[atha gaṇita-adhyāyas]
[parikarma-viṃśatis]
parikarma-%viṃśatim yas saṅkalita-ādyām pṛthak vijānāti/
%aṣṭau ca vyavahārān chāyā-antān bhavati gaṇakas sas//
viparīta-cheda-guṇās rāśyos cheda-aṃśakās sama-chedās/
saṅkalite aṃśās yojyās vyavakalite aṃśa-antaram kāryam//
rūpāṇi cheda-guṇāni aṃśa-yutāni %dvayos bahūnām vā/
pratyutpannas bhavati cheda-vadhena uddhṛtas aṃśa-vadhas//
parivartya bhāga-hāra-cheda-aṃśau cheda-saṃguṇa-chedas/ Note: D: parivarttya < parivartya
aṃśas aṃśa-guṇas bhājyasya bhāga-hāras savarṇitayos//
saṃvarṇita--aṃśa-vargas cheda-kṛti-vibhājitas bhavati vargas/
saṃvarṇita-aṃśa-mūlam cheda-padena uddhṛtam mūlam//
sthāpyas antya-ghanas antya-kṛtis %tri-guṇa-uttara-saṅguṇā ca tad-%prathamāt/
uttara-kṛtis antya-guṇā %tri-guṇā ca uttara-ghanas ca ghanas//
chedas ghanāt %dvitīyāt ghana-mūla-kṛtis %tri-saṅguṇā āpta-kṛtis/
śodhyā %tri-pūrva-guṇitā %prathamāt ghanatas ghanas mūlam//
sadṛśa-cheda-aṃśa-yutis cheda-vibhaktā phalam %prathama-jātau/
aṃśais aṃśās guṇitās chedais chedās %dvitīyāyām//
ūrdhva-aṃśās cheda-guṇās %tṛtīya-jātau %dvayos %prathama-parayos/
chedais chedās guṇitās sva-aṃśa-yuta-ūnais upari-ga-aṃśās//
trairāśike pramāṇam phalam iccā ādi-antayos sadṛśa-rāśī/
icchā phalena guṇitā pramāṇa-bhaktā phalam bhavati//
vyasta-trairāśika-phalam icchā-bhaktas pramāṇa-phala-ghātas/
trairāśika-ādiṣu phalam viṣameṣu %ekādaśa-anteṣu//
phala-saṅkramaṇam ubhaya-tas bahu-rāśi-vadhas alpa-vadha-hṛtas jñeyam/
sakaleṣu evam bhinneṣu ubhaya-tas cheda-saṅkramaṇam//
prāk mūlya-vyatyāsas bhāṇḍapratibhāṇḍake anyat ukta-samam/
parikarmāṇi %aṣṭānām vyavahārāṇām abhihitāni//
[miśraka-vyavahāras]
kāla-guṇitam pramāṇam phala-bhaktam vi-%eka-guṇa-hatam kālas/
sva-phala-yuta-#rūpa-bhaktam mūla-phala-aikyam bhavati mūlam//
kāla-pramāṇa-ghātas para-kāla-hṛtas dvidhā ādya-miśra-vadhāt/
anya-%ardha-kṛti-yutāt padam anya-%ardha-ūnam pramāṇa-phalam//
prakṣepa-yoga-hṛtayā labdhyā prakṣepakās guṇās lābhās/
ūna-adhika-uttarās tad-yuta-ūnayā sva-phalam ūna-yutam//
[śreḍhī-vyavahāras]
padam %eka-hīnam uttara-guṇitam saṃyuktam ādinā antya-dhanam/
ādi-yuta-antya-dhana-%ardham madhya-dhanam pada-guṇam gaṇitam//
uttara-hīna-%dvi-guṇa-ādi-śeṣa-vargam dhana-uttara-%aṣṭa-vadhe/
prakṣipya padam śeṣa-ūnam %dvi-guṇa-uttara-hṛtam gacchas//
%eka-uttaram %eka-ādyam yadi iṣṭa-gacchasya bhavati saṅkalitam/
tat %dvi-yuta-gaccha-guṇitam %tri-hṛtam saṅkalita-saṅkalitam//
%dvi-guṇa-pada-sa-%eka-guṇitam tat %tri-hṛtam bhavati varga-saṅkalitam/
ghana-saṅkalitam tad-kṛtis eṣām sama-golakais citayas//
[kṣetra-vyavahāras]
sthūla-phalam %tri-%catur-bhuja-bāhu-pratibāhu-yoga-#dala-ghātas/
bhuja-yoga-%ardha-%catuṣṭaya-bhuja-ūna-ghātāt padam sūkṣmam//
bhuja-kṛti-antara-bhū-hṛta-hīna-yutā bhūs %dvi-bhājitā āvādhe/ Note: D: -kṛtyantyantara- < -kṛti-antara-
sva-āvādhā-varga-ūnāt bhuja-vargāt mūlam avalambas//
aviṣama-%catur-asra-bhuja--pratibhuja-vadhayos yutes padam karṇas/
karṇa-kṛtis bhū-mukha-yuti-#dala-varga-ūnā padam lambas//
karṇa-kṛtes koṭi-kṛtim viśodhya mūlam bhujas bhujasya kṛtim/
prohya padam koṭis koṭi-bāhu-kṛti-yuti-padam karṇas// Note: D: vāhu < bāhu
karṇa-yutau ūrdhva-adhara-khaṇḍe karṇa-avalamba-yoge vā/
sva-āvādhe sva-yuti-hṛte dvidhā pṛthak karṇa-lamba-guṇe//
aviṣama-pārśva-bhuja-guṇas karṇas %dvi-guṇa-avalambaka-vibhaktas/
hṛdayam viṣamasya bhuja-pratibhuja-kṛti-yoga-mūla-%ardham//
%tri-bhujasya vadhas bhujayos %dvi-guṇita-lamba-uddhṛtas hṛdaya-rajjus/
sā %dvi-guṇā %tri-%catur-bhuja-koṇa-spṛk vṛtta-viṣkambhas//
karṇa-āśrita-bhuja-ghāta-aikyam ubhayathā anyonya-bhājitam guṇayet/
