TextGrid Repository

          Brahmapurāṇa 1-246


# Header

  This file is a plain text transformation of http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/corpustei/sa_brahmapurANa-1-246.xml
  with a rudimentary header. For a more extensive header please refer to the source file.

## Data entry: Peter Schreiner and Renate Söhnen-Thieme
## Contribution: Peter Schreiner and Renate Söhnen-Thieme
## Date of this version: 2020-07-31

## Source: 
   - .

## Publisher: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen

## Licence:
   This e-text was provided to GRETIL in good faith that no copyright rights have been infringed. If anyone wishes to assert copyright over this file, please contact the GRETIL management at gretil(at)sub(dot)uni-goettingen(dot)de. The file will be immediately removed pending resolution of the claim.
   Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

## Structure of references:
   A reference is assembled consisting of
   - a pragmatic abbreviation of the title: Brahmapurāṇa 1-246 = BrP,
   - the number of the  in arabic numerals,
   - the number of the verse in arabic numerals.

## Notes:
   This file has been created by mass conversion of GRETIL's Sanskrit corpus from brahmpau.htm. Due to the heterogeneity of the sources the header markup might be suboptimal. For the sake of transparency the header of the legacy file is documented in the note element below:

   
	 Brahma-Purana, Adhyayas 1 - 246
Input by Peter Schreiner and Renate Soehnen-Thieme
for the Tuebingen Purana Project
For further details see www.indologie.unizh.ch/text/text.html
TEXT WITH PADA MARKERS
	


## Revisions:
   - 2020-07-31: TEI encoding by mass conversion of GRETIL's Sanskrit corpus


# Text

yasmāt sarvam idaṃ prapañcaracitaṃ māyājagaj jāyate yasmiṃs tiṣṭhati yāti cāntasamaye kalpānukalpe punaḥ
yaṃ dhyātvā munayaḥ prapañcarahitaṃ vindanti mokṣaṃ dhruvaṃ taṃ vande puruṣottamākhyam amalaṃ nityaṃ vibhuṃ niścalam BrP_1.1

yaṃ dhyāyanti budhāḥ samādhisamaye śuddhaṃ viyatsaṃnibham nityānandamayaṃ prasannam amalaṃ sarveśvaraṃ nirguṇam
vyaktāvyaktaparaṃ prapañcarahitaṃ dhyānaikagamyaṃ vibhum taṃ saṃsāravināśahetum ajaraṃ vande hariṃ muktidam BrP_1.2

supuṇye naimiṣāraṇye pavitre sumanohare 
nānāmunijanākīrṇe nānāpuṣpopaśobhite // BrP_1.3

saralaiḥ karṇikāraiś ca panasair dhavakhādiraiḥ 
āmrajambūkapitthaiś ca nyagrodhair devadārubhiḥ // BrP_1.4

aśvatthaiḥ pārijātaiś ca candanāgurupāṭalaiḥ 
bakulaiḥ saptaparṇaiś ca puṃnāgair nāgakesaraiḥ // BrP_1.5

śālais tālais tamālaiś ca nārikelais tathārjunaiḥ 
anyaiś ca bahubhir vṛkṣaiś campakādyaiś ca śobhite // BrP_1.6

nānāpakṣigaṇākīrṇe nānāmṛgagaṇair yute 
nānājalāśayaiḥ puṇyair dīrghikādyair alaṃkṛte // BrP_1.7

brāhmaṇaiḥ kṣatriyair vaiśyaiḥ śūdraiś cānyaiś ca jātibhiḥ 
vānaprasthair gṛhasthaiś ca yatibhir brahmacāribhiḥ // BrP_1.8

saṃpannair gokulaiś caiva sarvatra samalaṃkṛte 
yavagodhūmacaṇakair māṣamudgatilekṣubhiḥ // BrP_1.9

cīnakādyais tathā medhyaiḥ sasyaiś cānyaiś ca śobhite 
tatra dīpte hutavahe hūyamāne mahāmakhe // BrP_1.10

yajatāṃ naimiṣeyāṇāṃ sattre dvādaśavārṣike 
ājagmus tatra munayas tathānye 'pi dvijātayaḥ // BrP_1.11

tān āgatān dvijāṃs te tu pūjāṃ cakrur yathocitām 
teṣu tatropaviṣṭeṣu ṛtvigbhiḥ sahiteṣu ca // BrP_1.12

tatrājagāma sūtas tu matimāṃl lomaharṣaṇaḥ 
taṃ dṛṣṭvā te munivarāḥ pūjāṃ cakrur mudānvitāḥ // BrP_1.13

so 'pi tān pratipūjyaiva saṃviveśa varāsane 
kathāṃ cakrus tadānyonyaṃ sūtena sahitā dvijāḥ // BrP_1.14

kathānte vyāsaśiṣyaṃ te papracchuḥ saṃśayaṃ mudā 
ṛtvigbhiḥ sahitāḥ sarve sadasyaiḥ saha dīkṣitāḥ // BrP_1.15

purāṇāgamaśāstrāṇi setihāsāni sattama 
jānāsi devadaityānāṃ caritaṃ janma karma ca // BrP_1.16

na te 'sty aviditaṃ kiṃcid vede śāstre ca bhārate 
purāṇe mokṣaśāstre ca sarvajño 'si mahāmate // BrP_1.17

yathāpūrvam idaṃ sarvam utpannaṃ sacarācaram 
sasurāsuragandharvaṃ sayakṣoragarākṣasam // BrP_1.18

śrotum icchāmahe sūta brūhi sarvaṃ yathā jagat 
babhūva bhūyaś ca yathā mahābhāga bhaviṣyati // BrP_1.19

yataś caiva jagat sūta yataś caiva carācaram 
līnam āsīt tathā yatra layam eṣyati yatra ca // BrP_1.20

avikārāya śuddhāya nityāya paramātmane 
sadaikarūparūpāya viṣṇave sarvajiṣṇave // BrP_1.21

namo hiraṇyagarbhāya haraye śaṅkarāya ca 
vāsudevāya tārāya sargasthityantakarmaṇe // BrP_1.22

ekānekasvarūpāya sthūlasūkṣmātmane namaḥ 
avyaktavyaktabhūtāya viṣṇave muktihetave // BrP_1.23

sargasthitivināśāya jagato yo 'jarāmaraḥ 
mūlabhūto namas tasmai viṣṇave paramātmane // BrP_1.24

ādhārabhūtaṃ viśvasyāpy aṇīyāṃsam aṇīyasām 
praṇamya sarvabhūtastham acyutaṃ puruṣottamam // BrP_1.25

jñānasvarūpam atyantaṃ nirmalaṃ paramārthataḥ 
tam evārthasvarūpeṇa bhrāntidarśanataḥ sthitam // BrP_1.26

viṣṇuṃ grasiṣṇuṃ viśvasya sthitau sarge tathā prabhum 
sarvajñaṃ jagatām īśam ajam akṣayam avyayam // BrP_1.27

ādyaṃ susūkṣmaṃ viśveśaṃ brahmādīn praṇipatya ca 
itihāsapurāṇajñaṃ vedavedāṅgapāragam // BrP_1.28

sarvaśāstrārthatattvajñaṃ parāśarasutaṃ prabhum 
guruṃ praṇamya vakṣyāmi purāṇaṃ vedasaṃmitam // BrP_1.29

kathayāmi yathā pūrvaṃ dakṣādyair munisattamaiḥ 
pṛṣṭaḥ provāca bhagavān abjayoniḥ pitāmahaḥ // BrP_1.30

śṛṇudhvaṃ saṃpravakṣyāmi kathāṃ pāpapraṇāśinīm 
kathyamānāṃ mayā citrāṃ bahvarthāṃ śrutivistarām // BrP_1.31

yas tv imāṃ dhārayen nityaṃ śṛṇuyād vāpy abhīkṣṇaśaḥ 
svavaṃśadhāraṇaṃ kṛtvā svargaloke mahīyate // BrP_1.32

avyaktaṃ kāraṇaṃ yat tan nityaṃ sadasadātmakam 
pradhānaṃ puruṣas tasmān nirmame viśvam īśvaraḥ // BrP_1.33

taṃ budhyadhvaṃ muniśreṣṭhā brahmāṇam amitaujasam 
sraṣṭāraṃ sarvabhūtānāṃ nārāyaṇaparāyaṇam // BrP_1.34

ahaṃkāras tu mahatas tasmād bhūtāni jajñire 
bhūtabhedāś ca bhūtebhya iti sargaḥ sanātanaḥ // BrP_1.35

vistarāvayavaṃ caiva yathāprajñaṃ yathāśruti 
kīrtyamānaṃ śṛṇudhvaṃ vaḥ sarveṣāṃ kīrtivardhanam // BrP_1.36

kīrtitaṃ sthirakīrtīnāṃ sarveṣāṃ puṇyavardhanam 
tataḥ svayaṃbhūr bhagavān sisṛkṣur vividhāḥ prajāḥ // BrP_1.37

apa eva sasarjādau tāsu vīryam athāsṛjat 
āpo nārā iti proktā āpo vai narasūnavaḥ // BrP_1.38

ayanaṃ tasya tāḥ pūrvaṃ tena nārāyaṇaḥ smṛtaḥ 
hiraṇyavarṇam abhavat tad aṇḍam udakeśayam // BrP_1.39

tatra jajñe svayaṃ brahmā svayaṃbhūr iti naḥ śrutam 
hiraṇyavarṇo bhagavān uṣitvā parivatsaram // BrP_1.40

tad aṇḍam akarod dvaidhaṃ divaṃ bhuvam athāpi ca 
tayoḥ śakalayor madhya ākāśam akarot prabhuḥ // BrP_1.41

apsu pāriplavāṃ pṛthvīṃ diśaś ca daśadhā dadhe 
tatra kālaṃ mano vācaṃ kāmaṃ krodham atho ratim // BrP_1.42

sasarja sṛṣṭiṃ tadrūpāṃ sraṣṭum icchan prajāpatīn 
marīcim atryaṅgirasau pulastyaṃ pulahaṃ kratum // BrP_1.43

vasiṣṭhaṃ ca mahātejāḥ so 'sṛjat sapta mānasān 
sapta brahmāṇa ity ete purāṇe niścayaṃ gatāḥ // BrP_1.44

nārāyaṇātmakānāṃ tu saptānāṃ brahmajanmanām 
tato 'sṛjat purā brahmā rudraṃ roṣātmasaṃbhavam // BrP_1.45

sanatkumāraṃ ca vibhuṃ pūrveṣām api pūrvajam 
saptasv etā ajāyanta prajā rudrāś ca bho dvijāḥ // BrP_1.46

skandaḥ sanatkumāraś ca tejaḥ saṃkṣipya tiṣṭhataḥ 
teṣāṃ sapta mahāvaṃśā divyā devagaṇānvitāḥ // BrP_1.47

kriyāvantaḥ prajāvanto maharṣibhir alaṃkṛtāḥ 
vidyuto 'śanimeghāṃś ca rohitendradhanūṃṣi ca // BrP_1.48

vayāṃsi ca sasarjādau parjanyaṃ ca sasarja ha 
ṛco yajūṃṣi sāmāni nirmame yajñasiddhaye // BrP_1.49

sādhyān ajanayad devān ity evam anusaṃjaguḥ 
uccāvacāni bhūtāni gātrebhyas tasya jajñire // BrP_1.50

āpavasya prajāsargaṃ sṛjato hi prajāpateḥ 
sṛjyamānāḥ prajā naiva vivardhante yadā tadā // BrP_1.51

dvidhā kṛtvātmano deham ardhena puruṣo 'bhavat 
ardhena nārī tasyāṃ tu so 'sṛjad dvividhāḥ prajāḥ // BrP_1.52

divaṃ ca pṛthivīṃ caiva mahimnā vyāpya tiṣṭhati 
virājam asṛjad viṣṇuḥ so 'sṛjat puruṣaṃ virāṭ // BrP_1.53

puruṣaṃ taṃ manuṃ vidyāt tasya manvantaraṃ smṛtam 
dvitīyaṃ mānasasyaitan manor antaram ucyate // BrP_1.54

sa vairājaḥ prajāsargaṃ sasarja puruṣaḥ prabhuḥ 
nārāyaṇavisargasya prajās tasyāpy ayonijāḥ // BrP_1.55

āyuṣmān kīrtimān puṇyaprajāvāṃś ca bhaven naraḥ 
ādisargaṃ viditvemaṃ yatheṣṭāṃ cāpnuyād gatim // BrP_1.56

sa sṛṣṭvā tu prajās tv evam āpavo vai prajāpatiḥ 
lebhe vai puruṣaḥ patnīṃ śatarūpām ayonijām // BrP_2.1

āpavasya mahimnā tu divam āvṛtya tiṣṭhataḥ 
dharmeṇaiva muniśreṣṭhāḥ śatarūpā vyajāyata // BrP_2.2

sā tu varṣāyutaṃ taptvā tapaḥ paramaduścaram 
bhartāraṃ dīptatapasaṃ puruṣaṃ pratyapadyata // BrP_2.3

sa vai svāyaṃbhuvo viprāḥ puruṣo manur ucyate 
tasyaikasaptatiyugaṃ manvantaram ihocyate // BrP_2.4

vairājāt puruṣād vīraṃ śatarūpā vyajāyata 
priyavratottānapādau vīrāt kāmyā vyajāyata // BrP_2.5

kāmyā nāma sutā śreṣṭhā kardamasya prajāpateḥ 
kāmyāputrās tu catvāraḥ samrāṭ kukṣir virāṭ prabhuḥ // BrP_2.6

uttānapādaṃ jagrāha putram atriḥ prajāpatiḥ 
uttānapādāc caturaḥ sūnṛtā suṣuve sutān // BrP_2.7

dharmasya kanyā suśroṇī sūnṛtā nāma viśrutā 
utpannā vājimedhena dhruvasya jananī śubhā // BrP_2.8

dhruvaṃ ca kīrtimantaṃ ca āyuṣmantaṃ vasuṃ tathā 
uttānapādo 'janayat sūnṛtāyāṃ prajāpatiḥ // BrP_2.9

dhruvo varṣasahasrāṇi trīṇi divyāni bho dvijāḥ 
tapas tepe mahābhāgaḥ prārthayan sumahad yaśaḥ // BrP_2.10

tasmai brahmā dadau prītaḥ sthānam ātmasamaṃ prabhuḥ 
acalaṃ caiva purataḥ saptarṣīṇāṃ prajāpatiḥ // BrP_2.11

tasyābhimānam ṛddhiṃ ca mahimānaṃ nirīkṣya ca 
devāsurāṇām ācāryaḥ ślokaṃ prāg uśanā jagau // BrP_2.12

aho 'sya tapaso vīryam aho śrutam aho 'dbhutam 
yam adya purataḥ kṛtvā dhruvaṃ saptarṣayaḥ sthitāḥ // BrP_2.13

tasmāc chliṣṭiṃ ca bhavyaṃ ca dhruvāc chaṃbhur vyajāyata 
śliṣṭer ādhatta succhāyā pañca putrān akalmaṣān // BrP_2.14

ripuṃ ripuṃjayaṃ vīraṃ vṛkalaṃ vṛkatejasam 
ripor ādhatta bṛhatī cakṣuṣaṃ sarvatejasam // BrP_2.15

ajījanat puṣkariṇyāṃ vairiṇyāṃ cākṣuṣaṃ manum 
prajāpater ātmajāyāṃ vīraṇyasya mahātmanaḥ // BrP_2.16

manor ajāyanta daśa naḍvalāyāṃ mahaujasaḥ 
kanyāyāṃ muniśārdūlā vairājasya prajāpateḥ // BrP_2.17

kutsaḥ puruḥ śatadyumnas tapasvī satyavāk kaviḥ 
agniṣṭud atirātraś ca sudyumnaś ceti te nava // BrP_2.18

abhimanyuś ca daśamo naḍvalāyāṃ mahaujasaḥ 
puror ajanayat putrān ṣaḍ āgneyī mahāprabhān // BrP_2.19

aṅgaṃ sumanasaṃ svātiṃ kratum aṅgirasaṃ mayam 
aṅgāt sunīthāpatyaṃ vai veṇam ekaṃ vyajāyata // BrP_2.20

apacāreṇa veṇasya prakopaḥ sumahān abhūt 
prajārtham ṛṣayo yasya mamanthur dakṣiṇaṃ karam // BrP_2.21

veṇasya mathite pāṇau saṃbabhūva mahān nṛpaḥ 
taṃ dṛṣṭvā munayaḥ prāhur eṣa vai muditāḥ prajāḥ // BrP_2.22

kariṣyati mahātejā yaśaś ca prāpsyate mahat 
sa dhanvī kavacī jāto jvalajjvalanasaṃnibhaḥ // BrP_2.23

pṛthur vaiṇyas tathā cemāṃ rarakṣa kṣatrapūrvajaḥ 
rājasūyābhiṣiktānām ādyaḥ sa vasudhāpatiḥ // BrP_2.24

tasmāc caiva samutpannau nipuṇau sūtamāgadhau 
teneyaṃ gaur muniśreṣṭhā dugdhā sasyāni bhūbhṛtā // BrP_2.25

prajānāṃ vṛttikāmena devaiḥ sarṣigaṇaiḥ saha 
pitṛbhir dānavaiś caiva gandharvair apsarogaṇaiḥ // BrP_2.26

sarpaiḥ puṇyajanaiś caiva vīrudbhiḥ parvatais tathā 
teṣu teṣu ca pātreṣu duhyamānā vasuṃdharā // BrP_2.27

prādād yathepsitaṃ kṣīraṃ tena prāṇān adhārayan 
pṛthos tu putrau dharmajñau yajñānte 'ntardhipātinau // BrP_2.28

śikhaṇḍinī havirdhānam antardhānād vyajāyata 
havirdhānāt ṣaḍ āgneyī dhiṣaṇājanayat sutān // BrP_2.29

prācīnabarhiṣaṃ śukraṃ gayaṃ kṛṣṇaṃ vrajājinau 
prācīnabarhir bhagavān mahān āsīt prajāpatiḥ // BrP_2.30

havirdhānān muniśreṣṭhā yena saṃvardhitāḥ prajāḥ 
prācīnabarhir bhagavān pṛthivītalacāriṇīḥ // BrP_2.31

samudratanayāyāṃ tu kṛtadāro 'bhavat prabhuḥ 
mahatas tapasaḥ pāre savarṇāyāṃ prajāpatiḥ // BrP_2.32

savarṇādhatta sāmudrī daśa prācīnabarhiṣaḥ 
sarvān pracetaso nāma dhanurvedasya pāragān // BrP_2.33

apṛthagdharmacaraṇās te 'tapyanta mahat tapaḥ 
daśa varṣasahasrāṇi samudrasalileśayāḥ // BrP_2.34

tapaś caratsu pṛthivīṃ pracetaḥsu mahīruhāḥ 
arakṣamāṇām āvavrur babhūvātha prajākṣayaḥ // BrP_2.35

nāśakan māruto vātuṃ vṛtaṃ kham abhavad drumaiḥ 
daśa varṣasahasrāṇi na śekuś ceṣṭituṃ prajāḥ // BrP_2.36

tad upaśrutya tapasā yuktāḥ sarve pracetasaḥ 
mukhebhyo vāyum agniṃ ca sasṛjur jātamanyavaḥ // BrP_2.37

unmūlān atha vṛkṣāṃs tu kṛtvā vāyur aśoṣayat 
tān agnir adahad ghora evam āsīd drumakṣayaḥ // BrP_2.38

drumakṣayam atho buddhvā kiṃcic chiṣṭeṣu śākhiṣu 
upagamyābravīd etāṃs tadā somaḥ prajāpatīn // BrP_2.39

kopaṃ yacchata rājānaḥ sarve prācīnabarhiṣaḥ 
vṛkṣaśūnyā kṛtā pṛthvī śāmyetām agnimārutau // BrP_2.40

ratnabhūtā ca kanyeyaṃ vṛkṣāṇāṃ varavarṇinī 
bhaviṣyaṃ jānatā tāta dhṛtā garbheṇa vai mayā // BrP_2.41

māriṣā nāma nāmnaiṣā vṛkṣāṇām iti nirmitā 
bhāryā vo 'stu mahābhāgāḥ somavaṃśavivardhinī // BrP_2.42

yuṣmākaṃ tejaso 'rdhena mama cārdhena tejasaḥ 
asyām utpatsyate vidvān dakṣo nāma prajāpatiḥ // BrP_2.43

sa imāṃ dagdhabhūyiṣṭhāṃ yuṣmattejomayena vai 
agnināgnisamo bhūyaḥ prajāḥ saṃvardhayiṣyati // BrP_2.44

tataḥ somasya vacanāj jagṛhus te pracetasaḥ 
saṃhṛtya kopaṃ vṛkṣebhyaḥ patnīṃ dharmeṇa māriṣām // BrP_2.45

daśabhyas tu pracetobhyo māriṣāyāṃ prajāpatiḥ 
dakṣo jajñe mahātejāḥ somasyāṃśena bho dvijāḥ // BrP_2.46

acarāṃś ca carāṃś caiva dvipado 'tha catuṣpadaḥ 
sa sṛṣṭvā manasā dakṣaḥ paścād asṛjata striyaḥ // BrP_2.47

dadau daśa sa dharmāya kaśyapāya trayodaśa 
śiṣṭāḥ somāya rājñe ca nakṣatrākhyā dadau prabhuḥ // BrP_2.48

tāsu devāḥ khagā gāvo nāgā ditijadānavāḥ 
gandharvāpsarasaś caiva jajñire 'nyāś ca jātayaḥ // BrP_2.49

tataḥ prabhṛti viprendrāḥ prajā maithunasaṃbhavāḥ 
saṃkalpād darśanāt sparśāt pūrveṣāṃ procyate prajā // BrP_2.50

devānāṃ dānavānāṃ ca gandharvoragarakṣasām 
saṃbhavas tu śruto 'smābhir dakṣasya ca mahātmanaḥ // BrP_2.51

aṅguṣṭhād brahmaṇo jajñe dakṣaḥ kila śubhavrataḥ 
vāmāṅguṣṭhāt tathā caivaṃ tasya patnī vyajāyata // BrP_2.52

kathaṃ prācetasatvaṃ sa punar lebhe mahātapāḥ 
etaṃ naḥ saṃśayaṃ sūta vyākhyātuṃ tvam ihārhasi 
dauhitraś caiva somasya kathaṃ śvaśuratāṃ gataḥ // BrP_2.53

utpattiś ca nirodhaś ca nityaṃ bhūteṣu bho dvijāḥ 
ṛṣayo 'tra na muhyanti vidyāvantaś ca ye janāḥ // BrP_2.54

yuge yuge bhavanty ete punar dakṣādayo nṛpāḥ 
punaś caiva nirudhyante vidvāṃs tatra na muhyati // BrP_2.55

jyaiṣṭhyaṃ kāniṣṭham apy eṣāṃ pūrvaṃ nāsīd dvijottamāḥ 
tapa eva garīyo 'bhūt prabhāvaś caiva kāraṇam // BrP_2.56

imāṃ visṛṣṭiṃ dakṣasya yo vidyāt sacarācarām 
prajāvān āyur uttīrṇaḥ svargaloke mahīyate // BrP_2.57

devānāṃ dānavānāṃ ca gandharvoragarakṣasām 
utpattiṃ vistareṇaiva lomaharṣaṇa kīrtaya // BrP_3.1

prajāḥ sṛjeti vyādiṣṭaḥ pūrvaṃ dakṣaḥ svayaṃbhuvā 
yathā sasarja bhūtāni tathā śṛṇuta bho dvijāḥ // BrP_3.2

mānasāny eva bhūtāni pūrvam evāsṛjat prabhuḥ 
ṛṣīn devān sagandharvān asurān yakṣarākṣasān // BrP_3.3

yadāsya mānasī viprā na vyavardhata vai prajā 
tadā saṃcintya dharmātmā prajāhetoḥ prajāpatiḥ // BrP_3.4

sa maithunena dharmeṇa sisṛkṣur vividhāḥ prajāḥ 
asiknīm āvahat patnīṃ vīraṇasya prajāpateḥ // BrP_3.5

sutāṃ sutapasā yuktāṃ mahatīṃ lokadhāriṇīm 
atha putrasahasrāṇi vairaṇyāṃ pañca vīryavān // BrP_3.6

asiknyāṃ janayām āsa dakṣa eva prajāpatiḥ 
tāṃs tu dṛṣṭvā mahābhāgān saṃvivardhayiṣūn prajāḥ // BrP_3.7

devarṣiḥ priyasaṃvādo nāradaḥ prābravīd idam 
nāśāya vacanaṃ teṣāṃ śāpāyaivātmanas tathā // BrP_3.8

yaṃ kaśyapaḥ sutavaraṃ parameṣṭhī vyajījanat 
dakṣasya vai duhitari dakṣaśāpabhayān muniḥ // BrP_3.9

pūrvaṃ sa hi samutpanno nāradaḥ parameṣṭhinaḥ 
asiknyām atha vairaṇyāṃ bhūyo devarṣisattamaḥ // BrP_3.10

taṃ bhūyo janayām āsa piteva munipuṃgavam 
tena dakṣasya vai putrā haryaśvā iti viśrutāḥ // BrP_3.11

nirmathya nāśitāḥ sarve vidhinā ca na saṃśayaḥ 
tasyodyatas tadā dakṣo nāśāyāmitavikramaḥ // BrP_3.12

brahmarṣīn purataḥ kṛtvā yācitaḥ parameṣṭhinā 
tato 'bhisaṃdhiś cakre vai dakṣasya parameṣṭhinā // BrP_3.13

kanyāyāṃ nārado mahyaṃ tava putro bhaved iti 
tato dakṣaḥ sutāṃ prādāt priyāṃ vai parameṣṭhine 
sa tasyāṃ nārado jajñe bhūyaḥ śāpabhayād ṛṣiḥ // BrP_3.14

kathaṃ praṇāśitāḥ putrā nāradena maharṣiṇā 
prajāpateḥ sūtavarya śrotum icchāma tattvataḥ // BrP_3.15

dakṣasya putrā haryaśvā vivardhayiṣavaḥ prajāḥ 
samāgatā mahāvīryā nāradas tān uvāca ha // BrP_3.16

bāliśā bata yūyaṃ vai nāsyā jānīta vai bhuvaḥ 
pramāṇaṃ sraṣṭukāmā vai prajāḥ prācetasātmajāḥ // BrP_3.17

antar ūrdhvam adhaś caiva kathaṃ sṛjatha vai prajāḥ 
te tu tadvacanaṃ śrutvā prayātāḥ sarvato diśaḥ // BrP_3.18

adyāpi na nivartante samudrebhya ivāpagāḥ 
haryaśveṣv atha naṣṭeṣu dakṣaḥ prācetasaḥ punaḥ // BrP_3.19

vairaṇyām atha putrāṇāṃ sahasram asṛjat prabhuḥ 
vivardhayiṣavas te tu śabalāśvās tathā prajāḥ // BrP_3.20

pūrvoktaṃ vacanaṃ te tu nāradena pracoditāḥ 
anyonyam ūcus te sarve samyag āha mahān ṛṣiḥ // BrP_3.21

bhrātṝṇāṃ padavīṃ jñātuṃ gantavyaṃ nātra saṃśayaḥ 
jñātvā pramāṇaṃ pṛthvyāś ca sukhaṃ srakṣyāmahe prajāḥ // BrP_3.22

te 'pi tenaiva mārgeṇa prayātāḥ sarvato diśam 
adyāpi na nivartante samudrebhya ivāpagāḥ // BrP_3.23

tadā prabhṛti vai bhrātā bhrātur anveṣaṇe dvijāḥ 
prayāto naśyati kṣipraṃ tan na kāryaṃ vipaścitā // BrP_3.24

tāṃś caiva naṣṭān vijñāya putrān dakṣaḥ prajāpatiḥ 
ṣaṣṭiṃ tato 'sṛjat kanyā vairaṇyām iti naḥ śrutam // BrP_3.25

tās tadā pratijagrāha bhāryārthaṃ kaśyapaḥ prabhuḥ 
somo dharmaś ca bho viprās tathaivānye maharṣayaḥ // BrP_3.26

dadau sa daśa dharmāya kaśyapāya trayodaśa 
saptaviṃśati somāya catasro 'riṣṭanemine // BrP_3.27

dve caiva bahuputrāya dve caivāṅgirase tathā 
dve kṛśāśvāya viduṣe tāsāṃ nāmāni me śṛṇu // BrP_3.28

arundhatī vasur yāmī lambā bhānur marutvatī 
saṃkalpā ca muhūrtā ca sādhyā viśvā ca bho dvijāḥ // BrP_3.29

dharmapatnyo daśa tv etās tāsv apatyāni bodhata 
viśvedevās tu viśvāyāḥ sādhyā sādhyān vyajāyata // BrP_3.30

marutvatyāṃ marutvanto vasos tu vasavaḥ sutāḥ 
bhānos tu bhānavaḥ putrā muhūrtās tu muhūrtajāḥ // BrP_3.31

lambāyāś caiva ghoṣo 'tha nāgavīthī ca yāmijā 
pṛthivī viṣayaṃ sarvam arundhatyāṃ vyajāyata // BrP_3.32

saṃkalpāyās tu viśvātmā jajñe saṃkalpa eva hi 
nāgavīthyāṃ ca yāminyāṃ vṛṣalaś ca vyajāyata // BrP_3.33

parā yāḥ somapatnīś ca dakṣaḥ prācetaso dadau 
sarvā nakṣatranāmnyas tā jyotiṣe parikīrtitāḥ // BrP_3.34

ye tv anye khyātimanto vai devā jyotiṣpurogamāḥ 
vasavo 'ṣṭau samākhyātās teṣāṃ vakṣyāmi vistaram // BrP_3.35

āpo dhruvaś ca somaś ca dhavaś caivānilo 'nalaḥ 
pratyūṣaś ca prabhāsaś ca vasavo nāmabhiḥ smṛtāḥ // BrP_3.36

āpasya putro vaitaṇḍyaḥ śramaḥ śrānto munis tathā 
dhruvasya putro bhagavān kālo lokaprakālanaḥ // BrP_3.37

somasya bhagavān varcā varcasvī yena jāyate 
dhavasya putro draviṇo hutahavyavahas tathā 
manoharāyāḥ śiśiraḥ prāṇo 'tha ramaṇas tathā // BrP_3.38

anilasya śivā bhāryā tasyāḥ putro manojavaḥ 
avijñātagatiś caiva dvau putrāv anilasya ca // BrP_3.39

agniputraḥ kumāras tu śarastambe śriyā vṛtaḥ 
tasya śākho viśākhaś ca naigameyaś ca pṛṣṭhajaḥ // BrP_3.40

apatyaṃ kṛttikānāṃ tu kārttikeya iti smṛtaḥ 
pratyūṣasya viduḥ putram ṛṣiṃ nāmnātha devalam // BrP_3.41

dvau putrau devalasyāpi kṣamāvantau manīṣiṇau 
bṛhaspates tu bhaginī varastrī brahmavādinī // BrP_3.42

yogasiddhā jagat kṛtsnam asaktā vicacāra ha 
prabhāsasya tu sā bhāryā vasūnām aṣṭamasya tu // BrP_3.43

viśvakarmā mahābhāgo yasyāṃ jajñe prajāpatiḥ 
kartā śilpasahasrāṇāṃ tridaśānāṃ ca vārdhakiḥ // BrP_3.44

bhūṣaṇānāṃ ca sarveṣāṃ kartā śilpavatāṃ varaḥ 
yaḥ sarveṣāṃ vimānāni daivatānāṃ cakāra ha // BrP_3.45

mānuṣāś copajīvanti yasya śilpaṃ mahātmanaḥ 
surabhī kaśyapād rudrān ekādaśa vinirmame // BrP_3.46

mahādevaprasādena tapasā bhāvitā satī 
ajaikapād ahirbudhnyas tvaṣṭā rudraś ca vīryavān // BrP_3.47

haraś ca bahurūpaś ca tryambakaś cāparājitaḥ 
vṛṣākapiś ca śaṃbhuś ca kapardī raivatas tathā // BrP_3.48

mṛgavyādhaś ca śarvaś ca kapālī ca dvijottamāḥ 
ekādaśaite vikhyātā rudrās tribhuvaneśvarāḥ // BrP_3.49

śataṃ tv evaṃ samākhyātaṃ rudrāṇām amitaujasām 
purāṇe muniśārdūlā yair vyāptaṃ sacarācaram // BrP_3.50

dārāñ śṛṇudhvaṃ viprendrāḥ kaśyapasya prajāpateḥ 
aditir ditir danuś caiva ariṣṭā surasā khasā // BrP_3.51

surabhir vinatā caiva tāmrā krodhavaśā irā 
kadrur muniś ca bho viprās tāsv apatyāni bodhata // BrP_3.52

pūrvamanvantare śreṣṭhā dvādaśāsan surottamāḥ 
tuṣitā nāma te 'nyonyam ūcur vaivasvate 'ntare // BrP_3.53

upasthite 'tiyaśasaś cākṣuṣasyāntare manoḥ 
hitārthaṃ sarvalokānāṃ samāgamya parasparam // BrP_3.54

āgacchata drutaṃ devā aditiṃ saṃpraviśya vai 
manvantare prasūyāmas tan naḥ śreyo bhaviṣyati // BrP_3.55

evam uktvā tu te sarve cākṣuṣasyāntare manoḥ 
mārīcāt kaśyapāj jātās tv adityā dakṣakanyayā // BrP_3.56

tatra viṣṇuś ca śakraś ca jajñāte punar eva hi 
aryamā caiva dhātā ca tvaṣṭā pūṣā tathaiva ca // BrP_3.57

vivasvān savitā caiva mitro varuṇa eva ca 
aṃśo bhagaś cātitejā ādityā dvādaśa smṛtāḥ // BrP_3.58

saptaviṃśati yāḥ proktāḥ somapatnyo mahāvratāḥ 
tāsām apatyāny abhavan dīptāny amitatejasaḥ // BrP_3.59

ariṣṭanemipatnīnām apatyānīha ṣoḍaśa 
bahuputrasya viduṣaś catasro vidyutaḥ smṛtāḥ // BrP_3.60

cākṣuṣasyāntare pūrve ṛco brahmarṣisatkṛtāḥ 
kṛśāśvasya ca devarṣer devapraharaṇāḥ smṛtāḥ // BrP_3.61

ete yugasahasrānte jāyante punar eva hi 
sarve devagaṇāś cātra trayastriṃśat tu kāmajāḥ // BrP_3.62

teṣām api ca bho viprā nirodhotpattir ucyate 
yathā sūryasya gagana udayāstamayāv iha // BrP_3.63

evaṃ devanikāyās te saṃbhavanti yuge yuge 
dityāḥ putradvayaṃ jajñe kaśyapād iti naḥ śrutam // BrP_3.64

hiraṇyakaśipuś caiva hiraṇyākṣaś ca vīryavān 
siṃhikā cābhavat kanyā vipracitteḥ parigrahaḥ // BrP_3.65

saiṃhikeyā iti khyātā yasyāḥ putrā mahābalāḥ 
hiraṇyakaśipoḥ putrāś catvāraḥ prathitaujasaḥ // BrP_3.66

hrādaś ca anuhrādaś ca prahrādaś caiva vīryavān 
saṃhrādaś ca caturtho 'bhūd dhrādaputro hradas tathā // BrP_3.67

hradasya putrau dvau vīrau śivaḥ kālas tathaiva ca 
virocanaś ca prāhrādir balir jajñe virocanāt // BrP_3.68

baleḥ putraśatam āsīd bāṇajyeṣṭhaṃ tapodhanāḥ 
dhṛtarāṣṭraś ca sūryaś ca candramāś candratāpanaḥ // BrP_3.69

kumbhanābho gardabhākṣaḥ kukṣir ity evamādayaḥ 
bāṇas teṣām atibalo jyeṣṭhaḥ paśupateḥ priyaḥ // BrP_3.70

purā kalpe tu bāṇena prasādyomāpatiṃ prabhum 
pārśvato vihariṣyāmi ity evaṃ yācito varaḥ // BrP_3.71

hiraṇyākṣasutāś caiva vidvāṃsaś ca mahābalāḥ 
bharbharaḥ śakuniś caiva bhūtasaṃtāpanas tathā // BrP_3.72

mahānābhaś ca vikrāntaḥ kālanābhas tathaiva ca 
abhavan danuputrāś ca śataṃ tīvraparākramāḥ // BrP_3.73

tapasvino mahāvīryāḥ prādhānyena bravīmi tān 
dvimūrdhā śaṅkukarṇaś ca tathā hayaśirā vibhuḥ // BrP_3.74

ayomukhaḥ śambaraś ca kapilo vāmanas tathā 
mārīcir maghavāṃś caiva ilvalaḥ svasṛmas tathā // BrP_3.75

vikṣobhaṇaś ca ketuś ca ketuvīryaśatahradau 
indrajit sarvajic caiva vajranābhas tathaiva ca // BrP_3.76

ekacakro mahābāhus tārakaś ca mahābalaḥ 
vaiśvānaraḥ pulomā ca vidrāvaṇamahāśirāḥ // BrP_3.77

svarbhānur vṛṣaparvā ca vipracittiś ca vīryavān 
sarva ete danoḥ putrāḥ kaśyapād abhijajñire // BrP_3.78

vipracittipradhānās te dānavāḥ sumahābalāḥ 
eteṣāṃ putrapautraṃ tu na tac chakyaṃ dvijottamāḥ // BrP_3.79

prasaṃkhyātuṃ bahutvāc ca putrapautram anantakam 
svarbhānos tu prabhā kanyā pulomnas tu śacī sutā // BrP_3.80

upadīptir hayaśirāḥ śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī 
pulomā kālikā caiva vaiśvānarasute ubhe // BrP_3.81

bahvapatye mahāpatye marīces tu parigrahaḥ 
tayoḥ putrasahasrāṇi ṣaṣṭir dānavanandanāḥ // BrP_3.82

caturdaśaśatān anyān hiraṇyapuravāsinaḥ 
marīcir janayām āsa mahatā tapasānvitaḥ // BrP_3.83

paulomāḥ kālakeyāś ca dānavās te mahābalāḥ 
avadhyā devatānāṃ hi hiraṇyapuravāsinaḥ // BrP_3.84

pitāmahaprasādena ye hatāḥ savyasācinā 
tato 'pare mahāvīryā dānavās tv atidāruṇāḥ // BrP_3.85

siṃhikāyām athotpannā vipracitteḥ sutās tathā 
daityadānavasaṃyogāj jātās tīvraparākramāḥ // BrP_3.86

saiṃhikeyā iti khyātās trayodaśa mahābalāḥ 
vaṃśyaḥ śalyaś ca balinau nalaś caiva tathā balaḥ // BrP_3.87

vātāpir namuciś caiva ilvalaḥ svasṛmas tathā 
añjiko narakaś caiva kālanābhas tathaiva ca // BrP_3.88

saramānas tathā caiva svarakalpaś ca vīryavān 
ete vai dānavāḥ śreṣṭhā danor vaṃśavivardhanāḥ // BrP_3.89

teṣāṃ putrāś ca pautrāś ca śataśo 'tha sahasraśaḥ 
saṃhrādasya tu daityasya nivātakavacāḥ kule // BrP_3.90

samutpannāḥ sumahatā tapasā bhāvitātmanaḥ 
tisraḥ koṭyaḥ sutās teṣāṃ maṇivatyāṃ nivāsinaḥ // BrP_3.91

avadhyās te 'pi devānām arjunena nipātitāḥ 
ṣaṭ sutāḥ sumahābhāgās tāmrāyāḥ parikīrtitāḥ // BrP_3.92

krauñcī śyenī ca bhāsī ca sugrīvī śucigṛdhrikā 
krauñcī tu janayām āsa ulūkapratyulūkakān // BrP_3.93

śyenī śyenāṃs tathā bhāsī bhāsān gṛdhrāṃś ca gṛdhry api 
śucir audakān pakṣigaṇān sugrīvī tu dvijottamāḥ // BrP_3.94

aśvān uṣṭrān gardabhāṃś ca tāmrāvaṃśaḥ prakīrtitaḥ 
vinatāyās tu dvau putrau vikhyātau garuḍāruṇau // BrP_3.95

garuḍaḥ patatāṃ śreṣṭho dāruṇaḥ svena karmaṇā 
surasāyāḥ sahasraṃ tu sarpāṇām amitaujasām // BrP_3.96

anekaśirasāṃ viprāḥ khacarāṇāṃ mahātmanām 
kādraveyās tu balinaḥ sahasram amitaujasaḥ // BrP_3.97

suparṇavaśagā nāgā jajñire naikamastakāḥ 
yeṣāṃ pradhānāḥ satataṃ śeṣavāsukitakṣakāḥ // BrP_3.98

airāvato mahāpadmaḥ kambalāśvatarāv ubhau 
elāpattraś ca śaṅkhaś ca karkoṭakadhanaṃjayau // BrP_3.99

mahānīlamahākarṇau dhṛtarāṣṭrabalāhakau 
kuharaḥ puṣpadaṃṣṭraś ca durmukhaḥ sumukhas tathā // BrP_3.100

śaṅkhaś ca śaṅkhapālaś ca kapilo vāmanas tathā 
nahuṣaḥ śaṅkharomā ca maṇir ity evamādayaḥ // BrP_3.101

teṣāṃ putrāś ca pautrāś ca śataśo 'tha sahasraśaḥ 
caturdaśasahasrāṇi krūrāṇām anilāśinām // BrP_3.102

gaṇaṃ krodhavaṃśaṃ viprās tasya sarve ca daṃṣṭriṇaḥ 
sthalajāḥ pakṣiṇo 'bjāś ca dharāyāḥ prasavāḥ smṛtāḥ // BrP_3.103

gās tu vai janayām āsa surabhir mahiṣīs tathā 
irā vṛkṣalatā vallīs tṛṇajātīś ca sarvaśaḥ // BrP_3.104

khasā tu yakṣarakṣāṃsi munir apsarasas tathā 
ariṣṭā tu mahāsiddhā gandharvān amitaujasaḥ // BrP_3.105

ete kaśyapadāyādāḥ kīrtitāḥ sthāṇujaṅgamāḥ 
yeṣāṃ putrāś ca pautrāś ca śataśo 'tha sahasraśaḥ // BrP_3.106

eṣa manvantare viprāḥ sargaḥ svārociṣe smṛtaḥ 
vaivasvate 'timahati vāruṇe vitate kratau // BrP_3.107

juhvānasya brahmaṇo vai prajāsarga ihocyate 
pūrvaṃ yatra samutpannān brahmarṣīn sapta mānasān // BrP_3.108

putratve kalpayām āsa svayam eva pitāmahaḥ 
tato virodhe devānāṃ dānavānāṃ ca bho dvijāḥ // BrP_3.109

ditir vinaṣṭaputrā vai toṣayām āsa kaśyapam 
kaśyapas tu prasannātmā samyag ārādhitas tayā // BrP_3.110

vareṇa cchandayām āsa sā ca vavre varaṃ tadā 
putram indravadhārthāya samartham amitaujasam // BrP_3.111

sa ca tasmai varaṃ prādāt prārthitaḥ sumahātapāḥ 
dattvā ca varam atyugro mārīcaḥ samabhāṣata // BrP_3.112

indraṃ putro nihantā te garbhaṃ vai śaradāṃ śatam 
yadi dhārayase śaucatatparā vratam āsthitā // BrP_3.113

tathety abhihito bhartā tayā devyā mahātapāḥ 
dhārayām āsa garbhaṃ tu śuciḥ sā munisattamāḥ // BrP_3.114

tato 'bhyupāgamad dityāṃ garbham ādhāya kaśyapaḥ 
rodhayan vai gaṇaṃ śreṣṭhaṃ devānām amitaujasam // BrP_3.115

tejaḥ saṃhṛtya durdharṣam avadhyam amarair api 
jagāma parvatāyaiva tapase saṃśitavratā // BrP_3.116

tasyāś caivāntaraprepsur abhavat pākaśāsanaḥ 
jāte varṣaśate cāsyā dadarśāntaram acyutaḥ // BrP_3.117

akṛtvā pādayoḥ śaucaṃ ditiḥ śayanam āviśat 
nidrāṃ cāhārayām āsa tasyāṃ kukṣiṃ praviśya saḥ // BrP_3.118

vajrapāṇis tato garbhaṃ saptadhā taṃ nyakṛntayat 
sa pāṭyamāno garbho 'tha vajreṇa praruroda ha // BrP_3.119

mā rodīr iti taṃ śakraḥ punaḥ punar athābravīt 
so 'bhavat saptadhā garbhas tam indro ruṣitaḥ punaḥ // BrP_3.120

ekaikaṃ saptadhā cakre vajreṇaivārikarṣaṇaḥ 
maruto nāma te devā babhūvur dvijasattamāḥ // BrP_3.121

yathoktaṃ vai maghavatā tathaiva maruto 'bhavan 
devāś caikonapañcāśat sahāyā vajrapāṇinaḥ // BrP_3.122

teṣām evaṃ pravṛttānāṃ bhūtānāṃ dvijasattamāḥ 
rocayan vai gaṇaśreṣṭhān devānām amitaujasām // BrP_3.123

nikāyeṣu nikāyeṣu hariḥ prādāt prajāpatīn 
kramaśas tāni rājyāni pṛthupūrvāṇi bho dvijāḥ // BrP_3.124

sa hariḥ puruṣo vīraḥ kṛṣṇo jiṣṇuḥ prajāpatiḥ 
parjanyas tapano 'nantas tasya sarvam idaṃ jagat // BrP_3.125

bhūtasargam imaṃ samyag jānato dvijasattamāḥ 
nāvṛttibhayam astīha paralokabhayaṃ kutaḥ // BrP_3.126

abhiṣicyādhirājendraṃ pṛthuṃ vaiṇyaṃ pitāmahaḥ 
tataḥ krameṇa rājyāni vyādeṣṭum upacakrame // BrP_4.1

dvijānāṃ vīrudhāṃ caiva nakṣatragrahayos tathā 
yajñānāṃ tapasāṃ caiva somaṃ rājye 'bhyaṣecayat // BrP_4.2

apāṃ tu varuṇaṃ rājye rājñāṃ vaiśravaṇaṃ patim 
ādityānāṃ tathā viṣṇuṃ vasūnām atha pāvakam // BrP_4.3

prajāpatīnāṃ dakṣaṃ tu marutām atha vāsavam 
daityānāṃ dānavānāṃ vai prahrādam amitaujasam // BrP_4.4

vaivasvataṃ pitṝṇāṃ ca yamaṃ rājye 'bhyaṣecayat 
yakṣāṇāṃ rākṣasānāṃ ca pārthivānāṃ tathaiva ca // BrP_4.5

sarvabhūtapiśācānāṃ girīśaṃ śūlapāṇinam 
śailānāṃ himavantaṃ ca nadīnām atha sāgaram // BrP_4.6

gandharvāṇām adhipatiṃ cakre citrarathaṃ prabhum 
nāgānāṃ vāsukiṃ cakre sarpāṇām atha takṣakam // BrP_4.7

vāraṇānāṃ tu rājānam airāvatam athādiśat 
uccaiḥśravasam aśvānāṃ garuḍaṃ caiva pakṣiṇām // BrP_4.8

mṛgāṇām atha śārdūlaṃ govṛṣaṃ tu gavāṃ patim 
vanaspatīnāṃ rājānaṃ plakṣam evābhyaṣecayat // BrP_4.9

evaṃ vibhajya rājyāni krameṇaiva pitāmahaḥ 
diśāṃ pālān atha tataḥ sthāpayām āsa sa prabhuḥ // BrP_4.10

pūrvasyāṃ diśi putraṃ tu vairājasya prajāpateḥ 
diśaḥ pālaṃ sudhanvānaṃ rājānaṃ so 'bhyaṣecayat // BrP_4.11

dakṣiṇasyāṃ diśi tathā kardamasya prajāpateḥ 
putraṃ śaṅkhapadaṃ nāma rājānaṃ so 'bhyaṣecayat // BrP_4.12

paścimasyāṃ diśi tathā rajasaḥ putram acyutam 
ketumantaṃ mahātmānaṃ rājānaṃ so 'bhyaṣecayat // BrP_4.13

tathā hiraṇyaromāṇaṃ parjanyasya prajāpateḥ 
udīcyāṃ diśi durdharṣaṃ rājānaṃ so 'bhyaṣecayat // BrP_4.14

tair iyaṃ pṛthivī sarvā saptadvīpā sapattanā 
yathāpradeśam adyāpi dharmeṇa pratipālyate // BrP_4.15

rājasūyābhiṣiktas tu pṛthur etair narādhipaiḥ 
vedadṛṣṭena vidhinā rājā rājye narādhipaḥ // BrP_4.16

tato manvantare 'tīte cākṣuṣe 'mitatejasi 
vaivasvatāya manave pṛthivyāṃ rājyam ādiśat // BrP_4.17

tasya vistaram ākhyāsye manor vaivasvatasya ha 
bhavatāṃ cānukūlyāya yadi śrotum ihecchatha 
mahad etad adhiṣṭhānaṃ purāṇe tad adhiṣṭhitam // BrP_4.18

vistareṇa pṛthor janma lomaharṣaṇa kīrtaya 
yathā mahātmanā tena dugdhā veyaṃ vasuṃdharā // BrP_4.19

yathā vāpi nṛbhir dugdhā yathā devair maharṣibhiḥ 
yathā daityaiś ca nāgaiś ca yathā yakṣair yathā drumaiḥ // BrP_4.20

yathā śailaiḥ piśācaiś ca gandharvaiś ca dvijottamaiḥ 
rākṣasaiś ca mahāsattvair yathā dugdhā vasuṃdharā // BrP_4.21

teṣāṃ pātraviśeṣāṃś ca vaktum arhasi suvrata 
vatsakṣīraviśeṣāṃś ca dogdhāraṃ cānupūrvaśaḥ // BrP_4.22

yasmāc ca kāraṇāt pāṇir veṇasya mathitaḥ purā 
kruddhair maharṣibhis tāta kāraṇaṃ tac ca kīrtaya // BrP_4.23

śṛṇudhvaṃ kīrtayiṣyāmi pṛthor vaiṇyasya vistaram 
ekāgrāḥ prayatāś caiva puṇyārthaṃ vai dvijarṣabhāḥ // BrP_4.24

nāśuceḥ kṣudramanaso nāśiṣyasyāvratasya ca 
kīrtayeyam idaṃ viprāḥ kṛtaghnāyāhitāya ca // BrP_4.25

svargyaṃ yaśasyam āyuṣyaṃ dhanyaṃ vedaiś ca saṃmitam 
rahasyam ṛṣibhiḥ proktaṃ śṛṇudhvaṃ vai yathātatham // BrP_4.26

yaś cemaṃ kīrtayen nityaṃ pṛthor vaiṇyasya vistaram 
brāhmaṇebhyo namaskṛtya na sa śocet kṛtākṛtam // BrP_4.27

āsīd dharmasya saṃgoptā pūrvam atrisamaḥ prabhuḥ 
atrivaṃśe samutpannas tv aṅgo nāma prajāpatiḥ // BrP_4.28

tasya putro 'bhavad veṇo nātyarthaṃ dharmakovidaḥ 
jāto mṛtyusutāyāṃ vai sunīthāyāṃ prajāpatiḥ // BrP_4.29

sa mātāmahadoṣeṇa tena kālātmajātmajaḥ 
svadharmaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā kāmalobheṣv avartata // BrP_4.30

maryādāṃ bhedayām āsa dharmopetāṃ sa pārthivaḥ 
vedadharmān atikramya so 'dharmanirato 'bhavat // BrP_4.31

niḥsvādhyāyavaṣaṭkārāḥ prajās tasmin prajāpatau 
pravṛttaṃ na papuḥ somaṃ hutaṃ yajñeṣu devatāḥ // BrP_4.32

na yaṣṭavyaṃ na hotavyam iti tasya prajāpateḥ 
āsīt pratijñā krūreyaṃ vināśe pratyupasthite // BrP_4.33

aham ijyaś ca yaṣṭā ca yajñaś ceti bhṛgūdvaha 
mayi yajño vidhātavyo mayi hotavyam ity api // BrP_4.34

tam atikrāntamaryādam ādadānam asāṃpratam 
ūcur maharṣayaḥ sarve marīcipramukhās tadā // BrP_4.35

vayaṃ dīkṣāṃ pravekṣyāmaḥ saṃvatsaragaṇān bahūn 
adharmaṃ kuru mā veṇa eṣa dharmaḥ sanātanaḥ // BrP_4.36

nidhane 'treḥ prasūtas tvaṃ prajāpatir asaṃśayam 
prajāś ca pālayiṣye 'ham itīha samayaḥ kṛtaḥ // BrP_4.37

tāṃs tathā bruvataḥ sarvān maharṣīn abravīt tadā 
veṇaḥ prahasya durbuddhir imam artham anarthavit // BrP_4.38

sraṣṭā dharmasya kaś cānyaḥ śrotavyaṃ kasya vā mayā 
śrutavīryatapaḥsatyair mayā vā kaḥ samo bhuvi // BrP_4.39

prabhavaṃ sarvabhūtānāṃ dharmāṇāṃ ca viśeṣataḥ 
saṃmūḍhā na vidur nūnaṃ bhavanto māṃ vicetasaḥ // BrP_4.40

icchan daheyaṃ pṛthivīṃ plāvayeyaṃ jalais tathā 
dyāṃ vai bhuvaṃ ca rundheyaṃ nātra kāryā vicāraṇā // BrP_4.41

yadā na śakyate mohād avalepāc ca pārthivaḥ 
apanetuṃ tadā veṇas tataḥ kruddhā maharṣayaḥ // BrP_4.42

taṃ nigṛhya mahātmāno visphurantaṃ mahābalam 
tato 'sya savyam ūruṃ te mamanthur jātamanyavaḥ // BrP_4.43

tasmin nimathyamāne vai rājña ūrau tu jajñivān 
hrasvo 'timātraḥ puruṣaḥ kṛṣṇaś ceti babhūva ha // BrP_4.44

sa bhītaḥ prāñjalir bhūtvā tasthivān dvijasattamāḥ 
tam atrir vihvalaṃ dṛṣṭvā niṣīdety abravīt tadā // BrP_4.45

niṣādavaṃśakartāsau babhūva vadatāṃ varāḥ 
dhīvarān asṛjac cāpi veṇakalmaṣasaṃbhavān // BrP_4.46

ye cānye vindhyanilayās tathā parvatasaṃśrayāḥ 
adharmarucayo viprās te tu vai veṇakalmaṣāḥ // BrP_4.47

tataḥ punar mahātmānaḥ pāṇiṃ veṇasya dakṣiṇam 
araṇīm iva saṃrabdhā mamanthur jātamanyavaḥ // BrP_4.48

pṛthus tasmāt samutpannaḥ karāj jvalanasaṃnibhaḥ 
dīpyamānaḥ svavapuṣā sākṣād agnir iva jvalan // BrP_4.49

atha so 'jagavaṃ nāma dhanur gṛhya mahāravam 
śarāṃś ca divyān rakṣārthaṃ kavacaṃ ca mahāprabham // BrP_4.50

tasmiñ jāte 'tha bhūtāni saṃprahṛṣṭāni sarvaśaḥ 
samāpetur mahābhāgā veṇas tu tridivaṃ yayau // BrP_4.51

samutpannena bho viprāḥ satputreṇa mahātmanā 
trātaḥ sa puruṣavyāghraḥ puṃnāmno narakāt tadā // BrP_4.52

taṃ samudrāś ca nadyaś ca ratnāny ādāya sarvaśaḥ 
toyāni cābhiṣekārthaṃ sarva evopatasthire // BrP_4.53

pitāmahaś ca bhagavān devair āṅgirasaiḥ saha 
sthāvarāṇi ca bhūtāni jaṅgamāni ca sarvaśaḥ // BrP_4.54

samāgamya tadā vaiṇyam abhyaṣiñcan narādhipam 
mahatā rājarājena prajās tenānurañjitāḥ // BrP_4.55

so 'bhiṣikto mahātejā vidhivad dharmakovidaiḥ 
ādhirājye tadā rājñāṃ pṛthur vaiṇyaḥ pratāpavān // BrP_4.56

pitrāparañjitās tasya prajās tenānurañjitāḥ 
anurāgāt tatas tasya nāma rājābhyajāyata // BrP_4.57

āpas tastambhire tasya samudram abhiyāsyataḥ 
parvatāś ca dadur mārgaṃ dhvajabhaṅgaś ca nābhavat // BrP_4.58

akṛṣṭapacyā pṛthivī sidhyanty annāni cintanāt 
sarvakāmadughā gāvaḥ puṭake puṭake madhu // BrP_4.59

etasminn eva kāle tu yajñe paitāmahe śubhe 
sūtaḥ sūtyāṃ samutpannaḥ sautye 'hani mahāmatiḥ // BrP_4.60

tasminn eva mahāyajñe jajñe prājño 'tha māgadhaḥ 
pṛthoḥ stavārthaṃ tau tatra samāhūtau maharṣibhiḥ // BrP_4.61

tāv ūcur ṛṣayaḥ sarve stūyatām eṣa pārthivaḥ 
karmaitad anurūpaṃ vāṃ pātraṃ cāyaṃ narādhipaḥ // BrP_4.62

tāv ūcatus tadā sarvāṃs tān ṛṣīn sūtamāgadhau 
āvāṃ devān ṛṣīṃś caiva prīṇayāvaḥ svakarmabhiḥ // BrP_4.63

na cāsya vidmo vai karma nāma vā lakṣaṇaṃ yaśaḥ 
stotraṃ yenāsya kuryāva rājñas tejasvino dvijāḥ // BrP_4.64

ṛṣibhis tau niyuktau tu bhaviṣyaiḥ stūyatām iti 
yāni karmāṇi kṛtavān pṛthuḥ paścān mahābalaḥ // BrP_4.65

tataḥ prabhṛti vai loke staveṣu munisattamāḥ 
āśīrvādāḥ prayujyante sūtamāgadhabandibhiḥ // BrP_4.66

tayoḥ stavānte suprītaḥ pṛthuḥ prādāt prajeśvaraḥ 
anūpadeśaṃ sūtāya magadhaṃ māgadhāya ca // BrP_4.67

taṃ dṛṣṭvā paramaprītāḥ prajāḥ procur manīṣiṇaḥ 
vṛttīnām eṣa vo dātā bhaviṣyati narādhipaḥ // BrP_4.68

tato vaiṇyaṃ mahātmānaṃ prajāḥ samabhidudruvuḥ 
tvaṃ no vṛttiṃ vidhatsveti maharṣivacanāt tadā // BrP_4.69

so 'bhidrutaḥ prajābhis tu prajāhitacikīrṣayā 
dhanur gṛhya pṛṣatkāṃś ca pṛthivīm ādravad balī // BrP_4.70

tato vaiṇyabhayatrastā gaur bhūtvā prādravan mahī 
tāṃ pṛthur dhanur ādāya dravantīm anvadhāvata // BrP_4.71

sā lokān brahmalokādīn gatvā vaiṇyabhayāt tadā 
pradadarśāgrato vaiṇyaṃ pragṛhītaśarāsanam // BrP_4.72

jvaladbhir niśitair bāṇair dīptatejasam antataḥ 
mahāyogaṃ mahātmānaṃ durdharṣam amarair api // BrP_4.73

alabhantī tu sā trāṇaṃ vaiṇyam evānvapadyata 
kṛtāñjalipuṭā bhūtvā pūjyā lokais tribhis tadā // BrP_4.74

uvāca vaiṇyaṃ nādharmaṃ strīvadhe paripaśyasi 
kathaṃ dhārayitā cāsi prajā rājan vinā mayā // BrP_4.75

mayi lokāḥ sthitā rājan mayedaṃ dhāryate jagat 
madvināśe vinaśyeyuḥ prajāḥ pārthiva viddhi tat // BrP_4.76

na mām arhasi hantuṃ vai śreyaś cet tvaṃ cikīrṣasi 
prajānāṃ pṛthivīpāla śṛṇu cedaṃ vaco mama // BrP_4.77

upāyataḥ samārabdhāḥ sarve sidhyanty upakramāḥ 
upāyaṃ paśya yena tvaṃ dhārayethāḥ prajām imām // BrP_4.78

hatvāpi māṃ na śaktas tvaṃ prajānāṃ poṣaṇe nṛpa 
anukūlā bhaviṣyāmi yaccha kopaṃ mahāmate // BrP_4.79

avadhyāṃ ca striyaṃ prāhus tiryagyonigateṣv api 
yady evaṃ pṛthivīpāla na dharmaṃ tyaktum arhasi // BrP_4.80

evaṃ bahuvidhaṃ vākyaṃ śrutvā rājā mahāmanāḥ 
kopaṃ nigṛhya dharmātmā vasudhām idam abravīt // BrP_4.81

ekasyārthe tu yo hanyād ātmano vā parasya vā 
bahūn vā prāṇino 'nantaṃ bhavet tasyeha pātakam // BrP_4.82

sukham edhanti bahavo yasmiṃs tu nihate 'śubhe 
tasmin hate nāsti bhadre pātakaṃ copapātakam // BrP_4.83

so 'haṃ prajānimittaṃ tvāṃ haniṣyāmi vasuṃdhare 
yadi me vacanān nādya kariṣyasi jagaddhitam // BrP_4.84

tvāṃ nihatyādya bāṇena macchāsanaparāṅmukhīm 
ātmānaṃ prathayitvāhaṃ prajā dhārayitā svayam // BrP_4.85

sā tvaṃ śāsanam āsthāya mama dharmabhṛtāṃ vare 
saṃjīvaya prajāḥ sarvāḥ samarthā hy asi dhāraṇe // BrP_4.86

duhitṛtvaṃ ca me gaccha tata enam ahaṃ śaram 
niyaccheyaṃ tvadvadhārtham udyantaṃ ghoradarśanam // BrP_4.87

sarvam etad ahaṃ vīra vidhāsyāmi na saṃśayaḥ 
vatsaṃ tu mama saṃpaśya kṣareyaṃ yena vatsalā // BrP_4.88

samāṃ ca kuru sarvatra māṃ tvaṃ dharmabhṛtāṃ vara 
yathā visyandamānaṃ me kṣīraṃ sarvatra bhāvayet // BrP_4.89

tata utsārayām āsa śailāñ śatasahasraśaḥ 
dhanuṣkoṭyā tadā vaiṇyas tena śailā vivardhitāḥ // BrP_4.90

nahi pūrvavisarge vai viṣame pṛthivītale 
saṃvibhāgaḥ purāṇāṃ vā grāmāṇāṃ vābhavat tadā // BrP_4.91

na sasyāni na gorakṣyaṃ na kṛṣir na vaṇikpathaḥ 
naiva satyānṛtaṃ cāsīn na lobho na ca matsaraḥ // BrP_4.92

vaivasvate 'ntare tasmin sāṃprataṃ samupasthite 
vaiṇyāt prabhṛti vai viprāḥ sarvasyaitasya saṃbhavaḥ // BrP_4.93

yatra yatra samaṃ tv asyā bhūmer āsīt tadā dvijāḥ 
tatra tatra prajāḥ sarvā nivāsaṃ samarocayan // BrP_4.94

āhāraḥ phalamūlāni prajānām abhavat tadā 
kṛcchreṇa mahatā yukta ity evam anuśuśruma // BrP_4.95

sa kalpayitvā vatsaṃ tu manuṃ svāyaṃbhuvaṃ prabhum 
svapāṇau puruṣavyāghro dudoha pṛthivīṃ tataḥ // BrP_4.96

sasyajātāni sarvāṇi pṛthur vaiṇyaḥ pratāpavān 
tenānnena prajāḥ sarvā vartante 'dyāpi sarvaśaḥ // BrP_4.97

ṛṣayaś ca tadā devāḥ pitaro 'tha sarīsṛpāḥ 
daityā yakṣāḥ puṇyajanā gandharvāḥ parvatā nagāḥ // BrP_4.98

ete purā dvijaśreṣṭhā duduhur dharaṇīṃ kila 
kṣīraṃ vatsaś ca pātraṃ ca teṣāṃ dogdhā pṛthak pṛthak // BrP_4.99

ṛṣīṇām abhavat somo vatso dogdhā bṛhaspatiḥ 
kṣīraṃ teṣāṃ tapo brahma pātraṃ chandāṃsi bho dvijāḥ // BrP_4.100

devānāṃ kāñcanaṃ pātraṃ vatsas teṣāṃ śatakratuḥ 
kṣīram ojaskaraṃ caiva dogdhā ca bhagavān raviḥ // BrP_4.101

pitṝṇāṃ rājataṃ pātraṃ yamo vatsaḥ pratāpavān 
antakaś cābhavad dogdhā kṣīraṃ teṣāṃ sudhā smṛtā // BrP_4.102

nāgānāṃ takṣako vatsaḥ pātraṃ cālābusaṃjñakam 
dogdhā tv airāvato nāgas teṣāṃ kṣīraṃ viṣaṃ smṛtam // BrP_4.103

asurāṇāṃ madhur dogdhā kṣīraṃ māyāmayaṃ smṛtam 
virocanas tu vatso 'bhūd āyasaṃ pātram eva ca // BrP_4.104

yakṣāṇām āmapātraṃ tu vatso vaiśravaṇaḥ prabhuḥ 
dogdhā rajatanābhas tu kṣīrāntardhānam eva ca // BrP_4.105

sumālī rākṣasendrāṇāṃ vatsaḥ kṣīraṃ ca śoṇitam 
dogdhā rajatanābhas tu kapālaṃ pātram eva ca // BrP_4.106

gandharvāṇāṃ citraratho vatsaḥ pātraṃ ca paṅkajam 
dogdhā ca suruciḥ kṣīraṃ teṣāṃ gandhaḥ śuciḥ smṛtaḥ // BrP_4.107

śailaṃ pātraṃ parvatānāṃ kṣīraṃ ratnauṣadhīs tathā 
vatsas tu himavān āsīd dogdhā merur mahāgiriḥ // BrP_4.108

plakṣo vatsas tu vṛkṣāṇāṃ dogdhā śālas tu puṣpitaḥ 
pālāśapātraṃ kṣīraṃ ca cchinnadagdhaprarohaṇam // BrP_4.109

seyaṃ dhātrī vidhātrī ca pāvanī ca vasuṃdharā 
carācarasya sarvasya pratiṣṭhā yonir eva ca // BrP_4.110

sarvakāmadughā dogdhrī sarvasasyaprarohaṇī 
āsīd iyaṃ samudrāntā medinī pariviśrutā // BrP_4.111

madhukaiṭabhayoḥ kṛtsnā medasā samabhiplutā 
teneyaṃ medinī devī ucyate brahmavādibhiḥ // BrP_4.112

tato 'bhyupagamād rājñaḥ pṛthor vaiṇyasya bho dvijāḥ 
duhitṛtvam anuprāptā devī pṛthvīti cocyate // BrP_4.113

pṛthunā pravibhaktā ca śodhitā ca vasuṃdharā 
sasyākaravatī sphītā purapattanaśālinī // BrP_4.114

evaṃprabhāvo vaiṇyaḥ sa rājāsīd rājasattamaḥ 
namasyaś caiva pūjyaś ca bhūtagrāmair na saṃśayaḥ // BrP_4.115

brāhmaṇaiś ca mahābhāgair vedavedāṅgapāragaiḥ 
pṛthur eva namaskāryo brahmayoniḥ sanātanaḥ // BrP_4.116

pārthivaiś ca mahābhāgaiḥ pārthivatvam ihecchubhiḥ 
ādirājo namaskāryaḥ pṛthur vaiṇyaḥ pratāpavān // BrP_4.117

yodhair api ca vikrāntaiḥ prāptukāmair jayaṃ yudhi 
ādirājo namaskāryo yodhānāṃ prathamo nṛpaḥ // BrP_4.118

yo hi yoddhā raṇaṃ yāti kīrtayitvā pṛthuṃ nṛpam 
sa ghorarūpāt saṃgrāmāt kṣemī bhavati kīrtimān // BrP_4.119

vaiśyair api ca vittāḍhyair vaiśyavṛttividhāyibhiḥ 
pṛthur eva namaskāryo vṛttidātā mahāyaśāḥ // BrP_4.120

tathaiva śūdraiḥ śucibhis trivarṇaparicāribhiḥ 
pṛthur eva namaskāryaḥ śreyaḥ param ihepsubhiḥ // BrP_4.121

ete vatsaviśeṣāś ca dogdhāraḥ kṣīram eva ca 
pātrāṇi ca mayoktāni kiṃ bhūyo varṇayāmi vaḥ // BrP_4.122

manvantarāṇi sarvāṇi vistareṇa mahāmate 
teṣāṃ pūrvavisṛṣṭiṃ ca lomaharṣaṇa kīrtaya // BrP_5.1

yāvanto manavaś caiva yāvantaṃ kālam eva ca 
manvantarāṇi bhoḥ sūta śrotum icchāma tattvataḥ // BrP_5.2

na śakyo vistaro viprā vaktuṃ varṣaśatair api 
manvantarāṇāṃ sarveṣāṃ saṃkṣepāc chṛṇuta dvijāḥ // BrP_5.3

svāyaṃbhuvo manuḥ pūrvaṃ manuḥ svārociṣas tathā 
uttamas tāmasaś caiva raivataś cākṣuṣas tathā // BrP_5.4

vaivasvataś ca bho viprāḥ sāṃprataṃ manur ucyate 
sāvarṇiś ca manus tadvad raibhyo raucyas tathaiva ca // BrP_5.5

tathaiva merusāvarṇyaś catvāro manavaḥ smṛtāḥ 
atītā vartamānāś ca tathaivānāgatā dvijāḥ // BrP_5.6

kīrtitā manavas tubhyaṃ mayaivaite yathā śrutāḥ 
ṛṣīṃs tv eṣāṃ pravakṣyāmi putrān devagaṇāṃs tathā // BrP_5.7

marīcir atrir bhagavān aṅgirāḥ pulahaḥ kratuḥ 
pulastyaś ca vasiṣṭhaś ca saptaite brahmaṇaḥ sutāḥ // BrP_5.8

uttarasyāṃ diśi tathā dvijāḥ saptarṣayas tathā 
āgniidhraś cāgnibāhuś ca medhyo medhātithir vasuḥ // BrP_5.9

jyotiṣmān dyutimān havyaḥ savalaḥ putrasaṃjñakaḥ 
manoḥ svāyaṃbhuvasyaite daśa putrā mahaujasaḥ // BrP_5.10

etad vai prathamaṃ viprā manvantaram udāhṛtam 
aurvo vasiṣṭhaputraś ca stambaḥ kaśyapa eva ca // BrP_5.11

prāṇo bṛhaspatiś caiva datto 'triccyavanas tathā 
ete maharṣayo viprā vāyuproktā mahāvratāḥ // BrP_5.12

devāś ca tuṣitā nāma smṛtāḥ svārociṣe 'ntare 
havighnaḥ sukṛtir jyotir āpo mūrtir api smṛtaḥ // BrP_5.13

pratītaś ca nabhasyaś ca nabha ūrjas tathaiva ca 
svārociṣasya putrās te manor viprā mahātmanaḥ // BrP_5.14

kīrtitāḥ pṛthivīpālā mahāvīryaparākramāḥ 
dvitīyam etat kathitaṃ viprā manvantaraṃ mayā // BrP_5.15

idaṃ tṛtīyaṃ vakṣyāmi tad budhyadhvaṃ dvijottamāḥ 
vasiṣṭhaputrāḥ saptāsan vāsiṣṭhā iti viśrutāḥ // BrP_5.16

hiraṇyagarbhasya sutā ūrjā jātāḥ sutejasaḥ 
ṛṣayo 'tra mayā proktāḥ kīrtyamānān nibodhata // BrP_5.17

auttameyān muniśreṣṭhā daśa putrān manor imān 
iṣa ūrjas tanūrjas tu madhur mādhava eva ca // BrP_5.18

śuciḥ śukraḥ sahaś caiva nabhasyo nabha eva ca 
bhānavas tatra devāś ca manvantaram udāhṛtam // BrP_5.19

manvantaraṃ caturthaṃ vaḥ kathayiṣyāmi sāṃpratam 
kāvyaḥ pṛthus tathaivāgnir jahnur dhātā dvijottamāḥ // BrP_5.20

kapīvān akapīvāṃś ca tatra saptarṣayo dvijāḥ 
purāṇe kīrtitā viprāḥ putrāḥ pautrāś ca bho dvijāḥ // BrP_5.21

tathā devagaṇāś caiva tāmasasyāntare manoḥ 
dyutis tapasyaḥ sutapās tapobhūtaḥ sanātanaḥ // BrP_5.22

taporatir akalmāṣas tanvī dhanvī paraṃtapaḥ 
tāmasasya manor ete daśa putrāḥ prakīrtitāḥ // BrP_5.23

vāyuproktā muniśreṣṭhāś caturthaṃ caitad antaram 
devabāhur yadudhraś ca munir vedaśirās tathā // BrP_5.24

hiraṇyaromā parjanya ūrdhvabāhuś ca somajaḥ 
satyanetras tathātreya ete saptarṣayo 'pare // BrP_5.25

devāś cābhūtarajasas tathā prakṛtayaḥ smṛtāḥ 
vāriplavaś ca raibhyaś ca manor antaram ucyate // BrP_5.26

atha putrān imāṃs tasya budhyadhvaṃ gadato mama 
dhṛtimān avyayo yuktas tattvadarśī nirutsukaḥ // BrP_5.27

āraṇyaś ca prakāśaś ca nirmohaḥ satyavāk kṛtī 
raivatasya manoḥ putrāḥ pañcamaṃ caitad antaram // BrP_5.28

ṣaṣṭhaṃ tu saṃpravakṣyāmi tad budhyadhvaṃ dvijottamāḥ 
bhṛgur nabho vivasvāṃś ca sudhāmā virajās tathā // BrP_5.29

atināmā sahiṣṇuś ca saptaite ca maharṣayaḥ 
cākṣuṣasyāntare viprā manor devās tv ime smṛtāḥ // BrP_5.30

ābālaprathitās te vai pṛthaktvena divaukasaḥ 
lekhāś ca nāmato viprāḥ pañca devagaṇāḥ smṛtāḥ // BrP_5.31

ṛṣer aṅgirasaḥ putrā mahātmāno mahaujasaḥ 
nāḍvaleyā muniśreṣṭhā daśa putrās tu viśrutāḥ // BrP_5.32

ruruprabhṛtayo viprāś cākṣuṣasyāntare manoḥ 
ṣaṣṭhaṃ manvantaraṃ proktaṃ saptamaṃ tu nibodhata // BrP_5.33

atrir vasiṣṭho bhagavān kaśyapaś ca mahān ṛṣiḥ 
gautamo 'tha bharadvājo viśvāmitras tathaiva ca // BrP_5.34

tathaiva putro bhagavān ṛcīkasya mahātmanaḥ 
saptamo jamadagniś ca ṛṣayaḥ sāṃprataṃ divi // BrP_5.35

sādhyā rudrāś ca viśve ca vasavo marutas tathā 
ādityāś cāśvinau cāpi devau vaivasvatau smṛtau // BrP_5.36

manor vaivasvatasyaite vartante sāṃprate 'ntare 
ikṣvākupramukhāś caiva daśa putrā mahātmanaḥ // BrP_5.37

eteṣāṃ kīrtitānāṃ tu maharṣīṇāṃ mahaujasām 
teṣāṃ putrāś ca pautrāś ca dikṣu sarvāsu bho dvijāḥ // BrP_5.38

manvantareṣu sarveṣu prāg āsan sapta saptakāḥ 
loke dharmavyavasthārthaṃ lokasaṃrakṣaṇāya ca // BrP_5.39

manvantare vyatikrānte catvāraḥ saptakā gaṇāḥ 
kṛtvā karma divaṃ yānti brahmalokam anāmayam // BrP_5.40

tato 'nye tapasā yuktāḥ sthānaṃ tat pūrayanty uta 
atītā vartamānāś ca krameṇaitena bho dvijāḥ // BrP_5.41

anāgatāś ca saptaite smṛtā divi maharṣayaḥ 
manor antaram āsādya sāvarṇasyeha bho dvijāḥ // BrP_5.42

rāmo vyāsas tathātreyo dīptimanto bahuśrutāḥ 
bhāradvājas tathā drauṇir aśvatthāmā mahādyutiḥ // BrP_5.43

gautamaś cājaraś caiva śaradvān nāma gautamaḥ 
kauśiko gālavaś caiva aurvaḥ kāśyapa eva ca // BrP_5.44

ete sapta mahātmāno bhaviṣyā munisattamāḥ 
vairī caivādhvarīvāṃś ca śamano dhṛtimān vasuḥ // BrP_5.45

ariṣṭaś cāpy adhṛṣṭaś ca vājī sumatir eva ca 
sāvarṇasya manoḥ putrā bhaviṣyā munisattamāḥ // BrP_5.46

eteṣāṃ kalyam utthāya kīrtanāt sukham edhate 
yaśaś cāpnoti sumahad āyuṣmāṃś ca bhaven naraḥ // BrP_5.47

etāny uktāni bho viprāḥ sapta sapta ca tattvataḥ 
manvantarāṇi saṃkṣepāc chṛṇutānāgatāny api // BrP_5.48

sāvarṇā manavo viprāḥ pañca tāṃś ca nibodhata 
eko vaivasvatas teṣāṃ catvāras tu prajāpateḥ // BrP_5.49

parameṣṭhisutā viprā merusāvarṇyatāṃ gatāḥ 
dakṣasyaite hi dauhitrāḥ priyāyās tanayā nṛpāḥ // BrP_5.50

mahatā tapasā yuktā merupṛṣṭhe mahaujasaḥ 
ruceḥ prajāpateḥ putro raucyo nāma manuḥ smṛtaḥ // BrP_5.51

bhūtyāṃ cotpādito devyāṃ bhautyo nāma ruceḥ sutaḥ 
anāgatāś ca saptaite kalpe 'smin manavaḥ smṛtāḥ // BrP_5.52

tair iyaṃ pṛthivī sarvā saptadvīpā sapattanā 
pūrṇaṃ yugasahasraṃ tu paripālyā dvijottamāḥ // BrP_5.53

prajāpatiś ca tapasā saṃhāraṃ teṣu nityaśaḥ 
yugāni saptatis tāni sāgrāṇi kathitāni ca // BrP_5.54

kṛtatretādiyuktāni manor antaram ucyate 
caturdaśaite manavaḥ kathitāḥ kīrtivardhanāḥ // BrP_5.55

vedeṣu sapurāṇeṣu sarveṣu prabhaviṣṇavaḥ 
prajānāṃ patayo viprā dhanyam eṣāṃ prakīrtanam // BrP_5.56

manvantareṣu saṃhārāḥ saṃhārānteṣu saṃbhavāḥ 
na śakyate 'ntas teṣāṃ vai vaktuṃ varṣaśatair api // BrP_5.57

visargasya prajānāṃ vai saṃhārasya ca bho dvijāḥ 
manvantareṣu saṃhārāḥ śrūyante dvijasattamāḥ // BrP_5.58

saśeṣās tatra tiṣṭhanti devāḥ saptarṣibhiḥ saha 
tapasā brahmacaryeṇa śrutena ca samanvitāḥ // BrP_5.59

pūrṇe yugasahasre tu kalpo niḥśeṣa ucyate 
tatra bhūtāni sarvāṇi dagdhāny ādityaraśmibhiḥ // BrP_5.60

brahmāṇam agrataḥ kṛtvā sahādityagaṇair dvijāḥ 
praviśanti suraśreṣṭhaṃ harinārāyaṇaṃ prabhum // BrP_5.61

sraṣṭāraṃ sarvabhūtānāṃ kalpānteṣu punaḥ punaḥ 
avyaktaḥ śāśvato devas tasya sarvam idaṃ jagat // BrP_5.62

atra vaḥ kīrtayiṣyāmi manor vaivasvatasya vai 
visargaṃ muniśārdūlāḥ sāṃpratasya mahādyuteḥ // BrP_5.63

atra vaṃśaprasaṅgena kathyamānaṃ purātanam 
yatrotpanno mahātmā sa harir vṛṣṇikule prabhuḥ // BrP_5.64

vivasvān kaśyapāj jajñe dākṣāyaṇyāṃ dvijottamāḥ 
tasya bhāryābhavat saṃjñā tvāṣṭrī devī vivasvataḥ // BrP_6.1

sureśvarīti vikhyātā triṣu lokeṣu bhāvinī 
sā vai bhāryā bhagavato mārtaṇḍasya mahātmanaḥ // BrP_6.2

bhartṛrūpeṇa nātuṣyad rūpayauvanaśālinī 
saṃjñā nāma sutapasā sudīptena samanvitā // BrP_6.3

ādityasya hi tad rūpaṃ maṇḍalasya sutejasā 
gātreṣu paridagdhaṃ vai nātikāntam ivābhavat // BrP_6.4

na khalv ayaṃ mṛto 'ṇḍasya iti snehād abhāṣata 
ajānan kāśyapas tasmān mārtaṇḍa iti cocyate // BrP_6.5

tejas tv abhyadhikaṃ tasya nityam eva vivasvataḥ 
yenātitāpayām āsa trīṃl lokān kaśyapātmajaḥ // BrP_6.6

trīṇy apatyāni bho viprāḥ saṃjñāyāṃ tapatāṃ varaḥ 
ādityo janayām āsa kanyāṃ dvau ca prajāpatī // BrP_6.7

manur vaivasvataḥ pūrvaṃ śrāddhadevaḥ prajāpatiḥ 
yamaś ca yamunā caiva yamajau saṃbabhūvatuḥ // BrP_6.8

śyāmavarṇaṃ tu tad rūpaṃ saṃjñā dṛṣṭvā vivasvataḥ 
asahantī tu svāṃ chāyāṃ savarṇāṃ nirmame tataḥ // BrP_6.9

māyāmayī tu sā saṃjñā tasyāṃ chāyāsamutthitām 
prāñjaliḥ praṇatā bhūtvā chāyā saṃjñāṃ dvijottamāḥ // BrP_6.10

uvāca kiṃ mayā kāryaṃ kathayasva śucismite 
sthitāsmi tava nirdeśe śādhi māṃ varavarṇini // BrP_6.11

ahaṃ yāsyāmi bhadraṃ te svam eva bhavanaṃ pituḥ 
tvayaiva bhavane mahyaṃ vastavyaṃ nirviśaṅkayā // BrP_6.12

imau ca bālakau mahyaṃ kanyā ceyaṃ sumadhyamā 
saṃbhāvyās te na cākhyeyam idaṃ bhagavate kvacit // BrP_6.13

ā kacagrahaṇād devi ā śāpān naiva karhicit 
ākhyāsyāmi namas tubhyaṃ gaccha devi yathāsukham // BrP_6.14

samādiśya savarṇāṃ tu tathety uktā tayā ca sā 
tvaṣṭuḥ samīpam agamad vrīḍiteva tapasvinī // BrP_6.15

pituḥ samīpagā sā tu pitrā nirbhartsitā śubhā 
bhartuḥ samīpaṃ gaccheti niyuktā ca punaḥ punaḥ // BrP_6.16

āgacchad vaḍavā bhūtvā ācchādya rūpam aninditā 
kurūn athottarān gatvā tṛṇāny atha cacāra ha // BrP_6.17

dvitīyāyāṃ tu saṃjñāyāṃ saṃjñeyam iti cintayan 
ādityo janayām āsa putram ātmasamaṃ tadā // BrP_6.18

pūrvajasya manor viprāḥ sadṛśo 'yam iti prabhuḥ 
manur evābhavan nāmnā sāvarṇa iti cocyate // BrP_6.19

dvitīyo yaḥ sutas tasyāḥ sa vijñeyaḥ śanaiścaraḥ 
saṃjñā tu pārthivī viprāḥ svasya putrasya vai tadā // BrP_6.20

cakārābhyadhikaṃ snehaṃ na tathā pūrvajeṣu vai 
manus tasyāḥ kṣamat tat tu yamas tasyā na cakṣame // BrP_6.21

sa vai roṣāc ca bālyāc ca bhāvino 'rthasya vānagha 
padā saṃtarjayām āsa saṃjñāṃ vaivasvato yamaḥ // BrP_6.22

taṃ śaśāpa tataḥ krodhāt sāvarṇajananī tadā 
caraṇaḥ patatām eṣa taveti bhṛśaduḥkhitā // BrP_6.23

yamas tu tat pituḥ sarvaṃ prāñjaliḥ pratyavedayat 
bhṛśaṃ śāpabhayodvignaḥ saṃjñāvākyair viśaṅkitaḥ // BrP_6.24

śāpo 'yaṃ vinivarteta provāca pitaraṃ dvijāḥ 
mātrā snehena sarveṣu vartitavyaṃ suteṣu vai // BrP_6.25

seyam asmān apāsyeha vivasvan saṃbubhūṣati 
tasyāṃ mayodyataḥ pādo na tu dehe nipātitaḥ // BrP_6.26

bālyād vā yadi vā laulyān mohāt tat kṣantum arhasi 
śapto 'ham asmi lokeśa jananyā tapatāṃ vara 
tava prasādāc caraṇo na paten mama gopate // BrP_6.27

asaṃśayaṃ putra mahad bhaviṣyaty atra kāraṇam 
yena tvām āviśat krodho dharmajñaṃ satyavādinam // BrP_6.28

na śakyam etan mithyā tu kartuṃ mātṛvacas tava 
kṛmayo māṃsam ādāya yāsyanty avanim eva ca // BrP_6.29

kṛtam evaṃ vacas tathyaṃ mātus tava bhaviṣyati 
śāpasya parihāreṇa tvaṃ ca trāto bhaviṣyasi // BrP_6.30

ādityaś cābravīt saṃjñāṃ kimarthaṃ tanayeṣu vai 
tulyeṣv abhyadhikaḥ sneha ekasmin kriyate tvayā // BrP_6.31

sā tat pariharantī tu nācacakṣe vivasvate 
sa cātmānaṃ samādhāya yogāt tathyam apaśyata // BrP_6.32

tāṃ śaptukāmo bhagavān nāśapan munisattamāḥ 
mūrdhajeṣu nijagrāha sa tu tāṃ munisattamāḥ // BrP_6.33

tataḥ sarvaṃ yathāvṛttam ācacakṣe vivasvate 
vivasvān atha tac chrutvā kruddhas tvaṣṭāram abhyagāt // BrP_6.34

dṛṣṭvā tu taṃ yathānyāyam arcayitvā vibhāvasum 
nirdagdhukāmaṃ roṣeṇa sāntvayām āsa vai tadā // BrP_6.35

tavātitejasāviṣṭam idaṃ rūpaṃ na śobhate 
asahantī ca saṃjñā sā vane carati śāḍvale // BrP_6.36

draṣṭā hi tāṃ bhavān adya svāṃ bhāryāṃ śubhacāriṇīm 
ślāghyāṃ yogabalopetāṃ yogam āsthāya gopate // BrP_6.37

anukūlaṃ tu te deva yadi syān mama saṃmatam 
rūpaṃ nirvartayāmy adya tava kāntam ariṃdama // BrP_6.38

tato 'bhyupagamāt tvaṣṭā mārtaṇḍasya vivasvataḥ 
bhramim āropya tat tejaḥ śātayām āsa bho dvijāḥ // BrP_6.39

tato nirbhāsitaṃ rūpaṃ tejasā saṃhatena vai 
kāntāt kāntataraṃ draṣṭum adhikaṃ śuśubhe tadā // BrP_6.40

dadarśa yogam āsthāya svāṃ bhāryāṃ vaḍavāṃ tataḥ 
adhṛṣyāṃ sarvabhūtānāṃ tejasā niyamena ca // BrP_6.41

vaḍavāvapuṣā viprāś carantīm akutobhayām 
so 'śvarūpeṇa bhagavāṃs tāṃ mukhe samabhāvayat // BrP_6.42

maithunāya viceṣṭantīṃ parapuṃso 'vaśaṅkayā 
sā tan niravamac chukraṃ nāsikābhyāṃ vivasvataḥ // BrP_6.43

devau tasyām ajāyetām aśvinau bhiṣajāṃ varau 
nāsatyaś caiva dasraś ca smṛtau dvāv aśvināv iti // BrP_6.44

mārtaṇḍasyātmajāv etāv aṣṭamasya prajāpateḥ 
tāṃ tu rūpeṇa kāntena darśayām āsa bhāskaraḥ // BrP_6.45

sā tu dṛṣṭvaiva bhartāraṃ tutoṣa munisattamāḥ 
yamas tu karmaṇā tena bhṛśaṃ pīḍitamānasaḥ // BrP_6.46

dharmeṇa rañjayām āsa dharmarāja imāḥ prajāḥ 
sa lebhe karmaṇā tena śubhena paramadyutiḥ // BrP_6.47

pitṝṇām ādhipatyaṃ ca lokapālatvam eva ca 
manuḥ prajāpatis tv āsīt sāvarṇiḥ sa tapodhanāḥ // BrP_6.48

bhāvyaḥ samāgate tasmin manuḥ sāvarṇike 'ntare 
merupṛṣṭhe tapo nityam adyāpi sa caraty uta // BrP_6.49

bhrātā śanaiścaras tasya grahatvaṃ sa tu labdhavān 
tvaṣṭā tu tejasā tena viṣṇoś cakram akalpayat // BrP_6.50

tad apratihataṃ yuddhe dānavāntacikīrṣayā 
yavīyasī tu sāpy āsīd yamī kanyā yaśasvinī // BrP_6.51

abhavac ca saricchreṣṭhā yamunā lokapāvanī 
manur ity ucyate loke sāvarṇa iti cocyate // BrP_6.52

dvitīyo yaḥ sutas tasya manor bhrātā śanaiścaraḥ 
grahatvaṃ sa ca lebhe vai sarvalokābhipūjitaḥ // BrP_6.53

ya idaṃ janma devānāṃ śṛṇuyān narasattamaḥ 
āpadaṃ prāpya mucyeta prāpnuyāc ca mahad yaśaḥ // BrP_6.54

manor vaivasvatasyāsan putrā vai nava tatsamāḥ 
ikṣvākuś caiva nābhāgo dhṛṣṭaḥ śaryātir eva ca // BrP_7.1

nariṣyantaś ca ṣaṣṭho vai prāṃśū riṣṭaś ca saptamaḥ 
karūṣaś ca pṛṣadhraś ca navaite munisattamāḥ // BrP_7.2

akarot putrakāmas tu manur iṣṭiṃ prajāpatiḥ 
mitrāvaruṇayor viprāḥ pūrvam eva mahāmatiḥ // BrP_7.3

anutpanneṣu bahuṣu putreṣv eteṣu bho dvijāḥ 
tasyāṃ ca vartamānāyām iṣṭyāṃ ca dvijasattamāḥ // BrP_7.4

mitrāvaruṇayor aṃśe manur āhutim āvahat 
tatra divyāmbaradharā divyābharaṇabhūṣitā // BrP_7.5

divyasaṃhananā caiva ilā jajña iti śrutiḥ 
tām ilety eva hovāca manur daṇḍadharas tadā // BrP_7.6

anugacchasva māṃ bhadre tam ilā pratyuvāca ha 
dharmayuktam idaṃ vākyaṃ putrakāmaṃ prajāpatim // BrP_7.7

mitrāvaruṇayor aṃśe jātāsmi vadatāṃ vara 
tayoḥ sakāśaṃ yāsyāmi na māṃ dharmahatāṃ kuru // BrP_7.8

saivam uktvā manuṃ devaṃ mitrāvaruṇayor ilā 
gatvāntikaṃ varārohā prāñjalir vākyam abravīt // BrP_7.9

aṃśe 'smi yuvayor jātā devau kiṃ karavāṇi vām 
manunā cāham uktā vāai anugacchasva mām iti // BrP_7.10

tau tathāvādinīṃ sādhvīm ilāṃ dharmaparāyaṇām 
mitraś ca varuṇaś cobhāv ūcatus tāṃ dvijottamāḥ // BrP_7.11

anena tava dharmeṇa praśrayeṇa damena ca 
satyena caiva suśroṇi prītau svo varavarṇini // BrP_7.12

āvayos tvaṃ mahābhāge khyātiṃ kanyeti yāsyasi // BrP_7.13

manor vaṃśakaraḥ putras tvam eva ca bhaviṣyasi 
sudyumna iti vikhyātas triṣu lokeṣu śobhane // BrP_7.14

jagatpriyo dharmaśīlo manor vaṃśavivardhanaḥ 
nivṛttā sā tu tac chrutvā gacchantī pitur antikāt // BrP_7.15

budhenāntaram āsādya maithunāyopamantritā 
somaputrād budhād viprās tasyāṃ jajñe purūravāḥ // BrP_7.16

janayitvā tataḥ sā tam ilā sudyumnatāṃ gatā 
sudyumnasya tu dāyādās trayaḥ paramadhārmikāḥ // BrP_7.17

utkalaś ca gayaś caiva vinatāśvaś ca bho dvijāḥ 
utkalasyotkalā viprā vinatāśvasya paścimāḥ // BrP_7.18

dik pūrvā muniśārdūlā gayasya tu gayā smṛtā 
praviṣṭe tu manau viprā divākaram ariṃdamam // BrP_7.19

daśadhā tat punaḥ kṣatram akarot pṛthivīm imām 
ikṣvākur jyeṣṭhadāyādo madhyadeśam avāptavān // BrP_7.20

kanyābhāvāt tu sudyumno naitad rājyam avāptavān 
vasiṣṭhavacanāt tv āsīt pratiṣṭhāne mahātmanaḥ // BrP_7.21

pratiṣṭhā dharmarājasya sudyumnasya dvijottamāḥ 
tat purūravase prādād rājyaṃ prāpya mahāyaśāḥ // BrP_7.22

mānaveyo muniśreṣṭhāḥ strīpuṃsor lakṣaṇair yutaḥ 
dhṛtavāṃs tām ilety evaṃ sudyumneti ca viśrutaḥ // BrP_7.23

nāriṣyantāḥ śakāḥ putrā nābhāgasya tu bho dvijāḥ 
ambarīṣo 'bhavat putraḥ pārthivarṣabhasattamaḥ // BrP_7.24

dhṛṣṭasya dhārṣṭakaṃ kṣatraṃ raṇadṛptaṃ babhūva ha 
karūṣasya ca kārūṣāḥ kṣatriyā yuddhadurmadāḥ // BrP_7.25

nābhāgadhṛṣṭaputrāś ca kṣatriyā vaiśyatāṃ gatāḥ 
prāṃśor eko 'bhavat putraḥ prajāpatir iti smṛtaḥ // BrP_7.26

nariṣyantasya dāyādo rājā daṇḍadharo yamaḥ 
śaryāter mithunaṃ tv āsīd ānarto nāma viśrutaḥ // BrP_7.27

putraḥ kanyā sukanyā ca yā patnī cyavanasya ha 
ānartasya tu dāyādo raivo nāma mahādyutiḥ // BrP_7.28

ānartaviṣayaś caiva purī cāsya kuśasthalī 
raivasya raivataḥ putraḥ kakudmī nāma dhārmikaḥ // BrP_7.29

jyeṣṭhaḥ putraḥ sa tasyāsīd rājyaṃ prāpya kuśasthalīm 
sa kanyāsahitaḥ śrutvā gāndharvaṃ brahmaṇo 'ntike // BrP_7.30

muhūrtabhūtaṃ devasya tasthau bahuyugaṃ dvijāḥ 
ājagāma sa caivātha svāṃ purīṃ yādavair vṛtām // BrP_7.31

kṛtāṃ dvāravatīṃ nāma bahudvārāṃ manoramām 
bhojavṛṣṇyandhakair guptāṃ vasudevapurogamaiḥ // BrP_7.32

tatraiva raivato jñātvā yathātattvaṃ dvijottamāḥ 
kanyāṃ tāṃ baladevāya subhadrāṃ nāma revatīm // BrP_7.33

dattvā jagāma śikharaṃ meros tapasi saṃsthitaḥ 
reme rāmo 'pi dharmātmā revatyā sahitaḥ sukhī // BrP_7.34

kathaṃ bahuyuge kāle samatīte mahāmate 
na jarā revatīṃ prāptā raivataṃ ca kakudminam // BrP_7.35

meruṃ gatasya vā tasya śaryāteḥ saṃtatiḥ katham 
sthitā pṛthivyām adyāpi śrotum icchāma tattvataḥ // BrP_7.36

na jarā kṣutpipāsā vā na mṛtyur munisattamāḥ 
ṛtucakraṃ prabhavati brahmaloke sadānaghāḥ 
kakudminaḥ svarlokaṃ tu raivatasya gatasya ha // BrP_7.37

hṛtā puṇyajanair viprā rākṣasaiḥ sā kuśasthalī 
tasya bhrātṛśataṃ tv āsīd dhārmikasya mahātmanaḥ // BrP_7.38

tad vadhyamānaṃ rakṣobhir diśaḥ prākrāmad acyutāḥ 
vidrutasya ca viprendrās tasya bhrātṛśatasya vai // BrP_7.39

anvavāyas tu sumahāṃs tatra tatra dvijottamāḥ 
teṣāṃ hy ete muniśreṣṭhāḥ śaryātā iti viśrutāḥ // BrP_7.40

kṣatriyā guṇasaṃpannā dikṣu sarvāsu viśrutāḥ 
śarvaśaḥ sarvagahanaṃ praviṣṭās te mahaujasaḥ // BrP_7.41

nābhāgariṣṭaputrau dvau vaiśyau brāhmaṇatāṃ gatau 
karūṣasya tu kārūṣāḥ kṣatriyā yuddhadurmadāḥ // BrP_7.42

pṛṣadhro hiṃsayitvā tu guror gāṃ dvijasattamāḥ 
śāpāc chūdratvam āpanno navaite parikīrtitāḥ // BrP_7.43

vaivasvatasya tanayā muner vai munisattamāḥ 
kṣuvatas tu manor viprā ikṣvākur abhavat sutaḥ // BrP_7.44

tasya putraśataṃ tv āsīd ikṣvākor bhūridakṣiṇam 
teṣāṃ vikukṣir jyeṣṭhas tu vikukṣitvād ayodhatām // BrP_7.45

prāptaḥ paramadharmajña so 'yodhyādhipatiḥ prabhuḥ 
śakunipramukhās tasya putrāḥ pañcaśataṃ smṛtāḥ // BrP_7.46

uttarāpathadeśasya rakṣitāro mahābalāḥ 
catvāriṃśad daśāṣṭau ca dakṣiṇasyāṃ tathā diśi // BrP_7.47

vaśātipramukhāś cānye rakṣitāro dvijottamāḥ 
ikṣvākus tu vikukṣiṃ vāai aṣṭakāyām athādiśat // BrP_7.48

māṃsam ānaya śrāddhārthaṃ mṛgān hatvā mahābala 
śrāddhakarmaṇi coddiṣṭo akṛte śrāddhakarmaṇi // BrP_7.49

bhakṣayitvā śaśaṃ viprāḥ śaśādo mṛgayāṃ gataḥ 
ikṣvākuṇā parityakto vasiṣṭhavacanāt prabhuḥ // BrP_7.50

ikṣvākau saṃsthite viprāḥ śaśādas tu nṛpo 'bhavat 
śaśādasya tu dāyādaḥ kakutstho nāma vīryavān // BrP_7.51

anenās tu kakutsthasya pṛthuś cānenasaḥ smṛtaḥ 
viṣṭarāśvaḥ pṛthoḥ putras tasmād ārdras tv ajāyata // BrP_7.52

ārdras tu yuvanāśvas tu śrāvastas tatsuto dvijāḥ 
jajñe śrāvastako rājā śrāvastī yena nirmitā // BrP_7.53

śrāvastasya tu dāyādo bṛhadaśvo mahīpatiḥ 
kuvalāśvaḥ sutas tasya rājā paramadhārmikaḥ // BrP_7.54

yaḥ sa dhundhuvadhād rājā dhundhumāratvam āgataḥ // BrP_7.55

dhundhor vadhaṃ mahāprājña śrotum icchāma tattvataḥ 
yadvadhāt kuvalāśvo 'sau dhundhumāratvam āgataḥ // BrP_7.56

kuvalāśvasya putrāṇāṃ śatam uttamadhanvinām 
sarve vidyāsu niṣṇātā balavanto durāsadāḥ // BrP_7.57

babhūvur dhārmikāḥ sarve yajvāno bhūridakṣiṇāḥ 
kuvalāśvaṃ pitā rājye bṛhadaśvo nyayojayat // BrP_7.58

putrasaṃkrāmitaśrīs tu vanaṃ rājā viveśa ha 
tam uttaṅko 'tha viprarṣiḥ prayāntaṃ pratyavārayat // BrP_7.59

bhavatā rakṣaṇaṃ kāryaṃ tac ca kartuṃ tvam arhasi 
nirudvignas tapaś cartuṃ nahi śaknomi pārthiva // BrP_7.60

mamāśramasamīpe vai sameṣu marudhanvasu 
samudro vālukāpūrṇa uddālaka iti smṛtaḥ // BrP_7.61

devatānām avadhyaś ca mahākāyo mahābalaḥ 
antarbhūmigatas tatra vālukāntarhito mahān // BrP_7.62

rākṣasasya madhoḥ putro dhundhur nāma mahāsuraḥ 
śete lokavināśāya tapa āsthāya dāruṇam // BrP_7.63

saṃvatsarasya paryante sa niśvāsaṃ vimuñcati 
yadā tadā mahī tatra calati sma narādhipa // BrP_7.64

tasya niḥśvāsavātena raja uddhūyate mahat 
ādityapatham āvṛtya saptāhaṃ bhūmikampanam // BrP_7.65

savisphuliṅgaṃ sāṅgāraṃ sadhūmam atidāruṇam 
tena tāta na śaknomi tasmin sthātuṃ sva āśrame // BrP_7.66

taṃ māraya mahākāyaṃ lokānāṃ hitakāmyayā 
lokāḥ svasthā bhavanty adya tasmin vinihate tvayā // BrP_7.67

tvaṃ hi tasya vadhāyaikaḥ samarthaḥ pṛthivīpate 
viṣṇunā ca varo datto mahyaṃ pūrvayuge nṛpa // BrP_7.68

yas taṃ mahāsuraṃ raudraṃ haniṣyati mahābalam 
tasya tvaṃ varadānena tejaś cākhyāpayiṣyasi // BrP_7.69

nahi dhundhur mahātejās tejasālpena śakyate 
nirdagdhuṃ pṛthivīpāla ciraṃ yugaśatair api // BrP_7.70

vīryaṃ ca sumahat tasya devair api durāsadam 
sa evam ukto rājarṣir uttaṅkena mahātmanā 
kuvalāśvaṃ sutaṃ prādāt tasmai dhundhunibarhaṇe // BrP_7.71

bhagavan nyastaśastro 'ham ayaṃ tu tanayo mama 
bhaviṣyati dvijaśreṣṭha dhundhumāro na saṃśayaḥ // BrP_7.72

sa taṃ vyādiśya tanayaṃ rājarṣir dhundhumāraṇe 
jagāma parvatāyaiva nṛpatiḥ saṃśitavrataḥ // BrP_7.73

kuvalāśvas tu putrāṇāṃ śatena saha bho dvijāḥ 
prāyād uttaṅkasahito dhundhos tasya nibarhaṇe // BrP_7.74

tam āviśat tadā viṣṇus tejasā bhagavān prabhuḥ 
uttaṅkasya niyogād vai lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_7.75

tasmin prayāte durdharṣe divi śabdo mahān abhūt 
eṣa śrīmān avadhyo 'dya dhundhumāro bhaviṣyati // BrP_7.76

divyair gandhaiś ca mālyaiś ca taṃ devāḥ samavākiran 
devadundubhayaś caiva praṇedur dvijasattamāḥ // BrP_7.77

sa gatvā jayatāṃ śreṣṭhas tanayaiḥ saha vīryavān 
samudraṃ khānayām āsa vālukāntaram avyayam // BrP_7.78

tasya putraiḥ khanadbhiś ca vālukāntarhitas tadā 
dhundhur āsādito viprā diśam āvṛtya paścimām // BrP_7.79

mukhajenāgninā krodhāl lokān udvartayann iva 
vāri susrāva vegena mahodadhir ivodaye // BrP_7.80

saumasya muniśārdūlā varormikalilo mahān 
tasya putraśataṃ dagdhaṃ tribhir ūnaṃ tu rakṣasā // BrP_7.81

tataḥ sa rājā dyutimān rākṣasaṃ taṃ mahābalam 
āsasāda mahātejā dhundhuṃ dhundhuvināśanaḥ // BrP_7.82

tasya vārimayaṃ vegam āpīya sa narādhipaḥ 
yogī yogena vahniṃ ca śamayām āsa vāriṇā // BrP_7.83

nihatya taṃ mahākāyaṃ balenodakarākṣasam 
uttaṅkaṃ darśayām āsa kṛtakarmā narādhipaḥ // BrP_7.84

uttaṅkas tu varaṃ prādāt tasmai rājñe mahātmane 
dadau tasyākṣayaṃ vittaṃ śatrubhiś cāparājitam // BrP_7.85

dharme ratiṃ ca satataṃ svarge vāsaṃ tathākṣayam 
putrāṇāṃ cākṣayāṃl lokān svarge ye rakṣasā hatāḥ // BrP_7.86

tasya putrās trayaḥ śiṣṭā dṛḍhāśvo jyeṣṭha ucyate 
candrāśvakapilāśvau tu kanīyāṃsau kumārakau // BrP_7.87

dhaundhumārer dṛḍhāśvasya haryaśvaś cātmajaḥ smṛtaḥ 
haryaśvasya nikumbho 'bhūt kṣatradharmarataḥ sadā // BrP_7.88

saṃhatāśvo nikumbhasya suto raṇaviśāradaḥ 
akṛśāśvakṛśāśvau tu saṃhatāśvasutau dvijāḥ // BrP_7.89

tasya haimavatī kanyā satāṃ matā dṛṣadvatī 
vikhyātā triṣu lokeṣu putraś cāsyāḥ prasenajit // BrP_7.90

lebhe prasenajid bhāryāṃ gaurīṃ nāma pativratām 
abhiśastā tu sā bhartrā nadī vai bāhudābhavat // BrP_7.91

tasya putro mahān āsīd yuvanāśvo narādhipaḥ 
māndhātā yuvanāśvasya trilokavijayī sutaḥ // BrP_7.92

tasya caitrarathī bhāryā śaśabindoḥ sutābhavat 
sādhvī bindumatī nāma rūpeṇāsadṛśī bhuvi // BrP_7.93

pativratā ca jyeṣṭhā ca bhrātṝṇām ayutasya vai 
tasyām utpādayām āsa māndhātā dvau sutau dvijāḥ // BrP_7.94

purukutsaṃ ca dharmajñaṃ mucukundaṃ ca pārthivam 
purukutsasutas tv āsīt trasadasyur mahīpatiḥ // BrP_7.95

narmadāyām athotpannaḥ saṃbhūtas tasya cātmajaḥ 
saṃbhūtasya tu dāyādas tridhanvā ripumardanaḥ // BrP_7.96

rājñas tridhanvanas tv āsīd vidvāṃs trayyāruṇaḥ prabhuḥ 
tasya satyavrato nāma kumāro 'bhūn mahābalaḥ // BrP_7.97

parigrahaṇamantrāṇāṃ vighnaṃ cakre sudurmatiḥ 
yena bhāryā kṛtodvāhā hṛtā caiva parasya ha // BrP_7.98

bālyāt kāmāc ca mohāc ca sāhasāc cāpalena ca 
jahāra kanyāṃ kāmārtaḥ kasyacit puravāsinaḥ // BrP_7.99

adharmaśaṅkunā tena taṃ sa trayyāruṇo 'tyajat 
apadhvaṃseti bahuśo vadan krodhasamanvitaḥ // BrP_7.100

so 'bravīt pitaraṃ tyaktaḥ kva gacchāmīti vai muhuḥ 
pitā ca tam athovāca śvapākaiḥ saha vartaya // BrP_7.101

nāhaṃ putreṇa putrārthī tvayādya kulapāṃsana 
ity uktaḥ sa nirākrāman nagarād vacanāt pituḥ // BrP_7.102

na ca taṃ vārayām āsa vasiṣṭho bhagavān ṛṣiḥ 
sa tu satyavrato viprāḥ śvapākāvasathāntike // BrP_7.103

pitrā tyakto 'vasad vīraḥ pitāpy asya vanaṃ yayau 
tatas tasmiṃs tu viṣaye nāvarṣat pākaśāsanaḥ // BrP_7.104

samā dvādaśa bho viprās tenādharmeṇa vai tadā 
dārāṃs tu tasya viṣaye viśvāmitro mahātapāḥ // BrP_7.105

saṃnyasya sāgarānte tu cakāra vipulaṃ tapaḥ 
tasya patnī gale baddhvā madhyamaṃ putram aurasam // BrP_7.106

śeṣasya bharaṇārthāya vyakrīṇād gośatena vai 
taṃ ca baddhaṃ gale dṛṣṭvā vikrayārthaṃ nṛpātmajaḥ // BrP_7.107

maharṣiputraṃ dharmātmā mokṣayām āsa bho dvijāḥ 
satyavrato mahābāhur bharaṇaṃ tasya cākarot // BrP_7.108

viśvāmitrasya tuṣṭyartham anukampārtham eva ca 
so 'bhavad gālavo nāma gale bandhān mahātapāḥ 
maharṣiḥ kauśiko dhīmāṃs tena vīreṇa mokṣitaḥ // BrP_7.109

satyavratas tu bhaktyā ca kṛpayā ca pratijñayā 
viśvāmitrakalatraṃ tu babhāra vinaye sthitaḥ // BrP_8.1

hatvā mṛgān varāhāṃś ca mahiṣāṃś ca vanecarān 
viśvāmitrāśramābhyāśe māṃsaṃ vṛkṣe babandha ca // BrP_8.2

upāṃśuvratam āsthāya dīkṣāṃ dvādaśavārṣikīm 
pitur niyogād avasat tasmin vanagate nṛpe // BrP_8.3

ayodhyāṃ caiva rājyaṃ ca tathaivāntaḥpuraṃ muniḥ 
yājyopādhyāyasaṃyogād vasiṣṭhaḥ paryarakṣata // BrP_8.4

satyavratas tu bālyāc ca bhāvino 'rthasya vai balāt 
vasiṣṭhe 'bhyadhikaṃ manyuṃ dhārayām āsa nityaśaḥ // BrP_8.5

pitrā hi taṃ tadā rāṣṭrāt tyajyamānaṃ priyaṃ sutam 
nivārayām āsa munir bahunā kāraṇena na // BrP_8.6

pāṇigrahaṇamantrāṇāṃ niṣṭhā syāt saptame pade 
na ca satyavratas tasmād dhatavān saptame pade // BrP_8.7

jānan dharmaṃ vasiṣṭhas tu na māṃ trātīti bho dvijāḥ 
satyavratas tadā roṣaṃ vasiṣṭhe manasākarot // BrP_8.8

guṇabuddhyā tu bhagavān vasiṣṭhaḥ kṛtavāṃs tathā 
na ca satyavratas tasya tam upāṃśum abudhyata // BrP_8.9

tasminn aparitoṣaś ca pitur āsīn mahātmanaḥ 
tena dvādaśa varṣāṇi nāvarṣat pākaśāsanaḥ // BrP_8.10

tena tv idānīṃ vihitāṃ dīkṣāṃ tāṃ durvahāṃ bhuvi 
kulasya niṣkṛtir viprāḥ kṛtā sā vai bhaved iti // BrP_8.11

na taṃ vasiṣṭho bhagavān pitrā tyaktaṃ nyavārayat 
abhiṣekṣyāmy ahaṃ putram asyety evaṃmatir muniḥ // BrP_8.12

sa tu dvādaśa varṣāṇi tāṃ dīkṣām avahad balī 
avidyamāne māṃse tu vasiṣṭhasya mahātmanaḥ // BrP_8.13

sarvakāmadughāṃ dogdhrīṃ sa dadarśa nṛpātmajaḥ 
tāṃ vai krodhāc ca mohāc ca śramāc caiva kṣudhānvitaḥ // BrP_8.14

deśadharmagato rājā jaghāna munisattamāḥ 
tanmāṃsaṃ sa svayaṃ caiva viśvāmitrasya cātmajān // BrP_8.15

bhojayām āsa tac chrutvā vasiṣṭho 'py asya cukrudhe // BrP_8.16

pātayeyam ahaṃ krūra tava śaṅkum asaṃśayam 
yadi te dvāv imau śaṅkū na syātāṃ vai kṛtau punaḥ // BrP_8.17

pituś cāparitoṣeṇa gurudogdhrīvadhena ca 
aprokṣitopayogāc ca trividhas te vyatikramaḥ // BrP_8.18

evaṃ trīṇy asya śaṅkūni tāni dṛṣṭvā mahātapāḥ 
triśaṅkur iti hovāca triśaṅkus tena sa smṛtaḥ // BrP_8.19

viśvāmitrasya dārāṇām anena bharaṇaṃ kṛtam 
tena tasmai varaṃ prādān muniḥ prītas triśaṅkave // BrP_8.20

chandyamāno vareṇātha varaṃ vavre nṛpātmajaḥ 
saśarīro vraje svargam ity evaṃ yācito varaḥ // BrP_8.21

anāvṛṣṭibhaye tasmin gate dvādaśavārṣike 
pitrye rājye 'bhiṣicyātha yājayām āsa pārthivam // BrP_8.22

miṣatāṃ devatānāṃ ca vasiṣṭhasya ca kauśikaḥ 
divam āropayām āsa saśarīraṃ mahātapāḥ // BrP_8.23

tasya satyarathā nāma patnī kaikeyavaṃśajā 
kumāraṃ janayām āsa hariścandram akalmaṣam // BrP_8.24

sa vai rājā hariścandras traiśaṅkava iti smṛtaḥ 
āhartā rājasūyasya samrāḍ iti ha viśrutaḥ // BrP_8.25

hariścandrasya putro 'bhūd rohito nāma pārthivaḥ 
harito rohitasyātha cañcur hārita ucyate // BrP_8.26

vijayaś ca muniśreṣṭhāś cañcuputro babhūva ha 
jetā sa sarvapṛthivīṃ vijayas tena sa smṛtaḥ // BrP_8.27

rurukas tanayas tasya rājā dharmārthakovidaḥ 
rurukasya vṛkaḥ putro vṛkād bāhus tu jajñivān // BrP_8.28

haihayās tālajaṅghāś ca nirasyanti sma taṃ nṛpam 
tatpatnī garbham ādāya aurvasyāśramam āviśat // BrP_8.29

nāsatyo dhārmikaś caiva sa ha dharmayuge 'bhavat 
sagaras tu suto bāhor yajñe saha gareṇa vai // BrP_8.30

aurvasyāśramam āsādya bhārgaveṇābhirakṣitaḥ 
āgneyam astraṃ labdhvā ca bhārgavāt sagaro nṛpaḥ // BrP_8.31

jigāya pṛthivīṃ hatvā tālajaṅghān sahaihayān 
śakānāṃ pahnavānāṃ ca dharmaṃ nirasad acyutaḥ 
kṣatriyāṇāṃ muniśreṣṭhāḥ pāradānāṃ ca dharmavit // BrP_8.32

kathaṃ sa sagaro jāto gareṇaiva sahācyutaḥ 
kimarthaṃ ca śakādīnāṃ kṣatriyāṇāṃ mahaujasām // BrP_8.33

dharmān kulocitān rājā kruddho nirasad acyutaḥ 
etan naḥ sarvam ācakṣva vistareṇa mahāmate // BrP_8.34

bāhor vyasaninaḥ pūrvaṃ hṛtaṃ rājyam abhūt kila 
haihayais tālajaṅghaiś ca śakaiḥ sārdhaṃ dvijottamāḥ // BrP_8.35

yavanāḥ pāradāś caiva kāmbojāḥ pahnavās tathā 
ete hy api gaṇāḥ pañca haihayārthe parākraman // BrP_8.36

hṛtarājyas tadā rājā sa vai bāhur vanaṃ yayau 
patnyā cānugato duḥkhī tatra prāṇān avāsṛjat // BrP_8.37

patnī tu yādavī tasya sagarbhā pṛṣṭhato 'nvagāt 
sapatnyā ca garas tasyai dattaḥ pūrvaṃ kilānaghāḥ // BrP_8.38

sā tu bhartuś citāṃ kṛtvā vane tām abhyarohata 
aurvas tāṃ bhārgavo viprāḥ kāruṇyāt samavārayat // BrP_8.39

tasyāśrame ca garbhaḥ sa gareṇaiva sahācyutaḥ 
vyajāyata mahābāhuḥ sagaro nāma pārthivaḥ // BrP_8.40

aurvas tu jātakarmādīṃs tasya kṛtvā mahātmanaḥ 
adhyāpya vedaśāstrāṇi tato 'straṃ pratyapādayat // BrP_8.41

āgneyaṃ tu mahābhāgā amarair api duḥsaham 
sa tenāstrabalenājau balena ca samanvitaḥ // BrP_8.42

haihayān vijaghānāśu kruddho rudraḥ paśūn iva 
ājahāra ca lokeṣu kīrtiṃ kīrtimatāṃ varaḥ // BrP_8.43

tataḥ śakāṃś ca yavanān kāmbojān pāradāṃs tathā 
pahnavāṃś caiva niḥśeṣān kartuṃ vyavasito nṛpaḥ // BrP_8.44

te vadhyamānā vīreṇa sagareṇa mahātmanā 
vasiṣṭhaṃ śaraṇaṃ gatvā praṇipetur manīṣiṇam // BrP_8.45

vasiṣṭhas tv atha tān dṛṣṭvā samayena mahādyutiḥ 
sagaraṃ vārayām āsa teṣāṃ dattvābhayaṃ tadā // BrP_8.46

sagaraḥ svāṃ pratijñāṃ tu guror vākyaṃ niśamya ca 
dharmaṃ jaghāna teṣāṃ vai veṣān anyāṃś cakāra ha // BrP_8.47

ardhaṃ śakānāṃ śiraso muṇḍayitvā vyasarjayat 
yavanānāṃ śiraḥ sarvaṃ kāmbojānāṃ tathaiva ca // BrP_8.48

pāradā muktakeśāś ca pahnavāñ śmaśrudhāriṇaḥ 
niḥsvādhyāyavaṣaṭkārāḥ kṛtās tena mahātmanā // BrP_8.49

śakā yavanakāmbojāḥ pāradāś ca dvijottamāḥ 
koṇisarpā māhiṣakā darvāś colāḥ sakeralāḥ // BrP_8.50

sarve te kṣatriyā viprā dharmas teṣāṃ nirākṛtaḥ 
vasiṣṭhavacanād rājñā sagareṇa mahātmanā // BrP_8.51

sa dharmavijayī rājā vijityemāṃ vasuṃdharām 
aśvaṃ pracārayām āsa vājimedhāya dīkṣitaḥ // BrP_8.52

tasya cārayataḥ so 'śvaḥ samudre pūrvadakṣiṇe 
velāsamīpe 'pahṛto bhūmiṃ caiva praveśitaḥ // BrP_8.53

sa taṃ deśaṃ tadā putraiḥ khānayām āsa pārthivaḥ 
āsedus te tadā tatra khanyamāne mahārṇave // BrP_8.54

tam ādipuruṣaṃ devaṃ hariṃ kṛṣṇaṃ prajāpatim 
viṣṇuṃ kapilarūpeṇa svapantaṃ puruṣaṃ tadā // BrP_8.55

tasya cakṣuḥsamutthena tejasā pratibudhyataḥ 
dagdhāḥ sarve muniśreṣṭhāś catvāras tv avaśeṣitāḥ // BrP_8.56

barhiketuḥ suketuś ca tathā dharmaratho nṛpaḥ 
śūraḥ pañcanadaś caiva tasya vaṃśakarā nṛpāḥ // BrP_8.57

prādāc ca tasmai bhagavān harir nārāyaṇo varam 
akṣayaṃ vaṃśam ikṣvākoḥ kīrtiṃ cāpy anivartinīm // BrP_8.58

putraṃ samudraṃ ca vibhuḥ svarge vāsaṃ tathākṣayam 
samudraś cārgham ādāya vavande taṃ mahīpatim // BrP_8.59

sāgaratvaṃ ca lebhe sa karmaṇā tena tasya ha 
taṃ cāśvamedhikaṃ so 'śvaṃ samudrād upalabdhavān // BrP_8.60

ājahārāśvamedhānāṃ śataṃ sa sumahātapāḥ 
putrāṇāṃ ca sahasrāṇi ṣaṣṭis tasyeti naḥ śrutam // BrP_8.61

sagarasyātmajā vīrāḥ kathaṃ jātā mahābalāḥ 
vikrāntāḥ ṣaṣṭisāhasrā vidhinā kena sattama // BrP_8.62

dve bhārye sagarasyāstāṃ tapasā dagdhakilbiṣe 
jyeṣṭhā vidarbhaduhitā keśinī nāma nāmataḥ // BrP_8.63

kanīyasī tu mahatī patnī paramadharmiṇī 
ariṣṭanemiduhitā rūpeṇāpratimā bhuvi // BrP_8.64

aurvas tābhyāṃ varaṃ prādāt tad budhyadhvaṃ dvijottamāḥ 
ṣaṣṭiṃ putrasahasrāṇi gṛhṇātv ekā nitambinī // BrP_8.65

ekaṃ vaṃśadharaṃ tv ekā yatheṣṭaṃ varayatv iti 
tatraikā jagṛhe putrān ṣaṣṭisāhasrasaṃmitān // BrP_8.66

ekaṃ vaṃśadharaṃ tv ekā tathety āha tato muniḥ 
rājā pañcajano nāma babhūva sa mahādyutiḥ // BrP_8.67

itarā suṣuve tumbīṃ bījapūrṇām iti śrutiḥ 
tatra ṣaṣṭisahasrāṇi garbhās te tilasaṃmitāḥ // BrP_8.68

saṃbabhūvur yathākālaṃ vavṛdhuś ca yathāsukham 
ghṛtapūrṇeṣu kumbheṣu tān garbhān nidadhe tataḥ // BrP_8.69

dhātrīś caikaikaśaḥ prādāt tāvatīḥ poṣaṇe nṛpaḥ 
tato daśasu māseṣu samuttasthur yathākramam // BrP_8.70

kumārās te yathākālaṃ sagaraprītivardhanāḥ 
ṣaṣṭiputrasahasrāṇi tasyaivam abhavan dvijāḥ // BrP_8.71

garbhād alābūmadhyād vai jātāni pṛthivīpateḥ 
teṣāṃ nārāyaṇaṃ tejaḥ praviṣṭānāṃ mahātmanām // BrP_8.72

ekaḥ pañcajano nāma putro rājā babhūva ha 
śūraḥ pañcajanasyāsīd aṃśumān nāma vīryavān // BrP_8.73

dilīpas tasya tanayaḥ khaṭvāṅga iti viśrutaḥ 
yena svargād ihāgatya muhūrtaṃ prāpya jīvitam // BrP_8.74

trayo 'bhisaṃdhitā lokā buddhyā satyena cānaghāḥ 
dilīpasya tu dāyādo mahārājo bhagīrathaḥ // BrP_8.75

yaḥ sa gaṅgāṃ saricchreṣṭhām avātārayata prabhuḥ 
samudram ānayac caināṃ duhitṛtve 'py akalpayat // BrP_8.76

tasmād bhāgīrathī gaṅgā kathyate vaṃśacintakaiḥ 
bhagīrathasuto rājā śruta ity abhiviśrutaḥ // BrP_8.77

nābhāgas tu śrutasyāsīt putraḥ paramadhārmikaḥ 
ambarīṣas tu nābhāgiḥ sindhudvīpapitābhavat // BrP_8.78

ayutājit tu dāyādaḥ sindhudvīpasya vīryavān 
ayutājitsutas tv āsīd ṛtuparṇo mahāyaśāḥ // BrP_8.79

divyākṣahṛdayajño vai rājā nalasakho balī 
ṛtuparṇasutas tv āsīd ārtaparṇir mahāyaśāḥ // BrP_8.80

sudāsas tasya tanayo rājā indrasakho 'bhavat 
sudāsasya sutaḥ proktaḥ saudāso nāma pārthivaḥ // BrP_8.81

khyātaḥ kalmāṣapādo vai rājā mitrasaho 'bhavat 
kalmāṣapādasya sutaḥ sarvakarmeti viśrutaḥ // BrP_8.82

anaraṇyas tu putro 'bhūd viśrutaḥ sarvakarmaṇaḥ 
anaraṇyasuto nighno nighnato dvau babhūvatuḥ // BrP_8.83

anamitro raghuś caiva pārthivarṣabhasattamau 
anamitrasuto rājā vidvān duliduho 'bhavat // BrP_8.84

dilīpas tanayas tasya rāmasya prapitāmahaḥ 
dīrghabāhur dilīpasya raghur nāmnā suto 'bhavat // BrP_8.85

ayodhyāyāṃ mahārājo yaḥ purāsīn mahābalaḥ 
ajas tu rāghavo jajñe tathā daśaratho 'py ajāt // BrP_8.86

rāmo daśarathāj jajñe dharmātmā sumahāyaśāḥ 
rāmasya tanayo jajñe kuśa ity abhisaṃjñitaḥ // BrP_8.87

atithis tu kuśāj jajñe dharmātmā sumahāyaśāḥ 
atithes tv abhavat putro niṣadho nāma vīryavān // BrP_8.88

niṣadhasya nalaḥ putro nabhaḥ putro nalasya ca 
nabhasya puṇḍarīkas tu kṣemadhanvā tataḥ smṛtaḥ // BrP_8.89

kṣemadhanvasutas tv āsīd devānīkaḥ pratāpavān 
āsīd ahīnagur nāma devānīkātmajaḥ prabhuḥ // BrP_8.90

ahīnagos tu dāyādaḥ sudhanvā nāma pārthivaḥ 
sudhanvanaḥ sutaś cāpi tato jajñe śalo nṛpaḥ // BrP_8.91

ukyo nāma sa dharmātmā śalaputro babhūva ha 
vajranābhaḥ sutas tasya nalas tasya mahātmanaḥ // BrP_8.92

nalau dvāv eva vikhyātau purāṇe munisattamāḥ 
vīrasenātmajaś caiva yaś cekṣvākukulodvahaḥ // BrP_8.93

ikṣvākuvaṃśaprabhavāḥ prādhānyena prakīrtitāḥ 
ete vivasvato vaṃśe rājāno bhūritejasaḥ // BrP_8.94

paṭhan samyag imāṃ sṛṣṭim ādityasya vivasvataḥ 
śrāddhadevasya devasya prajānāṃ puṣṭidasya ca 
prajāvān eti sāyujyam ādityasya vivasvataḥ // BrP_8.95

pitā somasya bho viprā jajñe 'trir bhagavān ṛṣiḥ 
brahmaṇo mānasāt pūrvaṃ prajāsargaṃ vidhitsataḥ // BrP_9.1

anuttaraṃ nāma tapo yena taptaṃ hi tat purā 
trīṇi varṣasahasrāṇi divyānīti hi naḥ śrutam // BrP_9.2

