeyāḥ prārambhāḥ saṃskārāḥ prāktanā iva // Ragh(K)_1.20 //
jugopātmānamatrasto bheje dharmamanāturaḥ /
agṛdhnurādade so 'rthānasaktaḥ sukhamanvabhūt // Ragh(K)_1.21 //
jñāne maunaṃ kṣamā śaktau tyāge ślāghāviparyayaḥ /
guṇā guṇānubandhitvāttasya saprasavā iva // Ragh(K)_1.22 //
anākṛṣṭasya viṣayairvidyānāṃ pāradṛśvanaḥ /
tasya dharmaraterāsīdvṛddhatvaṃ jarasā vinā // Ragh(K)_1.23 //
prajānāṃ vinayādhānādrakṣaṇādbharaṇādapi /
sa pitā pitarastāsāṃ kevalaṃ janmahetavaḥ // Ragh(K)_1.24 //
sthityai daṇḍayato daṇḍyānpariṇetuḥ prasūtaye /
apyarthakāmau tasyāstāṃ dharma eva manīṣiṇaḥ // Ragh(K)_1.25 //
dudoha gāṃ sa yajñāya sasyāya maghavā divam /
sampadvinimayenobhau dadhaturbhuvanadvayam // Ragh(K)_1.26 //
na kilānuyayustasya rājāno rakṣituryaśaḥ /
vyāvṛttā yatparasvebhyaḥ śrutau taskaratā sthitā // Ragh(K)_1.27 //
dveṣyo 'pi sammataḥ śiṣṭastasyārtasya yathauṣadham /
tyājyo duṣṭaḥ priyo 'pyāsīddaṣṭo 'ṅguṣṭha ivāhinā // Ragh(K)_1.28 //
taṃ vedhā vidadhe nūnaṃ mahābhūtasamādhinā /
tathā hi sarve tasyāsanparārthaikaphalā guṇāḥ // Ragh(K)_1.29 //
sa velāvapravalayāṃ parikhīkṛtasāgarām /
ananyaśāsanāmurvīṃ śaśāsaikapurīmiva // Ragh(K)_1.30 //
tasya dākṣiṇyarūḍhena nāmnā māgadhavaṃśajā /
patnī sudakṣiṇetyāsīdadhvarasyeva dakṣiṇā // Ragh(K)_1.31 //
kalatravantamātmānamavarodhe mahatyapi /
tayā mene manasvinyā lakṣmyā ca vasudhādhipaḥ // Ragh(K)_1.32 //
tasyāmātmānurūpāyāmātmajanmasamutsukaḥ /
vilambitaphalaiḥ kālaṃ sa nināya manorathaiḥ // Ragh(K)_1.33 //
gaṅgāṃ bhagīratheneva pūrveṣāṃ pāvanakṣamām /
īpsatā santatiṃ nyastā tena mantriṣu kosalā // Ragh(K)_1.34 //
athābhyarcya vidhātāraṃ prayatau putrakāmyayā /
tau dampatī vasiṣṭhasya gurorjagmaturāśramam // Ragh(K)_1.35 //
snigdhagambhīranirghoṣamekaṃ syandanamāśritau /
prāvṛṣeṇyaṃ payovāhaṃ vidyudairāvatāviva // Ragh(K)_1.36 //
mā bhūdāśramapīḍeti parimeyapuraḥsarau /
vaśānāgau sagandhālpakalabhānugatāviva // Ragh(K)_1.37 //
sevyamānau sukhasparśaiḥ sālaniryāsagandhibhiḥ /
puṣpareṇūtkirairvātairādhūtavanarājibhiḥ // Ragh(K)_1.38 //
pavanasyānukūlatvātprārthanāsiddhiśaṃsinaḥ /
rajobhisturagotkīrṇairaspṛṣṭālakaveṣṭanau // Ragh(K)_1.39 //
haiyaṅgavīnamādāya ghoṣavṛddhānupāgatān /
nāmadheyāni pṛcchantau vanyānāṃ mārgaśākhinām // Ragh(K)_1.40 //
sarasīṣvaravindānāṃ vīcivikṣobhaśītalam /
āmodamupajighrantau svaniḥśvāsānukāriṇam // Ragh(K)_1.41 //
manobhirāmāḥ śṛṇvantau rathanemisvanonmukhaiḥ /
ṣaḍjasaṃvādinīḥ kekā dvidhā bhinnāḥ śikhaṇḍibhiḥ // Ragh(K)_1.42 //
parasparākṣisādṛśyamadūrojjhitavartmasu /
mṛgadvandveṣu paśyantau syandanābaddhadṛṣṭiṣu // Ragh(K)_1.43 //
śreṇibandhādvitanvadbhirastambhāṃ toraṇasrajam /
sārasaiḥ kalanirhrādaiḥ kvacidunnamitānanau // Ragh(K)_1.44 //
grāmeṣvātmanisṛṣṭeṣu yūpacihneṣu yajvanām /
amoghāḥ pratigṛhṇantāvarghyānupadamāśiṣaḥ // Ragh(K)_1.45 //
kāpyabhikhyā tayorāsīdvrajatoḥ śuddhaveśayoḥ /
himanirmuktayoryoge citrācandramasoriva // Ragh(K)_1.46 //
tattadbhūmipatiḥ patnyai darśayanpriyadarśanaḥ /
api laṅghitamadhvānaṃ bubudhe na budhopamaḥ // Ragh(K)_1.47 //
sa duṣprāpayaśāḥ prāpadāśramaṃ śrāntavāhanaḥ /
sāyaṃ saṃyaminastasya maharṣermahiṣīsakhaḥ // Ragh(K)_1.48 //
vanāntarādupāvṛttaiḥ skandhāsaktasamitkuśaiḥ /
agnipratyudgamātpūtaiḥ pūryamāṇaṃ tapasvibhiḥ // Ragh(K)_1.49 //
sekānte munikanyābhirviviktīkṛtavṛkṣakam /
āśvāsāya vihaṅgānāmālavālāmbupāyinām // Ragh(K)_1.50 //
ātapāpāyasaṅkṣiptanīvārāsu niṣādibhiḥ /
mṛgairvartitaromanthamuṭajāṅganabhūmiṣu // Ragh(K)_1.51 //
ākīrṇamṛṣipatnīnāmuṭajadvārarodhibhiḥ /
apatyairiva nīvārabhāgadheyocitairmṛgaiḥ // Ragh(K)_1.52 //
abhyuddhṛtāgnipiśunairatithīnāśramonmukhān /
punānaṃ pavanoddhūtairdhūmairāhutigandhibhiḥ // Ragh(K)_1.53 //
atha yantāramādiśya dhuryānviśramayeti saḥ /
tāmavārohayatpatnīṃ rathādavaruroha ca // Ragh(K)_1.54 //
tasmai sabhyāḥ sabhāryāya goptre guptatamendriyāḥ /
arhaṇāmarhate cakrurmunayo nayacakṣuṣe // Ragh(K)_1.55 //
vidheḥ sāyantanasyānte sa dadarśa taponidhim /
anvāsitamarundhatyā svāhayeva havirbhujam // Ragh(K)_1.56 //
tayorjagṛhatuḥ pādau rājā rājñī ca māgadhī /
tau gururgurupatnī ca prītyā pratinanandatuḥ // Ragh(K)_1.57 //
ātitheyastamātithyavinītādhvapariśramam /
papraccha kuśalaṃ rājye rājyāśramamuniṃ muniḥ // Ragh(K)_1.58 //
athātharvanidhestasya vijitāripuraḥ puraḥ /
arthyāmarthapatirvācamādade vadatāṃ varaḥ // Ragh(K)_1.59 //
upapannaṃ nanu śivaṃ saptasvaṅgeṣu yasya me /
daivīnāṃ mānuṣīṇāṃ ca pratikartā tvamāpadām // Ragh(K)_1.60 //
tava mantrakṛto mantrairdūrātsaṃyamitāribhiḥ /
pratyādiśyanta iva me dṛṣṭalakṣyabhidaḥ śarāḥ // Ragh(K)_1.61 //
havirāvarjitaṃ hotastvayā vidhivadagniṣu /
vṛṣṭībhavati sasyānāmavagrahaviśoṣiṇām // Ragh(K)_1.62 //
puruṣāyuṣajīvinyo nirātaṅkā nirītayaḥ /
yanmadīyāḥ prajāstatra hetustvadbrahmavarcasam // Ragh(K)_1.63 //
tadevaṃ cintyamānasya guruṇā brahmayoninā /
sānubandhāḥ kathaṃ na syuḥ sampado me nirāpadaḥ // Ragh(K)_1.64 //
kiṃ tu vadhvāṃ tavaitasyāmadṛṣṭasadṛśaprajam /
na māmavati sadvīpā ratnasūrapi medinī // Ragh(K)_1.65 //
matparaṃ durlabhaṃ matvā nūnamāvarjitaṃ mayā /
payaḥ pūrve svaniḥśvāsakaduṣṇamupabhuñjate // Ragh(K)_1.66 //
so 'hamijyāviśuddhātmā prajālopanimīlitaḥ /
prakāśaścāndhakāraśca lokāloka ivācalaḥ // Ragh(K)_1.67 //
lokāntarasukhaṃ puṇyaṃ tapodānasamudbhavam /
santatiḥ śuddhavaṃśyā tu paratreha ca śarmaṇe // Ragh(K)_1.68 //
tayā hīnaṃ vinetā māṃ kathaṃ paśyanna dūyate /
siktaṃ svayamiva snehādvandhyamāśramavṛkṣakam // Ragh(K)_1.69 //
asahyapīḍaṃ bhagavannṛṇabandhamavaihi me /
aruntudamivālānaṃ navabaddhasya dantinaḥ // Ragh(K)_1.70 //
tasmādyathā vimucyeyaṃ saṃvidhātuṃ tathārhasi /
ikṣvākūṇāṃ durāpe 'rthe tvadadhīnā hi siddhayaḥ // Ragh(K)_1.71 //
iti vijñāpito rājñā dhyānastimitalocanaḥ /
kṣaṇamātramṛṣistasthau suptamīna iva hradaḥ // Ragh(K)_1.72 //
so 'paśyatpraṇidhānena santatistambhakāraṇam /
bhāvitātmā bhuvo bharturathainaṃ pratyabodhayat // Ragh(K)_1.73 //
purā śakramupasthāya tavorvīṃ pratiyāsyataḥ /
āsītkalpatarucchāyāsevinī surabhiḥ pathi // Ragh(K)_1.74 //
imāṃ devīmṛtusnātāṃ smṛtvā sapadi satvaraḥ /
pradakṣiṇakriyātītastasyāḥ kopamajījanaḥ // Ragh(K)_1.75 //
avajānāsi māṃ yasmādataste na bhaviṣyati /
matprasūtimanārādhya prajeti tvā śaśāpa sā // Ragh(K)_1.76 //
sa śāpo na tvayā rājanna ca sārathinā śrutaḥ /
nadatyākāśagaṅgāyāḥ srotasyuddāmadiggaje // Ragh(K)_1.77 //
avaimi tadapadhyānādyatnāpekṣaṃ manoratham /
pratibadhnāti hi śreyaḥ pūjyapūjāvyatikramaḥ // Ragh(K)_1.78 //
haviṣe dīrghasattrasya sā cedānīṃ pracetasaḥ /
bhujaṅgapihitadvāraṃ pātālamadhitiṣṭhati // Ragh(K)_1.79 //
sa tvamekāntarāṃ tasyā madīyāṃ vatsamātaram /
ārādhaya sapatnīkaḥ sā vāṃ kāmaṃ pradāsyati // Ragh(K)_1.80 //
iti vādina evāsya hoturāhutisādhanam /
anindyā nandinī nāma dhenurāvavṛte vanāt // Ragh(K)_1.81 //
tāmrā lalāṭajāṃ rājiṃ bibhratī sāsitetarām /
sandhyā prātipadeneva vyatibhinnā himāṃśunā // Ragh(K)_1.82 //
bhuvaṃ koṣṇena kuṇḍodhnī medhyenāvabhṛthādapi /
prasnavenābhivarṣantī vatsālokapravartinā // Ragh(K)_1.83 //
rajaḥkaṇaiḥ khuroddhūtaiḥ spṛśadbhirgātramantikāt /
tīrthābhiṣekajāṃ śuddhimādadhānā mahīkṣitaḥ // Ragh(K)_1.84 //
tāṃ puṇyadarśanāṃ dṛṣṭvā nimittajñastapodhanaḥ /
yājyamāśaṃsitāvandhyaprārthanaṃ punarabravīt // Ragh(K)_1.85 //
adūravartinīṃ siddhiṃ rājanvigaṇayātmanaḥ /
upasthiteyaṃ kalyāṇī nāmni kīrtita eva yat // Ragh(K)_1.86 //
vanyavṛttirimāṃ śaśvadātmānugamanena gām /
vidyāmabhyasaneneva prasādayitumarhasi // Ragh(K)_1.87 //
prasthitāyāṃ pratiṣṭhethāḥ sthitāyāṃ sthānamācareḥ /
niṣaṇṇāyāṃ niṣīdāsyāṃ pītāmbhasi piverapaḥ // Ragh(K)_1.88 //
vadhūrbhaktimatī caināmarcitāmā tapovanāt /
prayātāṃ prātaranvetu sāyaṃ pratyudvrajedapi // Ragh(K)_1.89 //
ityā prasādādasyāstvaṃ paricaryāparo bhava /
avighnamastu te stheyāḥ piteva dhuri putriṇām // Ragh(K)_1.90 //
tatheti pratijagrāha prītimānsaparigrahaḥ /
ādeśaṃ deśakālajñaḥ śiṣyaḥ śāsiturānataḥ // Ragh(K)_1.91 //
atha pradoṣe doṣajñaḥ saṃveśāya viśāṃ patim /
sūnuḥ sūnṛtavāksraṣṭurvisasarjorjitaśriyam // Ragh(K)_1.92 //