yogena bhuja-pratibhuja-vadhayos karṇau pade viṣame//
viṣama-%catur-asra-madhye viṣama-%tri-bhuja-%dvayam prakalpya pṛthak/
karṇa-%dvayena pūrva-vat āvādhe lambakau ca pṛthak//
viṣama-bhuja-antar-%tri-bhuje prakalpya karṇau bhujau tad-āvādhe/
pṛthak ūrdhva-adhara-khaṇḍe karṇa-yutau karṇayos adhare//
%tri-bhje bhujau tu bhūmis tad-lambas lambaka-adharam khaṇḍam/
ūrdhvam avalamba-khaṇḍam lambaka-yoga-%ardham adhara-ūnam//
karṇa-avalambaka-yutau khaṇḍe karṇa-avalambakayos adhare/
anupātena tad-ūne ūrdhve sūcyām sa-pāṭāyām//
kṛti-yutis asadṛśa-rāśyos bāhus ghātas %dvi-saṅguṇas lambas/
kṛti-antaram asadṛśayos %dvi-guṇam %dvi-sama-%tri-bhuja-bhūmis//
iṣṭa-%dvayena bhaktas dvidhā iṣṭa-vargas phala-iṣṭa-yoga-%ardhe/
viṣama-%tri-bhujasya bhujau iṣṭa-ūna-phala-%ardha-yogas bhūs//
iṣṭasya bhujasya kṛtis bhaktā ūnā iṣṭena tad-#dalam koṭis/
āyata-%catur-asrasya kṣetrasya iṣṭa-adhikā karṇas//
āyata-karṇas bāhū bhuja-kṛtis iṣṭena bhājitā iṣṭa-ūnā/
%dvi-hṛtā koṭi-adhikā bhūs mukham ūnā %dvi-sama-%catur-asre//
karṇa-kṛtis %tri-sama-hbujās %trayas %caturthas viśodhya koṭi-kṛtim/
bāhu-kṛtes %tri-guṇāyās yadi adhikas bhūs mukham hīnas//
jātya-%dvaya-koṭi-bhujās para-karṇa-guṇās bhujās %catur-viṣame/
adhikas bhūs mukha-hīnas bāhu-%dvitayam bhujau anyau//
iṣṭa-guṇa-kāra-guṇitas giri-ucchrāyas pura-antaram anaṣṭam/
%dvi-yuta-guṇa-kāra-bhājitam utpātas anyasya sama-gatyos//
vyāsa-vyāsa-%ardha-kṛtī paridhi-phale vyāvahārike %tri-guṇe/
tad-vargābhyām %daśabhis saṅguṇitābhyām pade sūkṣme//
vṛtte śara-ūna-guṇitāt vyāsāt %catur-āhatāt padam jīvā/
jyā-vargas %catur-āhata-śara-bhaktas śara-yutas vyāsas//
jyā-vyāsa-kṛti-viśeṣāt mūla-vyāsa-antara-%ardham iṣus alpas/
vyāsau grāsa-ūna-guṇau grāsa-ūna-aikya-uddhṛtau bāṇau//
iṣṭa-śara-%dvaya-bhakte jyā-%ardha-kṛtī śara-yute phale vyāsau/
śarayos phalayos aikyam grāsas grāsa-ūnam aikyam tat//
[khāta-vyavahāras]
kṣetra-phalam vedha-guṇam sama-khāta-phalam hṛtam %tribhis sūcyās/
mukha-tala-tulya-bhuja-aikyāni %eka-agra-hṛtāni sama-rajjus//
mukha-tala-yuti-#dala-gaṇitam vedha-guṇam vyāvahārikam gaṇitam/
mukha-tala-gaṇita-aikya-%ardham vedha-guṇam syāt gaṇitam autram//
autra-gaṇitāt viśodhya vyavahāra-phalam bhajet %tribhis śeṣam/
labdham vyavahāra-phale prakṣipya bhavati phalam sūkṣmam//
[citi-vyavahāras]
ākṛti-phalam auccya-āhatam agra-tala-aikya-%ardham auccya-dairghya-guṇam/
ghana-gaṇitam iṣṭakā-ghana-phalena hṛtam iṣṭakā-gaṇitam//
[krākacika-vyavahāras]
vistāra-āyāma-aṅgula-ghātas mārga-āhatas %dvi-#veda-hṛtas/
kiṣku-aṅgulāni labdham tat %ṣaṇṇavatis bhavati karma//
śākā-ādiṣu śālmalyām %śata-%dvayam bījake %śatam %viṃśam/
śāla-sarala-ādiṣu %śatam atha avi-dāruṣu %catuḥṣaṣṭis/
[rāśi-vyavahāras]
%navamas śūkiṣu %daśamas sthūleṣu %ekādaśas bhavati aṇuṣu/
paridhes vedhas paridhes %ṣaṣ-aṃśa-varga-āhatas gaṇitam//
%dvi-%catur-sa-%tri-aṃśa-guṇas bhitti-antar-vāhya-koṇa-gas paridhis/
prāk-vat kṛtvā gaṇitam tad-gaṇitam sva-guṇa-kāra-hṛtam//
[chāyā-vyavahāras]
chāyā-nara-sa-%eka-hṛtam dyu-#dalam prāk-aparayos dyu-gata-śeṣam/
dina-gata-śeṣa-aṃśa-hṛtam dyu-#dalam chāyā-nara-vi-%ekam//
dīpa-tala-śaṅku-talayos antaram iṣṭa-pramāṇa-śaṅku-guṇam/
dīpa-śikha-auccyāt śaṅkum viśodhya śeṣa-uddhṛtam chāyā//
chāyā-agra-antara-guṇitā chāyā chāyā-antareṇa bhaktā bhūs/
bhūs śaṅku-guṇā chāyā-vibhājitā dīpa-śikhayā auccyam//
[pratyutpanna-ādayas]
guṇa-kāra-khaṇḍa-tulyas guṇyas go-mūtrikā-kṛtas guṇitas/
sahitas pratyutpannas guṇa-kāraka-bheda-tulyas vā//
guṇyas rāśis guṇa-kāra-rāśinā iṣṭa-adhika-ūnakena guṇas/