ūrdhvam ācakrame tasya retaḥ somatvam īyivat 
netrābhyāṃ vāri susrāva daśadhā dyotayan diśaḥ // BrP_9.3

taṃ garbhaṃ vidhinādiṣṭā daśa devyo dadhus tataḥ 
sametya dhārayām āsur na ca tāḥ samaśaknuvan // BrP_9.4

yadā na dhāraṇe śaktās tasya garbhasya tā diśaḥ 
tatas tābhiḥ sa tyaktas tu nipapāta vasuṃdharām // BrP_9.5

patitaṃ somam ālokya brahmā lokapitāmahaḥ 
ratham āropayām āsa lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_9.6

tasmin nipatite devāḥ putre 'treḥ paramātmani 
tuṣṭuvur brahmaṇaḥ putrās tathānye munisattamāḥ // BrP_9.7

tasya saṃstūyamānasya tejaḥ somasya bhāsvataḥ 
āpyāyanāya lokānāṃ bhāvayām āsa sarvataḥ // BrP_9.8

sa tena rathamukhyena sāgarāntāṃ vasuṃdharām 
triḥsaptakṛtvo 'tiyaśāś cakārābhipradakṣiṇām // BrP_9.9

tasya yac caritaṃ tejaḥ pṛthivīm anvapadyata 
oṣadhyas tāḥ samudbhūtā yābhiḥ saṃdhāryate jagat // BrP_9.10

sa labdhatejā bhagavān saṃstavaiś ca svakarmabhiḥ 
tapas tepe mahābhāgaḥ padmānāṃ darśanāya saḥ // BrP_9.11

tatas tasmai dadau rājyaṃ brahmā brahmavidāṃ varaḥ 
bījauṣadhīnāṃ viprāṇām apāṃ ca munisattamāḥ // BrP_9.12

sa tat prāpya mahārājyaṃ somaḥ saumyavatāṃ varaḥ 
samājahre rājasūyaṃ sahasraśatadakṣiṇam // BrP_9.13

dakṣiṇām adadāt somas trīṃl lokān iti naḥ śrutam 
tebhyo brahmarṣimukhyebhyaḥ sadasyebhyaś ca bho dvijāḥ // BrP_9.14

hiraṇyagarbho brahmātrir bhṛguś ca ṛtvijo 'bhavat 
sadasyo 'bhūd dharis tatra munibhir bahubhir vṛtaḥ // BrP_9.15

taṃ sinīś ca kuhūś caiva dyutiḥ puṣṭiḥ prabhā vasuḥ 
kīrtir dhṛtiś ca lakṣmīś ca nava devyaḥ siṣevire // BrP_9.16

prāpyāvabhṛtham apy agryaṃ sarvadevarṣipūjitaḥ 
virarājādhirājendro daśadhā bhāsayan diśaḥ // BrP_9.17

tasya tat prāpya duṣprāpyam aiśvaryam ṛṣisatkṛtam 
vibabhrāma matis tātāvinayād anayāhṛtā // BrP_9.18

bṛhaspateḥ sa vai bhāryām aiśvaryamadamohitaḥ 
jahāra tarasā somo vimatyāṅgirasaḥ sutam // BrP_9.19

sa yācyamāno devaiś ca tathā devarṣibhir muhuḥ 
naiva vyasarjayat tārāṃ tasmāy aṅgirase tadā // BrP_9.20

uśanā tasya jagrāha pārṣṇim aṅgirasas tadā 
rudraś ca pārṣṇiṃ jagrāha gṛhītvājagavaṃ dhanuḥ // BrP_9.21

tena brahmaśiro nāma paramāstraṃ mahātmanā 
uddiśya devān utsṛṣṭaṃ yenaiṣāṃ nāśitaṃ yaśaḥ // BrP_9.22

tatra tad yuddham abhavat prakhyātaṃ tārakāmayam 
devānāṃ dānavānāṃ ca lokakṣayakaraṃ mahat // BrP_9.23

tatra śiṣṭās tu ye devās tuṣitāś caiva ye dvijāḥ 
brahmāṇaṃ śaraṇaṃ jagmur ādidevaṃ sanātanam // BrP_9.24

tadā nivāryośanasaṃ taṃ vai rudraṃ ca śaṃkaram 
dadāv aṅgirase tārāṃ svayam eva pitāmahaḥ // BrP_9.25

tām antaḥprasavāṃ dṛṣṭvā kruddhaḥ prāha bṛhaspatiḥ 
madīyāyāṃ na te yonau garbho dhāryaḥ kathaṃcana // BrP_9.26

iṣīkāstambam āsādya garbhaṃ sā cotsasarja ha 
jātamātraḥ sa bhagavān devānām ākṣipad vapuḥ // BrP_9.27

tataḥ saṃśayam āpannās tārām ūcuḥ surottamāḥ 
satyaṃ brūhi sutaḥ kasya somasyātha bṛhaspateḥ // BrP_9.28

pṛcchyamānā yadā devair nāha sā vibudhān kila 
tadā tāṃ śaptum ārabdhaḥ kumāro dasyuhantamaḥ // BrP_9.29

taṃ nivārya tato brahmā tārāṃ papraccha saṃśayam 
yad atra tathyaṃ tad brūhi tāre kasya sutas tv ayam // BrP_9.30

uvāca prāñjaliḥ sā taṃ somasyeti pitāmaham 
tadā taṃ mūrdhni cāghrāya somo rājā sutaṃ prati // BrP_9.31

budha ity akaron nāma tasya bālasya dhīmataḥ 
pratikūlaṃ ca gagane samabhyuttiṣṭhate budhaḥ // BrP_9.32

utpādayām āsa tadā putraṃ vairājaputrikam 
tasyāpatyaṃ mahātejā babhūvailaḥ purūravāḥ // BrP_9.33

urvaśyāṃ jajñire yasya putrāḥ sapta mahātmanaḥ 
etat somasya vo janma kīrtitaṃ kīrtivardhanam // BrP_9.34

vaṃśam asya muniśreṣṭhāḥ kīrtyamānaṃ nibodhata 
dhanyam āyuṣyam ārogyaṃ puṇyaṃ saṃkalpasādhanam // BrP_9.35

somasya janma śrutvaiva pāpebhyo vipramucyate // BrP_9.36

budhasya tu muniśreṣṭhā vidvān putraḥ purūravāḥ 
tejasvī dānaśīlaś ca yajvā vipuladakṣiṇaḥ // BrP_10.1

brahmavādī parākrāntaḥ śatrubhir yudhi durdamaḥ 
āhartā cāgnihotrasya yajñānāṃ ca mahīpatiḥ // BrP_10.2

satyavādī puṇyamatiḥ samyaksaṃvṛtamaithunaḥ 
atīva triṣu lokeṣu yaśasāpratimaḥ sadā // BrP_10.3

taṃ brahmavādinaṃ śāntaṃ dharmajñaṃ satyavādinam 
urvaśī varayām āsa hitvā mānaṃ yaśasvinī // BrP_10.4

tayā sahāvasad rājā daśa varṣāṇi pañca ca 
ṣaṭ pañca sapta cāṣṭau ca daśa cāṣṭau ca bho dvijāḥ // BrP_10.5

vane caitrarathe ramye tathā mandākinītaṭe 
alakāyāṃ viśālāyāṃ nandane ca vanottame // BrP_10.6

uttarān sa kurūn prāpya manoramaphaladrumān 
gandhamādanapādeṣu meruśṛṅge tathottare // BrP_10.7

eteṣu vanamukhyeṣu surair ācariteṣu ca 
urvaśyā sahito rājā reme paramayā mudā // BrP_10.8

deśe puṇyatame caiva maharṣibhir abhiṣṭute 
rājyaṃ sa kārayām āsa prayāge pṛthivīpatiḥ // BrP_10.9

evaṃprabhāvo rājāsīd ailas tu narasattamaḥ 
uttare jāhnavītīre pratiṣṭhāne mahāyaśāḥ // BrP_10.10

ailaputrā babhūvus te sapta devasutopamāḥ 
gandharvaloke viditā āyur dhīmān amāvasuḥ // BrP_10.11

viśvāyuś caiva dharmātmā śrutāyuś ca tathāparaḥ 
dṛḍhāyuś ca vanāyuś ca bahvāyuś corvaśīsutāḥ // BrP_10.12

amāvasos tu dāyādo bhīmo rājātha rājarāṭ 
śrīmān bhīmasya dāyādo rājāsīt kāñcanaprabhaḥ // BrP_10.13

vidvāṃs tu kāñcanasyāpi suhotro 'bhūn mahābalaḥ 
suhotrasyābhavaj jahnuḥ keśinyā garbhasaṃbhavaḥ // BrP_10.14

ājahre yo mahat sattraṃ sarpamedhaṃ mahāmakham 
patilobhena yaṃ gaṅgā patitvena sasāra ha // BrP_10.15

necchataḥ plāvayām āsa tasya gaṅgā tadā sadaḥ 
sa tayā plāvitaṃ dṛṣṭvā yajñavāṭaṃ samantataḥ // BrP_10.16

sauhotrir aśapad gaṅgāṃ kruddho rājā dvijottamāḥ 
eṣa te viphalaṃ yatnaṃ pibann ambhaḥ karomy aham // BrP_10.17

asya gaṅge 'valepasya sadyaḥ phalam avāpnuhi 
jahnurājarṣiṇā pītāṃ gaṅgāṃ dṛṣṭvā maharṣayaḥ // BrP_10.18

upaninyur mahābhāgāṃ duhitṛtvena jāhnavīm 
yuvanāśvasya putrīṃ tu kāverīṃ jahnur āvahat // BrP_10.19

yuvanāśvasya śāpena gaṅgārdhena vinirgatā 
kāverīṃ saritāṃ śreṣṭhāṃ jahnor bhāryām aninditām // BrP_10.20

jahnus tu dayitaṃ putraṃ sunadyaṃ nāma dhārmikam 
kāveryāṃ janayām āsa ajakas tasya cātmajaḥ // BrP_10.21

ajakasya tu dāyādo balākāśvo mahīpatiḥ 
babhūva mṛgayāśīlaḥ kuśas tasyātmajo 'bhavat // BrP_10.22

kuśaputrā babhūvur hi catvāro devavarcasaḥ 
kuśikaḥ kuśanābhaś ca kuśāmbo mūrtimāṃs tathā // BrP_10.23

ballavaiḥ saha saṃvṛddho rājā vanacaraḥ sadā 
kuśikas tu tapas tepe putram indrasamaṃ prabhuḥ // BrP_10.24

labheyam iti taṃ śakras trāsād abhyetya jajñivān 
pūrṇe varṣasahasre vai tataḥ śakro hy apaśyata // BrP_10.25

atyugratapasaṃ dṛṣṭvā sahasrākṣaḥ puraṃdaraḥ 
samarthaḥ putrajanane svayam evāsya śāśvataḥ // BrP_10.26

putrārthaṃ kalpayām āsa devendraḥ surasattamaḥ 
sa gādhir abhavad rājā maghavān kauśikaḥ svayam // BrP_10.27

paurā yasyābhavad bhāryā gādhis tasyām ajāyata 
gādheḥ kanyā mahābhāgā nāmnā satyavatī śubhā // BrP_10.28

tāṃ gādhiḥ kāvyaputrāya ṛcīkāya dadau prabhuḥ 
tasyāḥ prītaḥ sa vai bhartā bhārgavo bhṛgunandanaḥ // BrP_10.29

putrārthaṃ sādhayām āsa caruṃ gādhes tathaiva ca 
uvācāhūya tāṃ bhāryām ṛcīko bhārgavas tadā // BrP_10.30

upayojyaś carur ayaṃ tvayā mātrā svayaṃ śubhe 
tasyāṃ janiṣyate putro dīptimān kṣatriyarṣabhaḥ // BrP_10.31

ajeyaḥ kṣatriyair loke kṣatriyarṣabhasūdanaḥ 
tavāpi putraṃ kalyāṇi dhṛtimantaṃ tapodhanam // BrP_10.32

śamātmakaṃ dvijaśreṣṭhaṃ carur eṣa vidhāsyati 
evam uktvā tu tāṃ bhāryām ṛcīko bhṛgunandanaḥ // BrP_10.33

tapasy abhirato nityam araṇyaṃ praviveśa ha 
gādhiḥ sadāras tu tadā ṛcīkāśramam abhyagāt // BrP_10.34

tīrthayātrāprasaṅgena sutāṃ draṣṭuṃ nareśvaraḥ 
carudvayaṃ gṛhītvā sā ṛṣeḥ satyavatī tadā // BrP_10.35

carum ādāya yatnena sā tu mātre nyavedayat 
mātā tu tasyā daivena duhitre svaṃ caruṃ dadau // BrP_10.36

tasyāś carum athājñānād ātmasaṃsthaṃ cakāra ha 
atha satyavatī sarvaṃ kṣatriyāntakaraṃ tadā // BrP_10.37

dhārayām āsa dīptena vapuṣā ghoradarśanā 
tām ṛcīkas tato dṛṣṭvā yogenābhyupasṛtya ca // BrP_10.38

tato 'bravīd dvijaśreṣṭhaḥ svāṃ bhāryāṃ varavarṇinīm 
mātrāsi vañcitā bhadre caruvyatyāsahetunā // BrP_10.39

janayiṣyati hi putras te krūrakarmātidāruṇaḥ 
bhrātā janiṣyate cāpi brahmabhūtas tapodhanaḥ // BrP_10.40

viśvaṃ hi brahma tapasā mayā tasmin samarpitam 
evam uktā mahābhāgā bhartrā satyavatī tadā // BrP_10.41

prasādayām āsa patiṃ putro me nedṛśo bhavet 
brāhmaṇāpasadas tvatta ity ukto munir abravīt // BrP_10.42

naiṣa saṃkalpitaḥ kāmo mayā bhadre tathāstv iti 
ugrakarmā bhavet putraḥ pitur mātuś ca kāraṇāt // BrP_10.43

punaḥ satyavatī vākyam evam uktvābravīd idam 
icchaṃl lokān api mune sṛjethāḥ kiṃ punaḥ sutam // BrP_10.44

śamātmakam ṛjuṃ tvaṃ me putraṃ dātum ihārhasi 
kāmam evaṃvidhaḥ pautro mama syāt tava ca prabho // BrP_10.45

yady anyathā na śakyaṃ vai kartum etad dvijottama 
tataḥ prasādam akarot sa tasyās tapaso balāt // BrP_10.46

putre nāsti viśeṣo me pautre vā varavarṇini 
tvayā yathoktaṃ vacanaṃ tathā bhadre bhaviṣyati // BrP_10.47

tataḥ satyavatī putraṃ janayām āsa bhārgavam 
tapasy abhirataṃ dāntaṃ jamadagniṃ samātmakam // BrP_10.48

bhṛgor jagatyāṃ vaṃśe 'smiñ jamadagnir ajāyata 
sā hi satyavatī puṇyā satyadharmaparāyaṇā // BrP_10.49

kauśikīti samākhyātā pravṛtteyaṃ mahānadī 
ikṣvākuvaṃśaprabhavo reṇur nāma narādhipaḥ // BrP_10.50

tasya kanyā mahābhāgā kāmalī nāma reṇukā 
reṇukāyāṃ tu kāmalyāṃ tapovidyāsamanvitaḥ // BrP_10.51

ārcīko janayām āsa jāmadagnyaṃ sudāruṇam 
sarvavidyāntagaṃ śreṣṭhaṃ dhanurvedasya pāragam // BrP_10.52

rāmaṃ kṣatriyahantāraṃ pradīptam iva pāvakam 
aurvasyaivam ṛcīkasya satyavatyāṃ mahāyaśāḥ // BrP_10.53

jamadagnis tapovīryāj jajñe brahmavidāṃ varaḥ 
madhyamaś ca śunaḥśephaḥ śunaḥpucchaḥ kaniṣṭhakaḥ // BrP_10.54

viśvāmitraṃ tu dāyādaṃ gādhiḥ kuśikanandanaḥ 
janayām āsa putraṃ tu tapovidyāśamātmakam // BrP_10.55

prāpya brahmarṣisamatāṃ yo 'yaṃ brahmarṣitāṃ gataḥ 
viśvāmitras tu dharmātmā nāmnā viśvarathaḥ smṛtaḥ // BrP_10.56

jajñe bhṛguprasādena kauśikād vaṃśavardhanaḥ 
viśvāmitrasya ca sutā devarātādayaḥ smṛtāḥ // BrP_10.57

prakhyātās triṣu lokeṣu teṣāṃ nāmāny ataḥparam 
devarātaḥ katiś caiva yasmāt kātyāyanāḥ smṛtāḥ // BrP_10.58

śālāvatyāṃ hiraṇyākṣo reṇur jajñe 'tha reṇukaḥ 
sāṃkṛtir gālavaś caiva mudgalaś caiva viśrutaḥ // BrP_10.59

madhucchando jayaś caiva devalaś ca tathāṣṭakaḥ 
kacchapo hāritaś caiva viśvāmitrasya te sutāḥ // BrP_10.60

teṣāṃ khyātāni gotrāṇi kauśikānāṃ mahātmanām 
pāṇino babhravaś caiva dhyānajapyās tathaiva ca // BrP_10.61

pārthivā devarātāś ca śālaṅkāyanabāṣkalāḥ 
lohitā yamadūtāś ca tathā kārūṣakāḥ smṛtāḥ // BrP_10.62

pauravasya muniśreṣṭhā brahmarṣeḥ kauśikasya ca 
saṃbandho 'py asya vaṃśe 'smin brahmakṣatrasya viśrutaḥ // BrP_10.63

viśvāmitrātmajānāṃ tu śunaḥśepho 'grajaḥ smṛtaḥ 
bhārgavaḥ kauśikatvaṃ hi prāptaḥ sa munisattamaḥ // BrP_10.64

viśvāmitrasya putras tu śunaḥśepho 'bhavat kila 
haridaśvasya yajñe tu paśutve viniyojitaḥ // BrP_10.65

devair dattaḥ śunaḥśepho viśvāmitrāya vai punaḥ 
devair dattaḥ sa vai yasmād devarātas tato 'bhavat // BrP_10.66

devarātādayaḥ sapta viśvāmitrasya vai sutāḥ 
dṛṣadvatīsutaś cāpi vaiśvāmitras tathāṣṭakaḥ // BrP_10.67

aṣṭakasya suto lauhiḥ prokto jahnugaṇo mayā 
ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi vaṃśam āyor mahātmanaḥ // BrP_10.68

āyoḥ putrāś ca te pañca sarve vīrā mahārathāḥ 
svarbhānutanayāyāṃ ca prabhāyāṃ jajñire nṛpāḥ // BrP_11.1

nahuṣaḥ prathamaṃ jajñe vṛddhaśarmā tataḥ param 
rambho rajir anenāś ca triṣu lokeṣu viśrutāḥ // BrP_11.2

rajiḥ putraśatānīha janayām āsa pañca vai 
rājeyam iti vikhyātaṃ kṣatram indrabhayāvaham // BrP_11.3

yatra daivāsure yuddhe samutpanne sudāruṇe 
devāś caivāsurāś caiva pitāmaham athābruvan // BrP_11.4

āvayor bhagavan yuddhe ko vijetā bhaviṣyati 
brūhi naḥ sarvabhūteśa śrotum icchāma tattvataḥ // BrP_11.5

yeṣām arthāya saṃgrāme rajir āttāyudhaḥ prabhuḥ 
yotsyate te vijeṣyanti trīṃl lokān nātra saṃśayaḥ // BrP_11.6

yato rajir dhṛtis tatra śrīś ca tatra yato dhṛtiḥ 
yato dhṛtiś ca śrīś caiva dharmas tatra jayas tathā // BrP_11.7

te devā dānavāḥ prītā devenoktā rajiṃ tadā 
abhyayur jayam icchanto vṛṇvānās taṃ nararṣabham // BrP_11.8

sa hi svarbhānudauhitraḥ prabhāyāṃ samapadyata 
rājā paramatejasvī somavaṃśavivardhanaḥ // BrP_11.9

te hṛṣṭamanasaḥ sarve rajiṃ vai devadānavāḥ 
ūcur asmajjayāya tvaṃ gṛhāṇa varakārmukam // BrP_11.10

athovāca rajis tatra tayor vai devadaityayoḥ 
arthajñaḥ svārtham uddiśya yaśaḥ svaṃ ca prakāśayan // BrP_11.11

yadi daityagaṇān sarvāñ jitvā vīryeṇa vāsavaḥ 
indro bhavāmi dharmeṇa tato yotsyāmi saṃyuge // BrP_11.12

devāḥ prathamato viprāḥ pratīyur hṛṣṭamānasāḥ 
evaṃ yatheṣṭaṃ nṛpate kāmaḥ saṃpadyatāṃ tava // BrP_11.13

śrutvā suragaṇānāṃ tu vākyaṃ rājā rajis tadā 
papracchāsuramukhyāṃs tu yathā devān apṛcchata // BrP_11.14

dānavā darpasaṃpūrṇāḥ svārtham evāvagamya ha 
pratyūcus taṃ nṛpavaraṃ sābhimānam idaṃ vacaḥ // BrP_11.15

asmākam indraḥ prahrādo yasyārthe vijayāmahe 
asmiṃs tu samare rājaṃs tiṣṭha tvaṃ rājasattama // BrP_11.16

sa tatheti bruvann eva devair apy aticoditaḥ 
bhaviṣyasīndro jitvainaṃ devair uktas tu pārthivaḥ // BrP_11.17

jaghāna dānavān sarvān ye 'vadhyā vajrapāṇinaḥ 
sa vipranaṣṭāṃ devānāṃ paramaśrīḥ śriyaṃ vaśī // BrP_11.18

nihatya dānavān sarvān ājahāra rajiḥ prabhuḥ 
tato rajiṃ mahāvīryaṃ devaiḥ saha śatakratuḥ // BrP_11.19

rajiputro 'ham ity uktvā punar evābravīd vacaḥ 
indro 'si tāta devānāṃ sarveṣāṃ nātra saṃśayaḥ // BrP_11.20

yasyāham indraḥ putras te khyātiṃ yāsyāmi karmabhiḥ 
sa tu śakravacaḥ śrutvā vañcitas tena māyayā // BrP_11.21

tathaivety abravīd rājā prīyamāṇaḥ śatakratum 
tasmiṃs tu devaiḥ sadṛśo divaṃ prāpte mahīpatau // BrP_11.22

dāyādyam indrād ājahrū rājyaṃ tattanayā rajeḥ 
pañca putraśatāny asya tad vai sthānaṃ śatakratoḥ // BrP_11.23

samākrāmanta bahudhā svargalokaṃ triviṣṭapam 
te yadā tu svasaṃmūḍhā rāgonmattā vidharmiṇaḥ // BrP_11.24

brahmadviṣaś ca saṃvṛttā hatavīryaparākramāḥ 
tato lebhe svam aiśvaryam indraḥ sthānaṃ tathottamam // BrP_11.25

hatvā rajisutān sarvān kāmakrodhaparāyaṇān 
ya idaṃ cyāvanaṃ sthānāt pratiṣṭhānaṃ śatakratoḥ 
śṛṇuyād dhārayed vāpi na sa daurgatyam āpnuyāt // BrP_11.26

rambho 'napatyas tv āsīc ca vaṃśaṃ vakṣyāmy anenasaḥ 
anenasaḥ suto rājā pratikṣatro mahāyaśāḥ // BrP_11.27

pratikṣatrasutaś cāsīt saṃjayo nāma viśrutaḥ 
saṃjayasya jayaḥ putro vijayas tasya cātmajaḥ // BrP_11.28

vijayasya kṛtiḥ putras tasya haryatvataḥ sutaḥ 
haryatvatasuto rājā sahadevaḥ pratāpavān // BrP_11.29

sahadevasya dharmātmā nadīna iti viśrutaḥ 
nadīnasya jayatseno jayatsenasya saṃkṛtiḥ // BrP_11.30

saṃkṛter api dharmātmā kṣatravṛddho mahāyaśāḥ 
anenasaḥ samākhyātāḥ kṣatravṛddhasya cāparaḥ // BrP_11.31

kṣatravṛddhātmajas tatra sunahotro mahāyaśāḥ 
sunahotrasya dāyādās trayaḥ paramadhārmikāḥ // BrP_11.32

kāśaḥ śalaś ca dvāv etau tathā gṛtsamadaḥ prabhuḥ 
putro gṛtsamadasyāpi śunako yasya śaunakaḥ // BrP_11.33

brāhmaṇāḥ kṣatriyāś caiva vaiśyāḥ śūdrās tathaiva ca 
śalātmaja ārṣṭiseṇas tanayas tasya kāśyapaḥ // BrP_11.34

kāśasya kāśipo rājā putro dīrghatapās tathā 
dhanus tu dīrghatapaso vidvān dhanvantaris tataḥ // BrP_11.35

tapaso 'nte sumahato jāto vṛddhasya dhīmataḥ 
punar dhanvantarir devo mānuṣeṣv iha janmani // BrP_11.36

tasya gehe samutpanno devo dhanvantaris tadā 
kāśirājo mahārājaḥ sarvarogapraṇāśanaḥ // BrP_11.37

āyurvedaṃ bharadvājāt prāpyeha sa bhiṣakkriyaḥ 
tam aṣṭadhā punar vyasya śiṣyebhyaḥ pratyapādayat // BrP_11.38

dhanvantares tu tanayaḥ ketumān iti viśrutaḥ 
atha ketumataḥ putro vīro bhīmarathaḥ smṛtaḥ // BrP_11.39

putro bhīmarathasyāpi divodāsaḥ prajeśvaraḥ 
divodāsas tu dharmātmā vārāṇasyadhipo 'bhavat // BrP_11.40

etasminn eva kāle tu purīṃ vārāṇasīṃ dvijāḥ 
śūnyāṃ niveśayām āsa kṣemako nāma rākṣasaḥ // BrP_11.41

śaptā hi sā matimatā nikumbhena mahātmanā 
śūnyā varṣasahasraṃ vai bhavitrī tu na saṃśayaḥ // BrP_11.42

tasyāṃ hi śaptamātrāyāṃ divodāsaḥ prajeśvaraḥ 
viṣayānte purīṃ ramyāṃ gomatyāṃ saṃnyaveśayat // BrP_11.43

bhadraśreṇyasya pūrvaṃ tu purī vārāṇasī abhūt 
bhadraśreṇyasya putrāṇāṃ śatam uttamadhanvinām // BrP_11.44

hatvā niveśayām āsa divodāso narādhipaḥ 
bhadraśreṇyasya tad rājyaṃ hṛtaṃ yena balīyasā // BrP_11.45

bhadraśreṇyasya putras tu durdamo nāma viśrutaḥ 
divodāsena bāleti ghṛṇayā sa visarjitaḥ // BrP_11.46

haihayasya tu dāyādyaṃ hṛtavān vai mahīpatiḥ 
ājahre pitṛdāyādyaṃ divodāsahṛtaṃ balāt // BrP_11.47

bhadraśreṇyasya putreṇa durdamena mahātmanā 
vairasyānto mahābhāgāḥ kṛtaś cātmīyatejasā // BrP_11.48

divodāsād dṛṣadvatyāṃ vīro jajñe pratardanaḥ 
tena bālena putreṇa prahṛtaṃ tu punar balam // BrP_11.49

pratardanasya putrau dvau vatsabhargau suviśrutau 
vatsaputro hy alarkas tu saṃnatis tasya cātmajaḥ // BrP_11.50

alarkas tasya putras tu brahmaṇyaḥ satyasaṃgaraḥ 
alarkaṃ prati rājarṣiṃ śloko gītaḥ purātanaiḥ // BrP_11.51

ṣaṣṭir varṣasahasrāṇi ṣaṣṭir varṣaśatāni ca 
yuvā rūpeṇa saṃpannaḥ prāg āsīc ca kulodvahaḥ // BrP_11.52

lopāmudrāprasādena paramāyur avāptavān 
tasyāsīt sumahad rājyaṃ rūpayauvanaśālinaḥ // BrP_11.53

śāpasyānte mahābāhur hatvā kṣemakarākṣasam 
ramyāṃ niveśayām āsa purīṃ vārāṇasīṃ punaḥ // BrP_11.54

saṃnater api dāyādaḥ sunītho nāma dhārmikaḥ 
sunīthasya tu dāyādaḥ kṣemo nāma mahāyaśāḥ // BrP_11.55

kṣemasya ketumān putraḥ suketus tasya cātmajaḥ 
suketos tanayaś cāpi dharmaketur iti smṛtaḥ // BrP_11.56

dharmaketos tu dāyādaḥ satyaketur mahārathaḥ 
satyaketusutaś cāpi vibhur nāma prajeśvaraḥ // BrP_11.57

ānartas tu vibhoḥ putraḥ sukumāraś ca tatsutaḥ 
sukumārasya putras tu dhṛṣṭaketuḥ sudhārmikaḥ // BrP_11.58

dhṛṣṭaketos tu dāyādo veṇuhotraḥ prajeśvaraḥ 
veṇuhotrasutaś cāpi bhārgo nāma prajeśvaraḥ // BrP_11.59

vatsasya vatsabhūmis tu bhārgabhūmis tu bhārgajaḥ 
ete tv aṅgirasaḥ putrā jātā vaṃśe 'tha bhārgava // BrP_11.60

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyās trayaḥ putrāḥ sahasraśaḥ 
ity ete kāśyapāḥ proktā nahuṣasya nibodhata // BrP_11.61

utpannāḥ pitṛkanyāyāṃ virajāyāṃ mahaujasaḥ 
nahuṣasya tu dāyādāḥ ṣaḍ indropamatejasaḥ // BrP_12.1

yatir yayātiḥ saṃyātir āyātiḥ pārśvako 'bhavat 
yatir jyeṣṭhas tu teṣāṃ vai yayātis tu tataḥ param // BrP_12.2

kakutsthakanyāṃ gāṃ nāma lebhe paramadhārmikaḥ 
yatis tu mokṣam āsthāya brahmabhūto 'bhavan muniḥ // BrP_12.3

teṣāṃ yayātiḥ pañcānāṃ vijitya vasudhām imām 
devayānīm uśanasaḥ sutāṃ bhāryām avāpa saḥ // BrP_12.4

śarmiṣṭhām āsurīṃ caiva tanayāṃ vṛṣaparvaṇaḥ 
yaduṃ ca turvasuṃ caiva devayānī vyajāyata // BrP_12.5

druhyaṃ cānuṃ ca puruṃ ca śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī 
tasmai śakro dadau prīto rathaṃ paramabhāsvaram // BrP_12.6

aṅgadaṃ kāñcanaṃ divyaṃ divyaiḥ paramavājibhiḥ 
yuktaṃ manojavaiḥ śubhrair yena kāryaṃ samudvahan // BrP_12.7

sa tena rathamukhyena ṣaḍrātreṇājayan mahīm 
yayātir yudhi durdharṣas tathā devān sadānavān // BrP_12.8

sarathaḥ kauravāṇāṃ tu sarveṣām abhavat tadā 
saṃvartavasunāmnas tu kauravāj janamejayāt // BrP_12.9

kuroḥ putrasya rājendrarājñaḥ pārīkṣitasya ha 
jagāma sa ratho nāśaṃ śāpād gargasya dhīmataḥ // BrP_12.10

gargasya hi sutaṃ bālaṃ sa rājā janamejayaḥ 
kālena hiṃsayām āsa brahmahatyām avāpa saḥ // BrP_12.11

sa lohagandhī rājarṣiḥ paridhāvann itas tataḥ 
paurajānapadais tyakto na lebhe śarma karhicit // BrP_12.12

tataḥ sa duḥkhasaṃtapto nālabhat saṃvidaṃ kvacit 
viprendraṃ śaunakaṃ rājā śaraṇaṃ pratyapadyata // BrP_12.13

yājayām āsa ca jñānī śaunako janamejayam 
aśvamedhena rājānaṃ pāvanārthaṃ dvijottamāḥ // BrP_12.14

sa lohagandho vyanaśat tasyāvabhṛtham etya ca 
sa ca divyaratho rājño vaśaś cedipates tadā // BrP_12.15

dattaḥ śakreṇa tuṣṭena lebhe tasmād bṛhadrathaḥ 
bṛhadrathāt krameṇaiva gato bārhadrathaṃ nṛpam // BrP_12.16

tato hatvā jarāsaṃdhaṃ bhīmas taṃ ratham uttamam 
pradadau vāsudevāya prītyā kauravanandanaḥ // BrP_12.17

saptadvīpāṃ yayātis tu jitvā pṛthvīṃ sasāgarām 
vibhajya pañcadhā rājyaṃ putrāṇāṃ nāhuṣas tadā // BrP_12.18

yayātir diśi pūrvasyāṃ yaduṃ jyeṣṭhaṃ nyayojayat 
madhye puruṃ ca rājānam abhyaṣiñcat sa nāhuṣaḥ // BrP_12.19

diśi dakṣiṇapūrvasyāṃ turvasuṃ matimān nṛpaḥ 
tair iyaṃ pṛthivī sarvā saptadvīpā sapattanā // BrP_12.20

yathāpradeśam adyāpi dharmeṇa pratipālyate 
prajās teṣāṃ purastāt tu vakṣyāmi munisattamāḥ // BrP_12.21

dhanur nyasya pṛṣatkāṃś ca pañcabhiḥ puruṣarṣabhaiḥ 
jarāvān abhavad rājā bhāram āveśya bandhuṣu // BrP_12.22

nikṣiptaśastraḥ pṛthivīṃ cacāra pṛthivīpatiḥ 
prītimān abhavad rājā yayātir aparājitaḥ // BrP_12.23

evaṃ vibhajya pṛthivīṃ yayātir yadum abravīt 
jarāṃ me pratigṛhṇīṣva putra kṛtyāntareṇa vai // BrP_12.24

taruṇas tava rūpeṇa careyaṃ pṛthivīm imām 
jarāṃ tvayi samādhāya taṃ yaduḥ pratyuvāca ha // BrP_12.25

anirdiṣṭā mayā bhikṣā brāhmaṇasya pratiśrutā 
anapākṛtya tāṃ rājan na grahīṣyāmi te jarām // BrP_12.26

jarāyāṃ bahavo doṣāḥ pānabhojanakāritāḥ 
tasmāj jarāṃ na te rājan grahītum aham utsahe // BrP_12.27

santi te bahavaḥ putrā mattaḥ priyatarā nṛpa 
pratigrahītuṃ dharmajña putram anyaṃ vṛṇīṣva vai // BrP_12.28

sa evam ukto yadunā rājā kopasamanvitaḥ 
uvāca vadatāṃ śreṣṭho yayātir garhayan sutam // BrP_12.29

ka āśramas tavānyo 'sti ko vā dharmo vidhīyate 
mām anādṛtya durbuddhe yad ahaṃ tava deśikaḥ // BrP_12.30

evam uktvā yaduṃ viprāḥ śaśāpainaṃ sa manyumān 
arājyā te prajā mūḍha bhavitrīti na saṃśayaḥ // BrP_12.31

druhyaṃ ca turvasuṃ caivāpy anuṃ ca dvijasattamāḥ 
evam evābravīd rājā pratyākhyātaś ca tair api // BrP_12.32

śaśāpa tān atikruddho yayātir aparājitaḥ 
yathāvat kathitaṃ sarvaṃ mayāsya dvijasattamāḥ // BrP_12.33

evaṃ śaptvā sutān sarvāṃś caturaḥ purupūrvajān 
tad eva vacanaṃ rājā purum apy āha bho dvijāḥ // BrP_12.34

taruṇas tava rūpeṇa careyaṃ pṛthivīm imām 
jarāṃ tvayi samādhāya tvaṃ puro yadi manyase // BrP_12.35

sa jarāṃ pratijagrāha pituḥ puruḥ pratāpavān 
yayātir api rūpeṇa puroḥ paryacaran mahīm // BrP_12.36

sa mārgamāṇaḥ kāmānām antaṃ nṛpatisattamaḥ 
viśvācyā sahito reme vane caitrarathe prabhuḥ // BrP_12.37

yadā ca tṛptaḥ kāmeṣu bhogeṣu ca narādhipaḥ 
tadā puroḥ sakāśād vai svāṃ jarāṃ pratyapadyata // BrP_12.38

yatra gāthā muniśreṣṭhā gītāḥ kila yayātinā 
yābhiḥ pratyāharet kāmān sarvaśo 'ṅgāni kūrmavat // BrP_12.39

na jātu kāmaḥ kāmānām upabhogena śāmyati 
haviṣā kṛṣṇavartmeva bhūya evābhivardhate // BrP_12.40

yat pṛthivyāṃ vrīhiyavaṃ hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ 
nālam ekasya tat sarvam iti kṛtvā na muhyati // BrP_12.41

yadā bhāvaṃ na kurute sarvabhūteṣu pāpakam 
karmaṇā manasā vācā brahma saṃpadyate tadā // BrP_12.42

yadā tebhyo na bibheti yadā cāsmān na bibhyati 
yadā necchati na dveṣṭi brahma saṃpadyate tadā // BrP_12.43

yā dustyajā durmatibhir yā na jīryati jīryataḥ 
yo 'sau prāṇāntiko rogas tāṃ tṛṣṇāṃ tyajataḥ sukham // BrP_12.44

jīryanti jīryataḥ keśā dantā jīryanti jīryataḥ 
dhanāśā jīvitāśā ca jīryato 'pi na jīryati // BrP_12.45

yac ca kāmasukhaṃ loke yac ca divyaṃ mahat sukham 
tṛṣṇākṣayasukhasyaite nārhanti ṣoḍaśīṃ kalām // BrP_12.46

evam uktvā sa rājarṣiḥ sadāraḥ prāviśad vanam 
kālena mahatā cāyaṃ cacāra vipulaṃ tapaḥ // BrP_12.47

bhṛgutuṅge gatiṃ prāpa tapaso 'nte mahāyaśāḥ 
anaśnan deham utsṛjya sadāraḥ svargam āptavān // BrP_12.48

tasya vaṃśe muniśreṣṭhāḥ pañca rājarṣisattamāḥ 
yair vyāptā pṛthivī sarvā sūryasyeva gabhastibhiḥ // BrP_12.49

yados tu vaṃśaṃ vakṣyāmi śṛṇudhvaṃ rājasatkṛtam 
yatra nārāyaṇo jajñe harir vṛṣṇikulodvahaḥ // BrP_12.50

susthaḥ prajāvān āyuṣmān kīrtimāṃś ca bhaven naraḥ 
yayāticaritaṃ nityam idaṃ śṛṇvan dvijottamāḥ // BrP_12.51

puror vaṃśaṃ vayaṃ sūta śrotum icchāma tattvataḥ 
druhyasyānor yadoś caiva turvasoś ca pṛthak pṛthak // BrP_13.1

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ puror vaṃśaṃ mahātmanaḥ 
vistareṇānupūrvyā ca prathamaṃ vadato mama // BrP_13.2

puroḥ putraḥ suvīro 'bhūn manasyus tasya cātmajaḥ 
rājā cābhayado nāma manasyor abhavat sutaḥ // BrP_13.3

tathaivābhayadasyāsīt sudhanvā nāma pārthivaḥ 
sudhanvanaḥ subāhuś ca raudrāśvas tasya cātmajaḥ // BrP_13.4

raudrāśvasya daśārṇeyuḥ kṛkaṇeyus tathaiva ca 
kakṣeyusthaṇḍileyuś ca sannateyus tathaiva ca // BrP_13.5

ṛceyuś ca jaleyuś ca sthaleyuś ca mahābalaḥ 
dhaneyuś ca vaneyuś ca putrakāś ca daśa striyaḥ // BrP_13.6

bhadrā śūdrā ca madrā ca śaladā maladā tathā 
khaladā ca tato viprā naladā surasāpi ca // BrP_13.7

tathā gocapalā ca strīratnakūṭā ca tā daśa 
ṛṣir jāto 'trivaṃśe ca tāsāṃ bhartā prabhākaraḥ // BrP_13.8

bhadrāyāṃ janayām āsa sutaṃ somaṃ yaśasvinam 
svarbhānunā hate sūrye patamāne divo mahīm // BrP_13.9

tamobhibhūte loke ca prabhā yena pravartitā 
svasti te 'stv iti coktvā vai patamāno divākaraḥ // BrP_13.10

vacanāt tasya viprarṣer na papāta divo mahīm 
atriśreṣṭhāni gotrāṇi yaś cakāra mahātapāḥ // BrP_13.11

yajñeṣv atrer balaṃ caiva devair yasya pratiṣṭhitam 
sa tāsu janayām āsa putrikāsv ātmakāmajān // BrP_13.12

daśa putrān mahāsattvāṃs tapasy ugre ratāṃs tathā 
te tu gotrakarā viprā ṛṣayo vedapāragāḥ // BrP_13.13

svastyātreyā iti khyātāḥ kiṃca tridhanavarjitāḥ 
kakṣeyos tanayās tv āsaṃs traya eva mahārathāḥ // BrP_13.14

sabhānaraś cākṣuṣaś ca paramanyus tathaiva ca 
sabhānarasya putras tu vidvān kālānalo nṛpaḥ // BrP_13.15

kālānalasya dharmajñaḥ sṛñjayo nāma vai sutaḥ 
sṛñjayasyābhavat putro vīro rājā puraṃjayaḥ // BrP_13.16

janamejayo muniśreṣṭhāḥ puraṃjayasuto 'bhavat 
janamejayasya rājarṣer mahāśālo 'bhavat sutaḥ // BrP_13.17

deveṣu sa parijñātaḥ pratiṣṭhitayaśā bhuvi 
mahāmanā nāma suto mahāśālasya viśrutaḥ // BrP_13.18

jajñe vīraḥ suragaṇaiḥ pūjitaḥ sumahāmanāḥ 
mahāmanās tu putrau dvau janayām āsa bho dvijāḥ // BrP_13.19

uśīnaraṃ ca dharmajñaṃ titikṣuṃ ca mahābalam 
uśīnarasya patnyas tu pañca rājarṣivaṃśajāḥ // BrP_13.20

nṛgā kṛmir navā darvā pañcamī ca dṛṣadvatī 
uśīnarasya putrās tu pañca tāsu kulodvahāḥ // BrP_13.21

tapasā caiva mahatā jātā vṛddhasya cātmajāḥ 
nṛgāyās tu nṛgaḥ putraḥ kṛmyāṃ kṛmir ajāyata // BrP_13.22

navāyās tu navaḥ putro darvāyāḥ suvrato 'bhavat 
dṛṣadvatyās tu saṃjajñe śibir auśīnaro nṛpaḥ // BrP_13.23

śibes tu śibayo viprā yaudheyās tu nṛgasya ha 
navasya navarāṣṭraṃ tu kṛmes tu kṛmilā purī // BrP_13.24

suvratasya tathāmbaṣṭhāḥ śibiputrān nibodhata 
śibes tu śibayaḥ putrāś catvāro lokaviśrutāḥ // BrP_13.25

vṛṣadarbhaḥ suvīraś ca kekayo madrakas tathā 
teṣāṃ janapadāḥ sphītā kekayā madrakās tathā // BrP_13.26

vṛṣadarbhāḥ suvīrāś ca titikṣos tu prajās tv imāḥ 
titikṣur abhavad rājā pūrvasyāṃ diśi bho dvijāḥ // BrP_13.27

uṣadratho mahāvīryaḥ phenas tasya suto 'bhavat 
phenasya sutapā jajñe tataḥ sutapaso baliḥ // BrP_13.28

jāto mānuṣayonau tu sa rājā kāñcaneṣudhiḥ 
mahāyogī sa tu balir babhūva nṛpatiḥ purā // BrP_13.29

putrān utpādayām āsa pañca vaṃśakarān bhuvi 
aṅgaḥ prathamato jajñe vaṅgaḥ suhmas tathaiva ca // BrP_13.30

puṇḍraḥ kaliṅgaś ca tathā bāleyaṃ kṣatram ucyate 
bāleyā brāhmaṇāś caiva tasya vaṃśakarā bhuvi // BrP_13.31

baleś ca brahmaṇā datto varaḥ prītena bho dvijāḥ 
mahāyogitvam āyuś ca kalpasya parimāṇataḥ // BrP_13.32

bale cāpratimatvaṃ vai dharmatattvārthadarśanam 
saṃgrāme cāpy ajeyatvaṃ dharme caiva pradhānatām // BrP_13.33

trailokyadarśanaṃ cāpi prādhānyaṃ prasave tathā 
caturo niyatān varṇāṃs tvaṃ ca sthāpayiteti ca // BrP_13.34

ity ukto vibhunā rājā baliḥ śāntiṃ parāṃ yayau 
kālena mahatā viprāḥ svaṃ ca sthānam upāgamat // BrP_13.35

teṣāṃ janapadāḥ pañca aṅgā vaṅgāḥ sasuhmakāḥ 
kaliṅgāḥ puṇḍrakāś caiva prajās tv aṅgasya sāṃpratam // BrP_13.36

aṅgaputro mahān āsīd rājendro dadhivāhanaḥ 
dadhivāhanaputras tu rājā diviratho 'bhavat // BrP_13.37

putro divirathasyāsīc chakratulyaparākramaḥ 
vidvān dharmaratho nāma tasya citrarathaḥ sutaḥ // BrP_13.38

tena dharmarathenātha tadā kālañjare girau 
yajatā saha śakreṇa somaḥ pīto mahātmanā // BrP_13.39

atha citrarathasyāpi putro daśaratho 'bhavat 
lomapāda iti khyāto yasya śāntā sutābhavat // BrP_13.40

tasya dāśarathir vīraś caturaṅgo mahāyaśāḥ 
ṛṣyaśṛṅgaprasādena jajñe vaṃśavivardhanaḥ // BrP_13.41

caturaṅgasya putras tu pṛthulākṣa iti smṛtaḥ 
pṛthulākṣasuto rājā campo nāma mahāyaśāḥ // BrP_13.42

campasya tu purī campā yā māliny abhavat purā 
pūrṇabhadraprasādena haryaṅgo 'sya suto 'bhavat // BrP_13.43

tato vaibhāṇḍakis tasya vāraṇaṃ śakravāraṇam 
avatārayām āsa mahīṃ mantrair vāhanam uttamam // BrP_13.44

haryaṅgasya sutas tatra rājā bhadrarathaḥ smṛtaḥ 
putro bhadrarathasyāsīd bṛhatkarmā prajeśvaraḥ // BrP_13.45

bṛhaddarbhaḥ sutas tasya yasmāj jajñe bṛhanmanāḥ 
bṛhanmanās tu rājendro janayām āsa vai sutam // BrP_13.46

nāmnā jayadrathaṃ nāma yasmād dṛḍharatho nṛpaḥ 
āsīd dṛḍharathasyāpi viśvajij janamejayī // BrP_13.47

dāyādas tasya vaikarṇo vikarṇas tasya cātmajaḥ 
tasya putraśataṃ tv āsīd aṅgānāṃ kulavardhanam // BrP_13.48

ete 'ṅgavaṃśajāḥ sarve rājānaḥ kīrtitā mayā 
satyavratā mahātmānaḥ prajāvanto mahārathāḥ // BrP_13.49

ṛceyos tu muniśreṣṭhā raudrāśvatanayasya vai 
śṛṇudhvaṃ saṃpravakṣyāmi vaṃśaṃ rājñas tu bho dvijāḥ // BrP_13.50

ṛceyos tanayo rājā matināro mahīpatiḥ 
matinārasutās tv āsaṃs trayaḥ paramadhārmikāḥ // BrP_13.51

vasurodhaḥ pratirathaḥ subāhuś caiva dhārmikaḥ 
sarve vedavidaś caiva brahmaṇyāḥ satyavādinaḥ // BrP_13.52

ilā nāma tu yasyāsīt kanyā vai munisattamāḥ 
brahmavādiny adhistrī sā taṃsus tām abhyagacchata // BrP_13.53

taṃsoḥ suto 'tha rājarṣir dharmanetraḥ pratāpavān 
brahmavādī parākrāntas tasya bhāryopadānavī // BrP_13.54

upadānavī tataḥ putrāṃś caturo 'janayac chubān 
duṣyantam atha suṣmantaṃ pravīram anaghaṃ tathā // BrP_13.55

duṣyantasya tu dāyādo bharato nāma vīryavān 
sa sarvadamano nāma nāgāyutabalo mahān // BrP_13.56

cakravartī suto jajñe duṣyantasya mahātmanaḥ 
śakuntalāyāṃ bharato yasya nāmnā tu bhāratāḥ // BrP_13.57

bharatasya vinaṣṭeṣu tanayeṣu mahīpateḥ 
mātṝṇāṃ tu prakopeṇa mayā tat kathitaṃ purā // BrP_13.58

bṛhaspater aṅgirasaḥ putro vipro mahāmuniḥ 
ayājayad bharadvājo mahadbhiḥ kratubhir vibhuḥ // BrP_13.59

pūrvaṃ tu vitathe tasya kṛte vai putrajanmani 
tato 'tha vitatho nāma bharadvājāt suto 'bhavat // BrP_13.60

tato 'tha vitathe jāte bharatas tu divaṃ yayau 
vitathaṃ cābhiṣicyātha bharadvājo vanaṃ yayau // BrP_13.61

sa cāpi vitathaḥ putrāñ janayām āsa pañca vai 
suhotraṃ ca suhotāraṃ gayaṃ gargaṃ tathaiva ca // BrP_13.62

kapilaṃ ca mahātmānaṃ suhotrasya sutadvayam 
kāśikaṃ ca mahāsatyaṃ tathā gṛtsamatiṃ nṛpam // BrP_13.63

tathā gṛtsamateḥ putrā brāhmaṇāḥ kṣatriyā viśaḥ 
kāśikasya tu kāśeyaḥ putro dīrghatapās tathā // BrP_13.64

babhūva dīrghatapaso vidvān dhanvantariḥ sutaḥ 
dhanvantares tu tanayaḥ ketumān iti viśrutaḥ // BrP_13.65

tathā ketumataḥ putro vidvān bhīmarathaḥ smṛtaḥ 
putro bhīmarathasyāpi vārāṇasyadhipo 'bhavat // BrP_13.66

divodāsa iti khyātaḥ sarvakṣatrapraṇāśanaḥ 
divodāsasya putras tu vīro rājā pratardanaḥ // BrP_13.67

pratardanasya putrau dvau vatso bhārgava eva ca 
alarko rājaputras tu rājā sanmatimān bhuvi // BrP_13.68

haihayasya tu dāyādyaṃ hṛtavān vai mahīpatiḥ 
ājahre pitṛdāyādyaṃ divodāsahṛtaṃ balāt // BrP_13.69

bhadraśreṇyasya putreṇa durdamena mahātmanā 
divodāsena bāleti ghṛṇayāsau visarjitaḥ // BrP_13.70

aṣṭāratho nāma nṛpaḥ suto bhīmarathasya vai 
tena putreṇa bālasya prahṛtaṃ tasya bho dvijāḥ // BrP_13.71

vairasyāntaṃ muniśreṣṭhāḥ kṣatriyeṇa vidhitsatā 
alarkaḥ kāśirājas tu brahmaṇyaḥ satyasaṃgaraḥ // BrP_13.72

ṣaṣṭiṃ varṣasahasrāṇi ṣaṣṭiṃ varṣaśatāni ca 
yuvā rūpeṇa saṃpanna āsīt kāśikulodvahaḥ // BrP_13.73

lopāmudrāprasādena paramāyur avāpa saḥ 
vayaso 'nte muniśreṣṭhā hatvā kṣemakarākṣasam // BrP_13.74

ramyāṃ niveśayām āsa purīṃ vārāṇasīṃ nṛpaḥ 
alarkasya tu dāyādaḥ kṣemako nāma pārthivaḥ // BrP_13.75

kṣemakasya tu putro vai varṣaketus tato 'bhavat 
varṣaketoś ca dāyādo vibhur nāma prajeśvaraḥ // BrP_13.76

ānartas tu vibhoḥ putraḥ sukumāras tato 'bhavat 
sukumārasya putras tu satyaketur mahārathaḥ // BrP_13.77

suto 'bhavan mahātejā rājā paramadhārmikaḥ 
vatsasya vatsabhūmis tu bhargabhūmis tu bhārgavāt // BrP_13.78

ete tv aṅgirasaḥ putrā jātā vaṃśe 'tha bhārgave 
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrāś ca munisattamāḥ // BrP_13.79

ājamīḍho 'paro vaṃśaḥ śrūyatāṃ dvijasattamāḥ 
suhotrasya bṛhat putro bṛhatas tanayās trayaḥ // BrP_13.80

ajamīḍho dvimīḍhaś ca purumīḍhaś ca vīryavān 
ajamīḍhasya patnyas tu tisro vai yaśasānvitāḥ // BrP_13.81

nīlī ca keśinī caiva dhūminī ca varāṅganāḥ 
ajamīḍhasya keśinyāṃ jajñe jahnuḥ pratāpavān // BrP_13.82

ājahre yo mahāsattraṃ sarvamedhamakhaṃ vibhum 
patilobhena yaṃ gaṅgā vinīteva sasāra ha // BrP_13.83

necchataḥ plāvayām āsa tasya gaṅgā ca tat sadaḥ 
tat tayā plāvitaṃ dṛṣṭvā yajñavāṭaṃ samantataḥ // BrP_13.84

jahnur apy abravīd gaṅgāṃ kruddho viprās tadā nṛpaḥ 
eṣa te triṣu lokeṣu saṃkṣipyāpaḥ pibāmy aham 
asya gaṅge 'valepasya sadyaḥ phalam avāpnuhi // BrP_13.85

tataḥ pītāṃ mahātmāno dṛṣṭvā gaṅgāṃ maharṣayaḥ 
upaninyur mahābhāgā duhitṛtvena jāhnavīm // BrP_13.86

yuvanāśvasya putrīṃ tu kāverīṃ jahnur āvahat 
gaṅgāśāpena dehārdhaṃ yasyāḥ paścān nadīkṛtam // BrP_13.87

jahnos tu dayitaḥ putro ajako nāma vīryavān 
ajakasya tu dāyādo balākāśvo mahīpatiḥ // BrP_13.88

babhūva mṛgayāśīlaḥ kuśikas tasya cātmajaḥ 
pahnavaiḥ saha saṃvṛddho rājā vanacaraiḥ saha // BrP_13.89

kuśikas tu tapas tepe putram indrasamaṃ vibhum 
labheyam iti taṃ śakras trāsād abhyetya jajñivān // BrP_13.90

sa gādhir abhavad rājā maghavā kauśikaḥ svayam 
viśvāmitras tu gādheyo viśvāmitrāt tathāṣṭakaḥ // BrP_13.91

aṣṭakasya suto lauhiḥ prokto jahnugaṇo mayā 
ājamīḍho 'paro vaṃśaḥ śrūyatāṃ munisattamāḥ // BrP_13.92

ajamīḍhāt tu nīlyāṃ vai suśāntir udapadyata 
purujātiḥ suśānteś ca bāhyāśvaḥ purujātitaḥ // BrP_13.93

bāhyāśvatanayāḥ pañca sphītā janapadāvṛtāḥ 
mudgalaḥ sṛñjayaś caiva rājā bṛhadiṣus tadā // BrP_13.94

yavīnaraś ca vikrāntaḥ kṛmilāśvaś ca pañcamaḥ 
pañcaite rakṣaṇāyālaṃ deśānām iti viśrutāḥ // BrP_13.95

pañcānāṃ te tu pañcālāḥ sphītā janapadāvṛtāḥ 
alaṃ saṃrakṣaṇe teṣāṃ pañcālā iti viśrutāḥ // BrP_13.96

mudgalasya tu dāyādo maudgalyaḥ sumahāyaśāḥ 
indrasenā yato garbhaṃ vadhnyaṃ ca pratyapadyata // BrP_13.97

āsīt pañcajanaḥ putraḥ sṛñjayasya mahātmanaḥ 
sutaḥ pañcajanasyāpi somadatto mahīpatiḥ // BrP_13.98

somadattasya dāyādaḥ sahadevo mahāyaśāḥ 
sahadevasutaś cāpi somako nāma viśrutaḥ // BrP_13.99

ajamīḍhasuto jātaḥ kṣīṇe vaṃśe tu somakaḥ 
somakasya suto jantur yasya putraśataṃ babhau // BrP_13.100

teṣāṃ yavīyān pṛṣato drupadasya pitā prabhuḥ 
ājamīḍhāḥ smṛtāś caite mahātmānas tu somakāḥ // BrP_13.101

mahiṣī tv ajamīḍhasya dhūminī putragṛddhinī 
pativratā mahābhāgā kulajā munisattamāḥ // BrP_13.102

sā ca putrārthinī devī vratacaryāsamanvitā 
tato varṣāyutaṃ taptvā tapaḥ paramaduścaram // BrP_13.103

hutvāgniṃ vidhivat sā tu pavitrā mitabhojanā 
agnihotrakuśeṣv eva suṣvāpa munisattamāḥ // BrP_13.104

dhūminyā sa tayā devyā tv ajamīḍhaḥ samīyivān 
ṛkṣaṃ saṃjanayām āsa dhūmravarṇaṃ sudarśanam // BrP_13.105

ṛkṣāt saṃvaraṇo jajñe kuruḥ saṃvaraṇāt tathā 
yaḥ prayāgād atikramya kurukṣetraṃ cakāra ha // BrP_13.106

puṇyaṃ ca ramaṇīyaṃ ca puṇyakṛdbhir niṣevitam 
tasyānvavāyaḥ sumahān yasya nāmnātha kauravāḥ // BrP_13.107

kuroś ca putrāś catvāraḥ sudhanvā sudhanus tathā 
parīkṣic ca mahābāhuḥ pravaraś cārimejayaḥ // BrP_13.108

parīkṣitas tu dāyādo dhārmiko janamejayaḥ 
śrutaseno 'grasenaś ca bhīmasenaś ca nāmataḥ // BrP_13.109

ete sarve mahābhāgā vikrāntā balaśālinaḥ 
janamejayasya putras tu suratho matimāṃs tathā // BrP_13.110

surathasya tu vikrāntaḥ putro jajñe vidūrathaḥ 
vidūrathasya dāyāda ṛkṣa eva mahārathaḥ // BrP_13.111

dvitīyas tu bharadvājān nāmnā tenaiva viśrutaḥ 
dvāv ṛkṣau somavaṃśe 'smin dvāv eva ca parīkṣitau // BrP_13.112

bhīmasenās trayo viprā dvau cāpi janamejayau 
ṛkṣasya tu dvitīyasya bhīmaseno 'bhavat sutaḥ // BrP_13.113

pratīpo bhīmasenāt tu pratīpasya tu śāṃtanuḥ 
devāpir bāhlikaś caiva traya eva mahārathāḥ // BrP_13.114

śāṃtanos tv abhavad bhīṣmas tasmin vaṃśe dvijottamāḥ 
bāhlikasya tu rājarṣer vaṃśaṃ śṛṇuta bho dvijāḥ // BrP_13.115

bāhlikasya sutaś caiva somadatto mahāyaśāḥ 
jajñire somadattāt tu bhūrir bhūriśravāḥ śalaḥ // BrP_13.116

upādhyāyas tu devānāṃ devāpir abhavan muniḥ 
cyavanaputraḥ kṛtaka iṣṭa āsīn mahātmanaḥ // BrP_13.117

śāṃtanus tv abhavad rājā kauravāṇāṃ dhuraṃdharaḥ 
śāṃtanoḥ saṃpravakṣyāmi vaṃśaṃ trailokyaviśrutam // BrP_13.118

gāṅgaṃ devavrataṃ nāma putraṃ so 'janayat prabhuḥ 
sa tu bhīṣma iti khyātaḥ pāṇḍavānāṃ pitāmahaḥ // BrP_13.119

kālī vicitravīryaṃ tu janayām āsa bho dvijāḥ 
śāṃtanor dayitaṃ putraṃ dharmātmānam akalmaṣam // BrP_13.120

kṛṣṇadvaipāyanāc caiva kṣetre vaicitravīryake 
dhṛtarāṣṭraṃ ca pāṇḍuṃ ca viduraṃ cāpy ajījanat // BrP_13.121

dhṛtarāṣṭras tu gāndhāryāṃ putrān utpādayac chatam 
teṣāṃ duryodhanaḥ śreṣṭhaḥ sarveṣām api sa prabhuḥ // BrP_13.122

pāṇḍor dhanaṃjayaḥ putraḥ saubhadras tasya cātmajaḥ 
abhimanyoḥ parīkṣit tu pitā pārīkṣitasya ha // BrP_13.123

pārīkṣitasya kāśyāyāṃ dvau putrau saṃbabhūvatuḥ 
candrāpīḍas tu nṛpatiḥ sūryāpīḍaś ca mokṣavit // BrP_13.124

candrāpīḍasya putrāṇāṃ śatam uttamadhanvinām 
jānamejayam ity evaṃ kṣātraṃ bhuvi pariśrutam // BrP_13.125

teṣāṃ jyeṣṭhas tu tatrāsīt pure vāraṇasāhvaye 
satyakarṇo mahābāhur yajvā vipuladakṣiṇaḥ // BrP_13.126

satyakarṇasya dāyādaḥ śvetakarṇaḥ pratāpavān 
aputraḥ sa tu dharmātmā praviveśa tapovanam // BrP_13.127

tasmād vanagatā garbhaṃ yādavī pratyapadyata 
sucāror duhitā subhrūr mālinī grāhamālinī // BrP_13.128

saṃbhūte sa ca garbhe ca śvetakarṇaḥ prajeśvaraḥ 
anvagacchat kṛtaṃ pūrvaṃ mahāprasthānam acyutam // BrP_13.129

sā tu dṛṣṭvā priyaṃ taṃ tu mālinī pṛṣṭhato 'nvagāt 
sucāror duhitā sādhvī vane rājīvalocanā // BrP_13.130

pathi sā suṣuve bālā sukumāraṃ kumārakam 
tam apāsyātha tatraiva rājānaṃ sānvagacchata // BrP_13.131

pativratā mahābhāgā draupadīva purā satī 
kumāraḥ sukumāro 'sau giripṛṣṭhe ruroda ha // BrP_13.132

dayārthaṃ tasya meghās tu prādurāsan mahātmanaḥ 
śraviṣṭhāyās tu putrau dvau paippalādiś ca kauśikaḥ // BrP_13.133

dṛṣṭvā kṛpānvitau gṛhya tau prākṣālayatāṃ jale 
nighṛṣṭau tasya pārśvau tu śilāyāṃ rudhiraplutau // BrP_13.134

ajaśyāmaḥ sa pārśvābhyāṃ ghṛṣṭābhyāṃ susamāhitaḥ 
ajaśyāmau tu tatpārśvau devena saṃbabhūvatuḥ // BrP_13.135

athājapārśva iti vai cakrāte nāma tasya tau 
sa tu remakaśālāyāṃ dvijābhyām abhivardhitaḥ // BrP_13.136

remakasya tu bhāryā tam udvahat putrakāraṇāt 
rematyāḥ sa tu putro 'bhūd brāhmaṇau sacivau tu tau // BrP_13.137

teṣāṃ putrāś ca pautrāś ca yugapattulyajīvinaḥ 
sa eṣa pauravo vaṃśaḥ pāṇḍavānāṃ mahātmanām // BrP_13.138

śloko 'pi cātra gīto 'yaṃ nāhuṣeṇa yayātinā 
jarāsaṃkramaṇe pūrvaṃ tadā prītena dhīmatā // BrP_13.139

acandrārkagrahā bhūmir bhaved iyam asaṃśayam 
apauravā mahī naiva bhaviṣyati kadācana // BrP_13.140

eṣa vaḥ pauravo vaṃśo vikhyātaḥ kathito mayā 
turvasos tu pravakṣyāmi druhyoś cānor yados tathā // BrP_13.141

turvasos tu suto vahnir gobhānus tasya cātmajaḥ 
gobhānos tu suto rājā aiśānur aparājitaḥ // BrP_13.142

karaṃdhamas tu aiśānor maruttas tasya cātmajaḥ 
anyas tv āvikṣito rājā maruttaḥ kathito mayā // BrP_13.143

anapatyo 'bhavad rājā yajvā vipuladakṣiṇaḥ 
duhitā saṃyatā nāma tasyāsīt pṛthivīpateḥ // BrP_13.144

dakṣiṇārthaṃ tu sā dattā saṃvartāya mahātmane 
duṣyantaṃ pauravaṃ cāpi lebhe putram akalmaṣam // BrP_13.145

evaṃ yayātiśāpena jarāsaṃkramaṇe tadā 
pauravaṃ turvasor vaṃśaṃ praviveśa dvijottamāḥ // BrP_13.146

duṣyantasya tu dāyādaḥ karūromaḥ prajeśvaraḥ 
karūromād athāhrīdaś catvāras tasya cātmajāḥ // BrP_13.147

pāṇḍyaś ca keralaś caiva kālaś colaś ca pārthivaḥ 
druhyoś ca tanayo rājan babhrusetuś ca pārthivaḥ // BrP_13.148

aṅgārasetus tatputro marutāṃ patir ucyate 
yauvanāśvena samare kṛcchreṇa nihato balī // BrP_13.149

yuddhaṃ sumahad apy āsīn māsān paricarad daśa 
aṅgārasetor dāyādo gāndhāro nāma pārthivaḥ // BrP_13.150

khyāyate yasya nāmnā vai gāndhāraviṣayo mahān 
gāndhāradeśajāś caiva turagā vājināṃ varāḥ // BrP_13.151

anos tu putro dharmo 'bhūd dyūtas tasyātmajo 'bhavat 
dyūtād vanaduho jajñe pracetās tasya cātmajaḥ // BrP_13.152

pracetasaḥ sucetās tu kīrtitās tv anavo mayā 
babhūvus tu yadoḥ putrāḥ pañca devasutopamāḥ // BrP_13.153

sahasrādaḥ payodaś ca kroṣṭā nīlo 'ñjikas tathā 
sahasrādasya dāyādās trayaḥ paramadhārmikāḥ // BrP_13.154

haihayaś ca hayaś caiva rājā veṇuhayas tathā 
haihayasyābhavat putro dharmanetra iti śrutaḥ // BrP_13.155

dharmanetrasya kārtas tu sāhañjas tasya cātmajaḥ 
sāhañjanī nāma purī tena rājñā niveśitā // BrP_13.156

āsīn mahiṣmataḥ putro bhadraśreṇyaḥ pratāpavān 
bhadraśreṇyasya dāyādo durdamo nāma viśrutaḥ // BrP_13.157

durdamasya suto dhīmān kanako nāma nāmataḥ 
kanakasya tu dāyādāś catvāro lokaviśrutāḥ // BrP_13.158

kṛtavīryaḥ kṛtaujāś ca kṛtadhanvā tathaiva ca 
kṛtāgnis tu caturtho 'bhūt kṛtavīryād athārjunaḥ // BrP_13.159

yo 'sau bāhusahasreṇa saptadvīpeśvaro 'bhavat 
jigāya pṛthivīm eko rathenādityavarcasā // BrP_13.160

sa hi varṣāyutaṃ taptvā tapaḥ paramaduścaram 
dattam ārādhayām āsa kārtavīryo 'trisaṃbhavam // BrP_13.161

tasmai datto varān prādāc caturo bhūritejasaḥ 
pūrvaṃ bāhusahasraṃ tu prārthitaṃ sumahad varam // BrP_13.162

adharme 'dhīyamānasya sadbhis tatra nivāraṇam 
ugreṇa pṛthivīṃ jitvā dharmeṇaivānurañjanam // BrP_13.163

saṃgrāmān subahūñ jitvā hatvā cārīn sahasraśaḥ 
saṃgrāme vartamānasya vadhaṃ cābhyadhikād raṇe // BrP_13.164

tasya bāhusahasraṃ tu yudhyataḥ kila bho dvijāḥ 
yogād yogīśvarasyeva prādurbhavati māyayā // BrP_13.165

teneyaṃ pṛthivī sarvā saptadvīpā sapattanā 
sasamudrā sanagarā ugreṇa vidhinā jitā // BrP_13.166

tena saptasu dvīpeṣu sapta yajñaśatāni ca 
prāptāni vidhinā rājñā śrūyante munisattamāḥ // BrP_13.167

sarve yajñā muniśreṣṭhāḥ sahasraśatadakṣiṇāḥ 
sarve kāñcanayūpāś ca sarve kāñcanavedayaḥ // BrP_13.168

sarve devair muniśreṣṭhā vimānasthair alaṃkṛtaiḥ 
gandharvair apsarobhiś ca nityam evopaśobhitāḥ // BrP_13.169

yasya yajñe jagau gāthāṃ gandharvo nāradas tathā 
varīdāsātmajo vidvān mahimnā tasya vismitaḥ // BrP_13.170

na nūnaṃ kārtavīryasya gatiṃ yāsyanti pārthivāḥ 
yajñair dānais tapobhiś ca vikrameṇa śrutena ca // BrP_13.171

sa hi saptasu dvīpeṣu carmī khaḍgī śarāsanī 
rathī dvīpān anucaran yogī saṃdṛśyate nṛbhiḥ // BrP_13.172

anaṣṭadravyatā caiva na śoko na ca vibhramaḥ 
prabhāveṇa mahārājñaḥ prajā dharmeṇa rakṣataḥ // BrP_13.173

sa sarvaratnabhāk samrāṭ cakravartī babhūva ha 
sa eva paśupālo 'bhūt kṣetrapālaḥ sa eva ca // BrP_13.174

sa eva vṛṣṭyā parjanyo yogitvād arjuno 'bhavat 
sa vai bāhusahasreṇa jyāghātakaṭhinatvacā // BrP_13.175

bhāti raśmisahasreṇa śaradīva ca bhāskaraḥ 
sa hi nāgān manuṣyeṣu māhiṣmatyāṃ mahādyutiḥ // BrP_13.176

karkoṭakasutāñ jitvā puryāṃ tasyāṃ nyaveśayat 
sa vai vegaṃ samudrasya prāvṛṭkāle 'mbujekṣaṇaḥ // BrP_13.177

krīḍann iva bhujodbhinnaṃ pratisrotaś cakāra ha 
luṇṭhitā krīḍatā tena nadī tadgrāmamālinī // BrP_13.178

caladūrmisahasreṇa śaṅkitābhyeti narmadā 
tasya bāhusahasreṇa kṣipyamāṇe mahodadhau // BrP_13.179

bhayān nilīnā niśceṣṭhāḥ pātālasthā mahīsurāḥ 
cūrṇīkṛtamahāvīciṃ calanmīnamahātimim // BrP_13.180

mārutāviddhaphenaugham āvartakṣobhasaṃkulam 
prāvartayat tadā rājā sahasreṇa ca bāhunā // BrP_13.181

devāsurasamākṣiptaḥ kṣīrodam iva mandaraḥ 
mandarakṣobhacakitā amṛtotpādaśaṅkitāḥ // BrP_13.182

sahasotpatitā bhītā bhīmaṃ dṛṣṭvā nṛpottamam 
natā niścalamūrdhāno babhūvus te mahoragāḥ // BrP_13.183

sāyāhne kadalīkhaṇḍāḥ kampitā iva vāyunā 
sa vai baddhvā dhanur jyābhir utsiktaṃ pañcabhiḥ śaraiḥ // BrP_13.184

laṅkeśaṃ mohayitvā tu sabalaṃ rāvaṇaṃ balāt 
nirjitya vaśam ānīya māhiṣmatyāṃ babandha tam // BrP_13.185

śrutvā tu baddhaṃ paulastyaṃ rāvaṇaṃ tv arjunena ca 
tato gatvā pulastyas tam arjunaṃ dadṛśe svayam // BrP_13.186

mumoca rakṣaḥ paulastyaṃ pulastyenābhiyācitaḥ 
yasya bāhusahasrasya babhūva jyātalasvanaḥ // BrP_13.187

yugānte toyadasyeva sphuṭato hy aśaner iva 
aho bata mṛdhe vīryaṃ bhārgavasya yad acchinat // BrP_13.188

rājño bāhusahasrasya haimaṃ tālavanaṃ yathā 
tṛṣitena kadācit sa bhikṣitaś citrabhānunā // BrP_13.189

sa bhikṣām adadād vīraḥ sapta dvīpān vibhāvasoḥ 
purāṇi grāmaghoṣāṃś ca viṣayāṃś caiva sarvaśaḥ // BrP_13.190

jajvāla tasya sarvāṇi citrabhānur didhṛkṣayā 
sa tasya puruṣendrasya prabhāveṇa mahātmanaḥ // BrP_13.191

dadāha kārtavīryasya śailāṃś caiṣa vanāni ca 
sa śūnyam āśramaṃ ramyaṃ varuṇasyātmajasya vai // BrP_13.192

dadāha balavadbhītaś citrabhānuḥ sa haihayaḥ 
yaṃ lebhe varuṇaḥ putraṃ purā bhāsvantam uttamam // BrP_13.193

vasiṣṭhaṃ nāma sa muniḥ khyāta āpava ity uta 
yatrāpavas tu taṃ krodhāc chaptavān arjunaṃ vibhuḥ // BrP_13.194

yasmān na varjitam idaṃ vanaṃ te mama haihaya 
tasmāt te duṣkaraṃ karma kṛtam anyo haniṣyati // BrP_13.195

rāmo nāma mahābāhur jāmadagnyaḥ pratāpavān 
chittvā bāhusahasraṃ te pramathya tarasā balī // BrP_13.196

tapasvī brāhmaṇas tvāṃ tu haniṣyati sa bhārgavaḥ 
anaṣṭadravyatā yasya babhūvāmitrakarṣiṇaḥ // BrP_13.197

pratāpena narendrasya prajā dharmeṇa rakṣataḥ 
prāptas tato 'sya mṛtyur vai tasya śāpān mahāmuneḥ // BrP_13.198

varas tathaiva bho viprāḥ svayam eva vṛtaḥ purā 
tasya putraśataṃ tv āsīt pañca śeṣā mahātmanaḥ // BrP_13.199

kṛtāstrā balinaḥ śūrā dharmātmāno yaśasvinaḥ 
śūrasenaś ca śūraś ca vṛṣaṇo madhupadhvajaḥ // BrP_13.200

jayadhvajaś ca nāmnāsīd āvantyo nṛpatir mahān 
kārtavīryasya tanayā vīryavanto mahābalāḥ // BrP_13.201

jayadhvajasya putras tu tālajaṅgho mahābalaḥ 
tasya putraśataṃ khyātās tālajaṅghā iti smṛtāḥ // BrP_13.202

teṣāṃ kule muniśreṣṭhā haihayānāṃ mahātmanām 
vītihotrāḥ sujātāś ca bhojāś cāvantayaḥ smṛtāḥ // BrP_13.203

tauṇḍikerāś ca vikhyātās tālajaṅghās tathaiva ca 
bharatāś ca sujātāś ca bahutvān nānukīrtitāḥ // BrP_13.204

vṛṣaprabhṛtayo viprā yādavāḥ puṇyakarmiṇaḥ 
vṛṣo vaṃśadharas tatra tasya putro 'bhavan madhuḥ // BrP_13.205

madhoḥ putraśataṃ tv āsīd vṛṣaṇas tasya vaṃśakṛt 
vṛṣaṇād vṛṣṇayaḥ sarve madhos tu mādhavāḥ smṛtāḥ // BrP_13.206

yādavā yadunāmnā te nirucyante ca haihayāḥ 
na tasya vittanāśaḥ syān naṣṭaṃ prati labhec ca saḥ // BrP_13.207

kārtavīryasya yo janma kathayed iha nityaśaḥ 
ete yayātiputrāṇāṃ pañca vaṃśā dvijottamāḥ // BrP_13.208

kīrtitā lokavīrāṇāṃ ye lokān dhārayanti vai 
bhūtānīva muniśreṣṭhāḥ pañca sthāvarajaṅgamān // BrP_13.209

śrutvā pañca visargāṃs tu rājā dharmārthakovidaḥ 
vaśī bhavati pañcānām ātmajānāṃ tatheśvaraḥ // BrP_13.210

labhet pañca varāṃś caiva durlabhān iha laukikān 
āyuḥ kīrtiṃ tathā putrān aiśvaryaṃ bhūtim eva ca // BrP_13.211

dhāraṇāc chravaṇāc caiva pañcavargasya bho dvijāḥ 
kroṣṭor vaṃśaṃ muniśreṣṭhāḥ śṛṇudhvaṃ gadato mama // BrP_13.212

yador vaṃśadharasyātha yajvinaḥ puṇyakarmiṇaḥ 
kroṣṭor vaṃśaṃ hi śrutvaiva sarvapāpaiḥ pramucyate 
yasyānvavāyajo viṣṇur harir vṛṣṇikulodvahaḥ // BrP_13.213

gāndhārī caiva mādrī ca kroṣṭor bhārye babhūvatuḥ 
gāndhārī janayām āsa anamitraṃ mahābalam // BrP_14.1

mādrī yudhājitaṃ putraṃ tato 'nyaṃ devamīḍhuṣam 
teṣāṃ vaṃśas tridhā bhūto vṛṣṇīnāṃ kulavardhanaḥ // BrP_14.2

mādryāḥ putrau tu jajñāte śrutau vṛṣṇyandhakāv ubhau 
jajñāte tanayau vṛṣṇeḥ śvaphalkaś citrakas tathā // BrP_14.3

śvaphalkas tu muniśreṣṭhā dharmātmā yatra vartate 
nāsti vyādhibhayaṃ tatra nāvarṣas tapam eva ca // BrP_14.4

kadācit kāśirājasya viṣaye munisattamāḥ 
trīṇi varṣāṇi pūrṇāni nāvarṣat pākaśāsanaḥ // BrP_14.5

sa tatra cānayām āsa śvaphalkaṃ paramārcitam 
śvaphalkaparivartena vavarṣa harivāhanaḥ // BrP_14.6

śvaphalkaḥ kāśirājasya sutāṃ bhāryām avindata 
gāndinīṃ nāma gāṃ sā ca dadau viprāya nityaśaḥ // BrP_14.7

dātā yajvā ca vīraś ca śrutavān atithipriyaḥ 
akrūraḥ suṣuve tasmāc chvaphalkād bhūridakṣiṇaḥ // BrP_14.8

upamadgus tathā madgur meduraś cārimejayaḥ 
avikṣitas tathākṣepaḥ śatrughnaś cārimardanaḥ // BrP_14.9

dharmadhṛg yatidharmā ca dharmokṣāndhakarus tathā 
āvāhaprativāhau ca sundarī ca varāṅganā // BrP_14.10

akrūreṇograsenāyāṃ sugātryāṃ dvijasattamāḥ 
prasenaś copadevaś ca jajñāte devavarcasau // BrP_14.11

citrakasyābhavan putrāḥ pṛthur vipṛthur eva ca 
aśvagrīvo 'śvabāhuś ca svapārśvakagaveṣaṇau // BrP_14.12

ariṣṭanemir aśvaś ca sudharmā dharmabhṛt tathā 
subāhur bahubāhuś ca śraviṣṭhāśravaṇe striyau // BrP_14.13

asiknyāṃ janayām āsa śūraṃ vai devamīḍhuṣam 
mahiṣyāṃ jajñire śūrā bhojyāyāṃ puruṣā daśa // BrP_14.14

vasudevo mahābāhuḥ pūrvam ānakadundubhiḥ 
jajñe yasya prasūtasya dundubhyaḥ prāṇadan divi // BrP_14.15

ānakānāṃ ca saṃhrādaḥ sumahān abhavad divi 
papāta puṣpavarṣaś ca śūrasya janane mahān // BrP_14.16

manuṣyaloke kṛtsne 'pi rūpe nāsti samo bhuvi 
yasyāsīt puruṣāgryasya kāntiś candramaso yathā // BrP_14.17

devabhāgas tato jajñe tathā devaśravāḥ punaḥ 
anādhṛṣṭiḥ kanavako vatsavān atha gṛñjamaḥ // BrP_14.18

śyāmaḥ śamīko gaṇḍūṣaḥ pañca cāsya varāṅganāḥ 
pṛthukīrtiḥ pṛthā caiva śrutadevā śrutaśravā // BrP_14.19

rājādhidevī ca tathā pañcaitā vīramātaraḥ 
śrutaśravāyāṃ caidyas tu śiśupālo 'bhavan nṛpaḥ // BrP_14.20

hiraṇyakaśipur yo 'sau daityarājo 'bhavat purā 
pṛthukīrtyāṃ tu saṃjajñe tanayo vṛddhaśarmaṇaḥ // BrP_14.21

karūṣādhipatir vīro dantavakro mahābalaḥ 
pṛthāṃ duhitaraṃ cakre kuntis tāṃ pāṇḍur āvahat // BrP_14.22

yasyāṃ sa dharmavid rājā dharmo jajñe yudhiṣṭhiraḥ 
bhīmasenas tathā vātād indrāc caiva dhanaṃjayaḥ // BrP_14.23

loke pratiratho vīraḥ śakratulyaparākramaḥ 
anamitrāc chanir jajñe kaniṣṭhād vṛṣṇinandanāt // BrP_14.24

śaineyaḥ satyakas tasmād yuyudhānaś ca sātyakiḥ 
uddhavo devabhāgasya mahābhāgaḥ suto 'bhavat // BrP_14.25

paṇḍitānāṃ paraṃ prāhur devaśravasam uttamam 
aśmakyaṃ prāptavān putram anādhṛṣṭir yaśasvinam // BrP_14.26

nivṛttaśatruṃ śatrughnaṃ śrutadevā tv ajāyata 
śrutadevātmajās te tu naiṣādir yaḥ pariśrutaḥ // BrP_14.27

ekalavyo muniśreṣṭhā niṣādaiḥ parivardhitaḥ 
vatsavate tv aputrāya vasudevaḥ pratāpavān 
adbhir dadau sutaṃ vīraṃ śauriḥ kauśikam aurasam // BrP_14.28

gaṇḍūṣāya hy aputrāya viṣvakseno dadau sutān 
cārudeṣṇaṃ sudeṣṇaṃ ca pañcālaṃ kṛtalakṣaṇam // BrP_14.29

asaṃgrāmeṇa yo vīro nāvartata kadācana 
raukmiṇeyo mahābāhuḥ kanīyān dvijasattamāḥ // BrP_14.30

vāyasānāṃ sahasrāṇi yaṃ yāntaṃ pṛṣṭhato 'nvayuḥ 
cārūn adyopabhokṣyāmaś cārudeṣṇahatān iti // BrP_14.31

tantrijas tantripālaś ca sutau kanavakasya tau 
vīruś cāśvahanuś caiva vīrau tāv atha gṛñjimau // BrP_14.32

śyāmaputraḥ śamīkas tu śamīko rājyam āvahat 
jugupsamāno bhojatvād rājasūyam avāpa saḥ // BrP_14.33

ajātaśatruḥ śatrūṇāṃ jajñe tasya vināśanaḥ 
vasudevasutān vīrān kīrtayiṣyāmy ataḥ param // BrP_14.34

vṛṣṇes trividham evaṃ tu bahuśākhaṃ mahaujasam 
dhārayan vipulaṃ vaṃśaṃ nānarthair iha yujyate // BrP_14.35

yāḥ patnyo vasudevasya caturdaśa varāṅganāḥ 
pauravī rohiṇī nāma madirāditathāvarā // BrP_14.36

vaiśākhī ca tathā bhadrā sunāmnī caiva pañcamī 
sahadevā śāntidevā śrīdevī devarakṣitā // BrP_14.37

vṛkadevy upadevī ca devakī caiva saptamī 
sutanur vaḍavā caiva dve ete paricārike // BrP_14.38

pauravī rohiṇī nāma bāhlikasyātmajābhavat 
jyeṣṭhā patnī muniśreṣṭhā dayitānakadundubheḥ // BrP_14.39

lebhe jyeṣṭhaṃ sutaṃ rāmaṃ śaraṇyaṃ śaṭham eva ca 
durdamaṃ damanaṃ śubhraṃ piṇḍārakam uśīnaram // BrP_14.40

citrā nāma kumārī ca rohiṇītanayā nava 
citrā subhadreti punar vikhyātā munisattamāḥ // BrP_14.41

vasudevāc ca devakyāṃ jajñe śaurir mahāyaśāḥ 
rāmāc ca niśaṭho jajñe revatyāṃ dayitaḥ sutaḥ // BrP_14.42

subhadrāyāṃ rathī pārthād abhimanyur ajāyata 
akrūrāt kāśikanyāyāṃ satyaketur ajāyata // BrP_14.43

vasudevasya bhāryāsu mahābhāgāsu saptasu 
ye putrā jajñire śūrāḥ samastāṃs tān nibodhata // BrP_14.44

bhojaś ca vijayaś caiva śāntidevāsutāv ubhau 
vṛkadevaḥ sunāmāyāṃ gadaś cāstāṃ sutāv ubhau // BrP_14.45

agāvahaṃ mahātmānaṃ vṛkadevī vyajāyata 
kanyā trigartarājasya bhāryā vai śiśirāyaṇeḥ // BrP_14.46

jijñāsāṃ pauruṣe cakre na caskande ca pauruṣam 
kṛṣṇāyasasamaprakhyo varṣe dvādaśame tathā // BrP_14.47

mithyābhiśasto gārgyas tu manyunātisamīritaḥ 
ghoṣakanyām upādāya maithunāyopacakrame // BrP_14.48

gopālī cāpsarās tasya gopastrīveṣadhāriṇī 
dhārayām āsa gārgyasya garbhaṃ durdharam acyutam // BrP_14.49

mānuṣyāṃ gargabhāryāyāṃ niyogāc chūlapāṇinaḥ 
sa kālayavano nāma jajñe rājā mahābalaḥ // BrP_14.50

vṛttapūrvārdhakāyas tu siṃhasaṃhanano yuvā 
aputrasya sa rājñas tu vavṛdhe 'ntaḥpure śiśuḥ // BrP_14.51

yavanasya muniśreṣṭhāḥ sa kālayavano 'bhavat 
āyudhyamāno nṛpatiḥ paryapṛcchad dvijottamam // BrP_14.52

vṛṣṇyandhakakulaṃ tasya nārado 'kathayad vibhuḥ 
akṣauhiṇyā tu sainyasya mathurām abhyayāt tadā // BrP_14.53

dūtaṃ saṃpreṣayām āsa vṛṣṇyandhakaniveśanam 
tato vṛṣṇyandhakāḥ kṛṣṇaṃ puraskṛtya mahāmatim // BrP_14.54

sametā mantrayām āsur yavanasya bhayāt tadā 
kṛtvā viniścayaṃ sarve palāyanam arocayan // BrP_14.55

vihāya mathurāṃ ramyāṃ mānayantaḥ pinākinam 
kuśasthalīṃ dvāravatīṃ niveśayitum īpsavaḥ // BrP_14.56

iti kṛṣṇasya janmedaṃ yaḥ śucir niyatendriyaḥ 
parvasu śrāvayed vidvān anṛṇaḥ sa sukhī bhavet // BrP_14.59

kroṣṭor athābhavat putro vṛjinīvān mahāyaśāḥ 
vārjinīvatam icchanti svāhiṃ svāhākṛtāṃ varam // BrP_15.1

svāhiputro 'bhavad rājā uṣadgur vadatāṃ varaḥ 
mahākratubhir īje yo vividhair bhūridakṣiṇaiḥ // BrP_15.2

tataḥ prasūtim icchan vai uṣadguḥ so 'gryam ātmajam 
jajñe citrarathas tasya putraḥ karmabhir anvitaḥ // BrP_15.3

āsīc caitrarathir vīro yajvā vipuladakṣiṇaḥ 
śaśabinduḥ paraṃ vṛttaṃ rājarṣīṇām anuṣṭhitaḥ // BrP_15.4

pṛthuśravāḥ pṛthuyaśā rājāsīc chāśibindavaḥ 
śaṃsanti ca purāṇajñāḥ pārthaśravasam antaram // BrP_15.5

antarasya suyajñas tu suyajñatanayo 'bhavat 
uṣato yajñam akhilaṃ svadharme ca kṛtādaraḥ // BrP_15.6

śineyur abhavat putra uṣataḥ śatrutāpanaḥ 
marutas tasya tanayo rājarṣir abhavan nṛpaḥ // BrP_15.7

maruto 'labhata jyeṣṭhaṃ sutaṃ kambalabarhiṣam 
cacāra vipulaṃ dharmam amarṣāt pratyabhāg api // BrP_15.8

sa satprasūtim icchan vai sutaṃ kambalabarhiṣaḥ 
babhūva rukmakavacaḥ śataprasavataḥ sutaḥ // BrP_15.9

nihatya rukmakavacaḥ śataṃ kavacināṃ raṇe 
dhanvināṃ niśitair bāṇair avāpa śriyam uttamām // BrP_15.10

jajñe ca rukmakavacāt parajit paravīrahā 
jajñire pañca putrās tu mahāvīryāḥ parājitāḥ // BrP_15.11

rukmeṣuḥ pṛthurukmaś ca jyāmaghaḥ pālito hariḥ 
pālitaṃ ca hariṃ caiva videhebhyaḥ pitā dadau // BrP_15.12

rukmeṣur abhavad rājā pṛthurukmasya saṃśrayāt 
tābhyāṃ pravrājito rājā jyāmagho 'vasad āśrame // BrP_15.13

praśāntaś ca tadā rājā brāhmaṇaiś cāvabodhitaḥ 
jagāma dhanur ādāya deśam anyaṃ dhvajī rathī // BrP_15.14

narmadākūlam ekākīm ekalāṃ mṛttikāvatīm 
ṛkṣavantaṃ giriṃ jitvā śuktimatyām uvāsa saḥ // BrP_15.15

jyāmaghasyābhavad bhāryā śaibyā balavatī satī 
aputro 'pi sa rājā vai nānyāṃ bhāryām avindata // BrP_15.16

tasyāsīd vijayo yuddhe tatra kanyām avāpa saḥ 
bhāryām uvāca saṃtrastaḥ snuṣeti sa janeśvaraḥ // BrP_15.17

etac chrutvābravīd devī kasya deva snuṣeti vai 
abravīt tad upaśrutya jyāmagho rājasattamaḥ // BrP_15.18

yas te janiṣyate putras tasya bhāryopapāditā // BrP_15.19

ugreṇa tapasā tasyāḥ kanyāyāḥ sā vyajāyata 
putraṃ vidarbhaṃ subhāgā śaibyā pariṇatā satī // BrP_15.20

rājaputryāṃ tu vidvāṃsau snuṣāyāṃ krathakaiśikau 
paścād vidarbho 'janayac chūrau raṇaviśāradau // BrP_15.21

bhīmo vidarbhasya sutaḥ kuntis tasyātmajo 'bhavat 
kunter dhṛṣṭaḥ suto jajñe raṇadhṛṣṭaḥ pratāpavān // BrP_15.22

dhṛṣṭasya jajñire śūrās trayaḥ paramadhārmikāḥ 
āvantaś ca daśārhaś ca balī viṣaharaś ca saḥ // BrP_15.23

daśārhasya suto vyomā vyomno jīmūta ucyate 
jīmūtaputro vikṛtis tasya bhīmarathaḥ smṛtaḥ // BrP_15.24

atha bhīmarathasyāsīt putro navarathas tathā 
tasya cāsīd daśarathaḥ śakunis tasya cātmajaḥ // BrP_15.25

tasmāt karambhaḥ kārambhir devarāto 'bhavan nṛpaḥ 
devakṣatro 'bhavat tasya vṛddhakṣatro mahāyaśāḥ // BrP_15.26

devagarbhasamo jajñe devakṣatrasya nandanaḥ 
madhūnāṃ vaṃśakṛd rājā madhur madhuravāg api // BrP_15.27

madhor jajñe 'tha vaidarbhyāṃ purudvān puruṣottamaḥ 
aikṣvākī cābhavad bhāryā madhos tasyāṃ vyajāyata // BrP_15.28

satvān sarvaguṇopetaḥ sātvatā kīrtivardhanaḥ 
imāṃ visṛṣṭiṃ vijñāya jyāmaghasya mahātmanaḥ 
yujyate paramaprītyā prajāvāṃś ca bhavet sadā // BrP_15.29

satvataḥ sattvasaṃpannān kauśalyā suṣuve sutān 
bhāginaṃ bhajamānaṃ ca divyaṃ devāvṛdhaṃ nṛpam // BrP_15.30

andhakaṃ ca mahābāhuṃ vṛṣṇiṃ ca yadunandanam 
teṣāṃ visargāś catvāro vistareṇeha kīrtitāḥ // BrP_15.31

bhajamānasya sṛñjayyau bāhyakāthopabāhyakā 
āstāṃ bhārye tayos tasmāj jajñire bahavaḥ sutāḥ // BrP_15.32

krimiś ca kramaṇaś caiva dhṛṣṭaḥ śūraḥ puraṃjayaḥ 
ete bāhyakasṛñjayyāṃ bhajamānād vijajñire // BrP_15.33

āyutājit sahasrājic chatājit tv atha dāsakaḥ 
upabāhyakasṛñjayyāṃ bhajamānād vijajñire // BrP_15.34

yajvā devāvṛdho rājā cacāra vipulaṃ tapaḥ 
putraḥ sarvaguṇopeto mama syād iti niścitaḥ // BrP_15.35

saṃyujyamānas tapasā parṇāśāyā jalaṃ spṛśan 
sadopaspṛśatas tasya cakāra priyam āpagā // BrP_15.36

cintayābhiparītā sā na jagāmaiva niścayam 
kalyāṇatvān narapates tasya sā nimnagottamā // BrP_15.37

nādhyagacchat tu tāṃ nārīṃ yasyām evaṃvidhaḥ sutaḥ 
bhavet tasmāt svayaṃ gatvā bhavāmy asya sahānugā // BrP_15.38

atha bhūtvā kumārī sā bibhratī paramaṃ vapuḥ 
varayām āsa nṛpatiṃ tām iyeṣa ca sa prabhuḥ // BrP_15.39

tasyām ādhatta garbhaṃ sa tejasvinam udāradhīḥ 
atha sā daśame māsi suṣuve saritāṃ varā // BrP_15.40

putraṃ sarvaguṇopetaṃ babhruṃ devāvṛdhaṃ dvijāḥ 
atra vaṃśe purāṇajñā gāyantīti pariśrutam // BrP_15.41

guṇān devāvṛdhasyāpi kīrtayanto mahātmanaḥ 
yathaivāgre tathā dūrāt paśyāmas tāvad antikāt // BrP_15.42

babhruḥ śreṣṭho manuṣyāṇāṃ devair devāvṛdhaḥ samaḥ 
ṣaṣṭiś ca ṣaṭ ca puruṣāḥ sahasrāṇi ca sapta ca // BrP_15.43

ete 'mṛtatvaṃ prāptā vai babhror devāvṛdhād api 
yajvā dānapatir dhīmān brahmaṇyaḥ sudṛḍhāyudhaḥ // BrP_15.44

tasyānvavāyaḥ sumahān bhojā ye sārtikāvatāḥ 
andhakāt kāśyaduhitā caturo 'labhatātmajān // BrP_15.45

kukuraṃ bhajamānaṃ ca sasakaṃ balabarhiṣam 
kukurasya suto vṛṣṭir vṛṣṭes tu tanayas tathā // BrP_15.46

kapotaromā tasyātha tiliris tanayo 'bhavat 
jajñe punar vasus tasmād abhijic ca punar vasoḥ // BrP_15.47

tathā vai putramithunaṃ babhūvābhijitaḥ kila 
āhukaḥ śrāhukaś caiva khyātau khyātimatāṃ varau // BrP_15.48

imāṃ codāharanty atra gāthāṃ prati tam āhukam 
śvetena parivāreṇa kiśorapratimo mahān // BrP_15.49

aśītivarmaṇā yukta āhukaḥ prathamaṃ vrajet 
nāputravān nāśatado nāsahasraśatāyuṣaḥ // BrP_15.50

nāśuddhakarmā nāyajvā yo bhojam abhito vrajet 
pūrvasyāṃ diśi nāgānāṃ bhojasya prayayuḥ kila // BrP_15.51

somāt saṅgānukarṣāṇāṃ dhvajināṃ savarūthinām 
rathānāṃ meghaghoṣāṇāṃ sahasrāṇi daśaiva tu // BrP_15.52

raupyakāñcanakakṣāṇāṃ sahasrāṇy ekaviṃśatiḥ 
tāvaty eva sahasrāṇi uttarasyāṃ tathā diśi // BrP_15.53

ābhūmipālā bhojās tu santi jyākiṅkiṇīkinaḥ 
āhuḥ kiṃ cāpy avantibhyaḥ svasāraṃ dadur andhakāḥ // BrP_15.54

āhukasya tu kāśyāyāṃ dvau putrau saṃbabhūvatuḥ 
devakaś cograsenaś ca devagarbhasamāv ubhau // BrP_15.55

devakasyābhavan putrāś catvāras tridaśopamāḥ 
devavān upadevaś ca saṃdevo devarakṣitaḥ // BrP_15.56

kumāryaḥ sapta cāsyātha vasudevāya tā dadau 
devakī śāntidevā ca sudevā devarakṣitā // BrP_15.57

vṛkadevy upadevī ca sunāmnī caiva saptamī 
navograsenasya sutās teṣāṃ kaṃsas tu pūrvajaḥ // BrP_15.58

nyagrodhaś ca sunāmā ca tathā kaṅkaḥ subhūṣaṇaḥ 
rāṣṭrapālo 'tha sutanur anāvṛṣṭis tu puṣṭimān // BrP_15.59

teṣāṃ svasāraḥ pañcāsan kaṃsā kaṃsavatī tathā 
sutanū rāṣṭrapālī ca kaṅkā caiva varāṅganā // BrP_15.60

ugrasenaḥ sahāpatyo vyākhyātaḥ kukurodbhavaḥ 
kukurāṇām imaṃ vaṃśaṃ dhārayann amitaujasām // BrP_15.61

ātmano vipulaṃ vaṃśaṃ prajāvān āpnuyān naraḥ // BrP_15.62

bhajamānasya putro 'tha rathamukhyo vidūrathaḥ 
rājādhidevaḥ śūras tu vidūrathasuto 'bhavat // BrP_16.1

rājādhidevasya sutā jajñire vīryavattarāḥ 
dattātidattau balinau śoṇāśvaḥ śvetavāhanaḥ // BrP_16.2

śamī ca daṇḍaśarmā ca dantaśatruś ca śatrujit 
śravaṇā ca śraviṣṭhā ca svasārau saṃbabhūvatuḥ // BrP_16.3

śamiputraḥ pratikṣatraḥ pratikṣatrasya cātmajaḥ 
svayaṃbhojaḥ svayaṃbhojād bhadikaḥ saṃbabhūva ha // BrP_16.4

tasya putrā babhūvur hi sarve bhīmaparākramāḥ 
kṛtavarmāgrajas teṣāṃ śatadhanvā tu madhyamaḥ // BrP_16.5

devāntaś ca narāntaś ca bhiṣagvaitaraṇaś ca yaḥ 
sudāntaś cātidāntaś ca nikāśyaḥ kāmadambhakaḥ // BrP_16.6

devāntasyābhavat putro vidvān kambalabarhiṣaḥ 
asamaujāḥ sutas tasya nāsamaujāś ca tāv ubhau // BrP_16.7

ajātaputrāya sutān pradadāv asamaujase 
sudaṃṣṭraś ca sucāruś ca kṛṣṇa ity andhakāḥ smṛtāḥ // BrP_16.8

gāndhārī caiva mādrī ca kroṣṭubhārye babhūvatuḥ 
gāndhārī janayām āsa anamitraṃ mahābalam // BrP_16.9

mādrī yudhājitaṃ putraṃ tato vai devamīdhuṣam 
anamitram amitrāṇāṃ jetāram aparājitam // BrP_16.10

anamitrasuto nighno nighnato dvau babhūvatuḥ 
prasenaś cātha satrājic chatrusenājitāv ubhau // BrP_16.11

praseno dvāravatyāṃ tu nivasan yo mahāmaṇim 
divyaṃ syamantakaṃ nāma sa sūryād upalabdhavān // BrP_16.12

tasya satrājitaḥ sūryaḥ sakhā prāṇasamo 'bhavat 
sa kadācin niśāpāye rathena rathināṃ varaḥ // BrP_16.13

toyakūlam apaḥ spraṣṭum upasthātuṃ yayau ravim 
tasyopatiṣṭhataḥ sūryaṃ vivasvān agrataḥ sthitaḥ // BrP_16.14

vispaṣṭamūrtir bhagavāṃs tejomaṇḍalavān vibhuḥ 
atha rājā vivasvantam uvāca sthitam agrataḥ // BrP_16.15

yathaiva vyomni paśyāmi sadā tvāṃ jyotiṣāṃ pate 
tejomaṇḍalinaṃ devaṃ tathaiva purataḥ sthitam // BrP_16.16

ko viśeṣo 'sti me tvattaḥ sakhyenopagatasya vai 
etac chrutvā tu bhagavān maṇiratnaṃ syamantakam // BrP_16.17

svakaṇṭhād avamucyātha ekānte nyastavān vibhuḥ 
tato vigrahavantaṃ taṃ dadarśa nṛpatis tadā // BrP_16.18

prītimān atha taṃ dṛṣṭvā muhūrtaṃ kṛtavān kathām 
tam abhiprasthitaṃ bhūyo vivasvantaṃ sa satrajit // BrP_16.19

lokān bhāsayase sarvān yena tvaṃ satataṃ prabho 
tad etan maṇiratnaṃ me bhagavan dātum arhasi // BrP_16.20

tataḥ syamantakamaṇiṃ dattavān bhāskaras tadā 
sa tam ābadhya nagarīṃ praviveśa mahīpatiḥ // BrP_16.21

taṃ janāḥ paryadhāvanta sūryo 'yaṃ gacchatīti ha 
svāṃ purīṃ sa visiṣmāya rājā tv antaḥpuraṃ tathā // BrP_16.22

taṃ prasenajitaṃ divyaṃ maṇiratnaṃ syamantakam 
dadau bhrātre narapatiḥ premṇā satrājid uttamam // BrP_16.23

sa maṇiḥ syandate rukmaṃ vṛṣṇyandhakaniveśane 
kālavarṣī ca parjanyo na ca vyādhibhayaṃ hy abhūt // BrP_16.24

lipsāṃ cakre prasenasya maṇiratne syamantake 
govindo na ca taṃ lebhe śakto 'pi na jahāra saḥ // BrP_16.25

kadācin mṛgayāṃ yātaḥ prasenas tena bhūṣitaḥ 
syamantakakṛte siṃhād vadhaṃ prāpa vanecarāt // BrP_16.26

atha siṃhaṃ pradhāvantam ṛkṣarājo mahābalaḥ 
nihatya maṇiratnaṃ tad ādāya prāviśad guhām // BrP_16.27

tato vṛṣṇyandhakāḥ kṛṣṇaṃ prasenavadhakāraṇāt 
prārthanāṃ tāṃ maṇer baddhvā sarva eva śaśaṅkire // BrP_16.28

sa śaṅkyamāno dharmātmā akārī tasya karmaṇaḥ 
āhariṣye maṇim iti pratijñāya vanaṃ yayau // BrP_16.29

yatra praseno mṛgayāṃ vyacarat tatra cāpy atha 
prasenasya padaṃ gṛhya puruṣair āptakāribhiḥ // BrP_16.30

ṛkṣavantaṃ girivaraṃ vindhyaṃ ca girim uttamam 
anveṣayan pariśrāntaḥ sa dadarśa mahāmanāḥ // BrP_16.31

sāśvaṃ hataṃ prasenaṃ tu nāvindata ca tanmaṇim 
atha siṃhaḥ prasenasya śarīrasyāvidūrataḥ // BrP_16.32

ṛkṣeṇa nihato dṛṣṭaḥ padair ṛkṣas tu sūcitaḥ 
padais tair anviyāyātha guhām ṛkṣasya mādhavaḥ // BrP_16.33

sa hi ṛkṣabile vāṇīṃ śuśrāva pramaderitām 
dhātryā kumāram ādāya sutaṃ jāmbavato dvijāḥ // BrP_16.34

krīḍayantyā ca maṇinā mā rodīr ity atheritām // BrP_16.35

siṃhaḥ prasenam avadhīt siṃho jāmbavatā hataḥ 
sukumāraka mā rodīs tava hy eṣa syamantakaḥ // BrP_16.36

vyaktitas tasya śabdasya tūrṇam eva bilaṃ yayau 
praviśya tatra bhagavāṃs tad ṛkṣabilam añjasā // BrP_16.37

sthāpayitvā biladvāre yadūṃl lāṅgalinā saha 
śārṅgadhanvā bilasthaṃ tu jāmbavantaṃ dadarśa saḥ // BrP_16.38

yuyudhe vāsudevas tu bile jāmbavatā saha 
bāhubhyām eva govindo divasān ekaviṃśatim // BrP_16.39

praviṣṭe 'tha bile kṛṣṇe baladevapuraḥsarāḥ 
purīṃ dvāravatīm etya hataṃ kṛṣṇaṃ nyavedayan // BrP_16.40

vāsudevo 'pi nirjitya jāmbavantaṃ mahābalam 
lebhe jāmbavatīṃ kanyām ṛkṣarājasya saṃmatām // BrP_16.41

maṇiṃ syamantakaṃ caiva jagrāhātmaviśuddhaye 
anunīyarkṣarājaṃ tu niryayau ca tato bilāt // BrP_16.42

upāyād dvārakāṃ kṛṣṇaḥ sa vinītaiḥ puraḥsaraiḥ 
evaṃ sa maṇim āhṛtya viśodhyātmānam acyutaḥ // BrP_16.43

dadau satrājite taṃ vai sarvasātvatasaṃsadi 
evaṃ mithyābhiśastena kṛṣṇenāmitraghātinā // BrP_16.44

ātmā viśodhitaḥ pāpād vinirjitya syamantakam 
satrājito daśa tv āsan bhāryās tāsāṃ śataṃ sutāḥ // BrP_16.45

khyātimantas trayas teṣāṃ bhagaṃkāras tu pūrvajaḥ 
vīro vātapatiś caiva vasumedhas tathaiva ca // BrP_16.46

kumāryaś cāpi tisro vai dikṣu khyātā dvijottamāḥ 
satyabhāmottamā tāsāṃ vratinī ca dṛḍhavratā // BrP_16.47

tathā prasvāpinī caiva bhāryāṃ kṛṣṇāya tāṃ dadau 
sabhākṣo bhaṅgakāris tu nāveyaś ca narottamau // BrP_16.48

jajñāte guṇasaṃpannau viśrutau rūpasaṃpadā 
mādryāḥ putro 'tha jajñe 'tha vṛṣṇiputro yudhājitaḥ // BrP_16.49

jajñāte tanayau vṛṣṇeḥ śvaphalkaś citrakas tathā 
śvaphalkaḥ kāśirājasya sutāṃ bhāryām avindata // BrP_16.50

gāndinīṃ nāma tasyāś ca gāḥ sadā pradadau pitā 
tasyāṃ jajñe mahābāhuḥ śrutavān atithipriyaḥ // BrP_16.51

akrūro 'tha mahābhāgo jajñe vipuladakṣiṇaḥ 
upamadgus tathā madgur mudaraś cārimardanaḥ // BrP_16.52

ārikṣepas tathopekṣaḥ śatruhā cārimejayaḥ 
dharmabhṛc cāpi dharmā ca gṛdhrabhojāndhakas tathā // BrP_16.53

āvāhaprativāhau ca sundarī ca varāṅganā 
viśrutāśvasya mahiṣī kanyā cāsya vasuṃdharā // BrP_16.54

rūpayauvanasaṃpannā sarvasattvamanoharā 
akrūreṇograsenāyāṃ sutau vai kulanandanau // BrP_16.55

vasudevaś copadevaś ca jajñāte devavarcasau 
citrakasyābhavan putrāḥ pṛthur vipṛthur eva ca // BrP_16.56

aśvagrīvo 'śvabāhuś ca supārśvakagaveṣaṇau 
ariṣṭanemiś ca sutā dharmo dharmabhṛd eva ca // BrP_16.57

subāhur bahubāhuś ca śraviṣṭhāśravaṇe striyau 
imāṃ mithyābhiśastiṃ yaḥ kṛṣṇasya samudāhṛtām // BrP_16.58

veda mithyābhiśāpās taṃ na spṛśanti kadācana // BrP_16.59

yat tu satrājite kṛṣṇo maṇiratnaṃ syamantakam 
dadāv ahārayad babhrur bhojena śatadhanvanā // BrP_17.1

sadā hi prārthayām āsa satyabhāmām aninditām 
akrūro 'ntaram anviṣyan maṇiṃ caiva syamantakam // BrP_17.2

satrājitaṃ tato hatvā śatadhanvā mahābalaḥ 
rātrau taṃ maṇim ādāya tato 'krūrāya dattavān // BrP_17.3

akrūras tu tadā viprā ratnam ādāya cottamam 
samayaṃ kārayāṃ cakre nāvedyo 'haṃ tvayety uta // BrP_17.4

vayam abhyutprapatsyāmaḥ kṛṣṇena tvāṃ pradharṣitam 
mamādya dvārakā sarvā vaśe tiṣṭhaty asaṃśayam // BrP_17.5

hate pitari duḥkhārtā satyabhāmā manasvinī 
prayayau ratham āruhya nagaraṃ vāraṇāvatam // BrP_17.6

satyabhāmā tu tad vṛttaṃ bhojasya śatadhanvanaḥ 
bhartur nivedya duḥkhārtā pārśvasthāśrūṇy avartayat // BrP_17.7

pāṇḍavānāṃ ca dagdhānāṃ hariḥ kṛtvodakakriyām 
kulyārthe cāpi pāṇḍūnāṃ nyayojayata sātyakim // BrP_17.8

tatas tvaritam āgamya dvārakāṃ madhusūdanaḥ 
pūrvajaṃ halinaṃ śrīmān idaṃ vacanam abravīt // BrP_17.9

hataḥ prasenaḥ siṃhena satrājic chatadhanvanā 
syamantakas tu madnāmī tasya prabhur ahaṃ vibho // BrP_17.10

tad āroha rathaṃ śīghraṃ bhojaṃ hatvā mahāratham 
syamantako mahābāho asmākaṃ sa bhaviṣyati // BrP_17.11

tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tumulaṃ bhojakṛṣṇayoḥ 
śatadhanvā tato 'krūraṃ sarvatodiśam aikṣata // BrP_17.12

saṃrabdhau tāv ubhau tatra dṛṣṭvā bhojajanārdanau 
śakto 'pi śāpād dhārdikyam akrūro nānvapadyata // BrP_17.13

apayāne tato buddhiṃ bhojaś cakre bhayārditaḥ 
yojanānāṃ śataṃ sāgraṃ hṛdayā pratyapadyata // BrP_17.14

vikhyātā hṛdayā nāma śatayojanagāminī 
bhojasya vaḍavā viprā yayā kṛṣṇam ayodhayat // BrP_17.15

kṣīṇāṃ javena hṛdayām adhvanaḥ śatayojane 
dṛṣṭvā rathasya svāṃ vṛddhiṃ śatadhanvānam ardayat // BrP_17.16

tatas tasyā hatāyās tu śramāt khedāc ca bho dvijāḥ 
kham utpetur atha prāṇāḥ kṛṣṇo rāmam athābravīt // BrP_17.17

tiṣṭheha tvaṃ mahābāho dṛṣṭadoṣā hayā mayā 
padbhyāṃ gatvā hariṣyāmi maṇiratnaṃ syamantakam // BrP_17.18

padbhyām eva tato gatvā śatadhanvānam acyutaḥ 
mithilām abhito viprā jaghāna paramāstravit // BrP_17.19

syamantakaṃ ca nāpaśyad dhatvā bhojaṃ mahābalam 
nivṛttaṃ cābravīt kṛṣṇaṃ maṇiṃ dehīti lāṅgalī // BrP_17.20

nāstīti kṛṣṇaś covāca tato rāmo ruṣānvitaḥ 
dhikśabdapūrvam asakṛt pratyuvāca janārdanam // BrP_17.21

bhrātṛtvān marṣayāmy eṣa svasti te 'stu vrajāmy aham 
kṛtyaṃ na me dvārakayā na tvayā na ca vṛṣṇibhiḥ // BrP_17.22

praviveśa tato rāmo mithilām arimardanaḥ 
sarvakāmair upahṛtair mithilenābhipūjitaḥ // BrP_17.23

etasminn eva kāle tu babhrur matimatāṃ varaḥ 
nānārūpān kratūn sarvān ājahāra nirargalān // BrP_17.24

dīkṣāmayaṃ sa kavacaṃ rakṣārthaṃ praviveśa ha 
syamantakakṛte prājño gāndīputro mahāyaśāḥ // BrP_17.25

atha ratnāni cānyāni dhanāni vividhāni ca 
ṣaṣṭiṃ varṣāṇi dharmātmā yajñeṣv eva nyayojayat // BrP_17.26

akrūrayajñā iti te khyātās tasya mahātmanaḥ 
bahvannadakṣiṇāḥ sarve sarvakāmapradāyinaḥ // BrP_17.27

atha duryodhano rājā gatvā sa mithilāṃ prabhuḥ 
gadāśikṣāṃ tato divyāṃ baladevād avāptavān // BrP_17.28

saṃprasādya tato rāmo vṛṣṇyandhakamahārathaiḥ 
ānīto dvārakām eva kṛṣṇena ca mahātmanā // BrP_17.29

akrūraś cāndhakaiḥ sārdham āyātaḥ puruṣarṣabhaḥ 
hatvā satrājitaṃ suptaṃ sahabandhuṃ mahābalaḥ // BrP_17.30

jñātibhedabhayāt kṛṣṇas tam upekṣitavāṃs tadā 
apayāte tadākrūre nāvarṣat pākaśāsanaḥ // BrP_17.31

anāvṛṣṭyā tadā rāṣṭram abhavad bahudhā kṛśam 
tataḥ prasādayām āsur akrūraṃ kukurāndhakāḥ // BrP_17.32

punar dvāravatīṃ prāpte tasmin dānapatau tataḥ 
pravavarṣa sahasrākṣaḥ kakṣe jalanidhes tadā // BrP_17.33

kanyāṃ ca vāsudevāya svasāraṃ śīlasaṃmatām 
akrūraḥ pradadau dhīmān prītyarthaṃ munisattamāḥ // BrP_17.34

atha vijñāya yogena kṛṣṇo babhrugataṃ maṇim 
sabhāmadhyagataḥ prāha tam akrūraṃ janārdanaḥ // BrP_17.35

yat tad ratnaṃ maṇivaraṃ tava hastagataṃ vibho 
tat prayaccha ca mānārha mayi mānāryakaṃ kṛthāḥ // BrP_17.36

ṣaṣṭivarṣagate kāle yo roṣo 'bhūn mamānagha 
sa saṃrūḍho 'sakṛt prāptas tataḥ kālātyayo mahān // BrP_17.37

sa tataḥ kṛṣṇavacanāt sarvasātvatasaṃsadi 
pradadau taṃ maṇiṃ babhrur akleśena mahāmatiḥ // BrP_17.38

tatas tam ārjavāt prāptaṃ babhror hastād ariṃdamaḥ 
dadau hṛṣṭamanāḥ kṛṣṇas taṃ maṇiṃ babhrave punaḥ // BrP_17.39

sa kṛṣṇahastāt saṃprāptaṃ maṇiratnaṃ syamantakam 
ābadhya gāndinīputro virarājāṃśumān iva // BrP_17.40

aho sumahad ākhyānaṃ bhavatā parikīrtitam 
bhāratānāṃ ca sarveṣāṃ pārthivānāṃ tathaiva ca // BrP_18.1

devānāṃ dānavānāṃ ca gandharvoragarakṣasām 
daityānām atha siddhānāṃ guhyakānāṃ tathaiva ca // BrP_18.2

atyadbhutāni karmāṇi vikramā dharmaniścayāḥ 
vividhāś ca kathā divyā janma cāgryam anuttamam // BrP_18.3

sṛṣṭiḥ prajāpateḥ samyak tvayā proktā mahāmate 
prajāpatīnāṃ sarveṣāṃ guhyakāpsarasāṃ tathā // BrP_18.4

sthāvaraṃ jaṅgamaṃ sarvam utpannaṃ vividhaṃ jagat 
tvayā proktaṃ mahābhāga śrutaṃ caitan manoharam // BrP_18.5

kathitaṃ puṇyaphaladaṃ purāṇaṃ ślakṣṇayā girā 
manaḥkarṇasukhaṃ samyak prīṇāty amṛtasaṃmitam // BrP_18.6

idānīṃ śrotum icchāmaḥ sakalaṃ maṇḍalaṃ bhuvaḥ 
vaktum arhasi sarvajña paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_18.7

yāvantaḥ sāgarā dvīpās tathā varṣāṇi parvatāḥ 
vanāni saritaḥ puṇyadevādīnāṃ mahāmate // BrP_18.8

yatpramāṇam idaṃ sarvaṃ yadādhāraṃ yadātmakam 
saṃsthānam asya jagato yathāvad vaktum arhasi // BrP_18.9

munayaḥ śrūyatām etat saṃkṣepād vadato mama 
nāsya varṣaśatenāpi vaktuṃ śakyo 'tivistaraḥ // BrP_18.10

jambūplakṣāhvayau dvīpau śālmalaś cāparo dvijāḥ 
kuśaḥ krauñcas tathā śākaḥ puṣkaraś caiva saptamaḥ // BrP_18.11

ete dvīpāḥ samudrais tu sapta saptabhir āvṛtāḥ 
lavaṇekṣusurāsarpir dadhidugdhajalaiḥ samam // BrP_18.12

jambūdvīpaḥ samastānām eteṣāṃ madhyasaṃsthitaḥ 
tasyāpi madhye viprendrā meruḥ kanakaparvataḥ // BrP_18.13

caturaśītisāhasrair yojanais tasya cocchrayaḥ 
praviṣṭaḥ ṣoḍaśādhastād dvātriṃśan mūrdhni vistṛtaḥ // BrP_18.14

mūle ṣoḍaśasāhasrair vistāras tasya sarvataḥ 
bhūpadmasyāsya śailo 'sau karṇikākārasaṃsthitaḥ // BrP_18.15

himavān hemakūṭaś ca niṣadhas tasya dakṣiṇe 
nīlaḥ śvetaś ca śṛṅgī ca uttare varṣaparvatāḥ // BrP_18.16

lakṣapramāṇau dvau madhye daśahīnās tathāpare 
sahasradvitayocchrāyās tāvadvistāriṇaś ca te // BrP_18.17

bhārataṃ prathamaṃ varṣaṃ tataḥ kiṃpuruṣaṃ smṛtam 
harivarṣaṃ tathaivānyan meror dakṣiṇato dvijāḥ // BrP_18.18

ramyakaṃ cottaraṃ varṣaṃ tasyaiva tu hiraṇmayam 
uttarāḥ kuravaś caiva yathā vai bhārataṃ tathā // BrP_18.19

navasāhasram ekaikam eteṣāṃ dvijasattamāḥ 
ilāvṛtaṃ ca tanmadhye sauvarṇo merur ucchritaḥ // BrP_18.20

meroś caturdiśaṃ tatra navasāhasravistṛtam 
ilāvṛtaṃ mahābhāgāś catvāraś cātra parvatāḥ // BrP_18.21

viṣkambhā vitatā meror yojanāyutavistṛtāḥ 
pūrveṇa mandaro nāma dakṣiṇe gandhamādanaḥ // BrP_18.22

vipulaḥ paścime pārśve supārśvaś cottare sthitaḥ 
kadambas teṣu jambūś ca pippalo vaṭa eva ca // BrP_18.23

ekādaśaśatāyāmāḥ pādapā giriketavaḥ 
jambūdvīpasya sā jambūr nāmahetur dvijottamāḥ // BrP_18.24

mahāgajapramāṇāni jambvās tasyāḥ phalāni vai 
patanti bhūbhṛtaḥ pṛṣṭhe śīryamāṇāni sarvataḥ // BrP_18.25

rasena teṣāṃ vikhyātā tatra jambūnadīti vai 
sarit pravartate sā ca pīyate tannivāsibhiḥ // BrP_18.26

na khedo na ca daurgandhyaṃ na jarā nendriyakṣayaḥ 
tatpānasvasthamanasāṃ janānāṃ tatra jāyate // BrP_18.27

tīramṛt tadrasaṃ prāpya sukhavāyuviśoṣitā 
jāmbūnadākhyaṃ bhavati suvarṇaṃ siddhabhūṣaṇam // BrP_18.28

bhadrāśvaṃ pūrvato meroḥ ketumālaṃ ca paścime 
varṣe dve tu muniśreṣṭhās tayor madhye tv ilāvṛtam // BrP_18.29

vanaṃ caitrarathaṃ pūrve dakṣiṇe gandhamādanam 
vaibhrājaṃ paścime tadvad uttare nandanaṃ smṛtam // BrP_18.30

aruṇodaṃ mahābhadram asitodaṃ samānasam 
sarāṃsy etāni catvāri devabhogyāni sarvadā // BrP_18.31

śāntavāṃś cakrakuñjaś ca kurarī mālyavāṃs tathā 
vaikaṅkapramukhā meroḥ pūrvataḥ kesarācalāḥ // BrP_18.32

trikūṭaḥ śiśiraś caiva pataṃgo rucakas tathā 
niṣadhādayo dakṣiṇatas tasya kesaraparvatāḥ // BrP_18.33