satyāmapi tapaḥsiddhau niyamāpekṣayā muniḥ /
kalpavitkalpayāmāsa vanyāmevāsya saṃvidhām // Ragh(K)_1.93 //
nirdiṣṭāṃ kulapatinā sa parṇaśālāmadhyāsya prayataparigrahadvitīyaḥ /
tacchiṣyādhyayananiveditāvasānāṃ saṃviṣṭaḥ kuśaśayane niśāṃ nināya // Ragh(K)_1.94 //
|| iti raghuvaṃśe mahākāvye prathamaḥ sargaḥ ||
atha prajānāmadhipaḥ prabhāte jāyāpratigrāhitagandhamālyām /
vanāya pītapratibaddhavatsāṃ yaśodhano dhenumṛṣermumoca // Ragh(K)_2.1 //
tasyāḥ khuranyāsapavitrapāṃsumapāṃsulānāṃ dhuri kīrtanīyā /
mārgaṃ manuṣyeśvaradharmapatnī śruterivārthaṃ smṛtiranvagacchat // Ragh(K)_2.2 //
nivartya rājā dayitāṃ dayālustāṃ saurabheyīṃ surabhiryaśobhiḥ /
payodharībhūtacatuḥsamudrāṃ jugopa gorūpadharāmivorvīm // Ragh(K)_2.3 //
vratāya tenānucareṇa dhenornyaṣedhi śeṣo 'pyanuyāyivargaḥ /
na cānyatastasya śarīrarakṣā svavīryaguptā hi manoḥ prasūtiḥ // Ragh(K)_2.4 //
āsvādavadbhiḥ kavalaistṛṇānāṃ kaṇḍūyanairdaṃśanivāraṇaiśca /
avyāhatasvairagataiśca tasyāḥ samrāṭ samārādhanatatparo 'bhūt // Ragh(K)_2.5 //
sthitaḥ sthitāmuccalitaḥ prayātāṃ niṣeduṣīmāsanabandhadhīraḥ /
jalābhilāṣī jalamādadānāṃ chāyeva tāṃ bhūpatiranvagacchat // Ragh(K)_2.6 //
sa nyastacihnāmapi rājalakṣmīṃ tejoviśeṣānumitāṃ dadhānaḥ /
āsīdanāviṣkṛtadānarājirantarmadāvastha iva dvipendraḥ // Ragh(K)_2.7 //
latāpratānodgrathitaiḥ sa keśairadhijyadhanvā vicacāra dāvam /
rakṣāpadeśādguruhomadhenorvanyānvineṣyanniva duṣṭasattvān // Ragh(K)_2.8 //
visṛṣṭapārśvānucarasya tasya pārśvadrumāḥ pāśabhṛtā samasya /
udīrayāmāsurivonmadānāmālokaśabdaṃ vayasāṃ virāvaiḥ // Ragh(K)_2.9 //
marutprayuktāśca marutsakhābhaṃ tamarcyamārādabhivartamānam /
avākiranbālalatāḥ prasūnairācāralājairiva paurakanyāḥ // Ragh(K)_2.10 //
dhanurbhṛto 'pyasya dayārdrabhāvamākhyātamantaḥkaraṇairviśaṅkaiḥ /
vilokayantyo vapurāpurakṣṇāṃ prakāmavistāraphalaṃ hariṇyaḥ // Ragh(K)_2.11 //
sa kīcakairmārutapūrṇarandhraiḥ kūjadbhirāpāditavaṃśakṛtyam /
śuśrāva kuñjeṣu yaśaḥ svamuccairudgīyamānaṃ vanadevatābhiḥ // Ragh(K)_2.12 //
pṛktastuṣārairvananirjharāṇāmanokahākampanapuṣpagandhī /
tamātapaklāntamanātapatramācārapūtaṃ pavanaḥ siṣeve // Ragh(K)_2.13 //
śaśāma vṛṣṭyāpi vinā davāgnirāsīdviśeṣātphalapuṣpavṛddhiḥ /
ūnaṃ na sattveṣvadhiko babādhe tasminvanaṃ goptari gāhamāne // Ragh(K)_2.14 //
sañcārapūtāni digantarāṇi kṛtvā dinānte nilayāya gantum /
pracakrame pallavarāgatāmrā prabhā pataṅgasya muneśca dhenuḥ // Ragh(K)_2.15 //
tāṃ devatāpitratithikriyārthamanvagyayau madhyamalokapālaḥ /
babhūva sā tena satāṃ matena śraddheva sākṣādvidhinopapannā // Ragh(K)_2.16 //
sa palvalottīrṇavarāhayūthānyāvāsavṛkṣonmukhabarhiṇāni /
yayau mṛgādhyāsitaśādvalāni śyāmāyamānāni vanāni paśyan // Ragh(K)_2.17 //
āpīnabhārodvahanaprayatnādgṛṣṭirgurutvāduraso narendraḥ /
ubhāvalañcakraturañcitābhyāṃ tapovanāvṛttipathaṃ gatābhyām // Ragh(K)_2.18 //
vasiṣṭhadhenoranuyāyinaṃ tamāvartamānaṃ vanitā vanāntāt /
papau nimeṣālasapakṣmapaṅktirupoṣitābhyāmiva locanābhyām // Ragh(K)_2.19 //
puraskṛtā vartmani pārthivena pratyudgatā pārthivadharmapatnyā /
tadantare sā virarāja dhenurdinakṣapāmadhyagateva sandhyā // Ragh(K)_2.20 //
pradakṣiṇīkṛtya payasvinīṃ tāṃ sudakṣiṇā sākṣatapātrahastā /
praṇamya cānarca viśālamasyāḥ śṛṅgāntaraṃ dvāramivātmasiddheḥ // Ragh(K)_2.21 //
vatsotsukāpi stimitā saparyāṃ pratyagrahītseti nanandatustau /
bhaktyopapanneṣu hi tadvidhānāṃ prasādacihnāni puraḥphalāni // Ragh(K)_2.22 //
guroḥ sadārasya nipīḍya pādau samāpya sāndhyaṃ ca vidhiṃ dilīpaḥ /
dohāvasāne punareva dogdhrīṃ bheje bhujotsannaripurniṣaṇṇām // Ragh(K)_2.23 //
tāmantikanyastabalipradīpāmanvāsya goptā gṛhiṇīsahāyaḥ /
krameṇa suptāmanu saṃviveśa suptotthitāṃ prātaranūdatiṣṭhat // Ragh(K)_2.24 //
itthaṃ vrataṃ pālayataḥ prajārthaṃ samaṃ mahiṣyā mahanīyakīrteḥ /
sapta vyatīyustriguṇāni tasya dinānyamitroddharaṇocitasya // Ragh(K)_2.25 //
anyedyurātmānucarasya bhāvaṃ jijñāsamānā munihomadhenuḥ /
gaṅgāprapātāntavirūḍhaśaṣpaṃ gaurīgurorgahvaramāviveśa // Ragh(K)_2.26 //
sā duṣpradharṣā manasāpi hiṃsrairityadriśobhāprahitekṣaṇena /
alakṣitābhyutpatano nṛpeṇa prasahya siṃhaḥ kila tāṃ cakarṣa // Ragh(K)_2.27 //
tadīyamākranditamārtasādhorguhānibaddhapratiśabdadīrgham /
raśmiṣvivādāya nagendradattāṃ nivartayāmāsa nṛpasya dṛṣṭim // Ragh(K)_2.28 //
sa pāṭalāyāṃ gavi tasthivāṃsaṃ dhanurdharaḥ kesariṇaṃ dadarśa /
adhityakāyāmiva dhātumayyāṃ rodhradrumaṃ sānumataḥ praphultam // Ragh(K)_2.29 //
tato mṛgendrasya mṛgendragāmī vadhāya vadhyasya śaraṃ śaraṇyaḥ /
jātābhiṣaṅgo nṛpatirniṣaṅgāduddhartumaicchatprasabhoddhṛtāriḥ // Ragh(K)_2.30 //
vāmetarastasya karaḥ praharturnakhaprabhārūṣitakaṅkapattre /
saktāṅguliḥ sāyakapuṅkha eva citrārpitārambha ivāvatasthe // Ragh(K)_2.31 //
bāhupratistambhavivṛddhamanyurabhyarṇamāgaskṛtamaspṛśadbhiḥ /
rājā svatejobhiradahyatāntarbhogīva mantrapratibaddhavīryaḥ // Ragh(K)_2.32 //
tamāryagṛhyaṃ nigṛhītadhenurmanuṣyavācā manuvaṃśaketum /
vismāpayanvismayamātmasiddhau bhūpālasiṃhaṃ nijagāda siṃhaḥ // Ragh(K)_2.33 //
alaṃ mahīpāla tava śrameṇa prayuktamapyastramito vṛthā syāt /
na pādaponmūlanaśakti raṃhaḥ śiloccaye mūrchati mārutasya // Ragh(K)_2.34 //
kailāsagauraṃ vṛṣamārurukṣoḥ pādārpaṇānugrahapūtapṛṣṭham /
avaihi māṃ kiṅkaramaṣṭamūrteḥ kumbhodaraṃ nāma nikumbhamitram // Ragh(K)_2.35 //
amuṃ puraḥ paśyasi devadāruṃ putrīkṛto 'yaṃ vṛṣabhadhvajena /
yo hemakumbhastananiḥsṛtānāṃ skandasya mātuḥ payasāṃ rasajñaḥ // Ragh(K)_2.36 //
kaṇḍūyamānena kaṭaṃ kadācidvanyadvipenonmathitā tvagasya /
athainamadrestanayā śuśoca senānyamālīḍhamivāsurāstraiḥ // Ragh(K)_2.37 //
tadā prabhṛtyeva mataṅgajānāṃ trāsārthamasminnahamadrikukṣau /
vyāpāritaḥ śūlabhṛtā vidhāya siṃhatvamaṅkāgatasattvavṛtti // Ragh(K)_2.38 //
tasyālameṣā kṣudhitasya tṛptyai pradiṣṭakālā parameśvareṇa /
upasthitā śoṇitapāraṇā me suradviṣaścāndramasī sudheva // Ragh(K)_2.39 //
sa tvaṃ nivartasva vihāya lajjāṃ gurorbhavāndarśitaśiṣyabhaktiḥ /
śastreṇa rakṣyaṃ yadaśakyarakṣaṃ na tadyaśaḥ śastrabhṛtāṃ kṣiṇoti // Ragh(K)_2.40 //
iti pragalbhaṃ puruṣādhirājo mṛgādhirājasya vaco niśamya /
pratyāhatāstro giriśaprabhāvādātmanyavajñāṃ śithilīcakāra // Ragh(K)_2.41 //
pratyabravīccainamiṣuprayoge tatpūrvasaṅge vitathaprayatnaḥ /
jaḍīkṛtastryambakavīkṣitena vajraṃ mumukṣanniva vajrapāṇiḥ // Ragh(K)_2.42 //
saṃruddhaceṣṭasya mṛgendra kāmaṃ hāsyaṃ vacastadyadahaṃ vivakṣuḥ /
antargataṃ prāṇabhṛtāṃ tu veda sarvaṃ bhavānbhāvamato 'bhidhāsye // Ragh(K)_2.43 //
mānyaḥ sa me sthāvarajaṅgamānāṃ sargasthitipratyavahārahetuḥ /
gurorapīdaṃ dhanamāhitāgnernaśyatpurastādanupekṣaṇīyam // Ragh(K)_2.44 //
sa tvaṃ madīyena śarīravṛttiṃ dehena nirvartayituṃ prasīda /
dināvasānotsukabālavatsā vimucyatāṃ dhenuriyaṃ maharṣeḥ // Ragh(K)_2.45 //
athāndhakāraṃ girikandarāṇāṃ daṃṣṭrāmayūkhaiḥ śakalāni kurvan /
bhūyaḥ sa bhūteśvarapārśvavartī kiñcidvihasyārthapatiṃ babhāṣe // Ragh(K)_2.46 //
ekātapatraṃ jagataḥ prabhutvaṃ navaṃ vayaḥ kāntamidaṃ vapuśca /
alpasya hetorbahu hātumicchan vicāramugdhaḥ pratibhāsi me tvam // Ragh(K)_2.47 //
bhūtānukampā tava cediyaṃ gaurekā bhavetsvastimatī tvadante /
jīvanpunaḥ śaśvadupaplavebhyaḥ prajāḥ prajānātha piteva pāsi // Ragh(K)_2.48 //
athaikadhenoraparādhadaṇḍādguroḥ kṛṣāṇupratimādbibheṣi /
śakyo 'sya manyurbhavatā vinetuṃ gāḥ koṭiśaḥ sparśayatā ghaṭodhnīḥ // Ragh(K)_2.49 //
tadrakṣa kalyāṇaparamparāṇāṃ bhoktāramūrjasvalamātmadeham /
mahītalasparśanamātrabhinnamṛddhaṃ hi rājyaṃ padamaindramāhuḥ // Ragh(K)_2.50 //
etāvaduktvā virate mṛgendre pratisvanenāsya guhāgatena /
śiloccayo 'pi kṣitipālamuccaiḥ prītyā tamevārthamabhāṣateva // Ragh(K)_2.51 //
tathā samarthāṃ giramūcivāṃsaṃ pratyāha devānucaraṃ dilīpaḥ /
dhenvā tadadhyāsanakātarākṣyā nirīkṣyamāṇaḥ sutarāṃ dayāluḥ // Ragh(K)_2.52 //
kṣatātkila trāyata ityudagraḥ kṣattrasya śabdo bhuvaneṣu rūḍhaḥ /
rājyena kiṃ tadviparītavṛtteḥ prāṇairupākrośamalīmasairvā // Ragh(K)_2.53 //
kathaṃ ca śakyo 'nunayo maharṣerviśrāṇanādanyapayasvinīnām /
imāmanūnāṃ surabheravaihi rudraujasā tu prahṛtaṃ tvayāsyām // Ragh(K)_2.54 //