guṇya-iṣṭa-vadha-ūna-yutas guṇake abhyadhika-ūnake kāryas//
chedena iṣṭa-yuta-ūnena āptam bhājyāt anaṣṭam iṣṭa-guṇam/
prakṛti-stha-cheda-hṛtam labdhyā yuta-hīnakam anaṣṭam//
guṇyas cheda-phala-vadhas guṇaka-hṛtas guṇya-bhājitas guṇakas/
cheda-uddhṛtas phalam guṇya-guṇa-vadhas phala-hṛtas chedas//
guṇya-guṇa-kārayos cheda-labdhayos yadi %dvayos %dvayos nāśas/
teṣām dṛśyau vyastau kṛtvā tad-sthānayos ca iṣṭau//
guṇyam guṇa-kāram vā guṇayet chedena bhāga-hārasya/
guṇya-guṇa-kāra-rāśyos cheda-guṇas bhāga-hāras ca//
acchedasya chedam #rūpam kṛtvā anyat ukta-vat sarvam/
apavartyau cheda-guṇau tulyena iṣṭena guṇyau vā//Note: D: avaparttyau < apavartyau
sva-vikala-%ṣaṣṭi-aṃśa-guṇas sakalas %triṃśa-uddhṛtas vikala-vargas/
prakṣepyas sakala-kṛtau varga-ghanau %dvi-%tri-tulya-vadhau//
rāśes ūnam %dvi-guṇam bahutara-guṇam ūna-kṛti-yutam vargas/
rāśes iṣṭa-yuta-ūnāt vadhas kṛtis vā iṣṭa-kṛti-yuktas//
iṣṭa-alpa-rāśi-vargau yukta-ūnau itara-vikala-vargābhyām/
%dvi-guṇa-itara-rāśibhyām bhaktau tena adhika-ūnābhyām//
sthāna-antareṣu labdham yena samam phala-yuta-ūnaka-chedas/
dalitas kṛti-yoga-antara-padam itaras vā phala-yuta-ūnas//
dik-mātram etat anyat jyā-utpattau kuṭṭake ca kathayiṣye/
saṅkalita-ādiṣu āryās %ṣaṭṣaṣṭis %dvādaśas adhyāyas//
iti śrī-brāhma-sphuṭa-siddhānte %dvādaśas adhyāyas//12//
[atha kuṭṭaka-adhyāyas]
prāyeṇa yatas praśnās kuṭṭākārāt ṛte na śakyante/
jñātum vakṣyāmi tatas kuṭṭākāram saha praśnais//
kuṭṭaka-#kha-ṛṇa-dhana-avyakta-madhya-haraṇa-%eka-varṇa-bhāvitakais/
ācāryas tantra-vidām jñātais varga-prakṛtyā ca//
[kuṭṭakam]
adhika-agra-bhāga-hārāt ūna-agra-cheda-bhājitāt śeṣam/
yat tat paraspara-hṛtam labdham adhas adhas pṛthak sthāpyam//
śeṣam tathā iṣṭa-guṇitam yathā agrayos antareṇa saṃyuktam/
śudhyati guṇakas sthāpyas labdham ca antyāt upāntya-guṇas//
sva-ūrdhvas antya-yutas agra-antas hīna-agra-cheda-bhājitas śeṣam/
adhika-agra-cheda-hatam adhika-agra-yutam bhavati agram//
cheda-vadhasya %dvi-yugam cheda-vadhas yuga-gatam %dvayos agram/
kuṭṭākāreṇa evam %tri-ādi-graha-yuga-gata-ānayanam//
bha-gaṇa-ādi-śeṣam agram cheda-hṛtam #kham ca dina-ja-śeṣa-hṛtam/
anayos agram bha-gaṇa-ādi-dina-ja-śeṣa-uddhṛtam dyu-gaṇas// Note: Cb.8
dina-ja-bha-gaṇa-ādi-śeṣam yena guṇam maṇḍala-ādi śeṣakayos/
sa-dṛśa-cheda-uddhṛtayos tad-ghātam ahar-gaṇa-ādyam atas// Note: Cb.10
hṛtayos parasparam yat cheṣam guṇa-kāra-bhāga-hārakayos/
tena hṛtau nis-chedau tau eva parasparam hṛtayos// Note: Cb.11
labdham adhas adhas sthāpyam tathā iṣṭa-guṇa-kāra-saṅguṇam śeṣam/
śudhyati yathā %eka-hīnam guṇakas sthāpyas phalam ca antyāt// Note: Cb.12
agra-antam upāntyena sva-ūrdhvas guṇitas antya-saṃyutas bhaktam/
nis-śeṣa-bhāga-hāreṇa evam sthira-kuṭṭakas śeṣam// Note: Cb.13
iṣṭa-bha-gaṇa-ādi-śeṣāt sva-kuṭṭaka-guṇāt sva-bhāga-hāra-guṇāt/
śeṣam dyu-gaṇas gata-nis-apavarta-guṇa-bhāga-hāra-yutas// Note: Cb.15; ḍ: -apavartta- < -apavarta-
evam sameṣu viṣameṣu ṛṇam dhanam dhanam ṛṇam yat uktam tat/
ṛṇa-dhanayos vyastatvam guṇya-prakṣepayos kāryam// Note: Cb.16
guṇakas chedas chedas guṇakas dhanam ṛṇam ṛṇam dhanam kāryam/
vargam padam padam kṛtis antyāt viparītam ādyam tat// Note: Cb.17
yas jānāti yuga-ādi graha-yuga-yātais pṛthak pṛthak kathitais/
%dvi-%tri-%catur-prabhṛtīnām kuṭṭākāram sas jānāti// Note: Cb.7
bha-gaṇa-ādyam iṣṭa-śeṣam kadā indu-divase raves guru-dine vā/
jña-dine rāśīn kathayati kuṭṭākāram sas jānāti// Note: Cb.19
jña-dine yat aṃśa-śeṣam vikalā-śeṣam kadā tat indu-dine/
bhānos atha vā śaśinas yas kathayati kuṭṭaka-jñas sas// Note: Cb.20