śikhivāsaḥ savaidūryaḥ kapilo gandhamādanaḥ 
jānudhipramukhās tadvat paścime kesarācalāḥ // BrP_18.34

meror anantarās te ca jaṭharādiṣv avasthitāḥ 
śaṅkhakūṭo 'tha ṛṣabho haṃso nāgas tathāparāḥ // BrP_18.35

kālañjarādyāś ca tathā uttare kesarācalāḥ 
caturdaśa sahasrāṇi yojanānāṃ mahāpurī // BrP_18.36

meror upari viprendrā brahmaṇaḥ kathitā divi 
tasyāṃ samantataś cāṣṭau diśāsu vidiśāsu ca // BrP_18.37

indrādilokapālānāṃ prakhyātāḥ pravarāḥ puraḥ 
viṣṇupādaviniṣkrāntā plāvayantīndumaṇḍalam // BrP_18.38

samantād brahmaṇaḥ puryāṃ gaṅgā patati vai divi 
sā tatra patitā dikṣu caturdhā pratyapadyata // BrP_18.39

sītā cālakanandā ca cakṣur badhrā ca vai kramāt 
pūrveṇa sītā śailāc ca śailaṃ yānty antarikṣagā // BrP_18.40

tataś ca pūrvavarṣeṇa bhadrāśvenaiti sārṇavam 
tathaivālakanandā ca dakṣiṇenaitya bhāratam // BrP_18.41

prayāti sāgaraṃ bhūtvā saptabhedā dvijottamāḥ 
cakṣuś ca paścimagirīn atītya sakalāṃs tataḥ // BrP_18.42

paścimaṃ ketumālākhyaṃ varṣam anveti sārṇavam 
bhadrā tathottaragirīn uttarāṃś ca tathā kurūn // BrP_18.43

atītyottaram ambhodhiṃ samabhyeti dvijottamāḥ 
ānīlaniṣadhāyāmau mālyavadgandhamādanau // BrP_18.44

tayor madhyagato meruḥ karṇikākārasaṃsthitaḥ 
bhāratāḥ ketumālāś ca bhadrāśvāḥ kuravas tathā // BrP_18.45

pattrāṇi lokaśailasya maryādāśailabāhyataḥ 
jaṭharo devakūṭaś ca maryādāparvatāv ubhau // BrP_18.46

tau dakṣiṇottarāyāmāv ānīlaniṣadhāyatau 
gandhamādanakailāsau pūrvapaścāt tu tāv ubhau // BrP_18.47

aśītiyojanāyāmāv arṇavāntarvyavasthitau 
niṣadhaḥ pāriyātraś ca maryādāparvatāv ubhau // BrP_18.48

tau dakṣiṇottarāyāmāv ānīlaniṣadhāyatau 
meroḥ paścimadigbhāge yathā pūrvau tathā sthitau // BrP_18.49

triśṛṅgo jārudhiś caiva uttarau varṣaparvatau 
pūrvapaścāyatāv etāv arṇavāntarvyavasthitau // BrP_18.50

ity ete hi mayā proktā maryādāparvatā dvijāḥ 
jaṭharāvasthitā meror yeṣāṃ dvau dvau caturdiśam // BrP_18.51

meroś caturdiśaṃ ye tu proktāḥ kesaraparvatāḥ 
śītāntādyā dvijās teṣām atīva hi manoharāḥ // BrP_18.52

śailānām antaradroṇyaḥ siddhacāraṇasevitāḥ 
suramyāṇi tathā tāsu kānanāni purāṇi ca // BrP_18.53

lakṣmīviṣṇvagnisūryendradevānāṃ munisattamāḥ 
tāsv āyatanavaryāṇi juṣṭāni narakiṃnaraiḥ // BrP_18.54

gandharvayakṣarakṣāṃsi tathā daiteyadānavāḥ 
krīḍanti tāsu ramyāsu śailadroṇīṣv aharniśam // BrP_18.55

bhaumā hy ete smṛtāḥ svargā dharmiṇām ālayā dvijāḥ 
naiteṣu pāpakartāro yānti janmaśatair api // BrP_18.56

bhadrāśve bhagavān viṣṇur āste hayaśirā dvijāḥ 
vārāhaḥ ketumāle tu bhārate kūrmarūpadhṛk // BrP_18.57

matsyarūpaś ca govindaḥ kuruṣv āste sanātanaḥ 
viśvarūpeṇa sarvatra sarvaḥ sarveśvaro hariḥ // BrP_18.58

sarvasyādhārabhūto 'sau dvijā āste 'khilātmakaḥ 
yāni kiṃpuruṣādyāni varṣāṇy aṣṭau dvijottamāḥ // BrP_18.59

na teṣu śoko nāyāso nodvegaḥ kṣudbhayādikam 
susthāḥ prajā nirātaṅkāḥ sarvaduḥkhavivarjitāḥ // BrP_18.60

daśadvādaśavarṣāṇāṃ sahasrāṇi sthirāyuṣaḥ 
naiteṣu bhaumāny anyāni kṣutpipāsādi no dvijāḥ // BrP_18.61

kṛtatretādikā naiva teṣu sthāneṣu kalpanā 
sarveṣv eteṣu varṣeṣu sapta sapta kulācalāḥ 
nadyaś ca śataśas tebhyaḥ prasūtā yā dvijottamāḥ // BrP_18.62

uttareṇa samudrasya himādreś caiva dakṣiṇe 
varṣaṃ tad bhārataṃ nāma bhāratī yatra saṃtatiḥ // BrP_19.1

navayojanasāhasro vistāraś ca dvijottamāḥ 
karmabhūmir iyaṃ svargam apavargaṃ ca pṛcchatām // BrP_19.2

mahendro malayaḥ sahyaḥ śuktimān ṛkṣaparvataḥ 
vindhyaś ca pāriyātraś ca saptātra kulaparvatāḥ // BrP_19.3

ataḥ saṃprāpyate svargo muktim asmāt prayāti vai 
tiryaktvaṃ narakaṃ cāpi yānty ataḥ puruṣā dvijāḥ // BrP_19.4

itaḥ svargaś ca mokṣaś ca madhyaṃ cānte ca gacchati 
na khalv anyatra martyānāṃ karma bhūmau vidhīyate // BrP_19.5

bhāratasyāsya varṣasya nava bhedān niśāmaya 
indradvīpaḥ kasetumāṃs tāmraparṇo gabhastimān // BrP_19.6

nāgadvīpas tathā saumyo gandharvas tv atha vāruṇaḥ 
ayaṃ tu navamas teṣāṃ dvīpaḥ sāgarasaṃvṛtaḥ // BrP_19.7

yojanānāṃ sahasraṃ ca dvīpo 'yaṃ dakṣiṇottarāt 
pūrve kirātās tiṣṭhanti paścime yavanāḥ sthitāḥ // BrP_19.8

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā madhye śūdrāś ca bhāgaśaḥ 
ijyāyuddhavaṇijyādyavṛttimanto vyavasthitāḥ // BrP_19.9

śatadrucandrabhāgādyā himavatpādaniḥsṛtāḥ 
vedasmṛtimukhāś cānyāḥ pāriyātrodbhavā mune // BrP_19.10

narmadāsuramādyāś ca nadyo vindhyaviniḥsṛtāḥ 
tāpīpayoṣṇīnirvindhyākāverīpramukhā nadīḥ // BrP_19.11

ṛkṣapādodbhavā hy etāḥ śrutāḥ pāpaṃ haranti yāḥ 
godāvarībhīmarathīkṛṣṇaveṇyādikās tathā // BrP_19.12

sahyapādodbhavā nadyaḥ smṛtāḥ pāpabhayāpahāḥ 
kṛtamālātāmraparṇīpramukhā malayodbhavāḥ // BrP_19.13

trisāṃdhyarṣikulyādyāmahendraprabhavāḥ smṛtāḥ 
ṛṣikulyākumārādyāḥ śuktimatpādasaṃbhavāḥ // BrP_19.14

āsāṃ nadyupanadyaś ca santy anyās tu sahasraśaḥ 
tāsv ime kurupañcālamadhyadeśādayo janāḥ // BrP_19.15

pūrvadeśādikāś caiva kāmarūpanivāsinaḥ 
pauṇḍrāḥ kaliṅgā magadhā dākṣiṇātyāś ca sarvaśaḥ // BrP_19.16

tathā parāntyāḥ saurāṣṭrāḥ śūdrābhīrās tathārbudāḥ 
mārukā mālavāś caiva pāriyātranivāsinaḥ // BrP_19.17

sauvīrāḥ saindhavāpannāḥ śālvāḥ śākalavāsinaḥ 
madrārāmās tathāmbaṣṭhāḥ pārasīkādayas tathā // BrP_19.18

āsāṃ pibanti salilaṃ vasanti saritāṃ sadā 
samopetā mahābhāga hṛṣṭapuṣṭajanākulāḥ // BrP_19.19

vasanti bhārate varṣe yugāny atra mahāmune 
kṛtaṃ tretā dvāparaṃ ca kaliś cānyatra na kvacit // BrP_19.20

tapas tapyanti yatayo juhvate cātra yajvinaḥ 
dānāni cātra dīyante paralokārtham ādarāt // BrP_19.21

puruṣair yajñapuruṣo jambūdvīpe sadejyate 
yajñair yajñamayo viṣṇur anyadvīpeṣu cānyathā // BrP_19.22

atrāpi bhārataṃ śreṣṭhaṃ jambūdvīpe mahāmune 
yato hi karmabhūr eṣā yato 'nyā bhogabhūmayaḥ // BrP_19.23

atra janmasahasrāṇāṃ sahasrair api sattama 
kadācil labhate jantur mānuṣyaṃ puṇyasaṃcayan // BrP_19.24

gāyanti devāḥ kila gītakāni dhanyās tu ye bhāratabhūmibhāge
svargāpavargāspadahetubhūte bhavanti bhūyaḥ puruṣā manuṣyāḥ BrP_19.25

karmāṇy asaṃkalpitatatphalāni saṃnyasya viṣṇau paramātmarūpe
avāpya tāṃ karmamahīm anante tasmiṃl layaṃ ye tv amalāḥ prayānti BrP_19.26

jānīma no tatkūvayaṃ vilīne svargaprade karmaṇi dehabandham
prāpsyanti dhanyāḥ khalu te manuṣyā ye bhāratenendriyaviprahīnāḥ BrP_19.27

navavarṣaṃ ca bho viprā jambūdvīpam idaṃ mayā 
lakṣayojanavistāraṃ saṃkṣepāt kathitaṃ dvijāḥ // BrP_19.28

jambūdvīpaṃ samāvṛtya lakṣayojanavistaraḥ 
bho dvijā valayākāraḥ sthitaḥ kṣīrodadhir bahiḥ // BrP_19.29

kṣārodena yathā dvīpo jambūsaṃjño 'bhiveṣṭitaḥ 
saṃveṣṭya kṣāram udadhiṃ plakṣadvīpas tathā sthitaḥ // BrP_20.1

jambūdvīpasya vistāraḥ śatasāhasrasaṃmitaḥ 
sa eva dviguṇo viprāḥ plakṣadvīpe 'py udāhṛtaḥ // BrP_20.2

sapta medhātitheḥ putrāḥ plakṣadvīpeśvarasya vai 
śreṣṭhaḥ śāntabhayo nāma śiśiras tadanantaram // BrP_20.3

sukhodayas tathānandaḥ śivaḥ kṣemaka eva ca 
dhruvaś ca saptamas teṣāṃ plakṣadvīpeśvarā hi te // BrP_20.4

pūrvaṃ śāntabhayaṃ varṣaṃ śiśiraṃ sukhadaṃ tathā 
ānandaṃ ca śivaṃ caiva kṣemakaṃ dhruvam eva ca // BrP_20.5

maryādākārakās teṣāṃ tathānye varṣaparvatāḥ 
saptaiva teṣāṃ nāmāni śṛṇudhvaṃ munisattamāḥ // BrP_20.6

gomedaś caiva candraś ca nārado dandubhis tathā 
somakaḥ sumanāḥ śailo vaibhrājaś caiva saptamaḥ // BrP_20.7

varṣācaleṣu ramyeṣu varṣeṣv eteṣu cānaghāḥ 
vasanti devagandharvasahitāḥ sahitaṃ prajāḥ // BrP_20.8

teṣu puṇyā janapadā vīrā na mriyate janaḥ 
nādhayo vyādhayo vāpi sarvakālasukhaṃ hi tat // BrP_20.9

teṣāṃ nadyaś ca saptaiva varṣāṇāṃ tu samudragāḥ 
nāmatas tāḥ pravakṣyāmi śrutāḥ pāpaṃ haranti yāḥ // BrP_20.10

anutaptā śikhā caiva viprāśā tridivā kramuḥ 
amṛtā sukṛtā caiva saptaitās tatra nimnagāḥ // BrP_20.11

ete śailās tathā nadyaḥ pradhānāḥ kathitā dvijāḥ 
kṣudranadyas tathā śailās tatra santi sahasraśaḥ // BrP_20.12

tāḥ pibanti sadā hṛṣṭā nadīr janapadās tu te 
avasarpiṇī nadī teṣāṃ na caivotsarpiṇī dvijāḥ // BrP_20.13

na teṣv asti yugāvasthā teṣu sthāneṣu saptasu 
tretāyugasamaḥ kālaḥ sarvadaiva dvijottamāḥ // BrP_20.14

plakṣadvīpādike viprāḥ śākadvīpāntikeṣu vai 
pañcavarṣasahasrāṇi janā jīvanty anāmayāḥ // BrP_20.15

dharmaś caturvidhas teṣu varṇāśramavibhāgajaḥ 
varṇāś ca tatra catvāras tān budhāḥ pravadāmi vaḥ // BrP_20.16

āryakāḥ kuravaś caiva viviśvā bhāvinaś ca ye 
viprakṣatriyavaiśyās te śūdrāś ca munisattamāḥ // BrP_20.17

jambūvṛkṣapramāṇas tu tanmadhye sumahātaruḥ 
plakṣas tannāmasaṃjño 'yaṃ plakṣadvīpo dvijottamāḥ // BrP_20.18

ijyate tatra bhagavāṃs tair varṇair āryakādibhiḥ 
somarūpī jagatsraṣṭā sarvaḥ sarveśvaro hariḥ // BrP_20.19

plakṣadvīpapramāṇena plakṣadvīpaḥ samāvṛtaḥ 
tathaivekṣurasodena pariveṣānukāriṇā // BrP_20.20

ity etad vo muniśreṣṭhāḥ plakṣadvīpa udāhṛtaḥ 
saṃkṣepeṇa mayā bhūyaḥ śālmalaṃ taṃ nibodhata // BrP_20.21

śālmalasyeśvaro vīro vapuṣmāṃs tatsutā dvijāḥ 
teṣāṃ tu nāma saṃjñāni saptavarṣāṇi tāni vai // BrP_20.22

śveto 'tha haritaś caiva jīmūto rohitas tathā 
vaidyuto mānasaś caiva suprabhaś ca dvijottamāḥ // BrP_20.23

śālmanaś ca samudro 'sau dvīpenekṣurasodakaḥ 
vistārād dviguṇenātha sarvataḥ saṃvṛtaḥ sthitaḥ // BrP_20.24

tatrāpi parvatāḥ sapta vijñeyā ratnayonayaḥ 
varṣābhivyañjakās te tu tathā saptaiva nimnagāḥ // BrP_20.25

kumudaś connataś caiva tṛtīyas tu balāhakaḥ 
droṇo yatra mahauṣadhyaḥ sa caturtho mahīdharaḥ // BrP_20.26

kaṅkas tu pañcamaḥ ṣaṣṭho mahiṣaḥ saptamas tathā 
kakudmān parvatavaraḥ sarinnāmāny ato dvijāḥ // BrP_20.27

śroṇī toyā vitṛṣṇā ca candrā śukrā vimocanī 
nivṛttiḥ saptamī tāsāṃ smṛtās tāḥ pāpaśāntidāḥ // BrP_20.28

śvetaṃ ca lohitaṃ caiva jīmūtaṃ haritaṃ tathā 
vaidyutaṃ mānasaṃ caiva suprabhaṃ nāma saptamam // BrP_20.29

saptaitāni tu varṣāṇi cāturvarṇyayutāni ca 
varṇāś ca śālmale ye ca vasanty eṣu dvijottamāḥ // BrP_20.30

kapilāś cāruṇāḥ pītāḥ kṛṣṇāś caiva pṛthak pṛthak 
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrāś caiva yajanti tam // BrP_20.31

bhagavantaṃ samastasya viṣṇum ātmānam avyayam 
vāyubhūtaṃ makhaśreṣṭhair yajvāno yajñasaṃsthitam // BrP_20.32

devānām atra sāṃnidhyam atīva sumanohare 
śālmaliś ca mahāvṛkṣo nāmanirvṛttikārakaḥ // BrP_20.33

eṣa dvīpaḥ samudreṇa surodena samāvṛtaḥ 
vistārāc chālmaleś caiva samena tu samantataḥ // BrP_20.34

surodakaḥ parivṛtaḥ kuśadvīpena sarvataḥ 
śālmalasya tu vistārād dviguṇena samantataḥ // BrP_20.35

jyotiṣmataḥ kuśadvīpe śṛṇudhvaṃ tasya putrakān 
udbhido veṇumāṃś caiva svairatho randhano dhṛtiḥ // BrP_20.36

prabhākaro 'tha kapilas tannāmnā varṣapaddhatiḥ 
tasyāṃ vasanti manujaiḥ saha daiteyadānavāḥ // BrP_20.37

tathaiva devagandharvā yakṣakiṃpuruṣādayaḥ 
varṇās tatrāpi catvāro nijānuṣṭhānatatparāḥ // BrP_20.38

daminaḥ śuṣmiṇaḥ snehā māndahāś ca dvijottamāḥ 
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrāś cānukramoditāḥ // BrP_20.39

yathoktakarmakartṛtvāt svādhikārakṣayāya te 
tatra te tu kuśadvīpe brahmarūpaṃ janārdanam // BrP_20.40

yajantaḥ kṣapayanty ugram adhikāraphalapradam 
vidrumo hemaśailaś ca dyutimān puṣṭimāṃs tathā // BrP_20.41

kuśeśayo hariś caiva saptamo mandarācalaḥ 
varṣācalās tu saptaite dvīpe tatra dvijottamāḥ // BrP_20.42

nadyaś ca sapta tāsāṃ tu vakṣye nāmāny anukramāt 
dhūtapāpā śivā caiva pavitrā saṃmatis tathā // BrP_20.43

vidyud ambho mahī cānyā sarvapāpaharās tv imāḥ 
anyāḥ sahasraśas tatra kṣudranadyas tathācalāḥ // BrP_20.44

kuśadvīpe kuśastambaḥ saṃjñayā tasya tat smṛtam 
tatpramāṇena sa dvīpo ghṛtodena samāvṛtaḥ // BrP_20.45

ghṛtodaś ca samudro vai krauñcadvīpena saṃvṛtaḥ 
krauñcadvīpo muniśreṣṭhāḥ śrūyatāṃ cāparo mahān // BrP_20.46

kuśadvīpasya vistārād dviguṇo yasya vistaraḥ 
krauñcadvīpe dyutimataḥ putrāḥ sapta mahātmanaḥ // BrP_20.47

tannāmāni ca varṣāṇi teṣāṃ cakre mahāmanāḥ 
kuśago mandagaś coṣṇaḥ pīvaro 'thāndhakārakaḥ // BrP_20.48

muniś ca dundubhiś caiva saptaite tatsutā dvijāḥ 
tatrāpi devagandharvasevitāḥ sumanoramāḥ // BrP_20.49

varṣācalā muniśreṣṭhās teṣāṃ nāmāni bho dvijāḥ 
krauñcaś ca vāmanaś caiva tṛtīyaś cāndhakārakaḥ // BrP_20.50

devavrato dhamaś caiva tathānyaḥ puṇḍarīkavān 
dundubhiś ca mahāśailo dviguṇās te parasparam // BrP_20.51

dvīpād dvīpeṣu ye śailās tathā dvīpāni te tathā 
varṣeṣv eteṣu ramyeṣu varṣaśailavareṣu ca // BrP_20.52

nivasanti nirātaṅkāḥ saha devagaṇaiḥ prajāḥ 
puṣkalā puṣkarā dhanyās te khyātāś ca dvijottamāḥ // BrP_20.53

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrāś cānukramoditāḥ 
tatra nadyo muniśreṣṭhā yāḥ pibanti tu te sadā // BrP_20.54

sapta pradhānāḥ śataśas tathānyāḥ kṣudranimnagāḥ 
gaurī kumudvatī caiva saṃdhyā rātrir manojavā // BrP_20.55

khyātiś ca puṇḍarīkā ca saptaitā varṣanimnagāḥ 
tatrāpi varṇair bhagavān puṣkarādyair janārdanaḥ // BrP_20.56

dhyānayogai rudrarūpa ījyate yajñasaṃnidhau 
krauñcadvīpaḥ samudreṇa dadhimaṇḍodakena tu // BrP_20.57

āvṛtaḥ sarvataḥ krauñcadvīpatulyena mānataḥ 
dadhimaṇḍodakaś cāpi śākadvīpena saṃvṛtaḥ // BrP_20.58

krauñcadvīpasya vistāradviguṇena dvijottamāḥ 
śākadvīpeśvarasyāpi bhavyasya sumahātmanaḥ // BrP_20.59

saptaiva tanayās teṣāṃ dadau varṣāṇi sapta saḥ 
jaladaś ca kumāraś ca sukumāro manīrakaḥ // BrP_20.60

kusamodaś ca modākiḥ saptamaś ca mahādrumaḥ 
tatsaṃjñāny eva tatrāpi sapta varṣāṇy anukramāt // BrP_20.61

tatrāpi parvatāḥ sapta varṣavicchedakārakāḥ 
pūrvas tatrodayagirir jaladhāras tathāparaḥ // BrP_20.62

tathā raivatakaḥ śyāmas tathaivāmbhogirir dvijāḥ 
āstikeyas tathā ramyaḥ kesarī parvatottamaḥ // BrP_20.63

śākaś cātra mahāvṛkṣaḥ siddhagandharvasevitaḥ 
yatpattravātasaṃsparśād āhlādo jāyate paraḥ // BrP_20.64

tatra puṇyā janapadāś cāturvarṇyasamanvitāḥ 
nivasanti mahātmāno nirātaṅkā nirāmayāḥ // BrP_20.65

nadyaś cātra mahāpuṇyāḥ sarvapāpabhayāpahāḥ 
sukumārī kumārī ca nalinī reṇukā ca yā // BrP_20.66

ikṣuś ca dhenukā caiva gabhastī saptamī tathā 
anyās tv ayutaśas tatra kṣudranadyo dvijottamāḥ // BrP_20.67

mahīdharās tathā santi śataśo 'tha sahasraśaḥ 
tāḥ pibanti mudā yuktā jaladādiṣu ye sthitāḥ // BrP_20.68

varṣeṣu ye janapadāś caturthārthasamanvitāḥ 
nadyaś cātra mahāpuṇyāḥ svargād abhyetya medinīm // BrP_20.69

dharmahānir na teṣv asti na saṃharṣo na śuk tathā 
maryādāvyutkramaś cāpi teṣu deśeṣu saptasu // BrP_20.70

magāś ca māgadhāś caiva mānasā mandagās tathā 
magā brāhmaṇabhūyiṣṭhā māgadhāḥ kṣatriyās tu te // BrP_20.71

vaiśyās tu mānasās teṣāṃ śūdrā jñeyās tu mandagāḥ 
śākadvīpe sthitair viṣṇuḥ sūryarūpadharo hariḥ // BrP_20.72

yathoktair ijyate samyak karmabhir niyatātmabhiḥ 
śākadvīpas tato viprāḥ kṣīrodena samantataḥ // BrP_20.73

śākadvīpapramāṇena valayeneva veṣṭitaḥ 
kṣīrābdhiḥ sarvato viprāḥ puṣkarākhyena veṣṭitaḥ // BrP_20.74

dvīpena śākadvīpāt tu dviguṇena samantataḥ 
puṣkare savanasyāpi mahāvīto 'bhavat sutaḥ // BrP_20.75

dhātakiś ca tayos tadvad dve varṣe nāmasaṃjñite 
mahāvītaṃ tathaivānyad dhātakīkhaṇḍasaṃjñitam // BrP_20.76

ekaś cātra mahābhāgāḥ prakhyāto varṣaparvataḥ 
mānasottarasaṃjño vai madhyato valayākṛtiḥ // BrP_20.77

yojanānāṃ sahasrāṇi ūrdhvaṃ pañcāśad ucchritaḥ 
tāvad eva ca vistīrṇaḥ sarvataḥ parimaṇḍalaḥ // BrP_20.78

puṣkaradvīpavalayaṃ madhyena vibhajann iva 
sthito 'sau tena vicchinnaṃ jātaṃ varṣadvayaṃ hi tat // BrP_20.79

valayākāram ekaikaṃ tayor madhye mahāgiriḥ 
daśavarṣasahasrāṇi tatra jīvanti mānavāḥ // BrP_20.80

nirāmayā viśokāś ca rāgadveṣavivarjitāḥ 
adhamottamau na teṣv āstāṃna vadhyavadhakau dvijāḥ // BrP_20.81

nerṣyāsūyā bhayaṃ roṣo doṣo lobhādikaṃ na ca 
mahāvītaṃ bahir varṣaṃ dhātakīkhaṇḍam antataḥ // BrP_20.82

mānasottaraśailasya devadaityādisevitam 
satyānṛte na tatrāstāṃ dvīpe puṣkarasaṃjñite // BrP_20.83

na tatra nadyaḥ śailā vā dvīpe varṣadvayānvite 
tulyaveṣās tu manujā devais tatraikarūpiṇaḥ // BrP_20.84

varṇāśramācārahīnaṃ dharmāharaṇavarjitam 
trayīvārttādaṇḍanītiśuśrūṣārahitaṃ ca tat // BrP_20.85

varṣadvayaṃ tato viprā bhaumasvargo 'yam uttamaḥ 
sarvasya sukhadaḥ kālo jarārogavivarjitaḥ // BrP_20.86

puṣkare dhātakīkhaṇḍe mahāvīte ca vai dvijāḥ 
nyagrodhaḥ puṣkaradvīpe brahmaṇaḥ sthānam uttamam // BrP_20.87

tasmin nivasati brahmā pūjyamānaḥ surāsuraiḥ 
svādūdakenodadhinā puṣkaraḥ pariveṣṭitaḥ // BrP_20.88

samena puṣkarasyaiva vistārān maṇḍalāt tathā 
evaṃ dvīpāḥ samudrais tu sapta saptabhir āvṛtāḥ // BrP_20.89

dvīpaś caiva samudraś ca samānau dviguṇau parau 
payāṃsi sarvadā sarvasamudreṣu samāni vai // BrP_20.90

nyūnātiriktatā teṣāṃ kadācin naiva jāyate 
sthālīstham agnisaṃyogād udreki salilaṃ yathā // BrP_20.91

tathenduvṛddhau salilam ambhodhau munisattamāḥ 
anyūnānatiriktāś ca vardhanty āpo hrasanti ca // BrP_20.92

udayāstamane tv indoḥ pakṣayoḥ śuklakṛṣṇayoḥ 
daśottarāṇi pañcaiva aṅgulānāṃ śatāni ca // BrP_20.93

apāṃ vṛddhikṣayau dṛṣṭau sāmudrīṇāṃ dvijottamāḥ 
bhojanaṃ puṣkaradvīpe tatra svayam upasthitam // BrP_20.94

bhuñjanti ṣaḍrasaṃ viprāḥ prajāḥ sarvāḥ sadaiva hi 
svādūdakasya parito dṛśyate lokasaṃsthitiḥ // BrP_20.95

dviguṇā kāñcanī bhūmiḥ sarvajantuvivarjitā 
lokālokas tataḥ śailo yojanāyutavistṛtaḥ // BrP_20.96

ucchrayeṇāpi tāvanti sahasrāṇy āvalohi saḥ 
tatas tamaḥ samāvṛtya taṃ śailaṃ sarvataḥ sthitam // BrP_20.97

tamaś cāṇḍakaṭāhena samantāt pariveṣṭitam 
pañcāśatkoṭivistārā seyam urvī dvijottamāḥ // BrP_20.98

sahaivāṇḍakaṭāhena sadvīpā samahīdharā 
seyaṃ dhātrī vidhātrī ca sarvabhūtaguṇādhikā 
ādhārabhūtā jagatāṃ sarveṣāṃ sā dvijottamāḥ // BrP_20.99

vistāra eṣa kathitaḥ pṛthivyā munisattamāḥ 
saptatis tu sahasrāṇi taducchrāyo 'pi kathyate // BrP_21.1

daśasāhasram ekaikaṃ pātālaṃ munisattamāḥ 
atalaṃ vitalaṃ caiva nitalaṃ sutalaṃ tathā // BrP_21.2

talātalaṃ rasātalaṃ pātālaṃ cāpi saptamam 
kṛṣṇā śuklāruṇā pītā śarkarā śailakāñcanī // BrP_21.3

bhūmayo yatra viprendrā varaprāsādaśobhitāḥ 
teṣu dānavadaiteyajātayaḥ śataśaḥ sthitāḥ // BrP_21.4

nāgānāṃ ca mahāṅgānāṃ jñātayaś ca dvijottamāḥ 
svarlokād api ramyāṇi pātālānīti nāradaḥ // BrP_21.5

prāha svargasadomadhye pātālebhyo gato divam 
āhlādakāriṇaḥ śubhrā maṇayo yatra suprabhāḥ // BrP_21.6

nāgābharaṇabhūṣāś ca pātālaṃ kena tatsamam 
daityadānavakanyābhir itaś cetaś ca śobhite // BrP_21.7

pātāle kasya na prītir vimuktasyāpi jāyate 
divārkaraśmayo yatra prabhās tanvanti nātapam // BrP_21.8

śaśinaś ca na śītāya niśi dyotāya kevalam 
bhakṣyabhojyamahāpānamadamattaiś ca bhogibhiḥ // BrP_21.9

yatra na jñāyate kālo gato 'pi danujādibhiḥ 
vanāni nadyo ramyāṇi sarāṃsi kamalākarāḥ // BrP_21.10

puṃskokilādilāpāś ca manojñāny ambarāṇi ca 
bhūṣaṇāny atiramyāṇi gandhādyaṃ cānulepanam // BrP_21.11

vīṇāveṇumṛdaṅgānāṃ niḥsvanāś ca sadā dvijāḥ 
etāny anyāni ramyāṇi bhāgyabhogyāni dānavaiḥ // BrP_21.12

daityoragaiś ca bhujyante pātālāntaragocaraiḥ 
pātālānām adhaś cāste viṣṇor yā tāmasī tanuḥ // BrP_21.13

śeṣākhyā yadguṇān vaktuṃ na śaktā daityadānavāḥ 
yo 'nantaḥ paṭhyate siddhair devadevarṣipūjitaḥ // BrP_21.14

sahasraśirasā vyaktaḥ svastikāmalabhūṣaṇaḥ 
phaṇāmaṇisahasreṇa yaḥ sa vidyotayan diśaḥ // BrP_21.15

sarvān karoti nirvīryān hitāya jagato 'surān 
madāghūrṇitanetro 'sau yaḥ sadaivaikakuṇḍalaḥ // BrP_21.16

kirīṭī sragdharo bhāti sāgniśveta ivācalaḥ 
nīlavāsā madotsiktaḥ śvetahāropaśobhitaḥ // BrP_21.17

sābhragaṅgāprapāto 'sau kailāsādrir ivottamaḥ 
lāṅgalāsaktahastāgro bibhran muśalam uttamam // BrP_21.18

upāsyate svayaṃ kāntyā yo vāruṇyā ca mūrtayā 
kalpānte yasya vaktrebhyo viṣānalaśikhojjvalaḥ // BrP_21.19

saṃkarṣaṇātmako rudro niṣkramyātti jagattrayam 
sa bibhracchikharībhūtam aśeṣaṃ kṣitimaṇḍalam // BrP_21.20

āste pātālamūlasthaḥ śeṣo 'śeṣasurārcitaḥ 
tasya vīryaṃ prabhāvaś ca svarūpaṃ rūpam eva ca // BrP_21.21

nahi varṇayituṃ śakyaṃ jñātuṃ vā tridaśair api 
yasyaiṣā sakalā pṛthvī phaṇāmaṇiśikhāruṇā // BrP_21.22

āste kusumamāleva kas tadvīryaṃ vadiṣyati 
yadā vijṛmbhate 'nanto madāghūrṇitalocanaḥ // BrP_21.23

tadā calati bhūr eṣā sādritoyādhikānanā 
gandharvāpsarasaḥ siddhāḥ kiṃnaroragavāraṇāḥ // BrP_21.24

nāntaṃ guṇānāṃ gacchanti tato 'nanto 'yam avyayaḥ 
yasya nāgavadhūhastair lāpitaṃ haricandanam // BrP_21.25

muhuḥ śvāsānilāyastaṃ yāti dikpaṭavāsatām 
yam ārādhya purāṇarṣir gargo jyotīṃṣi tattvataḥ // BrP_21.26

jñātavān sakalaṃ caiva nimittapaṭhitaṃ phalam 
teneyaṃ nāgavaryeṇa śirasā vidhṛtā mahī 
bibharti sakalāṃl lokān sadevāsuramānuṣān // BrP_21.27

tataś cānantaraṃ viprā narakā rauravādayaḥ 
pāpino yeṣu pātyante tāñ śṛṇudhvaṃ dvijottamāḥ // BrP_22.1

rauravaḥ śaukaro rodhas tāno viśasanas tathā 
mahājvālas taptakuḍyo mahālobho vimohanaḥ // BrP_22.2

rudhirāndho vasātaptaḥ kṛmīśaḥ kṛmibhojanaḥ 
asipattravanaṃ kṛṣṇo lālābhakṣaś ca dāruṇaḥ // BrP_22.3

tathā pūyavahaḥ pāpo vahnijvālo hy adhaḥśirāḥ 
sadaṃśaḥ kṛṣṇasūtraś ca tamaś cāvīcir eva ca // BrP_22.4

śvabhojano 'thāpratiṣṭhomaāvīciś ca tathāparaḥ 
ity evamādayaś cānye narakā bhṛśadāruṇāḥ // BrP_22.5

yamasya viṣaye ghorāḥ śastrāgniviṣadarśinaḥ 
patanti yeṣu puruṣāḥ pāpakarmaratāś ca ye // BrP_22.6

kūṭasākṣī tathā samyak pakṣapātena yo vadet 
yaś cānyad anṛtaṃ vakti sa naro yāti rauravam // BrP_22.7

bhrūṇahā purahantā ca goghnaś ca munisattamāḥ 
yānti te rauravaṃ ghoraṃ yaś cocchvāsanirodhakaḥ // BrP_22.8

surāpo brahmahā hartā suvarṇasya ca śūkare 
prayāti narake yaś ca taiḥ saṃsargam upaiti vai // BrP_22.9

rājanyavaiśyahā caiva tathaiva gurutalpagaḥ 
taptakumbhe svasṛgāmī hanti rājabhaṭaṃ ca yaḥ // BrP_22.10

mādhvīvikrayakṛn vadhyapālaḥ kesaravikrayī 
taptalohe patanty ete yaś ca bhaktaṃ parityajet // BrP_22.11

sutāṃ snuṣāṃ cāpi gatvā mahājvāle nipātyate 
avamantā gurūṇāṃ yo yaś cākroṣṭā narādhamaḥ // BrP_22.12

vedadūṣayitā yaś ca vedavikrayakaś ca yaḥ 
agamyagāmī yaś ca syāt te yānti śabalaṃ dvijāḥ // BrP_22.13

cauro vimohe patati maryādādūṣakas tathā 
devadvijapitṛdveṣṭā ratnadūṣayitā ca yaḥ // BrP_22.14

sa yāti kṛmibhakṣye vai kṛmīśe tu duriṣṭikṛt 
pitṛdevātithīn yas tu paryaśnāti narādhamaḥ // BrP_22.15

lālābhakṣye sa yāty ugre śarakartā ca vedhake 
karoti karṇino yaś ca yaś ca khaḍgādikṛn naraḥ // BrP_22.16

prayānty ete viśasane narake bhṛśadāruṇe 
asatpratigrahītā ca narake yāty adhomukhe // BrP_22.17

ayājyayājakas tatra tathā nakṣatrasūcakaḥ 
kṛmipūye naraś caiko yāti miṣṭānnabhuk sadā // BrP_22.18

lākṣāmāṃsarasānāṃ ca tilānāṃ lavaṇasya ca 
vikretā brāhmaṇo yāti tam eva narakaṃ dvijāḥ // BrP_22.19

mārjārakukkuṭacchāgaśvavarāhavihaṃgamān 
poṣayan narakaṃ yāti tam eva dvijasattamāḥ // BrP_22.20

raṅgopajīvī kaivartaḥ kuṇḍāśī garadas tathā 
sūcī māhiṣikaś caiva parvagāmī ca yo dvijaḥ // BrP_22.21

agāradāhī mitraghnaḥ śakunigrāmayājakaḥ 
rudhirāndhe patanty ete somaṃ vikrīṇate ca ye // BrP_22.22

madhuhā grāmahantā ca yāti vaitaraṇīṃ naraḥ 
retaḥpānādikartāro maryādābhedinaś ca ye // BrP_22.23

te kṛcchre yānty aśaucāś ca kuhakājīvinaś ca ye 
asipattravanaṃ yāti vanacchedī vṛthaiva yaḥ // BrP_22.24

aurabhrikā mṛgavyādhā vahnijvāle patanti vai 
yānti tatraiva te viprā yaś cāpākeṣu vahnidaḥ // BrP_22.25

vratopalopako yaś ca svāśramād vicyutaś ca yaḥ 
saṃdaṃśayātanāmadhye patatas tāv ubhāv api // BrP_22.26

divā svapneṣu syandante ye narā brahmacāriṇaḥ 
putrair adhyāpitā ye tu te patanti śvabhojane // BrP_22.27

ete cānye ca narakāḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ 
yeṣu duṣkṛtakarmāṇaḥ pacyante yātanāgatāḥ // BrP_22.28

tathaiva pāpāny etāni tathānyāni sahasraśaḥ 
bhujyante jātipuruṣair narakāntaragocaraiḥ // BrP_22.29

varṇāśramaviruddhaṃ ca karma kurvanti ye narāḥ 
karmaṇā manasā vācā nirayeṣu patanti te // BrP_22.30

adhaḥśirobhir dṛśyante nārakair divi devatāḥ 
devāś cādhomukhān sarvān adhaḥ paśyanti nārakān // BrP_22.31

sthāvarāḥ kṛmayo 'jvāś ca pakṣiṇaḥ paśavo narāḥ 
dhārmikās tridaśās tadvan mokṣiṇaś ca yathākramam // BrP_22.32

sahasrabhāgaḥ prathamād dvitīyo 'nukramāt tathā 
sarve hy ete mahābhāgā yāvan muktisamāśrayāḥ // BrP_22.33

yāvanto jantavaḥ svarge tāvanto narakaukasaḥ 
pāpakṛd yāti narakaṃ prāyaścittaparāṅmukhaḥ // BrP_22.34

pāpānām anurūpāṇi prāyaścittāni yad yathā 
tathā tathaiva saṃsmṛtya proktāni paramarṣibhiḥ // BrP_22.35

pāpe gurūṇi guruṇi svalpāny alpe ca tadvidaḥ 
prāyaścittāni viprendrā jaguḥ svāyaṃbhuvādayaḥ // BrP_22.36

prāyaścittāny aśeṣāṇi tapaḥkarmātmakāni vai 
yāni teṣām aśeṣāṇāṃ kṛṣṇānusmaraṇaṃ param // BrP_22.37

kṛte pāpe 'nutāpo vai yasya puṃsaḥ prajāyate 
prāyaścittaṃ tu tasyaikaṃ harisaṃsmaraṇaṃ param // BrP_22.38

prātar niśi tathā saṃdhyāmadhyāhnādiṣu saṃsmaran 
nārāyaṇam avāpnoti sadyaḥ pāpakṣayān naraḥ // BrP_22.39

viṣṇusaṃsmaraṇāt kṣīṇasamastakleśasaṃcayaḥ 
muktiṃ prayāti bho viprā viṣṇos tasyānukīrtanāt // BrP_22.40

vāsudeve mano yasya japahomārcanādiṣu 
tasyāntarāyo viprendrā devendratvādikaṃ phalam // BrP_22.41

kva nākapṛṣṭhagamanaṃ punarāvṛttilakṣaṇam 
kva japo vāsudeveti muktibījam anuttamam // BrP_22.42

tasmād aharniśaṃ viṣṇuṃ saṃsmaran puruṣo dvijaḥ 
na yāti narakaṃ śuddhaḥ saṃkṣīṇākhilapātakaḥ // BrP_22.43

manaḥprītikaraḥ svargo narakas tadviparyayaḥ 
narakasvargasaṃjñe vai pāpapuṇye dvijottamāḥ // BrP_22.44

vastv ekam eva duḥkhāya sukhāyerṣyodayāya ca 
kopāya ca yatas tasmād vastu duḥkhātmakaṃ kutaḥ // BrP_22.45

tad eva prītaye bhūtvā punar duḥkhāya jāyate 
tad eva kopālayataḥ prasādāya ca jāyate // BrP_22.46

tasmād duḥkhātmakaṃ nāsti na ca kiṃcit sukhātmakam 
manasaḥ pariṇāmo 'yaṃ sukhaduḥkhādilakṣaṇaḥ // BrP_22.47

jñānam eva paraṃ brahmājñānaṃ bandhāya ceṣyate 
jñānātmakam idaṃ viśvaṃ na jñānād vidyate param // BrP_22.48

vidyāvidye hi bho viprā jñānam evāvadhāryatām 
evam etad mayākhyātaṃ bhavatāṃ maṇḍalaṃ bhuvaḥ // BrP_22.49

pātālāni ca sarvāṇi tathaiva narakā dvijāḥ 
samudrāḥ parvatāś caiva dvīpā varṣāṇi nimnagāḥ 
saṃkṣepāt sarvam ākhyātaṃ kiṃ bhūyaḥ śrotum icchatha // BrP_22.50

kathitaṃ bhavatā sarvam asmākaṃ sakalaṃ tathā 
bhuvarlokādikāṃl lokāñ śrotum icchāmahe vayam // BrP_23.1

tathaiva grahasaṃsthānaṃ pramāṇāni yathā tathā 
samācakṣva mahābhāga yathāval lomaharṣaṇa // BrP_23.2

ravicandramasor yāvan mayūkhair avabhāsyate 
sasamudrasaricchailā tāvatī pṛthivī smṛtā // BrP_23.3

yāvatpramāṇā pṛthivī vistāraparimaṇḍalā 
nabhas tāvatpramāṇaṃ hi vistāraparimaṇḍalam // BrP_23.4

bhūmer yojanalakṣe tu sauraṃ viprās tu maṇḍalam 
lakṣe divākarāc cāpi maṇḍalaṃ śaśinaḥ sthitam // BrP_23.5

pūrṇe śatasahasre tu yojanānāṃ niśākarāt 
nakṣatramaṇḍalaṃ kṛtsnam upariṣṭāt prakāśate // BrP_23.6

dvilakṣe cottare viprā budho nakṣatramaṇḍalāt 
tāvatpramāṇabhāge tu budhasyāpy uśanā sthitaḥ // BrP_23.7

aṅgārako 'pi śukrasya tatpramāṇe vyavasthitaḥ 
lakṣadvayena bhaumasya sthito devapurohitaḥ // BrP_23.8

saurir bṛhaspater ūrdhvaṃ dvilakṣe samavasthitaḥ 
saptarṣimaṇḍalaṃ tasmāl lakṣam ekaṃ dvijottamāḥ // BrP_23.9

ṛṣibhyas tu sahasrāṇāṃ śatād ūrdhvaṃ vyavasthitaḥ 
meḍhībhūtaḥ samastasya jyotiś cakrasya vai dhruvaḥ // BrP_23.10

trailokyam etat kathitaṃ saṃkṣepeṇa dvijottamāḥ 
ijyāphalasya bhūr eṣā ijyā cātra pratiṣṭhitā // BrP_23.11

dhruvād ūrdhvaṃ maharloko yatra te kalpavāsinaḥ 
ekayojanakoṭī tu maharloko vidhīyate // BrP_23.12

dve koṭyau tu jano loko yatra te brahmaṇaḥ sutāḥ 
sanandanādyāḥ kathitā viprāś cāmalacetasaḥ // BrP_23.13

caturguṇottaraṃ cordhvaṃ janalokāt tapaḥ smṛtam 
vairājā yatra te devāḥ sthitā dehavivarjitāḥ // BrP_23.14

ṣaḍguṇena tapolokāt satyaloko virājate 
apunarmārakaṃ yatra siddhādimunisevitam // BrP_23.15

pādagamyaṃ tu yat kiṃcid vastv asti pṛthivīmayam 
sa bhūrlokaḥ samākhyāto vistāro 'sya mayoditaḥ // BrP_23.16

bhūmisūryāntaraṃ yat tu siddhādimunisevitam 
bhuvarlokas tu so 'py ukto dvitīyo munisattamāḥ // BrP_23.17

dhruvasūryāntaraṃ yat tu niyutāni caturdaśa 
svarlokaḥ so 'pi kathito lokasaṃsthānacintakaiḥ // BrP_23.18

trailokyam etat kṛtakaṃ vipraiś ca paripaṭhyate 
janas tapas tathā satyam iti cākṛtakaṃ trayam // BrP_23.19

kṛtakākṛtako madhye maharloka iti smṛtaḥ 
śūnyo bhavati kalpānte yo 'ntaṃ na ca vinaśyati // BrP_23.20

ete sapta mahālokā mayā vaḥ kathitā dvijāḥ 
pātālāni ca saptaiva brahmāṇḍasyaiṣa vistaraḥ // BrP_23.21

etad aṇḍakaṭāhena tiryag ūrdhvam adhas tathā 
kapitthasya yathā bījaṃ sarvato vai samāvṛtam // BrP_23.22

daśottareṇa payasā dvijāś cāṇḍaṃ ca tad vṛtam 
sa cāmbuparivāro 'sau vahninā veṣṭito bahiḥ // BrP_23.23

vahnis tu vāyunā vāyur viprās tu nabhasāvṛtaḥ 
ākāśo 'pi muniśreṣṭhā mahatā pariveṣṭitaḥ // BrP_23.24

daśottarāṇy aśeṣāṇi viprāś caitāni sapta vai 
mahāntaṃ ca samāvṛtya pradhānaṃ samavasthitam // BrP_23.25

anantasya na tasyāntaḥ saṃkhyānaṃ cāpi vidyate 
tad anantam asaṃkhyātaṃ pramāṇenāpi vai yataḥ // BrP_23.26

hetubhūtam aśeṣasya prakṛtiḥ sā parā dvijāḥ 
aṇḍānāṃ tu sahasrāṇāṃ sahasrāṇy ayutāni ca // BrP_23.27

īdṛśānāṃ tathā tatra koṭikoṭiśatāni ca 
dāruṇy agnir yathā tailaṃ tile tadvat pumān iha // BrP_23.28

pradhāne 'vasthito vyāpī cetanātmanivedanaḥ 
pradhānaṃ ca pumāṃś caiva sarvabhūtānubhūtayā // BrP_23.29

viṣṇuśaktyā dvijaśreṣṭhā dhṛtau saṃśrayadharmiṇau 
tayoḥ saiva pṛthagbhāve kāraṇaṃ saṃśrayasya ca // BrP_23.30

kṣobhakāraṇabhūtā ca sargakāle dvijottamāḥ 
yathā śaityaṃ jale vāto bibharti kaṇikāgatam // BrP_23.31

jagac chaktis tathā viṣṇoḥ pradhānapuruṣātmakam 
yathā ca pādapo mūlaskandhaśākhādisaṃyutaḥ // BrP_23.32

ādyabījāt prabhavati bījāny anyāni vai tataḥ 
prabhavanti tatas tebhyo bhavanty anye pare drumāḥ // BrP_23.33

te 'pi tallakṣaṇadravyakāraṇānugatā dvijāḥ 
evam avyākṛtāt pūrvaṃ jāyante mahadādayaḥ // BrP_23.34

viśeṣāntās tatas tebhyaḥ saṃbhavanti surādayaḥ 
tebhyaś ca putrās teṣāṃ tu putrāṇāṃ parame sutāḥ // BrP_23.35

bījād vṛkṣapraroheṇa yathā nāpacayas taroḥ 
bhūtānāṃ bhūtasargeṇa naivāsty apacayas tathā // BrP_23.36

saṃnidhānād yathākāśakālādyāḥ kāraṇaṃ taroḥ 
tathaivāpariṇāmena viśvasya bhagavān hariḥ // BrP_23.37

vrīhibīje yathā mūlaṃ nālaṃ pattrāṅkurau tathā 
kāṇḍakoṣās tathā puṣpaṃ kṣīraṃ tadvac ca taṇḍulaḥ // BrP_23.38

tuṣāḥ kaṇāś ca santo vai yānty āvirbhāvam ātmanaḥ 
prarohahetusāmagryam āsādya munisattamāḥ // BrP_23.39

tathā karmasv anekeṣu devādyās tanavaḥ sthitāḥ 
viṣṇuśaktiṃ samāsādya praroham upayānti vai // BrP_23.40

sa ca viṣṇuḥ paraṃ brahma yataḥ sarvam idaṃ jagat 
jagac ca yo yatra cedaṃ yasmin vilayam eṣyati // BrP_23.41

tad brahma paramaṃ dhāma sadasat paramaṃ padam 
yasya sarvam abhedena jagad etac carācaram // BrP_23.42

sa eva mūlaprakṛtir vyaktarūpī jagac ca saḥ 
tasminn eva layaṃ sarvaṃ yāti tatra ca tiṣṭhati // BrP_23.43

kartā kriyāṇāṃ sa ca ijyate kratuḥ sa eva tatkarmaphalaṃ ca tasya yat
yugādi yasmāc ca bhaved aśeṣato harer na kiṃcid vyatiriktam asti tat BrP_23.44

tārāmayaṃ bhagavataḥ śiśumārākṛti prabhoḥ 
divi rūpaṃ harer yat tu tasya pucche sthito dhruvaḥ // BrP_24.1

saeṣa bhraman bhrāmayati candrādityādikān grahān 
bhramantam anu taṃ yānti nakṣatrāṇi ca cakravat // BrP_24.2

sūryācandramasau tārā nakṣatrāṇi grahaiḥ saha 
vātānīkamayair bandhair dhruve baddhāni tāni vai // BrP_24.3

śiśumārākṛti proktaṃ yad rūpaṃ jyotiṣāṃ divi 
nārāyaṇaḥ paraṃ dhāma tasyādhāraḥ svayaṃ hṛdi // BrP_24.4

uttānapādatanayas tam ārādhya prajāpatim 
sa tārāśiśumārasya dhruvaḥ pucche vyavasthitaḥ // BrP_24.5

ādhāraḥ śiśumārasya sarvādhyakṣo janārdanaḥ 
dhruvasya śiśumāraś ca dhruve bhānur vyavasthitaḥ // BrP_24.6

tad ādhāraṃ jagac cedaṃ sadevāsuramānuṣam 
yena viprā vidhānena tan me śṛṇuta sāṃpratam // BrP_24.7

vivasvān aṣṭabhir māsair grasaty apo rasātmikāḥ 
varṣaty ambu tataś cānnam annādam akhilaṃ jagat // BrP_24.8

vivasvān aṃśubhis tīkṣṇair ādāya jagato jalam 
somaṃ puṣyaty athenduś ca vāyunāḍīmayair divi // BrP_24.9

jalair vikṣipyate 'bhreṣu dhūmāgnyanilamūrtiṣu 
na bhraśyanti yatas tebhyo jalāny abhrāṇi tāny ataḥ // BrP_24.10

abhrasthāḥ prapatanty āpo vāyunā samudīritāḥ 
saṃskāraṃ kālajanitaṃ viprāś cāsādya nirmalāḥ // BrP_24.11

saritsamudrā bhaumās tu tathāpaḥ prāṇisaṃbhavāḥ 
catuṣprakārā bhagavān ādatte savitā dvijāḥ // BrP_24.12

ākāśagaṅgāsalilaṃ tathāhṛtya gabhastimān 
anabhragatam evorvyāṃ sadyaḥ kṣipati raśmibhiḥ // BrP_24.13

tasya saṃsparśanirdhūtapāpapaṅko dvijottamāḥ 
na yāti narakaṃ martyo divyaṃ snānaṃ hi tat smṛtam // BrP_24.14

dṛṣṭasūryaṃ hi tad vāri pataty abhrair vinā divaḥ 
ākāśagaṅgāsalilaṃ tad gobhiḥ kṣipyate raveḥ // BrP_24.15

kṛttikādiṣu ṛkṣeṣu viṣameṣv ambu yad divaḥ 
dṛṣṭvārkaṃ patitaṃ jñeyaṃ tad gāṅgaṃ diggajohnitam // BrP_24.16

yugmarkṣeṣu tu yat toyaṃ pataty arkodgitaṃ divaḥ 
tat sūryaraśmibhiḥ sadyaḥ samādāya nirasyate // BrP_24.17

ubhayaṃ puṇyam atyarthaṃ nṛṇāṃ pāpaharaṃ dvijāḥ 
ākāśagaṅgāsalilaṃ divyaṃ snānaṃ dvijottamāḥ // BrP_24.18

yat tu meghaiḥ samutsṛṣṭaṃ vāri tat prāṇināṃ dvijāḥ 
puṣṇāty oṣadhayaḥ sarvā jīvanāyāmṛtaṃ hi tat // BrP_24.19

tena vṛddhiṃ parāṃ nītaḥ sakalaś cauṣadhīgaṇaḥ 
sādhakaḥ phalapākāntaḥ prajānāṃ tu prajāyate // BrP_24.20

tena yajñān yathāproktān mānavāḥ śāstracakṣuṣaḥ 
kurvate 'harahaś caiva devān āpyāyayanti te // BrP_24.21

evaṃ yajñāś ca vedāś ca varṇāś ca dvijapūrvakāḥ 
sarvadevanikāyāś ca paśubhūtagaṇāś ca ye // BrP_24.22

vṛṣṭyā dhṛtam idaṃ sarvaṃ jagat sthāvarajaṅgamam 
sāpi niṣpādyate vṛṣṭiḥ savitrā munisattamāḥ // BrP_24.23

ādhārabhūtaḥ savitur dhruvo munivarottamāḥ 
dhruvasya śiśumāro 'sau so 'pi nārāyaṇāśrayaḥ // BrP_24.24

hṛdi nārāyaṇas tasya śiśumārasya saṃsthitaḥ 
vibhartā sarvabhūtānām ādibhūtaḥ sanātanaḥ // BrP_24.25

evaṃ mayā muniśreṣṭhā brahmāṇḍaṃ samudāhṛtam 
bhūsamudrādibhir yuktaṃ kim anyac chrotum icchatha // BrP_24.26

pṛthivyāṃ yāni tīrthāni puṇyāny āyatanāni ca 
vaktum arhasi dharmajña śrotuṃ no vartate manaḥ // BrP_25.1

yasya hastau ca pādau ca manaś caiva susaṃyatam 
vidyā tapaś ca kīrtiś ca sa tīrthaphalam aśnute // BrP_25.2

mano viśuddhaṃ puruṣasya tīrthaṃ vācāṃ tathā cendriyanigrahaś ca
etāni tīrthāni śarīrajāni svargasya mārgaṃ pratibodhayanti BrP_25.3

cittam antargataṃ duṣṭaṃ tīrthasnānair na śudhyati 
śataśo 'pi jalair dhautaṃ surābhāṇḍam ivāśuci // BrP_25.4

na tīrthāni na dānāni na vratāni na cāśramāḥ 
duṣṭāśayaṃ dambharuciṃ punanti vyutthitendriyam // BrP_25.5

indriyāṇi vaśe kṛtvā yatra yatra vasen naraḥ 
tatra tatra kurukṣetraṃ prayāgaṃ puṣkaraṃ tathā // BrP_25.6

tasmāc chṛṇudhvaṃ vakṣyāmi tīrthāny āyatanāni ca 
saṃkṣepeṇa muniśreṣṭhāḥ pṛthivyāṃ yāni kāni vai // BrP_25.7

vistareṇa na śakyante vaktuṃ varṣaśatair api 
prathamaṃ puṣkaraṃ tīrthaṃ naimiṣāraṇyam eva ca // BrP_25.8

prayāgaṃ ca pravakṣyāmi dharmāraṇyaṃ dvijottamāḥ 
dhenukaṃ campakāraṇyaṃ saindhavāraṇyam eva ca // BrP_25.9

puṇyaṃ ca magadhāraṇyaṃ daṇḍakāraṇyam eva ca 
gayā prabhāsaṃ śrītīrthaṃ divyaṃ kanakhalaṃ tathā // BrP_25.10

bhṛgutuṅgaṃ hiraṇyākṣaṃ bhīmāraṇyaṃ kuśasthalīm 
lohākulaṃ sakedāraṃ mandarāraṇyam eva ca // BrP_25.11

mahābalaṃ koṭitīrthaṃ sarvapāpaharaṃ tathā 
rūpatīrthaṃ śūkaravaṃ cakratīrthaṃ mahāphalam // BrP_25.12

yogatīrthaṃ somatīrthaṃ tīrthaṃ sāhoṭakaṃ tathā 
tīrthaṃ kokāmukhaṃ puṇyaṃ badarīśailam eva ca // BrP_25.13

somatīrthaṃ tuṅgakūṭaṃ tīrthaṃ skandāśramaṃ tathā 
koṭitīrthaṃ cāgnipadaṃ tīrthaṃ pañcaśikhaṃ tathā // BrP_25.14

dharmodbhavaṃ koṭitīrthaṃ tīrthaṃ bādhapramocanam 
gaṅgādvāraṃ pañcakūṭaṃ madhyakesaram eva ca // BrP_25.15

cakraprabhaṃ mataṅgaṃ ca kruśadaṇḍaṃ ca viśrutam 
daṃṣṭrākuṇḍaṃ viṣṇutīrthaṃ sārvakāmikam eva ca // BrP_25.16

tīrthaṃ matsyatilaṃ caiva badarī suprabhaṃ tathā 
brahmakuṇḍaṃ vahnikuṇḍaṃ tīrthaṃ satyapadaṃ tathā // BrP_25.17

catuḥsrotaś catuḥśṛṅgaṃ śailaṃ dvādaśadhārakam 
mānasaṃ sthūlaśṛṅgaṃ ca sthūladaṇḍaṃ tathorvaśī // BrP_25.18

lokapālaṃ manuvaraṃ somāhvaśailam eva ca 
sadāprabhaṃ merukuṇḍaṃ tīrthaṃ somābhiṣecanam // BrP_25.19

mahāsrotaṃ koṭarakaṃ pañcadhāraṃ tridhārakam 
saptadhāraikadhāraṃ ca tīrthaṃ cāmarakaṇṭakam // BrP_25.20

śālagrāmaṃ cakratīrthaṃ koṭidrumam anuttamam 
bilvaprabhaṃ devahradaṃ tīrthaṃ viṣṇuhradaṃ tathā // BrP_25.21

śaṅkhaprabhaṃ devakuṇḍaṃ tīrthaṃ vajrāyudhaṃ tathā 
agniprabhaṃ ca puṃnāgaṃ devaprabham anuttamam // BrP_25.22

vidyādharaṃ sagāndharvaṃ śrītīrthaṃ brahmaṇo hradam 
sātīrthaṃ lokapālākhyaṃ maṇipuragiriṃ tathā // BrP_25.23

tīrthaṃ pañcahradaṃ caiva puṇyaṃ piṇḍārakaṃ tathā 
malavyaṃ goprabhāvaṃ ca govaraṃ vaṭamūlakam // BrP_25.24

snānadaṇḍaṃ prayāgaṃ ca guhyaṃ viṣṇupadaṃ tathā 
kanyāśramaṃ vāyukuṇḍaṃ jambūmārgaṃ tathottamam // BrP_25.25

gabhastitīrthaṃ ca tathā yayātipatanaṃ śuci 
koṭitīrthaṃ bhadravaṭaṃ mahākālavanaṃ tathā // BrP_25.26

narmadātīrtham aparaṃ tīrthavajraṃ tathārbudam 
piṅgutīrthaṃ savāsiṣṭhaṃ tīrthaṃ ca pṛthasaṃgamam // BrP_25.27

tīrthaṃ daurvāsikaṃ nāma tathā piñjarakaṃ śubham 
ṛṣitīrthaṃ brahmatuṅgaṃ vasutīrthaṃ kumārikam // BrP_25.28

śakratīrthaṃ pañcanadaṃ reṇukātīrtham eva ca 
paitāmahaṃ ca vimalaṃ rudrapādaṃ tathottamam // BrP_25.29

maṇimattaṃ ca kāmākhyaṃ kṛṣṇatīrthaṃ kuśāvilam 
yajanaṃ yājanaṃ caiva tathaiva brahmavālukam // BrP_25.30

puṣpanyāsaṃ puṇḍarīkaṃ maṇipūraṃ tathottaram 
dīrghasattraṃ hayapadaṃ tīrthaṃ cānaśanaṃ tathā // BrP_25.31

gaṅgodbhedaṃ śivodbhedaṃ narmadodbhedam eva ca 
vastrāpadaṃ dāruvalaṃ chāyārohaṇam eva ca // BrP_25.32

siddheśvaraṃ mitravalaṃ kālikāśramam eva ca 
vaṭāvaṭaṃ bhadravaṭaṃ kauśāmbī ca divākaram // BrP_25.33

dvīpaṃ sārasvataṃ caiva vijayaṃ kāmadaṃ tathā 
rudrakoṭiṃ sumanasaṃ tīrthaṃ sadrāvanāmitam // BrP_25.34

syamantapañcakaṃ tīrthaṃ brahmatīrthaṃ sudarśanam 
satataṃ pṛthivīsarvaṃ pāriplavapṛthūdakau // BrP_25.35

daśāśvamedhikaṃ tīrthaṃ sarpijaṃ viṣayāntikam 
koṭitīrthaṃ pañcanadaṃ vārāhaṃ yakṣiṇīhradam // BrP_25.36

puṇḍarīkaṃ somatīrthaṃ muñjavaṭaṃ tathottamam 
badarīvanam āsīnaṃ ratnamūlakam eva ca // BrP_25.37

lokadvāraṃ pañcatīrthaṃ kapilātīrtham eva ca 
sūryatīrthaṃ śaṅkhinī ca gavāṃ bhavanam eva ca // BrP_25.38

tīrthaṃ ca yakṣarājasya brahmāvartaṃ sutīrthakam 
kāmeśvaraṃ mātritīrthaṃ tīrthaṃ śītavanaṃ tathā // BrP_25.39

snānalomāpahaṃ caiva māsasaṃsarakaṃ tathā 
daśāśvamedhaṃ kedāraṃ brahmodumbaram eva ca // BrP_25.40

saptarṣikuṇḍaṃ ca tathā tīrthaṃ devyāḥ sujambukam 
īṭāspadaṃ koṭikūṭaṃ kiṃdānaṃ kiṃjapaṃ tathā // BrP_25.41

kāraṇḍavaṃ cāvedhyaṃ ca triviṣṭapam athāparam 
pāṇiṣātaṃ miśrakaṃ ca madhūvaṭamanojavau // BrP_25.42

kauśikī devatīrthaṃ ca tīrthaṃ ca ṛṇamocanam 
divyaṃ ca nṛgadhūmākhyaṃ tīrthaṃ viṣṇupadaṃ tathā // BrP_25.43

amarāṇāṃ hradaṃ puṇyaṃ koṭitīrthaṃ tathāparam 
śrīkuñjaṃ śālitīrthaṃ ca naimiṣeyaṃ ca viśrutam // BrP_25.44

brahmasthānaṃ somatīrthaṃ kanyātīrthaṃ tathaiva ca 
brahmatīrthaṃ manastīrthaṃ tīrthaṃ vai kārupāvanam // BrP_25.45

saugandhikavanaṃ caiva maṇitīrthaṃ sarasvatī 
īśānatīrthaṃ pravaraṃ pāvanaṃ pāñcayajñikam // BrP_25.46

triśūladhāraṃ māhendraṃ devasthānaṃ kṛtālayam 
śākaṃbharī devatīrthaṃ suvarṇākhyaṃ kilaṃ hradam // BrP_25.47

kṣīraśravaṃ virūpākṣaṃ bhṛgutīrthaṃ kuśodbhavam 
brahmatīrthaṃ brahmayoniṃ nīlaparvatam eva ca // BrP_25.48

kubjāmbakaṃ bhadravaṭaṃ vasiṣṭhapadam eva ca 
svargadvāraṃ prajādvāraṃ kālikāśramam eva ca // BrP_25.49

rudrāvartaṃ sugandhāśvaṃ kapilāvanam eva ca 
bhadrakarṇahradaṃ caiva śaṅkukarṇahradaṃ tathā // BrP_25.50

saptasārasvataṃ caiva tīrtham auśanasaṃ tathā 
kapālamocanaṃ caiva avakīrṇaṃ ca kāmyakam // BrP_25.51

catuḥsāmudrikaṃ caiva śatakiṃ ca sahasrikam 
reṇukaṃ pañcavaṭakaṃ vimocanam athaujasam // BrP_25.52

sthāṇutīrthaṃ kuros tīrthaṃ svargadvāraṃ kuśadhvajam 
viśveśvaraṃ mānavakaṃ kūpaṃ nārāyaṇāśrayam // BrP_25.53

gaṅgāhradaṃ vaṭaṃ caiva badarīpāṭanaṃ tathā 
indramārgam ekarātraṃ kṣīrakāvāsam eva ca // BrP_25.54

somatīrthaṃ dadhīcaṃ ca śrutatīrthaṃ ca bho dvijāḥ 
koṭitīrthasthalīṃ caiva bhadrakālīhradaṃ tathā // BrP_25.55

arundhatīvanaṃ caiva brahmāvartaṃ tathottamam 
aśvavedī kubjāvanaṃ yamunāprabhavaṃ tathā // BrP_25.56

vīraṃ pramokṣaṃ sindhūttham ṛṣa kulyā sakṛttikam 
urvīsaṃkramaṇaṃ caiva māyāvidyodbhavaṃ tathā // BrP_25.57

mahāśramo vaitasikārūpaṃ sundarikāśramam 
bāhutīrthaṃ cārunadīṃ vimalāśokam eva ca // BrP_25.58

tīrthaṃ pañcanadaṃ caiva mārkaṇḍeyasya dhīmataḥ 
somatīrthaṃ sitodaṃ ca tīrthaṃ matsyodarīṃ tathā // BrP_25.59

sūryaprabhaṃ sūryatīrtham aśokavanam eva ca 
aruṇāspadaṃ kāmadaṃ ca śukratīrthaṃ savālukam // BrP_25.60

piśācamocanaṃ caiva subhadrāhradam eva ca 
kuṇḍaṃ vimaladaṇḍasya tīrthaṃ caṇḍeśvarasya ca // BrP_25.61

jyeṣṭhasthānahradaṃ caiva puṇyaṃ brahmasaraṃ tathā 
jaigīṣavyaguhā caiva harikeśavanaṃ tathā // BrP_25.62

ajāmukhasaraṃ caiva ghaṇṭākarṇahradaṃ tathā 
puṇḍarīkahradaṃ caiva vāpī karkoṭakasya ca // BrP_25.63

suvarṇasyodapānaṃ ca śvetatīrthahradaṃ tathā 
kuṇḍaṃ ghargharikāyāś ca śyāmakūpaṃ ca candrikā // BrP_25.64

śmaśānastambhakūpaṃ ca vināyakahradaṃ tathā 
kūpaṃ sindhūdbhavaṃ caiva puṇyaṃ brahmasaraṃ tathā // BrP_25.65

rudrāvāsaṃ tathā tīrthaṃ nāgatīrthaṃ pulomakam 
bhaktahradaṃ kṣīrasaraḥ pretādhāraṃ kumārakam // BrP_25.66

brahmāvartaṃ kuśāvartaṃ dadhikarṇodapānakam 
śṛṅgatīrthaṃ mahātīrthaṃ tīrthaśreṣṭhā mahānadī // BrP_25.67

divyaṃ brahmasaraṃ puṇyaṃ gayāśīrṣākṣayaṃ vaṭam 
dakṣiṇaṃ cottaraṃ caiva gomayaṃ rūpaśītikam // BrP_25.68

kapilāhradaṃ gṛdhravaṭaṃ sāvitrīhradam eva ca 
prabhāsanaṃ sītavanaṃ yonidvāraṃ ca dhenukam // BrP_25.69

dhanyakaṃ kokilākhyaṃ ca mataṅgahradam eva ca 
pitṛkūpaṃ rudratīrthaṃ śakratīrthaṃ sumālinam // BrP_25.70

brahmasthānaṃ saptakuṇḍaṃ maṇiratnahradaṃ tathā 
kauśikyaṃ bharataṃ caiva tīrthaṃ jyeṣṭhālikā tathā // BrP_25.71

viśveśvaraṃ kalpasaraḥ kanyāsaṃvetyam eva ca 
niścīvā prabhavaś caiva vasiṣṭhāśramam eva ca // BrP_25.72

devakūṭaṃ ca kūpaṃ ca vasiṣṭhāśramam eva ca 
vīrāśramaṃ brahmasaro brahmavīrāvakāpilī // BrP_25.73

kumāradhārā śrīdhārā gaurīśikharam eva ca 
śunaḥ kuṇḍo 'tha tīrthaṃ ca nanditīrthaṃ tathaiva ca // BrP_25.74

kumāravāsaṃ śrīvāsam aurvīśītārtham eva ca 
kumbhakarṇahradaṃ caiva kauśikīhradam eva ca // BrP_25.75

dharmatīrthaṃ kāmatīrthaṃ tīrtham uddālakaṃ tathā 
saṃdhyātīrthaṃ kāratoyaṃ kapilaṃ lohitārṇavam // BrP_25.76

śoṇodbhavaṃ vaṃśagulmam ṛṣabhaṃ kalatīrthakam 
puṇyāvatīhradaṃ tīrthaṃ tīrthaṃ badarikāśramam // BrP_25.77

rāmatīrthaṃ pitṛvanaṃ virajātīrtham eva ca 
mārkaṇḍeyavanaṃ caiva kṛṣṇatīrthaṃ tathā vaṭam // BrP_25.78

rohiṇīkūpapravaram indradyumnasaraṃ ca yat 
sānugartaṃ samāhendraṃ śrītīrthaṃ śrīnadaṃ tathā // BrP_25.79

iṣutīrthaṃ vārṣabhaṃ ca kāverīhradam eva ca 
kanyātīrthaṃ ca gokarṇaṃ gāyatrīsthānam eva ca // BrP_25.80

badarīhradam anyac ca madhyasthānaṃ vikarṇakam 
jātīhradaṃ devakūpaṃ kuśapravaṇam eva ca // BrP_25.81

sarvadevavrataṃ caiva kanyāśramahradaṃ tathā 
tathānyad vālakhilyānāṃ sapūrvāṇāṃ tathāparam // BrP_25.82

tathānyac ca maharṣīṇām akhaṇḍitahradaṃ tathā 
tīrtheṣv eteṣu vidhivat samyak śraddhāsamanvitaḥ // BrP_25.83

snānaṃ karoti yo martyaḥ sopavāso jitendriyaḥ 
devān ṛṣīn manuṣyāṃś ca pitṝn saṃtarpya ca kramāt // BrP_25.84

abhyarcya devatās tatra sthitvā ca rajanītrayam 
pṛthak pṛthak phalaṃ teṣu pratitīrtheṣu bho dvijāḥ // BrP_25.85

prāpnoti hayamedhasya naro nāsty atra saṃśayaḥ 
yas tv idaṃ śṛṇuyān nityaṃ tīrthamāhātmyam uttamam 
paṭhec ca śrāvayed vāpi sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_25.86

pṛthivyām uttamāṃ bhūmiṃ dharmakāmārthamokṣadām 
tīrthānām uttamaṃ tīrthaṃ brūhi no vadatāṃ vara // BrP_26.1

imaṃ praśnaṃ mama guruṃ papracchur munayaḥ purā 
tam ahaṃ saṃpravakṣyāmi yat pṛcchadhvaṃ dvijottamāḥ // BrP_26.2

svāśrame sumahāpuṇye nānāpuṣpopaśobhite 
nānādrumalatākīrṇe nānāmṛgagaṇair yute // BrP_26.3

puṃnāgaiḥ karṇikāraiś ca saralair devadārubhiḥ 
śālais tālais tamālaiś ca panasair dhavakhādiraiḥ // BrP_26.4

pāṭalāśokabakulaiḥ karavīraiḥ sacampakaiḥ 
anyaiś ca vividhair vṛkṣair nānāpuṣpopaśobhitaiḥ // BrP_26.5

kurukṣetre samāsīnaṃ vyāsaṃ matimatāṃ varam 
mahābhāratakartāraṃ sarvaśāstraviśāradam // BrP_26.6

adhyātmaniṣṭhaṃ sarvajñaṃ sarvabhūtahite ratam 
purāṇāgamavaktāraṃ vedavedāṅgapāragam // BrP_26.7

parāśarasutaṃ śāntaṃ padmapattrāyatekṣaṇam 
draṣṭum abhyāyayuḥ prītyā munayaḥ saṃśitavratāḥ // BrP_26.8

kaśyapo jamadagniś ca bharadvājo 'tha gautamaḥ 
vasiṣṭho jaiminir dhaumyo mārkaṇḍeyo 'tha vālmikiḥ // BrP_26.9

viśvāmitraḥ śatānando vātsyo gārgyo 'tha āsuriḥ 
sumantur bhārgavo nāma kaṇvo medhātithir guruḥ // BrP_26.10

māṇḍavyaś cyavano dhūmro hy asito devalas tathā 
maudgalyas tṛṇayajñaś ca pippalādo 'kṛtavraṇaḥ // BrP_26.11

saṃvartaḥ kauśiko raibhyo maitreyo haritas tathā 
śāṇḍilyaś ca vibhāṇḍaś ca durvāsā lomaśas tathā // BrP_26.12

nāradaḥ parvataś caiva vaiśaṃpāyanagālavau 
bhāskariḥ pūraṇaḥ sūtaḥ pulastyaḥ kapilas tathā // BrP_26.13

ulūkaḥ pulaho vāyur devasthānaś caturbhujaḥ 
sanatkumāraḥ pailaś ca kṛṣṇaḥ kṛṣṇānubhautikaḥ // BrP_26.14

etair munivaraiś cānyair vṛtaḥ satyavatīsutaḥ 
rarāja sa muniḥ śrīmān nakṣatrair iva candramāḥ // BrP_26.15

tān āgatān munīn sarvān pūjayām āsa vedavit 
te 'pi taṃ pratipūjyaiva kathāṃ cakruḥ parasparam // BrP_26.16

kathānte te muniśreṣṭhāḥ kṛṣṇaṃ satyavatīsutam 
papracchuḥ saṃśayaṃ sarve tapovananivāsinaḥ // BrP_26.17

mune vedāṃś ca śāstrāṇi purāṇāgamabhāratam 
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca sarvaṃ jānāsi vāṅmayam // BrP_26.18

kaṣṭe 'smin duḥkhabahule niḥsāre bhavasāgare 
rāgagrāhākule raudre viṣayodakasaṃplave // BrP_26.19

indriyāvartakalile dṛṣṭormiśatasaṃkule 
mohapaṅkāvile durge lobhagambhīradustare // BrP_26.20

nimajjaj jagad ālokya nirālambam acetanam 
pṛcchāmas tvāṃ mahābhāgaṃ brūhi no munisattama // BrP_26.21

śreyaḥ kim atra saṃsāre bhairave lomaharṣaṇe 
upadeśapradānena lokān uddhartum arhasi // BrP_26.22

durlabhaṃ paramaṃ kṣetraṃ vaktum arhasi mokṣadam 
pṛthivyāṃ karmabhūmiṃ ca śrotum icchāmahe vayam // BrP_26.23

kṛtvā kila naraḥ samyak karma bhūmau yathoditam 
prāpnoti paramāṃ siddhiṃ narakaṃ ca vikarmataḥ // BrP_26.24

mokṣakṣetre tathā mokṣaṃ prāpnoti puruṣaḥ sudhīḥ 
tasmād brūhi mahāprājña yat pṛṣṭo 'si dvijottama // BrP_26.25

śrutvā tu vacanaṃ teṣāṃ munīnāṃ bhāvitātmanām 
vyāsaḥ provāca bhagavān bhūtabhavyabhaviṣyavit // BrP_26.26

śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve vakṣyāmi yadi pṛcchatha 
yaḥ saṃvādo 'bhavat pūrvam ṛṣīṇāṃ brahmaṇā saha // BrP_26.27

merupṛṣṭhe tu vistīrṇe nānāratnavibhūṣite 
nānādrumalatākīrṇe nānāpuṣpopaśobhite // BrP_26.28

nānāpakṣirute ramye nānāprasavanākule 
nānāsattvasamākīrṇe nānāścaryasamanvite // BrP_26.29

nānāvarṇaśilākīrṇe nānādhātuvibhūṣite 
nānāmunijanākīrṇe nānāśramasamanvite // BrP_26.30

tatrāsīnaṃ jagannāthaṃ jagadyoniṃ caturmukham 
jagatpatiṃ jagadvandyaṃ jagadādhāram īśvaram // BrP_26.31

devadānavagandharvair yakṣavidyādharoragaiḥ 
munisiddhāpsarobhiś ca vṛtam anyair divālayaiḥ // BrP_26.32

kecit stuvanti taṃ devaṃ kecid gāyanti cāgrataḥ 
kecid vādyāni vādyante kecin nṛtyanti cāpare // BrP_26.33

evaṃ pramudite kāle sarvabhūtasamāgame 
nānākusumagandhāḍhye dakṣiṇānilasevite // BrP_26.34

bhṛgvādyās taṃ tadā devaṃ praṇipatya pitāmaham 
imam artham ṛṣivarāḥ papracchuḥ pitaraṃ dvijāḥ // BrP_26.35

bhagavañ śrotum icchāmaḥ karmabhūmiṃ mahītale 
vaktum arhasi deveśa mokṣakṣetraṃ ca durlabham // BrP_26.36

teṣāṃ vacanam ākarṇya prāha brahmā sureśvaraḥ 
papracchus te yathā praśnaṃ tat sarvaṃ munisattamāḥ // BrP_26.37

śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve yad vo vakṣyāmi sāṃpratam 
purāṇaṃ vedasaṃbaddhaṃ bhuktimuktipradaṃ śubham // BrP_27.1

pṛthivyāṃ bhārataṃ varṣaṃ karmabhūmir udāhṛtā 
karmaṇaḥ phalabhūmiś ca svargaṃ ca narakaṃ tathā // BrP_27.2

tasmin varṣe naraḥ pāpaṃ kṛtvā dharmaṃ ca bho dvijāḥ 
avaśyaṃ phalam āpnoti aśubhasya śubhasya ca // BrP_27.3

brāhmaṇādyāḥ svakaṃ karma kṛtvā samyak susaṃyatāḥ 
prāpnuvanti parāṃ siddhiṃ tasmin varṣe na saṃśayaḥ // BrP_27.4

dharmaṃ cārthaṃ ca kāmaṃ ca mokṣaṃ ca dvijasattamāḥ 
prāpnoti puruṣaḥ sarvaṃ tasmin varṣe susaṃyataḥ // BrP_27.5

indrādyāś ca surāḥ sarve tasmin varṣe dvijottamāḥ 
kṛtvā suśobhanaṃ karma devatvaṃ pratipedire // BrP_27.6

anye 'pi lebhire mokṣaṃ puruṣāḥ saṃyatendriyāḥ 
tasmin varṣe budhāḥ śāntā vītarāgā vimatsarāḥ // BrP_27.7

ye cāpi svarge tiṣṭhanti vimānena gatajvarāḥ 
te 'pi kṛtvā śubhaṃ karma tasmin varṣe divaṃ gatāḥ // BrP_27.8

nivāsaṃ bhārate varṣa ākāṅkṣanti sadā surāḥ 
svargāpavargaphalade tat paśyāmaḥ kadā vayam // BrP_27.9

yad etad bhavatā proktaṃ karma nānyatra puṇyadam 
pāpāya vā suraśreṣṭha varjayitvā ca bhāratam // BrP_27.10

tataḥ svargaś ca mokṣaś ca madhyamaṃ tac ca gamyate 
na khalv anyatra martyānāṃ bhūmau karma vidhīyate // BrP_27.11

tasmād vistarato brahmann asmākaṃ bhārataṃ vada 
yadi te 'sti dayāsmāsu yathāvasthitir eva ca // BrP_27.12

tasmād varṣam idaṃ nātha ye vāsmin varṣaparvatāḥ 
bhedāś ca tasya varṣasya brūhi sarvān aśeṣataḥ // BrP_27.13

śṛṇudhvaṃ bhārataṃ varṣaṃ navabhedena bho dvijāḥ 
samudrāntaritā jñeyās te samāś ca parasparam // BrP_27.14

indradvīpaḥ kaśeruś ca tāmravarṇo gabhastimān 
nāgadvīpas tathā saumyo gāndharvo vāruṇas tathā // BrP_27.15

ayaṃ tu navamas teṣāṃ dvīpaḥ sāgarasaṃvṛtaḥ 
yojanānāṃ sahasraṃ vai dvīpo 'yaṃ dakṣiṇottaraḥ // BrP_27.16

pūrve kirātā yasyāsan paścime yavanās tathā 
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrāś cānte sthitā dvijāḥ // BrP_27.17

ijyāyuddhavaṇijyādyaiḥ karmabhiḥ kṛtapāvanāḥ 
teṣāṃ saṃvyavahāraś ca ebhiḥ karmabhir iṣyate // BrP_27.18

svargāpavargahetuś ca puṇyaṃ pāpaṃ ca vai tathā 
mahendro malayaḥ sahyaḥ śuktimān ṛkṣaparvataḥ // BrP_27.19

vindhyaś ca pāriyātraś ca saptaivātra kulācalāḥ 
teṣāṃ sahasraśaś cānye bhūdharā ye samīpagāḥ // BrP_27.20

vistārocchrayiṇo ramyā vipulāś citrasānavaḥ 
kolāhalaḥ sa vaibhrājo mandaro dardalācalaḥ // BrP_27.21

vātaṃdhayo vaidyutaś ca mainākaḥ surasas tathā 
tuṅgaprastho nāgagirir godhanaḥ pāṇḍarācalaḥ // BrP_27.22

puṣpagirir vaijayanto raivato 'rbuda eva ca 
ṛṣyamūkaḥ sa gomanthaḥ kṛtaśailaḥ kṛtācalaḥ // BrP_27.23

śrīpārvataś cakoraś ca śataśo 'nye ca parvatāḥ 
tair vimiśrā janapadā mlecchādyāś caiva bhāgaśaḥ // BrP_27.24

taiḥ pīyante saricchreṣṭhās tā budhyadhvaṃ dvijottamāḥ 
gaṅgā sarasvatī sindhuś candrabhāgā tathāparā // BrP_27.25

yamunā śatadrur vipāśā vitastairāvatī kuhūḥ 
gomatī dhūtapāpā ca bāhudā ca dṛṣadvatī // BrP_27.26

vipāśā devikā cakṣur niṣṭhīvā gaṇḍakī tathā 
kauśikī cāpagā caiva himavatpādaniḥsṛtāḥ // BrP_27.27

devasmṛtir devavatī vātaghnī sindhur eva ca 
veṇyā tu candanā caiva sadānīrā mahī tathā // BrP_27.28

carmaṇvatī vṛṣī caiva vidiśā vedavaty api 
siprā hy avantī ca tathā pāriyātrānugāḥ smṛtāḥ // BrP_27.29

śoṇā mahānadī caiva narmadā surathā kriyā 
mandākinī daśārṇā ca citrakūṭā tathāparā // BrP_27.30

citrotpalā vetravatī karamodā piśācikā 
tathānyātilaghuśroṇī vipāpmā śaivalā nadī // BrP_27.31

sadherujā śaktimatī śakunī tridivā kramuḥ 
ṛkṣapādaprasūtā vai tathānyā vegavāhinī // BrP_27.32

siprā payoṣṇī nirvindhyā tāpī caiva saridvarā 
veṇā vaitaraṇī caiva sinīvālī kumudvatī // BrP_27.33

toyā caiva mahāgaurī durgā cāntaḥśilā tathā 
vindhyapādaprasūtās tā nadyaḥ puṇyajalāḥ śubhāḥ // BrP_27.34

godāvarī bhīmarathī kṛṣṇaveṇā tathāpagā 
tuṅgabhadrā suprayogā tathānyā pāpanāśinī // BrP_27.35

sahyapādaviniṣkrāntā ity etāḥ saritāṃ varāḥ 
kṛtamālā tāmraparṇī puṣyajā pratyalāvatī // BrP_27.36

malayādrisamudbhūtāḥ puṇyāḥ śītajalās tv imāḥ 
pitṛsomarṣikulyā ca vañjulā tridivā ca yā // BrP_27.37

lāṅgulinī vaṃśakarā mahendraprabhavāḥ smṛtāḥ 
suvikālā kumārī ca manūgā mandagāminī // BrP_27.38

kṣayāpalāsinī caiva śuktimatprabhavāḥ smṛtāḥ 
sarvāḥ puṇyāḥ sarasvatyaḥ sarvā gaṅgāḥ samudragāḥ // BrP_27.39

viśvasya mātaraḥ sarvāḥ sarvāḥ pāpaharāḥ smṛtāḥ 
anyāḥ sahasraśaḥ proktāḥ kṣudranadyo dvijottamāḥ // BrP_27.40

prāvṛṭkālavahāḥ santi sadākālavahāś ca yāḥ 
matsyā mukuṭakulyāś ca kuntalāḥ kāśikośalāḥ // BrP_27.41

andhrakāś ca kaliṅgāś ca śamakāś ca vṛkaiḥ saha 
madhyadeśā janapadāḥ prāyaśo 'mī prakīrtitāḥ // BrP_27.42

sahyasya cottare yas tu yatra godāvarī nadī 
pṛthivyām api kṛtsnāyāṃ sa pradeśo manoramaḥ // BrP_27.43

govardhanapuraṃ ramyaṃ bhārgavasya mahātmanaḥ 
vāhīkarāṭadhānāś ca sutīrāḥ kālatoyadāḥ // BrP_27.44

aparāntāś ca śūdrāś ca vāhlikāś ca sakeralāḥ 
gāndhārā yavanāś caiva sindhusauvīramadrakāḥ // BrP_27.45

śatadruhāḥ kaliṅgāś ca pāradā hārabhūṣikāḥ 
māṭharāś caiva kanakāḥ kaikeyā dambhamālikāḥ // BrP_27.46

kṣatriyopamadeśāś ca vaiśyaśūdrakulāni ca 
kāmbojāś caiva viprendrā barbarāś ca salaukikāḥ // BrP_27.47

vīrāś caiva tuṣārāś ca pahlavādhāyatā narāḥ 
ātreyāś ca bharadvājāḥ puṣkalāś ca daśerakāḥ // BrP_27.48

lampakāḥ śunaśokāś ca kulikā jāṅgalaiḥ saha 
auṣadhyaś calacandrā ca kirātānāṃ ca jātayaḥ // BrP_27.49

tomarā haṃsamārgāś ca kāśmīrāḥ karuṇās tathā 
śūlikāḥ kuhakāś caiva māgadhāś ca tathaiva ca // BrP_27.50

ete deśā udīcyās tu prācyān deśān nibodhata 
andhā vāmaṅkurākāś ca vallakāś ca makhāntakāḥ // BrP_27.51

tathāpare 'ṅgā vaṅgāś ca maladā mālavartikāḥ 
bhadratuṅgāḥ pratijayā bhāryāṅgāś cāpamardakāḥ // BrP_27.52

prāgjyotiṣāś ca madrāś ca videhās tāmraliptakāḥ 
mallā magadhakā nandāḥ prācyā janapadās tathā // BrP_27.53

athāpare janapadā dakṣiṇāpathavāsinaḥ 
pūrṇāś ca kevalāś caiva golāṅgūlās tathaiva ca // BrP_27.54

ṛṣikā muṣikāś caiva kumārā rāmaṭhāḥ śakāḥ 
mahārāṣṭrā māhiṣakāḥ kaliṅgāś caiva sarvaśaḥ // BrP_27.55

ābhīrāḥ saha vaiśikyā aṭavyāḥ saravāś ca ye 
pulindāś caiva mauleyā vaidarbhā daṇḍakaiḥ saha // BrP_27.56

paulikā maulikāś caiva aśmakā bhojavardhanāḥ 
kaulikāḥ kuntalāś caiva dambhakā nīlakālakāḥ // BrP_27.57

dākṣiṇātyās tv amī deśā aparāntān nibodhata 
śūrpārakāḥ kālidhanā lolās tālakaṭaiḥ saha // BrP_27.58

ity ete hy aparāntāś ca śṛṇudhvaṃ vindhyavāsinaḥ 
malajāḥ karkaśāś caiva melakāś colakaiḥ saha // BrP_27.59

uttamārṇā daśārṇāś ca bhojāḥ kiṣkindhakaiḥ saha 
toṣalāḥ kośalāś caiva traipurā vaidiśās tathā // BrP_27.60

tumburās tu carāś caiva yavanāḥ pavanaiḥ saha 
abhayā ruṇḍikerāś ca carcarā hotradhartayaḥ // BrP_27.61

ete janapadāḥ sarve tatra vindhyanivāsinaḥ 
ato deśān pravakṣyāmi parvatāśrayiṇaś ca ye // BrP_27.62

nīhārās tuṣamārgāś ca kuravas tuṅgaṇāḥ khasāḥ 
karṇaprāvaraṇāś caiva ūrṇā darghāḥ sakuntakāḥ // BrP_27.63

citramārgā mālavāś ca kirātās tomaraiḥ saha 
kṛtatretādikaś cātra caturyugakṛto vidhiḥ // BrP_27.64

evaṃ tu bhārataṃ varṣaṃ navasaṃsthānasaṃsthitam 
dakṣiṇe parato yasya pūrve caiva mahodadhiḥ // BrP_27.65

himavān uttareṇāsya kārmukasya yathā guṇaḥ 
tad etad bhārataṃ varṣaṃ sarvabījaṃ dvijottamāḥ // BrP_27.66

brahmatvam amareśatvaṃ devatvaṃ marutāṃ tathā 
mṛgayakṣāpsaroyoniṃ tadvat sarpasarīsṛpāḥ // BrP_27.67

sthāvarāṇāṃ ca sarveṣāṃ mito viprāḥ śubhāśubhaiḥ 
prayānti karmabhūr viprā nānyā lokeṣu vidyate // BrP_27.68

devānām api bho viprāḥ sadaivaiṣa manorathaḥ 
api mānuṣyam āpsyāmo devatvāt pracyutāḥ kṣitau // BrP_27.69

manuṣyaḥ kurute yat tu tan na śakyaṃ surāsuraiḥ 
tatkarmanigaḍagrastais tatkarmakṣapaṇonmukhaiḥ // BrP_27.70

na bhāratasamaṃ varṣaṃ pṛthivyām asti bho dvijāḥ 
yatra viprādayo varṇāḥ prāpnuvanty abhivāñchitam // BrP_27.71

dhanyās te bhārate varṣe jāyante ye narottamāḥ 
dharmārthakāmamokṣāṇāṃ prāpnuvanti mahāphalam // BrP_27.72

prāpyate yatra tapasaḥ phalaṃ paramadurlabham 
sarvadānaphalaṃ caiva sarvayajñaphalaṃ tathā // BrP_27.73

tīrthayātrāphalaṃ caiva gurusevāphalaṃ tathā 
devatārādhanaphalaṃ svādhyāyasya phalaṃ dvijāḥ // BrP_27.74

yatra devāḥ sadā hṛṣṭā janma vāñchanti śobhanam 
nānāvrataphalaṃ caiva nānāśāstraphalaṃ tathā // BrP_27.75

ahiṃsādiphalaṃ samyak phalaṃ sarvābhivāñchitam 
brahmacaryaphalaṃ caiva gārhasthyena ca yat phalam // BrP_27.76

yat phalaṃ vanavāsena saṃnyāsena ca yat phalam 
iṣṭāpūrtaphalaṃ caiva tathānyac chubhakarmaṇām // BrP_27.77

prāpyate bhārate varṣe na cānyatra dvijottamāḥ 
kaḥ śaknoti guṇān vaktuṃ bhāratasyākhilān dvijāḥ // BrP_27.78

evaṃ samyaṅ mayā proktaṃ bhārataṃ varṣam uttamam 
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ dhanyaṃ buddhivivardhanam // BrP_27.79

ya idaṃ śṛṇuyān nityaṃ paṭhed vā niyatendriyaḥ 
sarvapāpair vinirmukto viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_27.80

tatrāste bhārate varṣe dakṣiṇodadhisaṃsthitaḥ 
oṇḍradeśa iti khyātaḥ svargamokṣapradāyakaḥ // BrP_28.1

samudrād uttaraṃ tāvad yāvad virajamaṇḍalam 
deśo 'sau puṇyaśīlānāṃ guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtaḥ // BrP_28.2

tatra deśaprasūtā ye brāhmaṇāḥ saṃyatendriyāḥ 
tapaḥsvādhyāyaniratā vandyāḥ pūjyāś ca te sadā // BrP_28.3

śrāddhe dāne vivāhe ca yajñe vācāryakarmaṇi 
praśastāḥ sarvakāryeṣu tatradeśodbhavā dvijāḥ // BrP_28.4

ṣaṭkarmaniratās tatra brāhmaṇā vedapāragāḥ 
itihāsavidaś caiva purāṇārthaviśāradāḥ // BrP_28.5

sarvaśāstrārthakuśalā yajvāno vītamatsarāḥ 
agnihotraratāḥ kecit kecit smārtāgnitatparāḥ // BrP_28.6

putradāradhanair yuktā dātāraḥ satyavādinaḥ 
nivasanty utkale puṇye yajñotsavavibhūṣite // BrP_28.7

itare 'pi trayo varṇāḥ kṣatriyādyāḥ susaṃyatāḥ 
svakarmaniratāḥ śāntās tatra tiṣṭhanti dhārmikāḥ // BrP_28.8

koṇāditya iti khyātas tasmin deśe vyavasthitaḥ 
yaṃ dṛṣṭvā bhāskaraṃ martyaḥ sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_28.9

śrotum icchāma tad brūhi kṣetraṃ sūryasya sāṃpratam 
tasmin deśe suraśreṣṭha yatrāste sa divākaraḥ // BrP_28.10

lavaṇasyodadhes tīre pavitre sumanohare 
sarvatra vālukākīrṇe deśe sarvaguṇānvite // BrP_28.11

campakāśokabakulaiḥ karavīraiḥ sapāṭalaiḥ 
puṃnāgaiḥ karṇikāraiś ca bakulair nāgakesaraiḥ // BrP_28.12

tagarair dhavabāṇaiś ca atimuktaiḥ sakubjakaiḥ 
mālatīkundapuṣpaiś ca tathānyair mallikādibhiḥ // BrP_28.13

ketakīvanakhaṇḍaiś ca sarvartukusumojjvalaiḥ 
kadambair lakucaiḥ śālaiḥ panasair devadārubhiḥ // BrP_28.14

saralair mucukundaiś ca candanaiś ca sitetaraiḥ 
aśvatthaiḥ saptaparṇaiś ca āmrair āmrātakais tathā // BrP_28.15

tālaiḥ pūgaphalaiś caiva nārikeraiḥ kapitthakaiḥ 
anyaiś ca vividhair vṛkṣaiḥ sarvataḥ samalaṃkṛtam // BrP_28.16

kṣetraṃ tatra raveḥ puṇyam āste jagati viśrutam 
samantād yojanaṃ sāgraṃ bhuktimuktiphalapradam // BrP_28.17

āste tatra svayaṃ devaḥ sahasrāṃśur divākaraḥ 
koṇāditya iti khyāto bhuktimuktiphalapradaḥ // BrP_28.18

māghe māsi site pakṣe saptamyāṃ saṃyatendriyaḥ 
kṛtopavāso yatretya snātvā tu makarālaye // BrP_28.19

kṛtaśauco viśuddhātmā smaran devaṃ divākaram 
sāgare vidhivat snātvā śarvaryante samāhitaḥ // BrP_28.20

devān ṛṣīn manuṣyāṃś ca pitṝn saṃtarpya ca dvijāḥ 
uttīrya vāsasī dhaute paridhāya sunirmale // BrP_28.21

ācamya prayato bhūtvā tīre tasya mahodadheḥ 
upaviśyodaye kāle prāṅmukhaḥ savitus tadā // BrP_28.22

vilikhya padmaṃ medhāvī raktacandanavāriṇā 
aṣṭapattraṃ kesarāḍhyaṃ vartulaṃ cordhvakarṇikam // BrP_28.23

tilataṇḍulatoyaṃ ca raktacandanasaṃyutam 
raktapuṣpaṃ sadarbhaṃ ca prakṣipet tāmrabhājane // BrP_28.24

tāmrābhāve 'rkapattrasya puṭe kṛtvā tilādikam 
pidhāya tan muniśreṣṭhāḥ pātraṃ pātreṇa vinyaset // BrP_28.25

karanyāsāṅgavinyāsaṃ kṛtvāṅgair hṛdayādibhiḥ 
ātmānaṃ bhāskaraṃ dhyātvā samyak śraddhāsamanvitaḥ // BrP_28.26

madhye cāgnidale dhīmān nairṛte śvasane dale 
kāmārigocare caiva punar madhye ca pūjayet // BrP_28.27

prabhūtaṃ vimalaṃ sāram ārādhyaṃ paramaṃ sukham 
saṃpūjya padmam āvāhya gaganāt tatra bhāskaram // BrP_28.28

karṇikopari saṃsthāpya tato mudrāṃ pradarśayet 
kṛtvā snānādikaṃ sarvaṃ dhyātvā taṃ susamāhitaḥ // BrP_28.29

sitapadmopari raviṃ tejobimbe vyavasthitam 
piṅgākṣaṃ dvibhujaṃ raktaṃ padmapattrāruṇāmbaram // BrP_28.30

sarvalakṣaṇasaṃyuktaṃ sarvābharaṇabhūṣitam 
surūpaṃ varadaṃ śāntaṃ prabhāmaṇḍalamaṇḍitam // BrP_28.31

udyantaṃ bhāskaraṃ dṛṣṭvā sāndrasindūrasaṃnibham 
tatas tat pātram ādāya jānubhyāṃ dharaṇīṃ gataḥ // BrP_28.32

kṛtvā śirasi tat pātram ekacittas tu vāgyataḥ 
tryakṣareṇa tu mantreṇa sūryāyārghyaṃ nivedayet // BrP_28.33

adīkṣitas tu tasyaiva nāmnaivārghaṃ prayacchati 
śraddhayā bhāvayuktena bhaktigrāhyo ravir yataḥ // BrP_28.34

agninirṛtivāyvīśamadhyapūrvādidikṣu ca 
hṛc chiraś ca śikhāvarmanetrāṇy astraṃ ca pūjayet // BrP_28.35

dattvārghyaṃ gandhadhūpaṃ ca dīpaṃ naivedyam eva ca 
japtvā stutvā namas kṛtvā mudrāṃ baddhvā visarjayet // BrP_28.36

ye vārghyaṃ saṃprayacchanti sūryāya niyatendriyāḥ 
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ striyaḥ śūdrāś ca saṃyatāḥ // BrP_28.37

bhaktibhāvena satataṃ viśuddhenāntarātmanā 
te bhuktvābhimatān kāmān prāpnuvanti parāṃ gatim // BrP_28.38

trailokyadīpakaṃ devaṃ bhāskaraṃ gaganecaram 
ye saṃśrayanti manujās te syuḥ sukhasya bhājanam // BrP_28.39

yāvan na dīyate cārghyaṃ bhāskarāya yathoditam 
tāvan na pūjayed viṣṇuṃ śaṃkaraṃ vā sureśvaram // BrP_28.40

tasmāt prayatnam āsthāya dadyād arghyaṃ dine dine 
ādityāya śucir bhūtvā puṣpair gandhair manoramaiḥ // BrP_28.41

evaṃ dadāti yaś cārghyaṃ saptamyāṃ susamāhitaḥ 
ādityāya śuciḥ snātaḥ sa labhed īpsitaṃ phalam // BrP_28.42

rogād vimucyate rogī vittārthī labhate dhanam 
vidyāṃ prāpnoti vidyārthī sutārthī putravān bhavet // BrP_28.43

yaṃ yaṃ kāmam abhidhyāyan sūryāyārghyaṃ prayacchati 
tasya tasya phalaṃ samyak prāpnoti puruṣaḥ sudhīḥ // BrP_28.44

snātvā vai sāgare dattvā sūryāyārghyaṃ praṇamya ca 
naro vā yadi vā nārī sarvakāmaphalaṃ labhet // BrP_28.45

tataḥ sūryālayaṃ gacchet puṣpam ādāya vāgyataḥ 
praviśya pūjayed bhānuṃ kṛtvā tu triḥ pradakṣiṇam // BrP_28.46

pūjayet parayā bhaktyā koṇārkaṃ munisattamāḥ 
gandhaiḥ puṣpais tathā dīpair dhūpair naivedyakair api // BrP_28.47

daṇḍavat praṇipātaiś ca jayaśabdais tathā stavaiḥ 
evaṃ saṃpūjya taṃ devaṃ sahasrāṃśuṃ jagatpatim // BrP_28.48

daśānām aśvamedhānāṃ phalaṃ prāpnoti mānavaḥ 
sarvapāpavinirmukto yuvā divyavapur naraḥ // BrP_28.49

saptāvarān sapta parān vaṃśān uddhṛtya bho dvijāḥ 
vimānenārkavarṇena kāmagena suvarcasā // BrP_28.50

upagīyamāno gandharvaiḥ sūryalokaṃ sa gacchati 
bhuktvā tatra varān bhogān yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_28.51

puṇyakṣayād ihāyātaḥ pravare yogināṃ kule 
caturvedo bhaved vipraḥ svadharmanirataḥ śuciḥ // BrP_28.52

yogaṃ vivasvataḥ prāpya tato mokṣam avāpnuyāt 
caitre māsi site pakṣe yātrāṃ damanabhañjikām // BrP_28.53

yaḥ karoti naras tatra pūrvoktaṃ sa phalaṃ labhet 
śayanotthāpane bhānoḥ saṃkrāntyāṃ viṣuvāyane // BrP_28.54

vāre raves tithau caiva parvakāle 'thavā dvijāḥ 
ye tatra yātrāṃ kurvanti śraddhayā saṃyatendriyāḥ // BrP_28.55

vimānenārkavarṇena sūryalokaṃ vrajanti te 
āste tatra mahādevas tīre nadanadīpateḥ // BrP_28.56

rāmeśvara iti khyātaḥ sarvakāmaphalapradaḥ 
ye taṃ paśyanti kāmāriṃ snātvā samyaṅ mahodadhau // BrP_28.57

gandhaiḥ puṣpais tathā dhūpair dīpair naivedyakair varaiḥ 
praṇipātais tathā stotrair gītair vādyair manoharaiḥ // BrP_28.58

rājasūyaphalaṃ samyag vājimedhaphalaṃ tathā 
prāpnuvanti mahātmānaḥ saṃsiddhiṃ paramāṃ tathā // BrP_28.59

kāmagena vimānena kiṅkiṇījālamālinā 
upagīyamānā gandharvaiḥ śivalokaṃ vrajanti te // BrP_28.60

āhūtasaṃplavaṃ yāvad bhuktvā bhogān manoramān 
puṇyakṣayād ihāgatya cāturvedā bhavanti te // BrP_28.61

śāṃkaraṃ yogam āsthāya tato mokṣaṃ vrajanti te 
yas tatra savituḥ kṣetre prāṇāṃs tyajati mānavaḥ // BrP_28.62

sa sūryalokam āsthāya devavan modate divi 
punar mānuṣatāṃ prāpya rājā bhavati dhārmikaḥ // BrP_28.63

yogaṃ raveḥ samāsādya tato mokṣam avāpnuyāt 
evaṃ mayā muniśreṣṭhāḥ proktaṃ kṣetraṃ sudurlabham // BrP_28.64

koṇārkasyodadhes tīre bhuktimuktiphalapradaḥ // BrP_28.65

śruto 'smābhiḥ suraśreṣṭha bhavatā yad udāhṛtam 
bhāskarasya paraṃ kṣetraṃ bhuktimuktiphalapradam // BrP_29.1

na tṛptim adhigacchāmaḥ śṛṇvantaḥ sukhadāṃ kathām 
tava vaktrodbhavāṃ puṇyām ādityasyāghanāśinīm // BrP_29.2

ataḥ paraṃ suraśreṣṭha brūhi no vadatāṃ vara 
devapūjāphalaṃ yac ca yac ca dānaphalaṃ prabho // BrP_29.3

praṇipāte namaskāre tathā caiva pradakṣiṇe 
dīpadhūpapradāne ca saṃmārjanavidhau ca yat // BrP_29.4

upavāse ca yat puṇyaṃ yat puṇyaṃ naktabhojane 
arghaś ca kīdṛśaḥ proktaḥ kutra vā saṃpradīyate // BrP_29.5

kathaṃ ca kriyate bhaktiḥ kathaṃ devaḥ prasīdati 
etat sarvaṃ suraśreṣṭha śrotum icchāmahe vayam // BrP_29.6

arghyaṃ pūjādikaṃ sarvaṃ bhāskarasya dvijottamāḥ 
bhaktiṃ śraddhāṃ samādhiṃ ca kathyamānaṃ nibodhata // BrP_29.7

manasā bhāvanā bhaktir iṣṭā śraddhā ca kīrtyate 
dhyānaṃ samādhir ity uktaṃ śṛṇudhvaṃ susamāhitāḥ // BrP_29.8

tatkathāṃ śrāvayed yas tu tadbhaktān pūjayīta vā 
agniśuśrūṣakaś caiva sa vai bhaktaḥ sanātanaḥ // BrP_29.9

taccittas tanmanāś caiva devapūjārataḥ sadā 
tatkarmakṛd bhaved yas tu sa vai bhaktaḥ sanātanaḥ // BrP_29.10

devārthe kriyamāṇāni yaḥ karmāṇy anumanyate 
kīrtanād vā paro viprāḥ sa vai bhaktataro naraḥ // BrP_29.11

nābhyasūyeta tadbhaktān na nindyāc cānyadevatām 
ādityavratacārī ca sa vai bhaktataro naraḥ // BrP_29.12

gacchaṃs tiṣṭhan svapañ jighrann unmiṣan nimiṣann api 
yaḥ smared bhāskaraṃ nityaṃ sa vai bhaktataro naraḥ // BrP_29.13

evaṃvidhā tv iyaṃ bhaktiḥ sadā kāryā vijānatā 
bhaktyā samādhinā caiva stavena manasā tathā // BrP_29.14

kriyate niyamo yas tu dānaṃ viprāya dīyate 
pratigṛhṇanti taṃ devā manuṣyāḥ pitaras tathā // BrP_29.15

pattraṃ puṣpaṃ phalaṃ toyaṃ yad bhaktyā samupāhṛtam 
pratigṛhṇanti tad devā nāstikān varjayanti ca // BrP_29.16

bhāvaśuddhiḥ prayoktavyā niyamācārasaṃyutā 
bhāvaśuddhyā kriyate yat tat sarvaṃ saphalaṃ bhavet // BrP_29.17

stutijapyopahāreṇa pūjayāpi vivasvataḥ 
upavāsena bhaktyā vai sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_29.18

praṇidhāya śiro bhūmyāṃ namaskāraṃ karoti yaḥ 
tatkṣaṇāt sarvapāpebhyo mucyate nātra saṃśayaḥ // BrP_29.19

bhaktiyukto naro yo 'sau raveḥ kuryāt pradakṣiṇām 
pradakṣiṇīkṛtā tena saptadvīpā vasuṃdharā // BrP_29.20

sūryaṃ manasi yaḥ kṛtvā kuryād vyomapradakṣiṇām 
pradakṣiṇīkṛtās tena sarve devā bhavanti hi // BrP_29.21

ekāhāro naro bhūtvā ṣaṣṭhyāṃ yo 'rcayate ravim 
niyamavratacārī ca bhaved bhaktisamanvitaḥ // BrP_29.22

saptamyāṃ vā mahābhāgāḥ so 'śvamedhaphalaṃ labhet 
ahorātropavāsena pūjayed yas tu bhāskaram // BrP_29.23

saptamyām athavā ṣaṣṭhyāṃ sa yāti paramāṃ gatim 
kṛṣṇapakṣasya saptamyāṃ sopavāso jitendriyaḥ // BrP_29.24

sarvaratnopahāreṇa pūjayed yas tu bhāskaram 
padmaprabheṇa yānena sūryalokaṃ sa gacchati // BrP_29.25

śuklapakṣasya saptamyām upavāsaparo naraḥ 
sarvaśuklopahāreṇa pūjayed yas tu bhāskaram // BrP_29.26

sarvapāpavinirmuktaḥ sūryalokaṃ sa gacchati 
arkasaṃpuṭasaṃyuktam udakaṃ prasṛtaṃ pibet // BrP_29.27

kramavṛddhyā caturviṃśam ekaikaṃ kṣapayet punaḥ 
dvābhyāṃ saṃvatsarābhyāṃ tu samāptaniyamo bhavet // BrP_29.28

sarvakāmapradā hy eṣā praśastā hy arkasaptamī 
śuklapakṣasya saptamyāṃ yadādityadinaṃ bhavet // BrP_29.29

saptamī vijayā nāma tatra dattaṃ mahat phalam 
snānaṃ dānaṃ tapo homa upavāsas tathaiva ca // BrP_29.30

sarvaṃ vijayasaptamyāṃ mahāpātakanāśanam 
ye cādityadine prāpte śrāddhaṃ kurvanti mānavāḥ // BrP_29.31

yajanti ca mahāśvetaṃ te labhante yathepsitam 
yeṣāṃ dharmyāḥ kriyāḥ sarvāḥ sadaivoddiśya bhāskaram // BrP_29.32

na kule jāyate teṣāṃ daridro vyādhito 'pi vā 
śvetayā raktayā vāpi pītamṛttikayāpi vā // BrP_29.33

upalepanakartā tu cintitaṃ labhate phalam 
citrabhānuṃ vicitrais tu kusumaiś ca sugandhibhiḥ // BrP_29.34

pūjayet sopavāso yaḥ sa kāmān īpsitāṃl labhet 
ghṛtena dīpaṃ prajvālya tilatailena vā punaḥ // BrP_29.35

ādityaṃ pūjayed yas tu cakṣuṣā na sa hīyate 
dīpadātā naro nityaṃ jñānadīpena dīpyate // BrP_29.36

tilāḥ pavitraṃ tailaṃ vā tilagodānam uttamam 
agnikārye ca dīpe ca mahāpātakanāśanam // BrP_29.37

dīpaṃ dadāti yo nityaṃ devatāyataneṣu ca 
catuṣpatheṣu rathyāsu rūpavān subhago bhavet // BrP_29.38

havirbhiḥ prathamaḥ kalpo dvitīyaś cauṣadhīrasaiḥ 
vasāmedosthiniryāsair na tu deyaḥ kathaṃcana // BrP_29.39

bhaved ūrdhvagatir dīpo na kadācid adhogatiḥ 
dātā dīpyati cāpy evaṃ na tiryaggatim āpnuyāt // BrP_29.40

jvalamānaṃ sadā dīpaṃ na haren nāpi nāśayet 
dīpahartā naro bandhaṃ nāśaṃ krodhaṃ tamo vrajet // BrP_29.41

dīpadātā svargaloke dīpamāleva rājate 
yaḥ samālabhate nityaṃ kuṅkumāgurucandanaiḥ // BrP_29.42

saṃpadyate naraḥ pretya dhanena yaśasā śriyā 
raktacandanasaṃmiśrai raktapuṣpaiḥ śucir naraḥ // BrP_29.43

udaye 'rghyaṃ sadā dattvā siddhiṃ saṃvatsarāl labhet 
udayāt parivarteta yāvad astamane sthitaḥ // BrP_29.44

japann abhimukhaḥ kiṃcin mantraṃ stotram athāpi vā 
ādityavratam etat tu mahāpātakanāśanam // BrP_29.45

arghyeṇa sahitaṃ caiva sarve sāṅgaṃ pradāpayet 
udaye śraddhayā yuktaḥ sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_29.46

suvarṇadhenuanaḍvāhavasudhāvastrasaṃyutam 
arghyapradātā labhate saptajanmānugaṃ phalam // BrP_29.47

agnau toye 'ntarikṣe ca śucau bhūmyāṃ tathaiva ca 
pratimāyāṃ tathā piṇḍyāṃ deyam arghyaṃ prayatnataḥ // BrP_29.48

nāpasavyaṃ na savyaṃ ca dadyād abhimukhaḥ sadā 
saghṛtaṃ guggulaṃ vāpi raver bhaktisamanvitaḥ // BrP_29.49

tatkṣaṇāt sarvapāpebhyo mucyate nātra saṃśayaḥ 
śrīvāsaṃ caturasraṃ ca devadāruṃ tathaiva ca // BrP_29.50

karpūrāgarudhūpāni dattvā vai svargagāminaḥ 
ayane tūttare sūryam athavā dakṣiṇāyane // BrP_29.51

pūjayitvā viśeṣeṇa sarvapāpaiḥ pramucyate 
viṣuveṣūparāgeṣu ṣaḍaśītimukheṣu ca // BrP_29.52

pūjayitvā viśeṣeṇa sarvapāpaiḥ pramucyate 
evaṃ velāsu sarvāsu sarvakālaṃ ca mānavaḥ // BrP_29.53

bhaktyā pūjayate yo 'rkaṃ so 'rkaloke mahīyate 
kṛsaraiḥ pāyasaiḥ pūpaiḥ phalamūlaghṛtaudanaiḥ // BrP_29.54

baliṃ kṛtvā tu sūryāya sarvān kāmān avāpnuyāt 
ghṛtena tarpaṇaṃ kṛtvā sarvasiddho bhaven naraḥ // BrP_29.55

kṣīreṇa tarpaṇaṃ kṛtvā manas tāpair na yujyate 
dadhnā tu tarpaṇaṃ kṛtvā kāryasiddhiṃ labhen naraḥ // BrP_29.56

snānārtham āhared yas tu jalaṃ bhānoḥ samāhitaḥ 
tīrtheṣu śucitāpannaḥ sa yāti paramāṃ gatim // BrP_29.57

chattraṃ dhvajaṃ vitānaṃ vā patākāṃ cāmarāṇi ca 
śraddhayā bhānave dattvā gatim iṣṭām avāpnuyāt // BrP_29.58

yad yad dravyaṃ naro bhaktyā ādityāya prayacchati 
tat tasya śatasāhasram utpādayati bhāskaraḥ // BrP_29.59

mānasaṃ vācikaṃ vāpi kāyajaṃ yac ca duṣkṛtam 
sarvaṃ sūryaprasādena tad aśeṣaṃ vyapohati // BrP_29.60

ekāhenāpi yad bhānoḥ pūjāyāḥ prāpyate phalam 
yathoktadakṣiṇair viprair na tat kratuśatair api // BrP_29.61

aho devasya māhātmyaṃ śrutam evaṃ jagatpate 
bhāskarasya suraśreṣṭha vadatas teṣu durlabham // BrP_30.1

bhūyaḥ prabrūhi deveśa yat pṛcchāmo jagatpate 
śrotum icchāmahe brahman paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_30.2

gṛhastho brahmacārī ca vānaprastho 'tha bhikṣukaḥ 
ya icchen mokṣam āsthātuṃ devatāṃ kāṃ yajeta saḥ // BrP_30.3

kuto hy asyākṣayaḥ svargaḥ kuto niḥśreyasaṃ param 
svargataś caiva kiṃ kuryād yena na cyavate punaḥ // BrP_30.4

devānāṃ cātra ko devaḥ pitṝṇāṃ caiva kaḥ pitā 
yasmāt parataraṃ nāsti tan me brūhi sureśvara // BrP_30.5

kutaḥ sṛṣṭam idaṃ viśvaṃ sarvaṃ sthāvarajaṅgamam 
pralaye ca kam abhyeti tad bhavān vaktum arhati // BrP_30.6

udyann evaiṣa kurute jagad vitimiraṃ karaiḥ 
nātaḥ parataro devaḥ kaścid anyo dvijottamāḥ // BrP_30.7

anādinidhano hy eṣa puruṣaḥ śāśvato 'vyayaḥ 
tāpayaty eṣa trīṃl lokān bhavan raśmibhir ulbaṇaḥ // BrP_30.8

sarvadevamayo hy eṣa tapatāṃ tapano varaḥ 
sarvasya jagato nāthaḥ sarvasākṣī jagatpatiḥ // BrP_30.9

saṃkṣipaty eṣa bhūtāni tathā visṛjate punaḥ 
eṣa bhāti tapaty eṣa varṣaty eṣa gabhastibhiḥ // BrP_30.10

eṣa dhātā vidhātā ca bhūtādir bhūtabhāvanaḥ 
na hy eṣa kṣayam āyāti nityam akṣayamaṇḍalaḥ // BrP_30.11

pitṝṇāṃ ca pitā hy eṣa devatānāṃ hi devatā 
dhruvaṃ sthānaṃ smṛtaṃ hy etad yasmān na cyavate punaḥ // BrP_30.12

sargakāle jagat kṛtsnam ādityāt saṃprasūyate 
pralaye ca tam abhyeti bhāskaraṃ dīptatejasam // BrP_30.13

yoginaś cāpy asaṃkhyātās tyaktvā gṛhakalevaram 
vāyur bhūtvā viśanty asmiṃs tejorāśau divākare // BrP_30.14

asya raśmisahasrāṇi śākhā iva vihaṃgamāḥ 
vasanty āśritya munayaḥ saṃsiddhā daivataiḥ saha // BrP_30.15

gṛhasthā janakādyāś ca rājāno yogadharmiṇaḥ 
vālakhilyādayaś caiva ṛṣayo brahmavādinaḥ // BrP_30.16

vānaprasthāś ca ye cānye vyāsādyā bhikṣavas tathā 
yogam āsthāya sarve te praviṣṭāḥ sūryamaṇḍalam // BrP_30.17

śuko vyāsasutaḥ śrīmān yogadharmam avāpya saḥ 
ādityakiraṇān gatvā hy apunarbhāvam āsthitaḥ // BrP_30.18

śabdamātraśrutimukhā brahmaviṣṇuśivādayaḥ 
pratyakṣo 'yaṃ paro devaḥ sūryas timiranāśanaḥ // BrP_30.19

tasmād anyatra bhaktir hi na kāryā śubham icchatā 
yasmād dṛṣṭer agamyās te devā viṣṇupurogamāḥ // BrP_30.20

ato bhavadbhiḥ satatam abhyarcyo bhagavān raviḥ 
sa hi mātā pitā caiva kṛtsnasya jagato guruḥ // BrP_30.21

anādyo lokanātho 'sau raśmimālī jagatpatiḥ 
mitratve ca sthito yasmāt tapas tepe dvijottamāḥ // BrP_30.22

anādinidhano brahmā nityaś cākṣaya eva ca 
sṛṣṭvā sasāgarān dvīpān bhuvanāni caturdaśa // BrP_30.23

lokānāṃ sa hitārthāya sthitaś candrasarittaṭe 
sṛṣṭvā prajāpatīn sarvān sṛṣṭvā ca vividhāḥ prajāḥ // BrP_30.24

tataḥ śatasahasrāṃśur avyaktaś ca punaḥ svayam 
kṛtvā dvādaśadhātmānam ādityam upapadyate // BrP_30.25

indro dhātātha parjanyas tvaṣṭā pūṣāryamā bhagaḥ 
vivasvān viṣṇur aṃśaś ca varuṇo mitra eva ca // BrP_30.26

ābhir dvādaśabhis tena sūryeṇa paramātmanā 
kṛtsnaṃ jagad idaṃ vyāptaṃ mūrtibhiś ca dvijottamāḥ // BrP_30.27

tasya yā prathamā mūrtir ādityasyendrasaṃjñitā 
sthitā sā devarājatve devānāṃ ripunāśinī // BrP_30.28

dvitīyā tasya yā mūrtir nāmnā dhāteti kīrtitā 
sthitā prajāpatitvena vividhāḥ sṛjate prajāḥ // BrP_30.29

tṛtīyārkasya yā mūrtiḥ parjanya iti viśrutā 
megheṣv eva sthitā sā tu varṣate ca gabhastibhiḥ // BrP_30.30

caturthī tasya yā mūrtir nāmnā tvaṣṭeti viśrutā 
sthitā vanaspatau sā tu oṣadhīṣu ca sarvataḥ // BrP_30.31

pañcamī tasya yā mūrtir nāmnā pūṣeti viśrutā 
anne vyavasthitā sā tu prajāṃ puṣṇāti nityaśaḥ // BrP_30.32

mūrtiḥ ṣaṣṭhī raver yā tu aryamā iti viśrutā 
vāyoḥ saṃsaraṇā sā tu deveṣv eva samāśritā // BrP_30.33

bhānor yā saptamī mūrtir nāmnā bhageti viśrutā 
bhūyiṣv avasthitā sā tu śarīreṣu ca dehinām // BrP_30.34

mūrtir yā tv aṣṭamī tasya vivasvān iti viśrutā 
agnau pratiṣṭhitā sā tu pacaty annaṃ śarīriṇām // BrP_30.35

navamī citrabhānor yā mūrtir viṣṇuś ca nāmataḥ 
prādurbhavati sā nityaṃ devānām arisūdanī // BrP_30.36

daśamī tasya yā mūrtir aṃśumān iti viśrutā 
vāyau pratiṣṭhitā sā tu prahlādayati vai prajāḥ // BrP_30.37

mūrtis tv ekādaśī bhānor nāmnā varuṇasaṃjñitā 
jaleṣv avasthitā sā tu prajāṃ puṣṇāti nityaśaḥ // BrP_30.38

mūrtir yā dvādaśī bhānor nāmnā mitreti saṃjñitā 
lokānāṃ sā hitārthāya sthitā candrasarittaṭe // BrP_30.39

vāyubhakṣas tapas tepe sthitvā maitreṇa cakṣuṣā 
anugṛhṇan sadā bhaktān varair nānāvidhais tu saḥ // BrP_30.40

evaṃ sā jagatāṃ mūrtir hitā vihitā purā 
tatra mitraḥ sthito yasmāt tasmān mitraṃ paraṃ smṛtam // BrP_30.41

ābhir dvādaśabhis tena savitrā paramātmanā 
kṛtsnaṃ jagad idaṃ vyāptaṃ mūrtibhiś ca dvijottamāḥ // BrP_30.42

tasmād dhyeyo namasyaś ca dvādaśasthāsu mūrtiṣu 
bhaktimadbhir narair nityaṃ tadgatenāntarātmanā // BrP_30.43

ity evaṃ dvādaśādityān namaskṛtvā tu mānavaḥ 
nityaṃ śrutvā paṭhitvā ca sūryaloke mahīyate // BrP_30.44

yadi tāvad ayaṃ sūryaś cādidevaḥ sanātanaḥ 
tataḥ kasmāt tapas tepe varepsuḥ prākṛto yathā // BrP_30.45

etad vaḥ saṃpravakṣyāmi paraṃ guhyaṃ vibhāvasoḥ 
pṛṣṭaṃ mitreṇa yat pūrvaṃ nāradāya mahātmane // BrP_30.46

prāṅ mayoktās tu yuṣmabhyaṃ raver dvādaśa mūrtayaḥ 
mitraś ca varuṇaś cobhau tāsāṃ tapasi saṃsthitau // BrP_30.47

abbhakṣo varuṇas tāsāṃ tasthau paścimasāgare 
mitro mitravane cāsmin vāyubhakṣo 'bhavat tadā // BrP_30.48

atha merugireḥ śṛṅgāt pracyuto gandhamādanāt 
nāradas tu mahāyogī sarvāṃl lokāṃś caran vaśī // BrP_30.49