seyaṃ svadehārpaṇaniṣkrayeṇa nyāyyaṃ mayā mocayituṃ bhavattaḥ /
na pāraṇā syādvihatā tavaivaṃ bhavedaluptaśca muneḥ kriyārthaḥ // Ragh(K)_2.55 //
bhavānapīdaṃ paravānavaiti mahānhi yatnastava devadārau /
sthātuṃ niyokturyadi śakyamagre vināśya rakṣyaṃ svayamakṣatena // Ragh(K)_2.56 //
kimapyahiṃsyastava cenmato 'haṃ yaśaḥśarīre bhava me dayāluḥ /
ekāntavidhvaṃsiṣu madvidhānāṃ piṇḍeṣvanāsthā khalu bhautikeṣu // Ragh(K)_2.57 //
sambandhamābhāṣaṇapūrvamāhurjātaḥ sa nau saṅgatayorvanānte /
tadbhūtanāthānuga nārhasi tvaṃ sambandhino me praṇayaṃ vihantum // Ragh(K)_2.58 //
tatheti gāmuktavate dilīpaḥ sadyaḥ pratistambhavimuktabāhuḥ /
sa nyastaśastraṃ haraye svadehamupānayatpiṇḍamivāmiṣasya // Ragh(K)_2.59 //
tasminkṣaṇe pālayituḥ prajānāmutpaśyataḥ siṃhanipātamugram /
avāṅmukhasyopari puṣpavṛṣṭiḥ papāta vidyādharahastamuktā // Ragh(K)_2.60 //
uttiṣṭha vatsetyamṛtāyamānaṃ vaco niśamyotthitamutthitaḥ san /
dadarśa rājā jananīmiva svāṃ gāmagrataḥ prasraviṇīṃ na siṃham // Ragh(K)_2.61 //
taṃ vismitaṃ dhenuruvāca sādho māyāṃ mayodbhāvya parīkṣito 'si /
ṛṣiprabhāvānmayi nāntako 'pi prabhuḥ prahartuṃ kimutānyahiṃsrāḥ // Ragh(K)_2.62 //
bhaktyā gurau mayyanukampayā ca prītāsmi te putra varaṃ vṛṇīṣva /
na kevalānāṃ payasāṃ prasūtimavaihi māṃ kāmadughāṃ prasannām // Ragh(K)_2.63 //
tataḥ samānīya sa mānitārthī hastau svahastārjitavīraśabdaḥ /
vaṃśasya kartāramanantakīrtiṃ sudakṣiṇāyāṃ tanayaṃ yayāce // Ragh(K)_2.64 //
santānakāmāya tatheti kāmaṃ rājñe pratiśrutya payasvinī sā /
dugdhvā payaḥ pattrapuṭe madīyaṃ putropayuṅkṣveti tamādideśa // Ragh(K)_2.65 //
vatsasya homārthavidheśca śeṣamṛṣeranujñāmadhigamya mātaḥ /
ūdhasyamicchāmi tavopabhoktuṃ ṣaṣṭhāṃśamurvyā iva rakṣitāyāḥ // Ragh(K)_2.66 //
itthaṃ kṣitīśena vasiṣṭhadhenurvijñāpitā prītatarā babhūva /
tadanvitā haimavatācca kukṣeḥ pratyāyayāvāśramamaśramaiva // Ragh(K)_2.67 //
tasyāḥ prasannendumukhaḥ prasādaṃ gururnṛpāṇāṃ gurave nivedya /
mukhaprasādānumitaṃ priyāyai śaśaṃsa vācā punaruktayaiva // Ragh(K)_2.68 //
sa nandinīstanyamaninditātmā sadvatsalo vatsanipītaśeṣam /
papau vasiṣṭhena kṛtābhyanujñaḥ śuddhaṃ yaśo bhūya ivāvitṛptaḥ // Ragh(K)_2.69 //
prātaryathoktavratapāraṇānte prāsthānikaṃ svastyayanaṃ prayujya /
tau dampatī svāṃ prati rājadhānīṃ prasthāpayāmāsa vaśī vasiṣṭhaḥ // Ragh(K)_2.70 //
pradakṣiṇīkṛtya hutaṃ hutāśamanantaraṃ bharturarundhatīṃ ca /
dhenuṃ savatsāṃ ca nṛpaḥ pratasthe sanmaṅgalodagratarānubhāvaḥ // Ragh(K)_2.71 //
śrotrābhirāmadhvaninā rathena sa dharmapatnīsahitaḥ sahiṣṇuḥ /
yayāvanudghātasukhena mārgaṃ sveneva pūrṇena manorathena // Ragh(K)_2.72 //
tamāhitotkaṇṭhamadarśanena prajāḥ prajārthavratakarṣitāṅgam /
netraiḥ papustṛptimanāpnuvadbhirnavoditaṃ nāthamivauṣadhīnām // Ragh(K)_2.73 //
purandaraśrīḥ puramutpatākaṃ praviśya paurairabhinandyamānaḥ /
bhuje bhujaṅgendrasamānasāre bhūyaḥ sa bhūmerdhuramāsasañja // Ragh(K)_2.74 //
atha nayanasamutthaṃ jyotiratreriva dyauḥ surasaridiva tejo vahniniṣṭhyūtamaiśam /
narapatikulabhūtyai garbhamādhatta rājñī gurubhirabhiniviṣṭaṃ lokapālānubhāvaiḥ // Ragh(K)_2.75 //
|| iti raghuvaṃśe mahākāvye dvitīyaḥ sargaḥ ||
athepsitaṃ bharturupasthitodayaṃ sakhījanodvīkṣaṇakaumudīmukham /
nidānamikṣvākukulasya santateḥ sudakṣiṇā dauhadalakṣaṇaṃ dadhau // Ragh(K)_3.1 //
mukhena sā ketakapattrapāṇḍunā kṛśāṅgayaṣṭiḥ parimeyabhūṣaṇā /
sthitālpatārāṃ karuṇendumaṇḍalāṃ vibhātakalpāṃ rajanīṃ vyaḍambayat // Ragh(K)_3.2 //
tadānanaṃ sevitamṛttikālavaṃ nṛpaḥ samāghrāya na tṛptimāyayau /
karīva siktaṃ pṛṣataiḥ payomucāṃ śucivyapāye vanarājipalvalam // Ragh(K)_3.3 //
divaṃ marutvāniva bhokṣyate mahīṃ digantaviśrāntaratho hi matsutaḥ /
ato 'bhilāṣe prathamaṃ tathāvidhe mano babandhānyarasānvilaṅghya sā // Ragh(K)_3.4 //
na me hriyā śaṃsati kiñcidīpsitaṃ spṛhāvatī vastuṣu keṣu māgadhī /
iti sma pṛcchatyativelamādṛtaḥ priyāsakhīruttarakosaleśvaraḥ // Ragh(K)_3.5 //
upetya sā dohadaduḥkhaśīlatāṃ yadeva vavre tadapaśyadāhṛtam /
na hīṣṭamasyāstridive 'pi bhūpaterbabhūva duṣprāpamadhijyadhanvanaḥ // Ragh(K)_3.6 //
dineṣu gacchatsu madhūkapāṇḍuraṃ tadīyamāśyāmamukhaṃ stanadvayam /
samudgayorvāraṇadantakośayorbabhāra kāntiṃ gavalāpidhānayoḥ // Ragh(K)_3.7 //
krameṇa nistīrya ca dohadavyathāmupoḍhagātropacayā rarāja sā /
purāṇapattrāpagamādanantaraṃ lateva sannaddhamanojñapallavā // Ragh(K)_3.8 //
nidhānagarbhāmiva sāgarāmbarāṃ śamīmivābhyantaralīnapāvakām /
nadīmivāntaḥsalilāṃ sarasvatīṃ nṛpaḥ sagarbhāṃ mahiṣīmamanyata // Ragh(K)_3.9 //
priyānurāgasya manaḥsamunnaterbhujārjitānāṃ ca digantasampadām /
yathākramaṃ puṃsavanādikāḥ kriyā dhṛteśca dhīraḥ sadṛśīrvyadhatta saḥ // Ragh(K)_3.10 //
surendramātrāśritagarbhagauravāt prayatnamuktāsanayā gṛhāgataḥ /
tayopacārāñjalikhinnahastayā nananda pāriplavanetrayā nṛpaḥ // Ragh(K)_3.11 //
kumārabhṛtyaiḥ kuśalairadhiṣṭhite bhiṣagbhirāptairatha garbhaveśmani /
niratyayāya prasavāya tasthuṣī babhau samāsannaphalā kriyeva sā // Ragh(K)_3.12 //
grahaistataḥ pañcabhiruccasaṃśrayairasūryagaiḥ sūcitabhāgyasampadam /
asūta putraṃ samaye śacīsamā trisādhanā śaktirivārthamakṣatam // Ragh(K)_3.13 //
diśaḥ prasedurmaruto vavuḥ śivāḥ pradakṣiṇārcirhutamagnirādade /
babhūva sarvaṃ śubhaśaṃsi tatkṣaṇaṃ bhavo hi lokābhyudayāya tādṛśām // Ragh(K)_3.14 //
ariṣṭaśayyāṃ parito visāriṇā sujanmanastasya nijena tejasā /
niśīthadīpāḥ sahasā hatatviṣo babhūvurālekhyasamarpitā iva // Ragh(K)_3.15 //
janāya śuddhāntacarāya śaṃsate kumārajanmāmṛtasammitākṣaram /
adeyamāsīttrayameva bhūpateḥ śaśiprabhaṃ chattramubhe ca cāmare // Ragh(K)_3.16 //
sa vīkṣya putrasya cirātpitā mukhaṃ nidhānakumbhasya yuveva durgataḥ /
mudā śarīre prababhūva nātmanaḥ payodhirindūdayamūrchito yathā // Ragh(K)_3.17 //
sa jātakarmaṇyakhile tapasvinā tapovanādetya purodhasā kṛte /
dilīpasūnurmaṇirākarodgataḥ prayuktasaṃskāra ivādhikaṃ babhau // Ragh(K)_3.18 //
sukhaśravā maṅgalatūryaniḥsvanāḥ pramodanṛttaiḥ saha vārayoṣitām /
na kevalaṃ sadmani māgadhīpateḥ pathi vyajṛmbhanta divaukasāmapi // Ragh(K)_3.19 //
na saṃyatastasya babhūva rakṣiturvimocayedyaṃ sutajanmaharṣitaḥ /
ṛṇābhidhānātsvayameva kevalaṃ tadā pitṚṇāṃ mumuce sa bandhanāt // Ragh(K)_3.20 //
śrutasya yāyādayamantamarbhakastathā pareṣāṃ yudhi ceti pārthivaḥ /
avekṣya dhātorgamanārthamarthaviccakāra nāmnā raghumātmasambhavam // Ragh(K)_3.21 //
pituḥ prayatnātsa samagrasampadaḥ śubhaiḥ śarīrāvayavairdine dine /
pupoṣa vṛddhiṃ haridaśvadīdhiteranupraveśādiva bālacandramāḥ // Ragh(K)_3.22 //
umāvṛṣāṅkau śarajanmanā yathā yathā jayantena śacīpurandarau /
tathā nṛpaḥ sā ca sutena māgadhī nanandatustatsadṛśena tatsamau // Ragh(K)_3.23 //
rathāṅganāmnoriva bhāvabandhanaṃ babhūva yatprema parasparaṃ prati /
vibhaktamapyekasute na tattayoḥ parasparasyopari paryahīyata // Ragh(K)_3.24 //
yadāha dhātryā prathamoditaṃ vaco yayau tadīyāmavalambya cāṅgulim /
abhūcca namraḥ praṇipātaśikṣayā piturmudaṃ tena tatāna so 'rbhakaḥ // Ragh(K)_3.25 //
tamaṅkamāropya śarīrayogajaiḥ sukhairniṣiñcantamivāmṛtaṃ tvaci /
tribhāgasammīlitalocano nṛpaścirātsutasparśarasajñatāṃ yayau // Ragh(K)_3.26 //
amaṃsta cānena parārdhyajanmanā sthiterabhettā sthitimantamanvayam /
svamūrtibhedena guṇāgryavṛttinā patiḥ prajānāmiva sargamātmanaḥ // Ragh(K)_3.27 //
sa vṛttacūlaścalakākapakṣakairamātyaputraiḥ savayobhiranvitaḥ /
liperyathāvadgrahaṇena vāṅmayaṃ nadīmukheneva samudramāviśat // Ragh(K)_3.28 //
athopanītaṃ vidhivadvipaścito vininyurenaṃ guravo gurupriyam /
avandhyayatnāśca babhūvuratra te kriyā hi vastūpahitā prasīdati // Ragh(K)_3.29 //
dhiyaḥ samagraiḥ sa guṇairudāradhīḥ kramāccatasraścaturarṇavopamāḥ /
tatāra vidyāḥ pavanātipātibhirdiśo haridbhirharitāmiveśvaraḥ // Ragh(K)_3.30 //
tvacaṃ sa medhyāṃ paridhāya rauravīmaśikṣatāstraṃ pitureva mantravat /
prayogasaṃhārarahasyavittamo babhūva cāstreṣu yathā purandaraḥ // Ragh(K)_3.31//
mahokṣatāṃ vatsataraḥ spṛśanniva dvipendrabhāvaṃ kalabhaḥ śrayanniva /
raghuḥ kramādyauvanabhinnaśaiśavaḥ pupoṣa gambhīramanoharaṃ vapuḥ // Ragh(K)_3.32 //