tithi-māna-dineṣu iṣṭās ye arka-ādyās te punar kadā teṣu/
iṣṭa-graha-vāreṣu yas kathayati kuṭṭaka-jñas sas// Note: Cb.21
iṣṭa-bha-gaṇa-ādi-śeṣāt dyu-gaṇas tat kuṭṭakena saṃyuktas/
tad-cheda-dinais tāvat dina-vāras yāvat iṣṭas syāt// Note: Cb.22
yas rāśi-ādīn dṛṣṭvā madhyasya iṣṭasya katahyati dyu-gaṇam/
%dvi-ādi-graha-saṃyogāt graha-antarāt vā sas kuṭṭa-jñas// Note: Cb.23
nis-cheda-bhāga-hārāt rāśi-ādi-kalā-ādinā hatāt bhaktāt/
bha-gaṇa-kalābhis labdham maṇḍala-śeṣam dina-gaṇas asmāt// Note: Cb.24
evam rāśi-aṃśa-kalā-vikalā-śeṣāt ahar-gaṇas prāk-vat/
naṣṭa-stheṣu iṣṭān tān kṛtvā bhaktvā ukta-vat śeṣam// Note: Cb.25
rāśi-aṃśa-kalā-vikalā-śeṣāt kathitāt abhīṣṭatas naṣṭān/
yas sādhayati uparitanān sa-madhyamān kuṭṭaka-jñas sas// Note: Cb.26
yena guṇas śeṣa-yutas chedas śudhyati hṛtas sva-guṇakena/
tad-bhuktam śeṣam phalam evam śeṣāt graha-dyu-gaṇau// Note: Cb.27
jānāti yas yuga-gatam kathitāt adhimāsa-śeṣakāt iṣṭāt/
avama-avaśeṣatas vā tad-yogāt vā sas kuṭṭa-jñas// Note: Cb.28
iṣṭeṣu māna-divaseṣu adhimāsa-nyūna-rātra-śeṣe vā/
bhūyas te yas kathayati pṛthak pṛthak vā sas kuṭṭa-jñas// Note: Cb.@
aṃśaka-śeṣāt %tri-ūnāt %sapta-hṛtāt mūlam ūnam %aṣṭābhis/
%navabhis guṇam sa-#rūpam kadā %śatam budha-dine savitus// Note: Cb.18
%tri-ūna-adhimāsa-śeṣāt mūlam %dvi-adhikam vibhājitam %ṣaḍbhis/
%dvi-ūnam vargitam adhikam %navabhis %navatis kadā bhavati// Note: Cb.29
avama-avaśeṣa-vargas vi-%ekas %viṃśati-vibhājitas %dvi-adhikas/
%aṣṭa-guṇas %daśa-bhaktas %dvi-yutas %aṣṭādaśa kadā bhavati// Note: Cb.30
[dhana-ṛṇa-śūnyam]
dhanayos dhanam ṛṇam ṛṇayos dhana-ṛṇayos antaram sama-aikyam #kham/
ṛṇam aikyam ca dhanam ṛṇa-dhana-#śūnyayos #śūnyayos #śūnyam// Note: Cb.31
ūnam adhikāt viśodhyam dhanam dhanāt ṛṇam ṛṇāt adhikam ūnāt/
vyastam tad-antaram syāt ṛṇam dhanam dhanam ṛṇam bhavati// Note: Cb.32
#śūnya-vihīnam ṛṇam ṛṇam dhanam dhanam bhavati #śūnyam #ākāśam/
śodhyam yadā dhanam ṛṇāt ṛṇam dhanāt vā tadā kṣepyam// Note: Cb.33
ṛṇam ṛṇa-dhanayos ghātas dhanam ṛṇayos dhana-vadhas dhanam bhavati/
#śūnya-ṛṇayos #kha-dhanayos #kha-#śūnyayos vā vadhas #śūnyam// Note: Cb.34
dhana-bhaktam dhanam ṛṇa-hṛtam ṛṇam dhanam bhavati #kham #kha-bhaktam #kham/
bhaktam ṛṇena dhanam ṛṇam dhanena hṛtam ṛṇam ṛṇam bhavati// Note: Cb.34
#kha-uddhṛtam ṛṇam dhanam vā tad-chedam #kham ṛṇa-dhana-vibhaktam vā/
ṛṇa-dhanayos vargas svam #kham #khasya padam kṛtis yat tat// Note: Cb.36
[saṅkramaṇam]
yogas antara-yuta-hīnas %dvi-hṛtas saṅkramaṇam antara-vibhaktam vā/
varga-antaram antara-yuta-hīnam %dvi-hṛtam viṣama-karma// Note: Cb.37
[karaṇī]
karaṇī lambas tad-kṛtis iṣṭa-hṛtā iṣṭa-ūna-saṃyutā alpā bhūs/
adhikas %dvi-hṛtas bāhus saṃkṣepyas yad-vadhas vargas// Note: Cb.38; ḍ: saṃkṣeppas
iṣṭa-uddhṛta-karaṇī-pada-yuti-kṛtis iṣṭa-guṇitā antara-kṛtis vā/
guṇyas tiryak adhas adhas guṇaka-samas tad-guṇas sahitas// Note: Cb.39
sva-iṣṭa-ṛṇa-cheda-guṇau bhājya-chedau pṛthak yujau asakṛt/
cheda-%eka-gata-hṛtas vā bhājyas vargas sama-%dvi-vadhas// Note: Cb.40
iṣṭa-karaṇī-ūnāyās rūpa-kṛtes pada-yuta-ūna-rūpa-%ardhe/
%prathamam rūpāṇi anyat tatas dvitīyam karaṇī asakṛt// Note: Cb.41
avyakta-varga-ghana-varga-varga-%pañca-gata-%ṣaṣ-gata-ādīnām/
tulyānām saṅkalita-vyavakalite pṛthak atulyānām// Note: Cb.42
sadṛśa-%dvi-vadhas vargas %tri-ādi-vadhas tad-gatas anya-jāti-vadhas/
anyonya-varṇa-ghātas bhāvitakas pūrva-vat śeṣam// Note: Cb.43
[eka-varṇa-samī-karaṇam]
avyakta-antara-bhaktam vyastam rūpa-antaram same avyaktas/
varga-avyaktās śodhyās yasmāt rūpāṇi tad-adhastāt// Note: Cb.44