ājagāmātha tatraiva yatra mitro 'carat tapaḥ 
taṃ dṛṣṭvā tu tapasyantaṃ tasya kautūhalaṃ hy abhūt // BrP_30.50

yo 'kṣayaś cāvyayaś caiva vyaktāvyaktaḥ sanātanaḥ 
dhṛtam ekātmakaṃ yena trailokyaṃ sumahātmanā // BrP_30.51

yaḥ pitā sarvadevānāṃ parāṇām api yaḥ paraḥ 
ayajad devatāḥ kās tu pitṝn vā kān asau yajet 
iti saṃcintya manasā taṃ devaṃ nārado 'bravīt // BrP_30.52

vedeṣu sapurāṇeṣu sāṅgopāṅgeṣu gīyase 
tvam ajaḥ śāśvato dhātā tvaṃ nidhānam anuttamam // BrP_30.53

bhūtaṃ bhavyaṃ bhavac caiva tvayi sarvaṃ pratiṣṭhitam 
catvāraś cāśramā deva gṛhasthādyās tathaiva hi // BrP_30.54

yajanti tvām aharahas tvāṃ mūrtitvaṃ samāśritam 
pitā mātā ca sarvasya daivataṃ tvaṃ hi śāśvatam // BrP_30.55

yajase pitaraṃ kaṃ tvaṃ devaṃ vāpi na vidmahe // BrP_30.56

avācyam etad vaktavyaṃ paraṃ guhyaṃ sanātanam 
tvayi bhaktimati brahman pravakṣyāmi yathātatham // BrP_30.57

yat tat sūkṣmam avijñeyam avyaktam acalaṃ dhruvam 
indriyair indriyārthaiś ca sarvabhūtair vivarjitam // BrP_30.58

sa hy antarātmā bhūtānāṃ kṣetrajñaś caiva kathyate 
triguṇād vyatirikto 'sau puruṣaś caiva kalpitaḥ // BrP_30.59

hiraṇyagarbho bhagavān saiva buddhir iti smṛtaḥ 
mahān iti ca yogeṣu pradhānam iti kathyate // BrP_30.60

sāṃkhye ca kathyate yoge nāmabhir bahudhātmakaḥ 
sa ca trirūpo viśvātmā śarvo 'kṣara iti smṛtaḥ // BrP_30.61

dhṛtam ekātmakaṃ tena trailokyam idam ātmanā 
aśarīraḥ śarīreṣu sarveṣu nivasaty asau // BrP_30.62

vasann api śarīreṣu na sa lipyeta karmabhiḥ 
mamāntarātmā tava ca ye cānye dehasaṃsthitāḥ // BrP_30.63

sarveṣāṃ sākṣibhūto 'sau na grāhyaḥ kenacit kvacit 
saguṇo nirguṇo viśvo jñānagamyo hy asau smṛtaḥ // BrP_30.64

sarvataḥpāṇipādāntaḥ sarvatokṣiśiromukhaḥ 
sarvataḥśrutimāṃl loke sarvam āvṛtya tiṣṭhati // BrP_30.65

viśvamūrdhā viśvabhujo viśvapādākṣināsikaḥ 
ekaś carati vai kṣetre svairacārī yathāsukham // BrP_30.66

kṣetrāṇīha śarīrāṇi teṣāṃ caiva yathāsukham 
tāni vetti sa yogātmā tataḥ kṣetrajña ucyate // BrP_30.67

avyakte ca pure śete puruṣas tena cocyate 
viśvaṃ bahuvidhaṃ jñeyaṃ sa ca sarvatra ucyate // BrP_30.68

tasmāt sa bahurūpatvād viśvarūpa iti smṛtaḥ 
tasyaikasya mahattvaṃ hi sa caikaḥ puruṣaḥ smṛtaḥ // BrP_30.69

mahāpuruṣaśabdaṃ hi bibharty ekaḥ sanātanaḥ 
sa tu vidhikriyāyattaḥ sṛjaty ātmānam ātmanā // BrP_30.70

śatadhā sahasradhā caiva tathā śatasahasradhā 
koṭiśaś ca karoty eṣa pratyagātmānam ātmanā // BrP_30.71

ākāśāt patitaṃ toyaṃ yāti svādvantaraṃ yathā 
bhūme rasaviśeṣeṇa tathā guṇarasāt tu saḥ // BrP_30.72

eka eva yathā vāyur deheṣv eva hi pañcadhā 
ekatvaṃ ca pṛthaktvaṃ ca tathā tasya na saṃśayaḥ // BrP_30.73

sthānāntaraviśeṣāc ca yathāgnir labhate parām 
saṃjñāṃ tathā mune so 'yaṃ brahmādiṣu tathāpnuyāt // BrP_30.74

yathā dīpasahasrāṇi dīpa ekaḥ prasūyate 
tathā rūpasahasrāṇi sa ekaḥ saṃprasūyate // BrP_30.75

yadā sa budhyaty ātmānaṃ tadā bhavati kevalaḥ 
ekatvapralaye cāsya bahutvaṃ ca pravartate // BrP_30.76

nityaṃ hi nāsti jagati bhūtaṃ sthāvarajaṅgamam 
akṣayaś cāprameyaś ca sarvagaś ca sa ucyate // BrP_30.77

tasmād avyaktam utpannaṃ triguṇaṃ dvijasattamāḥ 
avyaktāvyaktabhāvasthā yā sā prakṛtir ucyate // BrP_30.78

tāṃ yoniṃ brahmaṇo viddhi yo 'sau sadasadātmakaḥ 
loke ca pūjyate yo 'sau daive pitrye ca karmaṇi // BrP_30.79

nāsti tasmāt paro hy anyaḥ pitā devo 'pi vā dvijāḥ 
ātmanā sa tu vijñeyas tatas taṃ pūjayāmy aham // BrP_30.80

svargeṣv api hi ye kecit taṃ namasyanti dehinaḥ 
tena gacchanti devarṣe tenoddiṣṭaphalāṃ gatim // BrP_30.81

taṃ devāḥ svāśramasthāś ca nānāmūrtisamāśritāḥ 
bhaktyā saṃpūjayanty ādyaṃ gatiś caiṣāṃ dadāti saḥ // BrP_30.82

sa hi sarvagataś caiva nirguṇaś caiva kathyate 
evaṃ matvā yathājñānaṃ pūjayāmi divākaram // BrP_30.83

ye ca tadbhāvitā loka ekatattvaṃ samāśritāḥ 
etad apy adhikaṃ teṣāṃ yad ekaṃ praviśanty uta // BrP_30.84

iti guhyasamuddeśas tava nārada kīrtitaḥ 
asmadbhaktyāpi devarṣe tvayāpi paramaṃ smṛtam // BrP_30.85

surair vā munibhir vāpi purāṇair varadaṃ smṛtam 
sarve ca paramātmānaṃ pūjayanti divākaram // BrP_30.86

evam etat purākhyātaṃ nāradāya tu bhānunā 
mayāpi ca samākhyātā kathā bhānor dvijottamāḥ // BrP_30.87

idam ākhyānam ākhyeyaṃ mayākhyātaṃ dvijottamāḥ 
na hy anādityabhaktāya idaṃ deyaṃ kadācana // BrP_30.88

yaś caitac chrāvayen nityaṃ yaś caiva śṛṇuyān naraḥ 
sa sahasrārciṣaṃ devaṃ praviśen nātra saṃśayaḥ // BrP_30.89

mucyetārtas tathā rogāc chrutvemām āditaḥ kathām 
jijñāsur labhate jñānaṃ gatim iṣṭāṃ tathaiva ca // BrP_30.90

kṣaṇena labhate 'dhvānam idaṃ yaḥ paṭhate mune 
yo yaṃ kāmayate kāmaṃ sa taṃ prāpnoty asaṃśayam // BrP_30.91

tasmād bhavadbhiḥ satataṃ smartavyo bhagavān raviḥ 
sa ca dhātā vidhātā ca sarvasya jagataḥ prabhuḥ // BrP_30.92

ādityamūlam akhilaṃ trailokyaṃ munisattamāḥ 
bhavaty asmāj jagat sarvaṃ sadevāsuramānuṣam // BrP_31.1

rudropendramahendrāṇāṃ viprendratridivaukasām 
mahādyutimatāṃ caiva tejo 'yaṃ sārvalaukikam // BrP_31.2

sarvātmā sarvalokeśo devadevaḥ prajāpatiḥ 
sūrya eva trilokasya mūlaṃ paramadaivatam // BrP_31.3

agnau prāstāhutiḥ samyag ādityam upatiṣṭhate 
ādityāj jāyate vṛṣṭir vṛṣṭer annaṃ tataḥ prajāḥ // BrP_31.4

sūryāt prasūyate sarvaṃ tatra caiva pralīyate 
bhāvābhāvau hi lokānām ādityān niḥsṛtau purā // BrP_31.5

etat tu dhyānināṃ dhyānaṃ mokṣaś cāpy eṣa mokṣiṇām 
tatra gacchanti nirvāṇaṃ jāyante 'smāt punaḥ punaḥ // BrP_31.6

kṣaṇā muhūrtā divasā niśā pakṣāś ca nityaśaḥ 
māsāḥ saṃvatsarāś caiva ṛtavaś ca yugāni ca // BrP_31.7

athādityād ṛte hy eṣāṃ kālasaṃkhyā na vidyate 
kālād ṛte na niyamo nāgnau viharaṇakriyā // BrP_31.8

ṛtūnām avibhāgaś ca tataḥ puṣpaphalaṃ kutaḥ 
kuto vai sasyaniṣpattis tṛṇauṣadhigaṇaḥ kutaḥ // BrP_31.9

abhāvo vyavahārāṇāṃ jantūnāṃ divi ceha ca 
jagatprabhāvād viśate bhāskarād vāritaskarāt // BrP_31.10

nāvṛṣṭyā tapate sūryo nāvṛṣṭyā pariśuṣyati 
nāvṛṣṭyā paridhiṃ dhatte vāriṇā dīpyate raviḥ // BrP_31.11

vasante kapilaḥ sūryo grīṣme kāñcanasaṃnibhaḥ 
śveto varṣāsu varṇena pāṇḍuḥ śaradi bhāskaraḥ // BrP_31.12

hemante tāmravarṇābhaḥ śiśire lohito raviḥ 
iti varṇāḥ samākhyātāḥ sūryasya ṛtusaṃbhavāḥ // BrP_31.13

ṛtusvabhāvavarṇaiś ca sūryaḥ kṣemasubhikṣakṛt 
athādityasya nāmāni sāmānyāni dvijottamāḥ // BrP_31.14

dvādaśaiva pṛthaktvena tāni vakṣyāmy aśeṣataḥ 
ādityaḥ savitā sūryo mihiro 'rkaḥ prabhākaraḥ // BrP_31.15

mārtaṇḍo bhāskaro bhānuś citrabhānur divākaraḥ 
ravir dvādaśabhis teṣāṃ jñeyaḥ sāmānyanāmabhiḥ // BrP_31.16

viṣṇur dhātā bhagaḥ pūṣā mitrendrau varuṇo 'ryamā 
vivasvān aṃśumāṃs tvaṣṭā parjanyo dvādaśaḥ smṛtaḥ // BrP_31.17

ity ete dvādaśādityāḥ pṛthaktvena vyavasthitāḥ 
uttiṣṭhanti sadā hy ete māsair dvādaśabhiḥ kramāt // BrP_31.18

viṣṇus tapati caitre tu vaiśākhe cāryamā tathā 
vivasvāñ jyeṣṭhamāse tu āṣāḍhe cāṃśumān smṛtaḥ // BrP_31.19

parjanyaḥ śrāvaṇe māsi varuṇaḥ prauṣṭhasaṃjñake 
indra āśvayuje māsi dhātā tapati kārttike // BrP_31.20

mārgaśīrṣe tathā mitraḥ pauṣe pūṣā divākaraḥ 
māghe bhagas tu vijñeyas tvaṣṭā tapati phālgune // BrP_31.21

śatair dvādaśabhir viṣṇū raśmibhir dīpyate sadā 
dīpyate gosahasreṇa śataiś ca tribhir aryamā // BrP_31.22

dviḥsaptakair vivasvāṃs tu aṃśumān pañcabhis tribhiḥ 
vivasvān iva parjanyo varuṇaś cāryamā tathā // BrP_31.23

mitravad bhagavāṃs tvaṣṭā sahasreṇa śatena ca 
indras tu dviguṇaiḥ ṣaḍbhir dhātaikādaśabhiḥ śataiḥ // BrP_31.24

sahasreṇa tu mitro vai pūṣā tu navabhiḥ śataiḥ 
uttaropakrame 'rkasya vardhante raśmayas tathā // BrP_31.25

dakṣiṇopakrame bhūyo hrasante sūryaraśmayaḥ 
evaṃ raśmisahasraṃ tu sūryalokād anugraham // BrP_31.26

evaṃ nāmnāṃ caturviṃśad eka eṣāṃ prakīrtitaḥ 
vistareṇa sahasraṃ tu punar anyat prakīrtitam // BrP_31.27

ye tannāmasahasreṇa stuvanty arkaṃ prajāpate 
teṣāṃ bhavati kiṃ puṇyaṃ gatiś ca parameśvara // BrP_31.28

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ sārabhūtaṃ sanātanam 
alaṃ nāmasahasreṇa paṭhann evaṃ stavaṃ śubham // BrP_31.29

yāni nāmāni guhyāni pavitrāṇi śubhāni ca 
tāni vaḥ kīrtayiṣyāmi śṛṇudhvaṃ bhāskarasya vai // BrP_31.30

vikartano vivasvāṃś ca mārtaṇḍo bhāskaro raviḥ 
lokaprakāśakaḥ śrīmāṃl lokacakṣur maheśvaraḥ // BrP_31.31

lokasākṣī trilokeśaḥ kartā hartā tamisrahā 
tapanas tāpanaś caiva śuciḥ saptāśvavāhanaḥ // BrP_31.32

gabhastihasto brahmā ca sarvadevanamaskṛtaḥ 
ekaviṃśati ity eṣa stava iṣṭaḥ sadā raveḥ // BrP_31.33

śarīrārogyadaś caiva dhanavṛddhiyaśaskaraḥ 
stavarāja iti khyātas triṣu lokeṣu viśrutaḥ // BrP_31.34

ya etena dvijaśreṣṭhā dvisaṃdhye 'stamanodaye 
stauti sūryaṃ śucir bhūtvā sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_31.35

mānasaṃ vācikaṃ vāpi dehajaṃ karmajaṃ tathā 
ekajapyena tat sarvaṃ naśyaty arkasya saṃnidhau // BrP_31.36

ekajapyaś ca homaś ca saṃdhyopāsanam eva ca 
dhūpamantrārghyamantraś ca balimantras tathaiva ca // BrP_31.37

annapradāne dāne ca praṇipāte pradakṣiṇe 
pūjito 'yaṃ mahāmantraḥ sarvapāpaharaḥ śubhaḥ // BrP_31.38

tasmād yūyaṃ prayatnena stavenānena vai dvijāḥ 
stuvīdhvaṃ varadaṃ devaṃ sarvakāmaphalapradam // BrP_31.39

nirguṇaḥ śāśvato devas tvayā prokto divākaraḥ 
punar dvādaśadhā jātaḥ śruto 'smābhis tvayoditaḥ // BrP_32.1

sa kathaṃ tejaso raśmiḥ striyā garbhe mahādyutiḥ 
saṃbhūto bhāskaro jātas tatra naḥ saṃśayo mahān // BrP_32.2

dakṣasya hi sutāḥ śreṣṭhā babhūvuḥ ṣaṣṭiḥ śobhanāḥ 
aditir ditir danuś caiva vinatādyās tathaiva ca // BrP_32.3

dakṣas tāḥ pradadau kanyāḥ kaśyapāya trayodaśa 
aditir janayām āsa devāṃs tribhuvaneśvarān // BrP_32.4

daityān ditir danuś cogrān dānavān baladarpitān 
vinatādyās tathā cānyāḥ suṣuvuḥ sthānujaṅgamān // BrP_32.5

tasyātha putradauhitraiḥ pautradauhitrakādibhiḥ 
vyāptam etaj jagat sarvaṃ teṣāṃ tāsāṃ ca vai mune // BrP_32.6

teṣāṃ kaśyapaputrāṇāṃ pradhānā devatāgaṇāḥ 
sāttvikā rājasāś cānye tāmasāś ca gaṇāḥ smṛtāḥ // BrP_32.7

devān yajñabhujaś cakre tathā tribhuvaneśvarān 
sraṣṭā brahmavidāṃ śreṣṭhaḥ parameṣṭhī prajāpatiḥ // BrP_32.8

tān abādhanta sahitāḥ sāpatnyād daityadānavāḥ 
tato nirākṛtān putrān daiteyair dānavais tathā // BrP_32.9

hataṃ tribhuvanaṃ dṛṣṭvā aditir munisattamāḥ 
ācchinad yajñabhāgāṃś ca kṣudhā saṃpīḍitān bhṛśam // BrP_32.10

ārādhanāya savituḥ paraṃ yatnaṃ pracakrame 
ekāgrā niyatāhārā paraṃ niyamam āsthitā 
tuṣṭāva tejasāṃ rāśiṃ gaganasthaṃ divākaram // BrP_32.11

namas tubhyaṃ paraṃ sūkṣmaṃ supuṇyaṃ bibhrate 'tulam 
dhāma dhāmavatām īśaṃ dhāmādhāraṃ ca śāśvatam // BrP_32.12

jagatām upakārāya tvām ahaṃ staumi gopate 
ādadānasya yad rūpaṃ tīvraṃ tasmai namāmy aham // BrP_32.13

grahītum aṣṭamāsena kālenāmbumayaṃ rasam 
bibhratas tava yad rūpam atitīvraṃ natāsmi tat // BrP_32.14

sametam agnisomābhyāṃ namas tasmai guṇātmane 
yad rūpam ṛgyajuḥsāmnām aikyena tapate tava // BrP_32.15

viśvam etat trayīsaṃjñaṃ namas tasmai vibhāvaso 
yat tu tasmāt paraṃ rūpam om ity uktvābhisaṃhitam 
asthūlaṃ sthūlam amalaṃ namas tasmai sanātana // BrP_32.16

evaṃ sā niyatā devī cakre stotram aharniśam 
nirāhārā vivasvantam ārirādhayiṣur dvijāḥ // BrP_32.17

tataḥ kālena mahatā bhagavāṃs tapano dvijāḥ 
pratyakṣatām agāt tasyā dākṣāyaṇyā dvijottamāḥ // BrP_32.18

sā dadarśa mahākūṭaṃ tejaso 'mbarasaṃvṛtam 
bhūmau ca saṃsthitaṃ bhāsvajjvālābhir atidurdṛśam 
taṃ dṛṣṭvā ca tato devī sādhvasaṃ paramaṃ gatā // BrP_32.19

jagadādya prasīdeti na tvāṃ paśyāmi gopate 
prasādaṃ kuru paśyeyaṃ yad rūpaṃ te divākara 
bhaktānukampaka vibho tvadbhaktān pāhi me sutān // BrP_32.21

tataḥ sa tejasas tasmād āvirbhūto vibhāvasuḥ 
adṛśyata tadādityas taptatāmropamaḥ prabhuḥ // BrP_32.22

tatas tāṃ praṇatāṃ devīṃ tasyāsaṃdarśane dvijāḥ 
prāha bhāsvān vṛṇuṣvaikaṃ varaṃ matto yam icchasi // BrP_32.23

praṇatā śirasā sā tu jānupīḍitamedinī 
pratyuvāca vivasvantaṃ varadaṃ samupasthitam // BrP_32.24

deva prasīda putrāṇāṃ hṛtaṃ tribhuvanaṃ mama 
yajñabhāgāś ca daiteyair dānavaiś ca balādhikaiḥ // BrP_32.25

tannimittaṃ prasādaṃ tvaṃ kuruṣva mama gopate 
aṃśena teṣāṃ bhrātṛtvaṃ gatvā tān nāśaye ripūn // BrP_32.26

yathā me tanayā bhūyo yajñabhāgabhujaḥ prabho 
bhaveyur adhipāś caiva trailokyasya divākara // BrP_32.27

tathānukalpaṃ putrāṇāṃ suprasanno rave mama 
kuru prasannārtihara kāryaṃ kartā tvam ucyate // BrP_32.28

tatas tām āha bhagavān bhāskaro vāritaskaraḥ 
praṇatām aditiṃ viprāḥ prasādasumukho vibhuḥ // BrP_32.29

sahasrāṃśena te garbhaḥ saṃbhūyāham aśeṣataḥ 
tvatputraśatrūn dakṣo 'haṃ nāśayāmy āśu nirvṛtaḥ // BrP_32.30

ity uktvā bhagavān bhāsvān antardhānam upāgataḥ 
nivṛttā sāpi tapasaḥ saṃprāptākhilavāñchitā // BrP_32.31

tato raśmisahasrāt tu suṣumnākhyo raveḥ karaḥ 
tataḥ saṃvatsarasyānte tatkāmapūraṇāya saḥ // BrP_32.32

nivāsaṃ savitā cakre devamātus tadodare 
kṛcchracāndrāyaṇādīṃś ca sā cakre susamāhitā // BrP_32.33

śucinā dhārayāmy enaṃ divyaṃ garbham iti dvijāḥ 
tatas tāṃ kaśyapaḥ prāha kiṃcitkopaplutākṣaram // BrP_32.34

kiṃ mārayasi garbhāṇḍam iti nityopavāsinī 
sā ca taṃ prāha garbhāṇḍam etat paśyeti kopanā 
na māritaṃ vipakṣāṇāṃ mṛtyur eva bhaviṣyati // BrP_32.35

ity uktvā taṃ tadā garbham utsasarja surāraṇiḥ 
jājvalyamānaṃ tejobhiḥ patyur vacanakopitā // BrP_32.36

taṃ dṛṣṭvā kaśyapo garbham udyadbhāskaravarcasam 
tuṣṭāva praṇato bhūtvā vāgbhir ādyābhir ādarāt // BrP_32.37

saṃstūyamānaḥ sa tadā garbhāṇḍāt prakaṭo 'bhavat 
padmapattrasavarṇābhas tejasā vyāptadiṅmukhaḥ // BrP_32.38

athāntarikṣād ābhāṣya kaśyapaṃ munisattamam 
satoyameghagambhīrā vāg uvācāśarīriṇī // BrP_32.39

māritaṃtepataḥ proktam etad aṇḍaṃ tvayāditeḥ 
tasmān mune sutas te 'yaṃ mārtaṇḍākhyo bhaviṣyati // BrP_32.40

haniṣyaty asurāṃś cāyaṃ yajñabhāgaharān arīn 
devā niśamyeti vaco gaganāt samupāgatam // BrP_32.41

praharṣam atulaṃ yātā dānavāś ca hataujasaḥ 
tato yuddhāya daiteyān ājuhāva śatakratuḥ // BrP_32.42

saha devair mudā yukto dānavāś ca tam abhyayuḥ 
teṣāṃ yuddham abhūd ghoraṃ devānām asuraiḥ saha // BrP_32.43

śastrāstravṛṣṭisaṃdīptasamastabhuvanāntaram 
tasmin yuddhe bhagavatā mārtaṇḍena nirīkṣitāḥ // BrP_32.44

tejasā dahyamānās te bhasmībhūtā mahāsurāḥ 
tataḥ praharṣam atulaṃ prāptāḥ sarve divaukasaḥ // BrP_32.45

tuṣṭuvus tejasāṃ yoniṃ mārtaṇḍam aditiṃ tathā 
svādhikārāṃs tataḥ prāptā yajñabhāgāṃś ca pūrvavat // BrP_32.46

bhagavān api mārtaṇḍaḥ svādhikāram athākarot 
kadambapuṣpavad bhāsvān adhaś cordhvaṃ ca raśmibhiḥ 
vṛto 'gnipiṇḍasadṛśo dadhre nātisphuṭaṃ vapuḥ // BrP_32.47

kathaṃ kāntataraṃ paścād rūpaṃ saṃlabdhavān raviḥ 
kadambagolakākāraṃ tan me brūhi jagatpate // BrP_32.48

tvaṣṭā tasmai dadau kanyāṃ saṃjñāṃ nāma vivasvate 
prasādya praṇato bhūtvā viśvakarmā prajāpatiḥ // BrP_32.49

trīṇy apatyāny asau tasyāṃ janayām āsa gopatiḥ 
dvau putrau sumahābhāgau kanyāṃ ca yamunāṃ tathā // BrP_32.50

yat tejo 'bhyadhikaṃ tasya mārtaṇḍasya vivasvataḥ 
tenātitāpayām āsa trīṃl lokān sacarācarān // BrP_32.51

tad rūpaṃ golakākāraṃ dṛṣṭvā saṃjñā vivasvataḥ 
asahantī mahat tejaḥ svāṃ chāyāṃ vākyam abravīt // BrP_32.52

ahaṃ yāsyāmi bhadraṃ te svam eva bhavanaṃ pituḥ 
nirvikāraṃ tvayātraiva stheyaṃ macchāsanāc chubhe // BrP_32.53

imau ca bālakau mahyaṃ kanyā ca varavarṇinī 
saṃbhāvyā naiva cākhyeyam idaṃ bhagavate tvayā // BrP_32.54

ā kacagrahaṇād devi ā śāpān naiva karhicit 
ākhyāsyāmi mataṃ tubhyaṃ gamyatāṃ yatra vāñchitam // BrP_32.55

ity uktā vrīḍitā saṃjñā jagāma pitṛmandiram 
vatsarāṇāṃ sahasraṃ tu vasamānā pitur gṛhe // BrP_32.56

bhartuḥ samīpaṃ yāhīti pitroktā sā punaḥ punaḥ 
āgacchad vaḍavā bhūtvā kurūn athottarāṃs tataḥ // BrP_32.57

tatra tepe tapaḥ sādhvī nirāhārā dvijottamāḥ 
pituḥ samīpaṃ yātāyāṃ saṃjñāyāṃ vākyatatparā // BrP_32.58

tadrūpadhāriṇī chāyā bhāskaraṃ samupasthitā 
tasyāṃ ca bhagavān sūryaḥ saṃjñeyam iti cintayan // BrP_32.59

tathaiva janayām āsa dvau putrau kanyakāṃ tathā 
saṃjñā tu pārthivī teṣām ātmajānāṃ tathākarot // BrP_32.60

snehaṃ na pūrvajātānāṃ tathā kṛtavatī tu sā 
manus tat kṣāntavāṃs tasyā yamas tasyā na cakṣame // BrP_32.61

bahudhā pīḍyamānas tu pituḥ patyā suduḥkhitaḥ 
sa vai kopāc ca bālyāc ca bhāvino 'rthasya vai balāt 
padā saṃtarjayām āsa na tu dehe nyapātayat // BrP_32.62

padā tarjayase yasmāt pitur bhāryāṃ garīyasīm 
tasmāt tavaiṣa caraṇaḥ patiṣyati na saṃśayaḥ // BrP_32.63

yamas tu tena śāpena bhṛśaṃ pīḍitamānasaḥ 
manunā saha dharmātmā pitre sarvaṃ nyavedayat // BrP_32.64

snehena tulyam asmāsu mātā deva na vartate 
visṛjya jyāyasaṃ bhaktyā kanīyāṃsaṃ bubhūṣati // BrP_32.65

tasyāṃ mayodyataḥ pādo na tu dehe nipātitaḥ 
bālyād vā yadi vā mohāt tad bhavān kṣantum arhasi // BrP_32.66

śapto 'haṃ tāta kopena jananyā tanayo yataḥ 
tato manye na jananīm imāṃ vai tapatāṃ vara // BrP_32.67

tava prasādāc caraṇo bhagavan na pated yathā 
mātṛśāpād ayaṃ me 'dya tathā cintaya gopate // BrP_32.68

asaṃśayaṃ mahat putra bhaviṣyaty atra kāraṇam 
yena tvām āviśat krodho dharmajñaṃ dharmaśīlinam // BrP_32.69

sarveṣām eva śāpānāṃ pratighāto hi vidyate 
na tu mātrābhiśaptānāṃ kvacic chāpanivartanam // BrP_32.70

na śakyam etan mithyā tu kartuṃ mātur vacas tava 
kiṃcit te 'haṃ vidhāsyāmi putrasnehād anugraham // BrP_32.71

kṛmayo māṃsam ādāya prayāsyanti mahītalam 
kṛtaṃ tasyā vacaḥ satyaṃ tvaṃ ca trāto bhaviṣyasi // BrP_32.72

ādityas tv abravīc chāyāṃ kimarthaṃ tanayeṣu vai 
tulyeṣv apy adhikaḥ sneha ekaṃ prati kṛtas tvayā // BrP_32.73

nūnaṃ naiṣāṃ tvaṃ jananī saṃjñā kāpi tvam āgatā 
nirguṇeṣv apy apatyeṣu mātā śāpaṃ na dāsyati // BrP_32.74

sā tatpariharantī ca śāpād bhītā tadā raveḥ 
kathayām āsa vṛttāntaṃ sa śrutvā śvaśuraṃ yayau // BrP_32.75

sa cāpi taṃ yathānyāyam arcayitvā tadā ravim 
nirdagdhukāmaṃ roṣeṇa sāntvayānas tam abravīt // BrP_32.76

tavātitejasā vyāptam idaṃ rūpaṃ suduḥsaham 
asahantī tu tat saṃjñā vane carati vai tapaḥ // BrP_32.77

drakṣyate tāṃ bhavān adya svāṃ bhāryāṃ śubhacāriṇīm 
rūpārthaṃ bhavato 'raṇye carantīṃ sumahat tapaḥ // BrP_32.78

śrutaṃ me brahmaṇo vākyaṃ tava tejovarodhane 
rūpaṃ nirvartayāmy adya tava kāntaṃ divaspate // BrP_32.79

tatas tatheti taṃ prāha tvaṣṭāraṃ bhagavān raviḥ 
tato vivasvato rūpaṃ prāg āsīt parimaṇḍalam // BrP_32.80

viśvakarmā tv anujñātaḥ śākadvīpe vivasvatā 
bhramim āropya tattejaḥśātanāyopacakrame // BrP_32.81

bhramatāśeṣajagatāṃ nābhibhūtena bhāsvatā 
samudrādrivanopetā tv āruroha mahī nabhaḥ // BrP_32.82

gaganaṃ cākhilaṃ viprāḥ sacandragrahatārakam 
adhogataṃ mahābhāgā babhūvākṣiptam ākulam // BrP_32.83

vikṣiptasalilāḥ sarve babhūvuś ca tathārṇavāḥ 
vyabhidyanta mahāśailāḥ śīrṇasānunibandhanāḥ // BrP_32.84

dhruvādhārāṇy aśeṣāṇi dhiṣṇyāni munisattamāḥ 
truṭyadraśminibandhīni bandhanāni adho yayuḥ // BrP_32.85

vegabhramaṇasaṃpātavāyukṣiptāḥ sahasraśaḥ 
vyaśīryanta mahāmeghā ghorārāvavirāviṇaḥ // BrP_32.86

bhāsvadbhramaṇavibhrāntabhūmyākāśarasātalam 
jagad ākulam atyarthaṃ tadāsīn munisattamāḥ // BrP_32.87

trailokyam ākulaṃ vīkṣya bhramamāṇaṃ surarṣayaḥ 
devāś ca brahmaṇā sārdhaṃ bhāsvantam abhituṣṭuvuḥ // BrP_32.88

ādidevo 'si devānāṃ jātas tvaṃ bhūtaye bhuvaḥ 
sargasthityantakāleṣu tridhā bhedena tiṣṭhasi // BrP_32.89

svasti te 'stu jagannātha gharmavarṣadivākara 
indrādayas tadā devā likhyamānam athāstuvan // BrP_32.90

jaya deva jagatsvāmiñ jayāśeṣajagatpate 
ṛṣayaś ca tataḥ sapta vasiṣṭhātripurogamāḥ // BrP_32.91

tuṣṭuvur vividhaiḥ stotraiḥ svasti svastītivādinaḥ 
vedoktibhir athāgryābhir vālakhilyāś ca tuṣṭuvuḥ // BrP_32.92

agnir ādyāś ca bhāsvantaṃ likhyamānaṃ mudā yutāḥ 
tvaṃ nātha mokṣiṇāṃ mokṣo dhyeyas tvaṃ dhyānināṃ paraḥ // BrP_32.93

tvaṃ gatiḥ sarvabhūtānāṃ karmakāṇḍavivartinām 
saṃpūjyas tvaṃ tu deveśa śaṃ no 'stu jagatāṃ pate // BrP_32.94

śaṃ no 'stu dvipade nityaṃ śaṃ naś cāstu catuṣpade 
tato vidyādharagaṇā yakṣarākṣasapannagāḥ // BrP_32.95

kṛtāñjalipuṭāḥ sarve śirobhiḥ praṇatā ravim 
ūcus te vividhā vāco manaḥśrotrasukhāvahāḥ // BrP_32.96

sahyaṃ bhavatu tejas te bhūtānāṃ bhūtabhāvana 
tato hāhāhūhūś caiva nāradas tumburus tathā // BrP_32.97

upagāyitum ārabdhā gāndharvakuśalā ravim 
ṣaḍjamadhyamagāndhāragānatrayaviśāradāḥ // BrP_32.98

mūrchanābhiś ca tālaiś ca saṃprayogaiḥ sukhapradam 
viśvācī ca ghṛtācī ca urvaśy atha tilottamāḥ // BrP_32.99

menakā sahajanyā ca rambhā cāpsarasāṃ varā 
nanṛtur jagatām īśe likhyamāne vibhāvasau // BrP_32.100

bhāvahāvavilāsādyān kurvatyo 'bhinayān bahūn 
prāvādyanta tatas tatra vīṇā veṇvādijharjharāḥ // BrP_32.101

paṇavāḥ puṣkarāś caiva mṛdaṅgāḥ paṭahānakāḥ 
devadundubhayaḥ śaṅkhāḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ // BrP_32.102

gāyadbhiś caiva nṛtyadbhir gandharvair apsarogaṇaiḥ 
tūryavāditraghoṣaiś ca sarvaṃ kolāhalīkṛtam // BrP_32.103

tataḥ kṛtāñjalipuṭā bhaktinamrātmamūrtayaḥ 
likhyamānaṃ sahasrāṃśuṃ praṇemuḥ sarvadevatāḥ // BrP_32.104

tataḥ kolāhale tasmin sarvadevasamāgame 
tejasaḥ śātanaṃ cakre viśvakarmā śanaiḥ śanaiḥ // BrP_32.105

ājānulikhitaś cāsau nipuṇaṃ viśvakarmaṇā 
nābhyanandat tu likhanaṃ tatas tenāvatāritaḥ // BrP_32.106

na tu nirbhartsitaṃ rūpaṃ tejaso hananena tu 
kāntāt kāntataraṃ rūpam adhikaṃ śuśubhe tataḥ // BrP_32.107

iti himajalagharmakālahetor harakamalāsanaviṣṇusaṃstutasya
tadupari likhanaṃ niśamya bhānor vrajati divākaralokam āyuṣo 'nte BrP_32.108

evaṃ janma raveḥ pūrvaṃ babhūva munisattamāḥ 
rūpaṃ ca paramaṃ tasya mayā saṃparikīrtitam // BrP_32.109

bhūyo 'pi kathayāsmākaṃ kathāṃ sūryasamāśritām 
na tṛptim adhigacchāmaḥ śṛṇvantas tāṃ kathāṃ śubhām // BrP_33.1

yo 'yaṃ dīpto mahātejā vahnirāśisamaprabhaḥ 
etad veditum icchāmaḥ prabhāvo 'sya kutaḥ prabho // BrP_33.2

tamobhūteṣu lokeṣu naṣṭe sthāvarajaṅgame 
prakṛter guṇahetus tu pūrvaṃ buddhir ajāyata // BrP_33.3

ahaṃkāras tato jāto mahābhūtapravartakaḥ 
vāyvagnir āpaḥ khaṃ bhūmis tatas tv aṇḍam ajāyata // BrP_33.4

tasminn aṇḍe tv ime lokāḥ sapta caiva pratiṣṭhitāḥ 
pṛthivī saptabhir dvīpaiḥ samudraiś caiva saptabhiḥ // BrP_33.5

tatraivāvasthito hy āsīd ahaṃ viṣṇur maheśvaraḥ 
vimūḍhās tāmasāḥ sarve pradhyāyanti tam īśvaram // BrP_33.6

tato vai sumahātejāḥ prādurbhūtas tamonudaḥ 
dhyānayogena cāsmābhir vijñātaḥ savitā tadā // BrP_33.7

jñātvā ca paramātmānaṃ sarva eva pṛthak pṛthak 
divyābhiḥ stutibhir devaḥ stuto 'smābhis tadeśvaraḥ // BrP_33.8

ādidevo 'si devānām aiśvaryāc ca tvam īśvaraḥ 
ādikartāsi bhūtānāṃ devadevo divākaraḥ // BrP_33.9

jīvanaḥ sarvabhūtānāṃ devagandharvarakṣasām 
munikiṃnarasiddhānāṃ tathaivoragapakṣiṇām // BrP_33.10

tvaṃ brahmā tvaṃ mahādevas tvaṃ viṣṇus tvaṃ prajāpatiḥ 
vāyur indraś ca somaś ca vivasvān varuṇas tathā // BrP_33.11

tvaṃ kālaḥ sṛṣṭikartā ca hartā bhartā tathā prabhuḥ 
saritaḥ sāgarāḥ śailā vidyudindradhanūṃṣi ca // BrP_33.12

pralayaḥ prabhavaś caiva vyaktāvyaktaḥ sanātanaḥ 
īśvarāt parato vidyā vidyāyāḥ parataḥ śivaḥ // BrP_33.13

śivāt parataro devas tvam eva parameśvaraḥ 
sarvataḥpāṇipādāntaḥ sarvatokṣiśiromukhaḥ // BrP_33.14

sahasrāṃśuḥ sahasrāsyaḥ sahasracaraṇekṣaṇaḥ 
bhūtādir bhūr bhuvaḥ svaś ca mahaḥ satyaṃ tapo janaḥ // BrP_33.15

pradīptaṃ dīpanaṃ divyaṃ sarvalokaprakāśakam 
durnirīkṣaṃ surendrāṇāṃ yad rūpaṃ tasya te namaḥ // BrP_33.16

surasiddhagaṇair juṣṭaṃ bhṛgvatripulahādibhiḥ 
stutaṃ paramam avyaktaṃ yad rūpaṃ tasya te namaḥ // BrP_33.17

vedyaṃ vedavidāṃ nityaṃ sarvajñānasamanvitam 
sarvadevātidevasya yad rūpaṃ tasya te namaḥ // BrP_33.18

viśvakṛd viśvabhūtaṃ ca vaiśvānarasurārcitam 
viśvasthitam acintyaṃ ca yad rūpaṃ tasya te namaḥ // BrP_33.19

paraṃ yajñāt paraṃ vedāt paraṃ lokāt paraṃ divaḥ 
paramātmety abhikhyātaṃ yad rūpaṃ tasya te namaḥ // BrP_33.20

avijñeyam anālakṣyam adhyānagatam avyayam 
anādinidhanaṃ caiva yad rūpaṃ tasya te namaḥ // BrP_33.21

namo namaḥ kāraṇakāraṇāya namo namaḥ pāpavimocanāya
namo namas te ditijārdanāya namo namo rogavimocanāya BrP_33.22

namo namaḥ sarvavarapradāya namo namaḥ sarvasukhapradāya
namo namaḥ sarvadhanapradāya namo namaḥ sarvamatipradāya BrP_33.23

stutaḥ sa bhagavān evaṃ taijasaṃ rūpam āsthitaḥ 
uvāca vācā kalyāṇyā ko varo vaḥ pradīyatām // BrP_33.24

tavātitaijasaṃ rūpaṃ na kaścit soḍhum utsahet 
sahanīyaṃ tad bhavatu hitāya jagataḥ prabho // BrP_33.25

evam astv iti so 'py uktvā bhagavān ādikṛt prabhuḥ 
lokānāṃ kāryasiddhyarthaṃ gharmavarṣahimapradaḥ // BrP_33.26

tataḥ sāṃkhyāś ca yogāś ca ye cānye mokṣakāṅkṣiṇaḥ 
dhyāyanti dhyāyino devaṃ hṛdayasthaṃ divākaram // BrP_33.27

sarvalakṣaṇahīno 'pi yukto vā sarvapātakaiḥ 
sarvaṃ ca tarate pāpaṃ devam arkaṃ samāśritaḥ // BrP_33.28

agnihotraṃ ca vedāś ca yajñāś ca bahudakṣiṇāḥ 
bhānor bhaktinamaskārakalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // BrP_33.29

tīrthānāṃ paramaṃ tīrthaṃ maṅgalānāṃ ca maṅgalam 
pavitraṃ ca pavitrāṇāṃ prapadyante divākaram // BrP_33.30

śakrādyaiḥ saṃstutaṃ devaṃ ye namasyanti bhāskaram 
sarvakilbiṣanirmuktāḥ sūryalokaṃ vrajanti te // BrP_33.31

cirāt prabhṛti no brahmañ śrotum icchā pravartate 
nāmnām aṣṭaśataṃ brūhi yat tvayoktaṃ purā raveḥ // BrP_33.32

aṣṭottaraśataṃ nāmnāṃ śṛṇudhvaṃ gadato mama 
bhāskarasya paraṃ guhyaṃ svargamokṣapradaṃ dvijāḥ // BrP_33.33

oṃ sūryo 'ryamā bhagas tvaṣṭā pūṣārkaḥ savitā raviḥ 
gabhastimān ajaḥ kālo mṛtyur dhātā prabhākaraḥ // BrP_33.34

pṛthivy āpaś ca tejaś ca khaṃ vāyuś ca parāyaṇam 
somo bṛhaspatiḥ śukro budho 'ṅgāraka eva ca // BrP_33.35

indro vivasvān dīptāṃśuḥ śuciḥ śauriḥ śanaiścaraḥ 
brahmā viṣṇuś ca rudraś ca skando vaiśravaṇo yamaḥ // BrP_33.36

vaidyuto jāṭharaś cāgnir aindhanas tejasāṃ patiḥ 
dharmadhvajo vedakartā vedāṅgo vedavāhanaḥ // BrP_33.37

kṛtaṃ tretā dvāparaś ca kaliḥ sarvāmarāśrayaḥ 
kalākāṣṭhāmuhūrtāś ca kṣapā yāmās tathā kṣaṇāḥ // BrP_33.38

saṃvatsarakaro 'śvatthaḥ kālacakro vibhāvasuḥ 
puruṣaḥ śāśvato yogī vyaktāvyaktaḥ sanātanaḥ // BrP_33.39

kālādhyakṣaḥ prajādhyakṣo viśvakarmā tamonudaḥ 
varuṇaḥ sāgaro 'ṃśaś ca jīmūto jivano 'rihā // BrP_33.40

bhūtāśrayo bhūtapatiḥ sarvalokanamaskṛtaḥ 
sraṣṭā saṃvartako vahniḥ sarvasyādir alolupaḥ // BrP_33.41

anantaḥ kapilo bhānuḥ kāmadaḥ sarvatomukhaḥ 
jayo viśālo varadaḥ sarvabhūtaniṣevitaḥ // BrP_33.42

manaḥ suparṇo bhūtādiḥ śīghragaḥ prāṇadhāraṇaḥ 
dhanvantarir dhūmaketur ādidevo 'diteḥ sutaḥ // BrP_33.43

dvādaśātmā ravir dakṣaḥ pitā mātā pitāmahaḥ 
svargadvāraṃ prajādvāraṃ mokṣadvāraṃ triviṣṭapam // BrP_33.44

dehakartā praśāntātmā viśvātmā viśvatomukhaḥ 
carācarātmā sūkṣmātmā maitreyaḥ karuṇānvitaḥ // BrP_33.45

etad vai kīrtanīyasya sūryasyāmitatejasaḥ 
nāmnām aṣṭaśataṃ ramyaṃ mayā proktaṃ dvijottamāḥ // BrP_33.46

suragaṇapitṛyakṣasevitaṃ hy asuraniśākarasiddhavanditam
varakanakahutāśanaprabhaṃ praṇipatito 'smi hitāya bhāskaram BrP_33.47

sūryodaye yaḥ susamāhitaḥ paṭhet sa putradārān dhanaratnasaṃcayān
labheta jātismaratāṃ naraḥ sa tu smṛtiṃ ca medhāṃ ca sa vindate parām BrP_33.48

imaṃ stavaṃ devavarasya yo naraḥ prakīrtayec chuddhamanāḥ samāhitaḥ
vimucyate śokadavāgnisāgarāl labheta kāmān manasā yathepsitān BrP_33.49

yo 'sau sarvagato devas tripurāris trilocanaḥ 
umāpriyakaro rudraś candrārdhakṛtaśekharaḥ // BrP_34.1

vidrāvya vibudhān sarvān siddhavidyādharān ṛṣīn 
gandharvayakṣanāgāṃś ca tathānyāṃś ca samāgatān // BrP_34.2

jaghāna pūrvaṃ dakṣasya yajato dharaṇītale 
yajñaṃ samṛddhaṃ ratnāḍhyaṃ sarvasaṃbhārasaṃbhṛtam // BrP_34.3

yasya pratāpasaṃtrastāḥ śakrādyās tridivaukasaḥ 
śāntiṃ na lebhire viprāḥ kailāsaṃ śaraṇaṃ gatāḥ // BrP_34.4

sa āste tatra varadaḥ śūlapāṇir vṛṣadhvajaḥ 
pinākapāṇir bhagavān dakṣayajñavināśanaḥ // BrP_34.5

mahādevo 'kale deśe kṛttivāsā vṛṣadhvajaḥ 
ekāmrake muniśreṣṭhāḥ sarvakāmaprado haraḥ // BrP_34.6

kimarthaṃ sa bhavo devaḥ sarvabhūtahite rataḥ 
jaghāna yajñaṃ dakṣasya devaiḥ sarvair alaṃkṛtam // BrP_34.7

na hy alpaṃ kāraṇaṃ tatra prabho manyāmahe vayam 
śrotum icchāmahe brūhi paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_34.8

dakṣasyāsann aṣṭa kanyā yāś caivaṃ patisaṃgatāḥ 
svebhyo gṛhebhyaś cānīya tāḥ pitābhyarcayad gṛhe // BrP_34.9

tatas tv abhyarcitā viprā nyavasaṃs tāḥ pitur gṛhe 
tāsāṃ jyeṣṭhā satī nāma patnī yā tryambakasya vai // BrP_34.10

nājuhāvātmajāṃ tāṃ vai dakṣo rudram abhidviṣan 
akarot saṃnatiṃ dakṣe na ca kāṃcin maheśvaraḥ // BrP_34.11

jāmātā śvaśure tasmin svabhāvāt tejasi sthitaḥ 
tato jñātvā satī sarvās tās tu prāptāḥ pitur gṛham // BrP_34.12

jagāma sāpy anāhūtā satī tu svapitur gṛham 
tābhyo hīnāṃ pitā cakre satyāḥ pūjām asaṃmatām 
tato 'bravīt sā pitaraṃ devī krodhasamākulā // BrP_34.13

yavīyasībhyaḥ śreṣṭhāhaṃ kiṃ na pūjasi māṃ prabho 
asatkṛtām avasthāṃ yaḥ kṛtavān asi garhitām 
ahaṃ jyeṣṭhā variṣṭhā ca māṃ tvaṃ satkartum arhasi // BrP_34.14

evam ukto 'bravīd enāṃ dakṣaḥ saṃraktalocanaḥ // BrP_34.15

tvattaḥ śreṣṭhā variṣṭhāś ca pūjyā bālāḥ sutā mama 
tāsāṃ ye caiva bhartāras te me bahumatāḥ sati // BrP_34.16

brahmiṣṭhāś ca vratasthāś ca mahāyogāḥ sudhārmikāḥ 
guṇaiś caivādhikāḥ ślāghyāḥ sarve te tryambakāt sati // BrP_34.17

vasiṣṭho 'triḥ pulastyaś ca aṅgirāḥ pulahaḥ kratuḥ 
bhṛgur marīciś ca tathā śreṣṭhā jāmātaro mama // BrP_34.18

taiś cāpi spardhate śarvaḥ sarve te caiva taṃ prati 
tena tvāṃ na bubhūṣāmi pratikūlo hi me bhavaḥ // BrP_34.19

ity uktavāṃs tadā dakṣaḥ saṃpramūḍhena cetasā 
śāpārtham ātmanaś caiva yenoktā vai maharṣayaḥ 
tathoktā pitaraṃ sā vai kruddhā devī tam abravīt // BrP_34.20

vāṅmanaḥkarmabhir yasmād aduṣṭāṃ māṃ vigarhasi 
tasmāt tyajāmy ahaṃ deham imaṃ tāta tavātmajam // BrP_34.21

tatas tenāpamānena satī duḥkhād amarṣitā 
abravīd vacanaṃ devī namaskṛtya svayaṃbhuve // BrP_34.22

yenāham apadehā vai punar dehena bhāsvatā 
tatrāpy aham asaṃmūḍhā saṃbhūtā dhārmikī punaḥ 
gaccheyaṃ dharmapatnītvaṃ tryambakasyaiva dhīmataḥ // BrP_34.23

tatraivātha samāsīnā ruṣṭātmānaṃ samādadhe 
dhārayām āsa cāgneyīṃ dhāraṇām ātmanātmani // BrP_34.24

tataḥ svātmānam utthāpya vāyunā samudīritaḥ 
sarvāṅgebhyo viniḥsṛtya vahnir bhasma cakāra tām // BrP_34.25

tad upaśrutya nidhanaṃ satyā devyāḥ sa śūladhṛk 
saṃvādaṃ ca tayor buddhvā yāthātathyena śaṃkaraḥ 
dakṣasya ca vināśāya cukopa bhagavān prabhuḥ // BrP_34.26

yasmād avamatā dakṣa sahasaivāgatā satī 
praśastāś cetarāḥ sarvās tvatsutā bhartṛbhiḥ saha // BrP_34.27

tasmād vaivasvate prāpte punar ete maharṣayaḥ 
utpatsyanti dvitīye vai tava yajñe hy ayonijāḥ // BrP_34.28

hute vai brahmaṇaḥ sattre cākṣuṣasyāntare manoḥ 
abhivyāhṛtya saptarṣīn dakṣaṃ so 'bhyaśapat punaḥ // BrP_34.29

bhavitā mānuṣo rājā cākṣuṣasyāntare manoḥ 
prācīnabarhiṣaḥ pautraḥ putraś cāpi pracetasaḥ // BrP_34.30

dakṣa ity eva nāmnā tvaṃ māriṣāyāṃ janiṣyasi 
kanyāyāṃ śākhināṃ caiva prāpte vai cākṣuṣāntare // BrP_34.31

ahaṃ tatrāpi te vighnam ācariṣyāmi durmate 
dharmakāmārthayukteṣu karmasv iha punaḥ punaḥ // BrP_34.32

tato vai vyāhṛto dakṣo rudraṃ so 'bhyaśapat punaḥ // BrP_34.33

yasmāt tvaṃ matkṛte krūra ṛṣīn vyāhṛtavān asi 
tasmāt sārdhaṃ surair yajñe na tvāṃ yakṣyanti vai dvijāḥ // BrP_34.34

kṛtvāhutiṃ tava krūra apaḥ spṛśanti karmasu 
ihaiva vatsyase loke divaṃ hitvāyugakṣayāt 
tato devais tu te sārdhaṃ na tu pūjā bhaviṣyati // BrP_34.35

cāturvarṇyaṃ tu devānāṃ te cāpy ekatra bhuñjate 
na bhokṣye sahitas tais tu tato bhokṣyāmy ahaṃ pṛthak // BrP_34.36

sarveṣāṃ caiva lokānām ādir bhūrloka ucyate 
tam ahaṃ dhārayāmy ekaḥ svecchayā na tavājñayā // BrP_34.37

tasmin dhṛte sarvalokāḥ sarve tiṣṭhanti śāśvatāḥ 
tasmād ahaṃ vasāmīha satataṃ na tavājñayā // BrP_34.38

tato 'bhivyāhṛto dakṣo rudreṇāmitatejasā 
svāyaṃbhuvīṃ tanuṃ tyaktvā utpanno mānuṣeṣv iha // BrP_34.39

yadā gṛhapatir dakṣo yajñānām īśvaraḥ prabhuḥ 
samasteneha yajñena so 'yajad daivataiḥ saha // BrP_34.40

atha devī satī yat te prāpte vaivasvate 'ntare 
menāyāṃ tām umāṃ devīṃ janayām āsa śailarāṭ // BrP_34.41

sā tu devī satī pūrvam āsīt paścād umābhavat 
sahavratā bhavasyaiṣā naitayā mucyate bhavaḥ // BrP_34.42

yāvad icchati saṃsthānaṃ prabhur manvantareṣv iha 
mārīcaṃ kaśyapaṃ devī yathāditir anuvratā // BrP_34.43

sārdhaṃ nārāyaṇaṃ śrīs tu maghavantaṃ śacī yathā 
viṣṇuṃ kīrtir uṣā sūryaṃ vasiṣṭhaṃ cāpy arundhatī // BrP_34.44

naitāṃs tu vijahaty etā bhartṝn devyaḥ kathaṃcana 
evaṃ prācetaso dakṣo jajñe vai cākṣuṣe 'ntare // BrP_34.45

prācīnabarhiṣaḥ pautraḥ putraś cāpi pracetasām 
daśabhyas tu pracetobhyo māriṣāyāṃ punar nṛpa // BrP_34.46

jajñe rudrābhiśāpena dvitīyam iti naḥ śrutam 
bhṛgvādayas tu te sarve jajñire vai maharṣayaḥ // BrP_34.47

ādye tretāyuge pūrvaṃ manor vaivasvatasya ha 
devasya mahato yajñe vāruṇīṃ bibhratas tanum // BrP_34.48

ity eṣo 'nuśayo hy āsīt tayor jātyantare gataḥ 
prajāpateś ca dakṣasya tryambakasya ca dhīmataḥ // BrP_34.49

tasmān nānuśayaḥ kāryo vareṣv iha kadācana 
jātyantaragatasyāpi bhāvitasya śubhāśubhaiḥ 
jantor na bhūtaye khyātis tan na kāryaṃ vijānatā // BrP_34.50

kathaṃ roṣeṇa sā pūrvaṃ dakṣasya duhitā satī 
tyaktvā dehaṃ punar jātā girirājagṛhe prabho // BrP_34.51

dehāntare kathaṃ tasyāḥ pūrvadeho babhūva ha 
bhavena saha saṃyogaḥ saṃvādaś ca tayoḥ katham // BrP_34.52

svayaṃvaraḥ kathaṃ vṛttas tasmin mahati janmani 
vivāhaś ca jagannātha sarvāścaryasamanvitaḥ // BrP_34.53

tat sarvaṃ vistarād brahman vaktum arhasi sāṃpratam 
śrotum icchāmahe puṇyāṃ kathāṃ cātimanoharām // BrP_34.54

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ kathāṃ pāpapraṇāśinīm 
umāśaṃkarayoḥ puṇyāṃ sarvakāmaphalapradām // BrP_34.55

kadācit svagṛhāt prāptaṃ kaśyapaṃ dvipadāṃ varam 
apṛcchad dhimavān vṛttaṃ loke khyātikaraṃ hitam // BrP_34.56

kenākṣayāś ca lokāḥ syuḥ khyātiś ca paramā mune 
tathaiva cārcanīyatvaṃ satsu tat kathayasva me // BrP_34.57

apatyena mahābāho sarvam etad avāpyate 
mamākhyātir apatyena brahmaṇā ṛṣibhiḥ saha // BrP_34.58

kiṃ na paśyasi śailendra yato māṃ paripṛcchasi 
vartayiṣyāmi yac cāpi yathādṛṣṭaṃ purācala // BrP_34.59

vārāṇasīm ahaṃ gacchann apaśyaṃ saṃsthitaṃ divi 
vimānaṃ sunavaṃ divyam anaupamyaṃ mahardhimat // BrP_34.60

tasyādhastād ārtanādaṃ gartasthāne śṛṇomy aham 
tam ahaṃ tapasā jñātvā tatraivāntarhitaḥ sthitaḥ // BrP_34.61

athāgāt tatra śailendra vipro niyamavāñ śuciḥ 
tīrthābhiṣekapūtātmā pare tapasi saṃsthitaḥ // BrP_34.62

atha sa vrajamānas tu vyāghreṇābhīṣito dvijaḥ 
viveśa taṃ tadā deśaṃ sa garto yatra bhūdhara // BrP_34.63

gartāyāṃ vīraṇastambe lambamānāṃs tadā munīn 
apaśyad ārto duḥkhārtāṃs tān apṛcchac ca sa dvijaḥ // BrP_34.64

ke yūyaṃ vīraṇastambe lambamānā hy adhomukhāḥ 
duḥkhitāḥ kena mokṣaś ca yuṣmākaṃ bhavitānaghāḥ // BrP_34.65

vayaṃ te kṛtapuṇyasya pitaraḥ sapitāmahāḥ 
prapitāmahāś ca kliśyāmas tava duṣṭena karmaṇā // BrP_34.66

narako 'yaṃ mahābhāga gartarūpeṇa saṃsthitaḥ 
tvaṃ cāpi vīraṇastambas tvayi lambāmahe vayam // BrP_34.67

yāvat tvaṃ jīvase vipra tāvad eva vayaṃ sthitāḥ 
mṛte tvayi gamiṣyāmo narakaṃ pāpacetasaḥ // BrP_34.68

yadi tvaṃ dārasaṃyogaṃ kṛtvāpatyaṃ guṇottaram 
utpādayasi tenāsmān mucyema vayam enasaḥ // BrP_34.69

nānyena tapasā putra tīrthānāṃ ca phalena ca 
etat kuru mahābuddhe tārayasva pitṝn bhayāt // BrP_34.70

sa tatheti pratijñāya ārādhya vṛṣabhadhvajam 
pitṝn gartāt samuddhṛtya gaṇapān pracakāra ha // BrP_34.71

svayaṃ rudrasya dayitaḥ suveśo nāma nāmataḥ 
saṃmato balavāṃś caiva rudrasya gaṇapo 'bhavat // BrP_34.72

tasmāt kṛtvā tapo ghoram apatyaṃ guṇavad bhṛśam 
utpādayasva śailendra sutāṃ tvaṃ varavarṇinīm // BrP_34.73

sa evam uktvā ṛṣiṇā śailendro niyamasthitaḥ 
tapaś cakārāpy atulaṃ yena tuṣṭir abhūn mama // BrP_34.74

tadā tam utpapātāhaṃ varado 'smīti cābravam 
brūhi tuṣṭo 'smi śailendra tapasānena suvrata // BrP_34.75

bhagavan putram icchāmi guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtam 
evaṃ varaṃ prayacchasva yadi tuṣṭo 'si me prabho // BrP_34.76

tasya tad vacanaṃ śrutvā girirājasya bho dvijāḥ 
tadā tasmai varaṃ cāhaṃ dattavān manasepsitam // BrP_34.77

kanyā bhavitrī śailendra tapasānena suvrata 
yasyāḥ prabhāvāt sarvatra kīrtim āpsyasi śobhanām // BrP_34.78

arcitaḥ sarvadevānāṃ tīrthakoṭisamāvṛtaḥ 
pāvanaś caiva puṇyena devānām api sarvataḥ // BrP_34.79

jyeṣṭhā ca sā bhavitrī te anye cātra tataḥ śubhe // BrP_34.80

so 'pi kālena śailendro menāyām udapādayat 
aparṇām ekaparṇāṃ ca tathā caivaikapāṭalām // BrP_34.81

nyagrodham ekaparṇaṃ tu pāṭalaṃ caikapāṭalām 
aśitvā tv ekaparṇāṃ tu aniketas tapo 'carat // BrP_34.82

śataṃ varṣasahasrāṇāṃ duścaraṃ devadānavaiḥ 
āhāram ekaparṇaṃ tu ekaparṇā samācarat // BrP_34.83

pāṭalena tathaikena vidadhe caikapāṭalā 
pūrṇe varṣasahasre tu āhāraṃ tāḥ pracakratuḥ // BrP_34.84

aparṇā tu nirāhārā tāṃ mātā pratyabhāṣata 
niṣedhayantī co meti mātṛsnehena duḥkhitā // BrP_34.85

sā tathoktā tayā mātrā devī duścaracāriṇī 
tenaiva nāmnā lokeṣu vikhyātā surapūjitā // BrP_34.86

etat tu trikumārīkaṃ jagat sthāvarajaṅgamam 
etāsāṃ tapasāṃ vṛttaṃ yāvad bhūmir dhariṣyati // BrP_34.87

tapaḥśarīrās tāḥ sarvās tisro yogaṃ samāśritāḥ 
sarvāś caiva mahābhāgās tathā ca sthirayauvanāḥ // BrP_34.88

tā lokamātaraś caiva brahmacāriṇya eva ca 
anugṛhṇanti lokāṃś ca tapasā svena sarvadā // BrP_34.89

umā tāsāṃ variṣṭhā ca jyeṣṭhā ca varavarṇinī 
mahāyogabalopetā mahādevam upasthitā // BrP_34.90

dattakaś cośanā tasya putraḥ sa bhṛgunandanaḥ 
āsīt tasyaikaparṇā tu devalaṃ suṣuve sutam // BrP_34.91

yā tu tāsāṃ kumārīṇāṃ tṛtīyā hy ekapāṭalā 
putraṃ sā tam alarkasya jaigīṣavyam upasthitā // BrP_34.92

tasyāś ca śaṅkhalikhitau smṛtau putrāv ayonijau 
umā tu yā mayā tubhyaṃ kīrtitā varavarṇinī // BrP_34.93

atha tasyās tapoyogāt trailokyam akhilaṃ tadā 
pradhūpitam ihālakṣya vacas tām aham abravam // BrP_34.94

devi kiṃ tapasā lokāṃs tāpayiṣyasi śobhane 
tvayā sṛṣṭam idaṃ sarvaṃ mā kṛtvā tad vināśaya // BrP_34.95

tvaṃ hi dhārayase lokān imān sarvān svatejasā 
brūhi kiṃ te jaganmātaḥ prārthitaṃ saṃpratīha naḥ // BrP_34.96

yadarthaṃ tapaso hy asya caraṇaṃ me pitāmaha 
tvam eva tad vijānīṣe tataḥ pṛcchasi kiṃ punaḥ // BrP_34.97

tatas tām abravaṃ cāhaṃ yadarthaṃ tapyase śubhe 
sa tvāṃ svayam upāgamya ihaiva varayiṣyati // BrP_34.98

śarva eva patiḥ śreṣṭhaḥ sarvalokeśvareśvaraḥ 
vayaṃ sadaiva yasyeme vaśyā vai kiṃkarāḥ śubhe // BrP_34.99

sa devadevaḥ parameśvaraḥ svayaṃ svayaṃbhur āyāsyati devi te 'ntikam
udārarūpo vikṛtādirūpaḥ samānarūpo 'pi na yasya kasyacit BrP_34.100

maheśvaraḥ parvatalokavāsī carācareśaḥ prathamo 'prameyaḥ
vinendunā hīndrasamānavarcasā vibhīṣaṇaṃ rūpam ivāsthito yaḥ BrP_34.101

tatas tām abruvan devās tadā gatvā tu sundarīm 
devi śīghreṇa kālena dhūrjaṭir nīlalohitaḥ // BrP_35.1

sa bhartā tava deveśo bhavitā mā tapaḥ kṛthāḥ 
tataḥ pradakṣiṇīkṛtya devā viprā gireḥ sutām // BrP_35.2

jagmuś cādarśanaṃ tasyāḥ sā cāpi virarāma ha 
sā devī sūktam ity evam uktvā svasyāśrame śubhe // BrP_35.3

dvāri jātam aśokaṃ ca samupāśritya cāsthitā 
athāgāc candratilakas tridaśārtiharo haraḥ // BrP_35.4

vikṛtaṃ rūpam āsthāya hrasvo bāhuka eva ca 
vibhagnanāsiko bhūtvā kubjaḥ keśāntapiṅgalaḥ // BrP_35.5

uvāca vikṛtāsyaś ca devi tvāṃ varayāmy aham 
athomā yogasaṃsiddhā jñātvā śaṃkaram āgatam // BrP_35.6

antarbhāvaviśuddhātmā kṛpānuṣṭhānalipsayā 
tam uvācārghapādyābhyāṃ madhuparkeṇa caiva ha // BrP_35.7

saṃpūjya sumanobhis taṃ brāhmaṇaṃ brāhmaṇapriyā // BrP_35.8

bhagavan na svatantrāhaṃ pitā me tv agraṇīr gṛhe 
sa prabhur mama dāne vai kanyāhaṃ dvijapuṃgava // BrP_35.9

gatvā yācasva pitaraṃ mama śailendram avyayam 
sa ced dadāti māṃ vipra tubhyaṃ tad ucitaṃ mama // BrP_35.10

tataḥ sa bhagavān devas tathaiva vikṛtaḥ prabhuḥ 
uvāca śailarājānaṃ sutāṃ me yaccha śailarāṭ // BrP_35.11

sa taṃ vikṛtarūpeṇa jñātvā rudram athāvyayam 
bhītaḥ śāpāc ca vimanā idaṃ vacanam abravīt // BrP_35.12

bhagavan nāvamanye 'haṃ brāhmaṇān bhuvi devatāḥ 
manīṣitaṃ tu yat pūrvaṃ tac chṛṇuṣva mahāmate // BrP_35.13

svayaṃvaro me duhitur bhavitā viprapūjitaḥ 
varayed yaṃ svayaṃ tatra sa bhartāsyā bhaviṣyati // BrP_35.14

tac chrutvā śailavacanaṃ bhagavān vṛṣabhadhvajaḥ 
devyāḥ samīpam āgatya idam āha mahāmanāḥ // BrP_35.15

devi pitrā tv anujñātaḥ svayaṃvara iti śrutiḥ 
tatra tvaṃ varayitrī yaṃ sa te bhartā bhaved iti // BrP_35.16

tad āpṛcchya gamiṣyāmi durlabhāṃ tvāṃ varānane 
rūpavantaṃ samutsṛjya vṛṇoṣy asadṛśaṃ katham // BrP_35.17

tenoktā sā tadā tatra bhāvayantī tadīritam 
bhāvaṃ ca rudranihitaṃ prasādaṃ manasas tathā // BrP_35.18

saṃprāpyovāca deveśaṃ mā te 'bhūd buddhir anyathā 
ahaṃ tvāṃ varayiṣyāmi nādbhutaṃ tu kathaṃcana // BrP_35.19

athavā te 'sti saṃdeho mayi vipra kathaṃcana 
ihaiva tvāṃ mahābhāga varayāmi manogatam // BrP_35.20

gṛhītvā stabakaṃ sā tu hastābhyāṃ tatra saṃsthitā 
skandhe śaṃbhoḥ samādhāya devī prāha vṛto 'si me // BrP_35.21

tataḥ sa bhagavān devas tayā devyā vṛtas tadā 
uvāca tam aśokaṃ vai vācā saṃjīvayann iva // BrP_35.22

yasmāt tava supuṇyena stabakena vṛto 'smy aham 
tasmāt tvaṃ jarayā tyaktas tv amaraḥ saṃbhaviṣyasi // BrP_35.23

kāmarūpī kāmapuṣpaḥ kāmado dayito mama 
sarvābharaṇapuṣpāḍhyaḥ sarvapuṣpaphalopagaḥ // BrP_35.24

sarvānnabhakṣakaś caiva amṛtasvāda eva ca 
sarvagandhaś ca devānāṃ bhaviṣyasi dṛḍhapriyaḥ // BrP_35.25

nirbhayaḥ sarvalokeṣu bhaviṣyasi sunirvṛtaḥ 
āśramaṃ vedam atyarthaṃ citrakūṭeti viśrutam // BrP_35.26

yo hi yāsyati puṇyārthī so 'śvamedham avāpsyati 
yas tu tatra mṛtaś cāpi brahmalokaṃ sa gacchati // BrP_35.27

yaś cātra niyamair yuktaḥ prāṇān samyak parityajet 
sa devyās tapasā yukto mahāgaṇapatir bhavet // BrP_35.28

evam uktvā tadā deva āpṛcchya himavatsutām 
antardadhe jagatsraṣṭā sarvabhūtapa īśvaraḥ // BrP_35.29

sāpi devī gate tasmin bhagavaty amitātmani 
tata evonmukhī bhūtvā śilāyāṃ saṃbabhūva ha // BrP_35.30

unmukhī sā bhave tasmin maheśe jagatāṃ prabhau 
niśeva candrarahitā na babhau vimanās tadā // BrP_35.31

atha śuśrāva śabdaṃ ca bālasyārtasya śailajā 
sarasy udakasaṃpūrṇe samīpe cāśramasya ca // BrP_35.32

sa kṛtvā bālarūpaṃ tu devadevaḥ svayaṃ śivaḥ 
krīḍāhetoḥ saromadhye grāhagrasto 'bhavat tadā // BrP_35.33

yogamāyāṃ samāsthāya prapañcodbhavakāraṇam 
tad rūpaṃ saraso madhye kṛtvaivaṃ samabhāṣata // BrP_35.34

trātu māṃ kaścid ity āha grāheṇa hṛtacetasam 
dhik kaṣṭaṃ bāla evāham aprāptārthamanorathaḥ // BrP_35.35

prayāmi nidhanaṃ vaktre grāhasyāsya durātmanaḥ 
śocāmi na svakaṃ dehaṃ grāhagrastaḥ suduḥkhitaḥ // BrP_35.36

yathā śocāmi pitaraṃ mātaraṃ ca tapasvinīm 
grāhagṛhītaṃ māṃ śrutvā prāptaṃ nidhanam utsukau // BrP_35.37

priyaputrāv ekaputrau prāṇān nūnaṃ tyajiṣyataḥ 
aho bata sukaṣṭaṃ vai yo 'haṃ bālo 'kṛtāśramaḥ 
antargrāheṇa grastas tu yāsyāmi nidhanaṃ kila // BrP_35.38

śrutvā tu devī taṃ nādaṃ viprasyārtasya śobhanā 
utthāya prasthitā tatra yatra tiṣṭhaty asau dvijaḥ // BrP_35.39

sāpaśyad induvadanā bālakaṃ cārurūpiṇam 
grāhasya mukham āpannaṃ vepamānam avasthitam // BrP_35.40

so 'pi grāhavaraḥ śrīmān dṛṣṭvā devīm upāgatām 
taṃ gṛhītvā drutaṃ yāto madhyaṃ sarasa eva hi // BrP_35.41

sa kṛṣyamāṇas tejasvī nādam ārtaṃ tadākarot 
athāha devī duḥkhārtā bālaṃ dṛṣṭvā grahāvṛtam // BrP_35.42

grāharāja mahāsattva bālakaṃ hy ekaputrakam 
vimuñcemaṃ mahādaṃṣṭra kṣipraṃ bhīmaparākrama // BrP_35.43

yo devi divase ṣaṣṭhe prathamaṃ samupaiti mām 
sa āhāro mama purā vihito lokakartṛbhiḥ // BrP_35.44

so 'yaṃ mama mahābhāge ṣaṣṭhe 'hani girīndraje 
brahmaṇā prerito nūnaṃ nainaṃ mokṣye kathaṃcana // BrP_35.45

yan mayā himavacchṛṅge caritaṃ tapa uttamam 
tena bālam imaṃ muñca grāharāja namo 'stu te // BrP_35.46

mā vyayas tapaso devi bhṛśaṃ bāle śubhānane 
yad bravīmi kuru śreṣṭhe tathā mokṣam avāpsyati // BrP_35.47

grāhādhipa vadasvāśu yat satām avigarhitam 
tat kṛtaṃ nātra saṃdeho yato me brāhmaṇāḥ priyāḥ // BrP_35.48

yat kṛtaṃ vai tapaḥ kiṃcid bhavatyā svalpam uttamam 
tat sarvaṃ me prayacchāśu tato mokṣam avāpsyati // BrP_35.49

janmaprabhṛti yat puṇyaṃ mahāgrāha kṛtaṃ mayā 
tat te sarvaṃ mayā dattaṃ bālaṃ muñca mahāgraha // BrP_35.50

prajajvāla tato grāhas tapasā tena bhūṣitaḥ 
āditya iva madhyāhne durnirīkṣas tadābhavat 
uvāca caivaṃ tuṣṭātmā devīṃ lokasya dhāriṇīm // BrP_35.51

devi kiṃ kṛtyam etat te suniścitya mahāvrate 
tapaso 'py arjanaṃ duḥkhaṃ tasya tyāgo na śasyate // BrP_35.52

gṛhāṇa tapa eva tvaṃ bālaṃ cemaṃ sumadhyame 
tuṣṭo 'smi te viprabhaktyā varaṃ tasmād dadāmi te 
sā tv evam uktā grāheṇa uvācedaṃ mahāvratā // BrP_35.53

dehenāpi mayā grāha rakṣyo vipraḥ prayatnataḥ 
tapaḥ punar mayā prāpyaṃ na prāpyo brāhmaṇaḥ punaḥ // BrP_35.54

suniścitya mahāgrāha kṛtaṃ bālasya mokṣaṇam 
na viprebhyas tapaḥ śreṣṭhaṃ śreṣṭhā me brāhmaṇā matāḥ // BrP_35.55

dattvā cāhaṃ na gṛhṇāmi grāhendra vihitaṃ hi te 
nahi kaścin naro grāha pradattaṃ punar āharet // BrP_35.56

dattam etan mayā tubhyaṃ nādadāni hi tat punaḥ 
tvayy eva ramatām etad bālaś cāyaṃ vimucyatām // BrP_35.57

tathoktas tāṃ praśasyātha muktvā bālaṃ namasya ca 
devīm ādityāvabhāsas tatraivāntaradhīyata // BrP_35.58

bālo 'pi sarasas tīre mukto grāheṇa vai tadā 
svapnalabdha ivārthaughas tatraivāntaradhīyata // BrP_35.59

tapaso 'pacayaṃ matvā devī himagirīndrajā 
bhūya eva tapaḥ kartum ārebhe niyamasthitā // BrP_35.60

kartukāmāṃ tapo bhūyo jñātvā tāṃ śaṃkaraḥ svayam 
provāca vacanaṃ viprā mā kṛthās tapa ity uta // BrP_35.61

mahyam etat tapo devi tvayā dattaṃ mahāvrate 
tat tenaivākṣayaṃ tubhyaṃ bhaviṣyati sahasradhā // BrP_35.62

iti labdhvā varaṃ devī tapaso 'kṣayam uttamam 
svayaṃvaram udīkṣantī tasthau prītā mudā yutā // BrP_35.63

idaṃ paṭhed yo hi naraḥ sadaiva bālānubhāvācaraṇaṃ hi śaṃbhoḥ
sa dehabhedaṃ samavāpya pūto bhaved gaṇeśas tu kumāratulyaḥ BrP_35.64

vistṛte himavatpṛṣṭhe vimānaśatasaṃkule 
abhavat sa tu kālena śailaputryāḥ svayaṃvaraḥ // BrP_36.1

atha parvatarājo 'sau himavān dhyānakovidaḥ 
duhitur devadevena jñātvā tad abhimantritam // BrP_36.2

jānann api mahāśailaḥ samayārakṣaṇepsayā 
svayaṃvaraṃ tato devyāḥ sarvalokeṣv aghoṣayat // BrP_36.3

devadānavasiddhānāṃ sarvalokanivāsinām 
vṛṇuyāt parameśānaṃ samakṣaṃ yadi me sutā // BrP_36.4

tad eva sukṛtaṃ ślāghyaṃ mamābhyudayasaṃmatam 
iti saṃcintya śailendraḥ kṛtvā hṛdi maheśvaram // BrP_36.5

ābrahmakeṣu deveṣu devyāḥ śailendrasattamaḥ 
kṛtvā ratnākulaṃ deśaṃ svayaṃvaram acīkarat // BrP_36.6

athaivam āghoṣitamātra eva svayaṃvare tatra nagendraputryāḥ
devādayaḥ sarvajagannivāsāḥ samāyayus tatra gṛhītaveśāḥ BrP_36.7

praphullapadmāsanasaṃniviṣṭaḥ siddhair vṛto yogibhir aprameyaiḥ
vijñāpitas tena mahīdhrarājñā āgatas tadāhaṃ tridivair upetaḥ BrP_36.8

akṣṇāṃ sahasraṃ surarāṭ sa bibhrad divyāṅgahārasragudārarūpaḥ
airāvataṃ sarvagajendramukhyaṃ sravanmadāsārakṛtapravāham BrP_36.9

āruhya sarvāmararāṭ sa vajraṃ bibhrat samāgāt purataḥ surāṇām
tejaḥprabhāvādhikatulyarūpī prodbhāsayan sarvadiśo vivasvān BrP_36.10

haimaṃ vimānaṃ savalatpatākam ārūḍha āgāt tvaritaṃ javena
maṇipradīptojjvalakuṇḍalaś ca vahnyarkatejaḥpratime vimāne BrP_36.11

samabhyagāt kaśyapasūnur eka ādityamadhyād bhaganāmadhārī
pīnāṅgayaṣṭiḥ sukṛtāṅgahāra tejobalājñāsadṛśaprabhāvaḥ BrP_36.12

daṇḍaṃ samāgṛhya kṛtānta āgād āruhya bhīmaṃ mahiṣaṃ javena
mahāmahīdhrocchrayapīnagātraḥ svarṇādiratnāñcitacāruveśaḥ BrP_36.13

samīraṇaḥ sarvajagadvibhartā vimānam āruhya samabhyagād dhi
saṃtāpayan sarvasurāsureśāṃs tejodhikas tejasi saṃniviṣṭaḥ BrP_36.14

vahniḥ samabhyetya surendramadhye jvalan pratasthau varaveśadhārī
nānāmaṇiprajvalitāṅgayaṣṭir jagadvaraṃ divyavimānam agryam BrP_36.15

āruhya sarvadraviṇādhipeśaḥ sa rājarājas tvarito 'bhyagāc ca
āpyāyayan sarvasurāsureśān kāntyā ca veśena ca cārurūpaḥ BrP_36.16

jvalan mahāratnavicitrarūpaṃ vimānam āruhya śaśī samāyāt
śyāmāṅgayaṣṭiḥ suvicitraveśaḥ sarvāṅga ābaddhasugandhimālyaḥ BrP_36.17

tārkṣyaṃ samāruhya mahīdhrakalpaṃ gadādharo 'sau tvaritaḥ sametaḥ
athāśvinau cāpi bhiṣagvarau dvāv ekaṃ vimānaṃ tvarayādhiruhya BrP_36.18

manoharau prajvalacāruveśau ājagmatur devavarau suvīrau
sahasranāgaḥ sphuradagnivarṇaṃ bibhrat tadānīṃ jvalanārkatejāḥ BrP_36.19

sārdhaṃ sa nāgair aparair mahātmā vimānam āruhya samabhyagāc ca
diteḥ sutānāṃ ca mahāsurāṇāṃ vahnyarkaśakrānilatulyabhāsām BrP_36.20

varānurūpaṃ pravidhāya veśaṃ vṛndaṃ samāgāt purataḥ surāṇām
gandharvarājaḥ sa ca cārurūpī divyāṅgado divyavimānacārī BrP_36.21

gandharvasaṃghaiḥ sahito 'psarobhiḥ śakrājñayā tatra samājagāma
anye ca devās tridivāt tadānīṃ pṛthak pṛthak cārugṛhītaveśāḥ BrP_36.22

ājagmur āruhya vimānapṛṣṭhaṃ gandharvayakṣoragakiṃnarāś ca
śacīpatis tatra surendramadhye rarāja rājādhikalakṣyamūrtiḥ BrP_36.23

ājñābalaiśvaryakṛtapramodaḥ svayaṃvaraṃ taṃ samalaṃcakāra
hetus trilokasya jagatprasūter mātā ca teṣāṃ sasurāsurāṇām BrP_36.24

patnī ca śaṃbhoḥ puruṣasya dhīmato gītā purāṇe prakṛtiḥ parā yā
dakṣasya kopād dhimavadgṛhaṃ sā kāryārthamāyāt tridivaukasāṃ hi BrP_36.25

vimānapṛṣṭhe maṇihemajuṣṭe sthitā valaccāmaravījitāṅgī
sarvartupuṣpāṃ susugandhamālāṃ pragṛhya devī prasabhaṃ pratasthe BrP_36.26

mālāṃ pragṛhya devyāṃ tu sthitāyāṃ devasaṃsadi 
śakrādyair āgatair devaiḥ svayaṃvara upāgate // BrP_36.27

devyā jijñāsayā śaṃbhur bhūtvā pañcaśikhaḥ śiśuḥ 
utsaṅgatalasaṃsupto babhūva sahasā vibhuḥ // BrP_36.28

tato dadarśa taṃ devī śiśuṃ pañcaśikhaṃ sthitam 
jñātvā taṃ samavadhyānāj jagṛhe prītisaṃyutā // BrP_36.29

atha sā śuddhasaṃkalpā kāṅkṣitaṃ prāpya satpatim 
nivṛttā ca tadā tasthau kṛtvā sā hṛdi taṃ vibhum // BrP_36.30

tato dṛṣṭvā śiśuṃ devā devyā utsaṅgavartinam 
ko 'yam atreti saṃmantrya cukruśur bhṛśamohitāḥ // BrP_36.31

vajram āhārayat tasya bāhum utkṣipya vṛtrahā 
sa bāhur utthitas tasya tathaiva samatiṣṭhata // BrP_36.32

stambhitaḥ śiśurūpeṇa devadevena śaṃbhunā 
vajraṃ kṣeptuṃ na śaśāka vṛtrahā calituṃ na ca // BrP_36.33

bhago nāma tato deva ādityaḥ kāśyapo balī 
utkṣipya āyudhaṃ dīptaṃ chettum icchan vimohitaḥ // BrP_36.34

tasyāpi bhagavān bāhuṃ tathaivāstambhayat tadā 
balaṃ tejaś ca yogaś ca tathaivāstambhayad vibhuḥ // BrP_36.35

śiraḥ prakampayan viṣṇuḥ śaṃkaraṃ samavaikṣata 
atha teṣu sthiteṣv evaṃ manyumatsu sureṣu ca // BrP_36.36

ahaṃ paramasaṃvigno dhyānam āsthāya sādaram 
buddhavān devadeveśam umotsaṅge samāsthitam // BrP_36.37

jñātvāhaṃ parameśānaṃ śīghram utthāya sādaram 
vavande caraṇaṃ śaṃbhoḥ stutavāṃs tam ahaṃ dvijāḥ // BrP_36.38

purāṇaiḥ sāmasaṃgītaiḥ puṇyākhyair guhyanāmabhiḥ 
ajas tvam ajaro devaḥ sraṣṭā vibhuḥ parāparam // BrP_36.39

pradhānaṃ puruṣo yas tvaṃ brahma dhyeyaṃ tad akṣaram 
amṛtaṃ paramātmā ca īśvaraḥ kāraṇaṃ mahat // BrP_36.40

brahmasṛk prakṛteḥ sraṣṭā sarvakṛt prakṛteḥ paraḥ 
iyaṃ ca prakṛtir devī sadā te sṛṣṭikāraṇam // BrP_36.41

patnīrūpaṃ samāsthāya jagatkāraṇam āgatā 
namas tubhyaṃ mahādeva devyā vai sahitāya ca // BrP_36.42

prasādāt tava deveśa niyogāc ca mayā prajāḥ 
devādyās tu imāḥ sṛṣṭā mūḍhās tvadyogamāyayā // BrP_36.43

kuru prasādam eteṣāṃ yathāpūrvaṃ bhavantv ime 
tata evam ahaṃ viprā vijñāpya parameśvaram // BrP_36.44

stambhitān sarvadevāṃs tān idaṃ cāhaṃ tadoktavān 
mūḍhāś ca devatāḥ sarvā nainaṃ budhyata śaṃkaram // BrP_36.45

gacchadhvaṃ śaraṇaṃ śīghram enam eva maheśvaram 
sārdhaṃ mayaiva deveśaṃ paramātmānam avyayam // BrP_36.46

tatas te stambhitāḥ sarve tathaiva tridivaukasaḥ 
praṇemur manasā śarvaṃ bhāvaśuddhena cetasā // BrP_36.47

atha teṣāṃ prasanno 'bhūd devadevo maheśvaraḥ 
yathāpūrvaṃ cakārāśu devatānāṃ tanūs tadā // BrP_36.48

tata evaṃ pravṛtte tu sarvadevanivāraṇe 
vapuś cakāra deveśas tryakṣaṃ paramam adbhutam // BrP_36.49

tejasā tasya te dhvastāś cakṣuḥ sarve nyamīlayan 
tebhyaḥ sa paramaṃ cakṣuḥ svavapurdṛṣṭiśaktimat // BrP_36.50

prādāt paramadeveśam apaśyaṃs te tadā vibhum 
te dṛṣṭvā parameśānaṃ tṛtīyekṣaṇadhāriṇam // BrP_36.51

śakrādyā menire devāḥ sarva eva sureśvarāḥ 
tasya devī tadā hṛṣṭā samakṣaṃ tridivaukasām // BrP_36.52

pādayoḥ sthāpayām āsa sraṅmālām amitadyutiḥ 
sādhu sādhv iti te hocuḥ sarve devāḥ punar vibhum // BrP_36.53

saha devyā namaś cakruḥ śirobhir bhūtalāśritaiḥ 
athāsminn antare viprās tam ahaṃ daivataiḥ saha // BrP_36.54

himavantaṃ mahāśailam uktavāṃś ca mahādyutim 
ślāghyaḥ pūjyaś ca vandyaś ca sarveṣāṃ tvaṃ mahān asi // BrP_36.55

śarveṇa saha saṃbandho yasya te 'bhyudayo mahān 
kriyatāṃ cārur udvāhaḥ kimarthaṃ sthīyate param 
tataḥ praṇamya himavāṃs tadā māṃ pratyabhāṣata // BrP_36.56

tvam eva kāraṇaṃ deva yasya sarvodaye mama 
prasādaḥ sahasotpanno hetuś cāpi tvam eva hi 
udvāhas tu yadā yādṛk tad vidhatsva pitāmaha // BrP_36.57

tata evaṃ vacaḥ śrutvā girirājasya bho dvijāḥ 
udvāhaḥ kriyatāṃ deva ity ahaṃ coktavān vibhum // BrP_36.58

mām āha śaṃkaro devo yatheṣṭam iti lokapaḥ 
tatkṣaṇāc ca tato viprā asmābhir nirmitaṃ puram // BrP_36.59

udvāhārthaṃ maheśasya nānāratnopaśobhitam 
ratnāni maṇayaś citrā hemamauktikam eva ca // BrP_36.60

mūrtimanta upāgamya alaṃcakruḥ purottamam 
citrā mārakatī bhūmiḥ suvarṇastambhaśobhitā // BrP_36.61

bhāsvatsphaṭikabhittiś ca muktāhārapralambitā 
tasmin dvāri pure ramya udvāhārthaṃ vinirmitā // BrP_36.62

śuśubhe devadevasya maheśasya mahātmanaḥ 
somādityau samaṃ tatra tāpayantau mahāmaṇī // BrP_36.63

saurabheyaṃ manoramyaṃ gandham ādāya mārutaḥ 
pravavau sukhasaṃsparśo bhavabhaktiṃ pradarśayan // BrP_36.64

samudrās tatra catvāraḥ śakrādyāś ca surottamāḥ 
devanadyo mahānadyaḥ siddhā munaya eva ca // BrP_36.65

gandharvāpsarasaḥ sarve nāgā yakṣāḥ sarākṣasāḥ 
audakāḥ khecarāś cānye kiṃnarā devacāraṇāḥ // BrP_36.66

tumburur nārado hāhā hūhūś caiva tu sāmagāḥ 
ramyāṇy ādāya vādyāni tatrājagmus tadā puram // BrP_36.67

ṛṣayas tu kathās tatra vedagītās tapodhanāḥ 
puṇyān vaivāhikān mantrāñ jepuḥ saṃhṛṣṭamānasāḥ // BrP_36.68

jagato mātaraḥ sarvā devakanyāś ca kṛtsnaśaḥ 
gāyanti harṣitāḥ sarvā udvāhe parameṣṭhinaḥ // BrP_36.69

ṛtavaḥ ṣaṭ samaṃ tatra nānāgandhasukhāvahāḥ 
udvāhaḥ śaṃkarasyeti mūrtimanta upasthitāḥ // BrP_36.70

nīlajīmūtasaṃkāśair mantradhvanipraharṣibhiḥ 
kekāyamānaiḥ śikhibhir nṛtyamānaiś ca sarvaśaḥ // BrP_36.71

vilolapiṅgalaspaṣṭavidyullekhāvihāsitā 
kumudāpīḍaśuklābhir balākābhiś ca śobhitā // BrP_36.72

pratyagrasaṃjātaśilīndhrakandalī latādrumādyudgatapallavā śubhā
śubhāmbudhārāpraṇayaprabodhitair mahālasair bhekagaṇaiś ca nāditā BrP_36.73

priyeṣu mānoddhatamānasānāṃ manasvinīnām api kāminīnām
mayūrakekābhirutaiḥ kṣaṇena manoharair mānavibhaṅgahetubhiḥ BrP_36.74

tathā vivarṇojjvalacārumūrtinā śaśāṅkalekhākuṭilena sarvataḥ
payodasaṃghātasamīpavartinā mahendracāpena bhṛśaṃ virājitā BrP_36.75

vicitrapuṣpāmbubhavaiḥ sugandhibhir ghanāmbusaṃparkatayā suśītalaiḥ
vikampayantī pavanair manoharaiḥ surāṅganānām alakāvalīḥ śubhāḥ BrP_36.76

garjatpayodasthagitendubimbā navāmbusiktodakacārudūrvā
nirīkṣitā sādaram utsukābhir niśvāsadhūmraṃ pathikāṅganābhiḥ BrP_36.77

haṃsanūpuraśabdāḍhyā samunnatapayodharā 
caladvidyullatāhārā spaṣṭapadmavilocanā // BrP_36.78

asitajaladadhīradhvānavitrastahaṃsā vimalasaliladhārotpātanamrotpalāgrā
surabhikusumareṇukḹptasarvāṅgaśobhā giriduhitṛvivāhe prāvṛḍ āvirbabhūva BrP_36.79

meghakañcukanirmuktā padmakośodbhavastanī 
haṃsanūpuranihrādā sarvasasyadigantarā // BrP_36.80

vistīrṇapulinaśroṇī kūjatsārasamekhalā 
praphullendīvaraśyāmavilocanamanoharā // BrP_36.81

pakvabimbādharapuṭā kundadantaprahāsinī 
navaśyāmalatāśyāmaromarājipuraskṛtā // BrP_36.82

candrāṃśuhāravargeṇa kaṇṭhorasthalagāminā 
prahlādayantī cetāṃsi sarveṣāṃ tridivaukasām // BrP_36.83

samadālikulodgītamadhurasvarabhāṣiṇī 
calatkumudasaṃghātacārukuṇḍalaśobhinī // BrP_36.84

raktāśokapraśākhotthapallavāṅgulidhāriṇī 
tatpuṣpasaṃcayamayair vāsobhiḥ samalaṃkṛtā // BrP_36.85

raktotpalāgracaraṇā jātīpuṣpanakhāvalī 
kadalīstambhavāmorūḥ śaśāṅkavadanā tathā // BrP_36.86

sarvalakṣaṇasaṃpannā sarvālaṃkārabhūṣitā 
premṇā spṛśati kānteva sānurāgā manoramā // BrP_36.87

nirmuktāsitameghakañcukapaṭā pūrṇendubimbānanā nīlāmbhojavilocanā ravikaraprodbhinnapadmastanī
nānāpuṣparajaḥsugandhipavanaprahrādanī cetasāṃ tatrāsīt kalahaṃsanūpuraravā devyā vivāhe śarat BrP_36.88

atyarthaśītalāmbhobhiḥ plāvayantau diśaḥ sadā 
ṛtū hemantaśiśirau ājagmatur atidyutī // BrP_36.89

tābhyām ṛtubhyāṃ saṃprāpto himavān sa nagottamaḥ 
prāleyacūrṇavarṣibhyāṃ kṣipraṃ raupyaharo babhau // BrP_36.90

tena prāleyavarṣeṇa ghanenaiva himālayaḥ 
agādhena tadā reje kṣīroda iva sāgaraḥ // BrP_36.91

ṛtupāryayasaṃprāpto babhūva sa mahāgiriḥ 
sādhūpacārāt sahasā kṛtārtha iva durjanaḥ // BrP_36.92

prāleyapaṭalacchannaiḥ śṛṅgais tu śuśubhe nagaḥ 
chattrair iva mahābhāgaiḥ pāṇḍaraiḥ pṛthivīpatiḥ // BrP_36.93

manobhavodrekakarāḥ surāṇāṃ surāṅganānāṃ ca muhuḥ samīrāḥ
svacchāmbupūrṇāś ca tathā nalinyaḥ padmotpalānāṃ kusumair upetāḥ BrP_36.94

vivāhe gurukanyāyā vasantaḥ samagād ṛtuḥ // BrP_36.95

īṣatsamudbhinnapayodharāgrā nāryo yathā ramyatarā babhūvuḥ
nātyuṣṇaśītāni payaḥsarāṃsi kiñjalkacūrṇaiḥ kapilīkṛtāni BrP_36.96
 cakrāhvayugmair upanāditāni brp_36.96e yayuḥ prahṛṣṭāḥ suradantimukhyāḥ brp_36.96f 
priyaṅgūś cūtataravaś cūtāṃś cāpi priyaṅgavaḥ 
tarjayanta ivānyonyaṃ mañjarībhiś cakāśire // BrP_36.97

himaśṛṅgeṣu śukleṣu tilakāḥ kusumotkarāḥ 
śuśubhuḥ kāryam uddiśya vṛddhā iva samāgatāḥ // BrP_36.98

phullāśokalatās tatra rejire śālasaṃśritāḥ 
kāminya iva kāntānāṃ kaṇṭhālambitabāhavaḥ // BrP_36.99
 tasminn ṛtau śubhrakadambanīpās brp_36.100a tālāḥ stamālāḥ saralāḥ kapitthāḥ brp_36.100b 
aśokasarjārjunakovidārāḥ puṃnāganāgeśvarakarṇikārāḥ
lavaṅgatālāgurusaptaparṇā nyagrodhaśobhāñjananārikelāḥ BrP_36.101

vṛkṣās tathānye phalapuṣpavanto dṛśyā babhūvuḥ sumanoharāṅgāḥ
jalāśayāś caiva suvarṇatoyāś cakrāṅgakāraṇḍavahaṃsajuṣṭāḥ BrP_36.102

koyaṣṭidātyūhabalākayuktā dṛśyās tu padmotpalamīnapūrṇāḥ
khagāś ca nānāvidhabhūṣitāṅgā dṛśyās tu vṛkṣeṣu sucitrapakṣāḥ BrP_36.103

krīḍāsu yuktān atha tarjayantaḥ kurvanti śabdaṃ madaneritāṅgāḥ
tasmin girāv adrisutāvivāhe vavuś ca vātāḥ sukhaśītalāṅgāḥ BrP_36.104

puṣpāṇi śubhrāṇy api pātayantaḥ śanair nagebhyo malayādrijātāḥ
tathaiva sarve ṛtavaś ca puṇyāś cakāśire 'nyonyavimiśritāṅgāḥ BrP_36.105
 yeṣāṃ suliṅgāni ca kīrtitāni brp_36.106a te tatra āsan sumanojñarūpāḥ brp_36.106b 
samadālikulodgītaśilākusumasaṃcayaiḥ 
parasparaṃ hi mālatyo bhāvayantyo virejire // BrP_36.107

nīlāni nīlāmburuhaiḥ payāṃsi gaurāṇi gauraiś ca mṛṇāladaṇḍaiḥ
raktaiś ca raktāni bhṛśaṃ kṛtāni mattadvirephāvalijuṣṭapattraiḥ BrP_36.108

haimāni vistīrṇajaleṣu keṣucin nirantaraṃ cārutarāṇi keṣucit
vaidūryanālāni saraḥsu keṣucit prajajñire padmavanāni sarvataḥ BrP_36.109

vāpyas tatrābhavan ramyāḥ kamalotpalapuṣpitāḥ 
nānāvihaṃgasaṃjuṣṭā haimasopānapaṅktayaḥ // BrP_36.110

śṛṅgāṇi tasya tu gireḥ karṇikāraiḥ supuṣpitaiḥ 
samucchritāny aviralair hemānīva babhur dvijāḥ // BrP_36.111

īṣadvibhinnakusumaiḥ pāṭalaiś cāpi pāṭalāḥ 
saṃbabhūvur diśaḥ sarvāḥ pavanākampimūrtibhiḥ // BrP_36.112

kṛṣṇārjunā daśaguṇā nīlāśokamahīruhāḥ 
girau vavṛdhire phullāḥ spardhayantaḥ parasparam // BrP_36.113

cārurāvavijuṣṭāni kiṃśukānāṃ vanāni ca 
parvatasya nitambeṣu sarveṣu ca virejire // BrP_36.114

tamālagulmais tasyāsīc chobhā himavatas tadā 
nīlajīmūtasaṃghātair nilīnair iva saṃdhiṣu // BrP_36.115

nikāmapuṣpaiḥ suviśālaśākhaiḥ samucchritaiś candanacampakaiś ca
pramattapuṃskokilasaṃpralāpair himācalo 'tīva tadā rarāja BrP_36.116

śrutvā śabdaṃ mṛdumadakalaṃ sarvataḥ kokilānāṃ cañcatpakṣāḥ samadhurataraṃ nīlakaṇṭhā vineduḥ
teṣāṃ śabdair upacitabalaḥ puṣpacāpeṣuhastaḥ sajjībhūtas tridaśavanitā veddhum aṅgeṣv anaṅgaḥ BrP_36.117

paṭuḥ sūryātapaś cāpi prāyaśo 'lpajalāśayaḥ 
devīvivāhasamaye grīṣma āgād dhimācalam // BrP_36.118

sa cāpi tarubhis tatra bahubhiḥ kusumotkaraiḥ 
śobhayām āsa śṛṅgāṇi prāleyādreḥ samantataḥ // BrP_36.119

tathāpi ca girau tatra vāyavaḥ sumanoharāḥ 
vavuḥ pāṭalavistīrṇakadambārjunagandhinaḥ // BrP_36.120

vāpyaḥ praphullapadmaughakesarāruṇamūrtayaḥ 
abhavaṃs taṭasaṃghuṣṭaphalahaṃsakadambakāḥ // BrP_36.121

tathā kurabakāś cāpi kusumāpāṇḍumūrtayaḥ 
sarveṣu nagaśṛṅgeṣu bhramarāvalisevitāḥ // BrP_36.122

bakulāś ca nitambeṣu viśāleṣu mahībhṛtaḥ 
utsasarja manojñāni kusumāni samantataḥ // BrP_36.123

iti kusumavicitrasarvavṛkṣā vividhavihaṃgamanādaramyadeśāḥ
himagiritanayāvivāhabhūtyai ṣaḍ upayayur ṛtavo munipravīrāḥ BrP_36.124

tata evaṃ pravṛtte tu sarvabhūtasamāgame 
nānāvādyasamākīrṇe ahaṃ tatra dvijātayaḥ // BrP_36.125

śailaputrīm alaṃkṛtya yogyābharaṇasaṃpadā 
puraṃ praveśitavāṃs tāṃ svayam ādāya bho dvijāḥ // BrP_36.126

tatas tu punar eveśam ahaṃ caivoktavān vibhum 
havir juhomi vahnau te upādhyāyapade sthitaḥ // BrP_36.127

dadāsi mahyaṃ yady ājñāṃ kartavyo 'yaṃ kriyāvidhiḥ 
mām āha śaṃkaraś caivaṃ devadevo jagatpatiḥ // BrP_36.128

yad uddiṣṭaṃ sureśāna tat kuruṣva yathepsitam 
kartāsmi vacanaṃ sarvaṃ brahmaṃs tava jagadvibho // BrP_36.129

tataś cāhaṃ prahṛṣṭātmā kuśān ādāya satvaram 
hastaṃ devasya devyāś ca yogabandhena yuktavān // BrP_36.130

jvalanaś ca svayaṃ tatra kṛtāñjalipuṭaḥ sthitaḥ 
śrutigītair mahāmantrair mūrtimadbhir upasthitaiḥ // BrP_36.131

yathoktavidhinā hutvā sarpis tad amṛtaṃ haviḥ 
tatas taṃ jvalanaṃ sarvaṃ kārayitvā pradakṣiṇam // BrP_36.132

muktvā hastasamāyogaṃ sahitaḥ sarvadaivataiḥ 
putraiś ca mānasaiḥ siddhaiḥ prahṛṣṭenāntarātmanā // BrP_36.133

vṛtta udvāhakāle tu praṇamya ca vṛṣadhvajam 
yogenaiva tayor viprās tad umāparameśayoḥ // BrP_36.134

udvāhaḥ sa paro vṛtto yaṃ devā na viduḥ kvacit 
iti vaḥ sarvam ākhyātaṃ svayaṃvaram idaṃ śubham 
udvāhaś caiva devasya śṛṇudhvaṃ paramādbhutam // BrP_36.135

atha vṛtte vivāhe tu bhavasyāmitatejasaḥ 
praharṣam atulaṃ gatvā devāḥ śakrapurogamāḥ 
tuṣṭuvur vāgbhir ādyābhiḥ praṇemus te maheśvaram // BrP_37.1

namaḥ parvataliṅgāya parvateśāya vai namaḥ 
namaḥ pavanavegāya virūpāyājitāya ca 
namaḥ kleśavināśāya dātre ca śubhasaṃpadām // BrP_37.2

namo nīlaśikhaṇḍāya ambikāpataye namaḥ 
namaḥ pavanarūpāya śatarūpāya vai namaḥ // BrP_37.3

namo bhairavarūpāya virūpanayanāya ca 
namaḥ sahasranetrāya sahasracaraṇāya ca // BrP_37.4

namo devavayasyāya vedāṅgāya namo namaḥ 
viṣṭambhanāya śakrasya bāhvor vedāṅkurāya ca // BrP_37.5

carācarādhipataye śamanāya namo namaḥ 
salilāśayaliṅgāya yugāntāya namo namaḥ // BrP_37.6

namaḥ kapālamālāya kapālasūtradhāriṇe 
namaḥ kapālahastāya daṇḍine gadine namaḥ // BrP_37.7

namas trailokyanāthāya paśulokaratāya ca 
namaḥ khaṭvāṅgahastāya pramathārtiharāya ca // BrP_37.8

namo yajñaśirohantre kṛṣṇakeśāpahāriṇe 
bhaganetranipātāya pūṣṇo dantaharāya ca // BrP_37.9

namaḥ pinākaśūlāsikhaḍgamudgaradhāriṇe 
namo 'stu kālakālāya tṛtīyanayanāya ca // BrP_37.10

antakāntakṛte caiva namaḥ parvatavāsine 
suvarṇaretase caiva namaḥ kuṇḍaladhāriṇe // BrP_37.11

daityānāṃ yoganāśāya yogināṃ gurave namaḥ 
śaśāṅkādityanetrāya lalāṭanayanāya ca // BrP_37.12

namaḥ śmaśānarataye śmaśānavaradāya ca 
namo daivatanāthāya tryambakāya namo namaḥ // BrP_37.13

gṛhasthasādhave nityaṃ jaṭile brahmacāriṇe 
namo muṇḍārdhamuṇḍāya paśūnāṃ pataye namaḥ // BrP_37.14

salile tapyamānāya yogaiśvaryapradāya ca 
namaḥ śāntāya dāntāya pralayotpattikāriṇe // BrP_37.15

namo 'nugrahakartre ca sthitikartre namo namaḥ 
namo rudrāya vasava ādityāyāśvine namaḥ // BrP_37.16

namaḥ pitre 'tha sāṃkhyāya viśvedevāya vai namaḥ 
namaḥ śarvāya ugrāya śivāya varadāya ca // BrP_37.17

namo bhīmāya senānye paśūnāṃ pataye namaḥ 
śucaye vairihānāya sadyojātāya vai namaḥ // BrP_37.18

mahādevāya citrāya vicitrāya ca vai namaḥ 
pradhānāyāprameyāya kāryāya kāraṇāya ca // BrP_37.19

puruṣāya namas te 'stu puruṣecchākarāya ca 
namaḥ puruṣasaṃyogapradhānaguṇakāriṇe // BrP_37.20

pravartakāya prakṛteḥ puruṣasya ca sarvaśaḥ 
kṛtākṛtasya satkartre phalasaṃyogadāya ca // BrP_37.21

kālajñāya ca sarveṣāṃ namo niyamakāriṇe 
namo vaiṣamyakartre ca guṇānāṃ vṛttidāya ca // BrP_37.22

namas te devadeveśa namas te bhūtabhāvana 
śiva saumyamukho draṣṭuṃ bhava saumyo hi naḥ prabho // BrP_37.23

evaṃ sa bhagavān devo jagatpatir umāpatiḥ 
stūyamānaḥ suraiḥ sarvair amarān idam abravīt // BrP_37.24

draṣṭuṃ sukhaś ca saumyaś ca devānām asmi bhoḥ surāḥ 
varaṃ varayata kṣipraṃ dātāsmi tam asaṃśayam // BrP_37.25

tatas te praṇatāḥ sarve surā ūcus trilocanam // BrP_37.26

tavaiva bhagavan haste vara eṣo 'vatiṣṭhatām 
yadā kāryaṃ tadā nas tvaṃ dāsyase varam īpsitam // BrP_37.27

evam astv iti tān uktvā visṛjya ca surān haraḥ 
lokāṃś ca pramathaiḥ sārdhaṃ viveśa bhavanaṃ svakam // BrP_37.28

yas tu harotsavam adbhutam enaṃ gāyati daivataviprasamakṣam
so 'pratirūpagaṇeśasamāno dehaviparyayam etya sukhī syāt BrP_37.29

vipravaryāḥ stavaṃ hīmaṃ śṛṇuyād vā paṭhec ca yaḥ 
sa sarvalokago devaiḥ pūjyate 'mararāḍ iva // BrP_37.30

praviṣṭe bhavanaṃ deve sūpaviṣṭe varāsane 
sa vakro manmathaḥ krūro devaṃ veddhumanā bhavat // BrP_38.1

tam anācārasaṃyuktaṃ durātmānaṃ kulādhamam 
lokān sarvān pīḍayantaṃ sarvāṅgāvaraṇātmakam // BrP_38.2

ṛṣīṇāṃ vighnakartāraṃ niyamānāṃ vrataiḥ saha 
cakrāhvayasya rūpeṇa ratyā saha samāgatam // BrP_38.3

athātatāyinaṃ viprā veddhukāmaṃ sureśvaraḥ 
nayanena tṛtīyena sāvajñaṃ samavaikṣata // BrP_38.4

tato 'sya netrajo vahnir jvālāmālāsahasravān 
sahasā ratibhartāram adahat saparicchadam // BrP_38.5

sa dahyamānaḥ karuṇam ārto 'krośata visvaram 
prasādayaṃś ca taṃ devaṃ papāta dharaṇītale // BrP_38.6

atha so 'gniparītāṅgo manmatho lokatāpanaḥ 
papāta sahasā mūrchāṃ kṣaṇena samapadyata // BrP_38.7

patnī tu karuṇaṃ tasya vilalāpa suduḥkhitā 
devīṃ devaṃ ca duḥkhārtā ayācat karuṇāvatī // BrP_38.8

tasyāś ca karuṇāṃ jñātvā devau tau karuṇātmakau 
ūcatus tāṃ samālokya samāśvāsya ca duḥkhitām // BrP_38.9

dagdha eva dhruvaṃ bhadre nāsyotpattir iheṣyate 
aśarīro 'pi te bhadre kāryaṃ sarvaṃ kariṣyati // BrP_38.10

yadā tu viṣṇur bhagavān vasudevasutaḥ śubhe 
tadā tasya suto yaś ca patis te saṃbhaviṣyati // BrP_38.11

tataḥ sā tu varaṃ labdhvā kāmapatnī śubhānanā 
jagāmeṣṭaṃ tadā deśaṃ prītiyuktā gataklamā // BrP_38.12

dagdhvā kāmaṃ tato viprāḥ sa tu devo vṛṣadhvajaḥ 
reme tatromayā sārdhaṃ prahṛṣṭas tu himācale // BrP_38.13

kandareṣu ca ramyeṣu padminīṣu guhāsu ca 
nirjhareṣu ca ramyeṣu karṇikāravaneṣu ca // BrP_38.14

nadītīreṣu kānteṣu kiṃnarācariteṣu ca 
śṛṅgeṣu śailarājasya taḍāgeṣu saraḥsu ca // BrP_38.15

vanarājiṣu ramyāsu nānāpakṣiruteṣu ca 
tīrtheṣu puṇyatoyeṣu munīnām āśrameṣu ca // BrP_38.16

eteṣu puṇyeṣu manohareṣu deśeṣu vidyādharabhūṣiteṣu
gandharvayakṣāmaraseviteṣu reme sa devyā sahitas trinetraḥ BrP_38.17

devaiḥ sahendrair muniyakṣasiddhair gandharvavidyādharadaityamukhyaiḥ
anyaiś ca sarvair vividhair vṛto 'sau tasmin nage harṣam avāpa śaṃbhuḥ BrP_38.18

nṛtyanti tatrāpsarasaḥ sureśā gāyanti gandharvagaṇāḥ prahṛṣṭāḥ
divyāni vādyāny atha vādayanti kecid drutaṃ devavaraṃ stuvanti BrP_38.19

evaṃ sa devaḥ svagaṇair upeto mahābalaiḥ śakrayamāgnitulyaiḥ
devyāḥ priyārthaṃ bhaganetrahantā giriṃ na tatyāja tadā mahātmā BrP_38.20

devyāḥ samaṃ tu bhagavāṃs tiṣṭhaṃs tatra sa kāmahā 
akarot kiṃ mahādeva etad icchāma veditum // BrP_38.21

bhagavān himavacchṛṅge sa hi devyāḥ priyecchayā 
gaṇeśair vividhākārair hāsaṃ saṃjanayan muhuḥ // BrP_38.22

devīṃ bālendutilako ramayaṃś ca rarāma ca 
mahānubhāvaiḥ sarvajñaiḥ kāmarūpadharaiḥ śubhaiḥ // BrP_38.23

atha devy āsasādaikā mātaraṃ parameśvarī 
āsīnāṃ kāñcane śubhra āsane paramādbhute // BrP_38.24

atha dṛṣṭvā satīṃ devīm āgatāṃ surarūpiṇīm 
āsanena mahārheṇa śaṃpādayad aninditām 
āsīnāṃ tām athovāca menā himavataḥ priyā // BrP_38.25

cirasyāgamanaṃ te 'dya vada putri śubhekṣaṇe 
daridrā krīḍanais tvaṃ hi bhartrā krīḍasi saṃgatā // BrP_38.26

ye daridrā bhavanti sma tathaiva ca nirāśrayāḥ 
ume ta evaṃ krīḍanti yathā tava patiḥ śubhe // BrP_38.27

saivam uktātha mātrā tu nātihṛṣṭamanā bhavat 
mahatyā kṣamayā yuktā na kiṃcit tām uvāca ha 
visṛṣṭā ca tadā mātrā gatvā devam uvāca ha // BrP_38.28

bhagavan devadeveśa neha vatsyāmi bhūdhare 
anyaṃ kuru mamāvāsaṃ bhuvaneṣu mahādyute // BrP_38.29

sadā tvam ucyamānā vai mayā vāsārtham īśvari 
anyaṃ na rocitavatī vāsaṃ vai devi karhicit // BrP_38.30

idānīṃ svayam eva tvaṃ vāsam anyatra śobhane 
kasmān mṛgayase devi brūhi tan me śucismite // BrP_38.31

gṛhaṃ gatāsmi deveśa pitur adya mahātmanaḥ 
dṛṣṭvā ca tatra me mātā vijane lokabhāvane // BrP_38.32

āsanādibhir abhyarcya sā mām evam abhāṣata 
ume tava sadā bhartā daridraḥ krīḍanaiḥ śubhe // BrP_38.33

krīḍate nahi devānāṃ krīḍā bhavati tādṛśī 
yat kila tvaṃ mahādeva gaṇaiś ca vividhais tathā 
ramase tad aniṣṭaṃ hi mama mātur vṛṣadhvaja // BrP_38.34

tato devaḥ prahasyāha devīṃ hāsayituṃ prabhuḥ // BrP_38.35

evam eva na saṃdehaḥ kasmān manyur abhūt tava 
kṛttivāsā hy avāsāś ca śmaśānanilayaś ca ha // BrP_38.36

aniketo hy araṇyeṣu parvatānāṃ guhāsu ca 
vicarāmi gaṇair nagnair vṛto 'mbhojavilocane // BrP_38.37

mā krudho devi mātre tvaṃ tathyaṃ mātāvadat tava 
nahi mātṛsamo bandhur jantūnām asti bhūtale // BrP_38.38

na me 'sti bandhubhiḥ kiṃcit kṛtyaṃ suravareśvara 
tathā kuru mahādeva yathāhaṃ sukham āpnuyām // BrP_38.39

śrutvā sa devyā vacanaṃ sureśas tasyāḥ priyārthe svagiriṃ vihāya
jagāma meruṃ surasiddhasevitaṃ bhāryāsahāyaḥ svagaṇaiś ca yuktaḥ BrP_38.40

prācetasasya dakṣasya kathaṃ vaivasvate 'ntare 
vināśam agamad brahman hayamedhaḥ prajāpateḥ // BrP_39.1

devyā manyukṛtaṃ buddhvā kruddhaḥ sarvātmakaḥ prabhuḥ 
kathaṃ vināśito yajño dakṣasyāmitatejasaḥ 
mahādevena roṣād vai tan naḥ prabrūhi vistarāt // BrP_39.2

varṇayiṣyāmi vo viprā mahādevena vai yathā 
krodhād vidhvaṃsito yajño devyāḥ priyacikīrṣayā // BrP_39.3

purā meror dvijaśreṣṭhāḥ śṛṅgaṃ trailokyapūjitam 
jyotiḥsthalaṃ nāma citraṃ sarvaratnavibhūṣitam // BrP_39.4

aprameyam anādhṛṣyaṃ sarvalokanamaskṛtam 
tatra devo giritaṭe sarvadhātuvicitrite // BrP_39.5

paryaṅka iva vistīrṇa upaviṣṭo babhūva ha 
śailarājasutā cāsya nityaṃ pārśvasthitābhavat // BrP_39.6

ādityāś ca mahātmāno vasavaś ca mahaujasaḥ 
tathaiva ca mahātmānāv aśvinau bhiṣajāṃ varau // BrP_39.7

tathā vaiśravaṇo rājā guhyakaiḥ parivāritaḥ 
yakṣāṇām īśvaraḥ śrīmān kailāsanilayaḥ prabhuḥ // BrP_39.8

upāsate mahātmānam uśanā ca mahāmuniḥ 
sanatkumārapramukhās tathaiva paramarṣayaḥ // BrP_39.9

aṅgiraḥpramukhāś caiva tathā devarṣayo 'pi ca 
viśvāvasuś ca gandharvas tathā nāradaparvatau // BrP_39.10

apsarogaṇasaṃghāś ca samājagmur anekaśaḥ 
vavau sukhaśivo vāyur nānāgandhavahaḥ śuciḥ // BrP_39.11

sarvartukusumopetaḥ puṣpavanto 'bhavan drumāḥ 
tathā vidyādharāḥ sādhyāḥ siddhāś caiva tapodhanāḥ // BrP_39.12

mahādevaṃ paśupatiṃ paryupāsata tatra vai 
bhūtāni ca tathānyāni nānārūpadharāṇy atha // BrP_39.13

rākṣasāś ca mahāraudrāḥ piśācāś ca mahābalāḥ 
bahurūpadharā dhṛṣṭā nānāpraharaṇāyudhāḥ // BrP_39.14

devasyānucarās tatra tasthur vaiśvānaropamāḥ 
nandīśvaraś ca bhagavān devasyānumate sthitaḥ // BrP_39.15

pragṛhya jvalitaṃ śūlaṃ dīpyamānaṃ svatejasā 
gaṅgā ca saritāṃ śreṣṭhā sarvatīrthajalodbhavā // BrP_39.16

paryupāsata taṃ devaṃ rūpiṇī dvijasattamāḥ 
evaṃ sa bhagavāṃs tatra pūjyamānaḥ surarṣibhiḥ // BrP_39.17

devaiś ca sumahābhāgair mahādevo vyatiṣṭhata 
kasyacit tv atha kālasya dakṣo nāma prajāpatiḥ // BrP_39.18

pūrvoktena vidhānena yakṣyamāṇo 'bhyapadyata 
tatas tasya makhe devāḥ sarve śakrapurogamāḥ // BrP_39.19

svargasthānād athāgamya dakṣam āpedire tathā 
te vimānair mahātmāno jvaladbhir jvalanaprabhāḥ // BrP_39.20

devasyānumate 'gacchan gaṅgādvāram iti śrutiḥ 
gandharvāpsarasākīrṇaṃ nānādrumalatāvṛtam // BrP_39.21

ṛṣisiddhaiḥ parivṛtaṃ dakṣaṃ dharmabhṛtāṃ varam 
pṛthivyām antarikṣe ca ye ca svarlokavāsinaḥ // BrP_39.22

sarve prāñjalayo bhūtvā upatasthuḥ prajāpatim 
ādityā vasavo rudrāḥ sādhyāḥ sarve marudgaṇāḥ // BrP_39.23

viṣṇunā sahitāḥ sarva āgatā yajñabhāginaḥ 
ūṣmapā dhūmapāś caiva ājyapāḥ somapās tathā // BrP_39.24

aśvinau marutaś caiva nānādevagaṇaiḥ saha 
ete cānye ca bahavo bhūtagrāmās tathaiva ca // BrP_39.25

jarāyujāṇḍajāś caiva tathaiva svedajodbhidaḥ 
āgatāḥ sattriṇaḥ sarve devāḥ strībhiḥ saharṣibhiḥ // BrP_39.26

virājante vimānasthā dīpyamānā ivāgnayaḥ 
tān dṛṣṭvā manyunāviṣṭo dadhīcir vākyam abravīt // BrP_39.27

apūjyapūjane caiva pūjyānāṃ cāpy apūjane 
naraḥ pāpam avāpnoti mahad vai nātra saṃśayaḥ // BrP_39.28

evam uktvā tu viprarṣiḥ punar dakṣam abhāṣata // BrP_39.29

pūjyaṃ ca paśubhartāraṃ kasmān nārcayase prabhum // BrP_39.30

santi me bahavo rudrāḥ śūlahastāḥ kapardinaḥ 
ekādaśasthānagatā nānyaṃ vidmo maheśvaram // BrP_39.31

sarveṣām ekamantro 'yaṃ mameśo na nimantritaḥ 
yathāhaṃ śaṃkarād ūrdhvaṃ nānyaṃ paśyāmi daivatam 
tathā dakṣasya vipulo yajño 'yaṃ na bhaviṣyati // BrP_39.32

viṣṇoś ca bhāgā vividhāḥ pradattās tathā ca rudrebhya uta pradattāḥ
anye 'pi devā nijabhāgayuktā dadāmi bhāgaṃ na tu śaṃkarāya BrP_39.33

gatās tu devatā jñātvā śailarājasutā tadā 
uvāca vacanaṃ śarvaṃ devaṃ paśupatiṃ patim // BrP_39.34

bhagavan kutra yānty ete devāḥ śakrapurogamāḥ 
brūhi tattvena tattvajña saṃśayo me mahān ayam // BrP_39.35

dakṣo nāma mahābhāge prajānāṃ patir uttamaḥ 
hayamedhena yajate tatra yānti divaukasaḥ // BrP_39.36

yajñam etaṃ mahābhāga kimarthaṃ nānugacchasi 
kena vā pratiṣedhena gamanaṃ te na vidyate // BrP_39.37

surair eva mahābhāge sarvam etad anuṣṭhitam 
yajñeṣu mama sarveṣu na bhāga upakalpitaḥ // BrP_39.38

pūrvāgatena gantavyaṃ mārgeṇa varavarṇini 
na me surāḥ prayacchanti bhāgaṃ yajñasya dharmataḥ // BrP_39.39

bhagavan sarvadeveṣu prabhāvābhyadhiko guṇaiḥ 
ajeyaś cāpy adhṛṣyaś ca tejasā yaśasā śriyā // BrP_39.40

anena tu mahābhāga pratiṣedhena bhāgataḥ 
atīva duḥkham āpannā vepathuś ca mahān ayam // BrP_39.41

kiṃ nāma dānaṃ niyamaṃ tapo vā kuryām ahaṃ yena patir mamādya
labheta bhāgaṃ bhagavān acintyo yajñasya cendrādyamarair vicitram BrP_39.42
 evaṃ bruvāṇāṃ bhagavān vicintya brp_39.43a patnīṃ prahṛṣṭaḥ kṣubhitām uvāca brp_39.43b  na vetsi māṃ devi kṛśodarāṅgi brp_39.43c kiṃ nāma yuktaṃ vacanaṃ tavedam brp_39.43d 
ahaṃ vijānāmi viśālanetre dhyānena sarve ca vidanti santaḥ
tavādya mohena sahendradevā lokatrayaṃ sarvam atho vinaṣṭam BrP_39.44

mām adhvareśaṃ nitarāṃ stuvanti rathaṃtaraṃ sāma gāyanti mahyam
māṃ brāhmaṇā brahmamantrair yajanti mamādhvaryavaḥ kalpayante ca bhāgam BrP_39.45

vikatthase prākṛtavat sarvastrījanasaṃsadi 
stauṣi garvāyase cāpi svam ātmānaṃ na saṃśayaḥ // BrP_39.46

nātmānaṃ staumi deveśi yathā tvam anugacchasi 
saṃsrakṣyāmi varārohe bhāgārthe varavarṇini // BrP_39.47

ity uktvā bhagavān patnīm umāṃ prāṇair api priyām 
so 'sṛjad bhagavān vaktrād bhūtaṃ krodhāgnisaṃbhavam // BrP_39.48

tam uvāca makhaṃ gaccha dakṣasya tvaṃ maheśvaraḥ 
nāśayāśu kratuṃ tasya dakṣasya madanujñayā // BrP_39.49

tato rudraprayuktena siṃhaveṣeṇa līlayā 
devyā manyukṛtaṃ jñātvā hato dakṣasya sa kratuḥ // BrP_39.50

manyunā ca mahābhīmā bhadrakālī maheśvarī 
ātmanaḥ karmasākṣitve tena sārdhaṃ sahānugā // BrP_39.51

sa eṣa bhagavān krodhaḥ pretāvāsakṛtālayaḥ 
vīrabhadreti vikhyāto devyā manyupramārjakaḥ // BrP_39.52

so 'sṛjad romakūpebhya ātmanaiva gaṇeśvarān 
rudrānugān gaṇān raudrān rudravīryaparākramān // BrP_39.53

rudrasyānucarāḥ sarve sarve rudraparākramāḥ 
te nipetus tatas tūrṇaṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ // BrP_39.54

tataḥ kilakilāśabda ākāśaṃ pūrayann iva 
samabhūt sumahān viprāḥ sarvarudragaṇaiḥ kṛtaḥ // BrP_39.55

tena śabdena mahatā trastāḥ sarve divaukasaḥ 
parvatāś ca vyaśīryanta cakampe ca vasuṃdharā // BrP_39.56

marutaś ca vavuḥ krūrāś cukṣubhe varuṇālayaḥ 
agnayo vai na dīpyante na cādīpyata bhāskaraḥ // BrP_39.57

grahā naiva prakāśante nakṣatrāṇi na tārakāḥ 
ṛṣayo na prabhāsante na devā na ca dānavāḥ // BrP_39.58

evaṃ hi timirībhūte nirdahanti gaṇeśvarāḥ 
prabhañjanty apare yūpān ghorān utpāṭayanti ca // BrP_39.59

praṇadanti tathā cānye vikurvanti tathā pare 
tvaritaṃ vai pradhāvanti vāyuvegā manojavāḥ // BrP_39.60

cūrṇyante yajñapātrāṇi yajñasyāyatanāni ca 
śīryamāṇāny adṛśyanta tārā iva nabhastalāt // BrP_39.61

divyānnapānabhakṣyāṇāṃ rāśayaḥ parvatopamāḥ 
kṣīranadyas tathā cānyā ghṛtapāyasakardamāḥ // BrP_39.62

madhumaṇḍodakā divyāḥ khaṇḍaśarkaravālukāḥ 
ṣaḍrasān nivahanty anyā guḍakulyā manoramāḥ // BrP_39.63

uccāvacāni māṃsāni bhakṣyāṇi vividhāni ca 
yāni kāni ca divyāni lehyacoṣyāṇi yāni ca // BrP_39.64

bhuñjanti vividhair vaktrair vilumpanti kṣipanti ca 
rudrakopā mahākopāḥ kālāgnisadṛśopamāḥ // BrP_39.65

bhakṣayanto 'tha śailābhā bhīṣayantaś ca sarvataḥ 
krīḍanti vividhākārāś cikṣipuḥ surayoṣitaḥ // BrP_39.66

evaṃ gaṇāś ca tair yukto vīrabhadraḥ pratāpavān 
rudrakopaprayuktaś ca sarvadevaiḥ surakṣitam // BrP_39.67

taṃ yajñam adahac chīghraṃ bhadrakālyāḥ samīpataḥ 
cakrur anye tathā nādān sarvabhūtabhayaṃkarān // BrP_39.68

chittvā śiro 'nye yajñasya vyanadanta bhayaṃkaram 
tataḥ śakrādayo devā dakṣaś caiva prajāpatiḥ 
ūcuḥ prāñjalayo bhūtvā kathyatāṃ ko bhavān iti // BrP_39.69

nāhaṃ devo na daityo vā na ca bhoktum ihāgataḥ 
naiva draṣṭuṃ ca devendrā na ca kautūhalānvitāḥ // BrP_39.70

dakṣayajñavināśārthaṃ saṃprāpto 'haṃ surottamāḥ 
vīrabhadreti vikhyāto rudrakopād viniḥsṛtaḥ // BrP_39.71

bhadrakālī ca vikhyātā devyāḥ krodhād vinirgatā 
preṣitā devadevena yajñāntikam upāgatā // BrP_39.72