athāsya godānavidheranantaraṃ vivāhadīkṣāṃ niravartayatprabhuḥ /
narendrakanyāstamavāpya satpatiṃ tamopahaṃ dakṣasutā ivābabhuḥ // Ragh(K)_3.33 //
yuvā yugavyāyatabāhuraṃsalaḥ kavāṭavakṣāḥ pariṇaddhakandharaḥ /
vapuṣprakarṣādajayadguruṃ raghustathāpi nīcairvinayādadṛśyata // Ragh(K)_3.34 //
atha prajānāṃ ciramātmanā dhṛtāṃ nitāntagurvīṃ laghayiṣyatā dhuram /
vaśīti matvā maticakṣuṣā suto nṛpeṇa cakre yuvarājaśabdabhāk // Ragh(K)_3.35 //
narendramūlāyatanādanantaraṃ tadāspadaṃ śrīryuvarājasaṃjñitam /
agacchadaṃśena guṇābhilāṣiṇī navāvatāraṃ kamalādivotpalam // Ragh(K)_3.36 //
uṣarbudhaḥ sārathineva vāyunā ghanavyapāyena gabhastimāniva /
babhūva tenātitarāṃ durutsahaḥ kaṭaprabhedena karīva pārthivaḥ // Ragh(K)_3.37 //
niyujya taṃ medhyaturaṅgarakṣaṇe dhanurdharai rājasutairanudrutam /
apūrṇamekena śatakratūpamaḥ śataṃ kratūnāmapavighnamāpa saḥ // Ragh(K)_3.38 //
ataḥ paraṃ tena makhāya yajvanā turaṅgamutsṛṣṭamanargalaṃ punaḥ /
dhanurbhṛtāmagrata eva rakṣiṇāṃ jahāra śakraḥ kila gūḍhavigrahaḥ // Ragh(K)_3.39 //
viṣādaluptapratipatti vismitaṃ kumārasainyaṃ sapadi sthitaṃ ca tat /
vasiṣṭhadhenuśca yadṛcchayāgatā śrutaprabhāvā dadṛśe 'tha nandinī // Ragh(K)_3.40 //
tadaṅganiḥṣyandalavena locane pramṛjya puṇyena puraskṛtaḥ satām /
atīndriyeṣvapyupapannadarśano babhūva bhāveṣu dilīpanandanaḥ // Ragh(K)_3.41 //
sa pūrvataḥ parvatapakṣaśātanaṃ dadarśa devaṃ naradevasambhavaḥ /
punaḥ punaḥ sūtaniṣiddhacāpalaṃ harantamaśvaṃ ratharaśmisaṃyutam // Ragh(K)_3.42 //
śataistamakṣṇāmanimeṣavṛttibhirhariṃ viditvā haribhiśca vājibhiḥ /
avocadenaṃ gaganaspṛśā raghuḥ svareṇa dhīreṇa nivartayanniva // Ragh(K)_3.43 //
makhāṃśabhājāṃ prathamo manīṣibhistvameva devendra yadā nigadyase /
ajasradīkṣāprayatasya madguroḥ kriyāvighātāya kathaṃ pravartase // Ragh(K)_3.44 //
trilokanāthena satā makhadviṣastvayā niyāmyā nanu divyacakṣuṣā /
sa cetsvayaṃ karmasu dharmacāriṇāṃ tvamantarāyībhavasi cyuto vidhiḥ // Ragh(K)_3.45 //
tadaṅgamagryaṃ maghavanmahākratoramuṃ turaṅgaṃ pratimoktumarhasi /
pathaḥ śucerdarśayitāra īśvarā malīmasāmādadate na paddhatim // Ragh(K)_3.46 //
iti pragalbhaṃ raghuṇā samīritaṃ vaco niśamyādhipatirdivaukasām /
nivartayāmāsa rathaṃ savismayaḥ pracakrame ca prativaktumuttaram // Ragh(K)_3.47 //
yathāttha rājanyakumāra tattathā yaśastu rakṣyaṃ parito yaśodhanaiḥ /
jagatprakāśaṃ tadaśeṣamijyayā bhavadgururlaṅghayituṃ mamodyataḥ // Ragh(K)_3.48 //
hariryathaikaḥ puruṣottamaḥ smṛto maheśvarastryambaka eva nāparaḥ /
tathā vidurmāṃ munayaḥ śatakratuṃ dvitīyagāmī na hi śabda eṣa naḥ // Ragh(K)_3.49 //
ato 'yamaśvaḥ kapilānukāriṇā pitustvadīyasya mayāpahāritaḥ /
alaṃ prayatnena tavātra mā nidhāḥ padaṃ padavyāṃ sagarasya santateḥ // Ragh(K)_3.50 //
tataḥ prahasyāha punaḥ purandaraṃ vyapetabhīrbhūmipurandarātmajaḥ /
gṛhāṇa śastraṃ yadi sarga eṣa te na khalvanirjitya raghuṃ kṛtī bhavān // Ragh(K)_3.51 //
sa evamuktvā maghavantamunmukhaḥ kariṣyamāṇaḥ saśaraṃ śarāsanam /
atiṣṭhadālīḍhaviśeṣaśobhinā vapuṣprakarṣeṇa viḍambiteśvaraḥ // Ragh(K)_3.52 //
raghoravaṣṭambhamayena pattriṇā hṛdi kṣato gotrabhidapyamarṣaṇaḥ /
navāmbudānīkamuhūrtalāñchane dhanuṣyamoghaṃ samadhatta mārgaṇam // Ragh(K)_3.53 //
narendrasūnoḥ sa bṛhadbhujāntaraṃ praviśya bhīmāsuraśoṇitocitaḥ /
papāvanāsvāditapūrvamāśugaḥ kutūhaleneva manuṣyaśoṇitam // Ragh(K)_3.54 //
hareḥ kumāro 'pi kumāravikramaḥ suradvipāsphālanakarkaśāṅgulau /
bhuje śacīpattraviśeṣakāṅkite svanāmacihnaṃ nicakhāna sāyakam // Ragh(K)_3.55 //
jahāra cānyena mayūralāñchanaṃ śareṇa śakrasya mahāśanidhvajam /
cukopa tasmai sa bhṛśaṃ suraśriyaḥ prasahya keśavyaparopaṇādiva // Ragh(K)_3.56 //
tayorupāntasthitasiddhasainikaṃ garutmadāśīviṣabhīmadarśanaiḥ /
babhūva yuddhaṃ tumulaṃ jayaiṣiṇoradhomukhairūrdhvamukhaiśca pattribhiḥ // Ragh(K)_3.57 //
atiprabandhaprahitāstravṛṣṭibhistamāśrayaṃ duṣprasahasya tejasaḥ /
śaśāka nirvāpayituṃ na vāsavaḥ svataścyutaṃ vahnimivādbhirambudaḥ // Ragh(K)_3.58 //
tataḥ prakoṣṭhāddharicandanāṅkitāt pramathyamānārṇavadhīranādinīm /
raghuḥ śaśāṅkārdhamukhena pattriṇā śarāsanajyāmalunādbiḍaujasaḥ // Ragh(K)_3.59 //
sa cāpamutsṛjya vivṛddhamatsaraḥ pravāsanāya prabalasya vidviṣaḥ /
mahīdhrapakṣavyaparopaṇoddhataṃ sphuratprabhāmaṇḍalamastramādade // Ragh(K)_3.60 //
raghurbhṛśaṃ vakṣasi tena tāḍitaḥ papāta bhūmau saha sainikāsrubhiḥ /
nimeṣamātrādavadhūya ca vyathāṃ sahotthitaḥ sainikaharṣaniḥsvanaiḥ // Ragh(K)_3.61 //
tathāpi śastravyavahāraniṣṭhure vipakṣabhāve sthiramasya tasthuṣaḥ /
tutoṣa vīryātiśayena vṛtrahā padaṃ hi sarvatra guṇairvidhīyate // Ragh(K)_3.62 //
asaṅgamadriṣvapi sāravattayā na me tvadanyena visoḍhamāyudham /
avaihi māṃ prītamṛte turaṅgamādvaraṃ vṛṇīṣveti tamāha vṛtrahā // Ragh(K)_3.63 //
tato niṣaṅgādasamagramuddhṛtaṃ suvarṇapuṅkhadyutirañjitāṅgulim /
dilīpasūnuḥ pratisaṃharanniṣuṃ priyaṃ vadaḥ pratyavadatsureśvaram // Ragh(K)_3.64 //
amocyamaśvaṃ yadi manyate prabhustataḥ samāpte vidhineva karmaṇi /
ajasradīkṣātanuradya me guruḥ kratoraśeṣeṇa phalena yujyatām // Ragh(K)_3.65 //
yathā ca vṛttāntamimaṃ sadogatastrilocanaikāṃśatayā durāsadaḥ /
tavaiva sandeśaharādviśāṃpatiḥ śṛṇoti nākeśa tathā vidhīyatām // Ragh(K)_3.66 //
tatheti kāmaṃ pratiśuśruvānraghoryathāgataṃ mātalisārathiryayau /
nṛpasya nātipramanāḥ sadogṛhaṃ sudakṣiṇāsūnurapi nyavartata // Ragh(K)_3.67 //
tamabhyanandatprathamaprabodhitaḥ prajeśvaraḥ śāsanahāriṇā hareḥ /
parāmṛśanharṣacalena pāṇinā tadīyamaṅgaṃ kuliśavraṇāṅkitam // Ragh(K)_3.68 //
iti kṣitīśo navatiṃ navādhikāṃ mahākratūnāṃ mahanīyaśāsanaḥ /
samārurukṣurdivamāyuṣaḥ kṣaye tatāna sopānaparamparāmiva // Ragh(K)_3.69 //
atha sa viṣayavyāvṛttātmā yathāvidhi sūnave nṛpatikakudaṃ dattvā yūne sitātapavāraṇam /
munivanatarucchāyāṃ devyā tayā saha śiśriye galitavayasāmikṣvākūṇāmidaṃ hi kulavratam // Ragh(K)_3.70 //
|| iti raghuvaṃśe mahākāvye tṛtīyaḥ sargaḥ ||
sa rājyaṃ guruṇā dattaṃ pratipadyādhikaṃ babhau /
dinānte nihitaṃ tejaḥ savitreva hutāśanaḥ // Ragh(K)_4.1 //
nyastaśastraṃ dilīpaṃ ca taṃ ca śuśruvuṣāṃ prabhum /
rājñāmuddhṛtanārāce hṛdi śūlamivārpitam // Ragh(K)_4.2 //
puruhūtadhvajasyeva tasyonnayanapaṅktayaḥ /
navābhyutthānadarśinyo nananduḥ saprajāḥ prajāḥ // Ragh(K)_4.3 //
samameva samākrāntaṃ dvayaṃ dviradagāminā /
tena siṃhāsanaṃ pitryamakhilaṃ cārimaṇḍalam // Ragh(K)_4.4 //
chāyāmaṇḍalalakṣyeṇa tamadṛśyā kila svayam /
padmā padmātapatreṇa bheje sāmrājyadīkṣitam // Ragh(K)_4.5 //
parikalpitasānnidhyā kāle kāle ca vandiṣu /
stutyaṃ stutibhirarthyābhirupatasthe sarasvatī // Ragh(K)_4.6 //
manuprabhṛtibhirmānyairbhuktā yadyapi rājabhiḥ /
tathāpyananyapūrveva tasminnāsīdvasundharā // Ragh(K)_4.7 //
sa hi sarvasya lokasya yuktadaṇḍatayā manaḥ /
ādade nātiśītoṣṇo nabhasvāniva dakṣiṇaḥ // Ragh(K)_4.8 //
kāmaṃ kamalapattrāṇāṃ netre tasyānukāriṇī /
cakṣuṣmattā tu śāstreṇa sūkṣmakāryārthadarśinā // Ragh(K)_4.9 //
yathā prahlādanāccandraḥ pratāpāttapano yathā /
tathaiva so 'bhūdanvartho rājā prakṛtirañjanāt // Ragh(K)_4.10 //
nayavidbhirnave rājñi sadasaccopadarśitam /
pūrva evābhavatpakṣastasminnābhavaduttaraḥ // Ragh(K)_4.11 //
mandotkaṇṭhāḥ kṛtāstena guṇādhikatayā gurau /
phalena sahakārasya puṣpodgama iva prajāḥ // Ragh(K)_4.12 //
pañcānāmapi bhūtānāmutkarṣaṃ pupuṣurguṇāḥ /
nave tasminmahīpāle sarvaṃ navamivābhavat // Ragh(K)_4.13 //
labdhapraśamanasvasthamathainaṃ samupasthitā /
pārthivaśrīrdvitīyeva śaratpaṅkajalakṣaṇā // Ragh(K)_4.14//
nirvṛṣṭalaghubhirmeghaiḥ savitustasya cobhayoḥ /
vardhiṣṇavo diśāṃ bhāgāḥ pratāpāyeva recitāḥ // Ragh(K)_4.15 //
adhijyamāyudhaṃ kartuṃ samayo 'yaṃ raghoriti /
svaṃ dhanuḥ śaṅkiteneva saṃjahre śatamanyunā // Ragh(K)_4.16 //
puṇḍarīkātapatrastaṃ vikasatkāśacāmaraḥ /
ṛturviḍambayāmāsa na punaḥ prāpa tacchriyam // Ragh(K)_4.17 //
prasādasumukhe tasmiṃścandre ca viṣadaprabhe /
tadā cakṣuṣmatāṃ prītirāsītsamarasā dvayoḥ // Ragh(K)_4.18 //
haṃsaśreṇiṣu tārāsu kumudvatsu ca vāriṣu /
vibhūtayastadīyānāṃ paryastā yaśasāmiva // Ragh(K)_4.19 //