varga-%catur-guṇitānām rūpāṇām madhya-varga-sahitānām/
mūlam nadhyena ūnam varga-%dvi-guṇa-uddhṛtam madhyas// Note: Cb.48
varga-āhata-rūpāṇām avyakta-%ardha-kṛti-saṃyutānām yat/
padam avyakta-%ardha-ūnam tat varga-vibhaktam avyaktas// Note: Cb.50
sa-%ekāt aṃśaka-śeṣāt %dvādaśa-bhāgas %catur-guṇas %aṣṭa-yutas/
sa-%eka-aṃśa-śeṣa-tulyas yadā tadā ahar-gaṇam kathaya// Note: Cb.45
%dvi-ūnam adhika-māsa-śeṣam %tri-hṛtam %sapta-adhikam %dvi-saṅguṇitam/
adhimāsa-śeṣa-tulyam yadā tadā yuga-gatam kathaya// Note: Cb.46
vi-%ekam avama-avaśeṣam %ṣaṣ-uddhṛtam %tri-yutam avama-śeṣasya/
%pañca-vibhaktasya samam yadā tadā yuga-gatam kathaya// Note: Cb.47
maṇḍala-śeṣāt %dvi-ūnāt mūlam vi-%ekam %daśa-āhatam %dvi-yutam/
maṇḍala-śeṣam vi-%ekam bhānos jña-dine kadā bhavati//
adhimāsa-śeṣa-#pādāt %tri-ūnāt vargas adhimāsa-śeṣa-samas/
avama-avaśeṣatas vā avama-śeṣa-samas kadā bhavati// Note: Cb.51
[aneka-varṇa-samī-karaṇam]
ādyāt varṇāt anyān varṇān prohya ādya-mānam āḍya-hṛtam/
sadṛśa-chedau asakṛt %dvau vyastau kuṭṭakas bahuṣu// Note: Cb.52
gata-bhagaṇa-yutāt dyu-gaṇāt tad-śeṣa-yutāt tad-aikya-saṃyuktāt/
tad-yogāt dyu-gaṇam vā yas kathayati kuṭṭaka-jñas sas// Note: Cb.53
gata-bhagaṇa-ūnāt dyu-gaṇāt tad-śeṣa-ūnāt tad-aikya-hīnāt vā/
tad-vivarāt dyu-gaṇam vā yas kathayati kuṭṭaka-jñas sas// Note: Cb.54
rāśi-ādyais tad-śeṣais ca evam bhukta-adhimāsa-dina-hīnais/
tad-śeṣais ca yuga-gatam yas kathayati kuṭṭaka-jñas sas// Note: Cb.55
aṃśaka-śeṣeṇa yutāt liptā-śeṣāt tad-antarāt atha vā/
bhānos jña-dine dyu-gaṇam yas kathayati kuṭṭaka-jñas sas// Note: Cb.56
aṃśaka-śeṣam %tri-yutam liptā-śeṣam kadā raves jña-dine/
%ṣaṭ %sapta %aṣṭau %nava vā kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.57
aṃśa-samam aṃśa-śeṣam kalā-samam vā kalā-śeṣam/
divasa-karasya iṣṭa-dine kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.58
avama-avaśeṣam avamais adhimāsaka-śeṣam adhimāsais/
iṣṭa-yuta-ūnam tulyam kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.59
nis-cheda-bhāga-hāras bhānos %saptati-guṇas aṃśa-śeṣa-ūnas/
śudhyati %ayuta-vibhaktas kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.60
[bhāvitakam]
bhāvitaka-rūpa-guṇanā sa-avyakta-vadhā iṣṭa-bhājitā iṣṭa-āptyos/
alpe adhikas adhike alpas kṣepyas bhāvita-hṛtau vyastam// Note: Cb.61
bhānos rāśi-aṃśa-vadhāt %tri-%catur-guṇitān viśodhya rāśi-aṃśān/
%navatim dṛṣṭvā sūryam kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.62
bhāvitake yad-ghātas vinaṣṭa-varṇena tad-pramāṇāni/
kṛtvā iṣṭāni tad-āhata-varṇa-aikyam bhavati rūpāṇi// Note: Cb.66
varṇa-pramāṇa-bhāvita-ghātas bhavati iṣṭa-varṇa-saṅkhyā evam/
sidhyati vinā api bhāvita-sama-karaṇāt kim kṛtam tat atas// Note: Cb.64
[varga-prakṛtis]
mūlam dvidhā iṣṭa-vargāt guṇaka-guṇāt iṣṭa-yuta-vihīnāt ca/
ādya-vadhas guṇaka-guṇas saha antya-ghātena kṛtam antyam// Note: Cb.65
vajra-vadha-aikyam %prathamam prakṣepas kṣepa-vadha-tulyas/
prakṣepa-śodhaka-hṛte mūle prakṣepake #rūpe// Note: Cb.66
#rūpa-prakṣepa-pade pṛthak iṣṭa-kṣepya-śodhya-mūlābhyām/
kṛtvā antya-ādya-pade ye prakṣepe śodhane vā iṣṭe// Note: Cb.68
%catur-adhike antya-pada-kṛtis %tri-ūnā dalitā antya-pada-guṇā antya-padam/
antya-pada-kṛtis vi-%ekā %dvi-hṛtā ādya-pada-āhatā ādya-padam// Note: Cb.69
%catur-ūne antya-pada-kṛtī %tri-%eka-yute vadha-#dalam pṛthak vi-%ekam/
vi-%eka-āḍya-āhatam antyam pada-vadha-guṇam ādyam āntya-padam// Note: Cb.71
varge guṇake kṣepas kena cit uddhṛta-yuta-ūnitas dalitas/
%prathamas antya-mūlam anyas guṇa-kāra-pada-uddhṛtas %prathamas// Note: Cb.73