śaraṇaṃ gaccha rājendra devadevam umāpatim 
varaṃ krodho 'pi devasya na varaḥ paricārakaiḥ // BrP_39.73

nikhātotpāṭitair yūpair apaviddhais tatas tataḥ 
utpatadbhiḥ patadbhiś ca gṛdhrair āmiṣagṛdhnubhiḥ // BrP_39.74

pakṣavātavinirdhūtaiḥ śivārutavināditaiḥ 
sa tasya yajño nṛpater bādhyamānas tadā gaṇaiḥ // BrP_39.75

āsthāya mṛgarūpaṃ vai kham evābhyapatat tadā 
taṃ tu yajñaṃ tathārūpaṃ gacchantam upalabhya saḥ // BrP_39.76

dhanur ādāya bāṇaṃ ca tadartham agamat prabhuḥ 
tatas tasya gaṇeśasya krodhād amitatejasaḥ // BrP_39.77

lalāṭāt prasṛto ghoraḥ svedabindur babhūva ha 
tasmin patitamātre ca svedabindau tadā bhuvi // BrP_39.78

prādurbhūto mahān agnir jvalatkālānalopamaḥ 
tatrodapadyata tadā puruṣo dvijasattamāḥ // BrP_39.79

hrasvo 'timātro raktākṣo haricchmaśrur vibhīṣaṇaḥ 
ūrdhvakeśo 'tiromāṅgaḥ śoṇakarṇas tathaiva ca // BrP_39.80

karālakṛṣṇavarṇaś ca raktavāsās tathaiva ca 
taṃ yajñaṃ sa mahāsattvo 'dahat kakṣam ivānalaḥ // BrP_39.81

devāś ca pradrutāḥ sarve gatā bhītā diśo daśa 
tena tasmin vicaratā vikrameṇa tadā tu vai // BrP_39.82

pṛthivī vyacalat sarvā saptadvīpā samantataḥ 
mahābhūte pravṛtte tu devalokabhayaṃkare // BrP_39.83

tadā cāhaṃ mahādevam abravaṃ pratipūjayan 
bhavate 'pi surāḥ sarve bhāgaṃ dāsyanti vai prabho // BrP_39.84

kriyatāṃ pratisaṃhāraḥ sarvadeveśvara tvayā 
imāś ca devatāḥ sarvā ṛṣayaś ca sahasraśaḥ // BrP_39.85

tava krodhān mahādeva na śāntim upalebhire 
yaś caiṣa puruṣo jātaḥ svedajas te surarṣabha // BrP_39.86

jvaro nāmaiṣa dharmajña lokeṣu pracariṣyati 
ekībhūtasya na hy asya dhāraṇe tejasaḥ prabho // BrP_39.87

samarthā sakalā pṛthvī bahudhā sṛjyatām ayam 
ity uktaḥ sa mayā devo bhāge cāpi prakalpite // BrP_39.88

bhagavān māṃ tathety āha devadevaḥ pinākadhṛk 
parāṃ ca prītim agamat sa svayaṃ ca pinākadhṛk // BrP_39.89

dakṣo 'pi manasā devaṃ bhavaṃ śaraṇam anvagāt 
prāṇāpānau samārudhya cakṣuḥsthāne prayatnataḥ // BrP_39.90

vidhārya sarvato dṛṣṭiṃ bahudṛṣṭir amitrajit 
smitaṃ kṛtvābravīd vākyaṃ brūhi kiṃ karavāṇi te // BrP_39.91

śrāvite ca mahākhyāne devānāṃ pitṛbhiḥ saha 
tam uvācāñjaliṃ kṛtvā dakṣo devaṃ prajāpatiḥ 
bhītaḥ śaṅkitacittas tu sabāṣpavadanekṣaṇaḥ // BrP_39.92

yadi prasanno bhagavān yadi vāhaṃ tava priyaḥ 
yadi cāham anugrāhyo yadi deyo varo mama // BrP_39.93

yad bhakṣyaṃ bhakṣitaṃ pītaṃ trāsitaṃ yac ca nāśitam 
cūrṇīkṛtāpaviddhaṃ ca yajñasaṃbhāram īdṛśam // BrP_39.94

dīrghakālena mahatā prayatnena ca saṃcitam 
na ca mithyā bhaven mahyaṃ tvatprasādān maheśvara // BrP_39.95

tathāstv ity āha bhagavān bhaganetraharo haraḥ 
dharmādhyakṣaṃ mahādevaṃ tryambakaṃ ca prajāpatiḥ // BrP_39.96

jānubhyām avanīṃ gatvā dakṣo labdhvā bhavād varam 
nāmnāṃ cāṣṭasahasreṇa stutavān vṛṣabhadhvajam // BrP_39.97

evaṃ dṛṣṭvā tadā dakṣaḥ śaṃbhor vīryaṃ dvijottamāḥ 
prāñjaliḥ praṇato bhūtvā saṃstotum upacakrame // BrP_40.1

namas te devadeveśa namas te 'ndhakasūdana 
devendra tvaṃ balaśreṣṭha devadānavapūjita // BrP_40.2

sahasrākṣa virūpākṣa tryakṣa yakṣādhipapriya 
sarvataḥpāṇipādas tvaṃ sarvatokṣiśiromukhaḥ // BrP_40.3

sarvataḥśrutimāṃl loke sarvam āvṛtya tiṣṭhasi 
śaṅkukarṇo mahākarṇaḥ kumbhakarṇo 'rṇavālayaḥ // BrP_40.4

gajendrakarṇo gokarṇaḥ śatakarṇo namo 'stu te 
śatodaraḥ śatāvartaḥ śatajihvaḥ sanātanaḥ // BrP_40.5

gāyanti tvāṃ gāyatriṇo arcayanty arkam arkiṇaḥ 
devadānavagoptā ca brahmā ca tvaṃ śatakratuḥ // BrP_40.6

mūrtimāṃs tvaṃ mahāmūrtiḥ samudraḥ sarasāṃ nidhiḥ 
tvayi sarvā devatā hi gāvo goṣṭha ivāsate // BrP_40.7

tvattaḥ śarīre paśyāmi somam agnijaleśvaram 
ādityam atha viṣṇuṃ ca brahmāṇaṃ sabṛhaspatim // BrP_40.8

kriyā karaṇakārye ca kartā kāraṇam eva ca 
asac ca sadasac caiva tathaiva prabhavāvyayau // BrP_40.9

namo bhavāya śarvāya rudrāya varadāya ca 
paśūnāṃ pataye caiva namo 'stv andhakaghātine // BrP_40.10

trijaṭāya triśīrṣāya triśūlavaradhāriṇe 
tryambakāya trinetrāya tripuraghnāya vai namaḥ // BrP_40.11

namaś caṇḍāya muṇḍāya viśvacaṇḍadharāya ca 
daṇḍine śaṅkukarṇāya daṇḍidaṇḍāya vai namaḥ // BrP_40.12

namo 'rdhadaṇḍikeśāya śuṣkāya vikṛtāya ca 
vilohitāya dhūmrāya nīlagrīvāya vai namaḥ // BrP_40.13

namo 'stv apratirūpāya virūpāya śivāya ca 
sūryāya sūryapataye sūryadhvajapatākine // BrP_40.14

namaḥ pramathanāśāya vṛṣaskandhāya vai namaḥ 
namo hiraṇyagarbhāya hiraṇyakavacāya ca // BrP_40.15

hiraṇyakṛtacūḍāya hiraṇyapataye namaḥ 
śatrughātāya caṇḍāya parṇasaṃghaśayāya ca // BrP_40.16

namaḥ stutāya stutaye stūyamānāya vai namaḥ 
sarvāya sarvabhakṣāya sarvabhūtāntarātmane // BrP_40.17

namo homāya mantrāya śukladhvajapatākine 
namo 'namyāya namyāya namaḥ kilakilāya ca // BrP_40.18

namas tvāṃ śayamānāya śayitāyotthitāya ca 
sthitāya dhāvamānāya kubjāya kuṭilāya ca // BrP_40.19

namo nartanaśīlāya mukhavāditrakāriṇe 
bādhāpahāya lubdhāya gītavāditrakāriṇe // BrP_40.20

namo jyeṣṭhāya śreṣṭhāya balapramathanāya ca 
ugrāya ca namo nityaṃ namaś ca daśabāhave // BrP_40.21

namaḥ kapālahastāya sitabhasmapriyāya ca 
vibhīṣaṇāya bhīmāya bhīṣmavratadharāya ca // BrP_40.22

nānāvikṛtavaktrāya khaḍgajihvogradaṃṣṭriṇe 
pakṣamāsalavārdhāya tumbīvīṇāpriyāya ca // BrP_40.23

aghoraghorarūpāya ghorāghoratarāya ca 
namaḥ śivāya śāntāya namaḥ śāntatamāya ca // BrP_40.24

namo buddhāya śuddhāya saṃvibhāgapriyāya ca 
pavanāya pataṃgāya namaḥ sāṃkhyaparāya ca // BrP_40.25

namaś caṇḍaikaghaṇṭāya ghaṇṭājalpāya ghaṇṭine 
sahasraśataghaṇṭāya ghaṇṭāmālāpriyāya ca // BrP_40.26

prāṇadaṇḍāya nityāya namas te lohitāya ca 
hūṃhūṃkārāya rudrāya bhagākārapriyāya ca // BrP_40.27

namo 'pāravate nityaṃ girivṛkṣapriyāya ca 
namo yajñādhipataye bhūtāya prasutāya ca // BrP_40.28

yajñavāhāya dāntāya tapyāya ca bhagāya ca 
namas taṭāya taṭyāya taṭinīpataye namaḥ // BrP_40.29

annadāyānnapataye namas tv annabhujāya ca 
namaḥ sahasraśīrṣāya sahasracaraṇāya ca // BrP_40.30

sahasroddhataśūlāya sahasranayanāya ca 
namo bālārkavarṇāya bālarūpadharāya ca // BrP_40.31

namo bālārkarūpāya bālakrīḍanakāya ca 
namaḥ śuddhāya buddhāya kṣobhaṇāya kṣayāya ca // BrP_40.32

taraṃgāṅkitakeśāya muktakeśāya vai namaḥ 
namaḥ ṣaṭkarmaniṣṭhāya trikarmaniyatāya ca // BrP_40.33

varṇāśramāṇāṃ vidhivat pṛthagdharmapravartine 
namaḥ śreṣṭhāya jyeṣṭhāya namaḥ kalakalāya ca // BrP_40.34

śvetapiṅgalanetrāya kṛṣṇaraktekṣaṇāya ca 
dharmakāmārthamokṣāya krathāya krathanāya ca // BrP_40.35

sāṃkhyāya sāṃkhyamukhyāya yogādhipataye namaḥ 
namo rathyādhirathyāya catuṣpathapathāya ca // BrP_40.36

kṛṣṇājinottarīyāya vyālayajñopavītine 
īśāna rudrasaṃghāta harikeśa namo 'stu te // BrP_40.37

tryambakāyāmbikānātha vyaktāvyakta namo 'stu te 
kālakāmadakāmaghna duṣṭodvṛttaniṣūdana // BrP_40.38

sarvagarhita sarvaghna sadyojāta namo 'stu te 
unmādana śatāvartagaṅgātoyārdramūrdhaja // BrP_40.39

candrārdhasaṃyugāvarta meghāvarta namo 'stu te 
namo 'nnadānakartre ca annadaprabhave namaḥ // BrP_40.40

annabhoktre ca goptre ca tvam eva pralayānala 
jarāyujāṇḍajāś caiva svedajodbhijja eva ca // BrP_40.41

tvam eva devadeveśa bhūtagrāmaś caturvidhaḥ 
carācarasya sraṣṭā tvaṃ pratihartā tvam eva ca // BrP_40.42

tvam eva brahmā viśveśa apsu brahma vadanti te 
sarvasya paramā yoniḥ sudhāṃśo jyotiṣāṃ nidhiḥ // BrP_40.43

ṛksāmāni tathauṃkāram āhus tvāṃ brahmavādinaḥ 
hāyi hāyi hare hāyi huvāhāveti vāsakṛt // BrP_40.44

gāyanti tvāṃ suraśreṣṭhāḥ sāmagā brahmavādinaḥ 
yajurmaya ṛṅmayaś ca sāmātharvayutas tathā // BrP_40.45

paṭhyase brahmavidbhis tvaṃ kalpopaniṣadāṃ gaṇaiḥ 
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrā varṇāśramāś ca ye // BrP_40.46

tvam evāśramasaṃghāś ca vidyut stanitam eva ca 
saṃvatsaras tvam ṛtavo māsā māsārdham eva ca // BrP_40.47

kalā kāṣṭhā nimeṣāś ca nakṣatrāṇi yugāni ca 
vṛṣāṇāṃ kakudaṃ tvaṃ hi girīṇāṃ śikharāṇi ca // BrP_40.48

siṃho mṛgāṇāṃ patayas takṣakānantabhoginām 
kṣīrodo hy udadhīnāṃ ca mantrāṇāṃ praṇavas tathā // BrP_40.49

vajraṃ praharaṇānāṃ ca vratānāṃ satyam eva ca 
tvam evecchā ca dveṣaś ca rāgo mohaḥ śamaḥ kṣamā // BrP_40.50

vyavasāyo dhṛtir lobhaḥ kāmakrodhau jayājayau 
tvaṃ gadī tvaṃ śarī cāpī khaṭvāṅgī mudgarī tathā // BrP_40.51

chettā bhettā prahartā ca netā mantāsi no mataḥ 
daśalakṣaṇasaṃyukto dharmo 'rthaḥ kāma eva ca // BrP_40.52

induḥ samudraḥ saritaḥ palvalāni sarāṃsi ca 
latāvallyas tṛṇauṣadhyaḥ paśavo mṛgapakṣiṇaḥ // BrP_40.53

dravyakarmaguṇārambhaḥ kālapuṣpaphalapradaḥ 
ādiś cāntaś ca madhyaś ca gāyatry oṃkāra eva ca // BrP_40.54

harito lohitaḥ kṛṣṇo nīlaḥ pītas tathā kṣaṇaḥ 
kadruś ca kapilo babhruḥ kapoto macchakas tathā // BrP_40.55

suvarṇaretā vikhyātaḥ suvarṇaś cāpy atho mataḥ 
suvarṇanāmā ca tathā suvarṇapriya eva ca // BrP_40.56

tvam indraś ca yamaś caiva varuṇo dhanado 'nalaḥ 
utphullaś citrabhānuś ca svarbhānur bhānur eva ca // BrP_40.57

hotraṃ hotā ca homyaṃ ca hutaṃ caiva tathā prabhuḥ 
trisauparṇas tathā brahman yajuṣāṃ śatarudriyam // BrP_40.58

pavitraṃ ca pavitrāṇāṃ maṅgalānāṃ ca maṅgalam 
prāṇaś ca tvaṃ rajaś ca tvaṃ tamaḥ sattvayutas tathā // BrP_40.59

prāṇo 'pānaḥ samānaś ca udāno vyāna eva ca 
unmeṣaś ca nimeṣaś ca kṣuttṛṅjṛmbhā tathaiva ca // BrP_40.60

lohitāṅgaś ca daṃṣṭrī ca mahāvaktro mahodaraḥ 
śuciromā haricchmaśrur ūrdhvakeśaś calācalaḥ // BrP_40.61

gītavāditranṛtyāṅgo gītavādanakapriyaḥ 
matsyo jālo jalo 'jayyo jalavyālaḥ kuṭīcaraḥ // BrP_40.62

vikālaś ca sukālaś ca duṣkālaḥ kālanāśanaḥ 
mṛtyuś caivākṣayo 'ntaś ca kṣamāmāyākarotkaraḥ // BrP_40.63

saṃvarto vartakaś caiva saṃvartakabalāhakau 
ghaṇṭākī ghaṇṭakī ghaṇṭī cūḍālo lavaṇodadhiḥ // BrP_40.64

brahmā kālāgnivaktraś ca daṇḍī muṇḍas tridaṇḍadhṛk 
caturyugaś caturvedaś caturhotraś catuṣpathaḥ // BrP_40.65

cāturāśramyanetā ca cāturvarṇyakaraś ca ha 
kṣarākṣaraḥ priyo dhūrto gaṇair gaṇyo gaṇādhipaḥ // BrP_40.66

raktamālyāmbaradharo girīśo girijāpriyaḥ 
śilpīśaḥ śilpinaḥ śreṣṭhaḥ sarvaśilpipravartakaḥ // BrP_40.67

bhaganetrāntakaś caṇḍaḥ pūṣṇo dantavināśanaḥ 
svāhā svadhā vaṣaṭkāro namaskāra namo 'stu te // BrP_40.68

gūḍhavrataś ca gūḍhaś ca gūḍhavrataniṣevitaḥ 
taraṇas tāraṇaś caiva sarvabhūteṣu tāraṇaḥ // BrP_40.69

dhātā vidhātā saṃdhātā nidhātā dhāraṇo dharaḥ 
tapo brahma ca satyaṃ ca brahmacaryaṃ tathārjavam // BrP_40.70

bhūtātmā bhūtakṛd bhūto bhūtabhavyabhavodbhavaḥ 
bhūr bhuvaḥ svaritaś caiva bhūto hy agnir maheśvaraḥ // BrP_40.71

brahmāvartaḥ surāvartaḥ kāmāvarta namo 'stu te 
kāmabimbavinirhantā karṇikārasrajapriyaḥ // BrP_40.72

gonetā gopracāraś ca govṛṣeśvaravāhanaḥ 
trailokyagoptā govindo goptā gogarga eva ca // BrP_40.73

akhaṇḍacandrābhimukhaḥ sumukho durmukho 'mukhaḥ 
caturmukho bahumukho raṇeṣv abhimukhaḥ sadā // BrP_40.74

hiraṇyagarbhaḥ śakunir dhanado 'rthapatir virāṭ 
adharmahā mahādakṣo daṇḍadhāro raṇapriyaḥ // BrP_40.75

tiṣṭhan sthiraś ca sthāṇuś ca niṣkampaś ca suniścalaḥ 
durvāraṇo durviṣaho duḥsaho duratikramaḥ // BrP_40.76

durdharo durvaśo nityo durdarpo vijayo jayaḥ 
śaśaḥ śaśāṅkanayanaśītoṣṇaḥ kṣut tṛṣā jarā // BrP_40.77

ādhayo vyādhayaś caiva vyādhihā vyādhipaś ca yaḥ 
sahyo yajñamṛgavyādho vyādhīnām ākaro 'karaḥ // BrP_40.78

śikhaṇḍī puṇḍarīkaś ca puṇḍarīkāvalokanaḥ 
daṇḍadhṛk cakradaṇḍaś ca raudrabhāgavināśanaḥ // BrP_40.79

viṣapo 'mṛtapaś caiva surāpaḥ kṣīrasomapaḥ 
madhupaś cāpapaś caiva sarvapaś ca balābalaḥ // BrP_40.80

vṛṣāṅgarāmbho vṛṣabhas tathā vṛṣabhalocanaḥ 
vṛṣabhaś caiva vikhyāto lokānāṃ lokasaṃskṛtaḥ // BrP_40.81

candrādityau cakṣuṣī te hṛdayaṃ ca pitāmahaḥ 
agniṣṭomas tathā deho dharmakarmaprasādhitaḥ // BrP_40.82

na brahmā na ca govindaḥ purāṇa-ṛṣayo na ca 
māhātmyaṃ vedituṃ śaktā yāthātathyena te śiva // BrP_40.83

śivā yā mūrtayaḥ sūkṣmās te mahyaṃ yāntu darśanam 
tābhir māṃ sarvato rakṣa pitā putram ivaurasam // BrP_40.84

rakṣa māṃ rakṣaṇīyo 'haṃ tavānagha namo 'stu te 
bhaktānukampī bhagavān bhaktaś cāhaṃ sadā tvayi // BrP_40.85

yaḥ sahasrāṇy anekāni puṃsām āvṛtya durdṛśām 
tiṣṭhaty ekaḥ samudrānte sa me goptāstu nityaśaḥ // BrP_40.86

yaṃ vinidrā jitaśvāsāḥ sattvasthāḥ samadarśinaḥ 
jyotiḥ paśyanti yuñjānās tasmai yogātmane namaḥ // BrP_40.87

saṃbhakṣya sarvabhūtāni yugānte samupasthite 
yaḥ śete jalamadhyasthas taṃ prapadye 'mbuśāyinam // BrP_40.88

praviśya vadanaṃ rāhor yaḥ somaṃ pibate niśi 
grasaty arkaṃ ca svarbhānur bhūtvā somāgnir eva ca // BrP_40.89

aṅguṣṭhamātrāḥ puruṣā dehasthāḥ sarvadehinām 
rakṣantu te ca māṃ nityaṃ nityaṃ cāpyāyayantu mām // BrP_40.90

yenāpy utpāditā garbhā apo bhāgagatāś ca ye 
teṣāṃ svāhā svadhā caiva āpnuvanti svadanti ca // BrP_40.91

yena rohanti dehasthāḥ prāṇino rodayanti ca 
harṣayanti na kṛṣyanti namas tebhyas tu nityaśaḥ // BrP_40.92

ye samudre nadīdurge parvateṣu guhāsu ca 
vṛkṣamūleṣu goṣṭheṣu kāntāragahaneṣu ca // BrP_40.93

catuṣpatheṣu rathyāsu catvareṣu sabhāsu ca 
hastyaśvarathaśālāsu jīrṇodyānālayeṣu ca // BrP_40.94

yeṣu pañcasu bhūteṣu diśāsu vidiśāsu ca 
indrārkayor madhyagatā ye ca candrārkaraśmiṣu // BrP_40.95

rasātalagatā ye ca ye ca tasmāt paraṃ gatāḥ 
namas tebhyo namas tebhyo namas tebhyas tu sarvaśaḥ // BrP_40.96

sarvas tvaṃ sarvago devaḥ sarvabhūtapatir bhavaḥ 
sarvabhūtāntarātmā ca tena tvaṃ na nimantritaḥ // BrP_40.97

tvam eva cejyase deva yajñair vividhadakṣiṇaiḥ 
tvam eva kartā sarvasya tena tvaṃ na nimantritaḥ // BrP_40.98

athavā māyayā deva mohitaḥ sūkṣmayā tava 
tasmāt tu kāraṇād vāpi tvaṃ mayā na nimantritaḥ // BrP_40.99

prasīda mama deveśa tvam eva śaraṇaṃ mama 
tvaṃ gatis tvaṃ pratiṣṭhā ca na cānyo 'stīti me matiḥ // BrP_40.100

stutvaivaṃ sa mahādevaṃ virarāma mahāmatiḥ 
bhagavān api suprītaḥ punar dakṣam abhāṣata // BrP_40.101

parituṣṭo 'smi te dakṣa stavenānena suvrata 
bahunā tu kim uktena matsamīpaṃ gamiṣyasi // BrP_40.102

tathaivam abravīd vākyaṃ trailokyādhipatir bhavaḥ 
kṛtvāśvāsakaraṃ vākyaṃ sarvajño vākyasaṃhitam // BrP_40.103

dakṣa duḥkhaṃ na kartavyaṃ yajñavidhvaṃsanaṃ prati 
ahaṃ yajñahanas tubhyaṃ dṛṣṭam etat purānagha // BrP_40.104

bhūyaś ca tvaṃ varam imaṃ matto gṛhṇīṣva suvrata 
prasannasumukho bhūtvā mamaikāgramanāḥ śṛṇu // BrP_40.105

aśvamedhasahasrasya vājapeyaśatasya vai 
prajāpate matprasādāt phalabhāgī bhaviṣyasi // BrP_40.106

vedān ṣaḍaṅgān budhyasva sāṃkhyayogāṃś ca kṛtsnaśaḥ 
tapaś ca vipulaṃ taptvā duścaraṃ devadānavaiḥ // BrP_40.107

abdair dvādaśabhir yuktaṃ gūḍham aprajñaninditam 
varṇāśramakṛtair dharmair vinītaṃ na kvacit kvacit // BrP_40.108

samāgataṃ vyavasitaṃ paśupāśavimokṣaṇam 
sarveṣām āśramāṇāṃ ca mayā pāśupataṃ vratam // BrP_40.109

utpāditaṃ dakṣa śubhaṃ sarvapāpavimocanam 
asya cīrṇasya yat samyak phalaṃ bhavati puṣkalam 
tac cāstu sumahābhāga mānasas tyajyatāṃ jvaraḥ // BrP_40.110

evam uktvā tu deveśaḥ sapatnīkaḥ sahānugaḥ 
adarśanam anuprāpto dakṣasyāmitatejasaḥ // BrP_40.111

avāpya ca tathā bhāgaṃ yathoktaṃ comayā bhavaḥ 
jvaraṃ ca sarvadharmajño bahudhā vyabhajat tadā // BrP_40.112

śāntyarthaṃ sarvabhūtānāṃ śṛṇudhvam atha vai dvijāḥ 
śikhābhitāpo nāgānāṃ parvatānāṃ śilājatu // BrP_40.113

apāṃ tu nīlikāṃ vidyān nirmoko bhujageṣu ca 
khorakaḥ saurabheyāṇām ūkharaḥ pṛthivītale // BrP_40.114

śunām api ca dharmajñā dṛṣṭipratyavarodhanam 
randhrāgatam athāśvānāṃ śikhodbhedaś ca barhiṇām // BrP_40.115

netrarāgaḥ kokilānāṃ dveṣaḥ prokto mahātmanām 
janānām api bhedaś ca sarveṣām iti naḥ śrutam // BrP_40.116

śukānām api sarveṣāṃ hikkikā procyate jvaraḥ 
śārdūleṣv atha vai viprāḥ śramo jvara ihocyate // BrP_40.117

mānuṣeṣu ca sarvajñā jvaro nāmaiṣa kīrtitaḥ 
maraṇe janmani tathā madhye cāpi niveśitaḥ // BrP_40.118

etan māheśvaraṃ tejo jvaro nāma sudāruṇaḥ 
namasyaś caiva mānyaś ca sarvaprāṇibhir īśvaraḥ // BrP_40.119

imāṃ jvarotpattim adīnamānasaḥ paṭhet sadā yaḥ susamāhito naraḥ
vimuktarogaḥ sa naro mudāyuto labheta kāmāṃś ca yathāmanīṣitān BrP_40.120

dakṣaproktaṃ stavaṃ cāpi kīrtayed yaḥ śṛṇoti vā 
nāśubhaṃ prāpnuyāt kiṃcid dīrgham āyur avāpnuyāt // BrP_40.121

yathā sarveṣu deveṣu variṣṭho bhagavān bhavaḥ 
tathā stavo variṣṭho 'yaṃ stavānāṃ dakṣanirmitaḥ // BrP_40.122

yaśaḥsvargasuraiśvaryavittādijayakāṅkṣibhiḥ 
stotavyo bhaktim āsthāya vidyākāmaiś ca yatnataḥ // BrP_40.123

vyādhito duḥkhito dīno naro grasto bhayādibhiḥ 
rājakāryaniyukto vā mucyate mahato bhayāt // BrP_40.124

anenaiva ca dehena gaṇānāṃ ca maheśvarāt 
iha loke sukhaṃ prāpya gaṇarāḍ upajāyate // BrP_40.125

na yakṣā na piśācā vā na nāgā na vināyakāḥ 
kuryur vighnaṃ gṛhe tasya yatra saṃstūyate bhavaḥ // BrP_40.126

śṛṇuyād vā idaṃ nārī bhaktyātha bhavabhāvitā 
pitṛpakṣe bhartṛpakṣe pūjyā bhavati caiva ha // BrP_40.127

śṛṇuyād vā idaṃ sarvaṃ kīrtayed vāpy abhīkṣṇaśaḥ 
tasya sarvāṇi kāryāṇi siddhiṃ gacchanty avighnataḥ // BrP_40.128

manasā cintitaṃ yac ca yac ca vācāpy udāhṛtam 
sarvaṃ saṃpadyate tasya stavasyāsyānukīrtanāt // BrP_40.129

devasya saguhasyātha devyā nandīśvarasya ca 
baliṃ vibhajataḥ kṛtvā damena niyamena ca // BrP_40.130

tataḥ prayukto gṛhṇīyān nāmāny āśu yathākramam 
īpsitāṃl labhate 'py arthān kāmān bhogāṃś ca mānavaḥ // BrP_40.131

mṛtaś ca svargam āpnoti strīsahasrasamāvṛtaḥ 
sarvakāmasuyukto vā yukto vā sarvapātakaiḥ // BrP_40.132

paṭhan dakṣakṛtaṃ stotraṃ sarvapāpaiḥ pramucyate 
mṛtaś ca gaṇasāyujyaṃ pūjyamānaḥ surāsuraiḥ // BrP_40.133

vṛṣeṇa viniyuktena vimānena virājate 
ābhūtasaṃplavasthāyī rudrasyānucaro bhavet // BrP_40.134

ity āha bhagavān vyāsaḥ parāśarasutaḥ prabhuḥ 
naitad vedayate kaścin naitac chrāvyaṃ ca kasyacit // BrP_40.135

śrutvemaṃ paramaṃ guhyaṃ ye 'pi syuḥ pāpayonayaḥ 
vaiśyāḥ striyaś ca śūdrāś ca rudralokam avāpnuyuḥ // BrP_40.136

śrāvayed yaś ca viprebhyaḥ sadā parvasu parvasu 
rudralokam avāpnoti dvijo vai nātra saṃśayaḥ // BrP_40.137

śrutvaivaṃ vai muniśreṣṭhāḥ kathāṃ pāpapraṇāśinīm 
rudrakrodhodbhavāṃ puṇyāṃ vyāsasya vadato dvijāḥ // BrP_41.1

pārvatyāś ca tathā roṣaṃ krodhaṃ śaṃbhoś ca duḥsaham 
utpattiṃ vīrabhadrasya bhadrakālyāś ca saṃbhavam // BrP_41.2

dakṣayajñavināśaṃ ca vīryaṃ śaṃbhos tathādbhutam 
punaḥ prasādaṃ devasya dakṣasya sumahātmanaḥ // BrP_41.3

yajñabhāgaṃ ca rudrasya dakṣasya ca phalaṃ kratoḥ 
hṛṣṭā babhūvuḥ saṃprītā vismitāś ca punaḥ punaḥ // BrP_41.4

papracchuś ca punar vyāsaṃ kathāśeṣaṃ tathā dvijāḥ 
pṛṣṭaḥ provāca tān vyāsaḥ kṣetram ekāmrakaṃ punaḥ // BrP_41.5

brahmaproktāṃ kathāṃ puṇyāṃ śrutvā tu ṛṣipuṃgavāḥ 
praśaśaṃsus tadā hṛṣṭā romāñcitatanūruhāḥ // BrP_41.6

aho devasya māhātmyaṃ tvayā śaṃbhoḥ prakīrtitam 
dakṣasya ca suraśreṣṭha yajñavidhvaṃsanaṃ tathā // BrP_41.7

ekāmrakaṃ kṣetravaraṃ vaktum arhasi sāṃpratam 
śrotum icchāmahe brahman paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_41.8

teṣāṃ tad vacanaṃ śrutvā lokanāthaś caturmukhaḥ 
provāca śaṃbhos tat kṣetraṃ bhūtale duṣkṛtacchadam // BrP_41.9

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ pravakṣyāmi samāsataḥ 
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ kṣetraṃ paramadurlabham // BrP_41.10

liṅgakoṭisamāyuktaṃ vārāṇasīsamaṃ śubham 
ekāmraketi vikhyātaṃ tīrthāṣṭakasamanvitam // BrP_41.11

ekāmravṛkṣas tatrāsīt purā kalpe dvijottamāḥ 
nāmnā tasyaiva tat kṣetram ekāmrakam iti śrutam // BrP_41.12

hṛṣṭapuṣṭajanākīrṇaṃ naranārīsamanvitam 
vidvāṃsagaṇa bhūyiṣṭhaṃ dhanadhānyādisaṃyutam // BrP_41.13

gṛhagopurasaṃbādhaṃ trikacādvārabhūṣitam 
nānāvaṇiksamākīrṇaṃ nānāratnopaśobhitam // BrP_41.14

purāṭṭālakasaṃyuktaṃ rathibhiḥ samalaṃkṛtam 
rājahaṃsanibhaiḥ śubhraiḥ prāsādair upaśobhitam // BrP_41.15

mārgagadvārasaṃyuktaṃ sitaprākāraśobhitam 
rakṣitaṃ śastrasaṃghaiś ca parikhābhir alaṃkṛtam // BrP_41.16

sitaraktais tathā pītaiḥ kṛṣṇaśyāmaiś ca varṇakaiḥ 
samīraṇoddhatābhiś ca patākābhir alaṃkṛtam // BrP_41.17

nityotsavapramuditaṃ nānāvāditranisvanaiḥ 
vīṇāveṇumṛdaṅgaiś ca kṣepaṇībhir alaṃkṛtam // BrP_41.18

devatāyatanair divyaiḥ prākārodyānamaṇḍitaiḥ 
pūjāvicitraracitaiḥ sarvatra samalaṃkṛtam // BrP_41.19

striyaḥ pramuditās tatra dṛśyante tanumadhyamāḥ 
hārair alaṃkṛtagrīvāḥ padmapattrāyatekṣaṇāḥ // BrP_41.20

pīnonnatakucāḥ śyāmāḥ pūrṇacandranibhānanāḥ 
sthirālakāḥ sukapolāḥ kāñcīnūpuranāditāḥ // BrP_41.21

sukeśyaś cārujaghanāḥ karṇāntāyatalocanāḥ 
sarvalakṣaṇasaṃpannāḥ sarvābharaṇabhūṣitāḥ // BrP_41.22

divyavastradharāḥ śubhrāḥ kāścit kāñcanasaṃnibhāḥ 
haṃsavāraṇagāminyaḥ kucabhārāvanāmitāḥ // BrP_41.23

divyagandhānuliptāṅgāḥ karṇābharaṇabhūṣitāḥ 
madālasāś ca suśroṇyo nityaṃ prahasitānanāḥ // BrP_41.24

īṣadvispaṣṭadaśanā bimbauṣṭhā madhurasvarāḥ 
tāmbūlarañjitamukhā vidagdhāḥ priyadarśanāḥ // BrP_41.25

subhagāḥ priyavādinyo nityaṃ yauvanagarvitāḥ 
divyavastradharāḥ sarvāḥ sadā cāritramaṇḍitāḥ // BrP_41.26

krīḍanti tāḥ sadā tatra striyaś cāpsarasopamāḥ 
sve sve gṛhe pramuditā divā rātrau varānanāḥ // BrP_41.27

puruṣās tatra dṛśyante rūpayauvanagarvitāḥ 
sarvalakṣaṇasaṃpannāḥ sumṛṣṭamaṇikuṇḍalāḥ // BrP_41.28

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrāś ca munisattamāḥ 
svadharmaniratās tatra nivasanti sudhārmikāḥ // BrP_41.29

anyāś ca tatra tiṣṭhanti vāramukhyāḥ sulocanāḥ 
ghṛtācīmenakātulyās tathā samatilottamāḥ // BrP_41.30

urvaśīsadṛśāś caiva vipracittinibhās tathā 
viśvācīsahajanyābhāḥ pramlocāsadṛśās tathā // BrP_41.31

sarvās tāḥ priyavādinyaḥ sarvā vihasitānanāḥ 
kalākauśalasaṃyuktāḥ sarvās tā guṇasaṃyutāḥ // BrP_41.32

evaṃ paṇyastriyas tatra nṛtyagītaviśāradāḥ 
nivasanti muniśreṣṭhāḥ sarvastrīguṇagarvitāḥ // BrP_41.33

prekṣaṇālāpakuśalāḥ sundaryaḥ priyadarśanāḥ 
na rūpahīnā durvṛttā na paradrohakārikāḥ // BrP_41.34

yāsāṃ kaṭākṣapātena mohaṃ gacchanti mānavāḥ 
na tatra nirdhanāḥ santi na mūrkhā na paradviṣaḥ // BrP_41.35

na rogiṇo na malinā na kadaryā na māyinaḥ 
na rūpahīnā durvṛttā na paradrohakāriṇaḥ // BrP_41.36

tiṣṭhanti mānavās tatra kṣetre jagati viśrute 
sarvatra sukhasaṃcāraṃ sarvasattvasukhāvaham // BrP_41.37

nānājanasamākīrṇaṃ sarvasasyasamanvitam 
karṇikāraiś ca panasaiś campakair nāgakesaraiḥ // BrP_41.38

pāṭalāśokabakulaiḥ kapitthair bahulair dhavaiḥ 
cūtanimbakadambaiś ca tathānyaiḥ puṣpajātibhiḥ // BrP_41.39

nīpakair dhavakhadirair latābhiś ca virājitam 
śālais tālais tamālaiś ca nārikelaiḥ śubhāñjanaiḥ // BrP_41.40

arjunaiḥ samaparṇaiś ca kovidāraiḥ sapippalaiḥ 
lakucaiḥ saralair lodhrair hintālair devadārubhiḥ // BrP_41.41

palāśair mucukundaiś ca pārijātaiḥ sakubjakaiḥ 
kadalīvanakhaṇḍaiś ca jambūpūgaphalais tathā // BrP_41.42

ketakīkaravīraiś ca atimuktaiś ca kiṃśukaiḥ 
mandārakundapuṣpaiś ca tathānyaiḥ puṣpajātibhiḥ // BrP_41.43

nānāpakṣirutaiḥ sevyair udyānair nandanopamaiḥ 
phalabhārānatair vṛkṣaiḥ sarvartukusumotkaraiḥ // BrP_41.44

cakoraiḥ śatapattraiś ca bhṛṅgarājaiś ca kokilaiḥ 
kalaviṅkair mayūraiś ca priyaputraiḥ śukais tathā // BrP_41.45

jīvaṃjīvakahārītaiś cātakair vanaveṣṭitaiḥ 
nānāpakṣigaṇaiś cānyaiḥ kūjadbhir madhurasvaraiḥ // BrP_41.46

dīrghikābhis taḍāgaiś ca puṣkariṇībhiś ca vāpibhiḥ 
nānājalāśayaiś cānyaiḥ padminīkhaṇḍamaṇḍitaiḥ // BrP_41.47

kumudaiḥ puṇḍarīkaiś ca tathā nīlotpalaiḥ śubhaiḥ 
kādambaiś cakravākaiś ca tathaiva jalakukkuṭaiḥ // BrP_41.48

kāraṇḍavaiḥ plavair haṃsais tathānyair jalacāribhiḥ 
evaṃ nānāvidhair vṛkṣaiḥ puṣpair nānāvidhair varaiḥ // BrP_41.49

nānājalāśayaiḥ puṇyaiḥ śobhitaṃ tat samantataḥ 
āste tatra svayaṃ devaḥ kṛttivāsā vṛṣadhvajaḥ // BrP_41.50

hitāya sarvalokasya bhuktimuktipradaḥ śivaḥ 
pṛthivyāṃ yāni tīrthāni saritaś ca sarāṃsi ca // BrP_41.51

puṣkariṇyas taḍāgāni vāpyaḥ kūpāś ca sāgarāḥ 
tebhyaḥ pūrvaṃ samāhṛtya jalabindūn pṛthak pṛthak // BrP_41.52

sarvalokahitārthāya rudraḥ sarvasuraiḥ saha 
tīrthaṃ bindusaro nāma tasmin kṣetre dvijottamāḥ // BrP_41.53

cakāra ṛṣibhiḥ sārdhaṃ tena bindusaraḥ smṛtam 
aṣṭamyāṃ bahule pakṣe mārgaśīrṣe dvijottamāḥ // BrP_41.54

yas tatra yātrāṃ kurute viṣuve vijitendriyaḥ 
vidhivad bindusarasi snātvā śraddhāsamanvitaḥ // BrP_41.55

devān ṛṣīn manuṣyāṃś ca pitṝn saṃtarpya vāgyataḥ 
tilodakena vidhinā nāmagotravidhānavit // BrP_41.56

snātvaivaṃ vidhivat tatra so 'śvamedhaphalaṃ labhet 
grahoparāge viṣuve saṃkrāntyām ayane tathā // BrP_41.57

yugādiṣu ṣaḍaśītyāṃ tathānyatra śubhe tithau 
ye tatra dānaṃ viprebhyaḥ prayacchanti dhanādikam // BrP_41.58

anyatīrthāc chataguṇaṃ phalaṃ te prāpnuvanti vai 
piṇḍaṃ ye saṃprayacchanti pitṛbhyaḥ sarasas taṭe // BrP_41.59

pitṝṇām akṣayāṃ tṛptiṃ te kurvanti na saṃśayaḥ 
tataḥ śaṃbhor gṛhaṃ gatvā vāgyataḥ saṃyatendriyaḥ // BrP_41.60

praviśya pūjayec charvaṃ kṛtvā taṃ triḥ pradakṣiṇam 
ghṛtakṣīrādibhiḥ snānaṃ kārayitvā bhavaṃ śuciḥ // BrP_41.61

candanena sugandhena vilipya kuṅkumena ca 
tataḥ saṃpūjayed devaṃ candramaulim umāpatim // BrP_41.62

puṣpair nānāvidhair medhyair bilvārkakamalādibhiḥ 
āgamoktena mantreṇa vedoktena ca śaṃkaram // BrP_41.63

adīkṣitas tu nāmnaiva mūlamantreṇa cārcayet 
evaṃ saṃpūjya taṃ devaṃ gandhapuṣpānurāgibhiḥ // BrP_41.64

dhūpadīpaiś ca naivedyair upahārais tathā stavaiḥ 
daṇḍavatpraṇipātaiś ca gītair vādyair manoharaiḥ // BrP_41.65

nṛtyajapyanamaskārair jayaśabdaiḥ pradakṣiṇaiḥ 
evaṃ saṃpūjya vidhivad devadevam umāpatim // BrP_41.66

sarvapāpavinirmukto rūpayauvanagarvitaḥ 
kulaikaviṃśam uddhṛtya divyābharaṇabhūṣitāḥ // BrP_41.67

sauvarṇena vimānena kiṅkiṇījālamālinā 
upagīyamāno gandharvair apsarobhir alaṃkṛtaḥ // BrP_41.68

uddyotayan diśaḥ sarvāḥ śivalokaṃ sa gacchati 
bhuktvā tatra sukhaṃ viprā manasaḥ prītidāyakam // BrP_41.69

tallokavāsibhiḥ sārdhaṃ yāvad ābhūtasaṃplavam 
tatas tasmād ihāyātaḥ pṛthivyāṃ puṇyasaṃkṣaye // BrP_41.70

jāyate yogināṃ gehe caturvedī dvijottamāḥ 
yogaṃ pāśupataṃ prāpya tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_41.71

śayanotthāpane caiva saṃkrāntyām ayane tathā 
aśokākhyāṃ tathāṣṭamyāṃ pavitrāropaṇe tathā // BrP_41.72

ye ca paśyanti taṃ devaṃ kṛttivāsasam uttamam 
vimānenārkavarṇena śivalokaṃ vrajanti te // BrP_41.73

sarvakāle 'pi taṃ devaṃ ye paśyanti sumedhasaḥ 
te 'pi pāpavinirmuktāḥ śivalokaṃ vrajanti vai // BrP_41.74

devasya paścime pūrve dakṣiṇe cottare tathā 
yojanadvitayaṃ sārdhaṃ kṣetraṃ tad bhuktimuktidam // BrP_41.75

tasmin kṣetravare liṅgaṃ bhāskareśvarasaṃjñitam 
paśyanti ye tu taṃ devaṃ snātvā kuṇḍe maheśvaram // BrP_41.76

ādityenārcitaṃ pūrvaṃ devadevaṃ trilocanam 
sarvapāpavinirmuktā vimānavaram āsthitāḥ // BrP_41.77

upagīyamānā gandharvaiḥ śivalokaṃ vrajanti te 
tiṣṭhanti tatra muditāḥ kalpam ekaṃ dvijottamāḥ // BrP_41.78

bhuktvā tu vipulān bhogāñ śivaloke manoramān 
puṇyakṣayād ihāyātā jāyante pravare kule // BrP_41.79

athavā yogināṃ gehe vedavedāṅgapāragāḥ 
utpadyante dvijavarāḥ sarvabhūtahite ratāḥ // BrP_41.80

mokṣaśāstrārthakuśalāḥ sarvatra samabuddhayaḥ 
yogaṃ śaṃbhor varaṃ prāpya tato mokṣaṃ vrajanti te // BrP_41.81

tasmin kṣetravare puṇye liṅgaṃ yad dṛśyate dvijāḥ 
pūjyāpūjyaṃ ca sarvatra vane rathyāntare 'pi vā // BrP_41.82

catuṣpathe śmaśāne vā yatra kutra ca tiṣṭhati 
dṛṣṭvā tal liṅgam avyagraḥ śraddhayā susamāhitaḥ // BrP_41.83

snāpayitvā tu taṃ bhaktyā gandhaiḥ puṣpair manoharaiḥ 
dhūpair dīpaiḥ sanaivedyair namaskārais tathā stavaiḥ // BrP_41.84

daṇḍavatpraṇipātaiś ca nṛtyagītādibhis tathā 
saṃpūjyaivaṃ vidhānena śivalokaṃ vrajen naraḥ // BrP_41.85

nārī vā dvijaśārdūlāḥ saṃpūjya śraddhayānvitā 
pūrvoktaṃ phalam āpnoti nātra kāryā vicāraṇā // BrP_41.86

kaḥ śaknoti guṇān vaktuṃ samagrān munisattamāḥ 
tasya kṣetravarasyātha ṛte devān maheśvarāt // BrP_41.87

tasmin kṣetrottame gatvā śraddhayāśraddhayāpi vā 
mādhavādiṣu māseṣu naro vā yadi vāṅganā // BrP_41.88

yasmin yasmiṃs tithau viprāḥ snātvā bindusarombhasi 
paśyed devaṃ virūpākṣaṃ devīṃ ca varadāṃ śivām // BrP_41.89

gaṇaṃ caṇḍaṃ kārttikeyaṃ gaṇeśaṃ vṛṣabhaṃ tathā 
kalpadrumaṃ ca sāvitrīṃ śivalokaṃ sa gacchati // BrP_41.90

snātvā ca kāpile tīrthe vidhivat pāpanāśane 
prāpnoty abhimatān kāmāñ śivalokaṃ sa gacchati // BrP_41.91

yaḥ stambhyaṃ tatra vidhivat karoti niyatendriyaḥ 
kulaikaviṃśam uddhṛtya śivalokaṃ sa gacchati // BrP_41.92

ekāmrake śivakṣetre vārāṇasīsame śubhe 
snānaṃ karoti yas tatra mokṣaṃ sa labhate dhruvam // BrP_41.93

viraje virajā mātā brahmāṇī saṃpratiṣṭhitā 
yasyāḥ saṃdarśanān martyaḥ punāty āsaptamaṃ kulam // BrP_42.1

sakṛd dṛṣṭvā tu tāṃ devīṃ bhaktyāpūjya praṇamya ca 
naraḥ svavaṃśam uddhṛtya mama lokaṃ sa gacchati // BrP_42.2

anyāś ca tatra tiṣṭhanti viraje lokamātaraḥ 
sarvapāpaharā devyo varadā bhaktivatsalāḥ // BrP_42.3

āste vaitaraṇī tatra sarvapāpaharā nadī 
yasyāṃ snātvā naraśreṣṭhaḥ sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_42.4

āste svayaṃbhūs tatraiva kroḍarūpī hariḥ svayam 
dṛṣṭvā praṇamya taṃ bhaktyā paraṃ viṣṇuṃ vrajanti te // BrP_42.5

kāpile gograhe some tīrthe cālābusaṃjñite 
mṛtyuṃjaye kroḍatīrthe vāsuke siddhakeśvare // BrP_42.6

tīrtheṣv eteṣu matimān viraje saṃyatendriyaḥ 
gatvāṣṭatīrthaṃ vidhivat snātvā devān praṇamya ca // BrP_42.7

sarvapāpavinirmukto vimānavaram āsthitaḥ 
upagīyamāno gandharvair mama loke mahīyate // BrP_42.8

viraje yo mama kṣetre piṇḍadānaṃ karoti vai 
sa karoty akṣayāṃ tṛptiṃ pitṝṇāṃ nātra saṃśayaḥ // BrP_42.9

mama kṣetre muniśreṣṭhā viraje ye kalevaram 
parityajanti puruṣās te mokṣaṃ prāpnuvanti vai // BrP_42.10

snātvā yaḥ sāgare martyo dṛṣṭvā ca kapilaṃ harim 
paśyed devīṃ ca vārāhīṃ sa yāti tridaśālayam // BrP_42.11

santi cānyāni tīrthāni puṇyāny āyatanāni ca 
tatkāle tu muniśreṣṭhā veditavyāni tāni vai // BrP_42.12

samudrasyottare tīre tasmin deśe dvijottamāḥ 
āste guhyaṃ paraṃ kṣetraṃ muktidaṃ pāpanāśanam // BrP_42.13

sarvatra vālukākīrṇaṃ pavitraṃ sarvakāmadam 
daśayojanavistīrṇaṃ kṣetraṃ paramadurlabham // BrP_42.14

aśokārjunapuṃnāgair bakulaiḥ saraladrumaiḥ 
panasair nārikelaiś ca śālais tālaiḥ kapitthakaiḥ // BrP_42.15

campakaiḥ karṇikāraiś ca cūtabilvaiḥ sapāṭalaiḥ 
kadambaiḥ kovidāraiś ca lakucair nāgakesaraiḥ // BrP_42.16

prācīnāmalakair lodhrair nāraṅgair dhavakhādiraiḥ 
sarjabhūrjāśvakarṇaiś ca tamālair devadārubhiḥ // BrP_42.17

mandāraiḥ pārijātaiś ca nyagrodhāgurucandanaiḥ 
kharjūrāmrātakaiḥ siddhair mucukundaiḥ sakiṃśukaiḥ // BrP_42.18

aśvatthaiḥ saptaparṇaiś ca madhudhāraśubhāñjanaiḥ 
śiṃśapāmalakair nīpair nimbatinduvibhītakaiḥ // BrP_42.19

sarvartuphalagandhāḍhyaiḥ sarvartukusumojjvalaiḥ 
manohlādakaraiḥ śubhrair nānāvihaganāditaiḥ // BrP_42.20

śrotraramyaiḥ sumadhurair balanirmadaneritaiḥ 
manasaḥ prītijanakaiḥ śabdaiḥ khagamukheritaiḥ // BrP_42.21

cakoraiḥ śatapattraiś ca bhṛṅgarājais tathā śukaiḥ 
kokilaiḥ kalaviṅkaiś ca hārītair jīvajīvakaiḥ // BrP_42.22

priyaputraiś cātakaiś ca tathānyair madhurasvaraiḥ 
śrotraramyaiḥ priyakaraiḥ kūjadbhiś cārvadhiṣṭhitaiḥ // BrP_42.23

ketakīvanakhaṇḍaiś ca atimuktaiḥ sakubjakaiḥ 
mālatīkundabāṇaiś ca karavīraiḥ sitetaraiḥ // BrP_42.24

jambīrakaruṇāṅkolair dāḍimair bījapūrakaiḥ 
mātuluṅgaiḥ pūgaphalair hintālaiḥ kadalīvanaiḥ // BrP_42.25

anyaiś ca vividhair vṛkṣaiḥ puṣpaiś cānyair manoharaiḥ 
latāvitānagulmaiś ca vividhaiś ca jalāśayaiḥ // BrP_42.26

dīrghikābhis taḍāgaiś ca puṣkariṇībhiś ca vāpibhiḥ 
nānājalāśayaiḥ puṇyaiḥ padminīkhaṇḍamaṇḍitaiḥ // BrP_42.27

sarāṃsi ca manojñāni prasannasalilāni ca 
kumudaiḥ puṇḍarīkaiś ca tathā nīlotpalaiḥ śubhaiḥ // BrP_42.28

kahlāraiḥ kamalaiś cāpi ācitāni samantataḥ 
kādambaiś cakravākaiś ca tathaiva jalakukkuṭaiḥ // BrP_42.29

kāraṇḍavaiḥ plavair haṃsaiḥ kūrmair matsyaiś ca madgubhiḥ 
dātyūhasārasākīrṇaiḥ koyaṣṭibakaśobhitaiḥ // BrP_42.30

etaiś cānyaiś ca kūjadbhiḥ samantāj jalacāribhiḥ 
khagair jalacaraiś cānyaiḥ kusumaiś ca jalodbhavaiḥ // BrP_42.31

evaṃ nānāvidhair vṛkṣaiḥ puṣpaiḥ sthalajalodbhavaiḥ 
brahmacārigṛhasthaiś ca vānaprasthaiś ca bhikṣubhiḥ // BrP_42.32

svadharmaniratair varṇais tathānyaiḥ samalaṃkṛtam 
hṛṣṭapuṣṭajanākīrṇaṃ naranārīsamākulam // BrP_42.33

aśeṣavidyānilayaṃ sarvadharmaguṇākaram 
evaṃ sarvaguṇopetaṃ kṣetraṃ paramadurlabham // BrP_42.34

āste tatra muniśreṣṭhā vikhyātaḥ puruṣottamaḥ 
yāvad utkalamaryādā dik krameṇa prakīrtitā // BrP_42.35

tāvat kṛṣṇaprasādena deśaḥ puṇyatamo hi saḥ 
yatra tiṣṭhati viśvātmā deśe sa puruṣottamaḥ // BrP_42.36

jagadvyāpī jagannāthas tatra sarvaṃ pratiṣṭhitam 
ahaṃ rudraś ca śakraś ca devāś cāgnipurogamāḥ // BrP_42.37

nivasāmo muniśreṣṭhās tasmin deśe sadā vayam 
gandharvāpsarasaḥ sarvāḥ pitaro devamānuṣāḥ // BrP_42.38

yakṣā vidyādharāḥ siddhā munayaḥ saṃśitavratāḥ 
ṛṣayo vālakhilyāś ca kaśyapādyāḥ prajeśvarāḥ // BrP_42.39

suparṇāḥ kiṃnarā nāgās tathānye svargavāsinaḥ 
sāṅgāś ca caturo vedāḥ śāstrāṇi vividhāni ca // BrP_42.40

itihāsapurāṇāni yajñāś ca varadakṣiṇāḥ 
nadyaś ca vividhāḥ puṇyās tīrthāny āyatanāni ca // BrP_42.41

sāgarāś ca tathā śailās tasmin deśe vyavasthitāḥ 
evaṃ puṇyatame deśe devarṣipitṛsevite // BrP_42.42

sarvopabhogasahite vāsaḥ kasya na rocate 
śreṣṭhatvaṃ kasya deśasya kiṃ cānyad adhikaṃ tataḥ // BrP_42.43

āste yatra svayaṃ devo muktidaḥ puruṣottamaḥ 
dhanyās te vibudhaprakhyā ye vasanty utkale narāḥ // BrP_42.44

tīrtharājajale snātvā paśyanti puruṣottamam 
svarge vasanti te martyā na te yānti yamālaye // BrP_42.45

ye vasanty utkale kṣetre puṇye śrīpuruṣottame 
saphalaṃ jīvitaṃ teṣām utkalānāṃ sumedhasām // BrP_42.46

ye paśyanti suraśreṣṭhaṃ prasannāyatalocanam 
cārubhrūkeśamukuṭaṃ cārukarṇāvataṃsakam // BrP_42.47

cārusmitaṃ cārudantaṃ cārukuṇḍalamaṇḍitam 
sunāsaṃ sukapolaṃ ca sulalāṭaṃ sulakṣaṇam // BrP_42.48

trailokyānandajananaṃ kṛṣṇasya mukhapaṅkajam // BrP_42.49

purā kṛtayuge viprāḥ śakratulyaparākramaḥ 
babhūva nṛpatiḥ śrīmān indradyumna iti śrutaḥ // BrP_43.1

satyavādī śucir dakṣaḥ sarvaśāstraviśāradaḥ 
rūpavān subhagaḥ śūro dātā bhoktā priyaṃvadaḥ // BrP_43.2

yaṣṭā samastayajñānāṃ brahmaṇyaḥ satyasaṃgaraḥ 
dhanurvede ca vede ca śāstre ca nipuṇaḥ kṛtī // BrP_43.3

vallabho naranārīṇāṃ paurṇamāsyāṃ yathā śaśī 
āditya iva duṣprekṣyaḥ śatrusaṃghabhayaṃkaraḥ // BrP_43.4

vaiṣṇavaḥ sattvasaṃpanno jitakrodho jitendriyaḥ 
adhyetā yogasāṃkhyānāṃ mumukṣur dharmatatparaḥ // BrP_43.5

evaṃ sa pālayan pṛthvīṃ rājā sarvaguṇākaraḥ 
tasya buddhiḥ samutpannā harer ārādhanaṃ prati // BrP_43.6

katham ārādhayiṣyāmi devadevaṃ janārdanam 
kasmin kṣetre 'thavā tīrthe nadītīre tathāśrame // BrP_43.7

evaṃ cintāparaḥ so 'tha nirīkṣya manasā mahīm 
ālokya sarvatīrthāni kṣetrāṇy atha purāṇy api // BrP_43.8

tāni sarvāṇi saṃtyajya jagāmāyatanaṃ punaḥ 
vikhyātaṃ paramaṃ kṣetraṃ muktidaṃ puruṣottamam // BrP_43.9

sa gatvā tat kṣetravaraṃ samṛddhabalavāhanaḥ 
ayajac cāśvamedhena vidhivad bhūridakṣiṇaḥ // BrP_43.10

kārayitvā mahotsedhaṃ prāsādaṃ caiva viśrutam 
tatra saṃkarṣaṇaṃ kṛṣṇaṃ subhadrāṃ sthāpya vīryavān // BrP_43.11

pañcatīrthaṃ ca vidhivat kṛtvā tatra mahīpatiḥ 
snānaṃ dānaṃ tapo homaṃ devatāprekṣaṇaṃ tathā // BrP_43.12

bhaktyā cārādhya vidhivat pratyahaṃ puruṣottamam 
prasādād devadevasya tato mokṣam avāptavān // BrP_43.13

mārkaṇḍeyaṃ ca kṛṣṇaṃ ca dṛṣṭvā rāmaṃ ca bho dvijāḥ 
sāgare cendradyumnākhye snātvā mokṣaṃ labhed dhruvam // BrP_43.14

kasmāt sa nṛpatiḥ pūrvam indradyumno jagatpatiḥ 
jagāma paramaṃ kṣetraṃ muktidaṃ puruṣottamam // BrP_43.15

gatvā tatra suraśreṣṭha kathaṃ sa nṛpasattamaḥ 
vājimedhena vidhivad iṣṭavān puruṣottamam // BrP_43.16

kathaṃ sa sarvaphalade kṣetre paramadurlabhe 
prāsādaṃ kārayām āsa ceṣṭaṃ trailokyaviśrutam // BrP_43.17

kathaṃ sa kṛṣṇaṃ rāmaṃ ca subhadrāṃ ca prajāpate 
nirmame rājaśārdūlaḥ kṣetraṃ rakṣitavān katham // BrP_43.18

kathaṃ tatra mahīpālaḥ prāsāde bhuvanottame 
sthāpayām āsa matimān kṛṣṇādīṃs tridaśārcitān // BrP_43.19

etat sarvaṃ suraśreṣṭha vistareṇa yathātatham 
vaktum arhasy aśeṣeṇa caritaṃ tasya dhīmataḥ // BrP_43.20

na tṛptim adhigacchāmas tava vākyāmṛtena vai 
śrotum icchāmahe brahman paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_43.21

sādhu sādhu dvijaśreṣṭhā yat pṛcchadhvaṃ purātanam 
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ bhuktimuktipradaṃ śubham // BrP_43.22

vakṣyāmi tasya caritaṃ yathāvṛttaṃ kṛte yuge 
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ prayatāḥ saṃyatendriyāḥ // BrP_43.23

avantī nāma nagarī mālave bhuvi viśrutā 
babhūva tasya nṛpateḥ pṛthivī kakudopamā // BrP_43.24

hṛṣṭapuṣṭajanākīrṇā dṛḍhaprākāratoraṇā 
dṛḍhayantrārgaladvārā parikhābhir alaṃkṛtā // BrP_43.25

nānāvaṇiksamākīrṇā nānābhāṇḍasuvikriyā 
rathyāpaṇavatī ramyā suvibhaktacatuṣpathā // BrP_43.26

gṛhagopurasaṃbādhā vīthībhiḥ samalaṃkṛtā 
rājahaṃsanibhaiḥ śubhraiś citragrīvair manoharaiḥ // BrP_43.27

anekaśatasāhasraiḥ prāsādaiḥ samalaṃkṛtā 
yajñotsavapramuditā gītavāditranisvanā // BrP_43.28

nānāvarṇapatākābhir dhvajaiś ca samalaṃkṛtā 
hastyaśvarathasaṃkīrṇā padātigaṇasaṃkulā // BrP_43.29

nānāyodhasamākīrṇā nānājanapadair yutā 
brāhmaṇaiḥ kṣatriyair vaiśyaiḥ śūdraiś caiva dvijātibhiḥ // BrP_43.30

samṛddhā sā muniśreṣṭhā vidvadbhiḥ samalaṃkṛtā 
na tatra malināḥ santi na mūrkhā nāpi nirdhanāḥ // BrP_43.31

na rogiṇo na hīnāṅgā na dyūtavyasanānvitāḥ 
sadā hṛṣṭāḥ sumanaso dṛśyante puruṣāḥ striyaḥ // BrP_43.32

krīḍanti sma divā rātrau hṛṣṭās tatra pṛthak pṛthak 
suveṣāḥ puruṣās tatra dṛśyante mṛṣṭakuṇḍalāḥ // BrP_43.33

surūpāḥ suguṇāś caiva divyālaṃkārabhūṣitāḥ 
kāmadevapratīkāśāḥ sarvalakṣaṇalakṣitāḥ // BrP_43.34

sukeśāḥ sukapolāś ca sumukhāḥ śmaśrudhāriṇaḥ 
jñātāraḥ sarvaśāstrāṇāṃ bhettāraḥ śatruvāhinīm // BrP_43.35

dātāraḥ sarvaratnānāṃ bhoktāraḥ sarvasaṃpadām 
striyas tatra muniśreṣṭhā dṛśyante sumanoharāḥ // BrP_43.36

haṃsavāraṇagāminyaḥ praphullāmbhojalocanāḥ 
sumadhyamāḥ sujaghanāḥ pīnonnatapayodharāḥ // BrP_43.37

sukeśāś cāruvadanāḥ sukapolāḥ sthirālakāḥ 
hāvabhāvānatagrīvāḥ karṇābharaṇabhūṣitāḥ // BrP_43.38

bimbauṣṭhyo rañjitamukhās tāmbūlena virājitāḥ 
suvarṇābharaṇopetāḥ sarvālaṃkārabhūṣitāḥ // BrP_43.39

śyāmāvadātāḥ suśroṇyaḥ kāñcīnūpuranāditāḥ 
divyamālyāmbaradharā divyagandhānulepanāḥ // BrP_43.40

vidagdhāḥ subhagāḥ kāntāś cārvaṅgyaḥ priyadarśanāḥ 
rūpalāvaṇyasaṃyuktāḥ sarvāḥ prahasitānanāḥ // BrP_43.41

krīḍantyaś ca madonmattāḥ sabhāsu catvareṣu ca 
gītavādyakathālāpai ramayantyaś ca tāḥ striyaḥ // BrP_43.42

vāramukhyāś ca dṛśyante nṛtyagītaviśāradāḥ 
prekṣaṇālāpakuśalāḥ sarvayoṣidguṇānvitāḥ // BrP_43.43

anyāś ca tatra dṛśyante guṇācāryāḥ kulastriyaḥ 
pativratāś ca subhagā guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtāḥ // BrP_43.44

vanaiś copavanaiḥ puṇyair udyānaiś ca manoramaiḥ 
devatāyatanair divyair nānākusumaśobhitaiḥ // BrP_43.45

śālais tālais tamālaiś ca bakulair nāgakesaraiḥ 
pippalaiḥ karṇikāraiś ca candanāgurucampakaiḥ // BrP_43.46

puṃnāgair nārikeraiś ca panasaiḥ saraladrumaiḥ 
nāraṅgair lakucair lodhraiḥ saptaparṇaiḥ śubhāñjanaiḥ // BrP_43.47

cūtabilvakadambaiś ca śiṃśapair dhavakhādiraiḥ 
pāṭalāśokatagaraiḥ karavīraiḥ sitetaraiḥ // BrP_43.48

pītārjunakabhallātaiḥ siddhair āmrātakais tathā 
nyagrodhāśvatthakāśmaryaiḥ palāśair devadārubhiḥ // BrP_43.49

mandāraiḥ pārijātaiś ca tintiḍīkavibhītakaiḥ 
prācīnāmalakaiḥ plakṣair jambūśirīṣapādapaiḥ // BrP_43.50

kāleyaiḥ kāñcanāraiś ca madhujambīratindukaiḥ 
kharjūrāgastyabakulaiḥ śākhoṭakaharītakaiḥ // BrP_43.51

kaṅkolair mucukundaiś ca hintālair bījapūrakaiḥ 
ketakīvanakhaṇḍaiś ca atimuktaiḥ sakubjakaiḥ // BrP_43.52

mallikākundabāṇaiś ca kadalīkhaṇḍamaṇḍitaiḥ 
mātuluṅgaiḥ pūgaphalaiḥ karuṇaiḥ sindhuvārakaiḥ // BrP_43.53

bahuvāraiḥ kovidārair badaraiḥ sakarañjakaiḥ 
anyaiś ca vividhaiḥ puṣpavṛkṣaiś cānyair manoharaiḥ // BrP_43.54

latāgulmair vitānaiś ca udyānair nandanopamaiḥ 
sadā kusumagandhāḍhyaiḥ sadā phalabharānataiḥ // BrP_43.55

nānāpakṣirutai ramyair nānāmṛgagaṇāvṛtaiḥ 
cakoraiḥ śatapattraiś ca bhṛṅgāraiḥ priyaputrakaiḥ // BrP_43.56

kalaviṅkair mayūraiś ca śukaiḥ kokilakais tathā 
kapotaiḥ khañjarīṭaiś ca śyenaiḥ pārāvatais tathā // BrP_43.57

khagaiś cānyair bahuvidhaiḥ śrotraramyair manoramaiḥ 
saritaḥ puṣkariṇyaś ca sarāṃsi subahūni ca // BrP_43.58

anyair jalāśayaiḥ puṇyaiḥ kumudotpalamaṇḍitaiḥ 
padmaiḥ sitetaraiḥ śubhraiḥ kahlāraiś ca sugandhibhiḥ // BrP_43.59

anyair bahuvidhaiḥ puṣpair jalajaiḥ sumanoharaiḥ 
gandhāmodakarair divyaiḥ sarvartukusumojjvalaiḥ // BrP_43.60

haṃsakāraṇḍavākīrṇaiś cakravākopaśobhitaiḥ 
sārasaiś ca balākaiś ca kūrmair matsyaiḥ sanakrakaiḥ // BrP_43.61

jalapādaiḥ kadambaiś ca plavaiś ca jalakukkuṭaiḥ 
khagair jalacaraiś cānyair nānāravavibhūṣitaiḥ // BrP_43.62

nānāvarṇaiḥ sadā hṛṣṭair añcitāni samantataḥ 
evaṃ nānāvidhaiḥ puṣpair vividhaiś ca jalāśayaiḥ // BrP_43.63

vividhaiḥ pādapaiḥ puṇyair udyānair vividhais tathā 
jalasthalacaraiś caiva vihagaiś cārvadhiṣṭhitaiḥ // BrP_43.64

devatāyatanair divyaiḥ śobhitā sā mahāpurī 
tatrāste bhagavān devas tripurāris trilocanaḥ // BrP_43.65

mahākāleti vikhyātaḥ sarvakāmapradaḥ śivaḥ 
śivakuṇḍe naraḥ snātvā vidhivat pāpanāśane // BrP_43.66

devān pitṝn ṛṣīṃś caiva saṃtarpya vidhivad budhaḥ 
gatvā śivālayaṃ paścāt kṛtvā taṃ triḥ pradakṣiṇam // BrP_43.67

praviśya saṃyato bhūtvā dhautavāsā jitendriyaḥ 
snānaiḥ puṣpais tathā gandhair dhūpair dīpaiś ca bhaktitaḥ // BrP_43.68

naivedyair upahāraiś ca gītavādyaiḥ pradakṣiṇaiḥ 
daṇḍavatpraṇipātaiś ca nṛtyaiḥ stotraiś ca śaṃkaram // BrP_43.69

saṃpūjya vidhivad bhaktyā mahākālaṃ sakṛc chivam 
aśvamedhasahasrasya phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // BrP_43.70

pāpaiḥ sarvair vinirmukto vimānaiḥ sārvakāmikaiḥ 
āruhya tridivaṃ yāti yatra śaṃbhor niketanam // BrP_43.71

divyarūpadharaḥ śrīmān divyālaṃkārabhūṣitaḥ 
bhuṅkte tatra varān bhogān yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_43.72

śivaloke muniśreṣṭhā jarāmaraṇavarjitaḥ 
puṇyakṣayād ihāyātaḥ pravare brāhmaṇe kule // BrP_43.73

caturvedī bhaved vipraḥ sarvaśāstraviśāradaḥ 
yogaṃ pāśupataṃ prāpya tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_43.74

āste tatra nadī puṇyā śiprā nāmeti viśrutā 
tasyāṃ snātas tu vidhivat saṃtarpya pitṛdevatāḥ // BrP_43.75

sarvapāpavinirmukto vimānavaram āsthitaḥ 
bhuṅkte bahuvidhān bhogān svargaloke narottamaḥ // BrP_43.76

āste tatraiva bhagavān devadevo janārdanaḥ 
govindasvāmināmāsau bhuktimuktiprado hariḥ // BrP_43.77

taṃ dṛṣṭvā muktim āpnoti trisaptakulasaṃyutaḥ 
vimānenārkavarṇena kiṅkiṇījālamālinā // BrP_43.78

sarvakāmasamṛddhena kāmagenāsthireṇa ca 
upagīyamāno gandharvair viṣṇuloke mahīyate // BrP_43.79

bhuṅkte ca vividhān kāmān nirātaṅko gatajvaraḥ 
ābhūtasaṃplavaṃ yāvat surūpaḥ subhagaḥ sukhī // BrP_43.80

kālenāgatya matimān brāhmaṇaḥ syān mahītale 
pravare yogināṃ gehe vedaśāstrārthatattvavit // BrP_43.81

vaiṣṇavaṃ yogam āsthāya tato mokṣam avāpnuyāt 
vikramasvāmināmānaṃ viṣṇuṃ tatraiva bho dvijāḥ // BrP_43.82

dṛṣṭvā naro vā nārī vā phalaṃ pūrvoditaṃ labhet 
anye 'pi tatra tiṣṭhanti devāḥ śakrapurogamāḥ // BrP_43.83

mātaraś ca muniśreṣṭhāḥ sarvakāmaphalapradāḥ 
dṛṣṭvā tān vidhivad bhaktyā saṃpūjya praṇipatya ca // BrP_43.84

sarvapāpavinirmukto naro yāti triviṣṭapam 
evaṃ sā nagarī ramyā rājasiṃhena pālitā // BrP_43.85

nityotsavapramuditā yathendrasyāmarāvatī 
purāṣṭādaśasaṃyuktā suvistīrṇacatuṣpathā // BrP_43.86

dhanurjyāghoṣaninadā siddhasaṃgamabhūṣitā 
vidyāvadgaṇabhūyiṣṭhā vedanirghoṣanāditā // BrP_43.87

itihāsapurāṇāni śāstrāṇi vividhāni ca 
kāvyālāpakathāś caiva śrūyante 'harniśaṃ dvijāḥ // BrP_43.88

evaṃ mayā guṇāḍhyā sā taduyinī?? samudāhṛtā 
yasyāṃ rājābhavat pūrvam indradyumno mahāmatiḥ // BrP_43.89

tasyāṃ sa nṛpatiḥ pūrvaṃ kurvan rājyam anuttamam 
pālayām āsa matimān prajāḥ putrān ivaurasān // BrP_44.1

satyavādī mahāprājñaḥ śūraḥ sarvaguṇākaraḥ 
matimān dharmasaṃpannaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ // BrP_44.2

satyavāñ śīlavān dāntaḥ śrīmān parapuraṃjayaḥ 
āditya iva tejobhī rūpair āśvinayor iva // BrP_44.3

vardhamānasurāścaryaḥ śakratulyaparākramaḥ 
śāradendur ivābhāti lakṣaṇaiḥ samalaṃkṛtaḥ // BrP_44.4

āhartā sarvayajñānāṃ hayamedhādikṛt tathā 
dānair yajñais tapobhiś ca tattulyo nāsti bhūpatiḥ // BrP_44.5

suvarṇamaṇimuktānāṃ gajāśvānāṃ ca bhūpatiḥ 
pradadau vipramukhyebhyo yāge yāge mahādhanam // BrP_44.6

hastyaśvarathamukhyānāṃ kambalājinavāsasām 
ratnānāṃ dhanadhānyānām antas tasya na vidyate // BrP_44.7

evaṃ sarvadhanair yukto guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtaḥ 
sarvakāmasamṛddhātmā kurvan rājyam akaṇṭakam // BrP_44.8

tasyeyaṃ matir utpannā sarvayogeśvaraṃ harim 
katham ārādhayiṣyāmi bhuktimuktipradaṃ prabhum // BrP_44.9

vicārya sarvaśāstrāṇi tantrāṇy āgamavistaram 
itihāsapurāṇāni vedāṅgāni ca sarvaśaḥ // BrP_44.10

dharmaśāstrāṇi sarvāṇi niyamān ṛṣibhāṣitān 
vedāṅgāni ca śāstrāṇi vidyāsthānāni yāni ca // BrP_44.11

guruṃ saṃsevya yatnena brāhmaṇān vedapāragān 
ādhāya paramāṃ kāṣṭhāṃ kṛtakṛtyo 'bhavat tadā // BrP_44.12

saṃprāpya paramaṃ tattvaṃ vāsudevākhyam avyayam 
bhrāntijñānād atītas tu mumukṣuḥ saṃyatendriyaḥ // BrP_44.13

katham ārādhayiṣyāmi devadevaṃ sanātanam 
pītavastraṃ caturbāhuṃ śaṅkhacakragadādharam // BrP_44.14

vanamālāvṛtoraskaṃ padmapattrāyatekṣaṇam 
śrīvatsoraḥsamāyuktaṃ mukuṭāṅgadaśobhitam // BrP_44.15

svapurāt sa tu niṣkrānta ujjayinyāḥ prajāpatiḥ 
balena mahatā yuktaḥ sabhṛtyaḥ sapurohitaḥ // BrP_44.16

anujagmus tu taṃ sarve rathinaḥ śastrapāṇayaḥ 
rathair vimānasaṃkāśaiḥ patākādhvajasevitaiḥ // BrP_44.17

sādinaś ca tathā sarve prāsatomarapāṇayaḥ 
aśvaiḥ pavanasaṃkāśair anujagmus tu taṃ nṛpam // BrP_44.18

himavatsaṃbhavair mattair vāraṇaiḥ parvatopamaiḥ 
īṣādantaiḥ sadā mattaiḥ pracaṇḍaiḥ ṣaṣṭihāyanaiḥ // BrP_44.19

hemakakṣaiḥ sapatākair ghaṇṭāravavibhūṣitaiḥ 
anujagmuś ca taṃ sarve gajayuddhaviśāradāḥ // BrP_44.20

asaṃkhyeyāś ca pādātā dhanuṣprāsāsipāṇayaḥ 
divyamālyāmbaradharā divyagandhānulepanāḥ // BrP_44.21

anujagmuś ca taṃ sarve yuvāno mṛṣṭakuṇḍalāḥ 
sarvāstrakuśalāḥ śūrāḥ sadā saṃgrāmalālasāḥ // BrP_44.22

antaḥpuranivāsinyaḥ striyaḥ sarvāḥ svalaṃkṛtāḥ 
bimbauṣṭhacārudaśanāḥ sarvābharaṇabhūṣitāḥ // BrP_44.23

divyavastradharāḥ sarvā divyamālyavibhūṣitāḥ 
divyagandhānuliptāṅgāḥ śaraccandranibhānanāḥ // BrP_44.24

sumadhyamāś cāruveṣāś cārukarṇālakāñcitāḥ 
tāmbūlarañjitamukhā rakṣibhiś ca surakṣitāḥ // BrP_44.25

yānair uccāvacaiḥ śubhrair maṇikāñcanabhūṣitaiḥ 
upagīyamānās tāḥ sarvā gāyanaiḥ stutipāṭhakaiḥ // BrP_44.26

veṣṭitāḥ śastrahastaiś ca padmapattrāyatekṣaṇāḥ 
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā anujagmuś ca taṃ nṛpam // BrP_44.27

vaṇiggrāmagaṇāḥ sarve nānāpuranivāsinaḥ 
dhanai ratnaiḥ suvarṇaiś ca sadārāḥ saparicchadāḥ // BrP_44.28

astravikrayakāś caiva tāmbūlapaṇyajīvinaḥ 
tṛṇavikrayakāś caiva kāṣṭhavikrayakārakāḥ // BrP_44.29

raṅgopajīvinaḥ sarve māṃsavikrayiṇas tathā 
tailavikrayakāś caiva vastravikrayakās tathā // BrP_44.30

phalavikrayiṇaś caiva pattravikrayiṇas tathā 
tathā javasahārāś ca rajakāś ca sahasraśaḥ // BrP_44.31

gopālā nāpitāś caiva tathānye vastrasūcakāḥ 
meṣapālāś cājapālā mṛgapālāś ca haṃsakāḥ // BrP_44.32

dhānyavikrayiṇaś caiva saktuvikrayiṇaś ca ye 
guḍavikrayikāś caiva tathā lavaṇajīvinaḥ // BrP_44.33

gāyanā nartakāś caiva tathā maṅgalapāṭhakāḥ 
śailūṣāḥ kathakāś caiva purāṇārthaviśāradāḥ // BrP_44.34

kavayaḥ kāvyakartāro nānākāvyaviśāradāḥ 
viṣaghnā gāruḍāś caiva nānāratnaparīkṣakāḥ // BrP_44.35

vyokārās tāmrakārāś ca kāṃsyakārāś ca rūṭhakāḥ 
kauṣakārāś citrakārāḥ kundakārāś ca pāvakāḥ // BrP_44.36

daṇḍakārāś cāsikārāḥ surādhūtopajīvinaḥ 
mallā dūtāś ca kāyasthā ye cānye karmakāriṇaḥ // BrP_44.37

tantuvāyā rūpakārā vārtikās tailapāṭhakāḥ 
lāvajīvās taittirikā mṛgapakṣyupajīvinaḥ // BrP_44.38

gajavaidyāś ca vaidyāś ca naravaidyāś ca ye narāḥ 
vṛkṣavaidyāś ca govaidyā ye cānye chedadāhakāḥ // BrP_44.39

ete nāgarakāḥ sarve ye cānye nānukīrtitāḥ 
anujagmus tu rājānaṃ samastapuravāsinaḥ // BrP_44.40

yathā vrajantaṃ pitaraṃ grāmāntaraṃ samutsukāḥ 
anuyānti yathā putrās tathā taṃ te 'pi nāgarāḥ // BrP_44.41

evaṃ sa nṛpatiḥ śrīmān vṛtaḥ sarvair mahājanaiḥ 
hastyaśvarathapādātair jagāma ca śanaiḥ śanaiḥ // BrP_44.42

evaṃ gatvā sa nṛpatir dakṣiṇasyodadhes taṭam 
sarvais tair dīrghakālena balair anugataḥ prabhuḥ // BrP_44.43

dadarśa sāgaraṃ ramyaṃ nṛtyantam iva ca sthitam 
anekaśatasāhasrair ūrmibhiś ca samākulam // BrP_44.44

nānāratnālayaṃ pūrṇaṃ nānāprāṇisamākulam 
vīcītaraṅgabahulaṃ mahāścaryasamanvitam // BrP_44.45

tīrtharājaṃ mahāśabdam apāraṃ subhayaṃkaram 
meghavṛndapratīkāśam agādhaṃ makarālayam // BrP_44.46

matsyaiḥ kūrmaiś ca śaṅkhaiś ca śuktikānakraśaṅkubhiḥ 
śiṃśumāraiḥ karkaṭaiś ca vṛtaṃ sarpair mahāviṣaiḥ // BrP_44.47

lavaṇodaṃ hareḥ sthānaṃ śayanasya nadīpatim 
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ sarvavāñchāphalapradam // BrP_44.48

anekāvartagambhīraṃ dānavānāṃ samāśrayam 
amṛtasyāraṇiṃ divyaṃ devayonim apāṃ patim // BrP_44.49

viśiṣṭaṃ sarvabhūtānāṃ prāṇināṃ jīvadhāraṇam 
supavitraṃ pavitrāṇāṃ maṅgalānāṃ ca maṅgalam // BrP_44.50

tīrthānām uttamaṃ tīrtham avyayaṃ yādasāṃ patim 
candravṛddhikṣayasyeva yasya mānaṃ pratiṣṭhitam // BrP_44.51

abhedyaṃ sarvabhūtānāṃ devānām amṛtālayam 
utpattisthitisaṃhārahetubhūtaṃ sanātanam // BrP_44.52

upajīvyaṃ ca sarveṣāṃ puṇyaṃ nadanadīpatim 
dṛṣṭvā taṃ nṛpatiśreṣṭho vismayaṃ paramaṃ gataḥ // BrP_44.53

nivāsam akarot tatra velām asādya sāgarīm 
puṇye manohare deśe sarvabhūmiguṇair yute // BrP_44.54

vṛtaṃ śālaiḥ kadambaiś ca puṃnāgaiḥ saraladrumaiḥ 
panasair nārikelaiś ca bakulair nāgakesaraiḥ // BrP_44.55

tālaiḥ pippalaiḥ kharjūrair nāraṅgair bījapūrakaiḥ 
śālair āmrātakair lodhrair bakulair bahuvārakaiḥ // BrP_44.56

kapitthaiḥ karṇikāraiś ca pāṭalāśokacampakaiḥ 
dāḍimaiś ca tamālaiś ca pārijātais tathārjunaiḥ // BrP_44.57

prācīnāmalakair bilvaiḥ priyaṅguvaṭakhādiraiḥ 
iṅgudīsaptaparṇaiś ca aśvatthāgastyajambukaiḥ // BrP_44.58

madhukaiḥ karṇikāraiś ca bahuvāraiḥ satindukaiḥ 
palāśabadarair nīpaiḥ siddhanimbaśubhāñjanaiḥ // BrP_44.59

vārakaiḥ kovidāraiś ca bhallātāmalakais tathā 
iti hintālakāṅkolaiḥ karañjaiḥ savibhītakaiḥ // BrP_44.60

sasarjamadhukāśmaryaiḥ śālmalīdevadārubhiḥ 
śākhoṭhakair nimbavaṭaiḥ kumbhīkauṣṭhaharītakaiḥ // BrP_44.61

guggulaiś candanair vṛkṣais tathaivāgurupāṭalaiḥ 
jambīrakaruṇair vṛkṣais tintiḍīraktacandanaiḥ // BrP_44.62

evaṃ nānāvidhair vṛkṣais tathānyair bahupādapaiḥ 
kalpadrumair nityaphalaiḥ sarvartukusumotkaraiḥ // BrP_44.63

nānāpakṣirutair divyair mattakokilanāditaiḥ 
mayūravarasaṃghuṣṭaiḥ śukasārikasaṃkulaiḥ // BrP_44.64

hārītair bhṛṅgarājaiś ca cātakair bahuputrakaiḥ 
jīvaṃjīvakakākolaiḥ kalaviṅkaiḥ kapotakaiḥ // BrP_44.65

khagair nānāvidhaiś cānyaiḥ śrotraramyair manoharaiḥ 
puṣpitāgreṣu vṛkṣeṣu kūjadbhiś cārvadhiṣṭhitaiḥ // BrP_44.66

ketakīvanakhaṇḍaiś ca sadā puṣpadharaiḥ sitaiḥ 
mallikākundakusumair yūthikātagarais tathā // BrP_44.67

kuṭajair bāṇapuṣpaiś ca atimuktaiḥ sakubjakaiḥ 
mālatīkaravīraiś ca tathā kadalakāñcanaiḥ // BrP_44.68

anyair nānāvidhaiḥ puṣpaiḥ sugandhaiś cārudarśanaiḥ 
vanodyānopavanajair nānāvarṇaiḥ sugandhibhiḥ // BrP_44.69

vidyādharagaṇākīrṇaiḥ siddhacāraṇasevitaiḥ 
gandharvoragarakṣobhir bhūtāpsarasakiṃnaraiḥ // BrP_44.70

muniyakṣagaṇākīrṇair nānāsattvaniṣevitaiḥ 
mṛgaiḥ śākhāmṛgaiḥ siṃhair varāhamahiṣākulaiḥ // BrP_44.71

tathānyaiḥ kṛṣṇasārādyair mṛgaiḥ sarvatra śobhitaiḥ 
śārdūlair dīptamātaṅgais tathānyair vanacāribhiḥ // BrP_44.72

evaṃ nānāvidhair vṛkṣair udyānair nandanopamaiḥ 
latāgulmavitānaiś ca vividhaiś ca jalāśayaiḥ // BrP_44.73

haṃsakāraṇḍavākīrṇaiḥ padminīkhaṇḍamaṇḍitaiḥ 
kādambaiś ca plavair haṃsaiś cakravākopaśobhitaiḥ // BrP_44.74

kamalaiḥ śatapattraiś ca kahlāraiḥ kumudotpalaiḥ 
khagair jalacaraiś cānyaiḥ puṣpair jalasamudbhavaiḥ // BrP_44.75

parvatair dīptaśikharaiś cārukandaramaṇḍitaiḥ 
nānāvṛkṣasamākīrṇair nānādhātuvibhūṣitaiḥ // BrP_44.76

sarvāścaryamayaiḥ śṛṅgaiḥ sarvabhūtālayaiḥ śubhaiḥ 
sarvauṣadhisamāyuktair vipulaiś citrasānubhiḥ // BrP_44.77

evaṃ sarvaiḥ samuditaiḥ śobhitaṃ sumanoharaiḥ 
dadarśa sa mahīpālaḥ sthānaṃ trailokyapūjitam // BrP_44.78

daśayojanavistīrṇaṃ pañcayojanam āyatam 
nānāścaryasamāyuktaṃ kṣetraṃ paramadurlabham // BrP_44.79

tasmin kṣetravare puṇye vaiṣṇave puruṣottame 
kiṃ tatra pratimā pūrvaṃ na sthitā vaiṣṇavī prabho // BrP_45.1

yenāsau nṛpatis tatra gatvā sabalavāhanaḥ 
sthāpayām āsa kṛṣṇaṃ ca rāmaṃ bhadrāṃ śubhapradām // BrP_45.2

saṃśayo no mahān atra vismayaś ca jagatpate 
śrotum icchāmahe sarvaṃ brūhi tatkāraṇaṃ ca naḥ // BrP_45.3

śṛṇudhvaṃ pūrvasaṃvṛttāṃ kathāṃ pāpapraṇāśinīm 
pravakṣyāmi samāsena śriyā pṛṣṭaḥ purā hariḥ // BrP_45.4

sumeroḥ kāñcane śṛṅge sarvāścaryasamanvite 
siddhavidyādharair yakṣaiḥ kiṃnarair upaśobhite // BrP_45.5

devadānavagandharvair nāgair apsarasāṃ gaṇaiḥ 
munibhir guhyakaiḥ siddhaiḥ sauparṇaiḥ samarudgaṇaiḥ // BrP_45.6

anyair devālayaiḥ sādhyaiḥ kaśyapādyaiḥ prajeśvaraiḥ 
vālakhilyādibhiś caiva śobhite sumanohare // BrP_45.7

karṇikāravanair divyaiḥ sarvartukusumotkaraiḥ 
jātarūpapratīkāśair bhūṣite sūryasaṃnibhaiḥ // BrP_45.8

anyaiś ca bahubhir vṛkṣaiḥ śālatālādibhir vanaiḥ 
puṃnāgāśokasaralanyagrodhāmrātakārjunaiḥ // BrP_45.9

pārijātāmrakhadiranīpabilvakadambakaiḥ 
dhavakhādirapālāśaśīrṣāmalakatindukaiḥ // BrP_45.10

nāriṅgakolabakulalodhradāḍimadārukaiḥ 
sarjaiś ca karṇais tagaraiḥ śiśibhūrjavanimbakaiḥ // BrP_45.11

anyaiś ca kāñcanaiś caiva phalabhāraiś ca nāmitaiḥ 
nānākusumagandhāḍhyair bhūṣite puṣpapādapaiḥ // BrP_45.12

mālatīyūthikāmallīkundabāṇakuruṇṭakaiḥ 
pāṭalāgastyakuṭajamandārakusumādibhiḥ // BrP_45.13

anyaiś ca vividhaiḥ puṣpair manasaḥ prītidāyakaiḥ 
nānāvihagasaṃghaiś ca kūjadbhir madhurasvaraiḥ // BrP_45.14

puṃskokilarutair divyair mattabarhiṇanāditaiḥ 
evaṃ nānāvidhair vṛkṣaiḥ puṣpair nānāvidhais tathā // BrP_45.15

khagair nānāvidhaiś caiva śobhite surasevite 
tatra sthitaṃ jagannāthaṃ jagatsraṣṭāram avyayam // BrP_45.16

sarvalokavidhātāraṃ vāsudevākhyam avyayam 
praṇamya śirasā devī lokānāṃ hitakāmyayā 
papracchemaṃ mahāpraśnaṃ padmajā tam anuttamam // BrP_45.17

brūhi tvaṃ sarvalokeśa saṃśayaṃ me hṛdi sthitam 
martyaloke mahāścarye karmabhūmau sudurlabhe // BrP_45.18

lobhamohagrahagraste kāmakrodhamahārṇave 
yena mucyeta deveśa asmāt saṃsārasāgarāt // BrP_45.19

ācakṣva sarvadeveśa praṇatāṃ yadi manyase 
tvadṛte nāsti loke 'smin vaktā saṃśayanirṇaye // BrP_45.20

śrutvaivaṃ vacanaṃ tasyā devadevo janārdanaḥ 
provāca parayā prītyā paraṃ sārāmṛtopamam // BrP_45.21

sukhopāsyaḥ susādhyaś ca 'bhirāmaś ca susatphalaḥ 
āste tīrthavare devi vikhyātaḥ puruṣottamaḥ // BrP_45.22

na tena sadṛśaḥ kaścit triṣu lokeṣu vidyate 
kīrtanād yasya deveśi mucyate sarvapātakaiḥ // BrP_45.23

na vijñāto 'maraiḥ sarvair na daityair na ca dānavaiḥ 
marīcyādyair munivarair gopitaṃ me varānane // BrP_45.24

tat te 'haṃ saṃpravakṣyāmi tīrtharājaṃ ca sāṃpratam 
bhāvenaikena suśroṇi śṛṇuṣva varavarṇini // BrP_45.25

āsīt kalpe samutpanne naṣṭe sthāvarajaṅgame 
pralīnā devagandharvadaityavidyādharoragāḥ // BrP_45.26

tamobhūtam idaṃ sarvaṃ na prājñāyata kiṃcana 
tasmiñ jāgarti bhūtātmā paramātmā jagadguruḥ // BrP_45.27

śrīmāṃs trimūrtikṛd devo jagatkartā maheśvaraḥ 
vāsudeveti vikhyāto yogātmā harir īśvaraḥ // BrP_45.28

so 'sṛjad yoganidrānte nābhyambhoruhamadhyagam 
padmakeśarasaṃkāśaṃ brahmāṇaṃ bhūtam avyayam // BrP_45.29

tādṛgbhūtas tato brahmā sarvalokamaheśvaraḥ 
pañcabhūtasamāyuktaṃ sṛjate ca śanaiḥ śanaiḥ // BrP_45.30

mātrāyonīni bhūtāni sthūlasūkṣmāṇi yāni ca 
caturvidhāni sarvāṇi sthāvarāṇi carāṇi ca // BrP_45.31

tataḥ prajāpatir brahmā cakre sarvaṃ carācaram 
saṃcintya manasātmānaṃ sasarja vividhāḥ prajāḥ // BrP_45.32

marīcyādīn munīn sarvān devāsurapitṝn api 
yakṣavidyādharāṃś cānyān gaṅgādyāḥ saritas tathā // BrP_45.33

naravānarasiṃhāṃś ca vividhāṃś ca vihaṃgamān 
jarāyūn aṇḍajān devi svedajodbhedajāṃs tathā // BrP_45.34

brahma kṣatraṃ tathā vaiśyaṃ śūdraṃ caiva catuṣṭayam 
antyajātāṃś ca mlecchāṃś ca sasarja vividhān pṛthak // BrP_45.35

yat kiṃcij jīvasaṃjñaṃ tu tṛṇagulmapipīlikam 
brahmā bhūtvā jagat sarvaṃ nirmame sa carācaram // BrP_45.36

dakṣiṇāṅge tathātmānaṃ saṃcintya puruṣaṃ svayam 
vāme caiva tu nārīṃ sa dvidhā bhūtam akalpayat // BrP_45.37

tataḥ prabhṛti loke 'smin prajā maithunasaṃbhavāḥ 
adhamottamamadhyāś ca mama kṣetrāṇi yāni ca // BrP_45.38

evaṃ saṃcintya devo 'sau purā salilayonijaḥ 
jagāma dhyānam āsthāya vāsudevātmikāṃ tanum // BrP_45.39

dhyānamātreṇa devena svayam eva janārdanaḥ 
tasmin kṣaṇe samutpannaḥ sahasrākṣaḥ sahasrapāt // BrP_45.40

sahasraśīrṣā puruṣaḥ puṇḍarīkanibhekṣaṇaḥ 
saliladhvāntameghābhaḥ śrīmāñ śrīvatsalakṣaṇaḥ // BrP_45.41

apaśyat sahasā taṃ tu brahmā lokapitāmahaḥ 
āsanair arghyapādyaiś ca akṣatair abhinandya ca // BrP_45.42

tuṣṭāva paramaiḥ stotrair viriñciḥ susamāhitaḥ 
tato 'ham uktavān devaṃ brahmāṇaṃ kamalodbhavam 
kāraṇaṃ vada māṃ tāta mama dhyānasya sāṃpratam // BrP_45.43

jagaddhitāya deveśa martyalokaiś ca durlabham 
svargadvārasya mārgāṇi yajñadānavratāni ca // BrP_45.44

yogaḥ satyaṃ tapaḥ śraddhā tīrthāni vividhāni ca 
vihāya sarvam eteṣāṃ sukhaṃ tatsādhanaṃ vada // BrP_45.45

sthānaṃ jagatpate mahyām utkṛṣṭaṃ ca yad ucyate 
sarveṣām uttamaṃ sthānaṃ brūhi me puruṣottama // BrP_45.46

vidhātur vacanaṃ śrutvā tato 'haṃ proktavān priye 
śṛṇu brahman pravakṣyāmi nirmalaṃ bhuvi durlabham // BrP_45.47

uttamaṃ sarvakṣetrāṇāṃ dhanyaṃ saṃsāratāraṇam 
gobrāhmaṇahitaṃ puṇyaṃ cāturvarṇyasukhodayam // BrP_45.48

bhuktimuktipradaṃ nṝṇāṃ kṣetraṃ paramadurlabham 
mahāpuṇyaṃ tu sarveṣāṃ siddhidaṃ vai pitāmahe // BrP_45.49

tasmād āsīt samutpannaṃ tīrtharājaṃ sanātanam 
vikhyātaṃ paramaṃ kṣetraṃ caturyuganiṣevitam // BrP_45.50

sarveṣām eva devānām ṛṣīṇāṃ brahmacāriṇām 
daityadānavasiddhānāṃ gandharvoragarakṣasām // BrP_45.51

nāgavidyādharāṇāṃ ca sthāvarasya carasya ca 
uttamaḥ puruṣo yasmāt tasmāt sa puruṣottamaḥ // BrP_45.52

dakṣiṇasyodadhes tīre nyagrodho yatra tiṣṭhati 
daśayojanavistīrṇaṃ kṣetraṃ paramadurlabham // BrP_45.53

yas tu kalpe samutpanne mahadulkānibarhaṇe 
vināśaṃ naivam abhyeti svayaṃ tatraivam āsthitaḥ // BrP_45.54

dṛṣṭamātre vaṭe tasmiṃś chāyām ākramya cāsakṛt 
brahmahatyāt pramucyeta pāpeṣv anyeṣu kā kathā // BrP_45.55

pradakṣiṇā kṛtā yais tu namaskāraś ca jantubhiḥ 
sarve vidhūtapāpmānas te gatāḥ keśavālayam // BrP_45.56

nyagrodhasyottare kiṃcid dakṣiṇe keśavasya tu 
prāsādas tatra tiṣṭhet tu padaṃ dharmamayaṃ hi tat // BrP_45.57

pratimāṃ tatra vai dṛṣṭvā svayaṃ devena nirmitām 
anāyāsena vai yānti bhuvanaṃ me tato narāḥ // BrP_45.58

gacchamānāṃs tu tān prekṣya ekadā dharmarāṭ priye 
madantikam anuprāpya praṇamya śirasābravīt // BrP_45.59

namas te bhagavan deva lokanātha jagatpate 
kṣīrodavāsinaṃ devaṃ śeṣabhogānuśāyinam // BrP_45.60

varaṃ vareṇyaṃ varadaṃ kartāram akṛtaṃ prabhum 
viśveśvaram ajaṃ viṣṇuṃ sarvajñam aparājitam // BrP_45.61

nīlotpaladalaśyāmaṃ puṇḍarīkanibhekṣaṇam 
sarvajñaṃ nirguṇaṃ śāntaṃ jagaddhātāram avyayam // BrP_45.62

sarvalokavidhātāraṃ sarvalokasukhāvaham 
purāṇaṃ puruṣaṃ vedyaṃ vyaktāvyaktaṃ sanātanam // BrP_45.63

parāvarāṇāṃ sraṣṭāraṃ lokanāthaṃ jagadgurum 
śrīvatsoraskasaṃyuktaṃ vanamālāvibhūṣitam // BrP_45.64

pītavastraṃ caturbāhuṃ śaṅkhacakragadādharam 
hārakeyūrasaṃyuktaṃ mukuṭāṅgadadhāriṇam // BrP_45.65

sarvalakṣaṇasaṃpūrṇaṃ sarvendriyavivarjitam 
kūṭastham acalaṃ sūkṣmaṃ jyotīrūpaṃ sanātanam // BrP_45.66

bhāvābhāvavinirmuktaṃ vyāpinaṃ prakṛteḥ param 
namasyāmi jagannātham īśvaraṃ sukhadaṃ prabhum // BrP_45.67

ity evaṃ dharmarājas tu purā nyagrodhasaṃnidhau 
stutvā nānāvidhaiḥ stotraiḥ praṇāmam akarot tadā // BrP_45.68

taṃ dṛṣṭvā tu mahābhāge praṇataṃ prāñjalisthitam 
stotrasya kāraṇaṃ devi pṛṣṭavān aham antakam // BrP_45.69

vaivasvata mahābāho sarvadevottamo hy asi 
kimarthaṃ stutavān māṃ tvaṃ saṃkṣepāt tad bravīhi me // BrP_45.70

asminn āyatane puṇye vikhyāte puruṣottame 
indranīlamayī śreṣṭhā pratimā sārvakāmikī // BrP_45.71

tāṃ dṛṣṭvā puṇḍarīkākṣa bhāvenaikena śraddhayā 
śvetākhyaṃ bhavanaṃ yānti niṣkāmāś caiva mānavāḥ // BrP_45.72

ataḥ kartuṃ na śaknomi vyāpāram arisūdana 
prasīda sumahādeva saṃhara pratimāṃ vibho // BrP_45.73

śrutvā vaivasvatasyaitad vākyam etad uvāca ha 
yama tāṃ gopayiṣyāmi sikatābhiḥ samantataḥ // BrP_45.74

tataḥ sā pratimā devi vallibhir gopitā mayā 
yathā tatra na paśyanti manujāḥ svargakāṅkṣiṇaḥ // BrP_45.75

pracchādya vallikair devi jātarūpaparicchadaiḥ 
yamaṃ prasthāpayām āsa svāṃ purīṃ dakṣiṇāṃ diśam // BrP_45.76

luptāyāṃ pratimāyāṃ tu indranīlasya bho dvijāḥ 
tasmin kṣetravare puṇye vikhyāte puruṣottame // BrP_45.77

yo bhūtas tatra vṛttānto devadevo janārdanaḥ 
taṃ sarvaṃ kathayām āsa sa tasyai bhagavān purā // BrP_45.78

indradyumnasya gamanaṃ kṣetrasaṃdarśanaṃ tathā 
kṣetrasya varṇanaṃ caiva prāsādakaraṇaṃ tathā // BrP_45.79

hayamedhasya yajanaṃ svapnadarśanam eva ca 
lavaṇasyodadhes tīre kāṣṭhasya darśanaṃ tathā // BrP_45.80

darśanaṃ vāsudevasya śilpirājasya ca dvijāḥ 
nirmāṇaṃ pratimāyās tu yathāvarṇaṃ viśeṣataḥ // BrP_45.81

sthāpanaṃ caiva sarveṣāṃ prāsāde bhuvanottame 
yātrākāle ca viprendrāḥ kalpasaṃkīrtanaṃ tathā // BrP_45.82

mārkaṇḍeyasya caritaṃ sthāpanaṃ śaṃkarasya ca 
pañcatīrthasya māhātmyaṃ darśanaṃ śūlapāṇinaḥ // BrP_45.83

vaṭasya darśanaṃ caiva vyuṣṭiṃ tasya ca bho dvijāḥ 
darśanaṃ baladevasya kṛṣṇasya ca viśeṣataḥ // BrP_45.84

subhadrāyāś ca tatraiva māhātmyaṃ caiva sarvaśaḥ 
darśanaṃ narasiṃhasya vyuṣṭisaṃkīrtanaṃ tathā // BrP_45.85

anantavāsudevasya darśanaṃ guṇakīrtanam 
śvetamādhavamāhātmyaṃ svargadvārasya darśanam // BrP_45.86

udadher darśanaṃ caiva snānaṃ tarpaṇam eva ca 
samudrasnānamāhātmyam indradyumnasya ca dvijāḥ // BrP_45.87

pañcatīrthaphalaṃ caiva mahājyeṣṭhaṃ tathaiva ca 
sthānaṃ kṛṣṇasya halinaḥ parvayātrāphalaṃ tathā // BrP_45.88

varṇanaṃ viṣṇulokasya kṣetrasya ca punaḥ punaḥ 
pūrvaṃ kathitavān sarvaṃ tasyai sa puruṣottamaḥ // BrP_45.89

śrotum icchāmahe deva kathāśeṣaṃ mahīpateḥ 
tasmin kṣetravare gatvā kiṃ cakāra narādhipaḥ // BrP_46.1

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ pravakṣyāmi samāsataḥ 
kṣetrasaṃdarśanaṃ caiva kṛtyaṃ tasya ca bhūpateḥ // BrP_46.2

gatvā tatra mahīpālaḥ kṣetre trailokyaviśrute 
dadarśa ramaṇīyāni sthānāni saritas tathā // BrP_46.3

nadī tatra mahāpuṇyā vindhyapādavinirgatā 
svittropaleti vikhyātā sarvapāpaharā śivā // BrP_46.4

gaṅgātulyā mahāsrotā dakṣiṇārṇavagāminī 
mahānadīti nāmnā sā puṇyatoyā saridvarā // BrP_46.5

dakṣiṇasyodadher garbhaṃ gatāvartātiśobhitā 
ubhayos taṭayor yasyā grāmāś ca nagarāṇi ca // BrP_46.6

dṛśyante muniśārdūlāḥ susasyāḥ sumanoharāḥ 
hṛṣṭapuṣṭajanākīrṇā vastrālaṃkārabhūṣitāḥ // BrP_46.7

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrās tatra pṛthak pṛthak 
svadharmaniratāḥ śāntā dṛśyante śubhalakṣaṇāḥ // BrP_46.8

tāmbūlapūrṇavadanā mālādāmavibhūṣitāḥ 
vedapūrṇamukhā viprāḥ saṣaḍaṅgapadakramāḥ // BrP_46.9

agnihotraratāḥ kecit kecid aupāsanakriyāḥ 
sarvaśāstrārthakuśalā yajvāno bhūridakṣiṇāḥ // BrP_46.10

catvāre rājamārgeṣu vaneṣūpavaneṣu ca 
sabhāmaṇḍalaharmyeṣu devatāyataneṣu ca // BrP_46.11

itihāsapurāṇāni vedāḥ sāṅgāḥ sulakṣaṇāḥ 
kāvyaśāstrakathās tatra śrūyante ca mahājanaiḥ // BrP_46.12

striyas taddeśavāsinyo rūpayauvanagarvitāḥ 
saṃpūrṇalakṣaṇopetā vistīrṇaśroṇimaṇḍalāḥ // BrP_46.13

saroruhamukhāḥ śyāmāḥ śaraccandranibhānanāḥ 
pīnonnatastanāḥ sarvāḥ samṛddhyā cārudarśanāḥ // BrP_46.14

sauvarṇavalayākrāntā divyair vastrair alaṃkṛtāḥ 
kadalīgarbhasaṃkāśāḥ padmakiñjalkasaprabhāḥ // BrP_46.15

bimbādharapuṭāḥ kāntāḥ karṇāntāyatalocanāḥ 
sumukhāś cārukeśāś ca hāvabhāvāvanāmitāḥ // BrP_46.16

kāścit padmapalāśākṣyaḥ kāścid indīvarekṣaṇāḥ 
vidyudvispaṣṭadaśanās tanvaṅgyaś ca tathāparāḥ // BrP_46.17

kuṭilālakasaṃyuktāḥ sīmantena virājitāḥ 
grīvābharaṇasaṃyuktā mālyadāmavibhūṣitāḥ // BrP_46.18

kuṇḍalai ratnasaṃyuktaiḥ karṇapūrair manoharaiḥ 
devayoṣitpratīkāśā dṛśyante śubhalakṣaṇāḥ // BrP_46.19

divyagītavarair dhanyaiḥ krīḍamānā varāṅganāḥ 
vīṇāveṇumṛdaṅgaiś ca paṇavaiś caiva gomukhaiḥ // BrP_46.20

śaṅkhadundubhinirghoṣair nānāvādyair manoharaiḥ 
krīḍantyas tāḥ sadā hṛṣṭā vilāsinyaḥ parasparam // BrP_46.21

evamādi tathānekagītavādyaviśāradāḥ 
divā rātrau samāyuktāḥ kāmonmattā varāṅganāḥ // BrP_46.22

bhikṣuvaikhānasaiḥ siddhaiḥ snātakair brahmacāribhiḥ 
mantrasiddhais tapaḥsiddhair yajñasiddhair niṣevitam // BrP_46.23

ity evaṃ dadṛśe rājā kṣetraṃ paramaśobhanam 
atraivārādhayiṣyāmi bhagavantaṃ sanātanam // BrP_46.24

jagadguruṃ paraṃ devaṃ paraṃ pāraṃ paraṃ padam 
sarveśvareśvaraṃ viṣṇum anantam aparājitam // BrP_46.25

idaṃ tanmānasaṃ tīrthaṃ jñātaṃ me puruṣottamam 
kalpavṛkṣo mahākāyo nyagrodho yatra tiṣṭhati // BrP_46.26

pratimā cendranīlākhyā svayaṃ devena gopitā 
na cātra dṛśyate cānyā pratimā vaiṣṇavī śubhā // BrP_46.27

tathā yatnaṃ kariṣyāmi yathā devo jagatpatiḥ 
pratyakṣaṃ mama cābhyeti viṣṇuḥ satyaparākramaḥ // BrP_46.28

yajñair dānais tapobhiś ca homair dhyānais tathārcanaiḥ 
upavāsaiś ca vidhivac careyaṃ vratam uttamam // BrP_46.29

ananyamanasā caiva tanmanā nānyamānasaḥ 
viṣṇvāyatanavinyāse prārambhaṃ ca karomy aham // BrP_46.30

evaṃ sa pṛthivīpālaś cintayitvā dvijottamāḥ 
prāsādārthaṃ hares tatra prārambham akarot tadā // BrP_47.1

ānāyya gaṇakān sarvān ācāryāñ śāstrapāragān 
bhūmiṃ saṃśodhya yatnena rājā tu parayā mudā // BrP_47.2

brāhmaṇair jñānasaṃpannair vedaśāstrārthapāragaiḥ 
amātyair mantribhiś caiva vāstuvidyāviśāradaiḥ // BrP_47.3

taiḥ sārdhaṃ sa samālocya sumuhūrte śubhe dine 
sucandratārāsaṃyoge grahānukūlyasaṃyute // BrP_47.4

jayamaṅgalaśabdaiś ca nānāvādyair manoharaiḥ 
vedādhyayananirghoṣair gītaiḥ sumadhurasvaraiḥ // BrP_47.5

puṣpalājākṣatair gandhaiḥ pūrṇakumbhaiḥ sadīpakaiḥ 
dadāv arghyaṃ tato rājā śraddhayā susamāhitaḥ // BrP_47.6

dattvaivam arghyaṃ vidhivad ānāyya sa mahīpatiḥ 
kaliṅgādhipatiṃ śūram utkalādhipatiṃ tathā 
kośalādhipatiṃ caiva tān uvāca tadā nṛpaḥ // BrP_47.7

gacchadhvaṃ sahitāḥ sarve śilārthe susamāhitāḥ 
gṛhītvā śilpimukhyāṃś ca śilākarmaviśāradān // BrP_47.8

vindhyācalaṃ suvistīrṇaṃ bahukandaraśobhitam 
nirūpya sarvasānūni cchedayitvā śilāḥ śubhāḥ 
saṃvāhyantāṃ ca śakaṭair naukābhir mā vilambatha // BrP_47.9

evaṃ gantuṃ samādiśya tān nṛpān sa mahīpatiḥ 
punar evābravīd vākyaṃ sāmātyān sapurohitān // BrP_47.10

gacchantu dūtāḥ sarvatra mamājñāṃ pravadantu vai 
yatra tiṣṭhanti rājānaḥ pṛthivyāṃ tān suśīghragāḥ // BrP_47.11

hastyaśvarathapādātaiḥ sāmātyaiḥ sapurohitaiḥ 
gacchata sahitāḥ sarva indradyumnasya śāsanāt // BrP_47.12

evaṃ dūtāḥ samājñātā rājñā tena mahātmanā 
gatvā tadā nṛpān ūcur vacanaṃ tasya bhūpateḥ // BrP_47.13

śrutvā tu te tathā sarve dūtānāṃ vacanaṃ nṛpāḥ 
ājagmus tvaritāḥ sarve svasainyaiḥ parivāritāḥ // BrP_47.14

ye nṛpāḥ sarvadigbhāge ye ca dakṣiṇataḥ sthitāḥ 
paścimāyāṃ sthitā ye ca uttarāpathasaṃsthitāḥ // BrP_47.15

pratyantavāsino ye 'pi ye ca saṃnidhivāsinaḥ 
pārvatīyāś ca ye kecit tathā dvīpanivāsinaḥ // BrP_47.16

rathair nāgaiḥ padātaiś ca vājibhir dhanavistaraiḥ 
saṃprāptā bahuśo viprāḥ śrutvendradyumnaśāsanam // BrP_47.17

tān āgatān nṛpān dṛṣṭvā sāmātyān sapurohitān 
provāca rājā hṛṣṭātmā kāryam uddiśya sādaram // BrP_47.18

śṛṇudhvaṃ nṛpaśārdūlā yathā kiṃcid bravīmy aham 
asmin kṣetravare puṇye bhuktimuktiprade śive // BrP_47.19

hayamedhaṃ mahāyajñaṃ prāsādaṃ caiva vaiṣṇavam 
kathaṃ śaknomy ahaṃ kartum iti cintākulaṃ manaḥ // BrP_47.20

bhavadbhiḥ susahāyais tu sarvam etat karomy aham 
yadi yūyaṃ sahāyā me bhavadhvaṃ nṛpasattamāḥ // BrP_47.21

ity evaṃ vadamānasya rājarājasya dhīmataḥ 
sarve pramuditā hṛṣṭā bhūpās te tasya śāsanāt // BrP_47.22

vavṛṣur dhanaratnaiś ca suvarṇamaṇimauktikaiḥ 
kambalājinaratnaiś ca rāṅkavāstaraṇaiḥ śubhaiḥ // BrP_47.23

vajravaidūryamāṇikyaiḥ padmarāgendranīlakaiḥ 
gajair aśvair dhanaiś cānyai rathaiś caiva kareṇubhiḥ // BrP_47.24

asaṃkhyeyair bahuvidhair dravyair uccāvacais tathā 
śālivrīhiyavaiś caiva māṣamudgatilais tathā // BrP_47.25

siddhārthacaṇakaiś caiva godhūmair masurādibhiḥ 
śyāmākair madhukaiś caiva nīvāraiḥ sakulatthakaiḥ // BrP_47.26

anyaiś ca vividhair dhānyair grāmyāraṇyaiḥ sahasraśaḥ 
bahudhānyasahasrāṇāṃ taṇḍulānāṃ ca rāśibhiḥ // BrP_47.27

gavyasya haviṣaḥ kumbhaiḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ 
tathānyair vividhair dravyair bhakṣyabhojyānulepanaiḥ // BrP_47.28

rājānaḥ pūrayām āsur yat kiṃcid dravyasaṃbhavaiḥ 
tān dṛṣṭvā yajñasaṃbhārān sarvasaṃpatsamanvitān // BrP_47.29

yajñakarmavido viprān vedavedāṅgapāragān 
śāstreṣu nipuṇān dakṣān kuśalān sarvakarmasu // BrP_47.30

ṛṣīṃś caiva maharṣīṃś ca devarṣīṃś caiva tāpasān 
brahmacārigṛhasthāṃś ca vānaprasthān yatīṃs tathā // BrP_47.31

snātakān brāhmaṇāṃś cānyān agnihotre sadā sthitān 
ācāryopādhyāyavarān svādhyāyatapasānvitān // BrP_47.32

sadasyāñ śāstrakuśalāṃs tathānyān pāvakān bahūn 
dṛṣṭvā tān nṛpatiḥ śrīmān uvāca svaṃ purohitam // BrP_47.33

tataḥ prayāntu vidvāṃso brāhmaṇā vedapāragāḥ 
vājimedhārthasiddhyarthaṃ deśaṃ paśyantu yajñiyam // BrP_47.34

ity uktaḥ sa tathā cakre vacanaṃ tasya bhūpateḥ 
hṛṣṭaḥ sa mantribhiḥ sārdhaṃ tadā rājapurohitaḥ // BrP_47.35

tato yayau purodhāś ca prājñaḥ sthapatibhiḥ saha 
brāhmaṇān agrataḥ kṛtvā kuśalān yajñakarmaṇi // BrP_47.36

taṃ deśaṃ dhīvaragrāmaṃ sapratoliviṭaṅkinam 
kārayām āsa vipro 'sau yajñavāṭaṃ yathāvidhi // BrP_47.37

prāsādaśatasaṃbādhaṃ maṇipravaraśobhitam 
indrasadmanibhaṃ ramyaṃ hemaratnavibhūṣitam // BrP_47.38

stambhān kanakacitrāṃś ca toraṇāni bṛhanti ca 
yajñāyatanadeśeṣu dattvā śuddhaṃ ca kāñcanam // BrP_47.39

antaḥpurāṇi rājñāṃ ca nānādeśanivāsinām 
kārayām āsa dharmātmā tatra tatra yathāvidhi // BrP_47.40

brāhmaṇānāṃ ca vaiśyānāṃ nānādeśasamīyuṣām 
kārayām āsa vidhivac chālās tatrāpy anekaśaḥ // BrP_47.41

priyārthaṃ tasya nṛpater āyayur nṛpasattamāḥ 
ratnāny anekāny ādāya striyaś cāyayur utsave // BrP_47.42

teṣāṃ nirviśatāṃ sveṣu śibireṣu mahātmanām 
nadataḥ sāgarasyeva divispṛg abhavad dhvaniḥ // BrP_47.43

teṣām abhyāgatānāṃ ca sa rājā munisattamāḥ 
vyādideśāyatanāni śayyāś cāpy upacārataḥ // BrP_47.44

bhojanāni vicitrāṇi śālīkṣuyavagorasaiḥ 
upetya nṛpatiśreṣṭho vyādideśa svayaṃ tadā // BrP_47.45

tathā tasmin mahāyajñe bahavo brahmavādinaḥ 
ye ca dvijātipravarās tatrāsan dvijasattamāḥ // BrP_47.46

samājagmuḥ saśiṣyās tān pratijagrāha pārthivaḥ 
sarvāṃś ca tān anuyayau yāvad āvasathān iti // BrP_47.47

svayam eva mahātejā dambhaṃ tyaktvā nṛpottamaḥ 
tataḥ kṛtvā svaśilpaṃ ca śilpino 'nye ca ye tadā // BrP_47.48

kṛtsnaṃ yajñavidhiṃ rājñe tadā tasmai nyavedayan 
tataḥ śrutvā nṛpaśreṣṭhaḥ kṛtaṃ sarvam atandritaḥ 
hṛṣṭaromābhavad rājā saha mantribhir acyutaḥ // BrP_47.49

tasmin yajñe pravṛtte tu vāgmino hetuvādibhiḥ 
hetuvādān bahūn āhuḥ parasparajigīṣavaḥ // BrP_47.50

devendrasyeva vihitaṃ rājasiṃhena bho dvijāḥ 
dadṛśus toraṇāny atra śātakumbhamayāni ca // BrP_47.51

śayyāsanavikārāṃś ca subahūn ratnasaṃcayān 
ghaṭapātrīkaṭāhāni kalaśān vardhamānakān // BrP_47.52

nahi kaścid asauvarṇam apaśyad vasudhādhipaḥ 
yūpāṃś ca śāstrapaṭhitān dāravān hemabhūṣitān // BrP_47.53

upakṣiptān yathākālaṃ vidhivad bhūrivarcasaḥ 
sthalajā jalajā ye ca paśavaḥ kecana dvijāḥ // BrP_47.54

sarvān eva samānītān apaśyaṃs tatra te nṛpāḥ 
gāś caiva mahiṣīś caiva tathā vṛddhastriyo 'pi ca // BrP_47.55

audakāni ca sattvāni śvāpadāni vayāṃsi ca 
jarāyujāṇḍajātāni svedajāny udbhidāni ca // BrP_47.56

parvatāny upadhānyāni bhūtāni dadṛśuś ca te 
evaṃ pramuditaṃ sarvaṃ paśuto dhanadhānyataḥ // BrP_47.57

yajñavāṭaṃ nṛpā dṛṣṭvā vismayaṃ paramaṃ gatāḥ 
brāhmaṇānāṃ viśāṃ caiva bahumiṣṭānnam ṛddhimat // BrP_47.58

pūrṇe śatasahasre tu viprāṇāṃ tatra bhuñjatām 
dundubhir meghanirghoṣān muhurmuhur athākarot // BrP_47.59

vinanādāsakṛc cāpi divase divase gate 
evaṃ sa vavṛdhe yajñas tasya rājñas tu dhīmataḥ // BrP_47.60

annasya subahūn viprā utsargān nirgatopamān 
dadhikulyāś ca dadṛśuḥ payasaś ca hradāṃs tathā // BrP_47.61

jambūdvīpo hi sakalo nānājanapadair yutaḥ 
dvijāś ca tatra dṛśyante rājñas tasya mahāmakhe // BrP_47.62

tatra yāni sahasrāṇi puruṣāṇāṃ tatas tataḥ 
gṛhītvā bhājanaṃ jagmur bahūni dvijasattamāḥ // BrP_47.63

śrāviṇaś cāpi te sarve sumṛṣṭamaṇikuṇḍalāḥ 
paryaveṣayan dvijātīñ śataśo 'tha sahasraśaḥ // BrP_47.64

vividhāny anupānāni puruṣā ye 'nuyāyinaḥ 
te vai nṛpopabhojyāni brāhmaṇebhyo daduḥ saha // BrP_47.65

samāgatān vedavido rājñaś ca pṛthivīśvarān 
pūjāṃ cakre tadā teṣāṃ vidhivad bhūridakṣiṇaḥ // BrP_47.66

digdeśād āgatān rājño mahāsaṃgrāmaśālinaḥ 
naṭanartakakādīṃś ca gītastutiviśāradān // BrP_47.67

patnyo manoramās tasya pīnonnatapayodharāḥ 
indīvarapalāśākṣyaḥ śaraccandranibhānanāḥ // BrP_47.68

kulaśīlaguṇopetāḥ sahasraikaṃ śatādhikam 
evaṃ tadbhūpaparamapatnīgaṇasamanvitam // BrP_47.69

ratnamālākulaṃ divyaṃ patākādhvajasevitam 
ratnahārayutaṃ ramyaṃ candrakāntisamaprabham // BrP_47.70

kariṇaḥ parvatākārān madasiktān mahābalān 
śataśaḥ koṭisaṃghātair dantibhir dantabhūṣaṇaiḥ // BrP_47.71

vātavegajavair aśvaiḥ sindhujātaiḥ suśobhanaiḥ 
śvetāśvaiḥ śyāmakarṇaiś ca koṭyanekair javānvitaiḥ // BrP_47.72

saṃnaddhabaddhakakṣaiś ca nānāpraharaṇodyataiḥ 
asaṃkhyeyaiḥ padātaiś ca devaputropamais tathā // BrP_47.73

ity evaṃ dadṛśe rājā yajñasaṃbhāravistaram 
mudaṃ lebhe tadā rājā saṃhṛṣṭo vākyam abravīt // BrP_47.74