ikṣucchāyāniṣādinyastasya gopturguṇodayam /
ākumārakathodghātaṃ śāligopyo jaguryaśaḥ // Ragh(K)_4.20 //
prasasādodayādambhaḥ kumbhayonermahaujasaḥ /
raghostvabhibhavāśaṅki cukṣubhe dviṣatāṃ manaḥ // Ragh(K)_4.21 //
madodagrāḥ kakudmantaḥ saritāṃ kūlamudrujāḥ /
līlākhelamanuprāpurmahokṣāstasya vikramam // Ragh(K)_4.22 //
prasavaiḥ saptaparṇānāṃ madagandhibhirāhatāḥ /
asūyayeva tannāgāḥ saptadhaiva prasusruvuḥ // Ragh(K)_4.23 //
saritaḥ kurvatī gādhāḥ pathaścāśyānakardamān /
yātrāyai codayāmāsa taṃ śakteḥ prathamaṃ śarat // Ragh(K)_4.24 //
tasmai samyagghuto vahnirvājinīrājanāvidhau /
pradakṣiṇārcirvyājena hasteneva jayaṃ dadau // Ragh(K)_4.25 //
sa guptamūlapratyantaḥ śuddhapārṣṇirayānvitaḥ /
ṣaḍvidhaṃ balamādāya pratasthe digjigīṣayā // Ragh(K)_4.26 //
avākiranvayovṛddhāstaṃ lājaiḥ paurayoṣitaḥ /
pṛṣatairmandaroddhūtaiḥ kṣīrormaya ivācyutam // Ragh(K)_4.27 //
sa yayau prathamaṃ prācīṃ tulyaḥ prācīnabarhiṣā /
ahitānaniloddhūtaistarjayanniva ketubhiḥ // Ragh(K)_4.28 //
rajobhiḥ syandanoddhūtairgajaiśca ghanasannibhaiḥ /
bhuvastalamiva vyoma kurvanvyomeva bhūtalam // Ragh(K)_4.29 //
pratāpo 'gre tataḥ śabdaḥ purogāstadanantaram /
yayau paścādgajānīkaṃ catuḥskandheva sā camūḥ // Ragh(K)_4.30 //
purogaiḥ kaluṣāstasya sahaprasthāyibhiḥ kṛśāḥ /
paścātprayāyibhiḥ paṅkaṃ cakrire mārganimnagāḥ // Ragh(K)_4.31 //
marupṛṣṭhānyudambhāṃsi nāvyāḥ supratarā nadīḥ /
vipināni prakāśāni śaktimattvāccakāra saḥ // Ragh(K)_4.32 //
sa senāṃ mahatīṃ karṣanpūrvasāgaragāminīm /
babhau harajaṭābhraṣṭāṃ gaṅgāmiva bhagīrathaḥ // Ragh(K)_4.33 //
tyājitaiḥ phalamutkhātairbhagnaiśca bahudhā nṛpaiḥ /
tasyāsīdulbaṇo mārgaḥ pādapairiva dantinaḥ // Ragh(K)_4.34 //
paurastyānevamākrāmaṃstāṃstāñjanapadāñjitī /
prāpa tālīvanaśyāmamupakaṇṭhaṃ mahodadheḥ // Ragh(K)_4.35 //
anamrāṇāṃ samuddhartustasmātsindhurayādiva /
ātmā saṃrakṣitaḥ suhmairvṛttimāśritya vaitasīm // Ragh(K)_4.36 //
vaṅgānutkhāya tarasā netā nausādhanoddhatān /
nicakhāna jayastambhāngaṅgāsrotontareṣu saḥ // Ragh(K)_4.37 //
āpādapadmapraṇatāḥ kalamā iva te raghum /
phalaiḥ saṃvardhayāmāsurutkhātapratiropitāḥ // Ragh(K)_4.38 //
sa tīrtvā kayimāṃ sainyairbaddhadviradasetubhiḥ /
utkalādeśitapathaḥ kaliṅgābhimukho yayau // Ragh(K)_4.39 //
sa pratāpaṃ mahendrasya mūrdhni tīkṣṇaṃ nyaveśayat /
aṅkuśaṃ dviradasyeva yantā gambhīravedinaḥ // Ragh(K)_4.40 //
pratijagrāha kāliṅgastamastrairgajasādhanaḥ /
pakṣacchedodyataṃ śakraṃ śilāvarṣīva parvataḥ // Ragh(K)_4.41 //
dviṣāṃ viṣahya kākutsthastatra nārācadurdinam /
sanmaṅgalasnāta iva pratipede jayaśriyam // Ragh(K)_4.42 //
vāyavyāstravinirdhūtātpakṣāviddhādivodadheḥ /
gajānīkātsa kāliṅgaṃ tārkṣyaḥ sarpamivādade // Ragh(K)_4.43 //
tāmbūlīnāṃ dalaistasya racitāpānabhūmayaḥ /
nārikelāsavaṃ yodhāḥ śātravaṃ ca yaśaḥ papuḥ // Ragh(K)_4.44 //
gṛhītapratimuktasya sa dharmavijayī nṛpaḥ /
hriyaṃ mahendranāthasya jahāra na tu medinīm // Ragh(K)_4.45 //
tato velātaṭenaiva phalavatpūgamālinā /
agastyacaritāmāśāmanāśāsyajayo yayau // Ragh(K)_4.46 //
sa sainyaparibhogena gajadānasugandhinā /
kāverīṃ saritāṃ patyuḥ śaṅkanīyāmivākarot // Ragh(K)_4.47 //
bhayotsṛṣṭavibhūṣāṇāṃ tena keralayoṣitām /
alakeṣu camūreṇuścūrṇapratinidhīkṛtaḥ // Ragh(K)_4.48 //
balairadhyuṣitāstasya vijigīṣorgatādhvanaḥ /
hārītocchiṣṭamaricā malayādrerupatyakāḥ // Ragh(K)_4.49 //
ājāneyakhurakṣuṇṇapakvailākṣetrasambhavam /
vyānaśe sapadi vyoma kīṭakośābilaṃ rajaḥ // Ragh(K)_4.50 //
bhogiveṣṭanamārgeṣu candanānāṃ samarpitam /
nāsraṃsatkariṇāṃ graivaṃ tripadīchedināmapi // Ragh(K)_4.51 //
diśi mandāyate tejo dakṣiṇasyāṃ raverapi /
tasyāmeva raghoḥ pāṇḍyāḥ pratāpaṃ na viṣehire // Ragh(K)_4.52 //
tāmraparṇīsametasya muktāsāraṃ mahodadheḥ /
te nipatya dadustasmai yaśaḥ svamiva sañcitam // Ragh(K)_4.53 //
sa nirviśya yathākāmaṃ taṭasvādhīnacandanau /
stanāviva diśastasyāḥ śailau malayadurdurau // Ragh(K)_4.54 //
asahyavikramaḥ sahyaṃ dūramuktamudanvatā /
nitambamiva medinyāḥ srastāṃśukamalaṅghayat // Ragh(K)_4.55 //
tasyānīkairvisarpadbhiraparāntajayodyataiḥ /
rāmeṣūtsārito 'pyāsītsahyalagna ivārṇavaḥ // Ragh(K)_4.56 //
puro yanmārutoddhūtamagamatkaitakaṃ rajaḥ /
tadyodhavāravāṇānāmayatnapaṭavāsatām // Ragh(K)_4.57 //
abhyabhūyata vāhānāṃ rathānāṃ cāsya śiñjitaiḥ /
marmaraḥ pavanoddhūtarājatālīvanadhvaniḥ // Ragh(K)_4.58 //
kharjūrīskandhanaddhānāṃ madodgārasugandhiṣu /
kaṭeṣu kariṇāṃ petuḥ punnāgebhyaḥ śilīmukhāḥ // Ragh(K)_4.59 //
avakāśaṃ kilodanvānrāmāyābhyarthito dadau /
aparāntamahīpālavyājena raghave karam // Ragh(K)_4.60 //
mahebharadanotkīrṇavyaktavikramalakṣaṇam /
trikūṭameva tatroccairjayastambhaṃ cakāra saḥ // Ragh(K)_4.61 //
pārasīkāṃstato jetuṃ pratasthe sthalavartmanā /
indriyākhyāniva ripūṃstattvajñānena saṃyamī // Ragh(K)_4.62 //
yavanīmukhapadmānāṃ sehe madhumadaṃ na saḥ /
bālātapamivābjānāmakālajaladodayaḥ // Ragh(K)_4.63 //
saṅgrāmastumulastasya pārasīkāśvasādhanaiḥ /
śārṅgakūjitavijñeyapratiyodho rajasyabhūt // Ragh(K)_4.64 //
bhallāpavarjitaisteṣāṃ śirobhiḥ śmaśrulairmahīm /
tastāra saraghāvyāptaiḥ sa kṣaudrapaṭalairiva // Ragh(K)_4.65 //
apanītaśirastrāṇāḥ śeṣāstaṃ śaraṇaṃ yayuḥ /
praṇipātapratīkāraḥ saṃrambho hi mahātmanām // Ragh(K)_4.66 //
vinayante sma tadyodhā madhubhirvijayaśramam /
āstīrṇājinaratnāsu drākṣāvalayabhūmiṣu // Ragh(K)_4.67 //
tataḥ pratasthe kauberīṃ bhāsvāniva raghurdiśam /
śarairusrairivodīcyānuddhariṣyanrasāniva // Ragh(K)_4.68 //
jitānajayyastāneva kṛtvā rathapuraḥsarān /
mahārṇavamivaurvāgniḥ praviveśottarāpatham // Ragh(K)_4.69 //
vinītādhvaśramāstasya vaṅkṣutīraviveṣṭanaiḥ /
dudhuvurvājinaḥ skandhāṃllagnakuṅkumakesarān // Ragh(K)_4.70 //
tatra hūnāvarodhānāṃ bhartṛṣu vyaktavikramam /
kapolapāṭanādeśi babhūva raghuceṣṭitam // Ragh(K)_4.71 //
kāmbojāḥ samare vīryaṃ tasya soḍhumanīśvarāḥ /
gajālānaparikliṣṭairakṣoṭaiḥ sārdhamānatāḥ // Ragh(K)_4.72 //
teṣāṃ sadaśvabhūyiṣṭhāstuṅgā draviṇarāśayaḥ /
viviśustaṃ viśāṃ nāthamudanvantamivāpagāḥ // Ragh(K)_4.73 //
tato gaurīguruṃ śailamāruroha sasādhanaḥ /
vardhayanniva tatkūṭānuddhatairdhātureṇubhiḥ // Ragh(K)_4.74 //
praśaṃsaṃstulyasattvānāṃ sainyaghoṣe 'pyasambhramam /
guhāgatānāṃ siṃhānāṃ parivṛttyāvalokitam // Ragh(K)_4.75 //
bhūrjeṣu marmarībhūtāḥ kīcakadhvanihetavaḥ /
gaṅgāśīkariṇo mārge marutastaṃ siṣevire // Ragh(K)_4.76 //
viśaśramurnamerūṇāṃ chāyāsvadhyāsya sainikāḥ /
dṛṣado vāsitotsaṅgā niṣaṇṇamṛganābhibhiḥ // Ragh(K)_4.77 //
saralāsaktamātaṅgagraiveyopacitatviṣaḥ /
āsannoṣadhayo neturnaktamasnehadīpikāḥ // Ragh(K)_4.78 //
tasyāvāseṣu dānārdrairgaṇḍabhittivighaṭṭanaiḥ /
gajavarṣma kirātebhyaḥ śaśaṃsurdevadāravaḥ // Ragh(K)_4.79 //
vimardaḥ saha taistatra pārvatīyairabhūdraghoḥ /
nārācakṣepaṇīyāśmaniṣpeṣotpatitānalaḥ // Ragh(K)_4.80 //
śarairutsavasaṅketānsa kṛtvā karadānkṛtī /
jayodāharaṇaṃ bāhvorgāpayāmāsa kinnarān // Ragh(K)_4.81 //
parasparasya vijñātasteṣūpāyanapāṇiṣu /
rājñā himavataḥ sāro rājñaḥ sāro himādriṇā // Ragh(K)_4.82 //
tatrākṣobhyaṃ yaśorāśiṃ niveśyāvaruroha saḥ /
paulastyatulitasyādrerādadāna iva hriyam // Ragh(K)_4.83 //
cakampe tīrṇalauhitye tasminprāgjyotiṣeśvaraḥ /
tadgajālānatāṃ prāptaiḥ saha kālāgurudrumaiḥ // Ragh(K)_4.84 //
na prasehe sa ruddhārkamanabhramayadurdinam /
rathavaṃśarajo 'pyasya kuta eva patākinīm // Ragh(K)_4.85 //
tamīśaḥ kāmarūpāṇāmatyākhaṇḍalavikramam /
bheje bhinnakaṭairnāgairanyānuparurodha yaiḥ // Ragh(K)_4.86 //
kāmarūpeśvarastasya hemapīṭhādhidevatām /
ratnapuṣpopahāreṇa cchāyāmānarca pādayoḥ // Ragh(K)_4.87 //
iti jitvā diśo jiṣṇurnyavartata rathoddhatam /
rajo viśramayanrājñāṃ chattraśūnyeṣu mauliṣu // Ragh(K)_4.88 //
sa viśvajitamājahre kratuṃ sarvasvadakṣiṇam /
ādānaṃ hi visargāya satāṃ vārimucāmiva // Ragh(K)_4.89 //
sattrānte sacivasakhaḥ puraskriyābhirgurvībhiḥ śamitaparājayavyalīkān /
kākutsthaściravirahotsukāvarodhān rājanyānsvapuranivṛttaye 'numene // Ragh(K)_4.90 //
te rekhādhvajakalaśātapatracihnaṃ samrājaścaraṇayugaṃ prasādalabhyam /