varga-chinne guṇake %prathamam tad-mūla-bhājitam bhavati/
varga-chinne kṣepe tad-pada-guṇite tadā mūle// Note: Cb.75
guṇaka-yutis %aṣṭa-guṇitā guṇaka-antara-varga-bhājitā rāśis/
guṇakau %tri-guṇau vyasta-adhikau hṛtau antareṇa pade// Note: Cb.78
vargas anya-kṛti-yuta-ūnas tad-saṃyoga-antara-%ardha-kṛti-bhaktas/
tad-guṇitau yuti-viyutau vargau ghāte ca #rūpa-yute// Note: Cb.72
yais ūnas yais ca yutas rūpais vargas tad-aikyam iṣṭa-hṛtam/
iṣṭa-ūnam tad-#dala-kṛtis ūnā abhyadhikā bhavati rāśis// Note: Cb.84
yābhyām kṛtis adhika-ūnas tad-antaram hṛta-yuta-ūnam iṣṭena/
tad-#dala-kṛtis adhika-ūnā adhikayos adhika-ūnayos rāśis// Note: Cb.82
[udāharaṇāni]
rāśi-kalā-śeṣa-kṛtim %dvinavati-guṇitām %tryaśīti-guṇitām vā/
sa-%ekā jña-dine vargam kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.67
sūrya-viliptā-śeṣam %pañcabhis ūna-āhatam tathā %daśabhis/
varge bṛhaspati-dine kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.86
bha-gaṇa-ādi-śeṣa-vargam %tribhis guṇam saṃyutam %śatais %navabhis/
kṛtim %aṣṭa-%śata-ūnam vā kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.70
bha-gaṇa-ādi-śeṣa-vargam %catur-guṇam %pañcaṣaṣṭi-saṃyuktam/
%ṣaṣṭi-ūnam vā vargam kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.74
iṣṭa-bhagaṇa-ādi-śeṣam %dvinavati-ūnam %tryaśīti-saṃguṇitam/
#rūpeṇa yutam vargam kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.87
adhimāsa-śeṣa-vargam %trayodaśa-guṇam %tribhis %śatais yuktam/
%tri-ghana-ūnam vā vargam kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.72
indu-viliptā-śeṣam %saptadaśa-guṇam %trayodaśa-guṇam ca api/
pṛthak %eka-yutam vargam kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.79
avama-avaśeṣa-vargam %dvādaśa-guṇitam %śatena saṃyuktam/
%tribhis ūnam vā vargam kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.76
jña-dine arka-kalā-śeṣam guru-dina-vikalā-avaśeṣa-yukta-ūnam/
vargam vadham ca sa-%ekam kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.81
vikalā-śeṣam sahitam %trinavatyā %saptaṣaṣṭi-hīnam ca/
bhānos jña-dine vargam kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.85
jña-dine arka-kalā-śeṣam %dvādaśabhis saṃyutam %triṣaṣṭyā ca/
%ṣaṣṭyā %aṣṭabhis ca ūnam kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.83
indu-viliptā-śeṣāt ravi-liptā-śeṣam aṃśa-śeṣam vā/
atha vā madhyamam iṣṭam kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.88
jīva-viliptā-śeṣāt ku-jam indum bhauma-liptikā-śeṣāt/
ravim indu-bhāga-śeṣāt kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.89
iṣṭa-graha-iṣṭa-śeṣāt dyu-gaṇas gata-nis-apavarta-saṃguṇitais/ Note: D: -apavartta- < -apavarta-
cheda-dinais adhikas asmāt anya-graha-śeṣam iṣṭas vā// Note: Cb.90
nis-cheda-bhāga-hārau grahayos viparītau grahayos dyu-gaṇāt/
yasmāt tad-nis-chedena uddhṛtayos labdha-saṃguṇitau// Note: D: uddhatayos < uddhṛtayos, Cb.89
nis-cheda-bhāga-hārau viparītau tad-yutāt punar tasmāt/
śeṣe dyu-gaṇāt evam %tri-ādīnām prāk-vat iṣṭa-dine// Note: Cb.91
dyu-gaṇam avama-avaśeṣāt ravi-candrau madhyamau sphuṭau atha vā/
evam tithim graham vā kurvan ā vatsarāt gaṇakas// Note: Cb.92
%eka-dinam avama-śeṣam yad-guṇam %eka-ravi-candra-bha-gaṇa-ūnam/
śudhyati bhū-dina-bhaktam vi-%ekam cāndrais tad-uktis iyam// Note: Cb.93
#iṣu-#śara-#kṛta-%aṣṭa-3digbhis 108455 saṅguṇitāt avama-śeṣakāt bhaktāt/
#rūpa-%aṣṭa-#veda-#rasa-#śūnya-#śara-#guṇais 3506481 dina-gaṇas śeṣam// Note: Cb.94
#jina-#rasa-#go-#abdhi-#rada-3249624-guṇāt #śaśi-#vasu-#kṛta-#rasa-#kha-#bhūta-#rāma-3506481-hṛtāt/