ānayadhvaṃ hayaśreṣṭhaṃ sarvalakṣaṇalakṣitam 
cārayadhvaṃ pṛthivyāṃ vai rājaputrāḥ susaṃyatāḥ // BrP_47.75

vidvadbhir dharmavidbhiś ca atra homo vidhīyatām 
kṛṣṇacchāgaṃ ca mahiṣaṃ kṛṣṇasāramṛgaṃ dvijān // BrP_47.76

anaḍvāhaṃ ca gāś caiva sarvāṃś ca paśupālakān 
iṣṭayaś ca pravartantāṃ prāsādaṃ vaiṣṇavaṃ tataḥ // BrP_47.77

sarvam etac ca viprebhyo dīyatāṃ manasepsitam 
striyaś ca ratnakoṭyaś ca grāmāś ca nagarāṇi ca // BrP_47.78

samyak samṛddhabhūmyaś ca viṣayāś caivam arthinām 
anyāni dravyajātāni manojñāni bahūni ca // BrP_47.79

sarveṣāṃ yācamānānāṃ nāsti hy etan na bhāṣayet 
tāvat pravartatāṃ yajño yāvad devaḥ purā tv iha 
pratyakṣaṃ mama cābhyeti yajñasyāsya samīpataḥ // BrP_47.80

evam uktvā tadā viprā rājasiṃho mahābhujaḥ 
dadau suvarṇasaṃghātaṃ koṭīnāṃ caiva bhūṣaṇam // BrP_47.81

kareṇuśatasāhasraṃ vājino niyutāni ca 
arbudaṃ caiva vṛṣabhaṃ svarṇaśṛṅgīś ca dhenukāḥ // BrP_47.82

surūpāḥ surabhīś caiva kāṃsyadohāḥ payasvinīḥ 
prāyacchat sa tu viprebhyo vedavidbhyo mudā yutaḥ // BrP_47.83

vāsāṃsi ca mahārhāṇi rāṅkavāstaraṇāni ca 
suśuklāni ca śubhrāṇi pravālamaṇim uttamam // BrP_47.84

adadāt sa mahāyajñe ratnāni vividhāni ca // BrP_47.85

vajravaidūryamāṇikyamuktikādyāni yāni ca 
alaṃkāravatīḥ śubhrāḥ kanyā rājīvalocanāḥ // BrP_47.86

śatāni pañca viprebhyo rājā hṛṣṭaḥ pradattavān 
striyaḥ pīnapayobhārāḥ kañcukaiḥ svastanāvṛtāḥ // BrP_47.87

madhyahīnāś ca suśroṇyaḥ padmapattrāyatekṣaṇāḥ 
hāvabhāvānvitagrīvā bahvyo valayabhūṣitāḥ // BrP_47.88

pādanūpurasaṃyuktāḥ paṭṭadukūlavāsasaḥ 
ekaikaśo 'dadāt tasmin kāmyāś ca kāminīr bahūḥ // BrP_47.89

arthibhyo brāhmaṇādibhyo hayamedhe dvijottamāḥ 
bhakṣyaṃ bhojyaṃ ca saṃpūrṇaṃ nānāsaṃbhārasaṃyutam // BrP_47.90

khaṇḍakādyāny anekāni svinnapakvāṃś ca piṣṭakān 
annāny anyāni medhyāṃś ca ghṛtapūrāṃś ca khāṇḍavān // BrP_47.91

madhurāṃs tarjitān pūpān annaṃ mṛṣṭaṃ supākikam 
prītyarthaṃ sarvasattvānāṃ dīyate 'nnaṃ punaḥ punaḥ // BrP_47.92

dattasya dīyamānasya dhanasyānto na vidyate 
evaṃ dṛṣṭvā mahāyajñaṃ devadaityāḥ savāraṇāḥ // BrP_47.93

gandharvāpsarasaḥ siddhā ṛṣayaś ca prajeśvarāḥ 
vismayaṃ paramaṃ yātā dṛṣṭvā kratuvaraṃ śubham // BrP_47.94

purodhā mantriṇo rājā hṛṣṭās tatraiva sarvaśaḥ 
na tatra malinaḥ kaścin na dīno na kṣudhānvitaḥ // BrP_47.95

na vopasargo na glānir nādhayo vyādhayas tathā 
nākālamaraṇaṃ tatra na daṃśo na grahā viṣam // BrP_47.96

hṛṣṭapuṣṭajanāḥ sarve tasmin rājño mahotsave 
ye ca tatra tapaḥsiddhā munayaś cirajīvinaḥ // BrP_47.97

na jātaṃ tādṛśaṃ yajñaṃ dhanadhānyasamanvitam 
evaṃ sa rājā vidhivad vājimedhaṃ dvijottamāḥ 
kratuṃ samāpayām āsa prāsādaṃ vaiṣṇavaṃ tathā // BrP_47.98

brūhi no devadeveśa yat pṛcchāmaḥ purātanam 
yathā tāḥ pratimāḥ pūrvam indradyumnena nirmitāḥ // BrP_48.1

kena caiva prakāreṇa tuṣṭas tasmai sa mādhavaḥ 
tat sarvaṃ vada cāsmākaṃ paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_48.2

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ purāṇaṃ vedasaṃmitam 
kathayāmi purā vṛttaṃ pratimānāṃ ca saṃbhavam // BrP_48.3

pravṛtte ca mahāyajñe prāsāde caiva nirmite 
cintā tasya babhūvātha pratimārtham aharniśam // BrP_48.4

na vedmi kena deveśaṃ sarveśaṃ lokapāvanam 
sargasthityantakartāraṃ paśyāmi puruṣottamam // BrP_48.5

cintāviṣṭas tv abhūd rājā śete rātrau divāpi na 
na bhuṅkte vividhān bhogān na ca snānaṃ prasādhanam // BrP_48.6

naiva vādyena gandhena gāyanair varṇakair api 
na gajair madayuktaiś ca na cānekair hayānvitaiḥ // BrP_48.7

nendranīlair mahānīlaiḥ padmarāgamayair na ca 
suvarṇarajatādyaiś ca vajrasphaṭikasaṃyutaiḥ // BrP_48.8

bahurāgārthakāmair vā na vanyair antarikṣagaiḥ 
babhūva tasya nṛpater manasas tuṣṭivardhanam // BrP_48.9

śailamṛddārujāteṣu praśastaṃ kiṃ mahītale 
viṣṇupratimāyogyaṃ ca sarvalakṣaṇalakṣitam // BrP_48.10

etair eva trayāṇāṃ tu dayitaṃ syāt surārcitam 
sthāpite prītim abhyeti iti cintāparo 'bhavat // BrP_48.11

pañcarātravidhānena saṃpūjya puruṣottamam 
cintāviṣṭo mahīpālaḥ saṃstotum upacakrame // BrP_48.12

vāsudeva namas te 'stu namas te mokṣakāraṇa 
trāhi māṃ sarvalokeśa janmasaṃsārasāgarāt // BrP_49.1

nirmalāmbarasaṃkāśa namas te puruṣottama 
saṃkarṣaṇa namas te 'stu trāhi māṃ dharaṇīdhara // BrP_49.2

namas te hemagarbhābha namas te makaradhvaja 
ratikānta namas te 'stu trāhi māṃ saṃvarāntaka // BrP_49.3

namas te 'ñjanasaṃkāśa namas te bhaktavatsala 
aniruddha namas te 'stu trāhi māṃ varado bhava // BrP_49.4

namas te vibudhāvāsa namas te vibudhapriya 
nārāyaṇa namas te 'stu trāhi māṃ śaraṇāgatam // BrP_49.5

namas te balināṃ śreṣṭha namas te lāṅgalāyudha 
caturmukha jagaddhāma trāhi māṃ prapitāmaha // BrP_49.6

namas te nīlameghābha namas te tridaśārcita 
trāhi viṣṇo jagannātha magnaṃ māṃ bhavasāgare // BrP_49.7

pralayānalasaṃkāśa namas te ditijāntaka 
narasiṃha mahāvīrya trāhi māṃ dīptalocana // BrP_49.8

yathā rasātalād urvī tvayā daṃṣṭroddhṛtā purā 
tathā mahāvarāhas tvaṃ trāhi māṃ duḥkhasāgarāt // BrP_49.9

tavaitā mūrtayaḥ kṛṣṇa varadāḥ saṃstutā mayā 
taveme baladevādyāḥ pṛthagrūpeṇa saṃsthitāḥ // BrP_49.10

aṅgāni tava deveśa garutmādyās tathā prabho 
dikpālāḥ sāyudhāś caiva keśavādyās tathācyuta // BrP_49.11

ye cānye tava deveśa bhedāḥ proktā manīṣibhiḥ 
te 'pi sarve jagannātha prasannāyatalocana // BrP_49.12

mayārcitāḥ stutāḥ sarve tathā yūyaṃ namaskṛtāḥ 
prayacchata varaṃ mahyaṃ dharmakāmārthamokṣadam // BrP_49.13

bhedās te kīrtitā ye tu hare saṃkarṣaṇādayaḥ 
tava pūjārthasaṃbhūtās tatas tvayi samāśritāḥ // BrP_49.14

na bhedas tava deveśa vidyate paramārthataḥ 
vividhaṃ tava yad rūpam uktaṃ tad upacārataḥ // BrP_49.15

advaitaṃ tvāṃ kathaṃ dvaitaṃ vaktuṃ śaknoti mānavaḥ 
ekas tvaṃ hi hare vyāpī citsvabhāvo nirañjanaḥ // BrP_49.16

paramaṃ tava yad rūpaṃ bhāvābhāvavivarjitam 
nirlepaṃ nirguṇaṃ śreṣṭhaṃ kūṭastham acalaṃ dhruvam // BrP_49.17

sarvopādhivinirmuktaṃ sattāmātravyavasthitam 
tad devāś ca na jānanti kathaṃ jānāmy ahaṃ prabho // BrP_49.18

aparaṃ tava yad rūpaṃ pītavastraṃ caturbhujam 
śaṅkhacakragadāpāṇimukuṭāṅgadadhāriṇam // BrP_49.19

śrīvatsoraskasaṃyuktaṃ vanamālāvibhūṣitam 
tad arcayanti vibudhā ye cānye tava saṃśrayāḥ // BrP_49.20

devadeva suraśreṣṭha bhaktānām abhayaprada 
trāhi māṃ padmapattrākṣa magnaṃ viṣayasāgare // BrP_49.21

nānyaṃ paśyāmi lokeśa yasyāhaṃ śaraṇaṃ vraje 
tvām ṛte kamalākānta prasīda madhusūdana // BrP_49.22

jarāvyādhiśatair yukto nānāduḥkhair nipīḍitaḥ 
harṣaśokānvito mūḍhaḥ karmapāśaiḥ suyantritaḥ // BrP_49.23

patito 'haṃ mahāraudre ghore saṃsārasāgare 
viṣamodakaduṣpāre rāgadveṣajhaṣākule // BrP_49.24

indriyāvartagambhīre tṛṣṇāśokormisaṃkule 
nirāśraye nirālambe niḥsāre 'tyantacañcale // BrP_49.25

māyayā mohitas tatra bhramāmi suciraṃ prabho 
nānājātisahasreṣu jāyamānaḥ punaḥ punaḥ // BrP_49.26

mayā janmāny anekāni sahasrāṇy ayutāni ca 
vividhāny anubhūtāni saṃsāre 'smiñ janārdana // BrP_49.27

vedāḥ sāṅgā mayādhītāḥ śāstrāṇi vividhāni ca 
itihāsapurāṇāni tathā śilpāny anekaśaḥ // BrP_49.28

asaṃtoṣāś ca saṃtoṣāḥ saṃcayāpacayā vyayāḥ 
mayā prāptā jagannātha kṣayavṛddhyakṣayetarāḥ // BrP_49.29

bhāryārimitrabandhūnāṃ viyogāḥ saṃgamās tathā 
pitaro vividhā dṛṣṭā mātaraś ca tathā mayā // BrP_49.30

duḥkhāni cānubhūtāni yāni saukhyāny anekaśaḥ 
prāptāś ca bāndhavāḥ putrā bhrātaro jñātayas tathā // BrP_49.31

mayoṣitaṃ tathā strīṇāṃ koṣṭhe viṇmūtrapicchale 
garbhavāse mahāduḥkham anubhūtaṃ tathā prabho // BrP_49.32

duḥkhāni yāny anekāni bālyayauvanagocare 
vārdhake ca hṛṣīkeśa tāni prāptāni vai mayā // BrP_49.33

maraṇe yāni duḥkhāni yamamārge yamālaye 
mayā tāny anubhūtāni narake yātanās tathā // BrP_49.34

kṛmikīṭadrumāṇāṃ ca hastyaśvamṛgapakṣiṇām 
mahiṣoṣṭragavāṃ caiva tathānyeṣāṃ vanaukasām // BrP_49.35

dvijātīnāṃ ca sarveṣāṃ śūdrāṇāṃ caiva yoniṣu 
dhanināṃ kṣatriyāṇāṃ ca daridrāṇāṃ tapasvinām // BrP_49.36

nṛpāṇāṃ nṛpabhṛtyānāṃ tathānyeṣāṃ ca dehinām 
gṛheṣu teṣām utpanno deva cāhaṃ punaḥ punaḥ // BrP_49.37

gato 'smi dāsatāṃ nātha bhṛtyānāṃ bahuśo nṛṇām 
daridratvaṃ ceśvaratvaṃ svāmitvaṃ ca tathā gataḥ // BrP_49.38

hato mayā hatāś cānye ghātito ghātitās tathā 
dattaṃ mamānyair anyebhyo mayā dattam anekaśaḥ // BrP_49.39

pitṛmātṛsuhṛdbhrātṛkalatrāṇāṃ kṛtena ca 
dhanināṃ śrotriyāṇāṃ ca daridrāṇāṃ tapasvinām // BrP_49.40

uktaṃ dainyaṃ ca vividhaṃ tyaktvā lajjāṃ janārdana 
devatiryaṅmanuṣyeṣu sthāvareṣu careṣu ca // BrP_49.41

na vidyate tathā sthānaṃ yatrāhaṃ na gataḥ prabho 
kadā me narake vāsaḥ kadā svarge jagatpate // BrP_49.42

kadā manuṣyalokeṣu kadā tiryaggateṣu ca 
jalayantre yathā cakre ghaṭī rajjunibandhanā // BrP_49.43

yāti cordhvam adhaś caiva kadā madhye ca tiṣṭhati 
tathā cāhaṃ suraśreṣṭha karmarajjusamāvṛtaḥ // BrP_49.44

adhaś cordhvaṃ tathā madhye bhraman gacchāmi yogataḥ 
evaṃ saṃsāracakre 'smin bhairave romaharṣaṇe // BrP_49.45

bhramāmi suciraṃ kālaṃ nāntaṃ paśyāmi karhicit 
na jāne kiṃ karomy adya hare vyākulitendriyaḥ // BrP_49.46

śokatṛṣṇābhibhūto 'haṃ kāṃdiśīko vicetanaḥ 
idānīṃ tvām ahaṃ deva vihvalaḥ śaraṇaṃ gataḥ // BrP_49.47

trāhi māṃ duḥkhitaṃ kṛṣṇa magnaṃ saṃsārasāgare 
kṛpāṃ kuru jagannātha bhaktaṃ māṃ yadi manyase // BrP_49.48

tvadṛte nāsti me bandhur yo 'sau cintāṃ kariṣyati 
deva tvāṃ nātham āsādya na bhayaṃ me 'sti kutracit // BrP_49.49

jīvite maraṇe caiva yogakṣeme 'thavā prabho 
ye tu tvāṃ vidhivad deva nārcayanti narādhamāḥ // BrP_49.50

sugatis tu kathaṃ teṣāṃ bhavet saṃsārabandhanāt 
kiṃ teṣāṃ kulaśīlena vidyayā jīvitena ca // BrP_49.51

yeṣāṃ na jāyate bhaktir jagaddhātari keśave 
prakṛtiṃ tv āsurīṃ prāpya ye tvāṃ nindanti mohitāḥ // BrP_49.52

patanti narake ghore jāyamānāḥ punaḥ punaḥ 
na teṣāṃ niṣkṛtis tasmād vidyate narakārṇavāt // BrP_49.53

ye dūṣayanti durvṛttās tvāṃ deva puruṣādhamāḥ 
yatra yatra bhavej janma mama karmanibandhanāt // BrP_49.54

tatra tatra hare bhaktis tvayi cāstu dṛḍhā sadā 
ārādhya tvāṃ surā daityā narāś cānye 'pi saṃyatāḥ // BrP_49.55

avāpuḥ paramāṃ siddhiṃ kas tvāṃ deva na pūjayet 
na śaknuvanti brahmādyāḥ stotuṃ tvāṃ tridaśā hare // BrP_49.56

kathaṃ mānuṣabuddhyāhaṃ staumi tvāṃ prakṛteḥ param 
tathā cājñānabhāvena saṃstuto 'si mayā prabho // BrP_49.57

tat kṣamasvāparādhaṃ me yadi te 'sti dayā mayi 
kṛtāparādhe 'pi hare kṣamāṃ kurvanti sādhavaḥ // BrP_49.58

tasmāt prasīda deveśa bhaktasnehaṃ samāśritaḥ 
stuto 'si yan mayā deva bhaktibhāvena cetasā 
sāṅgaṃ bhavatu tat sarvaṃ vāsudeva namo 'stu te // BrP_49.59

itthaṃ stutas tadā tena prasanno garuḍadhvajaḥ 
dadau tasmai muniśreṣṭhāḥ sakalaṃ manasepsitam // BrP_49.60

yaḥ saṃpūjya jagannāthaṃ pratyahaṃ stauti mānavaḥ 
stotreṇānena matimān sa mokṣaṃ labhate dhruvam // BrP_49.61

trisaṃdhyaṃ yo japed vidvān idaṃ stotravaraṃ śuciḥ 
dharmaṃ cārthaṃ ca kāmaṃ ca mokṣaṃ ca labhate naraḥ // BrP_49.62

yaḥ paṭhec chṛṇuyād vāpi śrāvayed vā samāhitaḥ 
sa lokaṃ śāśvataṃ viṣṇor yāti nirdhūtakalmaṣaḥ // BrP_49.63

dhanyaṃ pāpaharaṃ cedaṃ bhuktimuktipradaṃ śivam 
guhyaṃ sudurlabhaṃ puṇyaṃ na deyaṃ yasya kasyacit // BrP_49.64

na nāstikāya mūrkhāya na kṛtaghnāya mānine 
na duṣṭamataye dadyān nābhaktāya kadācana // BrP_49.65

dātavyaṃ bhaktiyuktāya guṇaśīlānvitāya ca 
viṣṇubhaktāya śāntāya śraddhānuṣṭhānaśāline // BrP_49.66

idaṃ samastāghavināśahetuḥ kāruṇyasaṃjñaṃ sukhamokṣadaṃ ca
aśeṣavāñchāphaladaṃ variṣṭhaṃ stotraṃ mayoktaṃ puruṣottamasya BrP_49.67

ye taṃ susūkṣmaṃ vimalā murāriṃ dhyāyanti nityaṃ puruṣaṃ purāṇam
te muktibhājaḥ praviśanti viṣṇuṃ mantrair yathājyaṃ hutam adhvarāgnau BrP_49.68

ekaḥ sa devo bhavaduḥkhahantā paraḥ pareṣāṃ na tato 'sti cānyat
draṣṭā sa pātā sa tu nāśakartā viṣṇuḥ samastākhilasārabhūtaḥ BrP_49.69

kiṃ vidyayā kiṃ svaguṇaiś ca teṣāṃ yajñaiś ca dānaiś ca tapobhir ugraiḥ
yeṣāṃ na bhaktir bhavatīha kṛṣṇe jagadgurau mokṣasukhaprade ca BrP_49.70

loke sa dhanyaḥ sa śuciḥ sa vidvān makhais tapobhiḥ sa guṇair variṣṭhaḥ
jñātā sa dātā sa tu satyavaktā yasyāsti bhaktiḥ puruṣottamākhye BrP_49.71

stutvaivaṃ muniśārdūlāḥ praṇamya ca sanātanam 
vāsudevaṃ jagannāthaṃ sarvakāmaphalapradam // BrP_50.1

cintāviṣṭo mahīpālaḥ kuśān āstīrya bhūtale 
vastraṃ ca tanmanā bhūtvā suṣvāpa dharaṇītale // BrP_50.2

kathaṃ pratyakṣam abhyeti devadevo janārdanaḥ 
mama cārtiharo devas tadāsāv iti cintayan // BrP_50.3

suptasya tasya nṛpater vāsudevo jagadguruḥ 
ātmānaṃ darśayām āsa śaṅkhacakragadābhṛtam // BrP_50.4

sa dadarśa tu saprema devadevaṃ jagadgurum 
śaṅkhacakradharaṃ devaṃ gadācakrograpāṇinam // BrP_50.5

śārṅgabāṇadharaṃ devaṃ jvalattejotimaṇḍalam 
yugāntādityavarṇābhaṃ nīlavaidūryasaṃnibham // BrP_50.6

suparṇāṃse tam āsīnaṃ ṣoḍaśārdhabhujaṃ śubham 
sa cāsmai prābravīd dhīrāḥ sādhu rājan mahāmate // BrP_50.7

kratunānena divyena tathā bhaktyā ca śraddhayā 
tuṣṭo 'smi te mahīpāla vṛthā kim anuśocasi // BrP_50.8

yad atra pratimā rājañ jagatpūjyā sanātanī 
yathā sā prāpyate bhūpa tadupāyaṃ bravīmi te // BrP_50.9

gatāyām adya śarvaryāṃ nirmale bhāskarodite 
sāgarasya jalasyānte nānādrumavibhūṣite // BrP_50.10

jalaṃ tathaiva velāyāṃ dṛśyate tatra vai mahat 
lavaṇasyodadhe rājaṃs taraṅgaiḥ samabhiplutam // BrP_50.11

kūlānte hi mahāvṛkṣaḥ sthitaḥ sthalajaleṣu ca 
velābhir hanyamānaś ca na cāsau kampate drumaḥ // BrP_50.12

paraśum ādāya hastena ūrmer antas tato vraja 
ekākī viharan rājan sa tvaṃ paśyasi pādapam // BrP_50.13

īdṛk cihnaṃ samālokya chedaya tvam aśaṅkitaḥ 
chedyamānaṃ tu taṃ vṛkṣaṃ prātar adbhutadarśanam // BrP_50.14

dṛṣṭvā tenaiva saṃcintya tato bhūpāla darśanāt 
kuru tāṃ pratimāṃ divyāṃ jahi cintāṃ vimohinīm // BrP_50.15

evam uktvā mahābhāgo jagāmādarśanaṃ hariḥ 
sa cāpi svapnam ālokya paraṃ vismayam āgataḥ // BrP_50.16

tāṃ niśāṃ sa samudvīkṣya sthitas tadgatamānasaḥ 
vyāharan vaiṣṇavān mantrān sūktaṃ caiva tadātmakam // BrP_50.17

pragatāyāṃ rajanyāṃ tu utthito nānyamānasaḥ 
sa snātvā sāgare samyag yathāvad vidhinā tataḥ // BrP_50.18

dattvā dānaṃ ca viprebhyo grāmāṃś ca nagarāṇi ca 
kṛtvā paurvāhṇikaṃ karma jagāma sa nṛpottamaḥ // BrP_50.19

na cāśvo na padātiś ca na gajo na ca sārathiḥ 
ekākī sa mahāvelāṃ praviveśa mahīpatiḥ // BrP_50.20

taṃ dadarśa mahāvṛkṣaṃ tejasvantaṃ mahādrumam 
mahātigamahārohaṃ puṇyaṃ vipulam eva ca // BrP_50.21

mahotsedhaṃ mahākāyaṃ prasuptaṃ ca jalāntike 
sāndramāñjiṣṭhavarṇābhaṃ nāmajātivivarjitam // BrP_50.22

naranāthas tadā viprā drumaṃ dṛṣṭvā mudānvitaḥ 
paraśunā śātayām āsa niśitena dṛḍhena ca // BrP_50.23

dvaidhīkartumanās tatra babhūvendrasakhaḥ sa ca 
nirīkṣyamāṇe kāṣṭhe tu babhūvādbhutadarśanam // BrP_50.24

viśvakarmā ca viṣṇuś ca viprarūpadharāv ubhau 
ājagmatur mahābhāgau tadā tulyāgrajanmanau // BrP_50.25

jvalamānau svatejobhir divyasraganulepanau 
atha tau taṃ samāgamya nṛpam indrasakhaṃ tadā // BrP_50.26

tāv ūcatur mahārāja kim atra tvaṃ kariṣyasi 
kimarthaṃ ca mahābāho śātitaś ca vanaspatiḥ // BrP_50.27

asahāyo mahādurge nirjane gahane vane 
mahāsindhutaṭe caiva kathaṃ vai śātito drumaḥ // BrP_50.28

tayoḥ śrutvā vaco viprāḥ sa tu rājā mudānvitaḥ 
babhāṣe vacanaṃ tābhyāṃ mṛdulaṃ madhuraṃ tathā // BrP_50.29

dṛṣṭvā tau brāhmaṇau tatra candrasūryāv ivāgatau 
namaskṛtya jagannāthāv avāṅmukham avasthitaḥ // BrP_50.30

devadevam anādyantam anantaṃ jagatāṃ patim 
ārādhayituṃ pratimāṃ karomīti matir mama // BrP_50.31

ahaṃ sa devadevena parameṇa mahātmanā 
svapnānte ca samuddiṣṭo bhavadbhyāṃ śrāvitaṃ mayā // BrP_50.32

rājñas tu vacanaṃ śrutvā devendrapratimasya ca 
prahasya tasmai viśveśas tuṣṭo vacanam abravīt // BrP_50.33

sādhu sādhu mahīpāla yad etan matam uttamam 
saṃsārasāgare ghore kadalīdalasaṃnibhe // BrP_50.34

niḥsāre duḥkhabahule kāmakrodhasamākule 
indriyāvartakalile dustare romaharṣaṇe // BrP_50.35

nānāvyādhiśatāvarte jalabudbudasaṃnibhe 
yatas te matir utpannā viṣṇor ārādhanāya vai // BrP_50.36

dhanyas tvaṃ nṛpaśārdūla guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtaḥ 
saprajā pṛthivī dhanyā saśailavanakānanā // BrP_50.37

sapuragrāmanagarā caturvarṇair alaṃkṛtā 
yatra tvaṃ nṛpaśārdūla prajāḥ pālayitā prabhuḥ // BrP_50.38

ehy ehi sumahābhāga drume 'smin sukhaśītale 
āvābhyāṃ saha tiṣṭha tvaṃ kathābhir dharmasaṃśritaḥ // BrP_50.39

ayaṃ mama sahāyas tu āgataḥ śilpināṃ varaḥ 
viśvakarmasamaḥ sākṣān nipuṇaḥ sarvakarmasu 
mayoddiṣṭāṃ tu pratimāṃ karoty eṣa taṭaṃ tyaja // BrP_50.40

śrutvaivaṃ vacanaṃ tasya tadā rājā dvijanmanaḥ 
sāgarasya taṭaṃ tyaktvā gatvā tasya samīpataḥ // BrP_50.41

tasthau sa nṛpatiśreṣṭho vṛkṣacchāye suśītale 
tatas tasmai sa viśvātmā dadāv ājñāṃ dvijākṛtiḥ // BrP_50.42

śilpimukhyāya viprendrāḥ kuruṣva pratimā iti 
kṛṣṇarūpaṃ paraṃ śāntaṃ padmapattrāyatekṣaṇam // BrP_50.43

śrīvatsakaustubhadharaṃ śaṅkhacakragadādharam 
gaurāṅgaṃ kṣīravarṇābhaṃ dvitīyaṃ svastikāṅkitam // BrP_50.44

lāṅgalāstradharaṃ devam anantākhyaṃ mahābalam 
devadānavagandharvayakṣavidyādharoragaiḥ // BrP_50.45

na vijñāto hi tasyāntas tenānanta iti smṛtaḥ 
bhaginīṃ vāsudevasya rukmavarṇāṃ suśobhanām // BrP_50.46

tṛtīyāṃ vai subhadrāṃ ca sarvalakṣaṇalakṣitām // BrP_50.47

śrutvaitad vacanaṃ tasya viśvakarmā sukarmakṛt 
tatkṣaṇāt kārayām āsa pratimāḥ śubhalakṣaṇāḥ // BrP_50.48

prathamaṃ śuklavarṇābhaṃ śāradendusamaprabham 
āraktākṣaṃ mahākāyaṃ sphaṭāvikaṭamastakam // BrP_50.49

nīlāmbaradharaṃ cograṃ balaṃ balamadoddhatam 
kuṇḍalaikadharaṃ divyaṃ gadāmuśaladhāriṇam // BrP_50.50

dvitīyaṃ puṇḍarīkākṣaṃ nīlajīmūtasaṃnibham 
atasīpuṣpasaṃkāśaṃ padmapattrāyatekṣaṇam // BrP_50.51

pītavāsasam atyugraṃ śubhaṃ śrīvatsalakṣaṇam 
cakrapūrṇakaraṃ divyaṃ sarvapāpaharaṃ harim // BrP_50.52

tṛtīyāṃ svarṇavarṇābhāṃ padmapattrāyatekṣaṇām 
vicitravastrasaṃchannāṃ hārakeyūrabhūṣitām // BrP_50.53

vicitrābharaṇopetāṃ ratnahārāvalambitām 
pīnonnatakucāṃ ramyāṃ viśvakarmā vinirmame // BrP_50.54

sa tu rājādbhutaṃ dṛṣṭvā kṣaṇenaikena nirmitāḥ 
divyavastrayugacchannā nānāratnair alaṃkṛtāḥ // BrP_50.55

sarvalakṣaṇasaṃpannāḥ pratimāḥ sumanoharāḥ 
vismayaṃ paramaṃ gatvā idaṃ vacanam abravīt // BrP_50.56

kiṃ devau samanuprāptau dvijarūpadharāv ubhau 
ubhau cādbhutakarmāṇau devavṛttāv amānuṣau // BrP_50.57

devau vā mānuṣau vāpi yakṣavidyādharau yuvām 
kiṃ nu brahmahṛṣīkeśau kiṃ vasū kim utāśvinau // BrP_50.58

na vedmi satyasadbhāvau māyārūpeṇa saṃsthitau 
yuvāṃ gato 'smi śaraṇam ātmā tu me prakāśyatām // BrP_50.59

nāhaṃ devo na yakṣo vā na daityo na ca devarāṭ 
na brahmā na ca rudro 'haṃ viddhi māṃ puruṣottamam // BrP_51.1

artihā sarvalokānām anantabalapauruṣaḥ 
ārādhanīyo bhūtānām anto yasya na vidyate // BrP_51.2

paṭhyate sarvaśāstreṣu vedānteṣu nigadyate 
yam āhur jñānagamyeti vāsudeveti yoginaḥ // BrP_51.3

aham eva svayaṃ brahmā ahaṃ viṣṇuḥ śivo 'py aham 
indro 'haṃ devarājaś ca jagatsaṃyamano yamaḥ // BrP_51.4

pṛthivyādīni bhūtāni tretāgnir hutabhuṅ nṛpa 
varuṇo 'pāṃ patiś cāhaṃ dharitrī ca mahīdharaḥ // BrP_51.5

yat kiṃcid vāṅmayaṃ loke jagat sthāvarajaṅgamam 
carācaraṃ ca yad viśvaṃ madanyan nāsti kiṃcana // BrP_51.6

prīto 'haṃ te nṛpaśreṣṭha varaṃ varaya suvrata 
yad iṣṭaṃ tat prayacchāmi hṛdi yat te vyavasthitam // BrP_51.7

maddarśanam apuṇyānāṃ svapnānte 'pi na jāyate 
tvaṃ punar dṛḍhabhaktitvāt pratyakṣaṃ dṛṣṭavān asi // BrP_51.8

śrutvaivaṃ vāsudevasya vacanaṃ tasya bho dvijāḥ 
romāñcitatanur bhūtvā idaṃ stotraṃ jagau nṛpaḥ // BrP_51.9

śriyaḥ kānta namas te 'stu śrīpate pītavāsase 
śrīda śrīśa śrīnivāsa namas te śrīniketana // BrP_51.10

ādyaṃ puruṣam īśānaṃ sarveśaṃ sarvatomukham 
niṣkalaṃ paramaṃ devaṃ praṇato 'smi sanātanam // BrP_51.11

śabdātītaṃ guṇātītaṃ bhāvābhāvavivarjitam 
nirlepaṃ nirguṇaṃ sūkṣmaṃ sarvajñaṃ sarvabhāvanam // BrP_51.12

prāvṛṇmeghapratīkāśaṃ gobrāhmaṇahite ratam 
sarveṣām eva goptāraṃ vyāpinaṃ sarvabhāvinam // BrP_51.13

śaṅkhacakradharaṃ devaṃ gadāmuśaladhāriṇam 
namasye varadaṃ devaṃ nīlotpaladalacchavim // BrP_51.14

nāgaparyaṅkaśayanaṃ kṣīrodārṇavaśāyinam 
namasye 'haṃ hṛṣīkeśaṃ sarvapāpaharaṃ harim // BrP_51.15

punas tvāṃ devadeveśaṃ namasye varadaṃ vibhum 
sarvalokeśvaraṃ viṣṇuṃ mokṣakāraṇam avyayam // BrP_51.16

evaṃ stutvā tu taṃ devaṃ praṇipatya kṛtāñjaliḥ 
uvāca praṇato bhūtvā nipatya dharaṇītale // BrP_51.17

prīto 'si yadi me nātha vṛṇomi varam uttamam 
devāsurāḥ sagandharvā yakṣarakṣomahoragāḥ // BrP_51.18

siddhavidyādharāḥ sādhyāḥ kiṃnarā guhyakās tathā 
ṛṣayo ye mahābhāgā nānāśāstraviśāradāḥ // BrP_51.19

parivrāḍyogayuktāś ca vedatattvārthacintakāḥ 
mokṣamārgavido ye 'nye dhyāyanti paramaṃ padam // BrP_51.20

nirguṇaṃ nirmalaṃ śāntaṃ yat paśyanti manīṣinaḥ 
tat padaṃ gantum icchāmi tvatprasādāt sudurlabham // BrP_51.21

sarvaṃ bhavatu bhadraṃ te yatheṣṭaṃ sarvam āpnuhi 
bhaviṣyati yathākāmaṃ matprasādān na saṃśayaḥ // BrP_51.22

daśa varṣasahasrāṇi tathā nava śatāni ca 
avicchinnaṃ mahārājyaṃ kuru tvaṃ nṛpasattama // BrP_51.23

prayāsyasi padaṃ divyaṃ durlabhaṃ yat surāsuraiḥ 
pūrṇamanorathaṃ śāntaṃ guhyam avyaktam avyayam // BrP_51.24

parāt parataraṃ sūkṣmaṃ nirlepaṃ niṣkalaṃ dhruvam 
cintāśokavinirmuktaṃ kriyākāraṇavarjitam // BrP_51.25

tad ahaṃ darśayiṣyāmi jñeyākhyaṃ paramaṃ padam 
yaṃ prāpya paramānandaṃ prāpsyasi paramāṃ gatim // BrP_51.26

kīrtiś ca tava rājendra bhavaty atra mahītale 
yāvad ghanā nabho yāvad yāvac candrārkatārakam // BrP_51.27

yāvat samudrāḥ saptaiva yāvan mervādiparvatāḥ 
tiṣṭhanti divi devāś ca tāvat sarvatra cāvyayā // BrP_51.28

indradyumnasaro nāma tīrthaṃ yajñāṅgasaṃbhavam 
yatra snātvā sakṛl lokaḥ śakralokam avāpnuyāt // BrP_51.29

dāpayiṣyati yaḥ piṇḍāṃs taṭe 'smin sarasaḥ śubhe 
kulaikaviṃśam uddhṛtya śakralokaṃ gamiṣyati // BrP_51.30

pūjyamāno 'psarobhiś ca gandharvair gītanisvanaiḥ 
vimānena vaset tatra yāvad indrāś caturdaśa // BrP_51.31

saraso dakṣiṇe bhāge nairṛtyāṃ tu samāśrite 
nyagrodhas tiṣṭhate tatra tatsamīpe tu maṇḍapaḥ // BrP_51.32

ketakīvanasaṃchanno nānāpādapasaṃkulaḥ 
nārikelair asaṃkhyeyaiś campakair bakulāvṛtaiḥ // BrP_51.33

aśokaiḥ karṇikāraiś ca puṃnāgair nāgakesaraiḥ 
pāṭalāmrātasaralaiś candanair devadārubhiḥ // BrP_51.34

nyagrodhāśvatthakhadiraiḥ pārijātaiḥ sahārjunaiḥ 
hintālaiś caiva tālaiś ca śiṃśapair badarais tathā // BrP_51.35

karañjair lakucaiḥ plakṣaiḥ panasair bilvadhātukaiḥ 
anyair bahuvidhair vṛkṣaiḥ śobhitaḥ samalaṃkṛtaḥ // BrP_51.36

āṣāḍhasya site pakṣe pañcamyāṃ pitṛdaivate 
ṛkṣe neṣyanti nas tatra nītvā sapta dināni vai // BrP_51.37

maṇḍape sthāpayiṣyanti suveśyābhiḥ suśobhanaiḥ 
krīḍāviśeṣabahulair nṛtyagītamanoharaiḥ // BrP_51.38

cāmaraiḥ svarṇadaṇḍaiś ca vyajanai ratnabhūṣaṇaiḥ 
vījayantas tathāsmabhyaṃ sthāpayiṣyanti maṅgalāḥ // BrP_51.39

brahmacārī yatiś caiva snātakāś ca dvijottamāḥ 
vānaprasthā gṛhasthāś ca siddhāś cānye ca brāhmaṇāḥ // BrP_51.40

nānāvarṇapadaiḥ stotrair ṛgyajuḥsāmanisvanaiḥ 
kariṣyanti stutiṃ rājan rāmakeśavayoḥ punaḥ // BrP_51.41

tataḥ stutvā ca dṛṣṭvā ca saṃpraṇamya ca bhaktitaḥ 
naro varṣāyutaṃ divyaṃ śrīmaddharipure vaset // BrP_51.42

pūjyamāno 'psarobhiś ca gandharvair gītanisvanaiḥ 
harer anucaras tatra krīḍate keśavena vai // BrP_51.43

vimānenārkavarṇena ratnahāreṇa bhrājatā 
sarvakāmair mahābhogais tiṣṭhate bhuvanottame // BrP_51.44

tapaḥkṣayādihāgatya manuṣyo brāhmaṇo bhavet 
koṭīdhanapatiḥ śrīmāṃś caturvedī bhaved dhruvam // BrP_51.45

evaṃ tasmai varaṃ dattvā kṛtvā ca samayaṃ hariḥ 
jagāmādarśanaṃ viprāḥ sahito viśvakarmaṇā // BrP_51.46

sa tu rājā tadā hṛṣṭo romāñcitatanūruhaḥ 
kṛtakṛtyam ivātmānaṃ mene saṃdarśanād dhareḥ // BrP_51.47

tataḥ kṛṣṇaṃ ca rāmaṃ ca subhadrāṃ ca varapradām 
rathair vimānasaṃkāśair maṇikāñcanacitritaiḥ // BrP_51.48

saṃvāhya tās tadā rājā mahāmaṅgalaniḥsvanaiḥ 
ānayām āsa matimān sāmātyaḥ sapurohitaḥ // BrP_51.49

nānāvāditranirghoṣair nānāvedasvanaiḥ śubhaiḥ 
saṃsthāpya ca śubhe deśe pavitre sumanohare // BrP_51.50

tataḥ śubhatithau kāle nakṣatre śubhalakṣaṇe 
pratiṣṭhāṃ kārayām āsa sumuhūrte dvijaiḥ saha // BrP_51.51

yathoktena vidhānena vidhidṛṣṭena karmaṇā 
ācāryānumatenaiva sarvaṃ kṛtvā mahīpatiḥ // BrP_51.52

ācāryāya tadā dattvā dakṣiṇāṃ vidhivat prabhuḥ 
ṛtvigbhyaś ca vidhānena tathānyebhyo dhanaṃ dadau // BrP_51.53

kṛtvā pratiṣṭhāṃ vidhivat prāsāde bhavanottame 
sthāpayām āsa tān sarvān vidhidṛṣṭena karmaṇā // BrP_51.54

tataḥ saṃpūjya vidhinā nānāpuṣpaiḥ sugandhibhiḥ 
suvarṇamaṇimuktādyair nānāvastraiḥ suśobhanaiḥ // BrP_51.55

ratnaiś ca vividhair divyair āsanair grāmapattanaiḥ 
dadau cānyān sa viṣayān purāṇi nagarāṇi ca // BrP_51.56

evaṃ bahuvidhaṃ dattvā rājyaṃ kṛtvā yathocitam 
iṣṭvā ca vividhair yajñair dattvā dānāny anekaśaḥ // BrP_51.57

kṛtakṛtyas tato rājā tyaktasarvaparigrahaḥ 
jagāma paramaṃ sthānaṃ tad viṣṇoḥ paramaṃ padam // BrP_51.58

evaṃ mayā muniśreṣṭhāḥ kathito vo nṛpottamaḥ 
kṣetrasya caiva māhātmyaṃ kim anyac chrotum icchatha // BrP_51.59

śrutvaivaṃ vacanaṃ tasya brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ 
āścaryaṃ menire viprāḥ papracchuś ca punar mudā // BrP_51.60

kasmin kāle suraśreṣṭha gantavyaṃ puruṣottamam 
vidhinā kena kartavyaṃ pañcatīrtham iti prabho // BrP_51.61

ekaikasya ca tīrthasya snānadānasya yat phalam 
devatāprekṣaṇe caiva brūhi sarvaṃ pṛthak pṛthak // BrP_51.62

nirāhāraḥ kurukṣetre pādenaikena yas tapet 
jitendriyo jitakrodhaḥ saptasaṃvatsarāyutam // BrP_51.63

dṛṣṭvā sadā jyeṣṭhaśukladvādaśyāṃ puruṣottamam 
kṛtopavāsaḥ prāpnoti tato 'dhikataraṃ phalam // BrP_51.64

tasmāj jyeṣṭhe muniśreṣṭhāḥ prayatnena susaṃyataiḥ 
svargalokepsuviprādyair draṣṭavyaḥ puruṣottamaḥ // BrP_51.65

pañcatīrthaṃ tu vidhivat kṛtvā jyeṣṭhe narottamaḥ 
śuklapakṣasya dvādaśyāṃ paśyet taṃ puruṣottamam // BrP_51.66

ye paśyanty avyayaṃ devaṃ dvādaśyāṃ puruṣottamam 
te viṣṇulokam āsādya na cyavante kadācana // BrP_51.67

tasmāj jyeṣṭhe prayatnena gantavyaṃ bho dvijottamāḥ 
kṛtvā tasmin pañcatīrthaṃ draṣṭavyaḥ puruṣottamaḥ // BrP_51.68

sudūrastho 'pi yo bhaktyā kīrtayet puruṣottamam 
ahany ahani śuddhātmā so 'pi viṣṇupuraṃ vrajet // BrP_51.69

yātrāṃ karoti kṛṣṇasya śraddhayā yaḥ samāhitaḥ 
sarvapāpavinirmukto viṣṇulokaṃ vrajen naraḥ // BrP_51.70

cakraṃ dṛṣṭvā harer dūrāt prāsādopari saṃsthitam 
sahasā mucyate pāpān naro bhaktyā praṇamya tat // BrP_51.71

āsīt kalpe muniśreṣṭhāḥ saṃpravṛtte mahākṣaye 
naṣṭe 'rkacandre pavane naṣṭe sthāvarajaṅgame // BrP_52.1

udite pralayāditye pracaṇḍe ghanagarjite 
vidyudutpātasaṃghātaiḥ saṃbhagne taruparvate // BrP_52.2

loke ca saṃhṛte sarve mahadulkānibarhaṇe 
śuṣkeṣu sarvatoyeṣu saraḥsu ca saritsu ca // BrP_52.3

tataḥ saṃvartako vahnir vāyunā saha bho dvijāḥ 
lokaṃ tu prāviśat sarvam ādityair upaśobhitam // BrP_52.4

paścāt sa pṛthivīṃ bhittvā praviśya ca rasātalam 
devadānavayakṣāṇāṃ bhayaṃ janayate mahat // BrP_52.5

nirdahan nāgalokaṃ ca yac ca kiṃcit kṣitāv iha 
adhastān muniśārdūlāḥ sarvaṃ nāśayate kṣaṇāt // BrP_52.6

tato yojanaviṃśānāṃ sahasrāṇi śatāni ca 
nirdahaty āśugo vāyuḥ sa ca saṃvartako 'nalaḥ // BrP_52.7

sadevāsuragandharvaṃ sayakṣoragarākṣasam 
tato dahati saṃdīptaḥ sarvam eva jagat prabhuḥ // BrP_52.8

pradīpto 'sau mahāraudraḥ kalpāgnir iti saṃśrutaḥ 
mahājvālo mahārciṣmān saṃpradīptamahāsvanaḥ // BrP_52.9

sūryakoṭipratīkāśo jvalann iva sa tejasā 
trailokyaṃ cādahat tūrṇaṃ sasurāsuramānuṣam // BrP_52.10

evaṃvidhe mahāghore mahāpralayadāruṇe 
ṛṣiḥ paramadharmātmā dhyānayogaparo 'bhavat // BrP_52.11

ekaḥ saṃtiṣṭhate viprā mārkaṇḍeyeti viśrutaḥ 
mohapāśair nibaddho 'sau kṣuttṛṣṇākulitendriyāḥ // BrP_52.12

sa dṛṣṭvā taṃ mahāvahniṃ śuṣkakaṇṭhauṣṭhatālukaḥ 
tṛṣṇārtaḥ praskhalan viprās tadāsau bhayavihvalaḥ // BrP_52.13

babhrāma pṛthivīṃ sarvāṃ kāṃdiśīko vicetanaḥ 
trātāraṃ nādhigacchan vai itaś cetaś ca dhāvati // BrP_52.14

na lebhe ca tadā śarma yatra viśrāmyatā dvijāḥ 
karomi kiṃ na jānāmi yasyāhaṃ śaraṇaṃ vraje // BrP_52.15

kathaṃ paśyāmi taṃ devaṃ puruṣeśaṃ sanātanam 
iti saṃcintayan devam ekāgreṇa sanātanam // BrP_52.16

prāptavāṃs tat padaṃ divyaṃ mahāpralayakāraṇam 
puruṣeśam iti khyātaṃ vaṭarājaṃ sanātanam // BrP_52.17

tvarāyukto muniś cāsau nyagrodhasyāntikaṃ yayau 
āsādya taṃ muniśreṣṭhās tasya mūle samāviśat // BrP_52.18

na kālāgnibhayaṃ tatra na cāṅgārapravarṣaṇam 
na saṃvartāgamas tatra na ca vajrāśanis tathā // BrP_52.19

tato gajakulaprakhyās taḍinmālāvibhūṣitāḥ 
samuttasthur mahāmeghā nabhasy adbhutadarśanāḥ // BrP_53.1

kecin nīlotpalaśyāmāḥ kecit kumudasaṃnibhāḥ 
kecit kiñjalkasaṃkāśāḥ kecit pītāḥ payodharāḥ // BrP_53.2

kecid dharitasaṃkāśāḥ kākāṇḍasaṃnibhās tathā 
kecit kamalapattrābhāḥ kecid dhiṅgulasaṃnibhāḥ // BrP_53.3

kecit puravarākārāḥ kecid girivaropamāḥ 
kecid añjanasaṃkāśāḥ kecin marakataprabhāḥ // BrP_53.4

vidyunmālāpinaddhāṅgāḥ samuttasthur mahāghanāḥ 
ghorarūpā mahābhāgā ghorasvananināditāḥ // BrP_53.5

tato jaladharāḥ sarve samāvṛṇvan nabhastalam 
tair iyaṃ pṛthivī sarvā saparvatavanākarā // BrP_53.6

āpūritā diśaḥ sarvāḥ salilaughapariplutāḥ 
tatas te jaladā ghorā vāriṇā munisattamāḥ // BrP_53.7

sarvataḥ plāvayām āsuś coditāḥ parameṣṭhinā 
varṣamāṇā mahātoyaṃ pūrayanto vasuṃdharām // BrP_53.8

sughoram aśivaṃ raudraṃ nāśayanti sma pāvakam 
tato dvādaśa varṣāṇi payodāḥ samupaplave // BrP_53.9

dhārābhiḥ pūrayanto vai codyamānā mahātmanā 
tataḥ samudrāḥ svāṃ velām atikrāmanti bho dvijāḥ // BrP_53.10

parvatāś ca vyaśīryanta mahī cāpsu nimajjati 
sarvataḥ sumahābhrāntās te payodā nabhastalam // BrP_53.11

saṃveṣṭayitvā naśyanti vāyuvegasamāhatāḥ 
tatas taṃ mārutaṃ ghoraṃ sa viṣṇur munisattamāḥ // BrP_53.12

ādipadmālayo devaḥ pītvā svapiti bho dvijāḥ 
tasminn ekārṇave ghore naṣṭe sthāvarajaṅgame // BrP_53.13

naṣṭe devāsuranare yakṣarākṣasavarjite 
tato muniḥ sa viśrānto dhyātvā ca puruṣottamam // BrP_53.14

dadarśa cakṣur unmīlya jalapūrṇāṃ vasuṃdharām 
nāpaśyat taṃ vaṭaṃ norvīṃ na digādi na bhāskaram // BrP_53.15

na candrārkāgnipavanaṃ na devāsurapannagam 
tasminn ekārṇave ghore tamobhūte nirāśraye // BrP_53.16

nimajjan sa tadā viprāḥ saṃtartum upacakrame 
babhrāmāsau muniś cārta itaś cetaś ca saṃplavan // BrP_53.17

nimamajja tadā viprās trātāraṃ nādhigacchati 
evaṃ taṃ vihvalaṃ dṛṣṭvā kṛpayā puruṣottamaḥ 
provāca muniśārdūlās tadā dhyānena toṣitaḥ // BrP_53.18

vatsa śrānto 'si bālas tvaṃ bhaktatra mama suvrata 
āgacchāgaccha śīghraṃ tvaṃ mārkaṇḍeya mamāntikam // BrP_53.19

mā tvayaiva ca bhetavyaṃ saṃprāpto 'si mamāgrataḥ 
mārkaṇḍeya mune dhīra bālas tvaṃ śramapīḍitaḥ // BrP_53.20

tasya tad vacanaṃ śrutvā muniḥ paramakopitaḥ 
uvāca sa tadā viprā vismitaś cābhavan muhuḥ // BrP_53.21

ko 'yaṃ nāmnā kīrtayati tapaḥ paribhavann iva 
bahuvarṣasahasrākhyaṃ dharṣayann iva me vapuḥ // BrP_53.22

na hy eṣa samudācāro deveṣv api samāhitaḥ 
māṃ brahmā sa ca deveśo dīrghāyur iti bhāṣate // BrP_53.23

kas tapo ghoraśiraso mamādya tyaktajīvitaḥ 
mārkaṇḍeyeti coktvā manmṛtyuṃ gantum ihecchati // BrP_53.24

evam uktvā tadā viprāś cintāviṣṭo 'bhavan muniḥ 
kiṃ svapno 'yaṃ mayā dṛṣṭaḥ kiṃ vā moho 'yam āgataḥ // BrP_53.25

itthaṃ cintayatas tasya utpannā duḥkhahā matiḥ 
vrajāmi śaraṇaṃ devaṃ bhaktyāhaṃ puruṣottamam // BrP_53.26

sa gatvā śaraṇaṃ devaṃ munis tadgatamānasaḥ 
dadarśa taṃ vaṭaṃ bhūyo viśālaṃ salilopari // BrP_53.27

śākhāyāṃ tasya sauvarṇaṃ vistīrṇāyāṃ mahādbhutam 
ruciraṃ divyaparyaṅkaṃ racitaṃ viśvakarmaṇā // BrP_53.28

vajravaidūryaracitaṃ maṇividrumaśobhitam 
padmarāgādibhir juṣṭaṃ ratnair anyair alaṃkṛtam // BrP_53.29

nānāstaraṇasaṃvītaṃ nānāratnopaśobhitam 
nānāścaryasamāyuktaṃ prabhāmaṇḍalamaṇḍitam // BrP_53.30

tasyopari sthitaṃ devaṃ kṛṣṇaṃ bālavapurdharam 
sūryakoṭipratīkāśaṃ dīpyamānaṃ suvarcasam // BrP_53.31

caturbhujaṃ sundarāṅgaṃ padmapattrāyatekṣaṇam 
śrīvatsavakṣasaṃ devaṃ śaṅkhacakragadādharam // BrP_53.32

vanamālāvṛtoraskaṃ divyakuṇḍaladhāriṇam 
hārabhārārpitagrīvaṃ divyaratnavibhūṣitam // BrP_53.33

dṛṣṭvā tadā munir devaṃ vismayotphullalocanaḥ 
romāñcitatanur devaṃ praṇipatyedam abravīt // BrP_53.34

aho caikārṇave ghore vinaṣṭe sacarācare 
katham eko hy ayaṃ bālas tiṣṭhaty atra sunirbhayaḥ // BrP_53.35

bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca jānann api mahāmuniḥ 
na bubodha tadā devaṃ māyayā tasya mohitaḥ 
yadā na bubudhe cainaṃ tadā khedād uvāca ha // BrP_53.36

vṛthā me tapaso vīryaṃ vṛthā jñānaṃ vṛthā kriyā 
vṛthā me jīvitaṃ dīrghaṃ vṛthā mānuṣyam eva ca // BrP_53.37

yo 'haṃ suptaṃ na jānāmi paryaṅke divyabālakam // BrP_53.38

evaṃ saṃcintayan vipraḥ plavamāno vicetanaḥ 
trāṇārthaṃ vihvalaś cāsau nirvedaṃ gatavāṃs tadā // BrP_53.39

tato bālārkasaṃkāśaṃ svamahimnā vyavasthitam 
sarvatejomayaṃ viprā na śaśākābhivīkṣitum // BrP_53.40

dṛṣṭvā taṃ munim āyāntaṃ sa bālaḥ prahasann iva 
provāca muniśārdūlās tadā meghaughanisvanaḥ // BrP_53.41

vatsa jānāmi śrāntaṃ tvāṃ trāṇārthaṃ mām upasthitam 
śarīraṃ viśa me kṣipraṃ viśrāmas te mayoditaḥ // BrP_53.42

śrutvā sa vacanaṃ tasya kiṃcin novāca mohitaḥ 
viveśa vadanaṃ tasya vivṛtaṃ cāvaśo muniḥ // BrP_53.43

sa praviśyodare tasya bālasya munisattamaḥ 
dadarśa pṛthivīṃ kṛtsnāṃ nānājanapadair vṛtām // BrP_54.1

lavaṇekṣusurāsarpirdadhidugdhajalodadhīn 
dadarśa tān samudrāṃś ca jambu plakṣaṃ ca śālmalam // BrP_54.2

kuśaṃ krauñcaṃ ca śākaṃ ca puṣkaraṃ ca dadarśa saḥ 
bhāratādīni varṣāṇi tathā sarvāṃś ca parvatān // BrP_54.3

meruṃ ca sarvaratnāḍhyaṃ apaśyat kanakācalam 
nānāratnānvitaiḥ śṛṅgair bhūṣitaṃ bahukandaram // BrP_54.4

nānāmunijanākīrṇaṃ nānāvṛkṣavanākulam 
nānāsattvasamāyuktaṃ nānāścaryasamanvitam // BrP_54.5

vyāghraiḥ siṃhair varāhaiś ca cāmarair mahiṣair gajaiḥ 
mṛgaiḥ śākhāmṛgaiś cānyair bhūṣitaṃ sumanoharam // BrP_54.6

śakrādyair vividhair devaiḥ siddhacāraṇapannagaiḥ 
muniyakṣāpsarobhiś ca vṛtaiś cānyaiḥ surālayaiḥ // BrP_54.7

evaṃ sumeruṃ śrīmantam apaśyan munisattamaḥ 
paryaṭan sa tadā vipras tasya bālasya codare // BrP_54.8

himavantaṃ hemakūṭaṃ niṣadhaṃ gandhamādanam 
śvetaṃ ca durdharaṃ nīlaṃ kailāsaṃ mandaraṃ girim // BrP_54.9

mahendraṃ malayaṃ vindhyaṃ pāriyātraṃ tathārbudam 
sahyaṃ ca śuktimantaṃ ca mainākaṃ vakraparvatam // BrP_54.10

etāś cānyāś ca bahavo yāvantaḥ pṛthivīdharāḥ 
tatas tāṃs tu muniśreṣṭhāḥ so 'paśyad ratnabhūṣitān // BrP_54.11

kurukṣetraṃ ca pāñcālān matsyān madrān sakekayān 
bāhlīkān śūrasenāṃś ca kāśmīrāṃs taṅgaṇān khasān // BrP_54.12

pārvatīyān kirātāṃś ca karṇaprāvaraṇān marūn 
antyajān antyajātīṃś ca so 'paśyat tasya codare // BrP_54.13

mṛgāñ śākhāmṛgān siṃhān varāhān sṛmarāñ śaśān 
gajāṃś cānyāṃs tathā sattvān so 'paśyat tasya codare // BrP_54.14

pṛthivyāṃ yāni tīrthāni grāmāś ca nagarāṇi ca 
kṛṣigorakṣavāṇijyaṃ krayavikrayaṇaṃ tathā // BrP_54.15

śakrādīn vibudhāñ śreṣṭhāṃs tathānyāṃś ca divaukasaḥ 
gandharvāpsaraso yakṣān ṛṣīṃś caiva sanātanān // BrP_54.16

daityadānavasaṃghāṃś ca nāgāṃś ca munisattamāḥ 
siṃhikātanayāṃś caiva ye cānye suraśatravaḥ // BrP_54.17

yat kiṃcit tena loke 'smin dṛṣṭapūrvaṃ carācaram 
apaśyat sa tadā sarvaṃ tasya kukṣau dvijottamāḥ // BrP_54.18

athavā kiṃ bahūktena kīrtitena punaḥ punaḥ 
brahmādistambaparyantaṃ yat kiṃcit sacarācaram // BrP_54.19

bhūrlokaṃ ca bhuvarlokaṃ svarlokaṃ ca dvijottamāḥ 
mahar janas tapaḥ satyam atalaṃ vitalaṃ tathā // BrP_54.20

pātālaṃ sutalaṃ caiva vitalaṃ ca rasātalam 
mahātalaṃ ca brahmāṇḍam apaśyat tasya codare // BrP_54.21

avyāhatā gatis tasya tadābhūd dvijasattamāḥ 
prasādāt tasya devasya smṛtilopaś ca nābhavat // BrP_54.22

bhramamāṇas tadā kukṣau kṛtsnaṃ jagad idaṃ dvijāḥ 
nāntaṃ jagāma dehasya tasya viṣṇoḥ kadācana // BrP_54.23

yadāsau nāgataś cāntaṃ tasya dehasya bho dvijāḥ 
tadā taṃ varadaṃ devaṃ śaraṇaṃ gatavān muniḥ // BrP_54.24

tato 'sau sahasā viprā vāyuvegena niḥsṛtaḥ 
mahātmano mukhāt tasya vivṛtāt puruṣasya saḥ // BrP_54.25

sa niṣkramyodarāt tasya bālasya munisattamāḥ 
punaś caikārṇavām urvīm apaśyaj janavarjitām // BrP_55.1

pūrvadṛṣṭaṃ ca taṃ devaṃ dadarśa śiśurūpiṇam 
śākhāyāṃ vaṭavṛkṣasya paryaṅkopari saṃsthitam // BrP_55.2

śrīvatsavakṣasaṃ devaṃ pītavastraṃ caturbhujam 
jagad ādāya tiṣṭhantaṃ padmapattrāyatekṣaṇam // BrP_55.3

so 'pi taṃ munim āyāntaṃ plavamānam acetanam 
dṛṣṭvā mukhād viniṣkrāntaṃ provāca prahasann iva // BrP_55.4

kaccit tvayoṣitaṃ vatsa viśrāntaṃ ca mamodare 
bhramamāṇaś ca kiṃ tatra āścaryaṃ dṛṣṭavān asi // BrP_55.5

bhakto 'si me muniśreṣṭha śrānto 'si ca mamāśritaḥ 
tena tvām upakārāya saṃbhāṣe paśya mām iha // BrP_55.6

śrutvā sa vacanaṃ tasya saṃprahṛṣṭatanūruhaḥ 
dadarśa taṃ suduṣprekṣaṃ ratnair divyair alaṃkṛtam // BrP_55.7

prasannā nirmalā dṛṣṭir muhūrtāt tasya bho dvijāḥ 
prasādāt tasya devasya prādurbhūtā punar navā // BrP_55.8

raktāṅgulitalau pādau tatas tasya surārcitau 
praṇamya śirasā viprā harṣagadgadayā girā // BrP_55.9

kṛtāñjalis tadā hṛṣṭo vismitaś ca punaḥ punaḥ 
dṛṣṭvā taṃ paramātmānaṃ saṃstotum upacakrame // BrP_55.10

devadeva jagannātha māyābālavapurdhara 
trāhi māṃ cārupadmākṣa duḥkhitaṃ śaraṇāgatam // BrP_55.11

saṃtapto 'smi suraśreṣṭha saṃvartākhyena vahninā 
aṅgāravarṣabhītaṃ ca trāhi māṃ puruṣottama // BrP_55.12

śoṣitaś ca pracaṇḍena vāyunā jagadāyunā 
vihvalo 'haṃ tathā śrāntas trāhi māṃ puruṣottama // BrP_55.13

tāpitaś ca taśāmātyaiḥ pralayāvartakādibhiḥ 
na śāntim adhigacchāmi trāhi māṃ puruṣottama // BrP_55.14

tṛṣitaś ca kṣudhāviṣṭo duḥkhitaś ca jagatpate 
trātāraṃ nātra paśyāmi trāhi māṃ puruṣottama // BrP_55.15

asminn ekārṇave ghore vinaṣṭe sacarācare 
na cāntam adhigacchāmi trāhi māṃ puruṣottama // BrP_55.16

tavodare ca deveśa mayā dṛṣṭaṃ carācaram 
vismito 'haṃ viṣaṇṇaś ca trāhi māṃ puruṣottama // BrP_55.17

saṃsāre 'smin nirālambe prasīda puruṣottama 
prasīda vibudhaśreṣṭha prasīda vibudhapriya // BrP_55.18

prasīda vibudhāṃ nātha prasīda vibudhālaya 
prasīda sarvalokeśa jagatkāraṇakāraṇa // BrP_55.19

prasīda sarvakṛd deva prasīda mama bhūdhara 
prasīda salilāvāsa prasīda madhusūdana // BrP_55.20

prasīda kamalākānta prasīda tridaśeśvara 
prasīda kaṃsakeśīghna prasīdāriṣṭanāśana // BrP_55.21

prasīda kṛṣṇa daityaghna prasīda danujāntaka 
prasīda mathurāvāsa prasīda yadunandana // BrP_55.22

prasīda śakrāvaraja prasīda varadāvyaya 
tvaṃ mahī tvaṃ jalaṃ deva tvam agnis tvaṃ samīraṇaḥ // BrP_55.23

tvaṃ nabhas tvaṃ manaś caiva tvam ahaṃkāra eva ca 
tvaṃ buddhiḥ prakṛtiś caiva sattvādyās tvaṃ jagatpate // BrP_55.24

puruṣas tvaṃ jagadvyāpī puruṣād api cottamaḥ 
tvam indriyāṇi sarvāṇi śabdādyā viṣayāḥ prabho // BrP_55.25

tvaṃ dikpālāś ca dharmāś ca vedā yajñāḥ sadakṣiṇāḥ 
tvam indras tvaṃ śivo devas tvaṃ havis tvaṃ hutāśanaḥ // BrP_55.26

tvaṃ yamaḥ pitṛrāṭ deva tvaṃ rakṣodhipatiḥ svayam 
varuṇas tvam apāṃ nātha tvaṃ vāyus tvaṃ dhaneśvaraḥ // BrP_55.27

tvam īśānas tvam anantas tvaṃ gaṇeśaś ca ṣaṇmukhaḥ 
vasavas tvaṃ tathā rudrās tvam ādityāś ca khecarāḥ // BrP_55.28

dānavās tvaṃ tathā yakṣās tvaṃ daityāḥ samarudgaṇāḥ 
siddhāś cāpsaraso nāgā gandharvās tvaṃ sacāraṇāḥ // BrP_55.29

pitaro vālakhilyāś ca prajānāṃ patayo 'cyuta 
munayas tvam ṛṣigaṇās tvam aśvinau niśācarāḥ // BrP_55.30

anyāś ca jātayas tvaṃ hi yat kiṃcij jīvasaṃjñitam 
kiṃ cātra bahunoktena brahmādistambagocaram // BrP_55.31

bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca tvaṃ jagat sacarācaram 
yat te rūpaṃ paraṃ deva kūṭastham acalaṃ dhruvam // BrP_55.32

brahmādyās tan na jānanti katham anye 'lpamedhasaḥ 
deva śuddhasvabhāvo 'si nityas tvaṃ prakṛteḥ paraḥ // BrP_55.33

avyaktaḥ śāśvato 'nantaḥ sarvavyāpī maheśvaraḥ 
tvam ākāśaḥ paraḥ śānto ajas tvaṃ vibhur avyayaḥ // BrP_55.34

evaṃ tvāṃ nirguṇaṃ stotuṃ kaḥ śaknoti nirañjanam 
stuto 'si yan mayā deva vikalenālpacetasā 
tat sarvaṃ devadeveśa kṣantum arhasi cāvyaya // BrP_55.35

itthaṃ stutas tadā tena mārkaṇḍeyena bho dvijāḥ 
prītaḥ provāca bhagavān meghagambhīrayā girā // BrP_56.1

brūhi kāmaṃ muniśreṣṭha yat te manasi vartate 
dadāmi sarvaṃ viprarṣe matto yad abhivāñchasi // BrP_56.2

śrutvā sa vacanaṃ viprāḥ śiśos tasya mahātmanaḥ 
uvāca paramaprīto munis tadgatamānasaḥ // BrP_56.3

jñātum icchāmi deva tvāṃ māyāṃ vai tava cottamām 
tvatprasādāc ca deveśa smṛtir na parihīyate // BrP_56.4

drutam antaḥ śarīreṇa satataṃ paryavartitam 
icchāmi puṇḍarīkākṣa jñātuṃ tvām aham avyayam // BrP_56.5

iha bhūtvā śiśuḥ sākṣāt kiṃ bhavān avatiṣṭhate 
pītvā jagad idaṃ sarvam etad ākhyātum arhasi // BrP_56.6

kimarthaṃ ca jagat sarvaṃ śarīrasthaṃ tavānagha 
kiyantaṃ ca tvayā kālam iha stheyam ariṃdama // BrP_56.7

jñātum icchāmi deveśa brūhi sarvam aśeṣataḥ 
tvattaḥ kamalapattrākṣa vistareṇa yathātatham 
mahad etad acintyaṃ ca yad ahaṃ dṛṣṭavān prabho // BrP_56.8

ity uktaḥ sa tadā tena devadevo mahādyutiḥ 
sāntvayan sa tadā vākyam uvāca vadatāṃ varaḥ // BrP_56.9

kāmaṃ devāś ca māṃ vipra nahi jānanti tattvataḥ 
tava prītyā pravakṣyāmi yathedaṃ visṛjāmy aham // BrP_56.10

pitṛbhakto 'si viprarṣe mām eva śaraṇaṃ gataḥ 
tato dṛṣṭo 'smi te sākṣād brahmacaryaṃ ca te mahat // BrP_56.11

āpo nārā iti purā saṃjñākarma kṛtaṃ mayā 
tena nārāyaṇo 'smy ukto mama tās tv ayanaṃ sadā // BrP_56.12

ahaṃ nārāyaṇo nāma prabhavaḥ śāśvato 'vyayaḥ 
vidhātā sarvabhūtānāṃ saṃhartā ca dvijottama // BrP_56.13

ahaṃ viṣṇur ahaṃ brahmā śakraś cāpi surādhipaḥ 
ahaṃ vaiśravaṇo rājā yamaḥ pretādhipas tathā // BrP_56.14

ahaṃ śivaś ca somaś ca kaśyapaś ca prajāpatiḥ 
ahaṃ dhātā vidhātā ca yajñaś cāhaṃ dvijottama // BrP_56.15

agnir āsyaṃ kṣitiḥ pādau candrādityau ca locane 
dyaur mūrdhā khaṃ diśaḥ śrotre tathāpaḥ svedasaṃbhavāḥ // BrP_56.16

sadiśaṃ ca nabhaḥ kāyo vāyur manasi me sthitaḥ 
mayā kratuśatair iṣṭaṃ bahubhiś cāptadakṣiṇaiḥ // BrP_56.17

yajante vedaviduṣo māṃ devayajane sthitam 
pṛthivyāṃ kṣatriyendrāś ca pārthivāḥ svargakāṅkṣiṇaḥ // BrP_56.18

yajante māṃ tathā vaiśyāḥ svargalokajigīṣavaḥ 
catuḥsamudraparyantāṃ merumandarabhūṣaṇām // BrP_56.19

śeṣo bhūtvāham eko hi dhārayāmi vasuṃdharām 
vārāhaṃ rūpam āsthāya mameyaṃ jagatī purā // BrP_56.20

majjamānā jale vipra vīryeṇāsmi samuddhṛtā 
agniś ca vāḍavo vipra bhūtvāhaṃ dvijasattama // BrP_56.21

pibāmy apaḥ samāviṣṭas tāś caiva visṛjāmy aham 
brahma vaktraṃ bhujau kṣatram ūrū me saṃśritā viśaḥ // BrP_56.22

pādau śūdrā bhavantīme vikrameṇa krameṇa ca 
ṛgvedaḥ sāmavedaś ca yajurvedas tv atharvaṇaḥ // BrP_56.23

mattaḥ prādurbhavanty ete mām eva praviśanti ca 
yatayaḥ śāntiparamā yatātmāno bubhutsavaḥ // BrP_56.24

kāmakrodhadveṣamuktā niḥsaṅgā vītakalmaṣāḥ 
sattvasthā nirahaṃkārā nityam adhyātmakovidāḥ // BrP_56.25

mām eva satataṃ viprāś cintayanta upāsate 
ahaṃ saṃvartako jyotir ahaṃ saṃvartako 'nalaḥ // BrP_56.26

ahaṃ saṃvartakaḥ sūryas tv ahaṃ saṃvartako 'nilaḥ 
tārārūpāṇi dṛśyante yāny etāni nabhastale // BrP_56.27

mama vai romakūpāṇi viddhi tvaṃ dvijasattama 
ratnākarāḥ samudrāś ca sarva eva caturdiśaḥ // BrP_56.28

vasanaṃ śayanaṃ caiva nilayaṃ caiva viddhi me 
kāmaḥ krodhaś ca harṣaś ca bhayaṃ mohas tathaiva ca // BrP_56.29

mamaiva viddhi rūpāṇi sarvāṇy etāni sattama 
prāpnuvanti narā vipra yat kṛtvā karma śobhanam // BrP_56.30

satyaṃ dānaṃ tapaś cogram ahiṃsāṃ sarvajantuṣu 
madvidhānena vihitā mama dehavicāriṇaḥ // BrP_56.31

mayābhibhūtavijñānāś ceṣṭayanti na kāmataḥ 
samyag vedam adhīyānā yajanto vividhair makhaiḥ // BrP_56.32

śāntātmāno jitakrodhāḥ prāpnuvanti dvijātayaḥ 
prāptuṃ śakyo na caivāhaṃ narair duṣkṛtakarmabhiḥ // BrP_56.33

lobhābhibhūtaiḥ kṛpaṇair anāryair akṛtātmabhiḥ 
tan māṃ mahāphalaṃ viddhi narāṇāṃ bhāvitātmanām // BrP_56.34

suduṣprāpaṃ vimūḍhānāṃ māṃ kuyoganiṣeviṇām 
yadā yadā hi dharmasya glānir bhavati sattama // BrP_56.35

abhyutthānam adharmasya tadātmānaṃ sṛjāmy aham 
daityā hiṃsānuraktāś ca avadhyāḥ surasattamaiḥ // BrP_56.36

rākṣasāś cāpi loke 'smin yadotpatsyanti dāruṇāḥ 
tadāhaṃ saṃprasūyāmi gṛheṣu puṇyakarmaṇām // BrP_56.37

praviṣṭo mānuṣaṃ dehaṃ sarvaṃ praśamayāmy aham 
sṛṣṭvā devamanuṣyāṃś ca gandharvoragarākṣasān // BrP_56.38

sthāvarāṇi ca bhūtāni saṃharāmy ātmamāyayā 
karmakāle punar deham anucintya sṛjāmy aham // BrP_56.39

āviśya mānuṣaṃ dehaṃ maryādābandhakāraṇāt 
śvetaḥ kṛtayuge dharmaḥ śyāmas tretāyuge mama // BrP_56.40

rakto dvāparam āsādya kṛṣṇaḥ kaliyuge tathā 
trayo bhāgā hy adharmasya tasmin kāle bhavanti ca // BrP_56.41

antakāle ca saṃprāpte kālo bhūtvātidāruṇaḥ 
trailokyaṃ nāśayāmy ekaḥ sarvaṃ sthāvarajaṅgamam // BrP_56.42

ahaṃ tridharmā viśvātmā sarvalokasukhāvahaḥ 
abhinnaḥ sarvago 'nanto hṛṣīkeśa urukramaḥ // BrP_56.43

kālacakraṃ nayāmy eko brahmarūpaṃ mamaiva tat 
śamanaṃ sarvabhūtānāṃ sarvabhūtakṛtodyamam // BrP_56.44

evaṃ praṇihitaḥ samyaṅ mamātmā munisattama 
sarvabhūteṣu viprendra na ca māṃ vetti kaścana // BrP_56.45

sarvaloke ca māṃ bhaktāḥ pūjayanti ca sarvaśaḥ 
yac ca kiṃcit tvayā prāptaṃ mayi kleśātmakaṃ dvija // BrP_56.46

sukhodayāya tat sarvaṃ śreyase ca tavānagha 
yac ca kiṃcit tvayā loke dṛṣṭaṃ sthāvarajaṅgamam // BrP_56.47

vihitaḥ sarva evāsau mayātmā bhūtabhāvanaḥ 
ahaṃ nārāyaṇo nāma śaṅkhacakragadādharaḥ // BrP_56.48

yāvad yugānāṃ viprarṣe sahasraṃ parivartate 
tāvat svapimi viśvātmā sarvaviśvāni mohayan // BrP_56.49

evaṃ sarvam ahaṃ kālam ihāse munisattama 
aśiśuḥ śiśurūpeṇa yāvad brahmā na budhyate // BrP_56.50

mayā ca datto viprendra varas te brahmarūpiṇā 
asakṛt parituṣṭena viprarṣigaṇapūjita // BrP_56.51

sarvam ekārṇavaṃ kṛtvā naṣṭe sthāvarajaṅgame 
nirgato 'si mayājñātas tatas te darśitaṃ jagat // BrP_56.52

abhyantaraṃ śarīrasya praviṣṭo 'si yadā mama 
dṛṣṭvā lokaṃ samastaṃ hi vismito nāvabudhyase // BrP_56.53

tato 'si vaktrād viprarṣe drutaṃ niḥsārito mayā 
ākhyātas te mayā cātmā durjñeyo hi surāsuraiḥ // BrP_56.54

yāvat sa bhagavān brahmā na budhyeta mahātapāḥ 
tāvat tvam iha viprarṣe viśrabdhaś cara vai sukham // BrP_56.55

tato vibuddhe tasmiṃs tu sarvalokapitāmahe 
eko bhūtāni srakṣyāmi śarīrāṇi dvijottama // BrP_56.56

ākāśaṃ pṛthivīṃ jyotir vāyuḥ salilam eva ca 
loke yac ca bhavet kiṃcid iha sthāvarajaṅgamam // BrP_56.57

evam uktvā tadā viprāḥ punas taṃ prāha mādhavaḥ 
pūrṇe yugasahasre tu meghagambhīranisvanaḥ // BrP_56.58

mune brūhi yadarthaṃ māṃ stutavān paramārthataḥ 
varaṃ vṛṇīṣva yac chreṣṭhaṃ dadāmi nacirād aham // BrP_56.59

āyuṣmān asi devānāṃ madbhakto 'si dṛḍhavrataḥ 
tena tvam asi viprendra punar dīrghāyur āpnuhi // BrP_56.60

śrutvā vāṇīṃ śubhāṃ tasya vilokya sa tadā punaḥ 
mūrdhnā nipatya sahasā praṇamya punar abravīt // BrP_56.61

dṛṣṭaṃ paraṃ hi deveśa tava rūpaṃ dvijottama 
moho 'yaṃ vigataḥ satyaṃ tvayi dṛṣṭe tu me hare // BrP_56.62

evam evam ahaṃ nātha iccheyaṃ tvatprasādataḥ 
lokānāṃ ca hitārthāya nānābhāvapraśāntaye // BrP_56.63

śaivabhāgavatānāṃ ca vādārthapratiṣedhakam 
asmin kṣetravare puṇye nirmale puruṣottame // BrP_56.64

śivasyāyatanaṃ deva karomi paramaṃ mahat 
pratiṣṭheya tathā tatra tava sthāne ca śaṃkaram // BrP_56.65

tato jñāsyanti loke 'sminn ekamūrtī harīśvarau 
pratyuvāca jagannāthaḥ sa punas taṃ mahāmunim // BrP_56.66

yad etat paramaṃ devaṃ kāraṇaṃ bhuvaneśvaram 
liṅgam ārādhanārthāya nānābhāvapraśāntaye // BrP_56.67

mamādiṣṭena viprendra kuru śīghraṃ śivālayam 
tatprabhāvāc chivaloke tiṣṭha tvaṃ ca tathākṣayam // BrP_56.68

śive saṃsthāpite vipra mama saṃsthāpanaṃ bhavet 
nāvayor antaraṃ kiṃcid ekabhāvau dvidhā kṛtau // BrP_56.69

yo rudraḥ sa svayaṃ viṣṇur yo viṣṇuḥ sa maheśvaraḥ 
ubhayor antaraṃ nāsti pavanākāśayor iva // BrP_56.70

mohito nābhijānāti ya eva garuḍadhvajaḥ 
vṛṣadhvajaḥ sa eveti tripuraghnaṃ trilocanam // BrP_56.71

tava nāmāṅkitaṃ tasmāt kuru vipra śivālayam 
uttare devadevasya kuru tīrthaṃ suśobhanam // BrP_56.72

mārkaṇḍeyahrado nāma naralokeṣu viśrutaḥ 
bhaviṣyati dvijaśreṣṭha sarvapāpapraṇāśanaḥ // BrP_56.73

ity uktvā sa tadā devas tatraivāntaradhīyata 
mārkaṇḍeyaṃ muniśreṣṭhāḥ sarvavyāpī janārdanaḥ // BrP_56.74

ataḥ paraṃ pravakṣyāmi pañcatīrthavidhiṃ dvijāḥ 
yat phalaṃ snānadānena devatāprekṣaṇena ca // BrP_57.1

mārkaṇḍeyahradaṃ gatvā naraś codaṅmukhaḥ śuciḥ 
nimajjet tatra vārāṃs trīn imaṃ mantram udīrayet // BrP_57.2

saṃsārasāgare magnaṃ pāpagrastam acetanam 
trāhi māṃ bhaganetraghna tripurāre namo 'stu te // BrP_57.3

namaḥ śivāya śāntāya sarvapāpaharāya ca 
snānaṃ karomi deveśa mama naśyatu pātakam // BrP_57.4

nābhimātre jale snātvā vidhivad devatā ṛṣīn 
tilodakena matimān pitṝṃś cānyāṃś ca tarpayet // BrP_57.5

snātvā tathaiva cācamya tato gacchec chivālayam 
praviśya devatāgāraṃ kṛtvā taṃ triḥ pradakṣiṇam // BrP_57.6

mūlamantreṇa saṃpūjya mārkaṇḍeyasya ceśvaram 
aghoreṇa ca bho viprāḥ praṇipatya prasādayet // BrP_57.7

trilocana namas te 'stu namas te śaśibhūṣaṇa 
trāhi māṃ tvaṃ virūpākṣa mahādeva namo 'stu te // BrP_57.8

mārkaṇḍeyahrade tv evaṃ snātvā dṛṣṭvā ca śaṃkaram 
daśānām aśvamedhānāṃ phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // BrP_57.9

pāpaiḥ sarvair vinirmuktaḥ śivalokaṃ sa gacchati 
tatra bhuktvā varān bhogān yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_57.10

ihalokaṃ samāsādya bhaved vipro bahuśrutaḥ 
śāṃkaraṃ yogam āsādya tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_57.11

kalpavṛkṣaṃ tato gatvā kṛtvā taṃ triḥ pradakṣiṇam 
pūjayet parayā bhaktyā mantreṇānena taṃ vaṭam // BrP_57.12

oṃ namo vyaktarūpāya mahāpralayakāriṇe 
mahadrasopaviṣṭāya nyagrodhāya namo 'stu te // BrP_57.13

amaras tvaṃ sadā kalpe hareś cāyatanaṃ vaṭa 
nyagrodha hara me pāpaṃ kalpavṛkṣa namo 'stu te // BrP_57.14

bhaktyā pradakṣiṇaṃ kṛtvā natvā kalpavaṭaṃ naraḥ 
sahasā mucyate pāpāj jīrṇatvaca ivoragaḥ // BrP_57.15

chāyāṃ tasya samākramya kalpavṛkṣasya bho dvijāḥ 
brahmahatyāṃ naro jahyāt pāpeṣv anyeṣu kā kathā // BrP_57.16

dṛṣṭvā kṛṣṇāṅgasaṃbhūtaṃ brahmatejomayaṃ param 
nyagrodhākṛtikaṃ viṣṇuṃ praṇipatya ca bho dvijāḥ // BrP_57.17

rājasūyāśvamedhābhyāṃ phalaṃ prāpnoti cādhikam 
tathā svavaṃśam uddhṛtya viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_57.18

vainateyaṃ namaskṛtya kṛṣṇasya purataḥ sthitam 
sarvapāpavinirmuktas tato viṣṇupuraṃ vrajet // BrP_57.19

dṛṣṭvā vaṭaṃ vainateyaṃ yaḥ paśyet puruṣottamam 
saṃkarṣaṇaṃ subhadrāṃ ca sa yāti paramāṃ gatim // BrP_57.20

praviśyāyatanaṃ viṣṇoḥ kṛtvā taṃ triḥ pradakṣiṇam 
saṃkarṣaṇaṃ svamantreṇa bhaktyāpūjya prasādayet // BrP_57.21

namas te haladhṛg rāma namas te muśalāyudha 
namas te revatīkānta namas te bhaktavatsala // BrP_57.22

namas te balināṃ śreṣṭha namas te dharaṇīdhara 
pralambāre namas te 'stu trāhi māṃ kṛṣṇapūrvaja // BrP_57.23

evaṃ prasādya cānantam ajeyaṃ tridaśārcitam 
kailāsaśikharākāraṃ candrāt kāntatarānanam // BrP_57.24

nīlavastradharaṃ devaṃ phaṇāvikaṭamastakam 
mahābalaṃ haladharaṃ kuṇḍalaikavibhūṣitam // BrP_57.25

rauhiṇeyaṃ naro bhaktyā labhed abhimataṃ phalam 
sarvapāpair vinirmukto viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_57.26

ābhūtasaṃplavaṃ yāvad bhuktvā tatra sukhaṃ naraḥ 
puṇyakṣayād ihāgatya pravare yogināṃ kule // BrP_57.27

brāhmaṇapravaro bhūtvā sarvaśāstrārthapāragaḥ 
jñānaṃ tatra samāsādya muktiṃ prāpnoti durlabhām // BrP_57.28

evam abhyarcya halinaṃ tataḥ kṛṣṇaṃ vicakṣaṇaḥ 
dvādaśākṣaramantreṇa pūjayet susamāhitaḥ // BrP_57.29

dviṣaṭkavarṇamantreṇa bhaktyā ye puruṣottamam 
pūjayanti sadā dhīrās te mokṣaṃ prāpnuvanti vai // BrP_57.30

na tāṃ gatiṃ surā yānti yogino naiva somapāḥ 
yāṃ gatiṃ yānti bho viprā dvādaśākṣaratatparāḥ // BrP_57.31

tasmāt tenaiva mantreṇa bhaktyā kṛṣṇaṃ jagadgurum 
saṃpūjya gandhapuṣpādyaiḥ praṇipatya prasādayet // BrP_57.32

jaya kṛṣṇa jagannātha jaya sarvāghanāśana 
jaya cāṇūrakeśighna jaya kaṃsaniṣūdana // BrP_57.33

jaya padmapalāśākṣa jaya cakragadādhara 
jaya nīlāmbudaśyāma jaya sarvasukhaprada // BrP_57.34

jaya deva jagatpūjya jaya saṃsāranāśana 
jaya lokapate nātha jaya vāñchāphalaprada // BrP_57.35

saṃsārasāgare ghore niḥsāre duḥkhaphenile 
krodhagrāhākule raudre viṣayodakasaṃplave // BrP_57.36

nānārogormikalile mohāvartasudustare 
nimagno 'haṃ suraśreṣṭha trāhi māṃ puruṣottama // BrP_57.37

evaṃ prasādya deveśaṃ varadaṃ bhaktavatsalam 
sarvapāpaharaṃ devaṃ sarvakāmaphalapradam // BrP_57.38

pīnāṃsaṃ dvibhujaṃ kṛṣṇaṃ padmapattrāyatekṣaṇam 
mahoraskaṃ mahābāhuṃ pītavastraṃ śubhānanam // BrP_57.39

śaṅkhacakragadāpāṇiṃ mukuṭāṅgadabhūṣaṇam 
sarvalakṣaṇasaṃyuktaṃ vanamālāvibhūṣitam // BrP_57.40

dṛṣṭvā naro 'ñjaliṃ kṛtvā daṇḍavat praṇipatya ca 
aśvamedhasahasrāṇāṃ phalaṃ prāpnoti vai dvijāḥ // BrP_57.41

yat phalaṃ sarvatīrtheṣu snāne dāne prakīrtitam 
naras tat phalam āpnoti dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.42

yat phalaṃ sarvaratnādyair iṣṭe bahusuvarṇake 
naras tat phalam āpnoti dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.43

yat phalaṃ sarvavedeṣu sarvayajñeṣu yat phalam 
tat phalaṃ samavāpnoti naraḥ kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.44

yat phalaṃ sarvadānena vratena niyamena ca 
naras tat phalam āpnoti dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.45

tapobhir vividhair ugrair yat phalaṃ samudāhṛtam 
naras tat phalam āpnoti dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.46

yat phalaṃ brahmacaryeṇa samyak cīrṇena tatkṛtam 
naras tat phalam āpnoti dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.47

yat phalaṃ ca gṛhasthasya yathoktācāravartinaḥ 
naras tat phalam āpnoti dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.48

yat phalaṃ vanavāsena vānaprasthasya kīrtitam 
naras tat phalam āpnoti dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.49

saṃnyāsena yathoktena yat phalaṃ samudāhṛtam 
naras tat phalam āpnoti dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.50

kiṃ cātra bahunoktena māhātmye tasya bho dvijāḥ 
dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ naro bhaktyā mokṣaṃ prāpnoti durlabham // BrP_57.51

pāpair vimuktaḥ śuddhātmā kalpakoṭisamudbhavaiḥ 
śriyā paramayā yuktaḥ sarvaiḥ samudito guṇaiḥ // BrP_57.52

sarvakāmasamṛddhena vimānena suvarcasā 
trisaptakulam uddhṛtya naro viṣṇupuraṃ vrajet // BrP_57.53

tatra kalpaśataṃ yāvad bhuktvā bhogān manoramān 
gandharvāpsarasaiḥ sārdhaṃ yathā viṣṇuś caturbhujaḥ // BrP_57.54

cyutas tasmād ihāyāto viprāṇāṃ pravare kule 
sarvajñaḥ sarvavedī ca jāyate gatamatsaraḥ // BrP_57.55

svadharmanirataḥ śānto dātā bhūtahite rataḥ 
āsādya vaiṣṇavaṃ jñānaṃ tato muktim avāpnuyāt // BrP_57.56

tataḥ saṃpūjya mantreṇa subhadrāṃ bhaktavatsalām 
prasādayet tato viprāḥ praṇipatya kṛtāñjaliḥ // BrP_57.57

namas te sarvage devi namas te śubhasaukhyade 
trāhi māṃ padmapattrākṣi kātyāyani namo 'stu te // BrP_57.58

evaṃ prasādya tāṃ devīṃ jagaddhātrīṃ jagaddhitām 
baladevasya bhaginīṃ subhadrāṃ varadāṃ śivām // BrP_57.59

kāmagena vimānena naro viṣṇupuraṃ vrajet 
ābhūtasaṃplavaṃ yāvat krīḍitvā tatra devavat // BrP_57.60

iha mānuṣatāṃ prāpto brāhmaṇo vedavid bhavet 
prāpya yogaṃ hares tatra mokṣaṃ ca labhate dhruvam // BrP_57.61

evaṃ dṛṣṭvā balaṃ kṛṣṇaṃ subhadrāṃ praṇipatya ca 
dharmaṃ cārthaṃ ca kāmaṃ ca mokṣaṃ ca labhate dhruvam // BrP_58.1

niṣkramya devatāgārāt kṛtakṛtyo bhaven naraḥ 
praṇamyāyatanaṃ paścād vrajet tatra samāhitaḥ // BrP_58.2

indranīlamayo viṣṇur yatrāste vālukāvṛtaḥ 
antardhānagataṃ natvā tato viṣṇupuraṃ vrajet // BrP_58.3

sarvadevamayo yo 'sau hatavān asurottamam 
sa āste tatra bho viprāḥ siṃhārdhakṛtavigrahaḥ // BrP_58.4

bhaktyā dṛṣṭvā tu taṃ devaṃ praṇamya narakesarīm 
mucyate pātakair martyaḥ samastair nātra saṃśayaḥ // BrP_58.5

narasiṃhasya ye bhaktā bhavanti bhuvi mānavāḥ 
na teṣāṃ duṣkṛtaṃ kiṃcit phalaṃ syād yad yad īpsitam // BrP_58.6

tasmāt sarvaprayatnena narasiṃhaṃ samāśrayet 
dharmārthakāmamokṣāṇāṃ phalaṃ yasmāt prayacchati // BrP_58.7

māhātmyaṃ narasiṃhasya sukhadaṃ bhuvi durlabham 
yathā kathayase deva tena no vismayo mahān // BrP_58.8

prabhāvaṃ tasya devasya vistareṇa jagatpate 
śrotum icchāmahe brūhi paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_58.9

yathā prasīded devo 'sau narasiṃho mahābalaḥ 
bhaktānām upakārāya brūhi deva namo 'stu te // BrP_58.10

prasādān narasiṃhasya yā bhavanty atra siddhayaḥ 
brūhi tāḥ kuru cāsmākaṃ prasādaṃ prapitāmaha // BrP_58.11

śṛṇudhvaṃ tasya bho viprāḥ prabhāvaṃ gadato mama 
ajitasyāprameyasya bhuktimuktipradasya ca // BrP_58.12

kaḥ śaknoti guṇān vaktuṃ samastāṃs tasya bho dvijāḥ 
siṃhārdhakṛtadehasya pravakṣyāmi samāsataḥ // BrP_58.13

yāḥ kāścit siddhayaś cātra śrūyante daivamānuṣāḥ 
prasādāt tasya tāḥ sarvāḥ sidhyanti nātra saṃśayaḥ // BrP_58.14

svarge martye ca pātāle dikṣu toye pure nage 
prasādāt tasya devasya bhavaty avyāhatā gatiḥ // BrP_58.15

asādhyaṃ tasya devasya nāsty atra sacarācare 
narasiṃhasya bho viprāḥ sadā bhaktānukampinaḥ // BrP_58.16

vidhānaṃ tasya vakṣyāmi bhaktānām upakārakam 
yena prasīdec caivāsau siṃhārdhakṛtavigrahaḥ // BrP_58.17

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ kalparājaṃ sanātanam 
narasiṃhasya tattvaṃ ca yan na jñātaṃ surāsuraiḥ // BrP_58.18

śākayāvakamūlais tu phalapiṇyākasaktukaiḥ 
payobhakṣeṇa viprendrā vartayet sādhakottamaḥ // BrP_58.19

kośakaupīnavāsāś ca dhyānayukto jitendriyaḥ 
araṇye vijane deśe parvate sindhusaṃgame // BrP_58.20

ūṣare siddhakṣetre ca narasiṃhāśrame tathā 
pratiṣṭhāpya svayaṃ vāpi pūjāṃ kṛtvā vidhānataḥ // BrP_58.21

dvādaśyāṃ śuklapakṣasya upoṣya munipuṃgavāḥ 
japel lakṣāṇi vai viṃśan manasā saṃyatendriyaḥ // BrP_58.22

upapātakayuktaś ca mahāpātakasaṃyutaḥ 
mukto bhavet tato viprāḥ sādhako nātra saṃśayaḥ // BrP_58.23

kṛtvā pradakṣiṇaṃ tatra narasiṃhaṃ prapūjayet 
puṇyagandhādibhir dhūpaiḥ praṇamya śirasā prabhum // BrP_58.24

karpūracandanāktāni jātīpuṣpāṇi mastake 
pradadyān narasiṃhasya tataḥ siddhiḥ prajāyate // BrP_58.25

bhagavān sarvakāryeṣu na kvacit pratihanyate 
tejaḥ soḍhuṃ na śaktāḥ syur brahmarudrādayaḥ surāḥ // BrP_58.26

kiṃ punar dānavā loke siddhagandharvamānuṣāḥ 
vidyādharā yakṣagaṇāḥ sakiṃnaramahoragāḥ // BrP_58.27

mantraṃ yān āsurān hantuṃ japanty eke 'nyasādhakāḥ 
te sarve pralayaṃ yānti dṛṣṭvādityāgnivarcasaḥ // BrP_58.28

sakṛjjaptaṃ tu kavacaṃ rakṣet sarvam upadravam 
dvirjaptaṃ kavacaṃ divyaṃ rakṣate devadānavāt // BrP_58.29

gandharvāḥ kiṃnarā yakṣā vidyādharamahoragāḥ 
bhūtāḥ piśācā rakṣāṃsi ye cānye paripanthinaḥ // BrP_58.30

trirjaptaṃ kavacaṃ divyam abhedyaṃ ca surāsuraiḥ 
dvādaśābhyantare caiva yojanānāṃ dvijottamāḥ // BrP_58.31

rakṣate bhagavān devo narasiṃho mahābalaḥ 
tato gatvā biladvāram upoṣya rajanītrayam // BrP_58.32

palāśakāṣṭhaiḥ prajvālya bhagavantaṃ hutāśanam 
palāśasamidhas tatra juhuyāt trimadhuplutāḥ // BrP_58.33

dve śate dvijaśārdūlā vaṣaṭkāreṇa sādhakaḥ 
tato vivaradvāraṃ tu prakaṭaṃ jāyate kṣaṇāt // BrP_58.34

tato viśet tu niḥśaṅkaṃ kavacī vivaraṃ budhaḥ 
gacchataḥ saṃkaṭaṃ tasya tamomohaś ca naśyati // BrP_58.35

rājamārgaḥ suvistīrṇo dṛśyate bhramarājitaḥ 
narasiṃhaṃ smaraṃs tatra pātālaṃ viśate dvijāḥ // BrP_58.36

gatvā tatra japet tattvaṃ narasiṃhākhyam avyayam 
tataḥ strīṇāṃ sahasrāṇi vīṇāvādanakarmaṇām // BrP_58.37

nirgacchanti puro viprāḥ svāgataṃ tā vadanti ca 
praveśayanti tā haste gṛhītvā sādhakeśvaram // BrP_58.38

tato rasāyanaṃ divyaṃ pāyayanti dvijottamāḥ 
pītamātre divyadeho jāyate sumahābalaḥ // BrP_58.39

krīḍate saha kanyābhir yāvad ābhūtasaṃplavam 
bhinnadeho vāsudeve līyate nātra saṃśayaḥ // BrP_58.40

yadā na rocate vāsas tasmān nirgacchate punaḥ 
paṭṭaṃ śūlaṃ ca khaḍgaṃ ca rocanāṃ ca maṇiṃ tathā // BrP_58.41

rasaṃ rasāyanaṃ caiva pādukāñjanam eva ca 
kṛṣṇājinaṃ muniśreṣṭhā guṭikāṃ ca manoharām // BrP_58.42

kamaṇḍaluṃ cākṣasūtraṃ yaṣṭiṃ saṃjīvanīṃ tathā 
siddhavidyāṃ ca śāstrāṇi gṛhītvā sādhakeśvaraḥ // BrP_58.43

jvaladvahnisphuliṅgormiveṣṭitaṃ triśikhaṃ hṛdi 
sakṛn nyastaṃ dahet sarvaṃ vṛjinaṃ janmakoṭijam // BrP_58.44

viṣe nyastaṃ viṣaṃ hanyāt kuṣṭhaṃ hanyāt tanau sthitam 
svadehe bhrūṇahatyādi kṛtvā divyena śudhyati // BrP_58.45

mahāgrahagṛhīteṣu jvalamānaṃ vicintayet 
hṛdante vai tataḥ śīghraṃ naśyeyur dāruṇā grahāḥ // BrP_58.46

bālānāṃ kaṇṭhake baddhaṃ rakṣā bhavati nityaśaḥ 
gaṇḍapiṇḍakalūtānāṃ nāśanaṃ kurute dhruvam // BrP_58.47

vyādhijāte samidbhiś ca ghṛtakṣīreṇa homayet 
trisaṃdhyaṃ māsam ekaṃ tu sarvarogān vināśayet // BrP_58.48

asādhyaṃ tu na paśyāmi trailokye sacarācare 
yāṃ yāṃ kāmayate siddhiṃ tāṃ tāṃ prāpnoti sa dhruvam // BrP_58.49

aṣṭottaraśataṃ tv eke pūjayitvā mṛgādhipam 
mṛttikāḥ sapta valmīke śmaśāne ca catuṣpathe // BrP_58.50

raktacandanasaṃmiśrā gavāṃ kṣīreṇa loḍayet 
siṃhasya pratimāṃ kṛtvā pramāṇena ṣaḍaṅgulām // BrP_58.51

limpet tathā bhūrjapattre rocanayā samālikhet 
narasiṃhasya kaṇṭhe tu baddhvā caiva hi mantravit // BrP_58.52

japet saṃkhyāvihīnaṃ tu pūjayitvā jalāśaye 
yāvat saptāhamātraṃ tu japet saṃyamitendriyaḥ // BrP_58.53

jalākīrṇā muhūrtena jāyate sarvamedinī 
athavā śuṣkavṛkṣāgre narasiṃhaṃ tu pūjayet // BrP_58.54

japtvā cāṣṭaśataṃ tattvaṃ varṣantaṃ vinivārayet 
tam evaṃ piñjake baddhvā bhrāmayet sādhakottamaḥ // BrP_58.55

mahāvāto muhūrtena āgacchen nātra saṃśayaḥ 
punaś ca dhārayet kṣipraṃ saptasaptena vāriṇā // BrP_58.56

atha tāṃ pratimāṃ dvāri nikhaned yasya sādhakaḥ 
gotrotsādo bhavet tasya uddhṛte caiva śāntidaḥ // BrP_58.57

tasmāt taṃ muniśārdūlā bhaktyā saṃpūjayet sadā 
mṛgarājaṃ mahāvīryaṃ sarvakāmaphalapradam // BrP_58.58

vimuktaḥ sarvapāpebhyo viṣṇulokaṃ sa gacchati 
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ striyaḥ śūdrāntyajātayaḥ // BrP_58.59

saṃpūjya taṃ suraśreṣṭhaṃ bhaktyā siṃhavapurdharam 
mucyante cāśubhair duḥkhair janmakoṭisamudbhavaiḥ // BrP_58.60

saṃpūjya taṃ suraśreṣṭhaṃ prāpnuvanty abhivāñchitam 
devatvam amareśatvaṃ gandharvatvaṃ ca bho dvijāḥ // BrP_58.61

yakṣavidyādharatvaṃ ca tathānyac cābhivāñchitam 
dṛṣṭvā stutvā namaskṛtvā saṃpūjya narakesarīm // BrP_58.62

prāpnuvanti narā rājyaṃ svargaṃ mokṣaṃ ca durlabham 
narasiṃhaṃ naro dṛṣṭvā labhed abhimataṃ phalam // BrP_58.63

nirmuktaḥ sarvapāpebhyo viṣṇulokaṃ sa gacchati 
sakṛd dṛṣṭvā tu taṃ devaṃ bhaktyā siṃhavapurdharam // BrP_58.64

mucyate cāśubhair duḥkhair janmakoṭisamudbhavaiḥ 
saṃgrāme saṃkaṭe durge coravyāghrādipīḍite // BrP_58.65

kāntāre prāṇasaṃdehe viṣavahnijaleṣu ca 
rājādibhyaḥ samudrebhyo graharogādipīḍite // BrP_58.66

smṛtvā taṃ puruṣaḥ sarvai rājagrāmair vimucyate 
sūryodaye yathā nāśaṃ tamo 'bhyeti mahattaram // BrP_58.67

tathā saṃdarśane tasya vināśaṃ yānty upadravāḥ 
guṭikāñjanapātālapāduke ca rasāyanam // BrP_58.68

narasiṃhe prasanne tu prāpnoty anyāṃś ca vāñchitān 
yān yān kāmān abhidhyāyan bhajate narakesarīm // BrP_58.69

tāṃs tān kāmān avāpnoti naro nāsty atra saṃśayaḥ 
dṛṣṭvā taṃ devadeveśaṃ bhaktyāpūjya praṇamya ca // BrP_58.70

daśānām aśvamedhānāṃ phalaṃ daśaguṇaṃ labhet 
pāpaiḥ sarvair vinirmukto guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtaḥ // BrP_58.71

sarvakāmasamṛddhātmā jarāmaraṇavarjitaḥ 
sauvarṇena vimānena kiṅkiṇījālamālinā // BrP_58.72

sarvakāmasamṛddhena kāmagena suvarcasā 
taruṇādityavarṇena muktāhārāvalambinā // BrP_58.73

divyastrīśatayuktena divyagandharvanādinā 
kulaikaviṃśam uddhṛtya devavan muditaḥ sukhī // BrP_58.74

stūyamāno 'psarobhiś ca viṣṇulokaṃ vrajen naraḥ 
bhuktvā tatra varān bhogān viṣṇuloke dvijottamāḥ // BrP_58.75

gandharvair apsarair yuktaḥ kṛtvā rūpaṃ caturbhujam 
manohlādakaraṃ saukhyaṃ yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_58.76

puṇyakṣayād ihāyātaḥ pravare yogināṃ kule 
caturvedī bhaved vipro vedavedāṅgapāragaḥ 
vaiṣṇavaṃ yogam āsthāya tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_58.77

anantākhyaṃ vāsudevaṃ dṛṣṭvā bhaktyā praṇamya ca 
sarvapāpavinirmukto naro yāti paraṃ padam // BrP_59.1

mayā cārādhitaś cāsau śakreṇa tadanantaram 
vibhīṣaṇena rāmeṇa kas taṃ nārādhayet pumān // BrP_59.2

śvetagaṅgāṃ naraḥ snātvā yaḥ paśyec chvetamādhavam 
matsyākhyaṃ mādhavaṃ caiva śvetadvīpaṃ sa gacchati // BrP_59.3

śvetamādhavamāhātmyaṃ vaktum arhasy aśeṣataḥ 
vistareṇa jagannātha pratimāṃ tasya vai hareḥ // BrP_59.4

tasmin kṣetravare puṇye vikhyāte jagatītale 
śvetākhyaṃ mādhavaṃ devaṃ kas taṃ sthāpitavān purā // BrP_59.5

abhūt kṛtayuge viprāḥ śveto nāma nṛpo balī 
matimān dharmavic chūraḥ satyasaṃdho dṛḍhavrataḥ // BrP_59.6

yasya rājye tu varṣāṇāṃ sahasraṃ daśa mānavāḥ 
bhavanty āyuṣmanto lokā bālas tasmin na sīdati // BrP_59.7

vartamāne tadā rājye kiṃcit kāle gate dvijāḥ 
kapālagautamo nāma ṛṣiḥ paramadhārmikaḥ // BrP_59.8

suto 'syājātadantaś ca mṛtaḥ kālavaśād dvijāḥ 
tam ādāya ṛṣir dhīmān nṛpasyāntikam ānayat // BrP_59.9

dṛṣṭvaivaṃ nṛpatiḥ suptaṃ kumāraṃ gatacetasam 
pratijñām akarod viprā jīvanārthaṃ śiśos tadā // BrP_59.10

yāvad bālam ahaṃ tv enaṃ yamasya sadane gatam 
nānaye saptarātreṇa citāṃ dīptāṃ samāruhe // BrP_59.11

evam uktvāsitaiḥ padmaiḥ śatair daśaśatādikaiḥ 
saṃpūjya ca mahādevaṃ rājā vidyāṃ punar japet // BrP_59.12

atibhaktiṃ tu saṃcintya nṛpasya jagadīśvaraḥ 
sāṃnidhyam agamat tuṣṭo śmīty uvāca sahomayā // BrP_59.13

śrutvaivaṃ giram īśasya vilokya sahasā haram 
bhasmadigdhaṃ virūpākṣaṃ śaratkundenduvarcasam // BrP_59.14

śārdūlacarmavasanaṃ śaśāṅkāṅkitamūrdhajam 
mahīṃ nipatya sahasā praṇamya sa tadābravīt // BrP_59.15

kāruṇyaṃ yadi me dṛṣṭvā prasanno 'si prabho yadi 
kālasya vaśam āpanno bālako dvijaputrakaḥ // BrP_59.16

jīvatv eṣa punar bāla ity evaṃ vratam āhitam 
akasmāc ca mṛtaṃ bālaṃ niyamya bhagavan svayam 
yathoktāyuṣyasaṃyuktaṃ kṣemaṃ kuru maheśvara // BrP_59.17

śvetasyaitad vacaḥ śrutvā mudaṃ prāpa haras tadā 
kālam ājñāpayām āsa sarvabhūtabhayaṃkaram // BrP_59.18

niyamya kālaṃ durdharṣaṃ yamasyājñākaraṃ dvijāḥ 
bālaṃ saṃjīvayām āsa mṛtyor mukhagataṃ punaḥ // BrP_59.19

kṛtvā kṣemaṃ jagat sarvaṃ muneḥ putraṃ sa taṃ dvijāḥ 
devyā sahomayā devas tatraivāntaradhīyata // BrP_59.20

evaṃ saṃjīvayām āsa muneḥ putraṃ nṛpottamaḥ // BrP_59.21

devadeva jagannātha trailokyaprabhavāvyaya 
brūhi naḥ paramaṃ tathyaṃ śvetākhyasya ca sāṃpratam // BrP_59.22

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ sarvasattvahitāvaham 
pravakṣyāmi yathātathyaṃ yat pṛcchatha mamānaghāḥ // BrP_59.23

mādhavasya ca māhātmyaṃ sarvapāpapraṇāśanam 
yac chrutvābhimatān kāmān dhruvaṃ prāpnoti mānavaḥ // BrP_59.24

śrutavān ṛṣibhiḥ pūrvaṃ mādhavākhyasya bho dvijāḥ 
śṛṇudhvaṃ tāṃ kathāṃ divyāṃ bhayaśokārtināśinīm // BrP_59.25

sa kṛtvā rājyam ekāgryaṃ varṣāṇāṃ ca sahasraśaḥ 
vicārya laukikān dharmān vaidikān niyamāṃs tathā // BrP_59.26

keśavārādhane viprā niścitaṃ vratam āsthitaḥ 
sa gatvā paramaṃ kṣetraṃ sāgaraṃ dakṣiṇāśrayam // BrP_59.27

taṭe tasmiñ śubhe ramye deśe kṛṣṇasya cāntike 
śveto 'tha kārayām āsa prāsādaṃ śubhalakṣaṇam // BrP_59.28

dhanvantaraśataṃ caikaṃ devadevasya dakṣiṇe 
tataḥ śvetena viprendrāḥ śvetaśailamayena ca // BrP_59.29

kṛtaḥ sa bhagavāñ śveto mādhavaś candrasaṃnibhaḥ 
pratiṣṭhāṃ vidhivac cakre yathoddiṣṭāṃ svayaṃ tu saḥ // BrP_59.30

dattvā dānaṃ dvijātibhyo dīnānāthatapasvinām 
athānantarato rājā mādhavasya ca saṃnidhau // BrP_59.31

mahīṃ nipatya sahasā oṃkāraṃ dvādaśākṣaram 
japan sa maunam āsthāya māsam ekaṃ samādhinā // BrP_59.32

nirāhāro mahābhāgaḥ samyag viṣṇupade sthitaḥ 
japānte sa tu deveśaṃ saṃstotum upacakrame // BrP_59.33

oṃ namo vāsudevāya namaḥ saṃkarṣaṇāya ca 
pradyumnāyāniruddhāya namo nārāyaṇāya ca // BrP_59.34

namo 'stu bahurūpāya viśvarūpāya vedhase 
nirguṇāyāpratarkyāya śucaye śuklakarmaṇe // BrP_59.35

oṃ namaḥ padmanābhāya padmagarbhodbhavāya ca 
namo 'stu padmavarṇāya padmahastāya te namaḥ // BrP_59.36

oṃ namaḥ puṣkarākṣāya sahasrākṣāya mīḍhuṣe 
namaḥ sahasrapādāya sahasrabhujamanyave // BrP_59.37

oṃ namo 'stu varāhāya varadāya sumedhase 
variṣṭhāya vareṇyāya śaraṇyāyācyutāya ca // BrP_59.38

oṃ namo bālarūpāya bālapadmaprabhāya ca 
bālārkasomanetrāya muñjakeśāya dhīmate // BrP_59.39

keśavāya namo nityaṃ namo nārāyaṇāya ca 
mādhavāya variṣṭhāya govindāya namo namaḥ // BrP_59.40

oṃ namo viṣṇave nityaṃ devāya vasuretase 
madhusūdanāya namaḥ śuddhāyāṃśudharāya ca // BrP_59.41

namo anantāya sūkṣmāya namaḥ śrīvatsadhāriṇe 
trivikramāya ca namo divyapītāmbarāya ca // BrP_59.42

sṛṣṭikartre namas tubhyaṃ goptre dhātre namo namaḥ 
namo 'stu guṇabhūtāya nirguṇāya namo namaḥ // BrP_59.43

namo vāmanarūpāya namo vāmanakarmaṇe 
namo vāmananetrāya namo vāmanavāhine // BrP_59.44

namo ramyāya pūjyāya namo 'stv avyaktarūpiṇe 
apratarkyāya śuddhāya namo bhayaharāya ca // BrP_59.45

saṃsārārṇavapotāya praśāntāya svarūpiṇe 
śivāya saumyarūpāya rudrāyottāraṇāya ca // BrP_59.46

bhavabhaṅgakṛte caiva bhavabhogapradāya ca 
bhavasaṃghātarūpāya bhavasṛṣṭikṛte namaḥ // BrP_59.47

oṃ namo divyarūpāya somāgniśvasitāya ca 
somasūryāṃśukeśāya gobrāhmaṇahitāya ca // BrP_59.48

oṃ nama ṛksvarūpāya padakramasvarūpiṇe 
ṛkstutāya namas tubhyaṃ nama ṛksādhanāya ca // BrP_59.49

oṃ namo yajuṣāṃ dhātre yajūrūpadharāya ca 
yajuryājyāya juṣṭāya yajuṣāṃ pataye namaḥ // BrP_59.50

oṃ namaḥ śrīpate deva śrīdharāya varāya ca 
śriyaḥ kāntāya dāntāya yogicintyāya yogine // BrP_59.51

oṃ namaḥ sāmarūpāya sāmadhvanivarāya ca 
oṃ namaḥ sāmasaumyāya sāmayogavide namaḥ // BrP_59.52

sāmne ca sāmagītāya oṃ namaḥ sāmadhāriṇe 
sāmayajñavide caiva namaḥ sāmakarāya ca // BrP_59.53

namas tv atharvaśirase namo 'tharvasvarūpiṇe 
namo 'stv atharvapādāya namo 'tharvakarāya ca // BrP_59.54

oṃ namo vajraśīrṣāya madhukaiṭabhaghātine 
mahodadhijalasthāya vedāharaṇakāriṇe // BrP_59.55

namo dīptasvarūpāya hṛṣīkeśāya vai namaḥ 
namo bhagavate tubhyaṃ vāsudevāya te namaḥ // BrP_59.56

nārāyaṇa namas tubhyaṃ namo lokahitāya ca 
oṃ namo mohanāśāya bhavabhaṅgakarāya ca // BrP_59.57

gatipradāya ca namo namo bandhaharāya ca 
trailokyatejasāṃ kartre namas tejaḥsvarūpiṇe // BrP_59.58

yogīśvarāya śuddhāya rāmāyottaraṇāya ca 
sukhāya sukhanetrāya namaḥ sukṛtadhāriṇe // BrP_59.59

vāsudevāya vandyāya vāmadevāya vai namaḥ 
dehināṃ dehakartre ca bhedabhaṅgakarāya ca // BrP_59.60

devair vanditadehāya namas te divyamauline 
namo vāsanivāsāya vāsavyavaharāya ca // BrP_59.61

oṃ namo vasukartre ca vasuvāsapradāya ca 
namo yajñasvarūpāya yajñeśāya ca yogine // BrP_59.62

yatiyogakareśāya namo yajñāṅgadhāriṇe 
saṃkarṣaṇāya ca namaḥ pralambamathanāya ca // BrP_59.63

meghaghoṣasvanottīrṇavegalāṅgaladhāriṇe 
namo 'stu jñānināṃ jñāna nārāyaṇaparāyaṇa // BrP_59.64

na me 'sti tvām ṛte bandhur narakottāraṇe prabho 
atas tvāṃ sarvabhāvena praṇato natavatsala // BrP_59.65

malaṃ yat kāyajaṃ vāpi mānasaṃ caiva keśava 
na tasyānyo 'sti deveśa kṣālakas tvām ṛte 'cyuta // BrP_59.66

saṃsargāṇi samastāni vihāya tvām upasthitaḥ 
saṅgo me 'stu tvayā sārdham ātmalābhāya keśava // BrP_59.67

kaṣṭam āpat suduṣpāraṃ saṃsāraṃ vedmi keśava 
tāpatrayaparikliṣṭas tena tvāṃ śaraṇaṃ gataḥ // BrP_59.68

eṣaṇābhir jagat sarvaṃ mohitaṃ māyayā tava 
ākarṣitaṃ ca lobhādyair atas tvām aham āśritaḥ // BrP_59.69

nāsti kiṃcit sukhaṃ viṣṇo saṃsārasthasya dehinaḥ 
yathā yathā hi yajñeśa tvayi cetaḥ pravartate // BrP_59.70

tathā phalavihīnaṃ tu sukham ātyantikaṃ labhet 
naṣṭo vivekaśūnyo 'smi dṛśyate jagad āturam // BrP_59.71

govinda trāhi saṃsārān mām uddhartuṃ tvam arhasi 
magnasya mohasalile niruttāre bhavārṇave 
uddhartā puṇḍarīkākṣa tvām ṛte 'nyo na vidyate // BrP_59.72

itthaṃ stutas tatas tena rājñā śvetena bho dvijāḥ 
tasmin kṣetravare divye vikhyāte puruṣottame // BrP_59.73

bhaktiṃ tasya tu saṃcintya devadevo jagadguruḥ 
ājagāma nṛpasyāgre sarvair devair vṛto hariḥ // BrP_59.74

nīlajīmūtasaṃkāśaḥ padmapattrāyatekṣaṇaḥ 
dadhat sudarśanaṃ dhīmān karāgre dīptamaṇḍalam // BrP_59.75

kṣīrodajalasaṃkāśo vimalaś candrasaṃnibhaḥ 
rarāja vāmahaste 'sya pāñcajanyo mahādyutiḥ // BrP_59.76

pakṣirājadhvajaḥ śrīmān gadāśārṅgāsidhṛk prabhuḥ 
uvāca sādhu bho rājan yasya te matir uttamā 
yad iṣṭaṃ vara bhadraṃ te prasanno 'smi tavānagha // BrP_59.77

śrutvaivaṃ devadevasya vākyaṃ tat paramāmṛtam 
praṇamya śirasovāca śvetas tadgatamānasaḥ // BrP_59.78

yady ahaṃ bhagavan bhaktaḥ prayaccha varam uttamam 
ābrahmabhavanād ūrdhvaṃ vaiṣṇavaṃ padam avyayam // BrP_59.79

vimalaṃ virajaṃ śuddhaṃ saṃsārāsaṅgavarjitam 
tat padaṃ gantum icchāmi tvatprasādāj jagatpate // BrP_59.80

yat padaṃ vibudhāḥ sarve munayaḥ siddhayoginaḥ 
nābhigacchanti yad ramyaṃ paraṃ padam anāmayam // BrP_59.81

yāsyasi paramaṃ sthānaṃ rājyāmṛtam upāsya ca 
sarvāṃl lokān atikramya mama lokaṃ gamiṣyasi // BrP_59.82

kīrtis tavātra rājendra trīṃl lokāṃś ca gamiṣyati 
sāṃnidhyaṃ mama caivātra sarvadaiva bhaviṣyati // BrP_59.83

śvetagaṅgeti gāsyanti sarve te devadānavāḥ 
kuśāgreṇāpi rājendra śvetagāṅgeyam ambu ca // BrP_59.84

spṛṣṭvā svargaṃ gamiṣyanti madbhaktā ye samāhitāḥ 
yas tv imāṃ pratimāṃ gacchen mādhavākhyāṃ śaśiprabhām // BrP_59.85

śaṅkhagokṣīrasaṃkāśām aśeṣāghavināśinīm 
tāṃ praṇamya sakṛd bhaktyā puṇḍarīkanibhekṣaṇām // BrP_59.86

vihāya sarvalokān vai mama loke mahīyate 
manvantarāṇi tatraiva devakanyābhir āvṛtaḥ // BrP_59.87

gīyamānaś ca madhuraṃ siddhagandharvasevitaḥ 
bhunakti vipulān bhogān yatheṣṭaṃ māmakaiḥ saha // BrP_59.88

cyutas tasmād ihāgatya manuṣyo brāhmaṇo bhavet 
vedavedāṅgavic chrīmān bhogavāṃś cirajīvitaḥ // BrP_59.89

gajāśvarathayānāḍhyo dhanadhānyāvṛtaḥ śuciḥ 
rūpavān bahubhāgyaś ca putrapautrasamanvitaḥ // BrP_59.90

puruṣottamaṃ punaḥ prāpya vaṭamūle 'tha sāgare 
tyaktvā dehaṃ hariṃ smṛtvā tataḥ śāntapadaṃ vrajet // BrP_59.91

śvetamādhavam ālokya samīpe matsyamādhavam 
ekārṇavajale pūrvaṃ rohitaṃ rūpam āsthitam // BrP_60.1

vedānāṃ haraṇārthāya rasātalatale sthitam 
cintayitvā kṣitiṃ samyak tasmin sthāne pratiṣṭhitam // BrP_60.2

ādyāvataraṇaṃ rūpaṃ mādhavaṃ matsyarūpiṇam 
praṇamya praṇato bhūtvā sarvaduḥkhād vimucyate // BrP_60.3

prayāti paramaṃ sthānaṃ yatra devo hariḥ svayam 
kāle punar ihāyāto rājā syāt pṛthivītale // BrP_60.4

vatsamādhavam āsādya durādharṣo bhaven naraḥ 
dātā bhoktā bhaved yajvā vaiṣṇavaḥ satyasaṃgaraḥ // BrP_60.5

yogaṃ prāpya hareḥ paścāt tato mokṣam avāpnuyāt 
matsyamādhavamāhātmyaṃ mayā saṃparikīrtitam 
yaṃ dṛṣṭvā muniśārdūlāḥ sarvān kāmān avāpnuyāt // BrP_60.6

bhagavañ śrotum icchāmo mārjanaṃ varuṇālaye 
kriyate snānadānādi tasyāśeṣaphalaṃ vada // BrP_60.7

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlā mārjanasya yathāvidhi 
bhaktyā tu tanmanā bhūtvā saṃprāpya puṇyam uttamam // BrP_60.8

mārkaṇḍeyahrade snānaṃ pūrvakāle praśasyate 
caturdaśyāṃ viśeṣeṇa sarvapāpapraṇāśanam // BrP_60.9

tadvat snānaṃ samudrasya sarvakālaṃ praśasyate 
paurṇamāsyāṃ viśeṣeṇa hayamedhaphalaṃ labhet // BrP_60.10

mārkaṇḍeyaṃ vaṭaṃ kṛṣṇaṃ rauhiṇeyaṃ mahodadhim 
indradyumnasaraś caiva pañcatīrthīvidhiḥ smṛtaḥ // BrP_60.11

pūrṇimā jyeṣṭhamāsasya jyeṣṭhā ṛkṣaṃ yadā bhavet 
tadā gacched viśeṣeṇa tīrtharājaṃ paraṃ śubham // BrP_60.12

kāyavāṅmānasaiḥ śuddhas tadbhāvo nānyamānasaḥ 
sarvadvaṃdvavinirmukto vītarāgo vimatsaraḥ // BrP_60.13

kalpavṛkṣavaṭaṃ ramyaṃ tatra snātvā janārdanam 
pradakṣiṇaṃ prakurvīta trivāraṃ susamāhitaḥ // BrP_60.14

yaṃ dṛṣṭvā mucyate pāpāt saptajanmasamudbhavāt 
puṇyaṃ cāpnoti vipulaṃ gatim iṣṭāṃ ca bho dvijāḥ // BrP_60.15

tasya nāmāni vakṣyāmi pramāṇaṃ ca yuge yuge 
yathāsaṃkhyaṃ ca bho viprāḥ kṛtādiṣu yathākramam // BrP_60.16

vaṭaṃ vaṭeśvaraṃ kṛṣṇaṃ purāṇapuruṣaṃ dvijāḥ 
vaṭasyaitāni nāmāni kīrtitāni kṛtādiṣu // BrP_60.17

yojanaṃ pādahīnaṃ ca yojanārdhaṃ tadardhakam 
pramāṇaṃ kalpavṛkṣasya kṛtādau parikīrtitam // BrP_60.18

yathoktena tu mantreṇa namaskṛtvā tu taṃ vaṭam 
dakṣiṇābhimukho gacched dhanvantaraśatatrayam // BrP_60.19

yatrāsau dṛśyate viṣṇuḥ svargadvāraṃ manoramam 
sāgarāmbhaḥsamākṛṣṭaṃ kāṣṭhaṃ sarvaguṇānvitam // BrP_60.20

praṇipatya tatas taṃ bhoḥ paripūjya tataḥ punaḥ 
mucyate sarvarogādyais tathā pāpair grahādibhiḥ // BrP_60.21

ugrasenaṃ purā dṛṣṭvā svargadvāreṇa sāgaram 
gatvācamya śucis tatra dhyātvā nārāyaṇaṃ param // BrP_60.22

nyased aṣṭākṣaraṃ mantraṃ paścād dhastaśarīrayoḥ 
oṃ namo nārāyaṇāyeti yaṃ vadanti manīṣiṇaḥ // BrP_60.23

kiṃ kāryaṃ bahubhir mantrair manovibhramakārakaiḥ 
oṃ namo nārāyaṇāyeti mantraḥ sarvārthasādhakaḥ // BrP_60.24

āpo narasya sūnutvān nārā itīha kīrtitāḥ 
viṣṇos tās tv ayanaṃ pūrvaṃ tena nārāyaṇaḥ smṛtaḥ // BrP_60.25

nārāyaṇaparā vedā nārāyaṇaparā dvijāḥ 
nārāyaṇaparā yajñā nārāyaṇaparāḥ kriyāḥ // BrP_60.26

nārāyaṇaparā pṛthvī nārāyaṇaparaṃ jalam 
nārāyaṇaparo vahnir nārāyaṇaparaṃ nabhaḥ // BrP_60.27

nārāyaṇaparo vāyur nārāyaṇaparaṃ manaḥ 
ahaṃkāraś ca buddhiś ca ubhe nārāyaṇātmake // BrP_60.28

bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca yat kiṃcij jīvasaṃjñitam 
sthūlaṃ sūkṣmaṃ paraṃ caiva sarvaṃ nārāyaṇātmakam // BrP_60.29