prasthānapraṇatibhiraṅgulīṣu cakrurmaulisrakcyutamakarandareṇugauram // Ragh(K)_4.91 //
|| iti raghuvaṃśe mahākāvye caturthaḥ sargaḥ ||
tamadhvare viśvajiti kṣitīśaṃ niḥśeṣaviśrāṇitakośajātam /
upāttavidyo gurudakṣiṇārthī kautsaḥ prapede varatantuśiṣyaḥ // Ragh(K)_5.1 //
sa mṛṇmaye vītahiraṇmayatvātpātre nidhāyārghyamanarghaśīlaḥ /
śrutaprakāśaṃ yaśasā prakāśaḥ pratyujjagāmātithimātitheyaḥ // Ragh(K)_5.2 //
tamarcayitvā vidhivadvidhijñastapodhanaṃ mānadhanāgrayāyī /
kṛtāñjaliḥ kṛtyavicāradakṣo viśāmpatirviṣṭarabhājamāha // Ragh(K)_5.3 //
apyagraṇīrmantrakṛtāmṛṣīṇāṃ kuśāgrabuddhe kuśalī guruste /
yatastvayā jñānamaśeṣamāptaṃ caitanyamugrādiva dīkṣitena // Ragh(K)_5.4 //
kāyena vācā manasā ca taptaṃ yadvajriṇo dhairyaviparyayāya /
āpādyate na vyayamantarāyaiḥ kaccinmaharṣestrividhaṃ tapastat // Ragh(K)_5.5 //
ādhārabandhapramukhaiḥ prayatnaiḥ saṃvardhitānāṃ sutanirviśeṣam /
kaccinna vāyvādirupaplavo vaḥ śramacchidāmāśramapādapānām // Ragh(K)_5.6 //
kriyānimitteṣvapi vatsalatvādabhagnakāmā munibhiḥ kuśeṣu /
tadaṅkaśayyācyutanābhinālā kaccinmṛgīṇāmanaghā prasūtiḥ // Ragh(K)_5.7 //
nirvartyate yairniyamābhiṣeko yato nivāpāñjalayaḥ pitṚṇām /
tānyuñchaṣaṣṭhāṅkitasaikatāni śivāni vastīrthajalāni kaccit // Ragh(K)_5.8 //
nīvārapākādi kaḍaṅgarīyairāmṛṣyate jānapadairna kaccit /
kālopapannātithibhāgadheyaṃ vanyaṃ śarīrasthitisādhanaṃ vaḥ // Ragh(K)_5.9 //
api prasannena maharṣiṇā tvaṃ samyagvinīyānumato gṛhāya /
kālo hyayaṃ saṅkramituṃ dvitīyaṃ sarvopakārakṣamamāśramaṃ te // Ragh(K)_5.10 //
tavārhato nābhigamena tṛptaṃ mano niyogakriyayotsukaṃ me /
apyājñayā śāsiturātmanā vā prāpto 'si sambhāvayituṃ vanānmām // Ragh(K)_5.11 //
ityarghyapātrānumitavyayasya raghorudārāmapi gāṃ niśamya /
svārthopapattiṃ prati durbalāśaḥ pratyāha kautsastamapetakutsam // Ragh(K)_5.12 //
sarvatra no vārttamavaihi rājannāthe kutastvayyaśubhaṃ prajānām /
sūrye tapatyāvaraṇāya dṛṣṭeḥ kalpeta lokasya kathaṃ tamisrā // Ragh(K)_5.13 //
bhaktiḥ pratīkṣyeṣu kulocitā te pūrvānmahābhāgatayātiśeṣe /
vyapetakālastvahamabhyupetastvāmarthibhāvāditi me viṣādaḥ // Ragh(K)_5.14 //
śarīramātreṇa narendra tiṣṭhannābhāsi tīrthapratipāditarddhiḥ /
āraṇyakopāttaphalaprasūtiḥ stambena nīvāra ivāvaśiṣṭaḥ // Ragh(K)_5.15 //
sthāne bhavānekanarādhipaḥ san akiñcanatvaṃ makhajaṃ vyanakti /
paryāyapītasya surairhimāṃśoḥ kalākṣayaḥ ślāghyataro hi vṛddheḥ // Ragh(K)_5.16 //
tadanyatastāvadananyakāryo gurvarthamāhartumahaṃ yatiṣye /
svastyastu te nirgalitāmbugarbhaṃ śaradghanaṃ nārdati cātako 'pi // Ragh(K)_5.17 //
etāvaduktvā pratiyātukāmaṃ śiṣyaṃ maharṣernṛpatirniṣidhya /
kiṃ vastu vidvangurave pradeyaṃ tvayā kiyadveti tamanvayuṅkta // Ragh(K)_5.18 //
tato yathāvadvihitādhvarāya tasmai smayāveśavivarjitāya /
varṇāśramāṇāṃ gurave sa varṇī vicakṣaṇaḥ prastutamācacakṣe // Ragh(K)_5.19 //
avāptavidyena mayā maharṣirvijñāpito 'bhūdgurudakṣiṇāyai /
sa me cirādaskhalitopacārāṃ tāṃ bhaktimevāgaṇayatpurastāt // Ragh(K)_5.20 //
nirbandhasañjātaruṣātha kārśyamacintayitvā guruṇāhamuktaḥ /
vittasya vidyāparisaṅkhyayā me koṭīścatasro daśa cāhareti // Ragh(K)_5.21 //
so 'haṃ saparyāvidhibhājanena matvā bhavantaṃ prabhuśabdaśeṣam /
abhyutsahe samprati noparoddhumalpetaratvācchrutaniṣkrayasya // Ragh(K)_5.22 //
itthaṃ dvijena dvijarājakāntirāvedito vedavidāṃ vareṇa /
enonivṛttendriyavṛttirenaṃ jagāda bhūyo jagadekanāthaḥ // Ragh(K)_5.23 //
gurvarthamarthī śrutapāradṛśvā raghoḥ sakāśādanavāptakāmaḥ /
gato vadanyāntaramityayaṃ me mā bhūtparīvādanavāvatāraḥ // Ragh(K)_5.24 //
sa tvaṃ prayaste mahito madīye vasaṃścaturtho 'gnirivāgnyagāre /
dvitrāṇyahānyarhasi soḍhumarhanyāvadyate sādhayituṃ tvadartham // Ragh(K)_5.25 //
tatheti tasyāvitathaṃ pratītaḥ pratyagrahītsaṅgaramagryajanmā /
gāmāttasārāṃ raghurapyavekṣya niṣkraṣṭumarthaṃ cakame kuverāt // Ragh(K)_5.26 //
vasiṣṭhamantrokṣaṇajātprabhāvādudanvadākāśamahīdhareṣu /
marutsakhasyeva balāhakasya gatirvijaghne na hi tadrathasya // Ragh(K)_5.27 //
athādhiśiśye prayataḥ pradoṣe rathaṃ raghuḥ kalpitamastragarbham /
sāmantasambhāvanayaiva dhīraḥ kailāsanāthaṃ tarasā jigīṣuḥ // Ragh(K)_5.28 //
prātaḥ prayāṇābhimukhāya tasmai savismayāgantumudo niyuktāḥ /
hiraṇmayīṃ kośagṛhasya madhye vṛṣṭiṃ śaśaṃsuḥ patitāṃ nabhastaḥ // Ragh(K)_5.29 //
taṃ bhūpatirbhāsvarahemarāśiṃ labdhaṃ kuverādabhiyāsyamānāt /
dideśa kautsāya samagrameva pādaṃ sumeroriva vajrabhinnam // Ragh(K)_5.30 //
janasya sāketanivāsinastau dvāvapyabhūtāmabhinandyasattvau /
gurupradeyādhikaniḥspṛho 'rthī nṛpo 'rthikāmādadhikapradaśca // Ragh(K)_5.31 //
athoṣṭravāmīśatahāritārthaṃ prajeśvaraṃ prītamanā manīṣī /
spṛśankareṇānatapūrvakāyaṃ samprasthito vākyamuvāca kautsaḥ // Ragh(K)_5.32 //
kimatra citraṃ yadi kāmasūrbhūrvṛttasthitasyādhipateḥ prajānām /
acintanīyastava tu prabhāvo manīṣitaṃ dyaurapi yena dugdhā // Ragh(K)_5.33 //
āśāsyamanyatpunaruktabhūtaṃ śreyāṃsi sarvāṇyadhijagmuṣaste /
putraṃ labhasvātmaguṇānurūpaṃ bhavantamīḍyo bhavataḥ piteva // Ragh(K)_5.34 //
itthaṃ prayujyāśiṣamagryajanmā rājñe pratīyāya guroḥ sakāśam /
rājāpi lebhe sutamāśu tasmād ālokamarkādiva jīvalokaḥ // Ragh(K)_5.35 //
brāhme muhūrte kila tasya devī kumārakalpaṃ suṣuve kumāram /
ataḥ pitā brahmaṇa eva nāmnā tamagryajanmānamajaṃ cakāra // Ragh(K)_5.36 //
rūpaṃ tadojasvi tadeva vīryaṃ tadeva naisargikamunnatatvam /
na kāraṇātsvādbibhide kumāraḥ pravartito dīpa iva pradīpāt // Ragh(K)_5.37 //
upāttavidyaṃ vidhivadgurubhyastaṃ yauvanodbhedaviśeṣakāntam /
śrīḥ kāmayānāpi guroranujñāṃ dhīreva kanyā piturācakāṅkṣa // Ragh(K)_5.38 //
atheśvareṇa krathakaiśikānāṃ svayaṃvarārthaṃ svasurindumatyāḥ /
āptaḥ kumārānayanotsukena bhojena dūto raghave visṛṣṭaḥ // Ragh(K)_5.39 //
taṃ ślāghyasambandhamasau vicintya dārakriyāyogyadaśaṃ ca putram /
prasthāpayāmāsa sasainyamenamṛddhāṃ vidarbhādhiparājadhānīm // Ragh(K)_5.40 //
tasyopakāryāracitopakārā vandhyetarā jānapadopadhābhiḥ /
mārge nivāsā manujendrasūnorbabhūvurudyānavihārakalpāḥ // Ragh(K)_5.41 //
sa narmadārodhasi śīkarārdrairmarudbhirānartitaketumāle /
niveśayāmāsa vilaṅghitādhvā senāṃ śramotphenavanāyujāśvām // Ragh(K)_5.42 //
athopariṣṭādbhramarairbhramadbhiḥ prāksūcitāntaḥsalilapraveśaḥ /
nirdhautadānāmalagaṇḍabhittirvanyaḥ saritto gaja unmamajja // Ragh(K)_5.43 //
apyaughavikṣālitagairikeṇa vaprakriyāmṛkṣavatastaṭeṣu /
nīlordhvalekhāśavalena śaṃsandantadvayenāśmavikuṇṭhitena // Ragh(K)_5.44 //
saṃhāravikṣepalaghukriyeṇa hastena tīrābhimukhaḥ saśabdam /
babhau sa bhindansahasā taraṅgānvāryargalābhaṅga iva pravṛttaḥ // Ragh(K)_5.45 //
kāraṇḍavocchiṣṭamṛdupratānāḥ pulindayoṣāmbuvihārakāñcīḥ /
karṣansa śevālalatā nadīṣṇaḥ prohāvalagnāstaṭamutsasarpa // Ragh(K)_5.46 //
tasyaikanāgasya kapolabhittyorhradāvagāhakṣaṇamātraśāntā /
vanyetarānekapadarśanena punardidīpe madadurdinaśrīḥ // Ragh(K)_5.47 //
saptacchadakṣīrakaṭupravāhamasahyamāghrāya madaṃ tadīyam /
vilaṅghitādhoraṇatīvrayatnāḥ senāgajendrā vimukhā babhūvuḥ // Ragh(K)_5.48 //
sa cchinnabandhadrutayugyaśūnyaṃ bhagnākṣaparyastarathaṃ kṣaṇena /
rāmāparitrāṇavihastayodhaṃ senāniveśaṃ tumulaṃ cakāra // Ragh(K)_5.49 //
tamāpatantaṃ nṛpateravadhyo vanyaḥ karīti śrutavānkumāraḥ /
nivartayiṣyanviśikhena kumbhe jaghāna nātyāyatakṛṣṭaśārṅgaḥ // Ragh(K)_5.50 //
sa viddhamātraḥ kila nāgarūpamutsṛjya tadvismitasainyadṛṣṭaḥ /
sphuratprabhāmaṇḍalamadhyavarti kāntaṃ vapurvyomacaraṃ prapede // Ragh(K)_5.51 //
atha prabhāvopanataiḥ kumāraṃ kalpadrumotthairavakīrya puṣpaiḥ /
uvāca vāgmī daśanaprabhābhiḥ saṃvardhitoraḥsthalatārahāraḥ // Ragh(K)_5.52 //
mataṅgaśāpādavalepamūlādavāptavānasmi mataṅgajatvam /
avaihi gandharvapatestanūjaṃ priyaṃvadaṃ māṃ priyadarśanasya // Ragh(K)_5.53 //
sa cānunītaḥ praṇatena paścānmayā maharṣirmṛdutāmagacchat /
uṣṇatvamagnyātapasamprayogācchaityaṃ hi yatsā prakṛtirjalasya // Ragh(K)_5.54 //
ikṣvākuvaṃśaprabhavo yadā te bhetsyatyajaḥ kumbhamayomukhena /
saṃyokṣyase svena punarmahimnā tadetyavocatsa taponidhirmām // Ragh(K)_5.55 //
sa mocitaḥ śāpakalestvayāhaṃ gatiṃ prapanno vihitāṃ vidhātrā /