iṣṭa-avama-śeṣāt yat śeṣam ravi-bha-gaṇa-śeṣam tat// Note: Cb.95
#go-#aga-#indu-#kha-#īśa-110179-guṇitāt bhaktāt #nakha-#pakṣa-#yama-#rasa-#iṣu-#guṇais 3562220/
śeṣam avama-avaśeṣāt tithayas avama-śeṣakāt vikalam// Note: Cb.96
bhāga-kalā-vikalā-aikyam dṛṣṭvā vikalā-antaram ca ke śeṣe/
aikyam dvidhā antara-adhika-hīnam ca %dvi-bhājitam śeṣe// Note: Cb.97
tad-varga-antaram ādye tad-antaram ca anatara-uddhṛta-yuta-ūnam/
varga-antaram vibhaktam %dvābhyām śeṣe tatas dyu-gaṇas// Note: Cb. 98
[kṛti-saṃyogāt %dvi-guṇāt yuti-vargam prohya śeṣa-mūlam yat/
tena yuta-ūnas yogas dalitas śeṣe pṛthak abhīṣṭe// Cb.99]
śeṣa-vadhāt %dvi-kṛti-guṇāt śeṣa-antara-varga-saṃyutāt mūlam/
śeṣa-antara-ūna-yuktam dalitam śeṣe pṛthak abhīṣṭe// Note: Cb.100
hṛdi-ghātram amī praśnās praśnān anyān %sahasra-śas kuryāt/ Note: D: hṛdi-ghātram > hṛd-mātram
anyais dattān praśnān uktyā evam sādhayet karaṇais// Note: Cb.101
jana-saṃsadi daiva-vidām tejas nāśayati bhānus iva bhānām/
kuṭṭākāra-praśnais pathitais api kim punar %śata-śas// Note: Cb.102, ḍ: śata-śas > sūtrais
prati-sūtram amī praśnās pathitās sa-uddeśakeṣu sūtreṣu/
āryā-%tri-adhika-%śatena ca kuṭṭas ca %aṣṭādaśas adhyāyas// Note: Cb.103
iti śrī-brāhmasphuṭasiddhānte kuṭṭaka-adhyāyas %aṣṭādaśas//
[śaṅku-chāyā-ādi-jñānam]
[praśnās]
dṛṣṭvā dina-%ardha-ghaṭikā yas arka-jñas akṣa-aṃśakān vijānāti/
udaya-antara-ghaṭikābhis jñātāt jñeyam sas tantra-jñas//
asta-antara-ghaṭikābhis yas jñātāt jñeyam ānayati tastmāt/
madhya-gatim yuga-bha-gaṇān ānayati tatas sas tantra-jñas//
ānayati yas tamas-ravi-śaśa-aṅka-mānāni dīpaka-śikha-auccyāt/
śaṅku-tala-antara-bhūmi-jñāne chāyām sas tantra-jñas//
iṣṭa-gṛha-auccya-jñas yas tad-antara-jñas nirīkṣyate tu jale/
gṛha-bhitti-agram darśayati darpaṇe vā sas tantra-jñas//
chāyā-%dvitīya-bhā-agra-antara-vijñānena vetti dīpa-aucyam/
śaṅku-chāyā-jñas vā bhūmes chāyām sas tantra-jñas// Note: D: śaṅka- < śaṅku-
dṛṣṭvā gṛha-tala-antara-jālabhos dṛṣṭvā agram gṛhasya bhūmi-jñas/ Note: D: dṛṣṭvā gṛha-tala-antara-jālabhos > gṛha-puruṣa-antara-salile yas
vetti gṛha-auccyam dṛṣṭvā taila-stham vā sas tantra-jñas//
vīkṣya gṛha-agram salile prasārya salilam punar sva-bhū-jñāne/
ānayati jalāt bhūmim gṛhasya vā auccyam sas tantra-jñas//
jñātais chāyā-puruṣais vijñāte toya-kuḍyayos vivare/
kuḍye arka-tejasas yas vetti ārūḍhim sas tantra-jñas//
[uttarāṇi]
iṣṭa-divasa-%ardha-ghaṭikā ghaṭikā-%pañcadaśa-antara-prāṇās/
tad-divasa-cara-prāṇās tais akṣam sādhayet prāk-vat//
jñāta-jñeya-grahayos udaya-antara-nāḍikābhis adhika-ūnas/
udayais jñātas jñātāt jñeyas prāk-aparayos jñeyas//
jñātas sa-bha-%ardhas udayais asta-antara-nāḍikābhis adhika-ūnas/
jñātāt pūrva-aparayos jñeyas bha-%ardha-ūnake jñeyas//
jñātam kṛtvā madhyam bhūyas anya-dine tad-antaram bhuktis/
trairāśikena bhuktyā kalpa-graha-maṇḍala-ānayanam//
sthiti-%ardhāt viparītam tamas-pramāṇam sphuṭam grahaṇe/
māna-udayāt ravi-indvos ghaṭikā-avayavena bha-udaya-tas//
dīpa-tala-śaṅku-talayos antaram iṣṭa-pramāṇa-śaṅku-guṇam/
dīpa-śikha-auccyāt śaṅkum viśodhya śeṣa-uddhṛtam chāyā//
śaṅku-antareṇa guṇitā chāyā chāyā-antareṇa bhaktā bhūs /
sa-chāyā śaṅku-guṇā dīpa-auccyam chāyayā bhaktā//
jñātvā śaṅku-chāyām anupātāt sādhayet samucchrāyān/
gṛha-caitya-taru-nagānām auccyam vijñāya vā chāyām//
yuta-dṛṣṭi-gṛha-auccya-hṛtā hi antara-bhūmis dṛk-auccya-saṅguṇitā//
phala-bhūs nyaste toye prati-rūpa-agram gṛhasya narāt//
gṛha-puruṣa-antara-salile vīkṣya gṛha-agram dṛk-auccya-saṅguṇitam/
gṛha-toya-antaram auccyam gṛhasya nṛ-jala-antareṇa hṛtam//