śabdādyā viṣayāḥ sarve śrotrādīnīndriyāṇi ca 
prakṛtiḥ puruṣaś caiva sarve nārāyaṇātmakāḥ // BrP_60.30

jale sthale ca pātāle svargaloke 'mbare nage 
avaṣṭabhya idaṃ sarvam āste nārāyaṇaḥ prabhuḥ // BrP_60.31

kiṃ cātra bahunoktena jagad etac carācaram 
brahmādistambaparyantaṃ sarvaṃ nārāyaṇātmakam // BrP_60.32

nārāyaṇāt paraṃ kiṃcin neha paśyāmi bho dvijāḥ 
tena vyāptam idaṃ sarvaṃ dṛśyādṛśyaṃ carācaram // BrP_60.33

āpo hy āyatanaṃ viṣṇoḥ sa ca evāmbhasāṃ patiḥ 
tasmād apsu smaren nityaṃ nārāyaṇam aghāpaham // BrP_60.34

snānakāle viśeṣeṇa copasthāya jale śuciḥ 
smaren nārāyaṇaṃ dhyāyed dhaste kāye ca vinyaset // BrP_60.35

oṃkāraṃ ca nakāraṃ ca aṅguṣṭhe hastayor nyaset 
śeṣair hastatalaṃ yāvat tarjanyādiṣu vinyaset // BrP_60.36

oṃkāraṃ vāmapāde tu nakāraṃ dakṣiṇe nyaset 
mokāraṃ vāmakaṭyāṃ tu nākāraṃ dakṣiṇe nyaset // BrP_60.37

rākāraṃ nābhideśe tu yakāraṃ vāmabāhuke 
ṇākāraṃ dakṣiṇe nyasya yakāraṃ mūrdhni vinyaset // BrP_60.38

adhaś cordhvaṃ ca hṛdaye pārśvataḥ pṛṣṭhato 'grataḥ 
dhyātvā nārāyaṇaṃ paścād ārabhet kavacaṃ budhaḥ // BrP_60.39

pūrve māṃ pātu govindo dakṣiṇe madhusūdanaḥ 
paścime śrīdharo devaḥ keśavas tu tathottare // BrP_60.40

pātu viṣṇus tathāgneye nairṛte mādhavo 'vyayaḥ 
vāyavye tu hṛṣīkeśas tatheśāne ca vāmanaḥ // BrP_60.41

bhūtale pātu vārāhas tathordhvaṃ ca trivikramaḥ 
kṛtvaivaṃ kavacaṃ paścād ātmānaṃ cintayet tataḥ // BrP_60.42

ahaṃ nārāyaṇo devaḥ śaṅkhacakragadādharaḥ 
evaṃ dhyātvā tadātmānam imaṃ mantram udīrayet // BrP_60.43

tvam agnir dvipadāṃ nātha retodhāḥ kāmadīpanaḥ 
pradhānaḥ sarvabhūtānāṃ jīvānāṃ prabhur avyayaḥ // BrP_60.44

amṛtasyāraṇis tvaṃ hi devayonir apāṃ pate 
vṛjinaṃ hara me sarvaṃ tīrtharāja namo 'stu te // BrP_60.45

evam uccārya vidhivat tataḥ snānaṃ samācaret 
anyathā bho dvijaśreṣṭhāḥ snānaṃ tatra na śasyate // BrP_60.46

kṛtvā tu vaidikair mantrair abhiṣekaṃ ca mārjanam 
antar jale japet paścāt trir āvṛttyāghamarṣaṇam // BrP_60.47

hayamedho yathā viprāḥ sarvapāpaharaḥ kratuḥ 
tathāghamarṣaṇaṃ cātra sūktaṃ sarvāghanāśanam // BrP_60.48

uttīrya vāsasī dhaute nirmale paridhāya vai 
prāṇān āyamya cācamya saṃdhyāṃ copāsya bhāskaram // BrP_60.49

upatiṣṭhet tataś cordhvaṃ kṣiptvā puṣpajalāñjalim 
upasthāyordhvabāhuś ca talliṅgair bhāskaraṃ tataḥ // BrP_60.50

gāyatrīṃ pāvanīṃ devīṃ japed aṣṭottaraṃ śatam 
anyāṃś ca sauramantrāṃś ca japtvā tiṣṭhan samāhitaḥ // BrP_60.51

kṛtvā pradakṣiṇaṃ sūryaṃ namaskṛtyopaviśya ca 
svādhyāyaṃ prāṅmukhaḥ kṛtvā tarpayed daivatāny ṛṣīn // BrP_60.52

manuṣyāṃś ca pitṝṃś cānyān nāmagotreṇa mantravit 
toyena tilamiśreṇa vidhivat susamāhitaḥ // BrP_60.53

tarpaṇaṃ devatānāṃ ca pūrvaṃ kṛtvā samāhitaḥ 
adhikārī bhavet paścāt pitṝṇāṃ tarpaṇe dvijaḥ // BrP_60.54

śrāddhe havanakāle ca pāṇinaikena nirvapet 
tarpaṇe tūbhayaṃ kuryād eṣa eva vidhiḥ sadā // BrP_60.55

anvārabdhena savyena pāṇinā dakṣiṇena tu 
tṛpyatām iti siñcet tu nāmagotreṇa vāgyataḥ // BrP_60.56

kāyasthair yas tilair mohāt karoti pitṛtarpaṇam 
tarpitās tena pitaras tvaṅmāṃsarudhirāsthibhiḥ // BrP_60.57

aṅgasthair na tilaiḥ kuryād devatāpitṛtarpaṇam 
rudhiraṃ tad bhavet toyaṃ pradātā kilbiṣī bhavet // BrP_60.58

bhūmyāṃ yad dīyate toyaṃ dātā caiva jale sthitaḥ 
vṛthā tan muniśārdūlā nopatiṣṭhati kasyacit // BrP_60.59

sthale sthitvā jale yas tu prayacched udakaṃ naraḥ 
pitṝṇāṃ nopatiṣṭheta salilaṃ tan nirarthakam // BrP_60.60

udake nodakaṃ kuryāt pitṛbhyaś ca kadācana 
uttīrya tu śucau deśe kuryād udakatarpaṇam // BrP_60.61

nodakeṣu na pātreṣu na kruddho naikapāṇinā 
nopatiṣṭhati tat toyaṃ yad bhūmyāṃ na pradīyate // BrP_60.62

pitṝṇām akṣayaṃ sthānaṃ mahī dattā mayā dvijāḥ 
tasmāt tatraiva dātavyaṃ pitṝṇāṃ prītim icchatā // BrP_60.63

bhūmipṛṣṭhe samutpannā bhūmyāṃ caiva ca saṃsthitāḥ 
bhūmyāṃ caiva layaṃ yātā bhūmau dadyāt tato jalam // BrP_60.64

āstīrya ca kuśān sāgrāṃs tān āvāhya svamantrataḥ 
prācīnāgreṣu vai devān yāmyāgreṣu tathā pitṝn // BrP_60.65

devān pitṝṃs tathā cānyān saṃtarpyācamya vāgyataḥ 
hastamātraṃ catuṣkoṇaṃ caturdvāraṃ suśobhanam // BrP_61.1

puraṃ vilikhya bho viprās tīre tasya mahodadheḥ 
madhye tatra likhet padmam aṣṭapattraṃ sakarṇikam // BrP_61.2

evaṃ maṇḍalam ālikhya pūjayet tatra bho dvijāḥ 
aṣṭākṣaravidhānena nārāyaṇam ajaṃ vibhum // BrP_61.3

ataḥ paraṃ pravakṣyāmi kāyaśodhanam uttamam 
akāraṃ hṛdaye dhyātvā cakrarekhāsamanvitam // BrP_61.4

jvalantaṃ triśikhaṃ caiva dahantaṃ pāpanāśanam 
candramaṇḍalamadhyasthaṃ rākāraṃ mūrdhni cintayet // BrP_61.5

śuklavarṇaṃ pravarṣantam amṛtaṃ plāvayan mahīm 
evaṃ nirdhūtapāpas tu divyadehas tato bhavet // BrP_61.6

aṣṭākṣaraṃ tato mantraṃ nyased evātmano budhaḥ 
vāmapādaṃ samārabhya kramaśaś caiva vinyaset // BrP_61.7

pañcāṅgaṃ vaiṣṇavaṃ caiva caturvyūhaṃ tathaiva ca 
karaśuddhiṃ prakurvīta mūlamantreṇa sādhakaḥ // BrP_61.8

ekaikaṃ caiva varṇaṃ tu aṅgulīṣu pṛthak pṛthak 
oṃkāraṃ pṛthivīṃ śuklāṃ vāmapāde tu vinyaset // BrP_61.9

nakāraḥ śāṃbhavaḥ śyāmo dakṣiṇe tu vyavasthitaḥ 
mokāraṃ kālam evāhur vāmakaṭyāṃ nidhāpayet // BrP_61.10

nākāraḥ sarvabījaṃ tu dakṣiṇasyāṃ vyavasthitaḥ 
rākāras teja ity āhur nābhideśe vyavasthitaḥ // BrP_61.11

vāyavyo 'yaṃ yakāras tu vāmaskandhe samāśritaḥ 
ṇākāraḥ sarvago jñeyo dakṣiṇāṃse vyavasthitaḥ 
yakāro 'yaṃ śirasthaś ca yatra lokāḥ pratiṣṭhitāḥ // BrP_61.12

oṃ viṣṇave namaḥ śiraḥ oṃ jvalanāya namaḥ śikhā | oṃ viṣṇave namaḥ kavacam oṃ viṣṇave namaḥ sphuraṇaṃ diśobandhāya | oṃ huṃphaḍastram oṃ śirasi śuklo vāsudeva iti | oṃ āṃ lalāṭe raktaḥ saṃkarṣaṇo garutmān vahnis teja āditya iti | oṃ āṃ grīvāyāṃ pītaḥ pradyumno vāyumegha iti | oṃ āṃ hṛdaye kṛṣṇo 'niruddhaḥ sarvaśaktisamanvita iti | evaṃ caturvyūham ātmānaṃ kṛtvā tataḥ karma samācaret ||(BrP_61.13)

mamāgre 'vasthito viṣṇuḥ pṛṣṭhataś cāpi keśavaḥ 
govindo dakṣiṇe pārśve vāme tu madhusūdanaḥ // BrP_61.14

upariṣṭāt tu vaikuṇṭho vārāhaḥ pṛthivītale 
avāntaradiśo yās tu tāsu sarvāsu mādhavaḥ // BrP_61.15

gacchatas tiṣṭhato vāpi jāgrataḥ svapato 'pi vā 
narasiṃhakṛtā guptir vāsudevamayo hy aham // BrP_61.16

evaṃ viṣṇumayo bhūtvā tataḥ karma samārabhet 
yathā dehe tathā deve sarvatattvāni yojayet // BrP_61.17

tataś caiva prakurvīta prokṣaṇaṃ praṇavena tu 
phaṭkārāntaṃ samuddiṣṭaṃ sarvavighnaharaṃ śubham // BrP_61.18

tatrārkacandravahnīnāṃ maṇḍalāni vicintayet 
padmamadhye nyased viṣṇuṃ pavanasyāmbarasya ca // BrP_61.19

tato vicintya hṛdaya oṃkāraṃ jyotīrūpiṇam 
karṇikāyāṃ samāsīnaṃ jyotīrūpaṃ sanātanam // BrP_61.20

aṣṭākṣaraṃ tato mantraṃ vinyasec ca yathākramam 
tena vyastasamastena pūjanaṃ paramaṃ smṛtam // BrP_61.21

dvādaśākṣaramantreṇa yajed devaṃ sanātanam 
tato 'vadhārya hṛdaye karṇikāyāṃ bahir nyaset // BrP_61.22

caturbhujaṃ mahāsattvaṃ sūryakoṭisamaprabham 
cintayitvā mahāyogaṃ jyotīrūpaṃ sanātanam 
tataś cāvāhayen mantraṃ krameṇācintya mānase // BrP_61.23

āvāhanamantraḥ: mīnarūpo varāhaś ca narasiṃho 'tha vāmanaḥ | āyātu devo varado mama nārāyaṇo 'grataḥ ||(BrP_61.24)

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.24)
 sthāpanamantraḥ: 
karṇikāyāṃ supīṭhe 'tra padmakalpitam āsanam 
sarvasattvahitārthāya tiṣṭha tvaṃ madhusūdana // BrP_61.25

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.25)

arghamantraḥ: oṃ trailokyapatīnāṃ pataye devadevāya hṛṣīkeśāya viṣṇave namaḥ | oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.26)
 pādyamantraḥ: 
oṃ pādyaṃ pādayor deva padmanābha sanātana 
viṣṇo kamalapattrākṣa gṛhāṇa madhusūdana // BrP_61.27

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.27)
 madhuparkamantraḥ: 
madhuparkaṃ mahādeva brahmādyaiḥ kalpitaṃ tava 
mayā niveditaṃ bhaktyā gṛhāṇa puruṣottama // BrP_61.28

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.28)

mandākinyāḥ sitaṃ vāri sarvapāpaharaṃ śivam 
gṛhāṇācamanīyaṃ tvaṃ mayā bhaktyā niveditam // BrP_61.29

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.29)

tvam āpaḥ pṛthivī caiva jyotis tvaṃ vāyur eva ca 
lokeśa vṛttimātreṇa vāriṇā snāpayāmy aham // BrP_61.30

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.30)

devatattvasamāyukta yajñavarṇasamanvita 
svarṇavarṇaprabhe deva vāsasī tava keśava // BrP_61.31

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.31)

śarīraṃ te na jānāmi ceṣṭāṃ caiva ca keśava 
mayā nivedito gandhaḥ pratigṛhya vilipyatām // BrP_61.32

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.32)

ṛgyajuḥsāmamantreṇa trivṛtaṃ padmayoninā 
sāvitrīgranthisaṃyuktam upavītaṃ tavārpaye // BrP_61.33

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.33)

divyaratnasamāyukta vahnibhānusamaprabha 
gātrāṇi tava śobhantu sālaṃkārāṇi mādhava // BrP_61.34

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.34)

oṃ nama iti pratyakṣaraṃ samastena mūlamantreṇa vā pūjayet || 61.35

vanaspatiraso divyo gandhāḍhyaḥ surabhiś ca te 
mayā nivedito bhaktyā dhūpo 'yaṃ pratigṛhyatām // BrP_61.36

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.36)

sūryacandrasamo jyotir vidyudagnyos tathaiva ca 
tvam eva jyotiṣāṃ deva dīpo 'yaṃ pratigṛhyatām // BrP_61.37

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.37)

annaṃ caturvidhaṃ caiva rasaiḥ ṣaḍbhiḥ samanvitam 
mayā niveditaṃ bhaktyā naivedyaṃ tava keśava // BrP_61.38

oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||(BrP_61.38)

pūrve dale vāsudevaṃ yāmye saṃkarṣaṇaṃ nyaset 
pradyumnaṃ paścime kuryād aniruddhaṃ tathottare // BrP_61.39

vārāhaṃ ca tathāgneye narasiṃhaṃ ca nairṛte 
vāyavye mādhavaṃ caiva tathaiśāne trivikramam // BrP_61.40

tathāṣṭākṣaradevasya garuḍaṃ purato nyaset 
vāmapārśve tathā cakraṃ śaṅkhaṃ dakṣiṇato nyaset // BrP_61.41

tathā mahāgadāṃ caiva nyased devasya dakṣiṇe 
tataḥ śārṅgaṃ dhanur vidvān nyased devasya vāmataḥ // BrP_61.42

dakṣiṇeneṣudhī divye khaḍgaṃ vāme ca vinyaset 
śriyaṃ dakṣiṇataḥ sthāpya puṣṭim uttarato nyaset // BrP_61.43

vanamālāṃ ca puratas tataḥ śrīvatsakaustubhau 
vinyased dhṛdayādīni pūrvādiṣu caturdiśam // BrP_61.44

tato 'straṃ devadevasya koṇe caiva tu vinyaset 
indram agniṃ yamaṃ caiva nairṛtaṃ varuṇaṃ tathā // BrP_61.45

vāyuṃ dhanadam īśānam anantaṃ brahmaṇā saha 
pūjayet tāntrikair mantrair adhaś cordhvaṃ tathaiva ca // BrP_61.46

evaṃ saṃpūjya deveśaṃ maṇḍalasthaṃ janārdanam 
labhed abhimatān kāmān naro nāsty atra saṃśayaḥ // BrP_61.47

anenaiva vidhānena maṇḍalasthaṃ janārdanam 
pūjitaṃ yaḥ saṃpaśyeta sa viśed viṣṇum avyayam // BrP_61.48

sakṛd apy arcito yena vidhinānena keśavaḥ 
janmamṛtyujarāṃ tīrtvā sa viṣṇoḥ padam āpnuyāt // BrP_61.49

yaḥ smaret satataṃ bhaktyā nārāyaṇam atandritaḥ 
anvahaṃ tasya vāsāya śvetadvīpaḥ prakalpitaḥ // BrP_61.50

oṃkārādisamāyuktaṃ namaḥkārāntadīpitam 
tannāma sarvatattvānāṃ mantra ity abhidhīyate // BrP_61.51

anenaiva vidhānena gandhapuṣpaṃ nivedayet 
ekaikasya prakurvīta yathoddiṣṭaṃ krameṇa tu // BrP_61.52

mudrās tato nibadhnīyād yathoktakramacoditāḥ 
japaṃ caiva prakurvīta mūlamantreṇa mantravit // BrP_61.53

aṣṭāviṃśatim aṣṭau vā śatam aṣṭottaraṃ tathā 
kāmeṣu ca yathāproktaṃ yathāśakti samāhitaḥ // BrP_61.54

padmaṃ śaṅkhaś ca śrīvatso gadā garuḍa eva ca 
cakraṃ khaḍgaś ca śārṅgaṃ ca aṣṭau mudrāḥ prakīrtitāḥ // BrP_61.55

gaccha gaccha paraṃ sthānaṃ purāṇapuruṣottama 
yatra brahmādayo devā vindanti paramaṃ padam // BrP_61.56

arcanaṃ ye na jānanti harer mantrair yathoditam 
te tatra mūlamantreṇa pūjayantv acyutaṃ sadā // BrP_61.57

evaṃ saṃpūjya vidhivad bhaktyā taṃ puruṣottamam 
praṇamya śirasā paścāt sāgaraṃ ca prasādayet // BrP_62.1

prāṇas tvaṃ sarvabhūtānāṃ yoniś ca saritāṃ pate 
tīrtharāja namas te 'stu trāhi mām acyutapriya // BrP_62.2

snātvaivaṃ sāgare samyak tasmin kṣetravare dvijāḥ 
tīre cābhyarcya vidhivan nārāyaṇam anāmayam // BrP_62.3

rāmaṃ kṛṣṇaṃ subhadrāṃ ca praṇipatya ca sāgaram 
śatānām aśvamedhānāṃ phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // BrP_62.4

sarvapāpavinirmuktaḥ sarvaduḥkhavivarjitaḥ 
vṛndāraka iva śrīmān rūpayauvanagarvitaḥ // BrP_62.5

vimānenārkavarṇena divyagandharvanādinā 
kulaikaviṃśam uddhṛtya viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_62.6

bhuktvā tatra varān bhogān krīḍitvā cāpsaraiḥ saha 
manvantaraśataṃ sāgraṃ jarāmṛtyuvivarjitaḥ // BrP_62.7

puṇyakṣayād ihāyātaḥ kule sarvaguṇānvite 
rūpavān subhagaḥ śrīmān satyavādī jitendriyaḥ // BrP_62.8

vedaśāstrārthavid vipro bhaved yajvā tu vaiṣṇavaḥ 
yogaṃ ca vaiṣṇavaṃ prāpya tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_62.9

grahoparāge saṃkrāntyām ayane viṣuve tathā 
yugādiṣu ṣaḍaśītyāṃ vyatīpāte dinakṣaye // BrP_62.10

āṣāḍhyāṃ caiva kārttikyāṃ māghyāṃ vānye śubhe tithau 
ye tatra dānaṃ viprebhyaḥ prayacchanti sumedhasaḥ // BrP_62.11

phalaṃ sahasraguṇitam anyatīrthāl labhanti te 
pitṝṇāṃ ye prayacchanti piṇḍaṃ tatra vidhānataḥ // BrP_62.12

akṣayāṃ pitaras teṣāṃ tṛptiṃ saṃprāpnuvanti vai 
evaṃ snānaphalaṃ samyak sāgarasya mayoditam // BrP_62.13

dānasya ca phalaṃ viprāḥ piṇḍadānasya caiva hi 
dharmārthamokṣaphaladam āyuṣkīrtiyaśaskaram // BrP_62.14

bhuktimuktiphalaṃ nṝṇāṃ dhanyaṃ duḥsvapnanāśanam 
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ sarvakāmaphalapradam // BrP_62.15

nāstikāya na vaktavyaṃ purāṇaṃ ca dvijottamāḥ 
tāvad garjanti tīrthāni māhātmyaiḥ svaiḥ pṛthak pṛthak // BrP_62.16

yāvan na tīrtharājasya māhātmyaṃ varṇyate dvijāḥ 
puṣkarādīni tīrthāni prayacchanti svakaṃ phalam // BrP_62.17

tīrtharājas tu sa punaḥ sarvatīrthaphalapradaḥ 
bhūtale yāni tīrthāni saritaś ca sarāṃsi ca // BrP_62.18

viśanti sāgare tāni tenāsau śreṣṭhatāṃ gataḥ 
rājā samastatīrthānāṃ sāgaraḥ saritāṃ patiḥ // BrP_62.19

tasmāt samastatīrthebhyaḥ śreṣṭho 'sau sarvakāmadaḥ 
tamo nāśaṃ yathābhyeti bhāskare 'bhyudite dvijāḥ // BrP_62.20

snānena tīrtharājasya tathā pāpasya saṃkṣayaḥ 
tīrtharājasamaṃ tīrthaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati // BrP_62.21

adhiṣṭhānaṃ yadā yatra prabhor nārāyaṇasya vai 
kaḥ śaknoti guṇān vaktuṃ tīrtharājasya bho dvijāḥ // BrP_62.22

koṭyo navanavatyas tu yatra tīrthāni santi vai 
tasmāt snānaṃ ca dānaṃ ca homaṃ japyaṃ surārcanam 
yat kiṃcit kriyate tatra cākṣayaṃ kriyate dvijāḥ // BrP_62.23

tato gacched dvijaśreṣṭhās tīrthaṃ yajñāṅgasaṃbhavam 
indradyumnasaro nāma yatrāste pāvanaṃ śubham // BrP_63.1

gatvā tatra śucir dhīmān ācamya manasā harim 
dhyātvopasthāya ca jalam imaṃ mantram udīrayet // BrP_63.2

aśvamedhāṅgasaṃbhūta tīrtha sarvāghanāśana 
snānaṃ tvayi karomy adya pāpaṃ hara namo 'stu te // BrP_63.3

evam uccārya vidhivat snātvā devān ṛṣīn pitṝn 
tilodakena cānyāṃś ca saṃtarpyācamya vāgyataḥ // BrP_63.4

dattvā pitṝṇāṃ piṇḍāṃś ca saṃpūjya puruṣottamam 
daśāśvamedhikaṃ samyak phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // BrP_63.5

saptāvarān sapta parān vaṃśān uddhṛtya devavat 
kāmagena vimānena viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_63.6

bhuktvā tatra sukhān bhogān yāvac candrārkatārakam 
cyutas tasmād ihāyāto mokṣaṃ ca labhate dhruvam // BrP_63.7

evaṃ kṛtvā pañcatīrthīm ekādaśyām upoṣitaḥ 
jyeṣṭhaśuklapañcadaśyāṃ yaḥ paśyet puruṣottamam // BrP_63.8

sa pūrvoktaṃ phalaṃ prāpya krīḍitvā vācyutālaye 
prayāti paramaṃ sthānaṃ yasmān nāvartate punaḥ // BrP_63.9

māsān anyān parityajya māghādīn prapitāmaha 
praśaṃsasi kathaṃ jyeṣṭhaṃ brūhi tatkāraṇaṃ prabho // BrP_63.10

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ pravakṣyāmi samāsataḥ 
jyeṣṭhaṃ māsaṃ yathā tebhyaḥ praśaṃsāmi punaḥ punaḥ // BrP_63.11

pṛthivyāṃ yāni tīrthāni saritaś ca sarāṃsi ca 
puṣkariṇyas taḍāgāni vāpyaḥ kūpās tathā hradāḥ // BrP_63.12

nānānadyaḥ samudrāś ca saptāhaṃ puruṣottame 
jyeṣṭhaśukladaśamyādi pratyakṣaṃ yānti sarvadā // BrP_63.13

snānadānādikaṃ tasmād devatāprekṣaṇaṃ dvijāḥ 
yat kiṃcit kriyate tatra tasmin kāle 'kṣayaṃ bhavet // BrP_63.14

śuklapakṣasya daśamī jyeṣṭhe māsi dvijottamāḥ 
harate daśa pāpāni tasmād daśaharā smṛtā // BrP_63.15

yas tasyāṃ halinaṃ kṛṣṇaṃ paśyed bhadrāṃ susaṃyataḥ 
sarvapāpavinirmukto viṣṇulokaṃ vrajen naraḥ // BrP_63.16

uttare dakṣiṇe viprās tv ayane puruṣottamam 
dṛṣṭvā rāmaṃ subhadrāṃ ca viṣṇulokaṃ vrajen naraḥ // BrP_63.17

naro dolāgataṃ dṛṣṭvā govindaṃ puruṣottamam 
phālgunyāṃ prayato bhūtvā govindasya puraṃ vrajet // BrP_63.18

viṣuvaddivase prāpte pañcatīrthīṃ vidhānataḥ 
kṛtvā saṃkarṣaṇaṃ kṛṣṇaṃ dṛṣṭvā bhadrāṃ ca bho dvijāḥ // BrP_63.19

naraḥ samastayajñānāṃ phalaṃ prāpnoti durlabham 
vimuktaḥ sarvapāpebhyo viṣṇulokaṃ ca gacchati // BrP_63.20

yaḥ paśyati tṛtīyāyāṃ kṛṣṇaṃ candanarūṣitam 
vaiśākhasyāsite pakṣe sa yāty acyutamandiram // BrP_63.21

jyaiṣṭhyāṃ jyeṣṭharkṣayuktāyāṃ yaḥ paśyet puruṣottamam 
kulaikaviṃśam uddhṛtya viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_63.22

yadā bhaven mahājyaiṣṭhī rāśinakṣatrayogataḥ 
prayatnena tadā martyair gantavyaṃ puruṣottamam // BrP_64.1

kṛṣṇaṃ dṛṣṭvā mahājyaiṣṭhyāṃ rāmaṃ bhadrāṃ ca bho dvijāḥ 
naro dvādaśayātrāyāḥ phalaṃ prāpnoti cādhikam // BrP_64.2

prayāge ca kurukṣetre naimiṣe puṣkare gaye 
gaṅgādvāre kuśāvarte gaṅgāsāgarasaṃgame // BrP_64.3

kokāmukhe śūkare ca mathurāyāṃ marusthale 
śālagrāme vāyutīrthe mandare sindhusāgare // BrP_64.4

piṇḍārake citrakūṭe prabhāse kanakhale dvijāḥ 
śaṅkhoddhāre dvārakāyāṃ tathā badarikāśrame // BrP_64.5

lohakuṇḍe cāśvatīrthe sarvapāpapramocane 
kāmālaye koṭitīrthe tathā cāmarakaṇṭake // BrP_64.6

lohārgale jambumārge somatīrthe pṛthūdake 
utpalāvartake caiva pṛthutuṅge sukubjake // BrP_64.7

ekāmrake ca kedāre kāśyāṃ ca viraje dvijāḥ 
kālañjare ca gokarṇe śrīśaile gandhamādane // BrP_64.8

mahendre malaye vindhye pāriyātre himālaye 
sahye ca śuktimante ca gomante cārbude tathā // BrP_64.9

gaṅgāyāṃ sarvatīrtheṣu yāmuneṣu ca bho dvijāḥ 
sārasvateṣu gomatyāṃ brahmaputreṣu saptasu // BrP_64.10

godāvarī bhīmarathī tuṅgabhadrā ca narmadā 
tāpī payouṣṇī kāverī śiprā carmaṇvatī dvijāḥ // BrP_64.11

vitastā candrabhāgā ca śatadrur bāhudā tathā 
ṛṣikulyā kumārī ca vipāśā ca dṛṣadvatī // BrP_64.12

śarayūr nākagaṅgā ca gaṇḍakī ca mahānadī 
kauśikī karatoyā ca trisrotā madhuvāhinī // BrP_64.13

mahānadī vaitaraṇī yāś cānyā nānukīrtitāḥ 
athavā kiṃ bahūktena bhāṣitena dvijottamāḥ // BrP_64.14

pṛthivyāṃ sarvatīrtheṣu sarveṣv āyataneṣu ca 
sāgareṣu ca śaileṣu nadīṣu ca saraḥsu ca // BrP_64.15

yat phalaṃ snānadānena rāhugraste divākare 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mahājyaiṣṭhyāṃ labhen naraḥ // BrP_64.16

tasmāt sarvaprayatnena gantavyaṃ puruṣottame 
mahājyaiṣṭhyāṃ muniśreṣṭhā sarvakāmaphalepsubhiḥ // BrP_64.17

dṛṣṭvā rāmaṃ mahājyeṣṭhaṃ kṛṣṇaṃ subhadrayā saha 
viṣṇulokaṃ naro yāti samuddhṛtya samaṃ kulam // BrP_64.18

bhuktvā tatra varān bhogān yāvad ābhūtasaṃplavam 
puṇyakṣayād ihāgatya caturvedī dvijo bhavet // BrP_64.19

svadharmanirataḥ śāntaḥ kṛṣṇabhakto jitendriyaḥ 
vaiṣṇavaṃ yogam āsthāya tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_64.20

kasmin kāle bhavet snānaṃ kṛṣṇasya kamalodbhava 
vidhinā kena tad brūhi tato vidhividāṃ vara // BrP_65.1

śṛṇudhvaṃ munayaḥ snānaṃ kṛṣṇasya vadato mama 
rāmasya ca subhadrāyāḥ puṇyaṃ sarvāghanāśanam // BrP_65.2

māsi jyeṣṭhe ca saṃprāpte nakṣatre candradaivate 
paurṇamāsyāṃ tadā snānaṃ sarvakālaṃ harer dvijāḥ // BrP_65.3

sarvatīrthamayaḥ kūpas tatrāste nirmalaḥ śuciḥ 
tadā bhogavatī tatra pratyakṣā bhavati dvijāḥ // BrP_65.4

tasmāj jyaiṣṭhyāṃ samuddhṛtya haimāḍhyaiḥ kalaśair jalam 
kṛṣṇarāmābhiṣekārthaṃ subhadrāyāś ca bho dvijāḥ // BrP_65.5

kṛtvā suśobhanaṃ mañcaṃ patākābhir alaṃkṛtam 
sudṛḍhaṃ sukhasaṃcāraṃ vastraiḥ puṣpair alaṃkṛtam // BrP_65.6

vistīrṇaṃ dhūpitaṃ dhūpaiḥ snānārthaṃ rāmakṛṣṇayoḥ 
sitavastraparicchannaṃ muktāhārāvalambitam // BrP_65.7

tatra nānāvidhair vādyaiḥ kṛṣṇaṃ nīlāmbaraṃ dvijāḥ 
madhye subhadrāṃ cāsthāpya jayamaṅgalanisvanaiḥ // BrP_65.8

brāhmaṇaiḥ kṣatriyair vaiśyaiḥ śūdraiś cānyaiś ca jātibhiḥ 
anekaśatasāhasrair vṛtaṃ strīpuruṣair dvijāḥ // BrP_65.9

gṛhasthāḥ snātakāś caiva yatayo brahmacāriṇaḥ 
snāpayanti tadā kṛṣṇaṃ mañcasthaṃ sahalāyudham // BrP_65.10

tathā samastatīrthāni pūrvoktāni dvijottamāḥ 
svodakaiḥ puṣpamiśraiś ca snāpayanti pṛthak pṛthak // BrP_65.11

paścāt paṭahaśaṅkhādyair bherīmurajanisvanaiḥ 
kāhalais tālaśabdaiś ca mṛdaṅgair jharjharais tathā // BrP_65.12

anyaiś ca vividhair vādyair ghaṇṭāsvanavibhūṣitaiḥ 
strīṇāṃ maṅgalaśabdaiś ca stutiśabdair manoharaiḥ // BrP_65.13

jayaśabdais tathā stotrair vīṇāveṇunināditaiḥ 
śrūyate sumahāñ śabdaḥ sāgarasyeva garjataḥ // BrP_65.14

munīnāṃ vedaśabdena mantraśabdais tathāparaiḥ 
nānāstotraravaiḥ puṇyaiḥ sāmaśabdopabṛṃhitaiḥ // BrP_65.15

yatibhiḥ snātakaiś caiva gṛhasthair brahmacāribhiḥ 
snānakāle suraśreṣṭha stuvanti parayā mudā // BrP_65.16

śyāmair veśyājanaiś caiva kucabhārāvanāmibhiḥ 
pītaraktāmbarābhiś ca mālyadāmāvanāmibhiḥ // BrP_65.17

saratnakuṇḍalair divyaiḥ suvarṇastabakānvitaiḥ 
cāmarai ratnadaṇḍaiś ca vījyete rāmakeśavau // BrP_65.18

yakṣavidyādharaiḥ siddhaiḥ kiṃnaraiś cāpsarogaṇaiḥ 
parivāryāmbaragatair devagandharvacāraṇaiḥ // BrP_65.19

ādityā vasavo rudrāḥ sādhyā viśve marudgaṇāḥ 
lokapālās tathā cānye stuvanti puruṣottamam // BrP_65.20

namas te devadeveśa purāṇa puruṣottama 
sargasthityantakṛd deva lokanātha jagatpate // BrP_65.21

trailokyadhāriṇaṃ devaṃ brahmaṇyaṃ mokṣakāraṇam 
taṃ namasyāmahe bhaktyā sarvakāmaphalapradam // BrP_65.22

stutvaivaṃ vibudhāḥ kṛṣṇaṃ rāmaṃ caiva mahābalam 
subhadrāṃ ca muniśreṣṭhās tadākāśe vyavasthitāḥ // BrP_65.23

gāyanti devagandharvā nṛtyanty apsarasas tathā 
devatūryāṇy avādyanta vātā vānti suśītalāḥ // BrP_65.24

puṣpamiśraṃ tadā meghā varṣanty ākāśagocarāḥ 
jayaśabdaṃ ca kurvanti munayaḥ siddhacāraṇāḥ // BrP_65.25

śakrādyā vibudhāḥ sarva ṛṣayaḥ pitaras tathā 
prajānāṃ patayo nāgā ye cānye svargavāsinaḥ // BrP_65.26

tato maṅgalasaṃbhārair vidhimantrapuraskṛtam 
ābhiṣecanikaṃ dravyaṃ gṛhītvā devatāgaṇāḥ // BrP_65.27

indro viṣṇur mahāvīryaḥ sūryācandramasau tathā 
dhātā caiva vidhātā ca tathā caivānilānalau // BrP_65.28

pūṣā bhago 'ryamā tvaṣṭā aṃśunaiva vivasvatā 
patnībhyāṃ sahito dhīmān mitreṇa varuṇena ca // BrP_65.29

rudrair vasubhir ādityair aśvibhyāṃ ca vṛtaḥ prabhuḥ 
viśvair devair marudbhiś ca sādhyaiś ca pitṛbhiḥ saha // BrP_65.30

gandharvair apsarobhiś ca yakṣarākṣasapannagaiḥ 
devarṣibhir asaṃkhyeyais tathā brahmarṣibhir varaiḥ // BrP_65.31

vaikhānasair vālakhilyair vāyvāhārair marīcipaiḥ 
bhṛgubhiś cāṅgirobhiś ca sarvavidyāsuniṣṭhitaiḥ // BrP_65.32

sarvavidyādharaiḥ puṇyair yogasiddhibhir āvṛtaḥ 
pitāmahaḥ pulastyaś ca pulahaś ca mahātapāḥ // BrP_65.33

aṅgirāḥ kaśyapo 'triś ca marīcir bhṛgur eva ca 
kratur haraḥ pracetāś ca manur dakṣas tathaiva ca // BrP_65.34

ṛtavaś ca grahāś caiva jyotīṃṣi ca dvijottamāḥ 
mūrtimatyaś ca sarito devāś caiva sanātanāḥ // BrP_65.35

samudrāś ca hradāś caiva tīrthāni vividhāni ca 
pṛthivī dyaur diśaś caiva pādapāś ca dvijottamāḥ // BrP_65.36

aditir devamātā ca hrīḥ śrīḥ svāhā sarasvatī 
umā śacī sinīvālī tathā cānumatiḥ kuhūḥ // BrP_65.37

rākā ca dhiṣaṇā caiva patnyaś cānyā divaukasām 
himavāṃś caiva vindhyaś ca meruś cānekaśṛṅgavān // BrP_65.38

airāvataḥ sānucaraḥ kalākāṣṭhās tathaiva ca 
māsārdhaṃ māsa-ṛtavas tathā rātryahanī samāḥ // BrP_65.39

uccaiḥśravā hayaśreṣṭho nāgarājaś ca vāmanaḥ 
aruṇo garuḍaś caiva vṛkṣāś cauṣadhibhiḥ saha // BrP_65.40

dharmaś ca bhagavān devaḥ samājagmur hi saṃgatāḥ 
kālo yamaś ca mṛtyuś ca yamasyānucarāś ca ye // BrP_65.41

bahulatvāc ca noktā ye vividhā devatāgaṇāḥ 
te devasyābhiṣekārthaṃ samāyānti tatas tataḥ // BrP_65.42

gṛhītvā te tadā viprāḥ sarve devā divaukasaḥ 
ābhiṣecanikaṃ dravyaṃ maṅgalāni ca sarvaśaḥ // BrP_65.43

divyasaṃbhārasaṃyuktaiḥ kalaśaiḥ kāñcanair dvijāḥ 
sārasvatībhiḥ puṇyābhir divyatoyābhir eva ca // BrP_65.44

toyenākāśagaṅgāyāḥ kṛṣṇaṃ rāmeṇa saṃgatam 
sapuṣpaiḥ kāñcanaiḥ kumbhaiḥ snāpayanty avanisthitāḥ // BrP_65.45

saṃcaranti vimānāni devānām ambare tathā 
uccāvacāni divyāni kāmagāni sthirāṇi ca // BrP_65.46

divyaratnavicitrāṇi sevitāny apsarogaṇaiḥ 
gītair vādyaiḥ patākābhiḥ śobhitāni samantataḥ // BrP_65.47

evaṃ tadā muniśreṣṭhāḥ kṛṣṇaṃ rāmeṇa saṃgatam 
snāpayitvā subhadrāṃ ca saṃstuvanti mudānvitāḥ // BrP_65.48
 jaya jaya lokapāla bhaktarakṣaka jaya jaya praṇatavatsala jaya jaya bhūtacaraṇa jaya jayādideva bahukāraṇa jaya jaya vāsudeva jaya jayāsurasaṃharaṇa jaya jaya divyamīna jaya jaya tridaśavara jaya jaya jaladhiśayana | brp_65.49/1 | jaya jaya yogivara jaya jaya sūryanetra jaya jaya devarāja jaya jaya kaiṭabhāre jaya jaya vedavara jaya jaya kūrmarūpa jaya jaya yajñavara jaya jaya kamalanābha jaya jaya śailacara | brp_65.49/2 | jaya jaya yogaśāyiñ jaya jaya vegadhara jaya jaya viśvamūrte jaya jaya cakradhara jaya jaya bhūtanātha jaya jaya dharaṇīdhara jaya jaya śeṣaśāyiñ jaya jaya pītavāso jaya jaya somakānta | brp_65.49/3 | jaya jaya yogavāsa jaya jaya dahanavaktra jaya jaya dharmavāsa jaya jaya guṇanidhāna jaya jaya śrīnivāsa jaya jaya garuḍagamana jaya jaya sukhanivāsa jaya jaya dharmaketo jaya jaya mahīnivāsa | brp_65.49/4 | jaya jaya gahanacaritra jaya jaya yogigamya jaya jaya makhanivāsa jaya jaya vedavedya jaya śāntikara jaya jaya yogicintya jaya jaya puṣṭikara jaya jaya jñānamūrte jaya jaya kamalākara | brp_65.49/5 | jaya jaya bhāvavedya jaya jaya muktikara jaya jaya vimaladeha jaya jaya sattvanilaya jaya jaya guṇasamṛddha jaya jaya yajñakara jaya jaya guṇavihīna jaya jaya mokṣakara jaya jaya bhūśaraṇya | brp_65.49/6 | jaya jaya kāntiyuta jaya jaya lokaśaraṇa jaya jaya lakṣmīyuta jaya jaya paṅkajākṣa jaya jaya sṛṣṭikara jaya jaya yogayuta jaya jayātasīkusumaśyāmadeha jaya jaya samudrāviṣṭadeha jaya jaya lakṣmīpaṅkajaṣaṭcaraṇa | brp_65.49/7 | jaya jaya bhaktavaśa jaya jaya lokakānta jaya jaya paramaśānta jaya jaya paramasāra jaya jaya cakradhara jaya jaya bhogiyuta jaya jaya nīlāmbara jaya jaya śāntikara jaya jaya mokṣakara jaya jaya kaluṣahara | brp_65.49/8 | 
jaya kṛṣṇa jagannātha jaya saṃkarṣaṇānuja 
jaya padmapalāśākṣa jaya vāñchāphalaprada // BrP_65.50

jaya mālāvṛtoraska jaya cakragadādhara 
jaya padmālayākānta jaya viṣṇo namo 'stu te // BrP_65.51

evaṃ stutvā tadā devāḥ śakrādyā hṛṣṭamānasāḥ 
siddhacāraṇasaṃghāś ca ye cānye svargavāsinaḥ // BrP_65.52

munayo vālakhilyāś ca kṛṣṇaṃ rāmeṇa saṃgatam 
subhadrāṃ ca muniśreṣṭhāḥ praṇipatyāmbare sthitāḥ // BrP_65.53

dṛṣṭvā stutvā namaskṛtvā tadā te tridivaukasaḥ 
kṛṣṇaṃ rāmaṃ subhadrāṃ ca yānti svaṃ svaṃ niveśanam // BrP_65.54

saṃcaranti vimānāni devānām ambare tadā 
uccāvacāni divyāni kāmagāni sthirāṇi ca // BrP_65.55

divyaratnavicitrāṇi sevitāny apsarogaṇaiḥ 
gītair vādyaiḥ patākābhiḥ śobhitāni samantataḥ // BrP_65.56

tasmin kāle tu ye martyāḥ paśyanti puruṣottamam 
balabhadraṃ subhadrāṃ ca te yānti padam avyayam // BrP_65.57

subhadrārāmasahitaṃ mañcasthaṃ puruṣottamam 
dṛṣṭvā nirāmayaṃ sthānaṃ yānti nāsty atra saṃśayaḥ // BrP_65.58

kapilāśatadānena yat phalaṃ puṣkare smṛtam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ sahalāyudham 
subhadrāṃ ca muniśreṣṭhāḥ prāpnoti śubhakṛn naraḥ // BrP_65.59

kanyāśatapradānena yat phalaṃ samudāhṛtam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.60

suvarṇaśataniṣkāṇāṃ dānena yat phalaṃ smṛtam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.61

gosahasrapradānena yat phalaṃ parikīrtitam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.62

bhūmidānena vidhivad yat phalaṃ samudāhṛtam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.63

yat phalaṃ cānnadānena arghātithyena kīrtitam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.64

vṛṣotsargeṇa vidhivad yat phalaṃ samudāhṛtam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.65

yat phalaṃ toyadānena grīṣme vānyatra kīrtitam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.66

tiladhenupradānena yat phalaṃ saṃprakīrtitam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.67

gajāśvarathadānena yat phalaṃ samudāhṛtam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.68

suvarṇaśṛṅgīdānena yat phalaṃ samudāhṛtam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.69

jaladhenupradānena yat phalaṃ samudāhṛtam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.70

dānena ghṛtadhenvāś ca phalaṃ yat samudāhṛtam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.71

cāndrāyaṇena cīrṇena yat phalaṃ samudāhṛtam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.72

māsopavāsair vidhivad yat phalaṃ samudāhṛtam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.73

atha kiṃ bahunoktena bhāṣitena punaḥ punaḥ 
tasya devasya māhātmyaṃ mañcasthasya dvijottamāḥ // BrP_65.74

yat phalaṃ sarvatīrtheṣu vratair dānaiś ca kīrtitam 
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya mañcasthaṃ sahalāyudham // BrP_65.75

subhadrāṃ ca muniśreṣṭhāḥ prāpnoti śubhakṛn naraḥ 
tasmān naro 'thavā nārī paśyet taṃ puruṣottamam // BrP_65.76

tataḥ samastatīrthānāṃ labhet snānādikaṃ phalam 
snānaśeṣeṇa kṛṣṇasya toyenātmābhiṣicyate // BrP_65.77

vandhyā mṛtaprajā yā tu durbhagā grahapīḍitā 
rākṣasādyair gṛhītā vā tathā rogaiś ca saṃhatāḥ // BrP_65.78

sadyas tāḥ snānaśeṣeṇa udakenābhiṣecitāḥ 
prāpnuvantīpsitān kāmān yān yān vāñchanti cepsitān // BrP_65.79

putrārthinī labhet putrān saubhāgyaṃ ca sukhārthinī 
rogārtā mucyate rogād dhanaṃ ca dhanakāṅkṣiṇī // BrP_65.80

puṇyāni yāni toyāni tiṣṭhanti dharaṇītale 
tāni snānāvaśeṣasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // BrP_65.81

tasmāt snānāvaśeṣaṃ yat kṛṣṇasya salilaṃ dvijāḥ 
tenābhiṣiñced gātrāṇi sarvakāmapradaṃ hi tat // BrP_65.82

snātaṃ paśyanti ye kṛṣṇaṃ vrajantaṃ dakṣiṇāmukham 
brahmahatyādibhiḥ pāpair mucyante te na saṃśayaḥ // BrP_65.83

śāstreṣu yat phalaṃ proktaṃ pṛthiv-yas tripradakṣiṇaiḥ 
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ vrajantaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.84

tīrthayātrāphalaṃ yat tu pṛthivyāṃ samudāhṛtam 
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.85

badaryāṃ yat phalaṃ proktaṃ dṛṣṭvā nārāyaṇaṃ naram 
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.86

gaṅgādvāre kurukṣetre snānadānena yat phalam 
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.87

prayāge ca mahāmāghyāṃ yat phalaṃ samudāhṛtam 
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.88

śālagrāme mahācaitryāṃ snānadānena yat phalam 
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.89

mahābhidhānakārttikyāṃ puṣkare yat phalaṃ smṛtam 
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.90

yat phalaṃ snānadānena gaṅgāsāgarasaṃgame 
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.91

graste sūrye kurukṣetre snānadānena yat phalam 
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.92

gaṅgāyāṃ sarvatīrtheṣu yāmuneṣu ca bho dvijāḥ 
sārasvateṣu tīrtheṣu tathānyeṣu saraḥsu ca // BrP_65.93

yat phalaṃ snānadānena vidhivat samudāhṛtam 
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.94

puṣkare cātha tīrtheṣu gaye cāmarakaṇṭake 
naimiṣādiṣu tīrtheṣu kṣetreṣv āyataneṣu ca // BrP_65.95

yat phalaṃ snānadānena rāhugraste divākare 
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.96

atha kiṃ punar uktena bhāṣitena punaḥ punaḥ 
yat kiṃcit kathitaṃ cātra phalaṃ puṇyasya karmaṇaḥ // BrP_65.97

vedaśāstre purāṇe ca bhārate ca dvijottamāḥ 
dharmaśāstreṣu sarveṣu tathānyatra manīṣibhiḥ // BrP_65.98

dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ tat phalaṃ sahalāyudham 
sakalaṃ bhadrayā sārdhaṃ vrajantaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.99

guḍivāmaṇḍapaṃ yāntaṃ ye paśyanti rathe sthitam 
kṛṣṇaṃ balaṃ subhadrāṃ ca te yānti bhavanaṃ hareḥ // BrP_66.1

ye paśyanti tadā kṛṣṇaṃ saptāhaṃ maṇḍape sthitam 
halinaṃ ca subhadrāṃ ca viṣṇulokaṃ vrajanti te // BrP_66.2

kena sā nirmitā yātrā dakṣiṇasyāṃ jagatpate 
yātrāphalaṃ ca kiṃ tatra prāpyate brūhi mānavaiḥ // BrP_66.3

kimarthaṃ sarasas tīre rājñas tasya jagatpate 
pavitre vijane deśe gatvā tatra ca maṇḍape // BrP_66.4

kṛṣṇaḥ saṃkarṣaṇaś caiva subhadrā ca rathena te 
svasthānaṃ saṃparityajya saptarātraṃ vasanti vai // BrP_66.5

indradyumnena bho viprāḥ purā vai prārthito hariḥ 
saptāhaṃ sarasas tīre mama yātrā bhavatv iti // BrP_66.6

guḍivā nāma deveśa bhuktimuktiphalapradā 
tasmai kila varaṃ cāsau dadau sa puruṣottamaḥ // BrP_66.7

saptāhaṃ sarasas tīre tava rājan bhaviṣyati 
guḍivā nāma yātrā me sarvakāmaphalapradā // BrP_66.8

ye māṃ tatrārcayiṣyanti śraddhayā maṇḍape sthitam 
saṃkarṣaṇaṃ subhadrāṃ ca vidhivat susamāhitāḥ // BrP_66.9

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ striyaḥ śūdrāś ca vai nṛpa 
puṣpair gandhais tathā dhūpair dīpair naivedyakair varaiḥ // BrP_66.10

upahārair bahuvidhaiḥ praṇipātaiḥ pradakṣiṇaiḥ 
jayaśabdais tathā stotrair gītair vādyair manoharaiḥ // BrP_66.11

na teṣāṃ durlabhaṃ kiṃcit phalaṃ yasya yad īpsitam 
bhaviṣyati nṛpaśreṣṭha matprasādād asaṃśayam // BrP_66.12

evam uktvā tu taṃ devas tatraivāntaradhīyata 
sa tu rājavaraḥ śrīmān kṛtakṛtyo 'bhavat tadā // BrP_66.13

tasmāt sarvaprayatnena guḍivāyāṃ dvijottamāḥ 
sarvakāmapradaṃ devaṃ paśyet taṃ puruṣottamam // BrP_66.14

aputro labhate putrān nirdhano labhate dhanam 
rogāc ca mucyate rogī kanyā prāpnoti satpatim // BrP_66.15

āyuḥ kīrtiṃ yaśo medhāṃ balaṃ vidyāṃ dhṛtiṃ paśūn 
naraḥ saṃtatim āpnoti rūpayauvanasaṃpadam // BrP_66.16

yān yān samīhate bhogān dṛṣṭvā taṃ puruṣottamam 
naro vāpy athavā nārī tāṃs tān prāpnoty asaṃśayam // BrP_66.17

yātrāṃ kṛtvā guḍivākhyāṃ vidhivat susamāhitaḥ 
āṣāḍhasya site pakṣe naro yoṣid athāpi vā // BrP_66.18

dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ ca rāmaṃ ca subhadrāṃ ca dvijottamāḥ 
daśapañcāśvamedhānāṃ phalaṃ prāpnoti cādhikam // BrP_66.19

saptāvarān sapta parān vaṃśān uddhṛtya cātmanaḥ 
kāmagena vimānena sarvaratnair alaṃkṛtaḥ // BrP_66.20

gandharvair apsarobhiś ca sevyamāno yathottaraiḥ 
rūpavān subhagaḥ śūro naro viṣṇupuraṃ vrajet // BrP_66.21

tatra bhuktvā varān bhogān yāvad ābhūtasaṃplavam 
sarvakāmasamṛddhātmā jarāmaraṇavarjitaḥ // BrP_66.22

puṇyakṣayād ihāgatya caturvedī dvijo bhavet 
vaiṣṇavaṃ yogam āsthāya tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_66.23

ekaikasyās tu yātrāyāḥ phalaṃ brūhi pṛthak pṛthak 
yat prāpnoti naraḥ kṛtvā nārī vā tatra saṃyatā // BrP_67.1

pratiyātrāphalaṃ viprāḥ śṛṇudhvaṃ gadato mama 
yat prāpnoti naraḥ kṛtvā tasmin kṣetre susaṃyataḥ // BrP_67.2

guḍivāyāṃ tathotthāne phālgunyāṃ viṣuve tathā 
yātrāṃ kṛtvā vidhānena dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_67.3

saṃkarṣaṇaṃ subhadrāṃ ca labhet sarvatra vai phalam 
naro gacched viṣṇuloke yāvad indrāś caturdaśa // BrP_67.4

yāvad yātrāṃ jyeṣṭhamāse karoti vidhivan naraḥ 
tāvat kalpaṃ viṣṇuloke sukhaṃ bhuṅkte na saṃśayaḥ // BrP_67.5

tasmin kṣetravare puṇye ramye śrīpuruṣottame 
bhuktimuktiprade nṝṇāṃ sarvasattvasukhāvahe // BrP_67.6

jyeṣṭhe yātrāṃ naraḥ kṛtvā nārī vā saṃyatendriyaḥ 
yathoktena vidhānena daśa dve ca samāhitaḥ // BrP_67.7

pratiṣṭhāṃ kurute yas tu śāṭhyadambhavivarjitaḥ 
sa bhuktvā vividhān bhogān mokṣaṃ cānte labhed dhruvam // BrP_67.8

śrotum icchāmahe deva pratiṣṭhāṃ vadatas tava 
vidhānaṃ cārcanaṃ dānaṃ phalaṃ tatra jagatpateḥ // BrP_67.9

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ pratiṣṭhāṃ vidhicoditām 
yāṃ kṛtvā tu naro bhaktyā nārī vā labhate phalam // BrP_67.10

yātrā dvādaśa saṃpūrṇā yadā syāt tu dvijottamāḥ 
tadā kurvīta vidhivat pratiṣṭhāṃ pāpanāśinīm // BrP_67.11

jyeṣṭhe māsi site pakṣe tv ekādaśyāṃ samāhitaḥ 
gatvā jalāśayaṃ puṇyam ācamya prayataḥ śuciḥ // BrP_67.12

āvāhya sarvatīrthāni dhyātvā nārāyaṇaṃ tathā 
tataḥ snānaṃ prakurvīta vidhivat susamāhitaḥ // BrP_67.13

yasya yo vidhir uddiṣṭa ṛṣibhiḥ snānakarmaṇi 
tenaiva tu vidhānena snānaṃ tasya vidhīyate // BrP_67.14

snātvā samyag vidhānena tato devān ṛṣīn pitṝn 
saṃtarpayet tathānyāṃś ca nāmagotravidhānavit // BrP_67.15

uttīrya vāsasī dhaute nirmale paridhāya vai 
upaspṛśya vidhānena bhāskarābhimukhas tataḥ // BrP_67.16

gāyatrīṃ pāvanīṃ devīṃ manasā vedamātaram 
sarvapāpaharāṃ puṇyāṃ japed aṣṭottaraṃ śatam // BrP_67.17

puṇyāṃś ca sauramantrāṃś ca śraddhayā susamāhitaḥ 
triḥ pradakṣiṇam āvṛtya bhāskaraṃ praṇamet tataḥ // BrP_67.18

vedoktaṃ triṣu varṇeṣu snānaṃ jāpyam udāhṛtam 
strīśūdrayoḥ snānajāpyaṃ vedoktavidhivarjitam // BrP_67.19

tato gacched gṛhaṃ maunī pūjayet puruṣottamam 
prakṣālya hastau pādau ca upaspṛśya yathāvidhi // BrP_67.20

ghṛtena snāpayed devaṃ kṣīreṇa tadanantaram 
madhugandhodakenaiva tīrthacandanavāriṇā // BrP_67.21

tato vastrayugaṃ śreṣṭhaṃ bhaktyā taṃ paridhāpayet 
candanāgarukarpūraiḥ kuṅkumena vilepayet // BrP_67.22

pūjayet parayā bhaktyā padmaiś ca puruṣottamam 
anyaiś ca vaiṣṇavaiḥ puṣpair arcayen mallikādibhiḥ // BrP_67.23

saṃpūjyaivaṃ jagannāthaṃ bhuktimuktipradaṃ harim 
dhūpaṃ cāgurusaṃyuktaṃ dahed devasya cāgrataḥ // BrP_67.24

guggulaṃ ca muniśreṣṭhā dahed gandhasamanvitam 
dīpaṃ prajvālayed bhaktyā yathāśaktyā ghṛtena vai // BrP_67.25

anyāṃś ca dīpakān dadyād dvādaśaiva samāhitaḥ 
ghṛtena ca muniśreṣṭhās tilatailena vā punaḥ // BrP_67.26

naivedye pāyasāpūpaśaṣkulīvaṭakaṃ tathā 
modakaṃ phāṇitaṃ vālpaṃ phalāni ca nivedayet // BrP_67.27

evaṃ pañcopacāreṇa saṃpūjya puruṣottamam 
namaḥ puruṣottamāyeti japed aṣṭottaraṃ śatam // BrP_67.28

tataḥ prasādayed devaṃ bhaktyā taṃ puruṣottamam 
namas te sarvalokeśa bhaktānām abhayaprada // BrP_67.29

saṃsārasāgare magnaṃ trāhi māṃ puruṣottama 
yās te mayā kṛtā yātrā dvādaśaiva jagatpate // BrP_67.30

prasādāt tava govinda saṃpūrṇās tā bhavantu me 
evaṃ prasādya taṃ devaṃ daṇḍavat praṇipatya ca // BrP_67.31

tato 'rcayed guruṃ bhaktyā puṣpavastrānulepanaiḥ 
nānayor antaraṃ yasmād vidyate munisattamāḥ // BrP_67.32

devasyopari kurvīta śraddhayā susamāhitaḥ 
nānāpuṣpair muniśreṣṭhā vicitraṃ puṣpamaṇḍapam // BrP_67.33

kṛtvāvadhāraṇaṃ paścāj jāgaraṃ kārayen niśi 
kathāṃ ca vāsudevasya gītikāṃ cāpi kārayet // BrP_67.34

dhyāyan paṭhan stuvan devaṃ praṇayed rajanīṃ budhaḥ 
tataḥ prabhāte vimale dvādaśyāṃ dvādaśaiva tu // BrP_67.35

nimantrayed vratasnātān brāhmaṇān vedapāragān 
itihāsapurāṇajñāñ śrotriyān saṃyatendriyān // BrP_67.36

snātvā samyag vidhānena dhautavāsā jitendriyaḥ 
snāpayet pūrvavat tatra pūjayet puruṣottamam // BrP_67.37

gandhaiḥ puṣpair upahārair naivedyair dīpakais tathā 
upacārair bahuvidhaiḥ praṇipātaiḥ pradakṣiṇaiḥ // BrP_67.38

jāpyaiḥ stutinamaskārair gītavādyair manoharaiḥ 
saṃpūjyaivaṃ jagannāthaṃ brāhmaṇān pūjayet tataḥ // BrP_67.39

dvādaśaiva tu gās tebhyo dattvā kanakam eva ca 
chattropānadyugaṃ caiva śraddhābhaktisamanvitaḥ // BrP_67.40

bhaktyā tu sadhanaṃ tebhyo dadyād vastrādikaṃ dvijāḥ 
sadbhāvena tu govindas toṣyate pūjito yataḥ // BrP_67.41

ācāryāya tato dadyād govastraṃ kanakaṃ tathā 
chattropānadyugaṃ cānyat kāṃsyapātraṃ ca bhaktitaḥ // BrP_67.42

tatas tān bhojayed viprān bhojyaṃ pāyasapūrvakam 
pakvānnaṃ bhakṣyabhojyaṃ ca guḍasarpiḥsamanvitam // BrP_67.43

tatas tān annatṛptāṃś ca brāhmaṇān svasthamānasān 
dvādaśaivodakumbhāṃś ca dadyāt tebhyaḥ samodakān // BrP_67.44

dakṣiṇāṃ ca yathāśaktyā dadyāt tebhyo vimatsaraḥ 
kumbhaṃ ca dakṣiṇāṃ caiva ācāryāya nivedayet // BrP_67.45

evaṃ saṃpūjya tān viprān guruṃ jñānapradāyakam 
pūjayet parayā bhaktyā viṣṇutulyaṃ dvijottamāḥ // BrP_67.46

suvarṇavastragodhānyair dravyaiś cānyair varair budhaḥ 
saṃpūjya taṃ namaskṛtya imaṃ mantram udīrayet // BrP_67.47

sarvavyāpī jagannāthaḥ śaṅkhacakragadādharaḥ 
anādinidhano devaḥ prīyatāṃ puruṣottamaḥ // BrP_67.48

ity uccārya tato viprāṃs triḥ kṛtvā ca pradakṣiṇām 
praṇamya śirasā bhaktyā ācāryaṃ tu visarjayet // BrP_67.49

tatas tān brāhmaṇān bhaktyā cāsīmāntam anuvrajet 
anuvrajya tu tān sarvān namaskṛtya nivartayet // BrP_67.50

bāndhavaiḥ svajanair yuktas tato bhuñjīta vāgyataḥ 
anyaiś copāsakair dīnair bhikṣukaiś cānnakāṅkṣibhiḥ // BrP_67.51

evaṃ kṛtvā naraḥ samyaṅ nārī vā labhate phalam 
aśvamedhasahasrāṇāṃ rājasūyaśatasya ca // BrP_67.52

atītaṃ śatam ādāya puruṣāṇāṃ narottamāḥ 
bhaviṣyaṃ ca śataṃ viprāḥ svargatyā divyarūpadhṛk // BrP_67.53

sarvalakṣaṇasaṃpannaḥ sarvālaṃkārabhūṣitaḥ 
sarvakāmasamṛddhātmā devavad vigatajvaraḥ // BrP_67.54

rūpayauvanasaṃpanno guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtaḥ 
stūyamāno 'psarobhiś ca gandharvaiḥ samalaṃkṛtaḥ // BrP_67.55

vimānenārkavarṇena kāmagena sthireṇa ca 
patākādhvajayuktena sarvaratnair alaṃkṛtaḥ // BrP_67.56

udyotayan diśaḥ sarvā ākāśe vigataklamaḥ 
yuvā mahābalo dhīmān viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_67.57

tatra kalpaśataṃ yāvad bhuṅkte bhogān yathepsitān 
siddhāpsarobhir gandharvaiḥ suravidyādharoragaiḥ // BrP_67.58

stūyamāno munivarais tiṣṭhate vigatajvaraḥ 
yathā devo jagannāthaḥ śaṅkhacakragadādharaḥ // BrP_67.59

tathāsau mudito viprāḥ kṛtvā rūpaṃ caturbhujam 
bhuktvā tatra varān bhogān krīḍāṃ kṛtvā suraiḥ saha // BrP_67.60

tadante brahmasadanam āyāti sarvakāmadam 
siddhavidyādharaiś cāpi śobhitaṃ surakiṃnaraiḥ // BrP_67.61

kālaṃ navatikalpaṃ tu tatra bhuktvā sukhaṃ naraḥ 
tasmād āyāti viprendrāḥ sarvakāmaphalapradam // BrP_67.62

rudralokaṃ suragaṇaiḥ sevitaṃ sukhamokṣadam 
anekaśatasāhasrair vimānaiḥ samalaṃkṛtam // BrP_67.63

siddhavidyādharair yakṣair bhūṣitaṃ daityadānavaiḥ 
aśītikalpakālaṃ tu tatra bhuktvā sukhaṃ naraḥ // BrP_67.64

tadante yāti golokaṃ sarvabhogasamanvitam 
surasiddhāpsarobhiś ca śobhitaṃ sumanoharam // BrP_67.65

tatra saptatikalpāṃs tu bhuktvā bhogam anuttamam 
durlabhaṃ triṣu lokeṣu svasthacitto yathāmaraḥ // BrP_67.66

tasmād āgacchate lokaṃ prājāpatyam anuttamam 
gandharvāpsarasaiḥ siddhair munividyādharair vṛtaḥ // BrP_67.67

ṣaṣṭikalpān sukhaṃ tatra bhuktvā nānāvidhaṃ mudā 
tadante śakrabhavanaṃ nānāścaryasamanvitam // BrP_67.68

gandharvaiḥ kiṃnaraiḥ siddhaiḥ suravidyādharoragaiḥ 
guhyakāpsarasaiḥ sādhyair vṛtaiś cānyaiḥ surottamaiḥ // BrP_67.69

āgatya tatra pañcāśat kalpān bhuktvā sukhaṃ naraḥ 
suralokaṃ tato gatvā vimānaiḥ samalaṃkṛtaḥ // BrP_67.70

catvāriṃśat tu kalpāṃs tu bhuktvā bhogān sudurlabhān 
āgacchate tato lokaṃ nakṣatrākhyaṃ sudurlabham // BrP_67.71

tato bhogān varān bhuṅkte triṃśat kalpān yathepsitān 
tasmād āgacchate lokaṃ śaśāṅkasya dvijottamāḥ // BrP_67.72

yatrāsau tiṣṭhate somaḥ sarvair devair alaṃkṛtaḥ 
tatra viṃśatikalpāṃs tu bhuktvā bhogaṃ sudurlabham // BrP_67.73

ādityasya tato lokam āyāti surapūjitam 
nānāścaryamayaṃ puṇyaṃ gandharvāpsaraḥsevitam // BrP_67.74

tatra bhuktvā śubhān bhogān daśa kalpān dvijottamāḥ 
tasmād āyāti bhuvanaṃ gandharvāṇāṃ sudurlabham // BrP_67.75

tatra bhogān samastāṃś ca kalpam ekaṃ yathāsukham 
bhuktvā cāyāti medinyāṃ rājā bhavati dhārmikaḥ // BrP_67.76

cakravartī mahāvīryo guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtaḥ 
kṛtvā rājyaṃ svadharmeṇa yajñair iṣṭvā sudakṣiṇaiḥ // BrP_67.77

tadante yogināṃ lokaṃ gatvā mokṣapradaṃ śivam 
tatra bhuktvā varān bhogān yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_67.78

tasmād āgacchate cātra jāyate yogināṃ kule 
pravare vaiṣṇave viprā durlabhe sādhusaṃmate // BrP_67.79

caturvedī vipravaro yajñair iṣṭvāptadakṣiṇaiḥ 
vaiṣṇavaṃ yogam āsthāya tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_67.80

evaṃ yātrāphalaṃ viprā mayā samyag udāhṛtam 
bhuktimuktipradaṃ nṝṇāṃ kim anyac chrotum icchatha // BrP_67.81

śrotum icchāmahe deva viṣṇulokam anāmayam 
lokānandakaraṃ kāntaṃ sarvāścaryasamanvitam // BrP_68.1

pramāṇaṃ tasya lokasya bhogaṃ kāntiṃ balaṃ prabho 
karmaṇā kena gacchanti tatra dharmaparāyaṇāḥ // BrP_68.2

darśanāt sparśanād vāpi tīrthasnānādināpi vā 
vistarād brūhi tattvena paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_68.3

śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve yat paraṃ paramaṃ padam 
bhaktānām īhitaṃ dhanyaṃ puṇyaṃ saṃsāranāśanam // BrP_68.4

pravaraṃ sarvalokānāṃ viṣṇvākhyaṃ vadato mama 
sarvāścaryamayaṃ puṇyaṃ sthānaṃ trailokyapūjitam // BrP_68.5

aśokaiḥ pārijātaiś ca mandāraiś campakadrumaiḥ 
mālatīmallikākundair bakulair nāgakesaraiḥ // BrP_68.6

puṃnāgair atimuktaiś ca priyaṅgutagarārjunaiḥ 
pāṭalācūtakhadiraiḥ karṇikāravanojjvalaiḥ // BrP_68.7

nāraṅgaiḥ panasair lodhrair nimbadāḍimasarjakaiḥ 
drākṣālakucakharjūrair madhukendraphalair drumaiḥ // BrP_68.8

kapitthair nārikeraiś ca tālaiḥ śrīphalasaṃbhavaiḥ 
kalpavṛkṣair asaṃkhyaiś ca vanyair anyaiḥ suśobhanaiḥ // BrP_68.9

saralaiś candanair nīpair devadāruśubhāñjanaiḥ 
jātīlavaṅgakaṅkolaiḥ karpūrāmodavāsibhiḥ // BrP_68.10

tāmbūlapattranicayais tathā pūgīphaladrumaiḥ 
anyaiś ca vividhair vṛkṣaiḥ sarvartuphalaśobhitaiḥ // BrP_68.11

puṣpair nānāvidhaiś caiva latāgucchasamudbhavaiḥ 
nānājalāśayaiḥ puṇyair nānāpakṣirutair varaiḥ // BrP_68.12

dīrghikāśatasaṃghātais toyapūrṇair manoharaiḥ 
kumudaiḥ śatapattraiś ca puṣpaiḥ kokanadair varaiḥ // BrP_68.13

raktanīlotpalaiḥ kāntaiḥ kahlāraiś ca sugandhibhiḥ 
anyaiś ca jalajaiḥ puṣpair nānāvarṇaiḥ suśobhanaiḥ // BrP_68.14

haṃsakāraṇḍavākīrṇaiś cakravākopaśobhitaiḥ 
koyaṣṭikaiś ca dātyūhaiḥ kāraṇḍavaravākulaiḥ // BrP_68.15

cātakaiḥ priyaputraiś ca jīvaṃjīvakajātibhiḥ 
anyair divyair jalacarair vihāramadhurasvanaiḥ // BrP_68.16

evaṃ nānāvidhair divyair nānāścaryasamanvitaiḥ 
vṛkṣair jalāśayaiḥ puṇyair bhūṣitaṃ sumanoharaiḥ // BrP_68.17

tatra divyair vimānaiś ca nānāratnavibhūṣitaiḥ 
kāmagaiḥ kāñcanaiḥ śubhrair divyagandharvanāditaiḥ // BrP_68.18

taruṇādityasaṃkāśair apsarobhir alaṃkṛtaiḥ 
hemaśayyāsanayutair nānābhogasamanvitaiḥ // BrP_68.19

khecaraiḥ sapatākaiś ca muktāhārāvalambibhiḥ 
nānāvarṇair asaṃkhyātair jātarūpaparicchadaiḥ // BrP_68.20

nānākusumagandhāḍhyaiś candanāgurubhūṣitaiḥ 
sukhapracārabahulair nānāvāditraniḥsvanaiḥ // BrP_68.21

manomārutatulyaiś ca kiṅkiṇīstabakākulaiḥ 
viharanti pure tasmin vaiṣṇave lokapūjite // BrP_68.22

nānāṅganābhiḥ satataṃ gandharvāpsarasādibhiḥ 
candrānanābhiḥ kāntābhir yoṣidbhiḥ sumanoharaiḥ // BrP_68.23

pīnonnatakucāgrābhiḥ sumadhyābhiḥ samantataḥ 
śyāmāvadātavarṇābhir mattamātaṅgagāmibhiḥ // BrP_68.24

parivārya naraśreṣṭhaṃ vījayanti sma tāḥ striyaḥ 
cāmarai rukmadaṇḍaiś ca nānāratnavibhūṣitaiḥ // BrP_68.25

gītanṛtyais tathā vādyair modamānair madālasaiḥ 
yakṣavidyādharaiḥ siddhair gandharvair apsarogaṇaiḥ // BrP_68.26

surasaṃghaiś ca ṛṣibhiḥ śuśubhe bhuvanottamam 
tatra prāpya mahābhogān prāpnuvanti manīṣiṇaḥ // BrP_68.27

vaṭarājasamīpe tu dakṣiṇasyodadhes taṭe 
dṛṣṭo yair bhagavān kṛṣṇaḥ puṣkarākṣo jagatpatiḥ // BrP_68.28

krīḍanty apsarasaiḥ sārdhaṃ yāvad dyauś candratārakam 
prataptahemasaṃkāśā jarāmaraṇavarjitāḥ // BrP_68.29

sarvaduḥkhavihīnāś ca tṛṣṇāglānivivarjitāḥ 
caturbhujā mahāvīryā vanamālāvibhūṣitāḥ // BrP_68.30

śrīvatsalāñchanair yuktāḥ śaṅkhacakragadādharāḥ 
kecin nīlotpalaśyāmāḥ kecit kāñcanasaṃnibhāḥ // BrP_68.31

kecin marakataprakhyāḥ kecid vaidūryasaṃnibhāḥ 
śyāmavarṇāḥ kuṇḍalinas tathānye vajrasaṃnibhāḥ // BrP_68.32

na tādṛk sarvadevānāṃ bhānti lokā dvijottamāḥ 
yādṛg bhāti harer lokaḥ sarvāścaryasamanvitaḥ // BrP_68.33

na tatra punarāvṛttir gamanāj jāyate dvijāḥ 
prabhāvāt tasya devasya yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_68.34

vicaranti pure divye rūpayauvanagarvitāḥ 
kṛṣṇaṃ rāmaṃ subhadrāṃ ca paśyanti puruṣottame // BrP_68.35

prataptahemasaṃkāśaṃ taruṇādityasaṃnibham 
puramadhye harer bhāti mandiraṃ ratnabhūṣitam // BrP_68.36

anekaśatasāhasraiḥ patākaiḥ samalaṃkṛtam 
yojanāyutavistīrṇaṃ hemaprākāraveṣṭitam // BrP_68.37

nānāvarṇair dhvajaiś citraiḥ kalpitaiḥ sumanoharaiḥ 
vibhāti śārado yadvan nakṣatraiḥ saha candramāḥ // BrP_68.38

caturdvāraṃ suvistīrṇaṃ kañcukibhiḥ surakṣitam 
purasaptakasaṃyuktaṃ mahotsekaṃ manoharam // BrP_68.39

prathamaṃ kāñcanaṃ tatra dvitīyaṃ marakatair yutam 
indranīlaṃ tṛtīyaṃ tu mahānīlaṃ tataḥ param // BrP_68.40

puraṃ tu pañcamaṃ dīptaṃ padmarāgamayaṃ puram 
ṣaṣṭhaṃ vajramayaṃ viprā vaidūryaṃ saptamaṃ puram // BrP_68.41

nānāratnamayair hemapravālāṅkurabhūṣitaiḥ 
stambhair adbhutasaṃkāśair bhāti tad bhavanaṃ mahat // BrP_68.42

dṛśyante tatra siddhāś ca bhāsayanti diśo daśa 
paurṇamāsyāṃ sanakṣatro yathā bhāti niśākaraḥ // BrP_68.43

ārūḍhas tatra bhagavān salakṣmīko janārdanaḥ 
pītāmbaradharaḥ śyāmaḥ śrīvatsalakṣmasaṃyutaḥ // BrP_68.44

jvalat sudarśanaṃ cakraṃ ghoraṃ sarvāstranāyakam 
dadhāra dakṣiṇe haste sarvatejomayaṃ hariḥ // BrP_68.45

kundendurajataprakhyaṃ hāragokṣīrasaṃnibham 
ādāya taṃ muniśreṣṭhāḥ savyahastena keśavaḥ // BrP_68.46

yasya śabdena sakalaṃ saṃkṣobhaṃ jāyate jagat 
viśrutaṃ pāñcajanyeti sahasrāvartabhūṣitam // BrP_68.47

duṣkṛtāntakarīṃ raudrāṃ daityadānavanāśinīm 
jvaladvahniśikhākārāṃ duḥsahāṃ tridaśair api // BrP_68.48

kaumodakīṃ gadāṃ cāsau dhṛtavān dakṣiṇe kare 
vāme visphurati hy asya śārṅgaṃ sūryasamaprabham // BrP_68.49

śarair ādityasaṃkāśair jvālāmālākulair varaiḥ 
yo 'sau saṃharate devas trailokyaṃ sacarācaram // BrP_68.50

sarvānandakaraḥ śrīmān sarvaśāstraviśāradaḥ 
sarvalokagurur devaḥ sarvair devair namaskṛtaḥ // BrP_68.51

sahasramūrdhā deveśaḥ sahasracaraṇekṣaṇaḥ 
sahasrākhyaḥ sahasrāṅgaḥ sahasrabhujavān prabhuḥ // BrP_68.52

siṃhāsanagato devaḥ padmapattrāyatekṣaṇaḥ 
vidyudvispaṣṭasaṃkāśo jagannātho jagadguruḥ // BrP_68.53

parītaḥ surasiddhaiś ca gandharvāpsarasāṃ gaṇaiḥ 
yakṣavidyādharair nāgair munisiddhaiḥ sacāraṇaiḥ // BrP_68.54

suparṇair dānavair daityai rākṣasair guhyakiṃnaraiḥ 
anyair devagaṇair divyaiḥ stūyamāno virājate // BrP_68.55

tatrasthā satataṃ kīrtiḥ prajñā medhā sarasvatī 
buddhir matis tathā kṣāntiḥ siddhimūrtis tathā dyutiḥ // BrP_68.56

gāyatrī caiva sāvitrī maṅgalā sarvamaṅgalā 
prabhā matis tathā kāntis tatra nārāyaṇī sthitā // BrP_68.57

śraddhā ca kauśikī devī vidyut saudāminī tathā 
nidrā rātris tathā māyā tathānyāmarayoṣitaḥ // BrP_68.58

vāsudevasya sarvās tā bhavane saṃpratiṣṭhitāḥ 
atha kiṃ bahunoktena sarvaṃ tatra pratiṣṭhitam // BrP_68.59

ghṛtācī menakā rambhā sahajanyā tilottamā 
urvaśī caiva nimlocā tathānyā vāmanā parā // BrP_68.60

mandodarī ca subhagā viśvācī vipulānanā 
bhadrāṅgī citrasenā ca pramlocā sumanoharā // BrP_68.61

munisaṃmohinī rāmā candramadhyā śubhānanā 
sukeśī nīlakeśā ca tathā manmathadīpinī // BrP_68.62

alambuṣā miśrakeśī tathānyā muñjikasthalā 
kratusthalā varāṅgī ca pūrvacittis tathā parā // BrP_68.63

parāvatī mahārūpā śaśilekhā śubhānanā 
haṃsalīlānugāminyo mattavāraṇagāminī // BrP_68.64

bimbauṣṭhī navagarbhā ca vikhyātāḥ surayoṣitaḥ 
etāś cānyā apsaraso rūpayauvanagarvitāḥ // BrP_68.65

sumadhyāś cāruvadanāḥ sarvālaṃkārabhūṣitāḥ 
gītamādhuryasaṃyuktāḥ sarvalakṣaṇasaṃyutāḥ // BrP_68.66

gītavādye ca kuśalāḥ suragandharvayoṣitaḥ 
nṛtyanty anudinaṃ tatra yatrāsau puruṣottamaḥ // BrP_68.67

na tatra rogo no glānir na mṛtyur na himātapau 
na kṣut pipāsā na jarā na vairūpyaṃ na cāsukham // BrP_68.68

paramānandajananaṃ sarvakāmaphalapradam 
viṣṇulokāt paraṃ lokaṃ nātra paśyāmi bho dvijāḥ // BrP_68.69

ye lokāḥ svargaloke tu śrūyante puṇyakarmaṇām 
viṣṇulokasya te viprāḥ kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // BrP_68.70

evaṃ hareḥ purasthānaṃ sarvabhogaguṇānvitam 
sarvasaukhyakaraṃ puṇyaṃ sarvāścaryamayaṃ dvijāḥ // BrP_68.71

na tatra nāstikā yānti puruṣā viṣayātmakāḥ 
na kṛtaghnā na piśunā no stenā nājitendriyāḥ // BrP_68.72

ye 'rcayanti sadā bhaktyā vāsudevaṃ jagadgurum 
te tatra vaiṣṇavā yānti viṣṇulokaṃ na saṃśayaḥ // BrP_68.73

dakṣiṇasyodadhes tīre kṣetre paramadurlabhe 
dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ ca rāmaṃ ca subhadrāṃ ca dvijottamāḥ // BrP_68.74

kalpavṛkṣasamīpe tu ye tyajanti kalevaram 
te tatra manujā yānti mṛtā ye puruṣottame // BrP_68.75

vaṭasāgarayor madhye yaḥ smaret puruṣottamam 
te 'pi tatra narā yānti ye mṛtāḥ puruṣottame // BrP_68.76

te 'pi tatra paraṃ sthānaṃ yānti nāsty atra saṃśayaḥ 
evaṃ mayā muniśreṣṭhā viṣṇulokaḥ sanātanaḥ 
sarvānandakaraḥ prokto bhuktimuktiphalapradaḥ // BrP_68.77

bahvāścaryas tvayā prokto viṣṇuloko jagatpate 
nityānandakaraḥ śrīmān bhuktimuktiphalapradaḥ // BrP_69.1

kṣetraṃ ca durlabhaṃ loke kīrtitaṃ puruṣottamam 
tyaktvā yatra naro dehaṃ yāti sālokyatāṃ hareḥ // BrP_69.2

samyak kṣetrasya māhātmyaṃ tvayā samyak prakīrtitam 
yatra svadehasaṃtyāgād viṣṇulokaṃ vrajen naraḥ // BrP_69.3

aho mokṣasya mārgo 'yaṃ dehatyāgas tvayoditaḥ 
narāṇām upakārāya puruṣākhye na saṃśayaḥ // BrP_69.4

anāyāsena deveśa dehaṃ tyaktvā narottamāḥ 
tasmin kṣetre paraṃ viṣṇoḥ padaṃ yānti nirāmayam // BrP_69.5

śrutvā kṣetrasya māhātmyaṃ vismayo no mahān abhūt 
prayāgapuṣkarādīni kṣetrāṇy āyatanāni ca // BrP_69.6

pṛthivyāṃ sarvatīrthāni saritaś ca sarāṃsi ca 
na tathā tāni sarvāṇi praśaṃsasi surottama // BrP_69.7

yathā praśaṃsasi kṣetraṃ puruṣākhyaṃ punaḥ punaḥ 
jñāto 'smābhir abhiprāyas tavedānīṃ pitāmaha // BrP_69.8

yena praśaṃsasi kṣetraṃ muktidaṃ puruṣottamam 
puruṣākhyasamaṃ nūnaṃ kṣetraṃ nāsti mahītale 
tena tvaṃ vibudhaśreṣṭha praśaṃsasi punaḥ punaḥ // BrP_69.9

satyaṃ satyaṃ muniśreṣṭhā bhavadbhiḥ samudāhṛtam 
puruṣākhyasamaṃ kṣetraṃ nāsty atra pṛthivītale // BrP_69.10

santi yāni tu tīrthāni puṇyāny āyatanāni ca 
tāni śrīpuruṣākhyasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // BrP_69.11

yathā sarveśvaro viṣṇuḥ sarvalokottamottamaḥ 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.12

ādityānāṃ yathā viṣṇuḥ śreṣṭhatve samudāhṛtaḥ 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.13

nakṣatrāṇāṃ yathā somaḥ sarasāṃ sāgaro yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.14

vasūnāṃ pāvako yadvad rudrāṇāṃ śaṃkaro yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.15

varṇānāṃ brāhmaṇo yadvad vainateyaś ca pakṣiṇām 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.16

śikhariṇāṃ yathā meruḥ parvatānāṃ himālayaḥ 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.17

pramadānāṃ yathā lakṣmīḥ saritāṃ jāhnavī yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.18

airāvato gajendrāṇāṃ maharṣīṇāṃ bhṛgur yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.19

senānīnāṃ yathā skandaḥ siddhānāṃ kapilo yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.20

uccaiḥśravā yathāśvānāṃ kavīnām uśanā kaviḥ 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.21

munīnāṃ ca yathā vyāsaḥ kubero yakṣarakṣasām 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.22

indriyāṇāṃ mano yadvad bhūtānām avanī yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.23

aśvatthaḥ sarvavṛkṣāṇāṃ pavanaḥ plavatāṃ yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.24

bhūṣaṇānāṃ tu sarveṣāṃ yathā cūḍāmaṇir dvijāḥ 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.25

gandharvāṇāṃ citrarathaḥ śastrāṇāṃ kuliśo yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.26

akāraḥ sarvavarṇānāṃ gāyatrī chandasāṃ yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.27

sarvāṅgebhyo yathā śreṣṭham uttamāṅgaṃ dvijottamāḥ 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.28

arundhatī yathā strīṇāṃ satīnāṃ śreṣṭhatāṃ gatā 
tathā samastatīrthānāṃ śreṣṭhaṃ tat puruṣottamam // BrP_69.29

yathā samastavidyānāṃ mokṣavidyā parā smṛtā 
tathā samastatīrthānāṃ śreṣṭhaṃ tat puruṣottamam // BrP_69.30

manuṣyāṇāṃ yathā rājā dhenūnām api kāmadhuk 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.31

suvarṇaṃ sarvaratnānāṃ sarpāṇāṃ vāsukir yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.32

prahlādaḥ sarvadaityānāṃ rāmaḥ śastrabhṛtāṃ yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.33

jhaṣāṇāṃ makaro yadvan mṛgāṇāṃ mṛgarāḍ yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.34

samudrāṇāṃ yathā śreṣṭhaḥ kṣīrodaḥ saritāṃ patiḥ 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.35

varuṇo yādasāṃ yadvad yamaḥ saṃyamināṃ yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.36

devarṣīṇāṃ yathā śreṣṭho nārado munisattamāḥ 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.37

dhātūnāṃ kāñcanaṃ yadvat pavitrāṇāṃ ca dakṣiṇā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.38

prajāpatir yathā dakṣa ṛṣīṇāṃ kaśyapo yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.39

grahāṇāṃ bhāskaro yadvan mantrāṇāṃ praṇavo yathā 
tathā samastatīrthānāṃ variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.40

aśvamedhas tu yajñānāṃ yathā śreṣṭhaḥ prakīrtitaḥ 
tathā samastatīrthānāṃ kṣetraṃ ca tad dvijottamāḥ // BrP_69.41

oṣadhīnāṃ yathā dhānyaṃ tṛṇeṣu tṛṇarāḍ yathā 
tathā samastatīrthānām uttamaṃ puruṣottamam // BrP_69.42

yathā samastatīrthānāṃ dharmaḥ saṃsāratārakaḥ 
tathā samastatīrthānāṃ śreṣṭhaṃ tat puruṣottamam // BrP_69.43

sarveṣāṃ caiva tīrthānāṃ kṣetrāṇāṃ ca dvijottamāḥ 
japahomavratānāṃ ca tapodānaphalāni ca // BrP_70.1

na tat paśyāmi bho viprā yat tena sadṛśaṃ bhuvi 
kiṃ cātra bahunoktena bhāṣitena punaḥ punaḥ // BrP_70.2

satyaṃ satyaṃ punaḥ satyaṃ kṣetraṃ tat paramaṃ mahat 
puruṣākhyaṃ sakṛd dṛṣṭvā sāgarāmbhaḥsamāplutam // BrP_70.3

brahmavidyāṃ sakṛj jñātvā garbhavāso na vidyate 
hareḥ saṃnihite sthāna uttame puruṣottame // BrP_70.4

saṃvatsaram upāsīta māsamātram athāpi vā 
tena japtaṃ hutaṃ tena tena taptaṃ tapo mahat // BrP_70.5

sa yāti paramaṃ sthānaṃ yatra yogeśvaro hariḥ 
bhuktvā bhogān vicitrāṃś ca devayoṣitsamanvitaḥ // BrP_70.6

kalpānte punar āgatya martyaloke narottamaḥ 
jāyate yogināṃ viprā jñānajñeyodyato gṛhe // BrP_70.7

saṃprāpya vaiṣṇavaṃ yogaṃ hareḥ svacchandatāṃ vrajet 
kalpavṛkṣasya rāmasya kṛṣṇasya bhadrayā saha // BrP_70.8

mārkaṇḍeyendradyumnasya māhātmyaṃ mādhavasya ca 
svargadvārasya māhātmyaṃ sāgarasya vidhiḥ kramāt // BrP_70.9

mārjanasya yathākāle bhāgīrathyāḥ samāgamam 
sarvam etan mayā khyātaṃ yat paraṃ śrotum icchatha // BrP_70.10

indradyumnasya māhātmyam etac ca kathitaṃ mayā 
sarvāścaryaṃ samākhyātaṃ rahasyaṃ puruṣottamam 
purāṇaṃ paramaṃ guhyaṃ dhanyaṃ saṃsāramocanam // BrP_70.11

nahi nas tṛptir astīha śṛṇvatāṃ tīrthavistaram 
punar eva paraṃ guhyaṃ vaktum arhasy aśeṣataḥ 
paraṃ tīrthasya māhātmyaṃ sarvatīrthottamottamam // BrP_70.12

imam eva purā praśnaṃ pṛṣṭo 'smi dvijasattamāḥ 
nāradena prayatnena tadā taṃ proktavān aham // BrP_70.13

tapaso yajñadānānāṃ tīrthānāṃ pāvanaṃ smṛtam 
sarvaṃ śrutaṃ mayā tvatto jagadyone jagatpate // BrP_70.14

kiyanti santi tīrthāni svargamartyarasātale 
sarveṣām eva tīrthānāṃ sarvadā kiṃ viśiṣyate // BrP_70.15

caturvidhāni tīrthāni svarge martye rasātale 
daivāni muniśārdūla āsurāṇy āruṣāṇi ca // BrP_70.16

mānuṣāṇi trilokeṣu vikhyātāni surādibhiḥ 
mānuṣebhyaś ca tīrthebhya ārṣaṃ tīrtham anuttamam // BrP_70.17

ārṣebhyaś caiva tīrthebhya āsuraṃ bahupuṇyadam 
āsurebhyas tathā puṇyaṃ daivaṃ tat sārvakāmikam // BrP_70.18

brahmaviṣṇuśivaiś caiva nirmitaṃ daivam ucyate 
tribhyo yad ekaṃ jāyeta tasmān nātaḥ paraṃ viduḥ // BrP_70.19

trayāṇām api lokānāṃ tīrthaṃ medhyam udāhṛtam 
tatrāpi jāmbavaṃ dvīpaṃ tīrthaṃ bahuguṇodayam // BrP_70.20

jāmbave bhārataṃ varṣaṃ tīrthaṃ trailokyaviśrutam 
karmabhūmir yataḥ putra tasmāt tīrthaṃ tad ucyate // BrP_70.21

tatraiva yāni tīrthāni yāny uktāni mayā tava 
himavadvindhyayor madhye ṣaṇnadyo devasaṃbhavāḥ // BrP_70.22

tathaiva devajā brahman dakṣiṇārṇavavindhyayoḥ 
etā dvādaśa nadyas tu prādhānyena prakīrtitāḥ // BrP_70.23

abhisaṃpūjitaṃ yasmād bhārataṃ bahupuṇyadam 
karmabhūmir ato devair varṣaṃ tasmāt prakīrtitam // BrP_70.24

ārṣāṇi caiva tīrthāni devajāni kvacit kvacit 
āsurair āvṛtāny āsaṃs tad evāsuram ucyate // BrP_70.25

daiveṣv eva pradeśeṣu tapas taptvā maharṣayaḥ 
daivaprabhāvāt tapasa ārṣāṇy api ca tāny api // BrP_70.26

ātmanaḥ śreyase muktyai pūjāyai bhūtaye 'thavā 
ātmanaḥ phalabhūtyarthaṃ yaśaso 'vāptaye punaḥ // BrP_70.27

mānuṣaiḥ kāritāny āhur mānuṣāṇīti nārada 
evaṃ caturvidho bhedas tīrthānāṃ munisattama // BrP_70.28

bhedaṃ na kaścij jānāti śrotuṃ yukto 'si nārada 
bahavaḥ paṇḍitaṃmanyāḥ śṛṇvanti kathayanti ca 
sukṛtī ko 'pi jānāti vaktuṃ śrotuṃ nijair guṇaiḥ // BrP_70.29

teṣāṃ svarūpaṃ bhedaṃ ca śrotum icchāmi tattvataḥ 
yac chrutvā sarvapāpebhyo mucyate nātra saṃśayaḥ // BrP_70.30

brahman kṛtayugādau tu upāyo 'nyo na vidyate 
tīrthasevāṃ vinā svalpāyāsenābhīṣṭadāyinīm // BrP_70.31

na tvayā sadṛśo dhātar vaktā jñātāthavā kvacit 
tvaṃ nābhikamale viṣṇoḥ saṃjāto 'khilapūrvajaḥ // BrP_70.32

godāvarī bhīmarathī tuṅgabhadrā ca veṇikā 
tāpī payouṣṇī vindhyasya dakṣiṇe tu prakīrtitāḥ // BrP_70.33

bhāgīrathī narmadā tu yamunā ca sarasvatī 
viśokā ca vitastā ca himavatparvatāśritāḥ // BrP_70.34

etā nadyaḥ puṇyatamā devatīrthāny udāhṛtāḥ 
gayaḥ kollāsuro vṛtras tripuro hy andhakas tathā // BrP_70.35

hayamūrdhā ca lavaṇo namuciḥ śṛṅgakas tathā 
yamaḥ pātālaketuś ca mayaḥ puṣkara eva ca // BrP_70.36

etair āvṛtatīrthāni āsurāṇi śubhāni ca 
prabhāso bhārgavo 'gastir naranārāyaṇau tathā // BrP_70.37

vasiṣṭhaś ca bharadvājo gotamaḥ kaśyapo manuḥ 
ityādimunijuṣṭāni ṛṣitīrthāni nārada // BrP_70.38

ambarīṣo hariścandro māndhātā manur eva ca 
kuruḥ kanakhalaś caiva bhadrāśvaḥ sagaras tathā // BrP_70.39

aśvayūpo nāciketā vṛṣākapir ariṃdamaḥ 
ityādimānuṣair vipra nirmitāni śubhāni ca // BrP_70.40

yaśasaḥ phalabhūtyarthaṃ nirmitānīha nārada 
svatoudbhūtāni daivāni yatra kvāpi jagattraye 
puṇyatīrthāni tāny āhus tīrthabhedo mayoditaḥ // BrP_70.41

tridaivatyaṃ tu yat tīrthaṃ sarvebhyo hy uktam uttamam 
tasya svarūpabhedaṃ ca vistareṇa bravītu me // BrP_71.1

tāvad anyāni tīrthāni tāvat tāḥ puṇyabhūmayaḥ 
tāvad yajñādayo yāvat tridaivatyaṃ na dṛśyate // BrP_71.2

gaṅgeyaṃ saritāṃ śreṣṭhā sarvakāmapradāyinī 
tridaivatyā muniśreṣṭha tadutpattim ataḥ śṛṇu // BrP_71.3

varṣāṇām ayutāt pūrvaṃ devakārya upasthite 
tārako balavān āsīn madvarād atigarvitaḥ // BrP_71.4

devānāṃ paramaiśvaryaṃ hṛtaṃ tena balīyasā 
tatas te śaraṇaṃ jagmur devāḥ sendrapurogamāḥ // BrP_71.5

kṣīrodaśāyinaṃ devaṃ jagatāṃ prapitāmaham 
kṛtāñjalipuṭā devā viṣṇum ūcur ananyagāḥ // BrP_71.6

tvaṃ trātā jagatāṃ nātha devānāṃ kīrtivardhana 
sarveśvara jagadyone trayīmūrte namo 'stu te // BrP_71.7

lokasraṣṭāsurān hantā tvam eva jagatāṃ patiḥ 
sthityutpattivināśānāṃ kāraṇaṃ tvaṃ jaganmaya // BrP_71.8

trātā na kopy asti jagattraye 'pi śarīriṇāṃ sarvavipadgatānām
tvayā vinā vārijapattranetra tāpatrayāṇāṃ śaraṇaṃ na cānyat BrP_71.9

pitā ca mātā jagato 'khilasya tvam eva sevāsulabho 'si viṣṇo
prasīda pāhīśa mahābhayebhyo śmadārtihantā vada kas tvadanyaḥ BrP_71.10

ādikartā varāhas tvaṃ matsyaḥ kūrmas tathaiva ca 
ityādirūpabhedair no rakṣase bhaya āgate // BrP_71.11

hṛtasvāmyān suragaṇān hṛtadārān gatāpadaḥ 
kasmān na rakṣase deva ananyaśaraṇān hare // BrP_71.12

tataḥ provāca bhagavāñ śeṣaśāyī jagatpatiḥ 
kasmāc ca bhayam āpannaṃ tad bruvantu gatajvarāḥ 
tataḥ śriyaḥ patiṃ prāhus taṃ tārakavadhaṃ prati // BrP_71.13

tārakād bhayam āpannaṃ bhīṣaṇaṃ romaharṣaṇam 
na yuddhais tapasā śāpair hantuṃ naiva kṣamā vayam // BrP_71.14

arvāgdaśāhād yo bālas tasmān mṛtyum avāpsyati 
tasmād deva na cānyebhyas tatra nītir vidhīyatām // BrP_71.15

punar nārāyaṇaḥ prāha nāhaṃ balotkaṭaḥ surāḥ 
na matto madapatyāc ca na devebhyo vadho bhavet // BrP_71.16

īśvarād yadi jāyeta apatyaṃ bahuśaktikam 
tasmād vadham avāpnoti tārako lokadāruṇaḥ // BrP_71.17

tad gacchāmaḥ surāḥ sarve yatitum ṛṣibhiḥ saha 
bhāryārthaṃ prathamo yatnaḥ kartavyaḥ prabhaviṣṇubhiḥ // BrP_71.18

tathety uktvā suragaṇā jagmus te ca nagottamam 
himavantaṃ ratnamayaṃ menāṃ ca himavatpriyām // BrP_71.19

idam ūcuḥ sarva eva sabhāryaṃ tuhinaṃ girim // BrP_71.20

dākṣāyaṇī lokamātā yā śaktiḥ saṃsthitā girau 
buddhiḥ prajñā dhṛtir medhā lajjā puṣṭiḥ sarasvatī // BrP_71.21

evaṃ tv anekadhā loke yā sthitā lokapāvanī 
devānāṃ kāryasiddhyarthaṃ yuvayor garbham āviśat // BrP_71.22

samutpannā jaganmātā śaṃbhoḥ patnī bhaviṣyati 
asmākaṃ bhavatāṃ cāpi pālanī ca bhaviṣyati // BrP_71.23

himavān api tad vākyaṃ surāṇām abhinandya ca 
menā cāpi mahotsāhā astv ity evaṃ vaco 'bravīt // BrP_71.24

tadotpannā jagaddhātrī gaurī himavato gṛhe 
śivadhyānaratā nityaṃ tanniṣṭhā tanmanogatā // BrP_71.25

tāṃ vai procuḥ suragaṇā īśārthe tapa āviśa 
tathā himavataḥ pṛṣṭhe gaurī tepe tapo mahat // BrP_71.26

punaḥ saṃmantrayām āsur īśo dhyāyati tāṃ śivām 
ātmānaṃ vā tathānyad vā na jānīmaḥ kathaṃ bhavaḥ // BrP_71.27

menakāyāḥ sutāyāṃ tu cittaṃ dadhyāt sureśvaraḥ 
tatra nītir vidhātavyā tataḥ śraiṣṭhyam avāpsyatha 
tataḥ prāha mahābuddhir vācaspatir udāradhīḥ // BrP_71.28

yas tv ayaṃ madano dhīmān kandarpaḥ puṣpacāpadhṛk 
sa vidhyatu śivaṃ śāntaṃ bāṇaiḥ puṣpamayaiḥ śubhaiḥ // BrP_71.29

tena viddhas trinetro 'pi īśāyāṃ buddhim ādadhet 
pariṇeṣyaty asau nūnaṃ tadā tāṃ girijāṃ haraḥ // BrP_71.30

jayinaḥ pañcabāṇasya na bāṇāḥ kvāpi kuṇṭhitāḥ 
tathoḍhāyāṃ jagaddhātryāṃ śaṃbhoḥ putro bhaviṣyati // BrP_71.31

jātaḥ putras trinetrasya tārakaṃ sa haniṣyati 
vasantaṃ ca sahāyārthaṃ śobhiṣṭhaṃ kusumākaram // BrP_71.32

āhlādanaṃ ca manasā kāmāyainaṃ prayacchatha // BrP_71.33

tathety uktvā suragaṇā madanaṃ kusumākaram 
preṣayām āsur avyagrāḥ śivāntikam ariṃdamāḥ // BrP_71.34

sa jagāma tvarā kāmo dhṛtacāpo samādhavaḥ 
ratyā ca sahitaḥ kāmaḥ kartuṃ karma suduṣkaram // BrP_71.35

gṛhītvā saśaraṃ cāpam idaṃ tasya mano 'bhavat 
mayā vedhyas tv avedhyo vai śaṃbhur lokaguruḥ prabhuḥ // BrP_71.36

trailokyajayino bāṇāḥ śaṃbhau me kiṃ dṛḍhā na vā 
tenāsau cāgninetreṇa bhasmaśeṣas tadā kṛtaḥ // BrP_71.37

tad eva karma sudṛḍham īkṣituṃ surasattamāḥ 
ājagmus tatra yad vṛttaṃ śṛṇu vismayakārakam // BrP_71.38

śaṃbhuṃ dṛṣṭvā suragaṇā yāvat paśyanti manmatham 
tāvac ca bhasmasādbhūtaṃ kāmaṃ dṛṣṭvā bhayāturāḥ 
tuṣṭuvus tridaśeśānaṃ kṛtāñjalipuṭāḥ surāḥ // BrP_71.39

tārakād bhayam āpannaṃ kuru patnīṃ gireḥ sutām // BrP_71.40

viddhacitto haro 'py āśu mene vākyaṃ suroditam 
arundhatīṃ vasiṣṭhaṃ ca māṃ tu cakradharaṃ tathā // BrP_71.41

preṣayām āsur amarā vivāhāya parasparam 
saṃbandho 'pi tathāpy āsīd dhimavallokanāthayoḥ // BrP_71.42

himavatparvate śreṣṭhe nānāratnavicitrite 
nānāvṛkṣalatākīrṇe nānādvijaniṣevite // BrP_72.1

nadīnadasaraḥkūpataḍāgādibhir āvṛte 
devagandharvayakṣādisiddhacāraṇasevite // BrP_72.2

śubhamārutasaṃpanne harṣotkarṣaikakāraṇe 
merumandarakailāsamainākādinagair vṛte // BrP_72.3

vasiṣṭhāgastyapaulastyalomaśādibhir āvṛte 
mahotsave vartamāne vivāhaḥ samajāyata // BrP_72.4

tatra vedī ratnamayī śobhitā svarṇabhūṣitā 
vajramāṇikyavaidūryatanmayastambhaśobhitā // BrP_72.5

jayālakṣmīśubhākṣāntikīrtipuṣṭyādisaṃvṛtā 
merumandarakailāsaraivataiḥ pariśobhitaiḥ // BrP_72.6

pūjito lokanāthena viṣṇunā prabhaviṣṇunā 
mainākaḥ parvataśreṣṭho reje 'tīva hiraṇmayaḥ // BrP_72.7

ṛṣayo lokapālāś ca ādityāḥ samarudgaṇāḥ 
vivāhe vedikāṃ cakrur devadevasya śūlinaḥ // BrP_72.8

viśvakarmā svayaṃ tvaṣṭā vedīṃ cakre satoraṇām 
surabhī nandinī nandā sunandā kāmadohinī // BrP_72.9

ābhis tu śobhiteśānyā vivāhaḥ samajāyata 
samudrāḥ sarito nāgā oṣadhyo lokamātaraḥ // BrP_72.10

savanaspatibījāś ca sarve tatra samāyayuḥ 
bhuvaḥ karma ilā cakre oṣadhyas tv annakarma ca // BrP_72.11

varuṇaḥ pānakarmāṇi dānakarma dhanādhipaḥ 
agniś cakāra tatrānnaṃ yac ceṣṭaṃ lokanāthayoḥ // BrP_72.12

tatra tatra pṛthak pūjāṃ cakre viṣṇuḥ sanātanaḥ 
vedāś ca sarahasyā vai gāyanti ca hasanti ca // BrP_72.13

nṛtyanty apsarasaḥ sarvā jagur gandharvakiṃnarāḥ 
lājādhṛk cāpi maināko babhūva munisattama // BrP_72.14

puṇyāhavācanaṃ vṛttam antarveśmani nārada 
vedikāyām upāviṣṭau daṃpatī surasattamau // BrP_72.15

pratiṣṭhāpyāgniṃ vidhivad aśmānaṃ cāpi putraka 
hutvā lājāṃś ca vidhivat pradakṣiṇam athākarot // BrP_72.16

aśmanaḥ sparśahetoś ca devyaṅguṣṭhaṃ kare 'spṛśat 
viṣṇunā preritaḥ śaṃbhur dakṣiṇasya padasya ca // BrP_72.17

tām adarśam ahaṃ tatra homaṃ kurvan harāntike 
dṛṣṭe 'ṅguṣṭhe duṣṭabuddhyā vīryaṃ susrāva me tadā // BrP_72.18

lajjayā kaluṣībhūtaḥ skannaṃ vīryam acūrṇayam 
madvīryāc cūrṇitāt sūkṣmād vālakhilyās tu jajñire // BrP_72.19

tato mahān abhūt tatra hāhākāraḥ suroditaḥ 
lajjayā paribhūto 'haṃ nirgatas tu tadāsanāt // BrP_72.20

paśyatsu devasaṃgheṣu tūṣṇīṃbhūteṣu nārada 
gacchantaṃ māṃ mahādevo dṛṣṭvā nandinam abravīt // BrP_72.21

brahmāṇam āhvayasveha gatapāpaṃ karomy aham 
kṛtāparādhe 'pi jane santaḥ sakṛpamānasāḥ 
mohayanty api vidvāṃsaṃ viṣayāṇām iyaṃ sthitiḥ // BrP_72.22

evam uktvā sa bhagavān umayā sahitaḥ śivaḥ 
mamānukampayā caiva lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_72.23

etac cakāra lokeśaḥ śṛṇu nārada yatnataḥ 
pāpināṃ pāpamokṣāya bhūmir āpo bhaviṣyati // BrP_72.24

tayoś ca sārasarvasvam āhariṣyāmi pāvanam 
evaṃ niścitya bhagavāṃs tayoḥ sāraṃ samāharat // BrP_72.25

bhūmiṃ kamaṇḍaluṃ kṛtvā tatrāpaḥ saṃniveśya ca 
pāvamānyādibhiḥ sūktair abhimantrya ca yatnataḥ // BrP_72.26

trijagatpāvanīṃ śaktiṃ tatra sasmāra pāpahā 
mām uvāca sa lokeśo gṛhāṇemaṃ kamaṇḍalum // BrP_72.27

āpo vai mātaro devyo bhūmir mātā tathāparā 
sthityutpattivināśānāṃ hetutvam ubhayoḥ sthitam // BrP_72.28

atra pratiṣṭhito dharmo hy atra yajñaḥ sanātanaḥ 
atra bhuktiś ca muktiś ca sthāvaraṃ jaṅgamaṃ tathā // BrP_72.29

smaraṇān mānasaṃ pāpaṃ vacanād vācikaṃ tathā 
snānapānābhiṣekāc ca praṇaśyaty api kāyikam // BrP_72.30

etad evāmṛtaṃ loke naitasmāt pāvanaṃ param 
mayābhimantritaṃ brahman gṛhāṇemaṃ kamaṇḍalum // BrP_72.31

atratyaṃ vāri yaḥ kaścit smared api paṭhed api 
sa sarvakāmān āpnoti gṛhāṇemaṃ kamaṇḍalum // BrP_72.32

bhūtebhyaś cāpi pañcabhya āpo bhūtaṃ mahoditam 
tāsām utkṛṣṭam etasmād gṛhāṇemaṃ kamaṇḍalum // BrP_72.33

atra yad vāri śobhiṣṭhaṃ puṇyaṃ pāvanam eva ca 
spṛṣṭvā smṛtvā ca dṛṣṭvā ca brahman pāpād vimokṣyase // BrP_72.34

evam uktvā mahādevaḥ prādān mama kamaṇḍalum 
tataḥ suragaṇāḥ sarve bhaktyā procuḥ sureśvaram 
āhlādaś ca mahāṃs tatra jayaśabdo vyavartata // BrP_72.35

devotsave mātur ajaḥ padāgraṃ samīkṣya pāpāt patitatvam āpa
prādāt kṛpāluḥ smaraṇāt pavitrāṃ gaṅgāṃ pitā puṇyakamaṇḍalusthām BrP_72.38

kamaṇḍalusthitā devī tava puṇyavivardhinī 
yathā martyaṃ gatā nātha tan me vistarato vada // BrP_73.1

balir nāma mahādaityo devārir aparājitaḥ 
dharmeṇa yaśasā caiva prajāsaṃrakṣaṇena ca // BrP_73.2

gurubhaktyā ca satyena vīryeṇa ca balena ca 
tyāgena kṣamayā caiva trailokye nopamīyate // BrP_73.3

tasyarddhim unnatāṃ dṛṣṭvā devāś cintāparāyaṇāḥ 
mithaḥ samūcur amarā jeṣyāmo vai kathaṃ balim // BrP_73.4

tasmiñ śāsati rājyaṃ tu trailokyaṃ hatakaṇṭakam 
nārayo vyādhayo vāpi nādhayo vā kathaṃcana // BrP_73.5

anāvṛṣṭir adharmo vā nāstiśabdo na durjanaḥ 
svapne 'pi naiva dṛśyeta balau rājyaṃ praśāsati // BrP_73.6

tasyonnatiśarair bhagnāḥ kīrtikhaḍgadvidhākṛtāḥ 
tasyājñāśaktibhinnāṅgā devāḥ śarma na lebhire // BrP_73.7

tataḥ saṃmantrayām āsuḥ kṛtvā mātsaryam agrataḥ 
tadyaśognipradīptāṅgā viṣṇuṃ jagmuḥ suvihvalāḥ // BrP_73.8

ārtāḥ sma gatasattvāḥ sma śaṅkhacakragadādhara 
asmadarthe bhavān nityam āyudhāni bibharti ca // BrP_73.9

tvayi nāthe jagannātha asmākaṃ duḥkham īdṛśam 
tvāṃ tu praṇamatī vāṇī kathaṃ daityaṃ namasyati // BrP_73.10

manasā karmaṇā vācā tvām eva śaraṇaṃ gatāḥ 
tvadaṅghriśaraṇāḥ santaḥ kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.11

yajāmas tvāṃ mahāyajñair vadāmo vāgbhir acyuta 
tvadekaśaraṇāḥ santaḥ kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.12

tvadvīryam āśritā nityaṃ devāḥ sendrapurogamāḥ 
tvayā dattaṃ padaṃ prāpya kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.13

sraṣṭā tvaṃ brahmamūrtyā tu viṣṇur bhūtvā tu rakṣasi 
saṃhartā rudraśaktyā tvaṃ kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.14

aiśvaryaṃ kāraṇaṃ loke vinaiśvaryaṃ tu kiṃ phalam 
hataiśvaryāḥ sureśāna kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.15

anādis tvaṃ jagaddhātar anantas tvaṃ jagadguruḥ 
antavantam amuṃ śatruṃ kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.16

tavaiśvaryeṇa puṣṭāṅgā jitvā trailokyam ojasā 
sthirāḥ syāmaḥ sureśāna kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.17

ity etad eva vacanaṃ śrutvā daiteyasūdanaḥ 
uvāca sarvān amarān devānāṃ kāryasiddhaye // BrP_73.18

madbhakto 'sau balir daityo hy avadhyo 'sau surāsuraiḥ 
yathā bhavanto matpoṣyās tathā poṣyo balir mama // BrP_73.19

vinā tu saṃgaraṃ devā hatvā rājyaṃ triviṣṭape 
baliṃ nibadhya mantroktyā rājyaṃ vaḥ pradadāmy aham // BrP_73.20

tathety uktvā suragaṇāḥ saṃjagmur divam eva hi 
bhagavān api deveśo hy adityā garbham āviśat // BrP_73.21

tasminn utpadyamāne tu utsavāś ca babhūvire 
jāto 'sau vāmano brahman yajñeśo yajñapūruṣaḥ // BrP_73.22

etasminn antare brahman hayamedhāya dīkṣitaḥ 
balir balavatāṃ śreṣṭha ṛṣimukhyaiḥ samāhitaḥ // BrP_73.23

purodhasā ca śukreṇa vedavedāṅgavedinā 
makhe tasmin vartamāne yajamāne balau tathā // BrP_73.24

ārtvijya ṛṣimukhye tu śukre tatra purodhasi 
havirbhāgārtham āsannadevagandharvapannage // BrP_73.25

dīyatāṃ bhujyatāṃ pūjā kriyatāṃ ca pṛthak pṛthak 
paripūrṇaṃ punaḥ pūrṇam evaṃ vākye pravartati // BrP_73.26

śanais taddeśam abhyāgād vāmanaḥ sāmagāyanaḥ 
yajñavāṭam anuprāpto vāmanaś citrakuṇḍalaḥ // BrP_73.27

praśaṃsamānas taṃ yajñaṃ vāmanaṃ prekṣya bhārgavaḥ 
brahmarūpadharaṃ devaṃ vāmanaṃ daityasūdanam // BrP_73.28

dātāraṃ yajñatapasāṃ phalaṃ hantāraṃ rakṣasām 
jñātvā tvarann athovāca rājānaṃ bhūritejasam // BrP_73.29

jetāraṃ kṣatradharmeṇa dātāraṃ bhaktito dhanam 
baliṃ balavatāṃ śreṣṭhaṃ sabhāryaṃ dīkṣitaṃ makhe // BrP_73.30

dhyāyantaṃ yajñapuruṣam utsṛjantaṃ haviḥ pṛthak 
tam āha bhṛguśārdūlaḥ śukraḥ paramabuddhimān // BrP_73.31

yo 'sau tava makhaṃ prāpto brāhmaṇo vāmanākṛtiḥ 
nāsau vipro bale satyaṃ yajñeśo yajñavāhanaḥ // BrP_73.32

śiśus tvāṃ yācituṃ prāpto nūnaṃ devahitāya hi 
mayā ca saha saṃmantrya paścād deyaṃ tvayā prabho // BrP_73.33

balis tu bhārgavaṃ prāha purodhasam ariṃdamaḥ // BrP_73.34

dhanyo 'haṃ mama yajñeśo gṛham āyāti mūrtimān 
āgatya yācate kiṃcit kiṃ mantryam avaśiṣyate // BrP_73.35

evam uktvā sabhāryo 'sau śukreṇa ca purodhasā 
jagāma yatra viprendro vāmano 'ditinandanaḥ // BrP_73.36

kṛtāñjalipuṭo bhūtvā kenārthitvaṃ tad ucyatām 
vāmano 'pi tadā prāha padatrayamitāṃ bhuvam // BrP_73.37

dehi rājendra nānyena kāryam asti dhanena kim 
tathety uktvā tu kalaśān nānāratnavibhūṣitāt // BrP_73.38

vāridhārāṃ puraskṛtya vāmanāya bhuvaṃ dadau 
paśyatsu ṛṣimukhyeṣu śukre caiva purodhasi // BrP_73.39

paśyatsu lokanātheṣu vāmanāya bhuvaṃ dadau 
paśyatsu daityasaṃgheṣu jayaśabde pravartati // BrP_73.40

śanais tu vāmanaḥ prāha svasti rājan sukhī bhava 
dehi me saṃmitāṃ bhūmiṃ tripadām āśu gamyate // BrP_73.41

tathety uvāca daityeśo yāvat paśyati vāmanam 
yajñeśo yajñapuruṣaś candrādityau stanāntare // BrP_73.42

yathā syātāṃ surā mūrdhni vavṛdhe vikramākṛtiḥ 
anantaś cācyuto devo vikrānto vikramākṛtiḥ 
taṃ dṛṣṭvā daityarāṭ prāha sabhāryo vinayānvitaḥ // BrP_73.43

kramasva viṣṇo lokeśa yāvacchaktyā jaganmaya 
jitaṃ mayā sureśāna sarvabhāvena viśvakṛt // BrP_73.44

tadvākyasamakālaṃ tu viṣṇuḥ prāha mahākratuḥ // BrP_73.45

daityeśvara mahābāho kramiṣye paśya daityarāṭ // BrP_73.46

evaṃ vadantaṃ sa prāha krama viṣṇo punaḥ punaḥ // BrP_73.47

kūrmapṛṣṭhe padaṃ nyasya baliyajñe padaṃ nyasat 
dvitīyaṃ tu padaṃ prāpa brahmalokaṃ sanātanam // BrP_73.48

tṛtīyasya padasyātra sthānaṃ nāsty asureśvara 
kva kramiṣye bhuvaṃ dehi baliṃ taṃ harir abravīt 
vihasya balir apy āha sabhāryaḥ sa kṛtāñjaliḥ // BrP_73.49

tvayā sṛṣṭaṃ jagat sarvaṃ na sraṣṭāhaṃ sureśvara 
tvaddoṣād alpam abhavat kiṃ karomi jaganmaya // BrP_73.50

tathāpi nānṛtapūrvaṃ kadācid vacmi keśava 
satyavākyaṃ ca māṃ kurvan matpṛṣṭhe hi padaṃ nyasa // BrP_73.51

tataḥ prasanno bhagavāṃs trayīmūrtiḥ surārcitaḥ // BrP_73.52

varaṃ vṛṇīṣva bhadraṃ te bhaktyā prīto 'smi daityarāṭ // BrP_73.53

sa tu prāha jagannāthaṃ na yāce tvāṃ trivikramam 
sa tu prādāt svayaṃ viṣṇuḥ prītaḥ san manasepsitam // BrP_73.54

rasātalapatitvaṃ ca bhāvi cendrapadaṃ punaḥ 
ātmādhipatyaṃ ca harir avināśi yaśo vibhuḥ // BrP_73.55

evaṃ dattvā baleḥ sarvaṃ sasutaṃ bhāryayānvitam 
rasātale hariḥ sthāpya baliṃ tv amaravairiṇam // BrP_73.56

śatakratos tathā prādāt surarājyaṃ yathābhavam 
etasminn antare tatra padaṃ prāgāt surārcitam // BrP_73.57

dvitīyaṃ tat padaṃ viṣṇoḥ pitur mama mahāmate 
yat padaṃ samanuprāptaṃ gṛhaṃ dṛṣṭvāpy acintayam // BrP_73.58

kiṃ kṛtyaṃ yac chubhaṃ me syāt pade viṣṇoḥ samāgate 
sarvasvaṃ ca samālokya śreṣṭho me syāt kamaṇḍaluḥ // BrP_73.59

tad vāri yat puṇyatamaṃ dattaṃ ca tripurāriṇā 
varaṃ vareṇyaṃ varadaṃ varaṃ śāntikaraṃ param // BrP_73.60

śubhaṃ ca śubhadaṃ nityaṃ bhuktimuktipradāyakam 
mātṛsvarūpaṃ lokānām amṛtaṃ bheṣajaṃ śuci // BrP_73.61

pavitraṃ pāvanaṃ pūjyaṃ jyeṣṭhaṃ śreṣṭhaṃ guṇānvitam 
smaraṇād eva lokānāṃ pāvanaṃ kiṃ nu darśanāt // BrP_73.62

tādṛg vāri śucir bhūtvā kalpaye 'rghāya me pituḥ 
iti saṃcintya tad vāri gṛhītvārghāya kalpitam // BrP_73.63

viṣṇoḥ pāde tu patitam arghavāri sumantritam 
tad vāri patitaṃ merau caturdhā vyagamad bhuvam // BrP_73.64

pūrve tu dakṣiṇe caiva paścime cottare tathā 
dakṣiṇe yat tu patitaṃ jaṭābhiḥ śaṃkaro mune // BrP_73.65

jagrāha paścime yat tu punaḥ prāyāt kamaṇḍalum 
uttare patitaṃ yat tu viṣṇur jagrāha taj jalam // BrP_73.66

pūrvasminn ṛṣayo devā pitaro lokapālakāḥ 
jagṛhuḥ śubhadaṃ vāri tasmāc chreṣṭhaṃ tad ucyate // BrP_73.67

yā dakṣiṇāṃ diśaṃ prāptā āpo vai lokamātaraḥ 
viṣṇupādaprasūtās tā brahmaṇyā lokamātaraḥ // BrP_73.68

maheśvarajaṭāsaṃsthāḥ parvajātaśubhodayāḥ 
tāsāṃ prabhāvasmaraṇāt sarvakāmān avāpnuyāt // BrP_73.69

kamaṇḍalusthitā devī maheśvarajaṭāgatā 
śrutā deva yathā martyam āgatā tad bravītu me // BrP_74.1

maheśvarajaṭāsthā yā āpo devyo mahāmate 
tāsāṃ ca dvividho bheda āhartur dvayakāraṇāt // BrP_74.2

ekāṃśo brāhmaṇenātra vratadānasamādhinā 
gotamena śivaṃ pūjya āhṛto lokaviśrutaḥ // BrP_74.3

aparas tu mahāprājña kṣatriyeṇa balīyasā 
ārādhya śaṃkaraṃ devaṃ tapobhir niyamais tathā // BrP_74.4

bhagīrathena bhūpena āhṛto 'ṃśo 'paras tathā 
evaṃ dvairūpyam abhavad gaṅgāyā munisattama // BrP_74.5

maheśvarajaṭāsthā yā hetunā kena gautamaḥ 
āhartā kṣatriyeṇāpi āhṛtā kena tad vada // BrP_74.6

yathānītā purā vatsa brāhmaṇenetareṇa vā 
tat sarvaṃ vistareṇāhaṃ vadiṣye prītaye tava // BrP_74.7

yasmin kāle sureśasya umā patny abhavat priyā 
tasminn evābhavad gaṅgā priyā śaṃbhor mahāmate // BrP_74.8

mama doṣāpanodāya cintayānaḥ śivas tadā 
umayā sahitaḥ śrīmān devīṃ prekṣya viśeṣataḥ // BrP_74.9

rasavṛttau sthito yasmān nirmame rasam uttamam 
rasikatvāt priyatvāc ca straiṇatvāt pāvanatvataḥ // BrP_74.10

sarvābhyo hy adhikaprītir gaṅgābhūd dvijasattama 
saivodbhūtā jaṭāmārgāt kasmiṃścit kāraṇāntare 
sa tu saṃgopayām āsa gaṅgāṃ śaṃbhur jaṭāgatām // BrP_74.12

śirasā ca dhṛtāṃ jñātvā na śaśāka umā tadā 
soḍhuṃ brahmañ jaṭājūṭe sthitāṃ dṛṣṭvā punaḥ punaḥ // BrP_74.13

amarṣeṇa bhavaṃ gorī prerayasvety abhāṣata 
naivāsau prairayac chaṃbhū rasiko rasam uttamam // BrP_74.14

jaṭāsv eva tadā devīṃ gopāyantaṃ vimṛśya sā 
vināyakaṃ jayāṃ skandaṃ raho vacanam abravīt // BrP_74.15

naivāyaṃ tridaśeśāno gaṅgāṃ tyajati kāmukaḥ 
sāpi priyā śivasyādya kathaṃ tyajati tāṃ priyām // BrP_74.16

evaṃ vimṛśya bahuśo gaurī cāha vināyakam // BrP_74.17

na devair nāsurair yakṣair na siddhair bhavatāpi ca 
na rājabhir athānyair vā na gaṅgāṃ tyajati prabhuḥ // BrP_74.18

punas tapsyāmi vā gatvā himavantaṃ nagottamam 
athavā brāhmaṇaiḥ puṇyais tapobhir hatakalmaṣaiḥ // BrP_74.19

tair vā jaṭāsthitā gaṅgā prārthitā bhuvam āpnuyāt // BrP_74.20

etac chrutvā mātṛvākyaṃ mātaraṃ prāha vighnarāṭ 
bhrātrā skandena jayayā saṃmantryeha ca yujyate // BrP_74.21

tat kurmo mastakād gaṅgāṃ yathā tyajati me pitā 
etasminn antare brahmann anāvṛṣṭir ajāyata // BrP_74.22

dvir dvādaśa samā martye sarvaprāṇibhayāvahā 
tato vinaṣṭam abhavaj jagat sthāvarajaṅgamam // BrP_74.23

vinā tu gautamaṃ puṇyam āśramaṃ sarvakāmadam 
sraṣṭukāmaḥ purā putra sthāvaraṃ jaṅgamaṃ tathā // BrP_74.24

kṛto yajño mayā pūrvaṃ sa devayajano giriḥ 
mannāmā tatra vikhyātas tato brahmagiriḥ sadā // BrP_74.25

tam āśritya nagaśreṣṭhaṃ sarvadāste sa gautamaḥ 
tasyāśrame mahāpuṇye śreṣṭhe brahmagirau śubhe // BrP_74.26