pratikriyāṃ cedbhavato na kuryāṃ vyarthā hi me syātsvapadopalabdhiḥ // Ragh(K)_5.56 //
gāndharvamastraṃ taditaḥ pratīccha prayogasaṃhāravibhaktamantram /
prasvāpanaṃ nāma yataḥ praharturna cārihiṃsā vijayaśca haste // Ragh(K)_5.57 //
alaṃ hriyā māṃ prati yanmuhūrtaṃ dayāparo 'bhūḥ praharannapi tvam /
tasmādupacchandayati prayojyaṃ mayi tvayā na pratiṣedharaukṣyam // Ragh(K)_5.58 //
tathetyupaspṛśya payaḥ pavitraṃ somodbhavāyāḥ sarito nṛsomaḥ /
udaṅmukhaḥ so 'stravidastramantraṃ jagrāha tasmādvigṛhītaśāsī // Ragh(K)_5.59 //
evaṃ tayoradhvani daivayogādāseduṣoḥ sakhyamacintyahetu /
eko yayau caitrarathapradeśānsaurājyaramyānaparo vidarbhān // Ragh(K)_5.60 //
taṃ tasthivāṃsaṃ nagaropakaṇṭhe tadāgamārūḍhagurupraharṣaḥ /
pratyujjagāma krathakaiśikendraścandraṃ pravṛddhormirivormimālī // Ragh(K)_5.61 //
praveśya cainaṃ puramagrayāyī nīcaistathopācaradarpitaśrīḥ /
mene yathā tatra janaḥ sameto vaidarbhamāgantumajaṃ gṛheśam // Ragh(K)_5.62 //
tasyādhikāripuruṣaiḥ praṇataiḥ pradiṣṭāṃ prāgdvāravediviniveśitahemakumbhām /
ramyāṃ raghupratinidhiḥ sa navopakāryāṃ bālyātparāmiva daśāṃ madano 'dhitasthau // Ragh(K)_5.63 //
tatra svayaṃvarasamāhṛtarājalokaṃ kanyālalāma kamanīyamajasya lipsoḥ /
bhāvāvabodhakaluṣā dayiteva rātrau nidrā cireṇa nayanābhimukhī babhūva // Ragh(K)_5.64 //
taṃ karṇabhūṣaṇanipīḍitapīvarāṃsaṃ śayyottaracchadavimardakṛśāṅgarāgam /
vaitālikā lalitabandhamanoharābhiḥ prābodhayannuṣasi vāgbhiruṣarbudhābham // Ragh(K)_5.65 //
rātrirgatā matimatāṃ vara muñca śayyāṃ dhātrā dvidhaiva jagato nanu dhūrvibhaktā /
yāmekatastava bibharti gururvitandrīryasyā bhavānaparadhuryapadāvalambī // Ragh(K)_5.66 //
nidrāvaśena bhavatā hyanavekṣyamāṇā paryutsukatvamabalā niśi khaṇḍiteva /
lakṣmīrvinodayati yena digantalambī so 'pi tvadānanarucaṃ vijahāti candraḥ // Ragh(K)_5.67 //
tadvalgunā yugapadunmiṣitena tāvat sadyaḥ parasparatulāmadhirohatāṃ dve /
praspandamānaparuṣetaratāramantaścakṣustava pracalitabhramaraṃ ca padmam // Ragh(K)_5.68 //
vṛntaślathaṃ harati puṣpamanokahānāṃ saṃsṛjyate sarasijairaruṇāṃśubhinnaiḥ /
svābhāvikaṃ paraguṇena vibhātavātaḥ saugandhyamīpsuriva te mukhamārutasya // Ragh(K)_5.69 //
tāmrodareṣu patitaṃ drumapallaveṣu nirdhautahāragulikāviṣadaṃ himāmbhaḥ /
saṃlakṣyate daśanacandrikayānuviddhaṃ bimboṣṭhalabdhaparabhāgamiva smitaṃ te // Ragh(K)_5.70 //
yāvatpratāpanidhirākramate na bhānurahnāya tāvadaruṇena tamo nirastam /
āyodhanāgrasaratāṃ tvayi vīra yāte kiṃ vā ripūṃstava guruḥ svayamucchinatti // Ragh(K)_5.71 //
śayyāṃ jahatyubhayapakṣavinītanidrāḥ senāgajā mukharaśṛṅkhalakarṣiṇaste /
yeṣāṃ vibhānti taruṇāruṇarāgayogādbhinnādrigairikataṭā iva dantakośāḥ // Ragh(K)_5.72 //
dīrgheṣvamī niyamitāḥ paṭamaṇḍapeṣu nidrāṃ vidhūya vanajākṣa vanāyujāste /
vaktroṣmaṇā malinayanti purogatāni lehyāni saindhavaśilāśakalāni vāhāḥ // Ragh(K)_5.73 //
bhavati viralabhaktirmlānapuṣpopakāraḥ svakiraṇapariveśodbhedaśūnyāḥ pradīpāḥ /
ayamapi ca giraṃ nastvatprabodhaprayuktāmanuvadati śukaste mañjuvākpañjarasthaḥ // Ragh(K)_5.74 //
iti sa vihṛtanidrastalpamalpetarāṃsaḥ suragaja iva gāṅgaṃ saikataṃ supratīkaḥ /
parijanavanitānāṃ pādayorvyāpṛtānāṃ valayamaṇividaṣṭapracchadāntaṃ mumoca // Ragh(K)_5.75 //
atha vidhimavasāyya śāstradṛṣṭaṃ divasamukhocitamañcitākṣipakṣmā /
kuśalaviracitānurūpaveśaḥ kṣitipasamājamagātsvayaṃvarastham // Ragh(K)_5.76 //
|| iti raghuvaṃśe mahākāvye pañcamaḥ sargaḥ ||
sa tatra mañceṣu vimānakalpeṣvākalpasammūrchitarūpaśobhān /
siṃhāsanasthānnṛpatīnapaśyadyūpānprayastāniva haimavedīn // Ragh(K)_6.1 //
ratergṛhītānunayena kāmaṃ pratyarpitasvāṅgamiveśvareṇa /
kākutsthamālokayatāṃ nṛpāṇāṃ mano babhūvendumatīnirāśam // Ragh(K)_6.2 //
vaidarbhanirdiṣṭamatho kumāraḥ klṝúptena sopānapathena mañcam /
śilāvibhaṅgairmṛgarājaśāvastuṅgaṃ nagotsaṅgamivāruroha // Ragh(K)_6.3 //
parārdhyavarṇāstaraṇopapannamāsedivānratnavadāsanaṃ saḥ /
bhūyiṣṭhamāsīdupameyakāntirmayūrapṛṣṭhāśrayiṇā guhena // Ragh(K)_6.4 //
tāsu śriyā rājaparamparāsu prabhāviśeṣodayadurnirīkṣyaḥ /
sahasradhātmā vyarucadvibhaktaḥ payomucāṃ paṅktiṣu vidyuteva // Ragh(K)_6.5 //
teṣāṃ mahārhāsanasaṃśrayāṇāmudāttanepathyabhṛtāṃ sa madhye /
rarāja dhāmnā raghusūnureva kalpadrumāṇāmiva pārijātaḥ // Ragh(K)_6.6 //
netravrajāḥ paurajanasya tasminvihāya sarvānnṛpatīnnipetuḥ /
madotkaṭe recitapuṣpavṛkṣā gandhadvipe vanya iva dvirephāḥ // Ragh(K)_6.7 //
atha stute vandibhiranvayajñaiḥ somārkavaṃśye naradevaloke /
sañcārite cāgurusārayonau dhūpe śikhāvāsitaketumāle // Ragh(K)_6.8 //
puropakaṇṭhopavanāśrayāṇāṃ śikhaṇḍināmuddhatanṛttahetau /
pradhmātaśaṅkhe parito digantāṃstūryasvane mūrchati maṅgalārthe // Ragh(K)_6.9 //
manuṣyavāhyaṃ caturantayānamāsthāya kanyāparivāraśobhi /
viveśa mañcāntararājamārgaṃ patiṃvarā kautukamiśraveśā // Ragh(K)_6.10 //
tasminvidhānātiśaye vidhātuḥ kanyāmaye netrasahasralakṣye /
nipeturantaḥkaraṇairnarendrā dehaiḥ sthitāḥ kevalamāsaneṣu // Ragh(K)_6.11 //
tāṃ pratyabhivyaktamanorathānāṃ mahīpatīnāṃ praṇayāgradūtyaḥ /
pravātaśobhā iva pādapānāṃ śṛṅgāraceṣṭā vividhā babhūvuḥ // Ragh(K)_6.12 //
kaścitkarābhyāmupagūḍhanālamālolapattrābhihatadvirepham /
rajobhirantaḥpariveśaśobhi līlāravindaṃ bhramayāñcakāra // Ragh(K)_6.13 //
visrastamaṃsādaparo vilāsī keyūrakoṭikṣaṇajātasaṅgam /
prāvāramutkṣipya yathāpradeśaṃ nināya sācīkṛtacāruvaktraḥ // Ragh(K)_6.14 //
ākuñcitāgrāṅgulinā tato 'nyaḥ kiñcitsamāvarjitanetraśobhaḥ /
ratnāṃśusampṛktanakhaprabheṇa pādena haimaṃ vililekha pīṭham // Ragh(K)_6.15 //
niveśya vāmaṃ bhujamāsanānte gāḍhāṅgadaṃ pārśvanipīḍanena /
kaścidvivṛttatrikabhinnahāraḥ suhṛtsamābhāṣaṇatatparo 'bhūt // Ragh(K)_6.16 //
vilāsinīvibhramadantapatramāpāṇḍuraṃ ketakabarhamanyaḥ /
priyānitambocitasannipātairvipāṭayāmāsa yuvā nakhāgraiḥ // Ragh(K)_6.17 //
kuśeśayātāmratalena kaścitkareṇa rekhādhvajalāñchanena /
dīprāṅgulīyaprabhayānuviddhānudārayāmāsa salīlamakṣān // Ragh(K)_6.18 //
kaścidyathābhāgamavasthite 'pi svasanniveśavyatilaṅghinīva /
vajrāṃśugarbhāṅgulirandhramekaṃ vyāpārayāmāsa karaṃ kirīṭe // Ragh(K)_6.19 //
tato nṛpāṇāṃ śrutavṛttavaṃśā puṃvatpragalbhā pratihārarakṣī /
prāksannikarṣaṃ magadheśvarasya nītvā kumārīmavadatsunandā // Ragh(K)_6.20 //
asau śaraṇyaḥ śaraṇotsukānāmagādhasattvo magadhapratiṣṭhaḥ /
rājā prajārañjanalabdhavarṇaḥ parantapo nāma yathārthanāmā // Ragh(K)_6.21 //
kāmaṃ nṛpāḥ santi sahasrasaṅkhyā rājanvatīmāhuranena pṛthvīm /
nakṣatratārāgrahasaṅkulāpi jyotiṣmatī candramasaiva rātriḥ // Ragh(K)_6.22 //
kriyāprabandhādayamadhvarāṇāmajasramāhūtasahasranetraḥ /
śacyāściraṃ pāṇḍukapolalambānmandāraśūnyānalakāṃścakāra // Ragh(K)_6.23 //
anena cedicchasi gṛhyamāṇaṃ pāṇiṃ vareṇyena kuru praveśe /
prāsādavātāyanasaṃśrayāṇāṃ netrotsavaṃ puṣpapurāṅganānām // Ragh(K)_6.24 //
evaṃ tayokte tamavekṣya kiñcidvisraṃsidūrvāṅkamadhūkamālā /
ṛjupraṇāmakriyayaiva tanvī pratyādideśainamabhāṣamāṇā // Ragh(K)_6.25 //
tāṃ sātha vetragrahaṇe niyuktā rājāntaraṃ rājasutāṃ nināya /
samīraṇottheva taraṅgalekhā padmāntaraṃ mānasarājahaṃsīm // Ragh(K)_6.26 //
jagāda caināmayamaṅganāthaḥ surāṅganāprārthitayauvanaśrīḥ /
vinītabhāgaḥ kila sūtrakārairaindraṃ padaṃ bhūmigato 'pi bhuṅkte // Ragh(K)_6.27 //
anena paryāsayatāśrubindūnmuktāphalasthūlatamānstaneṣu /
pratyarpitāḥ śatruvilāsinīnāmākṣepasūtreṇa vinaiva hārāḥ // Ragh(K)_6.28 //
nisargabhinnāspadamekasaṃstham asmindvayaṃ śrīśca sarasvatī ca /
kāntyā girā sūnṛtayā ca yogyā tvameva kalyāṇi tayostṛtīyā // Ragh(K)_6.29 //
athāṅgarājādavatārya cakṣuryāteti janyānavadatkumārī /
nāsau na kāmyo na ca veda samyag draṣṭuṃ na sā bhinnarucirhi lokaḥ // Ragh(K)_6.30 //
tataḥ paraṃ duṣprasahaṃ pareṣāṃ nṛpaṃ niyuktā pratihārabhūmau /
nidarśayāmāsa viśeṣakāntaminduṃ navotthānamivendumatyāḥ // Ragh(K)_6.31 //
avantinātho 'yamudagrabāhurviśālavakṣāstanuvṛttamadhyaḥ /
āropya cakrabhramamuṣṇatejāstvaṣṭreva yantrollikhito vibhāti // Ragh(K)_6.32 //
asya prayāṇeṣu samagraśakteragresarairvājibhiruddhatāni /
kurvanti sāmantaśikhāmaṇīṇāṃ prabhāprarohāstamayaṃ rajāṃsi // Ragh(K)_6.33 //