%prathama-%dvitīya-nṛ-jala-antara-antareṇa uddhṛtā jala-apasṛtis/
dṛṣṭi-auccya-guṇā ucchrāyas toyāt nṛ-jala-antara-guṇā bhūs//
chāyā-puruṣa-chinnam jala-kuḍya-antaram avāptam ārūḍhis/
adhyāyas %viṃśati-āryāṇām %ekonaviṃśas ayam//
[chandas-citi-uttaram]
ṛgvargaḥ paryāyaḥ samūhayogāvayukṣu yugmeṣu/
soyāḥ prāgvatprāptādāścatuṣkakāḥ śeṣayuktyontyaḥ//
ekādiyutavihīnāvādyantau tadviparyayau yāvat/
vargādiṣu viṣamayujāṃ kramotkramādvardhayetpādān//
ekaikena dvyādvyāḥ soppappadhikeṣu tatpratiṣṭheṣu/
vargādirabhīṣṭāntaḥ prastāro bhavati yavamadhyaḥ//
sūnontyo dvipadāgraṃ tripadādyānāmadhaḥ pṛthak saṃkhyā/
tacchodhyo vyekaḥ pṛthagntādrūpamūrdhvayutam//
yāvat pādāvyekāgacchādvarṇeṣvathaikavṛddheṣu/
rūpādyutaghāte vargādyānāṃ parā saṃkhyā//
rūpādhikapādārdheviṣameṣūrdhvaḥ sameṣu pādārdhe/
ardhādviguṇāvyekāṃyulānyadhastasya sarveṣām//
mādhyais tathārdhahīnaiḥ kramapādair vyastatulyapādādyaḥ/
viṣameravyekaṃ madhye prohyādyānyataḥ kuryāt//
saikakramatulyādyair nyāso'bhyadhiko viśodhitaś cādhaḥ/
saṃkhyaikyaṃ tādṛk yādṛk prathamas trirahito naṣṭe//
mādhyaiḥ kṛtaiś ca dalitaiḥ samasaṃkhyāyāṃ kramotkramāt kṣeppam/
viṣamāyāṃ vyekāyāṃ dalam kramād uttkramāt saikam//
samasaṃkhyāyāṃ sopānakramotkramābhyāṃ tathaiva viṣamābhyām/
kalpyā pacite dṛṣṭe prathamaḥ śeṣākṣarāṇyante//
samadalasamaviṣamāṇāṃ saṃkhyāpādārdhasarvakalpavadhaḥ/
svādyavadho'nyaiḥ pādaiḥ svaparasya prāgvadhaḥ saikaiḥ//
ādyādanantaro'dhaḥ kalppo'nyatulyamādyaḥ prāk/
nyāso vargo'nyonaḥ prastāro'rdhasamaviṣamāṇām//
naṣṭentyāt svādhasthonakalpaghāto'rdhatulyaviṣamāṇām/
vyekaḥ pṛthak svavargoddhṛtaḥ phalaṃ tulyakalyānām//
uddiṣṭe kalpahṛte'tītaiḥ prathamaḥ phale sarūpe 'nyaḥ/
asakṛdvargāṃśayute saike vārdhasamaviṣamāṇām//
kapeṣu pṛthak gurulaghusaṃkhyaikādibhājitā prāgvat/
viṣameṣvādyalaghūno laghubhir meruḥ samādīnām//
ekadvitayoḥ parato dvisaṃguṇo'nantarādvirūpo'dhaḥ/
vargadharādyonodalasamaviṣamāṇāṃ dhvajo laghubhiḥ//
laghusaṃkhyā padadalitā parato'dho'dhaś ca śudhyati hṛtā yaiḥ/
dviguṇāntaiḥ śuddhair vargaparair mandaro laghubhiḥ//
kṛtvādho'dhaḥ kalpyānyekādyekottarānadhasteṣām/
svāt parato'nyaikyam adhaḥ prastārād uktavad ihādyaiḥ//
guruṣaṣṭyekānighaṭīdviguṇānyekāṃgulāni saṃkhyā syāt/
drāviṃśatir āryāṇāṃ chandaścityuttaro'dhyāyaḥ//
iti śrī-brāhmasphuṭa-siddhānte chandaścityuttarādhyāyo viṃśatitamaḥ//
[jyā-prakaraṇam]
rāśi-%aṣṭa-aṃśeṣu aṅkān pada-sandhibhyas krama-utkramāt kṛtvā/
badhnīyāt sūtrāṇi %dvayos %dvayos jyās tad-%ardhāni//
jyā-%ardhāni jyā-%ardhānām jyā-khaṇḍāni antarāṇi/
vyastāni antyāt atha vā iṣus utkrama-jyā dhanus tābhyām//
%eka-%dvi-%tri-guṇāyās vyāsa-%ardha-kṛtes pṛthak %caturthebhyas/
mūlāni %aṣṭa-%dvādaśa-%ṣoḍaśa-khaṇḍāni atas anyāni//
tulya-krama-utkrama-jyā-sama-khaṇḍaka-varga-yuti-%catur-bhāgam/
prohya anaṣṭam vyāsa-%ardha-vargatas tad-pade %prathamam//
tad-#dala-khaṇḍāni tad-ūna-#jina-samāni %dvitīyam utpattau/
#kṛta-#yamala-%eka-#diś-#īśa-#iṣu-%sapta-#rasa-#guṇa-%nava-ādīnām//
evam jīvā-khaṇḍāni alpāni bahūni vā ādya-khaṇḍāni/
jyā-%ardhāni vṛtta-paridhes %ṣaṣṭha-%caturtha-%tri-bhāgānām//
utkrama-sama-khaṇḍa-guṇāt vyāsāt atha vā %caturtha-bhāgāt yat/
kṛtvā ukta-khaṇḍakāni jyā-%ardha-ānayanam na laghu asmāt//
- Notes
- Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/)
- Holder of rights
- Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen
- Citation Suggestion for this Object
- TextGrid Repository (2022). 1_sanskr. tei. sa_brahmagupta-brAhmasphuTasiddhAnta. GRETIL. Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen. https://hdl.handle.net/21.T11991/0000-001C-948D-C