asau mahākālaniketanasya candrārdhamaulernivasannadūre /
divāpi jālāntaracandrikāṇāṃ nārīsakhaḥ sparśasukhāni bhuṅkte // Ragh(K)_6.34 //
anena yūnā saha pārthivena rambhoru kaccinmanaso ruciste /
siprātaraṅgānilakampitāsu vihartumudyānaparamparāsu // Ragh(K)_6.35 //
tasminnapi dyotanarūpabimbe pratāpasaṃśoṣitaśatrupaṅke /
babandha sā nottamasaukumāryā kumudvatī bhānumatīva bhāvam // Ragh(K)_6.36 //
tāmagratastāmarasāntarābhām anūparājasya guṇairanūnām /
vidhāya sṛṣṭiṃ lalitāṃ vidhātur jagāda bhūyaḥ sunasāṃ sunandā // Ragh(K)_6.37 //
saṅgrāmanirvṛttasahasrabāhuraṣṭādaśadvīpanikhātayūpaḥ /
ananyasādhāraṇarājaśabdo babhūva yogī kila kārtavīryaḥ // Ragh(K)_6.38 //
akāryacintāsamakālameva prādurbhavaṃścāpadharaḥ purastāt /
antaḥśarīreṣvapi yaḥ prajānāṃ pratyādideśāvinayaṃ vinetā // Ragh(K)_6.39 //
jyābandhaniḥspandabhujena yasya viniḥśvasadvaktraparampareṇa /
kārāgṛhe nirjitavāsavena daśānanenoṣitamā prasādāt // Ragh(K)_6.40 //
tasyānvaye bhūpatireṣa jātaḥ pradīpa ityāgamavṛddhasevī /
yena śriyaḥ saṃśrayadoṣarūḍhaṃ svabhāvaloletyayaśaḥ pramṛṣṭam // Ragh(K)_6.41 //
āyodhane kṛṣṇagatiṃ sahāyamavāpya yaḥ kṣatriyakālarātrim /
dhārāṃ śitāṃ rāmaparaśvadhasya sambhāvayatyutpalapattrasārām // Ragh(K)_6.42 //
asyāṅkalakṣmīrbhava dīrghabāhormāhiṣmatīvapranitambakāñcīm /
prāsādajālairjalaveṇiramyāṃ revāṃ yadi prekṣitumasti kāmaḥ // Ragh(K)_6.43 //
tasyāḥ prakāmapriyadarśano 'pi na sa kṣitīśo rucaye babhūva /
śaratpramṛṣṭāmbudharoparāgaḥ śaśīva paryāptakalo nalinyāḥ // Ragh(K)_6.44 //
sā śūrasenādhipatiṃ suṣeṇamuddiśya deśāntaragītakīrtim /
ācāraśuddhobhayavaṃśadīpaṃ śuddhāntarakṣyā jagade kumārī // Ragh(K)_6.45 //
nīpānvayaḥ pārthiva eṣa yajvā guṇairyamāśritya paraspareṇa /
naisargiko 'pyutsasṛje virodhaḥ siddhāśramaṃ śāntamivaitya sattvaiḥ // Ragh(K)_6.46 //
yasyātmadehe nayanābhirāmā kāntirhimāṃśoriva sanniviṣṭā /
harmyāgrasaṃrūḍhatṛṇāṅkureṣu tejo 'viṣahyaṃ ripumandireṣu // Ragh(K)_6.47 //
yasyāvarodhastanacandanānāṃ prakṣālanādvārivihārakāle /
kalindakanyā mathurāgatāpi gaṅgormisampṛktajaleva bhāti // Ragh(K)_6.48 //
trātena tārkṣyātkila kāliyena maṇiṃ visṛṣṭaṃ yamunaukasā yaḥ /
vakṣaḥsthalavyāpirucaṃ dadhānaḥ sakaustubhaṃ hrepayatīva kṛṣṇam // Ragh(K)_6.49 //
sambhāvya bhartāramamuṃ yuvānaṃ mṛdupravālottarapuṣpaśayye /
vṛndāvane caitrarathādanūne nirviśyatāṃ sundari yauvanaśrīḥ // Ragh(K)_6.50 //
adhyāsya cāmbhaḥpṛṣatokṣitāni śaileyanaddhāni śilātalāni /
kalāpināṃ prāvṛṣi paśya nṛttaṃ kāntāsu govardhanakandarāsu // Ragh(K)_6.51 //
nṛpaṃ tamāvartamanojñanābhiḥ sā vyatyagādanyavadhūrbhavitrī /
mahīdharaṃ mārgavaśādupetaṃ srotovahā sāgaragāminīva // Ragh(K)_6.52 //
athāṅgadaśliṣṭabhujaṃ bhujiṣyā hemāṅgadaṃ nāma kaliṅganātham /
āseduṣī sāditaśatrupakṣaṃ bālāmabālendumukhīṃ babhāṣe // Ragh(K)_6.53 //
asau mahendrādrisamānasāraḥ patirmahendrasya mahodadheśca /
yasya kṣaratsainyagajacchalena yātrāsu yātīva puro mahendraḥ // Ragh(K)_6.54 //
jyāghātalekhe subhujo bhujābhyāṃ bibharti yaścāpabhṛtāṃ purogaḥ /
ripuśriyaḥ sāñjanavāṣpaseke vandīkṛtāyā iva paddhatī dve // Ragh(K)_6.55 //
yamātmanaḥ sadmani saudhajālairālokyavelātaṭapūgamālaḥ /
mandradhvanityājitayāmatūryaḥ prabodhayatyarṇava eva suptam // Ragh(K)_6.56 //
anena sārdhaṃ viharāmburāśestīreṣu tālīvanamarmareṣu /
apākṛtasvedalavā marudbhirdvīpāntarānītalavaṅgapuṣpaiḥ // Ragh(K)_6.57 //
prabodhitāpyākṛtilobhanīyā vidarbharājāvarajā tayaivam /
tasmādapāvartata pauruṣeṇa nīteva lakṣmīḥ pratikūladaivāt // Ragh(K)_6.58 //
athonnasaṃ nāgapurasya nāthaṃ dauvārikī devasarūpametya /
itaścakorākṣi vilokayeti nāgāṅganābhāṃ nijagāda bhojyām // Ragh(K)_6.59 //
pāṇḍyo 'yamaṃsārpitalambahāraḥ klṝúptāṅgarāgo haricandanena /
ābhāti bālātaparaktasānuḥ sanirjharodgāra ivādrirājaḥ // Ragh(K)_6.60 //
vindhyasya saṃstambhayitā mahādrerniḥśeṣapītojjhitasindhunāthaḥ /
prītyāśvamedhāvabhṛthārdramūrteḥ sausnātiko yasya bhavatyagastyaḥ // Ragh(K)_6.61 //
astraṃ harādāptavatā durāpaṃ yenendralokāvajayāya dṛptaḥ /
purā janasthānavimardaśaṅkī sandhāya laṅkādhipatiḥ pratasthe // Ragh(K)_6.62 //
anena pāṇau vidhivadgṛhīte mahākulīnena mahīva gurvī /
ratnānuviddhārṇavamekhalāyā diśaḥ sapatnī bhava dakṣiṇasyāḥ // Ragh(K)_6.63 //
tāmbūlavallīpariṇaddhapūgāsvailālatāliṅgitacandanāsu /
tamālapattrāstaraṇāsu rantuṃ prasīda śaśvanmalayasthalīṣu // Ragh(K)_6.64 //
indīvaraśyāmatanurnṛpo 'yaṃ tvaṃ rocanāgauraśarīrayaṣṭiḥ /
anyonyaśobhāparivṛddhaye vāṃ yogastaḍittoyadayorivāstu // Ragh(K)_6.65 //
svasurvidarbhādhipatestadīyo lebhe 'ntaraṃ cetasi nopadeśaḥ /
divākarādarśanabaddhakośe tārāpateraṃśurivāravinde // Ragh(K)_6.66 //
sañcāriṇī dīpaśikheva rātrau yaṃ yaṃ vyatīyāya patiṃvarā sā /
narendramārgāṭṭa iva prapede vivarṇabhāvaṃ sa sa bhūmipālaḥ // Ragh(K)_6.67 //
tasyāṃ raghoḥ sūnurupasthitāyāṃ vṛṇīta māṃ neti samākulo 'bhūt /
vāmetaraḥ saṃśayamasya bāhuḥ keyūrabandhocchvasitairnunoda // Ragh(K)_6.68 //
taṃ prāpya sarvāvayavānavadyaṃ nyavartatānyopagamātkumārī /
na hi praphultaṃ sahakārametya vṛkṣāntaraṃ kāṅkṣati ṣaṭpadālī // Ragh(K)_6.69 //
tasminsamāveśitacittavṛttiminduprabhāmindumatīmavetya /
pracakrame vaktumanukramajñā suvistaraṃ vākyamidaṃ sunandā // Ragh(K)_6.70 //
ikṣvākuvaṃśyaḥ kakudaṃ nṛpāṇāṃ kakutstha ityāhitalakṣaṇo 'bhūt /
kākutsthaśabdaṃ yata unnatecchāḥ ślāghyaṃ dadhatyuttarakosalendrāḥ // Ragh(K)_6.71 //
mahendramāsthāya mahokṣarūpaṃ yaḥ saṃyati prāptapinākilīlaḥ /
cakāra bāṇairasurāṅganānāṃ gaṇḍasthalīḥ proṣitapattralekhāḥ // Ragh(K)_6.72 //
airāvaṇāsphālanaviślathaṃ yaḥ saṅghaṭṭayannaṅgadamaṅgadena /
upeyuṣaḥ svāmapi mūrtimagryāmardhāsanaṃ gotrabhido 'dhitasthau // Ragh(K)_6.73 //
jātaḥ kule tasya kilendukīrteḥ kulapradīpo nṛpatirdilīpaḥ /
atiṣṭhadekonaśatakratutve śakrābhyasūyāvinivṛttaye yaḥ // Ragh(K)_6.74 //
yasminmahīṃ śāsati māninīnāṃ nidrāṃ vihārārdhapathe gatānām /
vāto 'pi nāsraṃsayadaṃśukāni ko lambayedābharaṇāya hastam // Ragh(K)_6.75 //
putro raghustasya padaṃ praśāsti mahākratorviśvajitaḥ prayoktā /
caturdigāvarjanasambhṛtāṃ yo mṛtpātraśeṣāmakarodvibhūtim // Ragh(K)_6.76 //
ārūḍhamadrīnudadhīnpratīrṇaṃ bhujaṅgamānāṃ vasatiṃ praviṣṭam /
ūrdhvaṃ gataṃ yasya na cānubandhi yaśaḥ paricchettumiyattayālam // Ragh(K)_6.77 //
asau kumārastamajo 'nujātastriviṣṭapasyeva patiṃ jayantaḥ /
gurvīṃ dhuraṃ yo bhuvanasya pitryāṃ dhuryeṇa damyaḥ sadṛśīṃ bibharti // Ragh(K)_6.78 //
kulena kāntyā vayasā navena guṇaiśca taistairvinayapradhānaiḥ /
tvamātmanastulyamimaṃ vṛṇīṣva ratnaṃ samāgacchatu kāñcanena // Ragh(K)_6.79 //
tataḥ sunandāvacanāvasāne lajjāṃ mṛdūkṛtya narendrakanyā /
dṛṣṭyā prasādāmalayā kumāraṃ pratyagrahītsaṃvaraṇasrajeva // Ragh(K)_6.80 //
sā yūni tasminnabhilāṣabandhaṃ śaśāka śālīnatayā na vaktum /
romāñcalakṣyeṇa sa gātrayaṣṭiṃ bhittvā nirākrāmadarālakeśyāḥ // Ragh(K)_6.81 //
tathāgatāyāṃ parihāsapūrvaṃ sakhyāṃ sakhī vetradharā babhāṣe /
ārye vrajāmo 'nyata ityathaināṃ vadhūrasūyākuṭilaṃ dadarśa // Ragh(K)_6.82 //
sā cūrṇagauraṃ raghunandanasya dhātrīkarābhyāṃ karabhopamorūḥ /
āsañjayāmāsa yathāpradeśaṃ kaṇṭhe guṇaṃ mūrtamivānurāgam // Ragh(K)_6.83 //
tayā srajā maṅgalapuṣpamayyā viśālavakṣaḥsthalalambayā saḥ /
amaṃsta kaṇṭhārpitabāhupāśāṃ vidarbharājāvarajāṃ vareṇyaḥ // Ragh(K)_6.84 //
śaśinamupagateyaṃ kaumudī meghamuktaṃ jalanidhimanurūpaṃ jahnukanyāvatīrṇā /
iti samaguṇayogaprītayastatra paurāḥ śravaṇakaṭu nṛpāṇāmekavākyaṃ vivavruḥ // Ragh(K)_6.85 //
pramuditavarapakṣamekatastatkṣitipatimaṇḍalamanyato vitānam /
uṣasi sara iva praphultapadmaṃ kumudavanapratipannanidramāsīt // Ragh(K)_6.86 //
|| iti raghuvaṃśe mahākāvye ṣaṣṭhaḥ sargaḥ ||
- Notizen
- Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/)
- Rechtsinhaber*in
- Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen
- Zitationsvorschlag für dieses Objekt
- TextGrid Repository (2022). 1_sanskr. tei. sa_kAlidAsa-raghuvaMza-kashm1-6. GRETIL. Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen. https://hdl.handle.net/21.T11991/0000-001C-953B-8