ādhayo vyādhayo vāpi durbhikṣaṃ vāpy avarṣaṇam 
bhayaśokau ca dāridryaṃ na śrūyante kadācana // BrP_74.27

tadāśramaṃ vinānyatra havyaṃ vā kavyam eva ca 
nāsti putra tathā dātā hotā yaṣṭā tathaiva ca // BrP_74.28

yadaiva gautamo vipro dadāti ca juhoti ca 
tadaivāpy ayanaṃ svarge surāṇām api nānyataḥ // BrP_74.29

devaloke 'pi martye vā śrūyate gautamo muniḥ 
hotā dātā ca bhoktā ca sa eveti janā viduḥ // BrP_74.30

tac chrutvā munayaḥ sarve nānāśramanivāsinaḥ 
gautamāśramam āpṛcchann āgacchantas tapodhanāḥ // BrP_74.31

teṣāṃ munīnāṃ sarveṣām āgatānāṃ sa gautamaḥ 
śiṣyavat putravad bhaktyā pitṛvat poṣako 'bhavat // BrP_74.32

yasya yathepsitaṃ kāmaṃ yathāyogyaṃ yathākramam 
yathānurūpaṃ sarveṣāṃ śuśrūṣām akaron muniḥ // BrP_74.33

ājñayā gautamasyāsann oṣadhyo lokamātaraḥ 
ārādhitāḥ punas tena brahmaviṣṇumaheśvarāḥ // BrP_74.34

jāyante ca tadauṣadhyo lūyante ca tadaiva hi 
saṃpatsyante tadopyante gautamasya tapobalāt // BrP_74.35

sarvāḥ samṛddhayas tasya saṃsidhyante manogatāḥ 
pratyahaṃ vakti vinayād gautamas tv āgatān munīn // BrP_74.36

putravac chiṣyavac caiva preṣyavat karavāṇi kim 
pitṛvat poṣayām āsa saṃvatsaragaṇān bahūn // BrP_74.37

evaṃ vasatsu muniṣu trailokye khyātir āśrayāt 
tato vināyakaḥ prāha mātaraṃ bhrātaraṃ jayām // BrP_74.38

devānāṃ sadane mātar gīyate gautamo dvijaḥ 
yan na sādhyaṃ suragaṇair gautamaḥ kṛtavān iti // BrP_74.39

evaṃ śrutaṃ mayā devi brāhmaṇasya tapobalam 
sa vipraś cālayed enāṃ mātar gaṅgāṃ jaṭāgatām // BrP_74.40

tapasā vānyato vāpi pūjayitvā trilocanam 
sa eva cyāvayed enāṃ jaṭāsthāṃ me pitṛpriyām // BrP_74.41

tatra nītir vidhātavyā tāṃ vipro yācayed yathā 
tatprabhāvāt saricchreṣṭhā śiraso 'vataraty api // BrP_74.42

ity uktvā mātaraṃ bhrātrā jayayā saha vighnarāṭ 
jagāma gautamo yatra brahmasūtradharaḥ kṛśaḥ // BrP_74.43

vasan katipayāhaḥsu gautamāśramamaṇḍale 
uvāca brāhmaṇān sarvāṃs tatra tatra ca vighnarāṭ // BrP_74.44

gacchāmaḥ svam adhiṣṭhānam āśramāṇi śucīni ca 
puṣṭāḥ sma gautamānnena pṛcchāmo gautamaṃ munim // BrP_74.45

iti saṃmantrya pṛcchanti munayo munisattamāḥ 
sa tān nivārayām āsa snehabuddhyā munīn pṛthak // BrP_74.46

kṛtāñjaliḥ savinayam āsadhvam iha caiva hi 
yuṣmaccaraṇaśuśrūṣāṃ karomi munipuṃgavāḥ // BrP_74.47

śuśrūṣau putravan nityaṃ mayi tiṣṭhati nocitam 
bhavatāṃ bhūmidevānām āśramāntarasevanam // BrP_74.48

idam evāśramaṃ puṇyaṃ sarveṣām iti me matiḥ 
alam anyena munaya āśrameṇa gatena vā // BrP_74.49

iti śrutvā muner vākyaṃ vighnakṛtyam anusmaran 
uvāca prāñjalir bhūtvā brāhmaṇān sa gaṇādhipaḥ // BrP_74.50

annakrītā vayaṃ kiṃ no nivārayata gautamaḥ 
sāmnā naiva vayaṃ śaktā gantuṃ svaṃ svaṃ niveśanam // BrP_74.51

nāyam arhati daṇḍaṃ vā upakārī dvijottamaḥ 
tasmād buddhyā vyavasyāmi tat sarvair anumanyatām // BrP_74.52

tataḥ sarve dvijaśreṣṭhāḥ kriyatām ity anubruvan 
etasya tūpakārāya lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_74.53

brāhmaṇānāṃ ca sarveṣāṃ śreyo yat syāt tathā kuru 
brāhmaṇānāṃ vacaḥ śrutvā mene vākyaṃ gaṇādhipaḥ // BrP_74.54

kriyate guṇarūpaṃ yad gautamasya viśeṣataḥ // BrP_74.55

anumānya dvijān sarvān punaḥ punar udāradhīḥ 
svayaṃ ca brāhmaṇo bhūtvā praṇamya brāhmaṇān punaḥ 
mātur mate sthito vidvāñ jayāṃ prāha gaṇeśvaraḥ // BrP_74.56

yathā nānyo vijānīte tathā kuru śubhānane 
gorūpadhāriṇī gaccha gautamo yatra tiṣṭhati // BrP_74.57

śālīn khāda vināśyātha vikāraṃ kuru bhāmini 
kṛte prahāre huṃkāre prekṣite cāpi kiṃcana 
pata dīnaṃ svanaṃ kṛtvā na mriyasva na jīva ca // BrP_74.58

tathā cakāra vijayā vighneśvaramate sthitā 
yatrāsīd gautamo vipro jayā gorūpadhāriṇī // BrP_74.59

jagāma śālīn khādantī tāṃ dadarśa sa gautamaḥ 
gāṃ dṛṣṭvā vikṛtāṃ vipras tāṃ tṛṇena nyavārayat // BrP_74.60

nivāryamāṇā sā tena svanaṃ kṛtvā papāta gauḥ 
tasyāṃ tu patitāyāṃ ca hāhākāro mahān abhūt // BrP_74.61

svanaṃ śrutvā ca dṛṣṭvā ca gautamasya viceṣṭitam 
vyathitā brāhmaṇāḥ prāhur vighnarājapuraskṛtāḥ // BrP_74.62

ito gacchāmahe sarve na sthātavyaṃ tavāśrame 
putravat poṣitāḥ sarve pṛṣṭo 'si munipuṃgava // BrP_74.63

iti śrutvā munir vākyaṃ viprāṇāṃ gacchatāṃ tadā 
vajrāhata ivāsīt sa viprāṇāṃ purato 'patat // BrP_74.64

tam ūcur brāhmaṇāḥ sarve paśyemāṃ patitāṃ bhuvi 
rudrāṇāṃ mātaraṃ devīṃ jagatāṃ pāvanīṃ priyām // BrP_74.65

tīrthadevasvarūpiṇyām asyāṃ gavi vidher balāt 
patitāyāṃ muniśreṣṭha gantavyam avaśiṣyate // BrP_74.66

cīrṇaṃ vrataṃ kṣayaṃ yāti yathā vāsas tvadāśrame 
vayaṃ nānyadhanā brahman kevalaṃ tu tapodhanāḥ // BrP_74.67

viprāṇāṃ purataḥ sthitvā vinītaḥ prāha gautamaḥ // BrP_74.68

bhavanta eva śaraṇaṃ pūtaṃ māṃ kartum arhatha // BrP_74.69

tataḥ provāca bhagavān vighnarāḍ brāhmaṇair vṛtaḥ // BrP_74.70

naiveyaṃ mriyate tatra naiva jīvati tatra kim 
vadāmo 'smin susaṃdigdhe niṣkṛtiṃ gatim eva vā // BrP_74.71

katham utthāsyatīyaṃ gaur atha cāsmiṃś ca niṣkṛtim 
vaktum arhatha tat sarvaṃ kariṣye 'ham asaṃśayam // BrP_74.72

sarveṣāṃ ca matenāyaṃ vadiṣyati ca buddhimān 
etad vākyam athāsmākaṃ pramāṇaṃ tava gautama // BrP_74.73

brāhmaṇaiḥ preryamāṇo 'sau gautamena balīyasā 
vighnakṛd brahmavapuṣā prāha sarvān idaṃ vacaḥ // BrP_74.74

sarveṣāṃ ca matenāhaṃ vadiṣyāmi yathārthavat 
anumanyantu munayo madvākyaṃ gautamo 'pi ca // BrP_74.75

maheśvarajaṭājūṭe brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ 
kamaṇḍalusthitaṃ vāri tiṣṭhatīti hi śuśruma // BrP_74.76

tad ānayasva tarasā tapasā niyamena ca 
tenābhiṣiñca gām etāṃ bhagavan bhuvam āśritām 
tato vatsyāmahe sarve pūrvavat tava veśmani // BrP_74.77

ity uktavati viprendre brāhmaṇānāṃ ca saṃsadi 
tatrāpatat puṣpavṛṣṭir jayaśabdo vyavardhata 
tataḥ kṛtāñjalir namro gautamo vākyam abravīt // BrP_74.78

tapasāgniprasādena devabrahmaprasādataḥ 
bhavatāṃ ca prasādena matsaṃkalpo 'nusidhyatām // BrP_74.79

evam astv iti taṃ viprā āpṛcchan munipuṃgavam 
svāni sthānāni te jagmuḥ samṛddhāny annavāribhiḥ // BrP_74.80

yāteṣu teṣu vipreṣu bhrātrā saha gaṇeśvaraḥ 
jayayā saha suprītaḥ kṛtakṛtyo nyavartata // BrP_74.81

gateṣu brahmavṛndeṣu gaṇeśe ca gate tathā 
gautamo 'pi muniśreṣṭhas tapasā hatakalmaṣaḥ // BrP_74.82

dhyāyaṃs tadarthaṃ sa muniḥ kim idaṃ mama saṃsthitam 
ity evaṃ bahuśo dhyāyañ jñānena jñātavān dvija // BrP_74.83

niścitya devakāryārtham ātmanaḥ kilbiṣāṃ gatim 
lokānām upakāraṃ ca śaṃbhoḥ prīṇanam eva ca // BrP_74.84

umāyāḥ prīṇanaṃ cāpi gaṅgānayanam eva ca 
sarvaṃ śreyaskaraṃ manye mayi naiva ca kilbiṣam // BrP_74.85

ity evaṃ manasā dhyāyan suprīto 'bhūd dvijottamaḥ 
ārādhya jagatām īśaṃ trinetraṃ vṛṣabhadhvajam // BrP_74.86

ānayiṣye saricchreṣṭhāṃ prītā 'stu girijā mama 
sapatnī jagadambāyā maheśvarajaṭāsthitā // BrP_74.87

evaṃ hi saṃkalpya munipravīraḥ sa gautamo brahmagirer jagāma
kailāsam ādhiṣṭhitam ugradhanvanā surārcitaṃ priyayā brahmavṛndaiḥ BrP_74.88

kailāsaśikharaṃ gatvā gautamo bhagavān ṛṣiḥ 
kiṃ cakāra tapo vāpi kāṃ cakre stutim uttamām // BrP_75.1

giriṃ gatvā tato vatsa vācaṃ saṃyamya gautamaḥ 
āstīrya sa kuśān prājñaḥ kailāse parvatottame // BrP_75.2

upaviśya śucir bhūtvā stotraṃ cedaṃ tato jagau 
apatat puṣpavṛṣṭiś ca stūyamāne maheśvare // BrP_75.3

bhogārthināṃ bhogam abhīpsitaṃ ca dātuṃ mahānty aṣṭavapūṃṣi dhatte
somo janānāṃ guṇavanti nityaṃ devaṃ mahādevam iti stuvanti BrP_75.4

kartuṃ svakīyair viṣayaiḥ sukhāni bhartuṃ samastaṃ sacarācaraṃ ca
saṃpattaye hy asya vivṛddhaye ca mahīmayaṃ rūpam itīśvarasya BrP_75.5

sṛṣṭeḥ sthiteḥ saṃharaṇāya bhūmer ādhāram ādhātum apāṃ svarūpam
bheje śivaḥ śāntatanur janānāṃ sukhāya dharmāya jagat pratiṣṭhitam BrP_75.6

kālavyavasthām amṛtasravaṃ ca jīvasthitiṃ sṛṣṭim atho vināśanam
mudaṃ prajānāṃ sukham unnatiṃ ca cakre 'rkacandrāgnimayaṃ śarīram BrP_75.7

vṛddhiṃ gatiṃ śaktim athākṣarāṇi jīvavyavasthāṃ mudam apy anekām
sraṣṭuṃ kṛtaṃ vāyur itīśarūpaṃ tvaṃ vetsi nūnaṃ bhagavan bhavantam BrP_75.8

bhedair vinā naiva kṛtir na dharmo nātmīyam anyan na diśo 'ntarikṣam
dyāvāpṛthivyau na ca bhuktimuktī tasmād idaṃ vyomavapus taveśa BrP_75.9

dharmaṃ vyavasthāpayituṃ vyavasya ṛksāmaśāstrāṇi yajuś ca śākhāḥ
loke ca gāthāḥ smṛtayaḥ purāṇam ityādiśabdātmakatām upaiti BrP_75.10

yaṣṭā kratur yāny api sādhanāni ṛtvikpradeśaṃ phaladeśakālāḥ
tvam eva śaṃbho paramārthatattvaṃ vadanti yajñāṅgamayaṃ vapus te BrP_75.11

kartā pradātā pratibhūḥ pradānaṃ sarvajñasākṣī puruṣaḥ paraś ca
pratyātmabhūtaḥ paramārtharūpas tvam eva sarvaṃ kim u vāgvilāsaiḥ BrP_75.12

na vedaśāstrair gurubhiḥ pradiṣṭo na nāsi buddhyādibhir apradhṛṣyaḥ
ajo 'prameyaḥ śivaśabdavācyas tvam asti satyaṃ bhagavan namas te BrP_75.13

ātmaikatāṃ svaprakṛtiṃ kadācid aikṣac chivaḥ saṃpad iyaṃ mameti
pṛthak tadaivābhavad apratarkya acintyaprabhāvo bahuviśvamūrtiḥ BrP_75.14

bhāve 'bhivṛddhā ca bhave bhave ca svakāraṇaṃ kāraṇam āsthitā ca
nityā śivā sarvasulakṣaṇā vā vilakṣaṇā viśvakarasya śaktiḥ BrP_75.15

utpādanaṃ saṃsthitir annavṛddhi layāḥ satāṃ yatra sanātanās te
ekaiva mūrtir na samasti kiṃcid asādhyam asyā dayitā harasya BrP_75.16

yadartham annāni dhanāni jīvā yacchanti kurvanti tapāṃsi dharmān
sāpīyam ambā jagato janitrī priyā tu somasya mahāsukīrtiḥ BrP_75.17

yad īkṣitaṃ kāṅkṣati vāsavo 'pi yannāmato maṅgalam āpnuyāc ca
yā vyāpya viśvaṃ vimalīkaroti somā sadā somasamānarūpā BrP_75.18

brahmādijīvasya carācarasya buddhyakṣicaitanyamanaḥsukhāni
yasyāḥ prasādāt phalavanti nityaṃ vāgīśvarī lokaguroḥ suramyā BrP_75.19

caturmukhasyāpi mano malīnaṃ kim anyajantor iti cintya mātā
gaṅgāvatāraṃ vividhair upāyaiḥ sarvaṃ jagat pāvayituṃ cakāra BrP_75.20

śrutīḥ samālakṣya haraprabhutvaṃ viśvasya lokaḥ sakalaiḥ pramāṇaiḥ
kṛtvā ca dharmān bubhuje ca bhogān vibhūtir eṣā tu sadāśivasya BrP_75.21

kāryakriyākārakasādhanānāṃ vedoditānām atha laukikānām
yat sādhyam utkṛṣṭatamaṃ priyaṃ ca proktā ca sā siddhir anādikartuḥ BrP_75.22

dhyātvā varaṃ brahma paraṃ pradhānaṃ yat sārabhūtaṃ yad upāsitavyam
yat prāpya muktā na punar bhavanti sadyogino muktir umāpatiḥ saḥ BrP_75.23

yathā yathā śaṃbhur ameyamāyā rūpāṇi dhatte jagato hitāya
tadyogayogyāni tathaiva dhatse pativratātvaṃ tvayi mātar evam BrP_75.24

ity evaṃ stuvatas tasya purastād vṛṣabhadhvajaḥ 
umayā sahitaḥ śrīmān gaṇeśādigaṇair vṛtaḥ // BrP_75.25

sākṣād āgatya taṃ śaṃbhuḥ prasanno vākyam abravīt // BrP_75.26

kiṃ te gautama dāsyāmi bhaktistotravrataiḥ śubhaiḥ 
parituṣṭo 'smi yācasva devānām api duṣkaram // BrP_75.27

iti śrutvā jaganmūrter vākyaṃ vākyaviśāradaḥ 
harṣabāṣpaparītāṅgo gautamaḥ paryacintayat // BrP_75.28

aho daivam aho dharmo hy aho vai viprapūjanam 
aho lokagatiś citrā aho dhātar namo 'stu te // BrP_75.29

jaṭāsthitāṃ śubhāṃ gaṅgāṃ dehi me tridaśārcita 
yadi tuṣṭo 'si deveśa trayīdhāma namo 'stu te // BrP_75.30

trayāṇām upakārārthaṃ lokānāṃ yācitaṃ tvayā 
ātmanas tūpakārāya tad yācasvākutobhayaḥ // BrP_75.31

stotreṇānena ye bhaktās tvāṃ ca devīṃ stuvanti vai 
sarvakāmasamṛddhāḥ syur etad dhi varayāmy aham // BrP_75.32

evam astv iti deveśaḥ parituṣṭo 'bravīd vacaḥ 
anyān api varān matto yācasva vigatajvaraḥ // BrP_75.33

evam uktas tu harṣeṇa gautamaḥ prāha śaṃkaram // BrP_75.34

imāṃ devīṃ jaṭāsaṃsthāṃ pāvanīṃ lokapāvanīm 
tava priyāṃ jagannātha utsṛja brahmaṇo girau // BrP_75.35

sarvāsāṃ tīrthabhūtā tu yāvad gacchati sāgaram 
brahmahatyādipāpāni manovākkāyikāni ca // BrP_75.36

snānamātreṇa sarvāṇi vilayaṃ yāntu śaṃkara 
candrasūryoparāge ca ayane viṣuve tathā // BrP_75.37

saṃkrāntau vaidhṛtau puṇyatīrtheṣv anyeṣu yat phalam 
asyās tu smaraṇād eva tat puṇyaṃ jāyatāṃ hara // BrP_75.38

ślāghyaṃ kṛte tapaḥ proktaṃ tretāyāṃ yajñakarma ca 
dvāpare yajñadāne ca dānam eva kalau yuge // BrP_75.39

yugadharmāś ca ye sarve deśadharmās tathaiva ca 
deśakālādisaṃyoge yo dharmo yatra śasyate // BrP_75.40

yad anyatra kṛtaṃ puṇyaṃ snānadānādisaṃyamaiḥ 
asyās tu smaraṇād eva tat puṇyaṃ jāyatāṃ hara // BrP_75.41

yatra yatra tv iyaṃ yāti yāvat sāgaragāminī 
tatra tatra tvayā bhāvyam eṣa cāstu varo varaḥ // BrP_75.42

yojanānāṃ tūpari tu daśa yāvac ca saṃkhyayā 
tadantarapraviṣṭānāṃ mahāpātakinām api // BrP_75.43

tat pitṝṇāṃ ca teṣāṃ ca snānāyāgacchatāṃ śiva 
snāne cāpy antare mṛtyor muktibhājo bhavantu vai // BrP_75.44

ekataḥ sarvatīrthāni svargamartyarasātale 
eṣā tebhyo viśiṣṭā tu alaṃ śaṃbho namo 'stu te // BrP_75.45

tad gautamavacaḥ śrutvā tathāstv ity abravīc chivaḥ 
asyāḥ parataraṃ tīrthaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati // BrP_75.46

satyaṃ satyaṃ punaḥ satyaṃ vede ca pariniṣṭhitam 
sarveṣāṃ gautamī puṇyā ity uktvāntaradhīyata // BrP_75.47

tato gate bhagavati lokapūjite tadājñayā pūrṇabalaḥ sa gautamaḥ
jaṭāṃ samādāya saridvarāṃ tāṃ surair vṛto brahmagiriṃ viveśa BrP_75.48

tatas tu gautame prāpte jaṭām ādāya nārada 
puṣpavṛṣṭir abhūt tatra samājagmuḥ sureśvarāḥ // BrP_75.49

ṛṣayaś ca mahābhāgā brāhmaṇāḥ kṣatriyās tathā 
jayaśabdena taṃ vipraṃ pūjayanto mudānvitāḥ // BrP_75.50

maheśvarajaṭājuṭād gaṅgām ādāya gautamaḥ 
āgatya brahmaṇaḥ puṇye tataḥ kim akarod girau // BrP_76.1

ādāya gautamo gaṅgāṃ śuciḥ prayatamānasaḥ 
pūjito devagandharvais tathā girinivāsibhiḥ // BrP_76.2

girer mūrdhni jaṭāṃ sthāpya smaran devaṃ trilocanam 
uvāca prāñjalir bhūtvā gaṅgāṃ sa dvijasattamaḥ // BrP_76.3

trilocanajaṭodbhūte sarvakāmapradāyini 
kṣamasva mātaḥ śāntāsi sukhaṃ yāhi hitaṃ kuru // BrP_76.4

evam uktā gautamena gaṅgā provāca gautamam 
divyarūpadharā devī divyasraganulepanā // BrP_76.5

gaccheyaṃ devasadanam athavāpi kamaṇḍalum 
rasātalaṃ vā gaccheyaṃ jātas tvaṃ satyavāg asi // BrP_76.6

trayāṇām upakārārthaṃ lokānāṃ yācitā mayā 
śaṃbhunā ca tathā dattā devi tan nānyathā bhavet // BrP_76.7

tad gautamavacaḥ śrutvā gaṅgā mene dvijeritam 
tredhātmānaṃ vibhajyātha svargamartyarasātale // BrP_76.8

svarge caturdhā vyagamat saptadhā martyamaṇḍale 
rasātale caturdhaiva saivaṃ pañcadaśākṛtiḥ // BrP_76.9

sarvatra sarvabhūtaiva sarvapāpavināśinī 
sarvakāmapradā nityaṃ saiva vede pragīyate // BrP_76.10

martyā martyagatām eva paśyanti na talaṃ gatām 
naiva svargagatāṃ martyāḥ paśyanty ajñānabuddhayaḥ // BrP_76.11

yāvat sāgaragā devī tāvad devamayī smṛtā 
utsṛṣṭā gautamenaiva prāyāt pūrvārṇavaṃ prati // BrP_76.12

tato devarṣibhir juṣṭāṃ mātaraṃ jagataḥ śubhām 
gautamo muniśārdūlaḥ pradakṣiṇam athākarot // BrP_76.13

trilocanaṃ sureśānaṃ prathamaṃ pūjya gautamaḥ 
ubhayos tīrayoḥ snānaṃ karomīti dadhe matim // BrP_76.14

smṛtamātras tadā tatrāvirāsīt karuṇārṇavaḥ 
tatra snānaṃ kathaṃ sidhyed ity evaṃ śarvam abravīt // BrP_76.15

kṛtāñjalipuṭo bhūtvā bhaktinamras trilocanam // BrP_76.16

devadeva maheśāna tīrthasnānavidhiṃ mama 
brūhi samyaṅ maheśāna lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_76.17

maharṣe śṛṇu sarvaṃ ca vidhiṃ godāvarībhavam 
pūrvaṃ nāndīmukhaṃ kṛtvā dehaśuddhiṃ vidhāya ca // BrP_76.18

brāhmaṇān bhojayitvā ca teṣām ājñāṃ pragṛhya ca 
brahmacaryeṇa gacchanti patitālāpavarjitāḥ // BrP_76.19

yasya hastau ca pādau ca manaś caiva susaṃyatam 
vidyā tapaś ca kīrtiś ca sa tīrthaphalam aśnute // BrP_76.20

bhāvaduṣṭiṃ parityajya svadharmapariniṣṭhitaḥ 
śrāntasaṃvāhanaṃ kurvan dadyād annaṃ yathocitam // BrP_76.21

akiṃcanebhyaḥ sādhubhyo dadyād vastrāṇi kambalān 
śṛṇvan harikathāṃ divyāṃ tathā gaṅgāsamudbhavām 
anena vidhinā gacchan samyak tīrthaphalaṃ labhet // BrP_76.22

tryambakaś ca iti prāha gautamaṃ munibhir vṛtam // BrP_77.1

dvihastamātre tīrthāni saṃbhaviṣyanti gautama 
sarvatrāhaṃ saṃnihitaḥ sarvakāmapradas tathā // BrP_77.2

gaṅgādvāre prayāge ca tathā sāgarasaṃgame 
eteṣu puṇyadā puṃsāṃ muktidā sā bhagīrathī // BrP_7.3

narmadā tu saricchreṣṭhā parvate 'marakaṇṭake 
yamunā saṃgatā tatra prabhāse tu sarasvatī // BrP_77.4

kṛṣṇā bhīmarathī caiva tuṅgabhadrā tu nārada 
tisṛṇāṃ saṃgamo yatra tat tīrthaṃ muktidaṃ nṛṇām // BrP_77.5

payouṣṇī saṃgatā yatra tatratyā tac ca muktidam 
iyaṃ tu gautamī vatsa yatra kvāpi mamājñayā // BrP_77.6

sarveṣāṃ sarvadā nṝṇāṃ snānān muktiṃ pradāsyati 
kiṃcitkāle puṇyatamaṃ kiṃcittīrthaṃ surāgame // BrP_77.7

sarveṣāṃ sarvadā tīrthaṃ gautamī nātra saṃśayaḥ 
tisraḥ koṭyo 'rdhakoṭī ca yojanānāṃ śatadvaye // BrP_77.8

tīrthāni muniśārdūla saṃbhaviṣyanti gautama 
iyaṃ māheśvarī gaṅgā gautamī vaiṣṇavīti ca // BrP_77.9

brāhmī godāvarī nandā sunandā kāmadāyinī 
brahmatejaḥsamānītā sarvapāpapraṇāśanī // BrP_77.10

smaraṇād eva pāpaughahantrī mama sadā priyā 
pañcānām api bhūtānām āpaḥ śreṣṭhatvam āgatāḥ // BrP_77.11

tatrāpi tīrthabhūtās tu tasmād āpaḥ parāḥ smṛtāḥ 
tāsāṃ bhāgīrathī śreṣṭhā tābhyo 'pi gautamī tathā // BrP_77.12

ānītā sajaṭā gaṅgā asyā nānyac chubhāvaham 
svarge bhuvi tale vāpi tīrthaṃ sarvārthadaṃ mune // BrP_77.13

ity etat kathitaṃ putra gautamāya mahātmane 
sākṣād dhareṇa tuṣṭena mayā tava niveditam // BrP_77.14

evaṃ sā gautamī gaṅgā sarvebhyo 'py adhikā matā 
tatsvarūpaṃ ca kathitaṃ kuto 'nyā śravaṇaspṛhā // BrP_77.15

dvividhā saiva gaditā ekāpi surasattama 
eko bhedas tu kathito brāhmaṇenāhṛto yataḥ // BrP_78.1

kṣatriyeṇāparo 'py aṃśo jaṭāsv eva vyavasthitaḥ 
bhavasya devadevasya āhṛtas tad vadasva me // BrP_78.2

vaivasvatānvaye jāta ikṣvākukulasaṃbhavaḥ 
purā vai sagaro nāma rājāsīd atidhārmikaḥ // BrP_78.3

yajvā dānaparo nityaṃ dharmācāravicāravān 
tasya bhāryādvayaṃ cāsīt patibhaktiparāyaṇam // BrP_78.4

tasya vai saṃtatir nābhūd iti cintāparo 'bhavat 
vasiṣṭhaṃ gṛham āhūya saṃpūjya vidhivat tataḥ // BrP_78.5

uvāca vacanaṃ rājā saṃtateḥ kāraṇaṃ prati 
iti tadvacanaṃ śrutvā dhyātvā rājānam abravīt // BrP_78.6

sapatnīkaḥ sadā rājann ṛṣipūjāparo bhava // BrP_78.7

ity uktvā sa munir vipra yathāsthānaṃ jagāma ha 
ekadā tasya rājarṣer gṛham āgāt taponidhiḥ // BrP_78.8

tasyarṣeḥ pūjanaṃ cakre sa saṃtuṣṭo 'bravīd vacam 
varaṃ brūhi mahābhāgety ukte putrān sa cāvṛṇot // BrP_78.9

sa muniḥ prāha rājānam ekasyāṃ vaṃśadhārakaḥ 
putro bhūyāt tathānyasyāṃ ṣaṣṭisāhasrakaṃ sutāḥ // BrP_78.10

varaṃ dattvā munau yāte putrā jātāḥ sahasraśaḥ 
sa yajñān subahūṃś cakre hayamedhān sudakṣiṇān // BrP_78.11

ekasmin hayamedhe vai dīkṣito vidhivan nṛpaḥ 
putrān nyayojayad rājā sasainyān hayarakṣaṇe // BrP_78.12

kvacid antaram āsādya hayaṃ jahre śatakratuḥ 
mārgamāṇāś ca te putrā naivāpaśyan hayaṃ tadā // BrP_78.13

sahasrāṇāṃ tathā ṣaṣṭir nānāyuddhaviśāradāḥ 
teṣu paśyatsu rakṣāṃsi putreṣu sagarasya hi // BrP_78.14

prokṣitaṃ tad dhayaṃ nītvā te rasātalam āgaman 
rākṣasān māyayā yuktān naivāpaśyanta sāgarāḥ // BrP_78.15

na dṛṣṭvā te hayaṃ putrāḥ sagarasya balīyasaḥ 
itaś cetaś carantas te naivāpaśyan hayaṃ tadā // BrP_78.16

devalokaṃ tadā jagmuḥ parvatāṃś ca sarāṃsi ca 
vanāni ca vicinvanto naivāpaśyan hayaṃ tadā // BrP_78.17

kṛtasvastyayano rājā ṛtvigbhiḥ kṛtamaṅgalaḥ 
adṛṣṭvā tu paśuṃ ramyaṃ rājā cintām upeyivān // BrP_78.18

aṭantaḥ sāgarāḥ sarve devalokam upāgaman 
hayaṃ tam anucinvantas tatrāpi na hayo 'bhavat // BrP_78.19

tato mahīṃ samājagmuḥ parvatāṃś ca vanāni ca 
tatrāpi ca hayaṃ naiva dṛṣṭavanto nṛpātmajāḥ // BrP_78.20

etasminn antare tatra daivī vāg abhavat tadā 
rasātale hayo baddha āste nānyatra sāgarāḥ // BrP_78.21

iti śrutvā tato vākyaṃ gantukāmā rasātalam 
akhanan pṛthivīṃ sarvāṃ paritaḥ sāgarās tataḥ // BrP_78.22

te kṣudhārtā mṛdaṃ śuṣkāṃ bhakṣayantas tv aharniśam 
nyakhanaṃś cāpi jagmuś ca satvarās te rasātalam // BrP_78.23

tān āgatān bhūpasutān sāgarān balinaḥ kṛtīn 
śrutvā rakṣāṃsi saṃtrastā vyagaman kapilāntikam // BrP_78.24

kapilo 'pi mahāprājñas tatra śete rasātale 
purā ca sādhitaṃ tena devānāṃ kāryam uttamam // BrP_78.25

vinidreṇa tataḥ śrāntaḥ siddhe kārye surān prati 
abravīt kapilaḥ śrīmān nidrāsthānaṃ prayacchatha // BrP_78.26

rasātalaṃ dadus tasmai punar āha surān muniḥ 
yo mām utthāpayen mando bhasmī bhūyāc ca satvaram // BrP_78.27

tataḥ śaye talagato no cen na svapna eva hi 
tathety uktaḥ suragaṇais tatra śete rasātale // BrP_78.28

tasya prabhāvaṃ te jñātvā rākṣasā māyayā yutāḥ 
sāgarāṇāṃ ca sarveṣāṃ vadhopāyaṃ pracakrire // BrP_78.29

vinā yuddhena te bhītā rākṣasāḥ satvarās tadā 
āgatya yatra sa muniḥ kapilaḥ kopano mahān // BrP_78.30

śirodeśe hayaṃ te vai baddhvātha tvarayānvitāḥ 
dūre sthitvā mauninaś ca prekṣantaḥ kiṃ bhaved iti // BrP_78.31

tatas tu sāgarāḥ sarve nirviśanto rasātalam 
dadṛśus te hayaṃ baddhaṃ śayānaṃ puruṣaṃ tathā // BrP_78.32

taṃ menire ca hartāraṃ kratuhantāram eva ca 
enaṃ hatvā mahāpāpaṃ nayāmo 'śvaṃ nṛpāntikam // BrP_78.33

kecid ūcuḥ paśuṃ baddhaṃ nayāmo 'nena kiṃ phalam 
tadāhur apare śūrā rājānaḥ śāsakā vayam // BrP_78.34

utthāpyainaṃ mahāpāpaṃ hanmaḥ kṣātreṇa varcasā 
te taṃ jaghnur muniṃ pādair bruvanto niṣṭhurāṇi ca // BrP_78.35

tataḥ kopena mahatā kapilo munisattamaḥ 
sāgarān īkṣayām āsa tān kopād bhasmasāt karot // BrP_78.36

jajvalus te tatas tatra sāgarāḥ sarva eva hi 
tat tu sarvaṃ na jānāti dīkṣitaḥ sagaro nṛpaḥ // BrP_78.37

nāradaḥ kathayām āsa sagarāya mahātmane 
kapilasya tu saṃsthānaṃ hayasyāpi tu saṃsthitim // BrP_78.38

rākṣasānāṃ tu vikṛtiṃ sāgarāṇāṃ ca nāśanam 
tataś cintāparo rājā kartavyaṃ nāvabudhyata // BrP_78.39

aparo 'pi sutaś cāsīd asamañjā iti śrutaḥ 
sa tu bālāṃs tathā paurān maurkhyāt kṣipati cāmbhasi // BrP_78.40

sagaro 'py atha vijñaptaḥ pauraiḥ saṃmilitais tadā 
durnayaṃ tasya taṃ jñātvā tataḥ kruddho 'bravīn nṛpaḥ // BrP_78.41

svān amātyāṃs tadā rājā deśatyāgaṃ karotv ayam 
asamañjāḥ kṣatradharmatyāgī vai bālaghātakaḥ // BrP_78.42

sagarasya tu tad vākyaṃ śrutvāmātyās tvarānvitāḥ 
tatyajur nṛpateḥ putram asamañjā gato vanam // BrP_78.43

sāgarā brahmaśāpena naṣṭāḥ sarve rasātale 
eko 'pi ca vanaṃ prāpta idānīṃ kā gatir mama // BrP_78.44

aṃśumān iti vikhyātaḥ putras tasyāsamañjasaḥ 
ānāyya bālakaṃ rājā kāryaṃ tasmai nyavedayat // BrP_78.45

kapilaṃ ca samārādhya aṃśumān api bālakaḥ 
sagarāya hayaṃ prādāt tataḥ pūrṇo 'bhavat kratuḥ // BrP_78.46

tasyāpi putras tejasvī dilīpa iti dhārmikaḥ 
tasyāpi putro matimān bhagīratha iti śrutaḥ // BrP_78.47

pitāmahānāṃ sarveṣāṃ gatiṃ śrutvā suduḥkhitaḥ 
sagaraṃ nṛpaśārdūlaṃ papraccha vinayānvitaḥ // BrP_78.48

sāgarāṇāṃ tu sarveṣāṃ niṣkṛtis tu kathaṃ bhavet 
bhagīrathaṃ nṛpaḥ prāha kapilo vetti putraka // BrP_78.49

tasya tad vacanaṃ śrutvā bālaḥ prāyād rasātalam 
kapilaṃ ca namaskṛtvā sarvaṃ tasmai nyavedayat // BrP_78.50

sa munis tu ciraṃ dhyātvā tapasārādhya śaṃkaram 
jaṭājalena svapitṝn āplāvya nṛpasattama // BrP_78.51

tataḥ kṛtārtho bhavitā tvaṃ ca te pitaras tathā 
tathā karomīti muniṃ praṇamya punar abravīt // BrP_78.52

kva gacche 'haṃ muniśreṣṭha kartavyaṃ cāpi tad vada // BrP_78.53

kailāsaṃ taṃ naraśreṣṭha gatvā stuhi maheśvaram 
tapaḥ kuru yathāśakti tataś cepsitam āpsyasi // BrP_78.54

tac chrutvā sa muner vākyaṃ muniṃ natvā tv agān nagam 
kailāsaṃ sa śucir bhūtvā bālo bālakriyānvitaḥ 
tapase niścayaṃ kṛtvā uvāca sa bhagīrathaḥ // BrP_78.55

bālo 'haṃ bālabuddhiś ca bālacandradhara prabho 
nāhaṃ kimapi jānāmi tataḥ prīto bhava prabho // BrP_78.56

vāgbhir manobhiḥ kṛtibhiḥ kadācin mamopakurvanti hite ratā ye
tebhyo hitārthaṃ tv iha cāmareśa somaṃ namasyāmi surādipūjyam BrP_78.57

utpādito yair abhivardhitaś ca samānagotraś ca samānadharmā
teṣām abhīṣṭāni śivaḥ karotu bālendumauliṃ praṇato 'smi nityam BrP_78.58

evaṃ tu bruvatas tasya purastād abhavac chivaḥ 
vareṇa cchandayāno vai bhagīratham uvāca ha // BrP_78.59

yan na sādhyaṃ suragaṇair deyaṃ tat te mayā dhruvam 
vadasva nirbhayo bhūtvā bhagīratha mahāmate // BrP_78.60

bhagīrathaḥ praṇamyeśaṃ hṛṣṭaḥ provāca śaṃkaram // BrP_78.61

jaṭāsthitāṃ pitṝṇāṃ me pāvanāya saridvarām 
tām eva dehi deveśa sarvam āptaṃ tato bhavet // BrP_78.62

maheśo 'pi vihasyātha bhagīratham uvāca ha // BrP_78.63

dattā mayeyaṃ te putra punas tāṃ stuhi suvrata // BrP_78.64

tad devavacanaṃ śrutvā tadarthaṃ tu tapo mahat 
stutiṃ cakāra gaṅgāyā bhaktyā prayatamānasaḥ // BrP_78.65

tasyā api prasādaṃ ca prāpya bālo 'py abālavat 
gaṅgāṃ maheśvarāt prāptām ādāyāgād rasātalam // BrP_78.66

nyavedayat sa munaye kapilāya mahātmane 
yathoditaprakāreṇa gaṅgāṃ saṃsthāpya yatnataḥ // BrP_78.67

pradakṣiṇam athāvartya kṛtāñjalipuṭo 'bravīt // BrP_78.68

devi me pitaraḥ śāpāt kapilasya mahāmuneḥ 
prāptās te vigatiṃ mātas tasmāt tān pātum arhasi // BrP_78.69

tathety uktvā suranadī sarveṣām upakārikā 
lokānām upakārārthaṃ pitṝṇāṃ pāvanāya ca // BrP_78.70

agastyapītasyāmbhodheḥ pūraṇāya viśeṣataḥ 
smaraṇād eva pāpānāṃ nāśāya suranimnagā // BrP_78.71

bhagīrathoditaṃ cakre rasātalatale sthitān 
bhasmībhūtān nṛpasutān sāgarāṃś ca viśeṣataḥ // BrP_78.72

vinirdagdhān athāplāvya khātapūram athākarot 
tato meruṃ samāplāvya sthitāṃ bālo 'bravīn nṛpaḥ // BrP_78.73

karmabhūmau tvayā bhāvyaṃ tathety āgād dhimālayam 
himavatparvatāt puṇyād bhārataṃ varṣam abhyagāt // BrP_78.74

tanmadhyataḥ puṇyanadī prāyāt pūrvārṇavaṃ prati 
evam eṣāpi te proktā gaṅgā kṣātrā mahāmune // BrP_78.75

māheśvarī vaiṣṇavī ca saiva brāhmī ca pāvanī 
bhāgīrathī devanadī himavacchikharāśrayā // BrP_78.76

maheśvarajaṭāvāri evaṃ dvaividhyam āgatam 
vindhyasya dakṣiṇe gaṅgā gautamī sā nigadyate 
uttare sāpi vindhyasya bhāgīrathy abhidhīyate // BrP_78.77

na manas tṛptim ādhatte kathāḥ śṛṇvat tvayeritāḥ 
pṛthak tīrthaphalaṃ śrotuṃ pravṛttaṃ mama mānasam // BrP_79.1

kramaśo brāhmaṇānītāṃ gaṅgāṃ me prathamaṃ vada 
pṛthak tīrthaphalaṃ puṇyaṃ setihāsaṃ yathākramam // BrP_79.2

tīrthānāṃ ca pṛthag bhāvaṃ phalaṃ māhātmyam eva ca 
sarvaṃ vaktuṃ na śaknomi na ca tvaṃ śravaṇe kṣamaḥ // BrP_79.3

tathāpi kiṃcid vakṣyāmi śṛṇu nārada yatnataḥ 
yāny uktāni ca tīrthāni śrutivākyāni yāni ca // BrP_79.4

tāni vakṣyāmi saṃkṣepān namaskṛtvā trilocanam 
yatrāsau bhagavān āsīt pratyakṣas tryambako mune // BrP_79.5

tryambakaṃ nāma tat tīrthaṃ bhuktimuktipradāyakam 
vārāham aparaṃ tīrthaṃ triṣu lokeṣu viśrutam // BrP_79.6

tasya rūpaṃ pravakṣyāmi nāma viṣṇor yathābhavat 
purā devān parābhūya yajñam ādāya rākṣasaḥ // BrP_79.7

rasātalam anuprāptaḥ sindhusena iti śrutaḥ 
yajñe talam anuprāpte niryajñā hy abhavan mahī // BrP_79.8

nāyaṃ loko 'sti na paro yajñe naṣṭa itītvarāḥ 
surās tam eva viviśū rasātalam anudviṣam // BrP_79.9

nāśaknuvaṃs tu taṃ jetuṃ devā indrapurogamāḥ 
viṣṇuṃ purāṇapuruṣaṃ gatvā tasmai nyavedayan // BrP_79.10

rākṣasasya tu tat karma yajñabhraṃśam aśeṣataḥ 
tataḥ provāca bhagavān vārāhaṃ vapur āsthitaḥ // BrP_79.11

śaṅkhacakragadāpāṇir gatvā caiva rasātalam 
ānayiṣye makhaṃ puṇyaṃ hatvā rākṣasapuṃgavān // BrP_79.12

svaḥ prayāntu surāḥ sarve vyetu vo mānaso jvaraḥ 
yena gaṅgā talaṃ prāptā pathā tenaiva cakradhṛk // BrP_79.13

jagāma tarasā putra bhuvaṃ bhittvā rasātalam 
sa varāhavapuḥ śrīmān rasātalanivāsinaḥ // BrP_79.14

rākṣasān dānavān hatvā mukhe dhṛtvā mahādhvaram 
vārāharūpī bhagavān makham ādāya yajñabhuk // BrP_79.15

yena prāpa talaṃ viṣṇuḥ pathā tenaiva śatrujit 
mukhe nyasya mahāyajñaṃ niścakrāma rasātalāt // BrP_79.16

tatra brahmagirau devāḥ pratīkṣāṃ cakrire hareḥ 
pathas tasmād viniḥsṛtya gaṅgāsravaṇam abhyagāt // BrP_79.17

prākṣālayac ca svāṅgāni asṛgliptāni nārada 
gaṅgāmbhasā tatra kuṇḍaṃ vārāham abhavat tataḥ // BrP_79.18

mukhe nyastaṃ mahāyajñaṃ devānāṃ purato hariḥ 
dattavāṃs tridaśaśreṣṭho mukhād yajño 'bhyajāyata // BrP_79.19

tataḥ prabhṛti yajñāṅgaṃ pradhānaṃ sruva ucyate 
vārāharūpam abhavad evaṃ vai kāraṇāntarāt // BrP_79.20

tasmāt puṇyatamaṃ tīrthaṃ vārāhaṃ sarvakāmadam 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca sarvakratuphalapradam // BrP_79.21

tatra sthito 'pi yaḥ kaścit pitṝn smarati puṇyakṛt 
vimuktāḥ sarvapāpebhyaḥ pitaraḥ svargam āpnuyuḥ // BrP_79.22

kuśāvartasya māhātmyam ahaṃ vaktuṃ na te kṣamaḥ 
tasya smaraṇamātreṇa kṛtakṛtyo bhaven naraḥ // BrP_80.1

kuśāvartam iti khyātaṃ narāṇāṃ sarvakāmadam 
kuśenāvartitaṃ yatra gautamena mahātmanā // BrP_80.2

kuśenāvartayitvā tu ānayām āsa tāṃ muniḥ 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca pitṝṇāṃ tṛptidāyakam // BrP_80.3

nīlagaṅgā saricchreṣṭhā niḥsṛtā nīlaparvatāt 
tatra snānādi yat kiṃcit karoti prayato naraḥ // BrP_80.4

sarvaṃ tad akṣayaṃ vidyāt pitṝṇāṃ tṛptidāyakam 
viśrutaṃ triṣu lokeṣu kapotaṃ tīrtham uttamam // BrP_80.5

tasya rūpaṃ ca vakṣyāmi mune śṛṇu mahāphalam 
tatra brahmagirau kaścid vyādhaḥ paramadāruṇaḥ // BrP_80.6

hinasti brāhmaṇān sādhūn yatīn gopakṣiṇo mṛgān 
evaṃbhūtaḥ sa pāpātmā krodhano 'nṛtabhāṣaṇaḥ // BrP_80.7

bhīṣaṇākṛtir atyugro nīlākṣo hrasvabāhukaḥ 
danturo naṣṭanāsākṣo hrasvapāt pṛthukukṣikaḥ // BrP_80.8

hrasvodaro hrasvabhujo vikṛto gardabhasvanaḥ 
pāśahastaḥ pāpacittaḥ pāpiṣṭhaḥ sadhanuḥ sadā // BrP_80.9

tasya bhāryā tathābhūtā apatyāny api nārada 
tayā tu preryamāṇo 'sau viveśa gahanaṃ vanam // BrP_80.10

sa jaghāna mṛgān pāpaḥ pakṣiṇo bahurūpiṇaḥ 
pañjare prākṣipat kāṃścij jīvamānāṃs tathetarān // BrP_80.11

kṣudhayā paritaptāṅgo vihvalas tṛṣayā tathā 
bhrāntadeśo bahutaraṃ nyavartata gṛhaṃ prati // BrP_80.12

tato 'parāhṇe saṃprāpte nivṛtte madhumādhave 
kṣaṇāt taḍid garjitaṃ ca sābhraṃ caivābhavat tadā // BrP_80.13

vavau vāyuḥ sāśmavarṣo vāridhārātibhīṣaṇaḥ 
sa gacchaṃl lubdhakaḥ śrāntaḥ panthānaṃ nāvabudhyata // BrP_80.14

jalaṃ sthalaṃ gartam atho panthānam athavā diśaḥ 
na bubodha tadā pāpaḥ śrāntaḥ śaraṇam apy atha // BrP_80.15

kva gacchāmi kva tiṣṭheyaṃ kiṃ karomīty acintayat 
sarveṣāṃ prāṇināṃ prāṇān āhartāhaṃ yathāntakaḥ // BrP_80.16

mamāpy antakaraṃ bhūtaṃ saṃprāptaṃ cāśmavarṣaṇam 
trātāraṃ naiva paśyāmi śilāṃ vā vṛkṣam antike // BrP_80.17

evaṃ bahuvidhaṃ vyādho vicintyāpaśyad antike 
vane vanaspatim iva nakṣatrāṇāṃ yathātrijam // BrP_80.18

mṛgāṇāṃ ca yathā siṃham āśramāṇāṃ gṛhādhipam 
indriyāṇāṃ mana iva trātāraṃ prāṇināṃ nagam // BrP_80.19

śreṣṭhaṃ viṭapinaṃ śubhraṃ śākhāpallavamaṇḍitam 
tam āśrityopaviṣṭo 'bhūt klinnavāsā sa lubdhakaḥ // BrP_80.20

smaran bhāryām apatyāni jīveyur athavā na vā 
etasminn antare tatra cāstaṃ prāpto divākaraḥ // BrP_80.21

tam eva nagam āśritya kapoto bhāryayā saha 
putrapautraiḥ parivṛto hy āste tatra nagottame // BrP_80.22

sukhena nirbhayo bhūtvā sutṛptaḥ prīta eva ca 
bahavo vatsarā yātā vasatas tasya pakṣiṇaḥ // BrP_80.23

pativratā tasya bhāryā suprītā tena caiva hi 
koṭare tannage śreṣṭhe jalavāyvagnivarjite // BrP_80.24

bhāryāputraiḥ parivṛtaḥ sarvadāste kapotakaḥ 
tasmin dine daivavaśāt kapotaś ca kapotakī // BrP_80.25

bhakṣyārthaṃ tu ubhau yātau kapoto nagam abhyagāt 
sāpi daivavaśāt putra pañjarasthaiva vartate // BrP_80.26

gṛhītā lubdhakenātha jīvamāneva vartate 
kapotako 'py apatyāni mātṛhīnāny udīkṣya ca // BrP_80.27

varṣaṃ ca bhīṣaṇaṃ prāptam astaṃ yāto divākaraḥ 
svakoṭaraṃ tayā hīnam ālokya vilalāpa saḥ // BrP_80.28

tāṃ baddhāṃ pañjarasthāṃ vā na bubodha kapotarāṭ 
anvārebhe kapoto vai priyāyā guṇakīrtanam // BrP_80.29

nādyāpy āyāti kalyāṇī mama harṣavivardhinī 
mama dharmasya jananī mama dehasya ceśvarī // BrP_80.30

dharmārthakāmamokṣāṇāṃ saiva nityaṃ sahāyinī 
tuṣṭe hasantī ruṣṭe ca mama duḥkhapramārjanī // BrP_80.31

sakhī mantreṣu sā nityaṃ mama vākyaratā sadā 
nādyāpy āyāti kalyāṇī saṃprayāte 'pi bhāskare // BrP_80.32

na jānāti vrataṃ mantraṃ daivaṃ dharmārtham eva ca 
pativratā patiprāṇā patimantrā patipriyā // BrP_80.33

nādyāpy āyāti kalyāṇī kiṃ karomi kva yāmi vā 
kiṃ me gṛhaṃ kānanaṃ ca tayā hīnaṃ hi dṛśyate // BrP_80.34

tayā yuktaṃ śriyā yuktaṃ bhīṣaṇaṃ vāpi śobhanam 
nādyāpy āyāti me kāntā yayā gṛham udīritam // BrP_80.35

vinānayā na jīviṣye tyaje vāpi priyāṃ tanum 
kiṃ kurvantu tv apatyāni luptadharmas tv ahaṃ punaḥ // BrP_80.36

evaṃ vilapatas tasya bhartur vākyaṃ niśamya sā 
pañjarasthaiva sā vākyaṃ bhartāram idam abravīt // BrP_80.37

atrāham asmi baddhaiva vivaśāsmi khagottama 
ānītāhaṃ lubdhakena baddhā pāśair mahāmate // BrP_80.38

dhanyāsmy anugṛhītāsmi patir vakti guṇān mama 
sato vāpy asato vāpi kṛtārthāhaṃ na saṃśayaḥ // BrP_80.39

tuṣṭe bhartari nārīṇāṃ tuṣṭāḥ syuḥ sarvadevatāḥ 
viparyaye tu nārīṇām avaśyaṃ nāśam āpnuyāt // BrP_80.40

tvaṃ daivaṃ tvaṃ prabhur mahyaṃ tvaṃ suhṛt tvaṃ parāyaṇam 
tvaṃ vrataṃ tvaṃ paraṃ brahma svargo mokṣas tvam eva ca // BrP_80.41

mā cintāṃ kuru kalyāṇa dharme buddhiṃ sthirāṃ kuru 
tvatprasādāc ca bhuktā hi bhogāś ca vividhā mayā 
alaṃ khedena majjena dharme buddhiṃ kuru sthirām // BrP_80.43

iti śrutvā priyāvākyam uttatāra nagottamāt 
yatra sā pañjarasthā tu kapotī vartate tvaram // BrP_80.44

tām āgatya priyāṃ dṛṣṭvā mṛtavac cāpi lubdhakam 
mocayāmīti tām āha niśceṣṭo lubdhako 'dhunā // BrP_80.45

mā muñcasva mahābhāga jñātvā saṃbandham asthiram 
lubdhānāṃ khecarā hy annaṃ jīvo jīvasya cāśanam // BrP_80.46

nāparādhaṃ smarāmy asya dharmabuddhiṃ sthirāṃ kuru 
gurur agnir dvijātīnāṃ varṇānāṃ brāhmaṇo guruḥ // BrP_80.47

patir eva guruḥ strīṇāṃ sarvasyābhyāgato guruḥ 
abhyāgatam anuprāptaṃ vacanais toṣayanti ye // BrP_80.48

teṣāṃ vāgīśvarī devī tṛptā bhavati niścitam 
tasyānnasya pradānena śakras tṛptim avāpnuyāt // BrP_80.49

pitaraḥ pādaśaucena annādyena prajāpatiḥ 
tasyopacārād vai lakṣmīr viṣṇunā prītim āpnuyāt // BrP_80.50

śayane sarvadevās tu tasmāt pūjyatamo 'tithiḥ 
abhyāgatam anuśrāntaṃ sūryoḍhaṃ gṛham āgatam 
taṃ vidyād devarūpeṇa sarvakratuphalo hy asau // BrP_80.51

abhyāgataṃ śrāntam anuvrajanti devāś ca sarve pitaro 'gnayaś ca
tasmin hi tṛpte mudam āpnuvanti gate nirāśe 'pi ca te nirāśāḥ BrP_80.52

tasmāt sarvātmanā kānta duḥkhaṃ tyaktvā śamaṃ vraja 
kṛtvā tiṣṭha śubhāṃ buddhiṃ dharmakṛtyaṃ samācara // BrP_80.53

upakāro 'pakāraś ca pravarāv iti saṃmatau 
upakāriṣu sarvo 'pi karoty upakṛtiṃ punaḥ // BrP_80.54

apakāriṣu yaḥ sādhuḥ puṇyabhāk sa udāhṛtaḥ // BrP_80.55

āvayor anurūpaṃ ca tvayoktaṃ sādhu manyase 
kiṃtu vaktavyam apy asti tac chṛṇuṣva varānane // BrP_80.56

sahasraṃ bharate kaścic chatam anyo daśāparaḥ 
ātmānaṃ ca sukhenānyo vayaṃ kaṣṭodaraṃbharāḥ // BrP_80.57

gartadhānyadhanāḥ kecit kuśūladhanino 'pare 
ghaṭakṣiptadhanāḥ kecic cañcukṣiptadhanā vayam // BrP_80.58

pūjayāmi kathaṃ śrāntam abhyāgatam imaṃ śubhe // BrP_80.59

agnir āpaḥ śubhā vāṇī tṛṇakāṣṭhādikaṃ ca yat 
etad apy arthine deyaṃ śītārto lubdhakas tv ayam // BrP_80.60

etac chrutvā priyāvākyaṃ vṛkṣam āruhya pakṣirāṭ 
ālokayām āsa tadā vahniṃ dūraṃ dadarśa ha // BrP_80.61

sa tu gatvā vahnideśaṃ cañcunolmukam āharat 
puro 'gniṃ jvālayām āsa lubdhakasya kapotakaḥ // BrP_80.62

śuṣkakāṣṭhāni parṇāni tṛṇāni ca punaḥ punaḥ 
agnau nikṣepayām āsa niśīthe sa kapotarāṭ // BrP_80.63

tam agniṃ jvalitaṃ dṛṣṭvā lubdhakaḥ śītaduḥkhitaḥ 
avaśāni svakāṅgāni pratāpya sukham āptavān // BrP_80.64

kṣudhāgninā dahyamānaṃ vyādhaṃ dṛṣṭvā kapotakī 
mā muñcasva mahābhāga iti bhartāram abravīt // BrP_80.65

svaśarīreṇa duḥkhārtaṃ lubdhakaṃ prīṇayāmi tam 
iṣṭātithīnāṃ ye lokās tāṃs tvaṃ prāpnuhi suvrata // BrP_80.66

mayi tiṣṭhati naivāyaṃ tava dharmo vidhīyate 
iṣṭātithir bhavāmīha anujānīhi māṃ śubhe // BrP_80.67

ity uktvāgniṃ trir āvartya smaran devaṃ caturbhujam 
viśvātmakaṃ mahāviṣṇuṃ śaraṇyaṃ bhaktavatsalam // BrP_80.68

yathāsukhaṃ juṣasveti vadann agniṃ tathāviśat 
taṃ dṛṣṭvāgnau kṣiptajīvaṃ lubdhako vākyam abravīt // BrP_80.69

aho mānuṣadehasya dhig jīvitam idaṃ mama 
yad idaṃ pakṣirājena madarthe sāhasaṃ kṛtam // BrP_80.70

evaṃ bruvantaṃ taṃ lubdhaṃ pakṣiṇī vākyam abravīt // BrP_80.71

māṃ tvaṃ muñca mahābhāga dūraṃ yāty eṣa me patiḥ // BrP_80.72

tasyās tad vacanaṃ śrutvā pañjarasthāṃ kapotakīm 
lubdhako mocayām āsa tarasā bhītavat tadā // BrP_80.73

sāpi pradakṣiṇaṃ kṛtvā patim agniṃ tadā jagau // BrP_80.74

strīṇām ayaṃ paro dharmo yad bhartur anuveśanam 
vede ca vihito mārgaḥ sarvalokeṣu pūjitaḥ // BrP_80.75

vyālagrāhī yathā vyālaṃ bilād uddharate balāt 
evaṃ tv anugatā nārī saha bhartrā divaṃ vrajet // BrP_80.76

tisraḥ koṭyo 'rdhakoṭī ca yāni romāṇi mānuṣe 
tāvatkālaṃ vaset svarge bhartāraṃ yānugacchati // BrP_80.77

namaskṛtvā bhuvaṃ devān gaṅgāṃ cāpi vanaspatīn 
āśvāsya tāny apatyāni lubdhakaṃ vākyam abravīt // BrP_80.78

tvatprasādān mahābhāga upapannaṃ mamedṛśam 
apatyānāṃ kṣamasveha bhartrā yāmi triviṣṭapam // BrP_80.79

ity uktvā pakṣiṇī sādhvī praviveśa hutāśanam 
praviṣṭāyāṃ hutavahe jayaśabdo nyavartata // BrP_80.80

gagane sūryasaṃkāśaṃ vimānam atiśobhanam 
tadārūḍhau suranibhau daṃpatī dadṛśe tataḥ // BrP_80.81

harṣeṇa procatur ubhau lubdhakaṃ vismayānvitam // BrP_80.82

gacchāvas tridaśasthānam āpṛṣṭo 'si mahāmate 
āvayoḥ svargasopānam atithis tvaṃ namo 'stu te // BrP_80.83

vimānavaram ārūḍhau tau dṛṣṭvā lubdhako 'pi saḥ 
sadhanuḥ pañjaraṃ tyaktvā kṛtāñjalir abhāṣata // BrP_80.84

na tyaktavyo mahābhāgau deyaṃ kiṃcid ajānate 
aham atrātithir mānyo niṣkṛtiṃ vaktum arhathaḥ // BrP_80.85

gautamīṃ gaccha bhadraṃ te tasyāḥ pāpaṃ nivedaya 
tatraivāplavanāt pakṣaṃ sarvapāpair vimokṣyase // BrP_80.86

muktapāpaḥ punas tatra gaṅgāyām avagāhane 
aśvamedhaphalaṃ puṇyaṃ prāpya puṇyo bhaviṣyasi // BrP_80.87

saridvarāyāṃ gautamyāṃ brahmaviṣṇvīśasaṃbhuvi 
punar āplavanād eva tyaktvā dehaṃ malīmasam // BrP_80.88

vimānavaram ārūḍhaḥ svargaṃ gantāsy asaṃśayam // BrP_80.89

tac chrutvā vacanaṃ tābhyāṃ tathā cakre sa lubdhakaḥ 
vimānavaram ārūḍho divyarūpadharo 'bhavat // BrP_80.90

divyamālyāmbaradharaḥ pūjyamāno 'psarogaṇaiḥ 
kapotaś ca kapotī ca tṛtīyo lubdhakas tathā 
gaṅgāyāś ca prabhāveṇa sarve vai divam ākraman // BrP_80.91

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ kāpotam iti viśrutam 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca pitṛpūjanam eva ca // BrP_80.92

japayajñādikaṃ karma tad ānantyāya kalpate // BrP_80.93

kārttikeyaṃ paraṃ tīrthaṃ kaumāram iti viśrutam 
yannāmaśravaṇād eva kulavān rūpavān bhavet // BrP_81.1

nihate tārake daitye svasthe jāte triviṣṭape 
kārttikeyaṃ sutaṃ jyeṣṭhaṃ prītyā provāca pārvatī // BrP_81.2

yathāsukhaṃ bhuṅkṣva bhogāṃs trailokye manasaḥ priyān 
mamājñayā prītamanāḥ pituś caiva prasādataḥ // BrP_81.3

evam uktaḥ sa vai mātrā viśākho devatāstriyaḥ 
yathāsukhaṃ balād reme devapatnyo 'pi remire // BrP_81.4

tataḥ saṃbhujyamānāsu devapatnīṣu nārada 
nāśaknuvan vārayituṃ kārttikeyaṃ divaukasaḥ // BrP_81.5

tato nivedayām āsuḥ pārvatyai putrakarma tat 
asakṛd vāryamāṇo 'pi mātrā devaiḥ sa śaktidhṛk // BrP_81.6

naivāsāv akarod vākyaṃ strīṣv āsaktas tu ṣaṇmukhaḥ 
abhiśāpabhayād bhītā pārvatī paryacintayat // BrP_81.7

putrasnehāt tathaiveśā devānāṃ kāryasiddhaye 
devapatnyaś ciraṃ rakṣyā iti matvā punaḥ punaḥ // BrP_81.8

yasyāṃ tu ramate skandaḥ pārvatī tv api tādṛśī 
tadrūpam ātmanaḥ kṛtvā vartayām āsa pārvatī // BrP_81.9

indrasya varuṇasyāpi bhāryām āhūya ṣaṇmukhaḥ 
yāvat paśyati tasyāṃ tu mātṛrūpam apaśyata // BrP_81.10

tām apāsya namasyātha punar anyām athāhvayat 
tasyāṃ tu mātṛrūpaṃ sa prekṣya lajjām upeyivān // BrP_81.11

evaṃ bahvīṣu tad rūpaṃ dṛṣṭvā mātṛmayaṃ jagat 
iti saṃcintya gāṅgeyo vairāgyam agamat tadā // BrP_81.12

sa tu mātṛkṛtaṃ jñātvā pravṛttasya nivartanam 
nivāryaś ced ahaṃ bhogāt kiṃtu pūrvaṃ pravartitaḥ // BrP_81.13

tasmān mātṛkṛtaṃ sarvaṃ mama hāsyāspadaṃ tv iti 
lajjayā parayā yukto gautamīm agamat tadā // BrP_81.14

iyaṃ ca mātṛrūpā me śṛṇotu mama bhāṣitam 
itaḥ strīnāmadheyaṃ yan mama mātṛsamaṃ matam // BrP_81.15

evaṃ jñātvā lokanāthaḥ pārvatyā saha śaṃkaraḥ 
putraṃ nivārayām āsa vṛttam ity abravīd guruḥ // BrP_81.16

tataḥ surapatiḥ prītaḥ kiṃ dadāmīti cintayan 
kṛtāñjalipuṭaḥ skandaḥ pitaraṃ punar abravīt // BrP_81.17

senāpatiḥ surapatis tava putro 'ham ity api 
alam etena deveśa kiṃ varaiḥ surapūjita // BrP_81.18

athavā dātukāmo 'si lokānāṃ hitakāmyayā 
yāce 'haṃ nātmanā deva tad anujñātum arhasi // BrP_81.19

mahāpātakinaḥ kecid gurudārābhigāminaḥ 
atrāplavanamātreṇa dhautapāpā bhavantu te // BrP_81.20

āpnuvantūttamāṃ jātiṃ tiryañco 'pi sureśvara 
kurūpo rūpasaṃpattim atra snānād avāpnuyāt // BrP_81.21

evam astv iti taṃ śaṃbhuḥ pratyanandat suteritam 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ kārttikeyam iti śrutam 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca sarvakratuphalapradam // BrP_81.22

yat khyātaṃ kṛttikātīrthaṃ kārttikeyād anantaram 
tasya śravaṇamātreṇa somapānaphalaṃ labhet // BrP_82.1

purā tārakanāśāya bhavareto 'pibat kaviḥ 
retogarbhaṃ kaviṃ dṛṣṭvā ṛṣipatnyo 'spṛhan mune // BrP_82.2

saptarṣīṇām ṛtusnātāṃ varjayitvā tv arundhatīm 
tāsu garbhaḥ samabhavat ṣaṭsu strīṣu tadāgnitaḥ // BrP_82.3

tapyamānās tu śobhiṣṭhā ṛtusnātās tu tā mune 
kiṃ kurmaḥ kva nu gacchāmaḥ kiṃ kṛtvā sukṛtaṃ bhavet // BrP_82.4

ity uktvā tā mitho gaṅgāṃ vyagrā gatvā vyapīḍayan 
tābhyas te niḥsṛtā garbhāḥ phenarūpās tadāmbhasi // BrP_82.5

ambhasā tv ekatāṃ prāptā vāyunā sarva eva hi 
ekarūpas tadā tābhyaḥ ṣaṇmukhaḥ samajāyata // BrP_82.6

srāvayitvā tu tān garbhān ṛṣipatnyo gṛhān yayuḥ 
tāsāṃ vikṛtarūpāṇi dṛṣṭvā te ṛṣayo 'bruvan // BrP_82.7

gamyatāṃ gamyatāṃ śīghraṃ svairī vṛttir na yujyate 
strīṇām iti tato vatsa nirastāḥ patibhis tu tāḥ // BrP_82.8

tato duḥkhaṃ samāviṣṭās tyaktāḥ svapatibhiś ca ṣaṭ 
tā dṛṣṭvā nāradaḥ prāha kārttikeyo harodbhavaḥ // BrP_82.9

gāṅgeyo 'gnibhavaś ceti vikhyātas tārakāntakaḥ 
taṃ yāntu na cirād eva prīto bhogaṃ pradāsyati // BrP_82.10

devarṣer vacanād eva samabhyetya ca ṣaṇmukham 
kṛttikāḥ svayam evaitad yathāvṛttaṃ nyavedayat // BrP_82.11

tābhyo vākyaṃ kṛttikābhyaḥ kārttikeyo 'numanya ca 
gautamīṃ yāntu sarvāś ca snātvāpūjya maheśvaram // BrP_82.12

eṣyāmi cāhaṃ tatraiva yāsyāmi suramandiram 
tathety uktvā kṛttikāś ca snātvā gaṅgāṃ ca gautamīm // BrP_82.13

deveśvaraṃ ca saṃpūjya kārttikeyānuśāsanāt 
deveśvaraprasādena prayayuḥ suramandiram // BrP_82.14

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ kṛttikātīrtham ucyate 
kārttikyāṃ kṛttikāyoge tatra yaḥ snānam ācaret // BrP_82.15

sarvakratuphalaṃ prāpya rājā bhavati dhārmikaḥ 
tattīrthasmaraṇaṃ vāpi yaḥ karoti śṛṇoti ca 
sarvapāpavinirmukto dīrgham āyur avāpnuyāt // BrP_82.16

daśāśvamedhikaṃ tīrthaṃ tac chṛṇuṣva mahāmune 
yasya śravaṇamātreṇa hayamedhaphalaṃ labhet // BrP_83.1

viśvakarmasutaḥ śrīmān viśvarūpo mahābalaḥ 
tasyāpi prathamaḥ putras tatputro bhauvano vibhuḥ // BrP_83.2

purodhāḥ kaśyapas tasya sarvajñānaviśāradaḥ 
tam apṛcchan mahābāhur bhauvanaḥ sārvabhauvanaḥ // BrP_83.3

yakṣye 'haṃ hayamedhaiś ca yugapad daśabhir mune 
ity apṛcchad guruṃ vipraṃ kva yakṣyāmi surān iti // BrP_83.4

so 'vadad devayajanaṃ tatra tatra nṛpottama 
yatra yatra dvijaśreṣṭhāḥ prāvartanta mahākratūn // BrP_83.5

tatrābhavann ṛṣigaṇā ārtvijye makhamaṇḍale 
yugapad daśamedhāni pravṛttāni purodhasā // BrP_83.6

pūrṇatāṃ nāyayus tāni dṛṣṭvā cintāparo nṛpaḥ 
vihāya devayajanaṃ punar anyatra tān kratūn // BrP_83.7

upākrāmat tathā tatra vighnadoṣās tam āyayuḥ 
dṛṣṭvāpūrṇāṃs tato yajñān rājā gurum abhāṣata // BrP_83.8

deśadoṣāt kāladoṣān mama doṣāt tavāpi vā 
pūrṇatāṃ nāpnuvanti sma daśamedhāni vājinaḥ // BrP_83.9

tataś ca duḥkhito rājā kaśyapena purodhasā 
gīṣpater bhrātaraṃ jyeṣṭhaṃ gatvā saṃvartam ūcatuḥ // BrP_83.10

bhagavan yugapat kāryāṇy aśvamedhāni mānada 
daśa saṃpūrṇatāṃ yānti taṃ deśaṃ taṃ guruṃ vada // BrP_83.11

tato dhyātvā ṛṣiśreṣṭhaḥ saṃvarto bhauvanaṃ tadā 
abravīd gaccha brahmāṇaṃ guruṃ deśaṃ vadiṣyati // BrP_83.12

bhauvano 'pi mahāprājñaḥ kaśyapena mahātmanā 
āgatya mām abravīc ca guruṃ deśādikaṃ ca yat // BrP_83.13

tato 'ham abravaṃ putra bhauvanaṃ kaśyapaṃ tathā 
gautamīṃ gaccha rājendra sa deśaḥ kratupuṇyavān // BrP_83.14

ayam eva guruḥ śreṣṭhaḥ kaśyapo vedapāragaḥ 
guror asya prasādena gautamyāś ca prasādataḥ // BrP_83.15

ekena hayamedhena tatra snānena vā punaḥ 
setsyanti tatra yajñāś ca daśamedhāni vājinaḥ // BrP_83.16

tac chrutvā bhauvano rājā gautamītīram abhyagāt 
kaśyapena sahāyena hayamedhāya dīkṣitaḥ // BrP_83.17

tataḥ pravṛtte yajñeśe hayamedhe mahākratau 
saṃpūrṇe tu tadā rājā pṛthivīṃ dātum udyataḥ // BrP_83.18

tato 'ntarikṣe vāg uccair uvāca nṛpasattamam 
pūjayitvā sthitaṃ viprān ṛtvijo 'tha sadaspatīn // BrP_83.19

purodhase kaśyapāya saśailavanakānanām 
pṛthivīṃ dātukāmena dattaṃ sarvaṃ tvayā nṛpa // BrP_83.20

bhūmidānaspṛhāṃ tyaktvā annaṃ dehi mahāphalam 
nānnadānasamaṃ puṇyaṃ triṣu lokeṣu vidyate // BrP_83.21

viśeṣatas tu gaṅgāyāḥ śraddhayā puline mune 
tvayā tu hayamedho 'yaṃ kṛtaḥ sabahudakṣiṇaḥ 
kṛtakṛtyo 'si bhadraṃ te nātra kāryā vicāraṇā // BrP_83.22

tathāpi dātukāmaṃ taṃ mahī provāca bhauvanam // BrP_83.23

viśvakarmaja sārvabhauma mā māṃ dehi punaḥ punaḥ 
nimajje 'haṃ salilasya madhye tasmān na dīyatām // BrP_83.24

tataś ca bhauvano bhītaḥ kiṃ deyam iti cābravīt 
punaś covāca sā pṛthvī bhauvanaṃ brāhmaṇair vṛtam // BrP_83.25

tilā gāvo dhanaṃ dhānyaṃ yat kiṃcid gautamītaṭe 
sarvaṃ tad akṣayaṃ dānaṃ kiṃ māṃ bhauvana dāsyasi // BrP_83.26

gaṅgātīraṃ samāśritya grāsam ekaṃ dadāti yaḥ 
tenāhaṃ sakalā dattā kiṃ māṃ bhauvana dāsyasi // BrP_83.27

tad bhuvo vacanaṃ śrutvā bhauvanaḥ sārvabhauvanaḥ 
tatheti matvā viprebhyo hy annaṃ prādāt suvistaram // BrP_83.28

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ daśāśvamedhikaṃ viduḥ 
daśānām aśvamedhānāṃ phalaṃ snānād avāpyate // BrP_83.29

paiśācaṃ tīrtham aparaṃ pūjitaṃ brahmavādibhiḥ 
tasya svarūpaṃ vakṣyāmi gautamyā dakṣiṇe taṭe // BrP_84.1

girir brahmagireḥ pārśve añjano nāma nārada 
tasmiñ śaile munivara śāpabhraṣṭā varāpsarā // BrP_84.2

añjanā nāma tatrāsīd uttamāṅgena vānarī 
kesarī nāma tadbhartā adriketi tathāparā // BrP_84.3

sāpi kesariṇo bhāryā śāpabhraṣṭā varāpsarā 
uttamāṅgena mārjārī sāpy āste 'ñjanaparvate // BrP_84.4

dakṣiṇārṇavam abhyāgāt kesarī lokaviśrutaḥ 
etasminn antare 'gastyo 'ñjanaṃ parvatam abhyagāt // BrP_84.5

añjanā cādrikā caiva agastyam ṛṣisattamam 
pūjayām āsatur ubhe yathānyāyaṃ yathāsukham // BrP_84.6

tataḥ prasanno bhagavān āhobhe vriyatāṃ varaḥ 
te āhatur ubhe 'gastyaṃ putrau dehi munīśvara // BrP_84.7

sarvebhyo balinau śreṣṭhau sarvalokopakārakau 
tathety uktvā muniśreṣṭho jagāmāśāṃ sa dakṣiṇām // BrP_84.8

tataḥ kadācit te kāle añjanā cādrikā tathā 
gītaṃ nṛtyaṃ ca hāsyaṃ ca kurvatyau girimūrdhani // BrP_84.9

vāyuś ca nirṛtiś cāpi te dṛṣṭvā sasmitau surau 
kāmākrāntadhiyau cobhau tadā satvaram īyatuḥ // BrP_84.10

bhārye bhavetām ubhayor āvāṃ devau varapradau 
te apy ūcatur astv etad remāte girimūrdhani // BrP_84.11

añjanāyāṃ tathā vāyor hanumān samajāyata 
adrikāyāṃ ca nirṛter adrir nāma piśācarāṭ // BrP_84.12

punas te āhatur ubhe putrau jātau muner varāt 
āvayor vikṛtaṃ rūpam uttamāṅgena dūṣitam // BrP_84.13

śāpāc chacīpates tatra yuvām ājñātum arhathaḥ 
tataḥ provāca bhagavān vāyuś ca nirṛtis tathā // BrP_84.14

gautamyāṃ snānadānābhyāṃ śāpamokṣo bhaviṣyati 
ity uktvā tāv ubhau prītau tatraivāntaradhīyatām // BrP_84.15

tato 'ñjanāṃ samādāya adriḥ paiśācamūrtimān 
bhrātur hanumataḥ prītyai snāpayām āsa mātaram // BrP_84.16

tathaiva hanumān gaṅgām ādāyādrim atitvaran 
mārjārarūpiṇīṃ nītvā gautamyās tīram āptavān // BrP_84.17

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ paiśācaṃ cāñjanaṃ tathā 
brahmaṇo girim āsādya sarvakāmapradaṃ śubham // BrP_84.18

yojanānāṃ tripañcāśan mārjāraṃ pūrvato bhavet 
mārjārasaṃjñitāt tasmād dhanūmantaṃ vṛṣākapim // BrP_84.19

phenāsaṃgamam ākhyātaṃ sarvakāmapradaṃ śubham 
tasya svarūpaṃ vyuṣṭiś ca tatraiva procyate śubhā // BrP_84.20

kṣudhātīrtham iti khyātaṃ śṛṇu nārada tanmanāḥ 
kathyamānaṃ mahāpuṇyaṃ sarvakāmapradaṃ nṛṇām // BrP_85.1

ṛṣir āsīt purā kaṇvas tapasvī vedavittamaḥ 
paribhramann āśramāṇi kṣudhayā paripīḍitaḥ // BrP_85.2

gautamasyāśramaṃ puṇyaṃ samṛddhaṃ cānnavāriṇā 
ātmānaṃ ca kṣudhāyuktaṃ samṛddhaṃ cāpi gautamam // BrP_85.3

vīkṣya kaṇvo 'tha vaiṣamyaṃ vairāgyam agamat tadā 
gautamo 'pi dvijaśreṣṭho hy ahaṃ tapasi niṣṭhitaḥ // BrP_85.4

samena yācñāyuktā syāt tasmād gautamaveśmani 
na bhokṣye 'haṃ kṣudhārto 'pi pīḍite 'pi kalevare // BrP_85.5

gaccheyaṃ gautamīṃ gaṅgām arjayeyaṃ ca saṃpadam 
iti niścitya medhāvī gatvā gaṅgāṃ ca pāvanīm // BrP_85.6

snātvā śucir yatamanā upaviśya kuśāsane 
tuṣṭāva gautamīṃ gaṅgāṃ kṣudhāṃ ca paramāpadam // BrP_85.7

namo 'stu gaṅge paramārtihāriṇi namaḥ kṣudhe sarvajanārtikāriṇi
namo maheśānajaṭodbhave śubhe namo mahāmṛtyumukhād vinisṛte BrP_85.8

puṇyātmanāṃ śāntarūpe krodharūpe durātmanām 
saridrūpeṇa sarveṣāṃ tāpapāpāpahāriṇi // BrP_85.9

kṣudhārūpeṇa sarveṣāṃ tāpapāpaprade namaḥ 
namaḥ śreyaskari devi namaḥ pāpapratardini 
namaḥ śāntikari devi namo dāridryanāśini // BrP_85.10

ity evaṃ stuvatas tasya purastād abhavad dvayam 
ekaṃ gāṅgaṃ manohāri hy aparaṃ bhīṣaṇākṛti 
punaḥ kṛtāñjalir bhūtvā namaskṛtvā dvijottamaḥ // BrP_85.11

sarvamaṅgalamāṅgalye brāhmi māheśvari śubhe 
vaiṣṇavi tryambake devi godāvari namo 'stu te // BrP_85.12

tryambakasya jaṭodbhūte gautamasyāghanāśini 
saptadhā sāgaraṃ yānti godāvari namo 'stu te // BrP_85.13

sarvapāpakṛtāṃ pāpe dharmakāmārthanāśini 
duḥkhalobhamayi devi kṣudhe tubhyaṃ namo namaḥ // BrP_85.14

tat kaṇvavacanaṃ śrutvā suprīte āhatur dvijam // BrP_85.15

abhīṣṭaṃ vada kalyāṇa varān varaya suvrata // BrP_85.16

provāca praṇato gaṅgāṃ kaṇvaḥ kṣudhāṃ yathākramam // BrP_85.17

dehi devi manojñāni kāmāni vibhavaṃ mama 
āyur vittaṃ ca bhuktiṃ ca muktiṃ gaṅge prayaccha me // BrP_85.18

ity uktvā gautamīṃ gaṅgāṃ kṣudhāṃ cāha dvijottamaḥ // BrP_85.19

mayi madvaṃśaje cāpi kṣudhe tṛṣṇe daridriṇi 
yāhi pāpatare rūkṣe na bhūyās tvaṃ kadācana // BrP_85.20

anena stavena ye vai tvāṃ stuvanti kṣudhāturāḥ 
teṣāṃ dāridryaduḥkhāni na bhaveyur varo 'paraḥ // BrP_85.21

asmiṃs tīrthe mahāpuṇye snānadānajapādikam 
ye kurvanti narā bhaktyā lakṣmībhājo bhavantu te // BrP_85.22

yas tv idaṃ paṭhate stotraṃ tīrthe vā yadi vā gṛhe 
tasya dāridryaduḥkhebhyo na bhayaṃ syād varo 'paraḥ // BrP_85.23

evam astv iti coktvā te kaṇvaṃ yāte svam ālayam 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ kāṇvaṃ gāṅgaṃ kṣudhābhidham 
sarvapāpaharaṃ vatsa pitṝṇāṃ prītivardhanam // BrP_85.25

asti brahman mahātīrthaṃ cakratīrtham iti śrutam 
tatra snānān naro bhaktyā harer lokam avāpnuyāt // BrP_86.1

ekādaśyāṃ tu śuklāyām upoṣya pṛthivīpate 
gaṇikāsaṃgame snātvā prāpnuyād akṣayaṃ padam // BrP_86.2

purā tatra yathā vṛttaṃ tan me nigadataḥ śṛṇu 
āsīd viśvadharo nāma vaiśyo bahudhanānvitaḥ // BrP_86.3

uttare vayasi śreṣṭhas tasya putro 'bhavad ṛṣe 
guṇavān rūpasaṃpanno vilāsī śubhadarśanaḥ // BrP_86.4

prāṇebhyo 'pi priyaḥ putraḥ kāle pañcatvam āgataḥ 
tathā dṛṣṭvā tu taṃ putraṃ daṃpatī duḥkhapīḍitau // BrP_86.5

kurvāte sma tadā tena sahaiva maraṇe matim 
hā putra hanta kālena pāpena sudurātmanā // BrP_86.6

yauvane vartamāno 'pi nīto 'si guṇasāgara 
āvayoś ca tathaiva tvaṃ prāṇebhyo 'pi sudurlabhaḥ // BrP_86.7

itthaṃ tu ruditaṃ śrutvā daṃpatyoḥ karuṇaṃ yamaḥ 
tyaktvā nijapuraṃ tūrṇaṃ kṛpayāviṣṭamānasaḥ // BrP_86.8

godāvaryāḥ śubhe tīre sthito dhyāyañ janārdanam 
api svalpena kālena prajā vṛddhāḥ samantataḥ // BrP_86.9

iyata iti me pṛthvī kathyatāṃ kena pūritā 
na kaścin mriyate jantur bhārākrāntā vasuṃdharā // BrP_86.10

tato devī gatā tūrṇaṃ vasudhā munisattama 
yatrāsti surasaṃyuktaḥ śakraḥ parapuraṃjayaḥ 
dṛṣṭvā vasuṃdharām indraḥ praṇipatyedam abravīt // BrP_86.11

kim āgamanakāryaṃ ta iti me pṛthvi kathyatām // BrP_86.12

bhāreṇa guruṇā śakra pīḍitāhaṃ vinā vadham 
kāraṇaṃ praṣṭum āyātā kim idaṃ kathyatāṃ mama // BrP_86.13

iti śrutvā mahīvākyam indro vacanam abravīt // BrP_86.14

kāraṇaṃ yadi nāma syāt tadānīṃ jñāyate mayā 
surāṇāṃ hi patir yasmād ahaṃ sarvāsu medini // BrP_86.15

atha pṛthvī tadā vākyaṃ śrutvā cāha śacīpatim 
yama ādiśyatāṃ tarhi yathā saṃharate prajāḥ // BrP_86.16

iti śrutvā vaco mahyā ādiṣṭāḥ siddhakiṃnarāḥ 
yamasyānayane śīghraṃ mahendreṇa mahāmune // BrP_86.17

tatas te satvaraṃ yātāḥ sarve vaivasvataṃ puram 
naivāpaśyan yamaṃ tatra te siddhāḥ saha kiṃnaraiḥ 
tathāgatya punar vegād vārttā śakre niveditā // BrP_86.18

yamo yamapure nātha asmābhir nāvalokitaḥ 
mahatāpi suyatnena vīkṣyamāṇaḥ samantataḥ // BrP_86.19

iti śrutvā vacas teṣāṃ pṛṣṭaḥ śakreṇa vai tadā 
savitā sa pitā tasya yamaḥ kutrāsta ity atha // BrP_86.20

śakra godāvarītīre kṛtānto vartate 'dhunā 
caraṃs tatra tapas tīvraṃ na jāne kiṃ nu kāraṇam // BrP_86.21

iti śrutvā vaco bhānoḥ śakraḥ śaṅkām upāviśat // BrP_86.22

aho kaṣṭaṃ mahākaṣṭaṃ naṣṭā me suranāthatā 
godāvaryāṃ tapaḥ kuryād yamo vai duṣṭaceṣṭitaḥ 
jighṛkṣur matpadaṃ nūnaṃ devā iti matir mama // BrP_86.23

ity uktvā sahasendreṇa āhūtaś cāpsarogaṇaḥ // BrP_86.24

kā bhavatīṣu kālasya sthitasya tapasi dviṣaḥ 
tapaḥpraṇāśane śaktā iti me śīghram ucyatām // BrP_86.25

iti śakravacaḥ śrutvā noce kāpi mahāmune 
atha śakraḥ prakopeṇa pratyuvācāpsarogaṇam // BrP_86.26

uttaraṃ nābravīt kiṃcid yāmas tarhi vayaṃ svayam 
sajjā bhavantu vibudhāḥ sainyair āyāntu mā ciram 
ghātayāmo vayaṃ śatruṃ tapasā svargakāmukam // BrP_86.27

ity ukte sati devānāṃ senā prādurbabhūva ha 
itīndrahṛdayaṃ jñātvā hariṇā lokadhāriṇā // BrP_86.28

preṣitaṃ cakriṇā cakraṃ rakṣaṇāya yamasya hi 
cakraṃ yatrābhavat tatra cakratīrtham anuttamam // BrP_86.29

athendraṃ menakā prāha śaṅkiteti vacas tadā // BrP_86.30

kālāvalokane nālaṃ kācid asti sureśvara 
maraṇaṃ ca varaṃ deva bhavato na yamāt punaḥ // BrP_86.31

rūpayauvanamatteyaṃ gaṇikāyācanaṃ prabho 
preṣaṇaṃ tat prayacchaiṣā svāmitvaṃ manyate tvayā // BrP_86.32

iti śrutvā vacas tasyāḥ śakraḥ suravareśvaraḥ 
ādideśābalāṃ kṣāmāṃ satkṛtya gaṇikāṃ tathā // BrP_86.33

gaṇike gaccha me kāryaṃ kuru sundari mā ciram 
kṛtakṛtyāgatā bhūyo vallabhā me yathā śacī // BrP_86.34

ity ākarṇya vacaḥ śakrād utpatya gaṇikā diśaḥ 
kṣaṇena yamasāṃnidhyam āyātā cārurūpiṇī // BrP_86.35

yamāntikam anuprāptā dyotayantī diśo daśa 
salīlaṃ lalitaṃ bālā jagau hindolakaṅkalam // BrP_86.36

tataś cacāla kālasya mano lolaṃ calācalam 
athonmīlya yamo netre kāmapāvakapūrite // BrP_86.37

tasyāṃ vyāpārayām āsa śreyaḥśatrau mahāmune 
tato vilīya sā sadyaḥ sarittvam agamat tadā // BrP_86.38

gautamyāṃ tu samāgamya gaṇikāgaṇakiṃkaraiḥ 
gīyamānā gatā svarge tasya tīrthaprabhāvataḥ // BrP_86.39

gacchantīṃ gaṇikāṃ dṛṣṭvā vimānasthāṃ divaṃ prati 
vismayaṃ paramaṃ prāptaḥ kālas taralalocanaḥ 
athādityena cāgatya evam ukto yamas tadā // BrP_86.40

kuru putra nijaṃ karma prajānāṃ tvaṃ parikṣayam 
paśya vātaṃ sadā vāntaṃ sṛjantaṃ vedhasaṃ prajāḥ 
paryaṭantaṃ trilokīṃ māṃ vahantīṃ vasudhāṃ prajāḥ // BrP_86.41

iti śrutvā yamo vākyaṃ pitur vacanam abravīt // BrP_86.42

etan na garhitaṃ karma kuryām aham idaṃ dhruvam 
karmaṇy asmin mahākrūre samādeṣṭuṃ na vārhasi // BrP_86.43

iti śrutvā ca tad vākyaṃ bhānur vacanam abravīt 
kiṃ nāma garhitaṃ karma tava kartum alaṃ yama // BrP_86.44

kiṃ na dṛṣṭā tvayā yāntī gaṇikā gaṇakiṃkaraiḥ 
gīyamānā divaṃ sadyo gautamītoyam āplutā // BrP_86.45

tvayā cātra tapas tīvraṃ kṛtaṃ putra suduṣkaram 
naivāntaṃ tasya paśyāmi tasmād gaccha nijaṃ puram // BrP_86.46

ity uktvā bhagavān bhānus tatra snātvā gato divam 
yamo 'pi saṃgame snātvā tato nijapuraṃ yayau // BrP_86.47

bhūtahāpi tataḥ śaṅkāṃ tatyāja ca mahāmune 
tathā dṛṣṭvā yamaṃ yāntaṃ cakre cakraṃ prayāṇakam // BrP_86.48

bhagavān yatra govindo vanamālāvibhūṣitaḥ 
iti yaḥ śṛṇuyān martyaḥ paṭhed vāpi samāhitaḥ // BrP_86.49

āpadas tasya naśyanti dīrgham āyur avāpnuyāt // BrP_86.50

ahalyāsaṃgamaṃ ceha tīrthaṃ trailokyapāvanam 
śṛṇu samyaṅ muniśreṣṭha tatra vṛttam idaṃ yathā // BrP_87.1

kautukenātimahatā mayā pūrvaṃ munīśvara 
sṛṣṭā kanyā bahuvidhā rūpavatyo guṇānvitāḥ // BrP_87.2

tāsām ekāṃ śreṣṭhatamāṃ nirmame śubhalakṣaṇām 
tāṃ bālāṃ cārusarvāṅgīṃ dṛṣṭvā rūpaguṇānvitām // BrP_87.3

ko vāsyāḥ poṣaṇe śakta iti me buddhir āviśat 
na daityānāṃ surāṇāṃ ca na munīnāṃ tathaiva ca // BrP_87.4

nāsty asyāḥ poṣaṇe śaktir iti me buddhir anvabhūt 
guṇajyeṣṭhāya viprāya tapoyuktāya dhīmate // BrP_87.5

sarvalakṣaṇayuktāya vedavedāṅgavedine 
gautamāya mahāprājñām adadāṃ poṣaṇāya tām // BrP_87.6

pālayasva muniśreṣṭha yāvad āpsyati yauvanam 
yauvanasthāṃ punaḥ sādhvīm ānayethā mamāntikam // BrP_87.7

evam uktvā gautamāya prādāṃ kanyāṃ sumadhyamām 
tām ādāya muniśreṣṭha tapasā hatakalmaṣaḥ // BrP_87.8

tāṃ poṣayitvā vidhivad alaṃkṛtya mamāntikam 
nirvikāro muniśreṣṭho hy ahalyām ānayat tadā // BrP_87.9

tāṃ dṛṣṭvā vibudhāḥ sarve śakrāgnivaruṇādayaḥ 
mama deyā sureśāna ity ūcus te pṛthak pṛthak // BrP_87.10

tathaiva munayaḥ sādhyā dānavā yakṣarākṣasāḥ 
tān sarvān āgatān dṛṣṭvā kanyārtham atha saṃgatān // BrP_87.11

indrasya tu viśeṣeṇa mahāṃś cābhūt tadā grahaḥ 
gautamasya tu māhātmyaṃ gāmbhīryaṃ dhairyam eva ca // BrP_87.12

smṛtvā suvismito bhūtvā mamaivam abhavat sudhīḥ 
deyeyaṃ gautamāyaiva nānyayogyā śubhānanā // BrP_87.13

tasmāai eva tu tāṃ dāsye tathāpy evam acintayam 
sarveṣāṃ ca matir dhairyaṃ mathitaṃ bālayānayā // BrP_87.14

ahalyeti suraiḥ proktaṃ mayā ca ṛṣibhis tadā 
devān ṛṣīṃs tadā vīkṣya mayā tatroktam uccakaiḥ // BrP_87.15

tasmai sā dīyate subhrūr yaḥ pṛthivyāḥ pradakṣiṇām 
kṛtvopatiṣṭhate pūrvaṃ na cānyasmai punaḥ punaḥ // BrP_87.16

tataḥ sarve suragaṇāḥ śrutvā vākyaṃ mayeritam 
ahalyārthaṃ surā jagmuḥ pṛthivyāś ca pradakṣiṇe // BrP_87.17

gateṣu surasaṃgheṣu gautamo 'pi munīśvara 
prayatnam akarot kiṃcid ahalyārtham imaṃ tathā // BrP_87.18

etasminn antare brahman surabhiḥ sarvakāmadhuk 
ardhaprasūtā hy abhavat tāṃ dadarśa sa gautamaḥ // BrP_87.19

tasyāḥ pradakṣiṇaṃ cakre iyam urvīti saṃsmaran 
liṅgasya ca sureśasya pradakṣiṇam athākarot // BrP_87.20

tayoḥ pradakṣiṇaṃ kṛtvā gautamo munisattamaḥ 
sarveṣāṃ caiva devānām ekaṃ cāpi pradakṣiṇam // BrP_87.21

naivābhavad bhuvo gantuḥ saṃjātaṃ dvitayaṃ mama 
evaṃ niścitya sa munir mamāntikam athābhyagāt // BrP_87.22

namaskṛtvābravīd vākyaṃ gautamo māṃ mahāmatiḥ 
kamalāsana viśvātman namas te 'stu punaḥ punaḥ // BrP_87.23

pradakṣiṇīkṛtā brahman mayeyaṃ vasudhākhilā 
yad atra yuktaṃ deveśa jānīte tad bhavān svayam // BrP_87.24

mayā tu dhyānayogena jñātvā gautamam abravam 
tavaiva dīyate subhrūḥ pradakṣiṇam idaṃ kṛtam // BrP_87.25

dharmaṃ jānīhi viprarṣe durjñeyaṃ nigamair api 
ardhaprasūtā surabhiḥ saptadvīpavatī mahī // BrP_87.26

kṛtā pradakṣiṇā tasyāḥ pṛthivyāḥ sā kṛtā bhavet 
liṅgaṃ pradakṣiṇīkṛtya tad eva phalam āpnuyāt // BrP_87.27

tasmāt sarvaprayatnena mune gautama suvrata 
tuṣṭo 'haṃ tava dhairyeṇa jñānena tapasā tathā // BrP_87.28

datteyam ṛṣiśārdūla kanyā lokavarā mayā 
ity uktvāhaṃ gautamāya ahalyām adadāṃ mune // BrP_87.29

jāte vivāhe te devāḥ kṛtvelāyāḥ pradakṣiṇam 
śanaiḥ śanair athāgatya dadṛśuḥ sarva eva te // BrP_87.30

taṃ gautamam ahalyāṃ ca dāṃpatyaṃ prītivardhanam 
te cāgatyātha paśyanto vismitāś cābhavan surāḥ // BrP_87.31

atikrānte vivāhe tu surāḥ sarve divaṃ yayuḥ 
samatsaraḥ śacībhartā tām īkṣya ca divaṃ yayau // BrP_87.32

tataḥ prītamanās tasmai gautamāya mahātmane 
prādāṃ brahmagiriṃ puṇyaṃ sarvakāmapradaṃ śubham // BrP_87.33

ahalyāyāṃ muniśreṣṭho reme tatra sa gautamaḥ 
gautamasya kathāṃ puṇyāṃ śrutvā śakras triviṣṭape // BrP_87.34

tam āśramaṃ taṃ ca muniṃ tasya bhāryām aninditām 
bhūtvā brāhmaṇaveṣeṇa draṣṭum āgāc chatakratuḥ // BrP_87.35

sa dṛṣṭvā bhavanaṃ tasya bhāryāṃ ca vibhavaṃ tathā 
pāpīyasīṃ matiṃ kṛtvā ahalyāṃ samudaikṣata // BrP_87.36

nātmānaṃ na paraṃ deśaṃ kālaṃ śāpād ṛṣer bhayam 
na bubodha tadā vatsa kāmākṛṣṭaḥ śatakratuḥ // BrP_87.37

taddhyānaparamo nityaṃ surarājyena garvitaḥ 
saṃtaptāṅgaḥ kathaṃ kuryāṃ praveśo me kathaṃ bhavet // BrP_87.38

evaṃ vasan viprarūpo nāntaraṃ tv adhyagacchata 
sa kadācin mahāprājñaḥ kṛtvā paurvāhṇikīṃ kriyām // BrP_87.39

sahito gautamaḥ śiṣyair nirgataś cāśramād bahiḥ 
āśramaṃ gautamīṃ viprān dhānyāni vividhāni ca // BrP_87.40

draṣṭuṃ gato munivara indras taṃ samudaikṣata 
idam antaram ity uktvā cakre kāryaṃ manaḥpriyam // BrP_87.41

rūpaṃ kṛtvā gautamasya priyepsuḥ sa śatakratuḥ 
tāṃ dṛṣṭvā cārusarvāṅgīm ahalyāṃ vākyam abravīt // BrP_87.42

ākṛṣṭo 'haṃ tava guṇai rūpaṃ smṛtvā skhalatpadaḥ 
iti bruvan hasan hastam ādāyāntaḥ samāviśat // BrP_87.43

na bubodha tv ahalyā taṃ jāraṃ mene tu gautamam 
ramamāṇā yathāsaukhyaṃ prāgāc chiṣyaiḥ sa gautamaḥ // BrP_87.44

āgacchantaṃ nityam eva ahalyā priyavādinī 
pratiyāti priyaṃ vakti toṣayantī ca taṃ guṇaiḥ // BrP_87.45

tām adṛṣṭvā mahāprājño mene tan mahad adbhutam 
dvārasthitaṃ muniśreṣṭhaṃ sarve paśyanti nārada // BrP_87.46

agnihotrasya śālāyā rakṣiṇo gṛhakarmiṇaḥ 
ūcur munivaraṃ bhītā gautamaṃ vismayānvitāḥ // BrP_87.47

bhagavan kim idaṃ citraṃ bahir antaś ca dṛśyase 
priyayāntaḥ praviṣṭo 'si tathaiva ca bahir bhavān 
aho tapaḥprabhāvo 'yaṃ nānārūpadharo bhavān // BrP_87.48

tac chrutvā vismitas tv antaḥ praviṣṭaḥ ko nu tiṣṭhati 
priye ahalye bhavati kiṃ māṃ na pratibhāṣase 
ity ṛṣer vacanaṃ śrutvā ahalyā jāram abravīt // BrP_87.50

ko bhavān munirūpeṇa pāpaṃ tvaṃ kṛtavān asi 
iti bruvatī śayanād utthitā satvaraṃ bhayāt // BrP_87.51

sa cāpi pāpakṛc chakro biḍālo 'bhūn muner bhayāt 
trastāṃ ca vikṛtāṃ dṛṣṭvā svapriyāṃ dūṣitāṃ tadā // BrP_87.52

uvāca sa muniḥ kopāt kim idaṃ sāhasaṃ kṛtam 
iti bruvantaṃ bhartāraṃ sāpi novāca lajjitā // BrP_87.53

anveṣayaṃs tu taṃ jāraṃ biḍālaṃ dadṛśe muniḥ 
ko bhavān iti taṃ prāha bhasmīkuryāṃ mṛṣāvadan // BrP_87.54

kṛtāñjalipuṭo bhūtvā caivam āha śacīpatiḥ 
śacībhartā purāṃ bhettā tapodhana puruṣṭutaḥ // BrP_87.55

mamedaṃ pāpam āpannaṃ satyam uktaṃ mayānagha 
mahadvigarhitaṃ karma kṛtavān asmy ahaṃ mune // BrP_87.56

smarasāyakanirbhinnahṛdayāḥ kiṃ na kurvate 
brahman mayi mahāpāpe kṣamasva karuṇānidhe // BrP_87.57

santaḥ kṛtāparādhe 'pi na raukṣyaṃ jātu kurvate 
niśamya tad vaco vipro harim āha ruṣānvitaḥ // BrP_87.58

bhagabhaktyā kṛtaṃ pāpaṃ sahasrabhagavān bhava 
tām apy āha muniḥ kopāt tvaṃ ca śuṣkanadī bhava // BrP_87.59

tataḥ prasādayām āsa kathayantī tadākṛtim // BrP_87.60

manasāpy anyapuruṣaṃ pāpiṣṭhāḥ kāmayanti yāḥ 
akṣayān yānti narakāṃs tāsāṃ sarve 'pi pūrvajāḥ // BrP_87.61

bhūtvā prasanno bhagavann avadhāraya madvacaḥ 
tava rūpeṇa cāgatya mām agāt sākṣiṇas tv ime // BrP_87.62

tatheti rakṣiṇaḥ procur ahalyā satyavādinī 
dhyānenāpi munir jñātvā śāntaḥ prāha pativratām // BrP_87.63

yadā tu saṃgatā bhadre gautamyā saridīśayā 
nadī bhūtvā punā rūpaṃ prāpsyase priyakṛn mama // BrP_87.64

ity ṛṣer vacanaṃ śrutvā tathā cakre pativratā 
tayā tu saṃgatā devyā ahalyā gautamapriyā // BrP_87.65

punas tad rūpam abhavad yan mayā nirmitaṃ purā 
tataḥ kṛtāñjalipuṭaḥ surarāṭ prāha gautamam // BrP_87.66

māṃ pāhi muniśārdūla pāpiṣṭhaṃ gṛham āgatam 
pādayoḥ patitaṃ dṛṣṭvā kṛpayā prāha gautamaḥ // BrP_87.67

gautamīṃ gaccha bhadraṃ te snānaṃ kuru puraṃdara 
kṣaṇān nirdhūtapāpas tvaṃ sahasrākṣo bhaviṣyasi // BrP_87.68

ubhayaṃ vismayakaraṃ dṛṣṭavān asmi nārada 
ahalyāyāḥ punarbhāvaṃ śacībhartā sahasradṛk // BrP_87.69

tataḥ prabhṛti tat tīrtham ahalyāsaṃgamaṃ śubham 
indratīrtham iti khyātaṃ sarvakāmapradaṃ nṛṇām // BrP_87.70

tasmād apy aparaṃ tīrthaṃ janasthānam iti śrutam 
caturyojanavistīrṇaṃ smaraṇān muktidaṃ nṛṇām // BrP_88.1

vaivasvatānvaye jāto rājābhūj janakaḥ purā 
so 'pāṃpates tu tanujām upayeme guṇārṇavām // BrP_88.2

dharmārthakāmamokṣāṇāṃ janakāṃ janako nṛpaḥ 
anurūpaguṇatvāc ca tasya bhāryā guṇārṇavā // BrP_88.3

yājñavalkyaś ca viprendras tasya rājñaḥ purohitaḥ 
tam apṛcchan nṛpaśreṣṭho yājñavalkyaṃ purohitam // BrP_88.4

bhuktimuktī ubhe śreṣṭhe nirṇīte munisattamaiḥ 
dāsīdāsebhaturagarathādyair bhuktir uttamā // BrP_88.5

kiṃtv antavirasā bhuktir muktir ekā niratyayā 
bhukter muktiḥ śreṣṭhatamā bhuktyā muktiṃ kathaṃ vrajet // BrP_88.6

sarvasaṅgaparityāgān muktiprāptiḥ suduḥkhataḥ 
tad brūhi dvijaśārdūla sukhān muktiḥ kathaṃ bhavet // BrP_88.7

apāṃpatis tava guruḥ śvaśuraḥ priyakṛt tathā 
taṃ gatvā pṛccha nṛpate upadekṣyati te hitam // BrP_88.8

yājñavalkyaś ca janako rājānaṃ varuṇaṃ tadā 
gatvā cocatur avyagrau muktimārgaṃ yathākramam // BrP_88.9

dvidhā tu saṃsthitā muktiḥ karmadvāre 'py akarmaṇi 
vede ca niścito mārgaḥ karma jyāyo hy akarmaṇaḥ // BrP_88.10

sarvaṃ ca karmaṇā baddhaṃ puruṣārthacatuṣṭayam 
akarmaṇaivāpyata iti muktimārgo mṛṣocyate // BrP_88.11

karmaṇā sarvadhānyāni setsyanti nṛpasattama 
tasmāt sarvātmanā karma kartavyaṃ vaidikaṃ nṛbhiḥ // BrP_88.12

tena bhuktiṃ ca muktiṃ ca prāpnuvantīha mānavāḥ 
akarmaṇaḥ karma puṇyaṃ karma cāpy āśrameṣu ca // BrP_88.13

jātyāśritaṃ ca rājendra tatrāpi śṛṇu dharmavit 
āśramāṇi ca catvāri karmadvārāṇi mānada // BrP_88.14

caturṇām āśramāṇāṃ ca gārhasthyaṃ puṇyadaṃ smṛtam 
tasmād bhuktiś ca muktiś ca bhavatīti matir mama // BrP_88.15

etac chrutvā tu janako yājñavalkyaś ca buddhimān 
varuṇaṃ pūjayitvā tu punar vacanam ūcatuḥ // BrP_88.16

ko deśaḥ kiṃ ca tīrthaṃ syād bhuktimuktipradāyakam 
tad vadasva suraśreṣṭha sarvajño 'si namo 'stu te // BrP_88.17

pṛthivyāṃ bhārataṃ varṣaṃ daṇḍakaṃ tatra puṇyadam 
tasmin kṣetre kṛtaṃ karma bhuktimuktipradaṃ nṛṇām // BrP_88.18

tīrthānāṃ gautamī gaṅgā śreṣṭhā muktipradā nṛṇām 
tatra yajñena dānena bhogān muktim avāpsyati // BrP_88.19

yājñavalkyaś ca janako vācaṃ śrutvā hy apāṃpateḥ 
varuṇena hy anujñātau svapurīṃ jagmatus tadā // BrP_88.20

aśvamedhādikaṃ karma cakāra janako nṛpaḥ 
yājayām āsa viprendro yājñavalkyaś ca taṃ nṛpam // BrP_88.21

gaṅgātīraṃ samāśritya yajñān muktim avāpa rāṭ 
tathā janakarājāno bahavas tatra karmaṇā // BrP_88.22

muktiṃ prāpur mahābhāgā gautamyāś ca prasādataḥ 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ janasthāneti viśrutam // BrP_88.23

janakānāṃ yajñasado janasthānaṃ prakīrtitam 
caturyojanavistīrṇaṃ smaraṇāt sarvapāpanut // BrP_88.24

tatra snānena dānena pitṝṇāṃ tarpaṇena tu 
tīrthasya smaraṇād vāpi gamanād bhaktisevanāt // BrP_88.25

sarvān kāmān avāpnoti muktiṃ ca samavāpnuyāt // BrP_88.26

aruṇā varuṇā caiva nadyau puṇyatare śubhe 
tayoś ca saṃgamaḥ puṇyo gaṅgāyāṃ munisattama // BrP_89.1

tadutpattiṃ śṛṇuṣveha sarvapāpavināśinīm 
kaśyapasya suto jyeṣṭha ādityo lokaviśrutaḥ // BrP_89.2

trailokyacakṣus tīkṣṇāṃśuḥ saptāśvo lokapūjitaḥ 
tasya patnī uṣā khyātā tvāṣṭrī trailokyasundarī // BrP_89.3

bhartuḥ pratāpatīvratvam asahantī sumadhyamā 
cintayām āsa kiṃ kṛtyaṃ mama syād iti bhāminī // BrP_89.4

tasyāḥ putrau mahārājñau manur vaivasvato yamaḥ 
yamunā ca nadī puṇyā śṛṇu vismayakāraṇam // BrP_89.5

sākarod ātmanaś chāyām ātmarūpeṇa yatnataḥ 
tām abravīt tataś coṣā tvaṃ ca matsadṛśī bhava // BrP_89.6

bhartāraṃ tvam apatyāni pālayasva mamājñayā 
yāvad āgamanaṃ me syāt patyus tāvat priyā bhava // BrP_89.7

nākhyātavyaṃ tvayā kvāpi apatyānāṃ tathā priye 
tathety āha ca sā chāyā nirjagāma gṛhād uṣā // BrP_89.8

ity uktvā sā jagāmāśu śāntaṃ rūpam abhīpsatī 
sā gatvoṣā gṛhaṃ tvaṣṭuḥ pitre sarvaṃ nyavedayat 
tvaṣṭāpi cakitaḥ prāha tāṃ sutāṃ sutavatsalaḥ // BrP_89.9

naitad yuktaṃ bhartṛmatyā yat svaireṇa pravartanam 
apatyānāṃ kathaṃ vṛttir bhartur vā savitus tava 
bibhemi bhadre śiṣṭo 'haṃ bhartur gehaṃ punar vraja // BrP_89.10

evam uktā tu pitrā sā nety uktvā vai punaḥ punaḥ 
uttaraṃ ca kuror deśaṃ jagāma tapase tvarā // BrP_89.11

tatra tepe tapas tīvraṃ vaḍavārūpadhāriṇī 
duṣprekṣaṃ taṃ svakaṃ kāntaṃ dhyāyantī niścalā uṣā // BrP_89.12

etasminn antare tāta chāyā coṣāsvarūpiṇī 
patyau sā vartayām āsa apatyāny atha jajñire // BrP_89.13

sāvarṇiś ca śaniś caiva viṣṭir yā duṣṭakanyakā 
sā chāyā vartayām āsa vaiṣamyeṇaiva nityaśaḥ // BrP_89.14

sveṣv apatyeṣu coṣāyā yamas tatra cukopa ha 
vaiṣamyeṇātha vartantīṃ chāyāṃ tāṃ mātaraṃ tadā // BrP_89.15

tāḍayām āsa pādena dakṣiṇāśāpatir yamaḥ 
putradaurjanyasaṃkṣobhāc chāyā vaivasvataṃ yamam // BrP_89.16

śaśāpa pāpa te pādo viśīryatu mamājñayā 
viśīrṇacaraṇo duḥkhād rudan pitaram abhyagāt 
savitre taṃ tu vṛttāntaṃ nyavedayad aśeṣataḥ // BrP_89.17

neyaṃ mātā suraśreṣṭha yayā śapto 'ham īdṛśaḥ 
apatyeṣu viruddheṣu jananī naiva kupyate // BrP_89.18

yad bālyād abravaṃ kiṃcid athavā duṣkṛtaṃ kṛtam 
naiva kupyati sā mātā tasmān neyaṃ mamāmbikā // BrP_89.19

yad apatyakṛtaṃ kiṃcit sādhv asādhu yathā tathā 
māty asyāṃ sarvam apy etat tasmān māteti gīyate // BrP_89.20

pradhakṣyantīva māṃ tāta nityaṃ paśyati cakṣuṣā 
vakty agnikālasadṛśā vācā neyaṃ madambikā // BrP_89.21

tat putravacanaṃ śrutvā savitācintayat tataḥ 
iyaṃ chāyā nāsya mātā uṣā mātā tu sānyataḥ // BrP_89.22

mama śāntim abhīpsantī deśe 'nyasmiṃs taporatā 
uttare ca kurau tvāṣṭrī vaḍavārūpadhāriṇī // BrP_89.23

tatrāste sā iti jñātvā jagāmeśo divākaraḥ 
yatra sā vartate kāntā aśvarūpaḥ svayaṃ tadā // BrP_89.24

tāṃ dṛṣṭvā vaḍavārūpāṃ paryadhāvad dhayākṛtiḥ 
kāmāturaṃ hayaṃ dṛṣṭvā śrutvā vai heṣitasvanam // BrP_89.25

uṣā pativratopetā patidhyānaparāyaṇā 
hayadharṣaṇasaṃbhītā ko nv ayaṃ cety ajānatī // BrP_89.26

apalāyat patau prāpte dakṣiṇābhimukhī tvarā 
ko nu me rakṣako 'tra syād ṛṣayo vāthavā surāḥ // BrP_89.27

dhāvantīṃ tāṃ priyām aśvām aśvarūpadharaḥ svayam 
paryadhāvad yato yāti uṣā bhānus tatas tataḥ // BrP_89.28

smaragrahavaśe jātaḥ ko duśceṣṭaṃ na ceṣṭate 
bhāgīrathīṃ nadīś cānyā vanāny upavanāni ca // BrP_89.29

narmadāṃ cātha vindhyaṃ ca dakṣiṇābhimukhāv ubhau 
atikramya bhayodvignā tvāṣṭry abhyagāc ca gautamīm // BrP_89.30

trātāraḥ santi munayo janasthāna iti śrutam 
ṛṣīṇām āśramaṃ sāśvā praviṣṭā gautamīṃ tathā // BrP_89.31

anuprāptas tathā cāśvo bhānus tadrūpavāṃs tataḥ 
aśvaṃ nivārayām āsur janasthā munidārakāḥ 
tataḥ kopād ṛṣīṃs tāṃś ca śaśāpoṣāpatiḥ prabhuḥ // BrP_89.32

nivārayatha māṃ yasmād vaṭā yūyaṃ bhaviṣyatha // BrP_89.33

jñānadṛṣṭyā tu munayo menire 'śvam uṣāpatim 
stuvanto devadeveśaṃ bhānuṃ taṃ munayo mudā // BrP_89.34

stūyamāno munigaṇair aśvāṃ bhānur athāgamat 
vaḍavāyā mukhe lagnaṃ mukhaṃ cāśvasvarūpiṇam // BrP_89.35

jñātvā tvāṣṭrī ca bhartāraṃ mukhād vīryaṃ prasusruve 
tayor vīryeṇa gaṅgāyām aśvinau samajāyatām // BrP_89.36

tatrāgacchan suragaṇāḥ siddhāś ca munayas tathā 
nadyo gāvas tathauṣadhyo devā jyotirgaṇās tathā // BrP_89.37

saptāśvaś ca rathaḥ puṇyo hy aruṇo bhānusārathiḥ 
yamo manuś ca varuṇaḥ śanir vaivasvatas tathā // BrP_89.38

yamunā ca nadī puṇyā tāpī caiva mahānadī 
tattadrūpaṃ samāsthāya nadyas tā vismayān mune // BrP_89.39

draṣṭuṃ te vismayāviṣṭā ājagmuḥ śvaśuras tathā 
abhiprāyaṃ viditvā tu śvaśuraṃ bhānur abravīt // BrP_89.40

uṣāyāḥ prītaye tvaṣṭaḥ kurvatyās tapa uttamam 
yantrārūḍhaṃ ca māṃ kṛtvā chindhi tejāṃsy anekaśaḥ 
yāvat saukhyaṃ bhaved asyās tāvac chindhi prajāpate // BrP_89.41

tathety uktvā tatas tvaṣṭā somanāthasya saṃnidhau 
tejasāṃ chedanaṃ cakre prabhāsaṃ tu tato viduḥ // BrP_89.42

bhartrā ca saṃgatā yatra gautamyām aśvarūpiṇī 
aśvinor yatra cotpattir aśvatīrthaṃ tad ucyate // BrP_89.43

bhānutīrthaṃ tad ākhyātaṃ tathā pañcavaṭāśramaḥ 
tāpī ca yamunā caiva pitaraṃ draṣṭum āgate // BrP_89.44

aruṇāvaruṇānadyor gaṅgāyāṃ saṃgamaḥ śubhaḥ 
devānāṃ tatra tīrthānām āgatānāṃ pṛthak pṛthak // BrP_89.45

nava trīṇi sahasrāṇi tīrthāni guṇavanti ca 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca sarvam akṣayapuṇyadam // BrP_89.46

smaraṇāt paṭhanād vāpi śravaṇād api nārada 
sarvapāpavinirmukto dharmavān sa sukhī bhavet // BrP_89.47

gāruḍaṃ nāma yat tīrthaṃ sarvavighnapraśāntidam 
tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi śṛṇu nārada yatnataḥ // BrP_90.1

maṇināga iti tv āsīc cheṣaputro mahābalaḥ 
garuḍasya bhayād bhaktyā toṣayām āsa śaṃkaram // BrP_90.2

tataḥ prasanno bhagavān parameṣṭhī maheśvaraḥ 
tam uvāca mahānāgaṃ varaṃ varaya pannaga // BrP_90.3

nāgaḥ prāha prabho mahyaṃ dehi me garuḍābhayam 
tathety āha ca taṃ śaṃbhur garuḍād abhayaṃ bhavet // BrP_90.4

nirgato nirbhayo nāgo garuḍād aruṇānujāt 
kṣīrodaśāyī yatrāste kṣīrārṇavasamīpataḥ // BrP_90.5

itaś cetaś ca carati nāgo 'sau sukhaśītale 
garuḍo 'pi ca yatrāste taṃ deśam api yāty asau // BrP_90.6

garuḍaḥ pannagaṃ dṛṣṭvā carantaṃ nirbhayena tu 
taṃ gṛhītvā mahānāgaṃ prākṣipat svasya veśmani // BrP_90.7

taṃ baddhvā gāruḍaiḥ pāśair garuḍo nāgasattamam 
etasminn antare nandī provāceśaṃ jagatprabhum // BrP_90.8

nūnaṃ nāgo na cāyāti bhakṣito baddha eva vā 
garuḍena sureśāna jīvan nāgo na saṃvrajet // BrP_90.9

nandino vacanaṃ śrutvā jñātvā śaṃbhur athābravīt // BrP_90.10

garuḍasya gṛhe nāgo baddhas tiṣṭhati satvaram 
gatvā taṃ jagatām īśaṃ viṣṇuṃ stuhi janārdanam // BrP_90.11

baddhaṃ nāgaṃ kāśyapena madvākyād ānaya svayam 
tat prabhor vacanaṃ śrutvā nandī gatvā śriyaḥ patim // BrP_90.12

vyajñāpayat svayaṃ vākyaṃ viṣṇuṃ lokaparāyaṇam 
nārāyaṇaḥ prītamanā garuḍaṃ vākyam abravīt // BrP_90.13

vinatātmaja me vākyān nandine dehi pannagam 
kampamānas tad ākarṇya nety uvāca vihaṃgamaḥ 
viṣṇum apy abravīt kopāt suparṇo nandino 'ntike // BrP_90.14

yad yat priyatamaṃ kiṃcid bhṛtyebhyaḥ prabhaviṣṇavaḥ 
dāsyanty anye bhavān naiva mayānītaṃ hariṣyati // BrP_90.15

paśya devaṃ trinayanaṃ nāgaṃ mokṣyati nandinā 
mayopapāditaṃ nāgaṃ tvaṃ tu dāsyasi nandine // BrP_90.16

tvāṃ vahāmi sadā svāmin mama deyaṃ sadā tvayā 
mayopapāditaṃ nāgaṃ vaktuṃ dehīti nocitam // BrP_90.17

satāṃ prabhūṇāṃ neyaṃ syād vṛttiḥ sadvṛttikāriṇām 
santo dāsyanti bhṛtyebhyo madupāttaharo bhavān // BrP_90.18

daityāñ jayasi saṃgrāme madbalenaiva keśava 
ahaṃ mahābalīty evaṃ mudhaiva ślāghate bhavān // BrP_90.19

garuḍasyeti tad vākyaṃ śrutvā cakragadādharaḥ 
vihasya nandinaḥ pārśve paśyadbhir lokapālakaiḥ // BrP_90.20

idam āha mahābuddhir māṃ samuhya kṛśo bhavān 
tvadbalād asurān sarvāñ jeṣye 'haṃ khagasattama // BrP_90.21

ity uktvā śrīpatir brahmañ śāntakopo 'bravīd idam 
vahāṅguliṃ karasyāśu kaniṣṭhāṃ nandino 'ntike // BrP_90.22

garuḍasya tato mūrdhni nyasyedaṃ punar abravīt 
satyaṃ māṃ vahase nityaṃ paśya dharmaṃ vihaṃgama // BrP_90.23

nyastāyāṃ ca tato 'ṅgulyāṃ śiraḥ kukṣau samāviśat 
kukṣiś ca caraṇasyāntaḥ prāviśac cūrṇito 'bhavat 
tataḥ kṛtāñjalir dīno vyathito lajjayānvitaḥ // BrP_90.24

trāhi trāhi jagannātha bhṛtyaṃ mām aparādhinam 
tvaṃ prabhuḥ sarvalokānāṃ dhartā dhāryas tvam eva ca // BrP_90.25

aparādhasahasrāṇi kṣamante prabhaviṣṇavaḥ 
kṛtāparādhe 'pi jane mahatī yasya vai kṛpā // BrP_90.26

vadanti munayaḥ sarve tvām eva karuṇākaram 
rakṣasvārtaṃ jaganmātar mām ambujanivāsini 
kamale bālakaṃ dīnam ārtaṃ tanayavatsale // BrP_90.27

tataḥ kṛpānvitā devī śrīr apy āha janārdanam // BrP_90.28

rakṣa nātha svakaṃ bhṛtyaṃ garuḍaṃ vipadaṃ gatam 
janārdana uvācedaṃ nandinaṃ śaṃbhuvāhanam // BrP_90.29

naya nāgaṃ sagaruḍaṃ śaṃbhor antikam eva ca 
tatprasādāc ca garuḍo maheśvaranirīkṣitaḥ 
ātmīyaṃ ca punā rūpaṃ garuḍaḥ samavāpsyati // BrP_90.30

tathety uktvā ca vṛṣabho nāgena garuḍena ca 
śanaiḥ sa śaṃkaraṃ gatvā sarvaṃ tasmai nyavedayat 
śaṃkaro 'pi garutmantaṃ provāca śaśiśekharaḥ // BrP_90.31

yāhi gaṅgāṃ mahābāho gautamīṃ lokapāvanīm 
sarvakāmapradāṃ śāntāṃ tām āplutya punar vapuḥ // BrP_90.32

prāpsyase sarvakāmāṃś ca śatadhātha sahasradhā 
sarvapāpopataptā ye durdaivonmūlitodyamāḥ 
prāṇino 'bhīṣṭadā teṣāṃ śaraṇaṃ khaga gautamī // BrP_90.33

tadvākyaṃ praṇato bhūtvā śrutvā tu garuḍo 'bhyagāt 
gaṅgām āplutya garuḍaḥ śivaṃ viṣṇuṃ nanāma saḥ // BrP_90.34

tataḥ svarṇamayaḥ pakṣī vajradeho mahābalaḥ 
vegī bhavan muniśreṣṭha punar viṣṇum iyāt sudhīḥ // BrP_90.35

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ gāruḍaṃ sarvakāmadam 
tatra snānādi yat kiṃcit karoti prayato naraḥ 
sarvaṃ tad akṣayaṃ vatsa śivaviṣṇupriyāvaham // BrP_90.36

tato govardhanaṃ tīrthaṃ sarvapāpapraṇāśanam 
pitṝṇāṃ puṇyajananaṃ smaraṇād api pāpanut // BrP_91.1

tasya prabhāva eṣa syān mayā dṛṣṭas tu nārada 
brāhmaṇaḥ karṣakaḥ kaścij jābālir iti viśrutaḥ // BrP_91.2

na vimuñcaty anaḍvāhau madhyaṃ yāte 'pi bhāskare 
pratodena pratudati pṛṣṭhato 'pi ca pārśvayoḥ // BrP_91.3

tau gāvāv aśrupūrṇākṣau dṛṣṭvā gauḥ kāmadohinī 
surabhir jagatāṃ mātā nandine sarvam abravīt // BrP_91.4

sa cāpi vyathito bhūtvā śaṃbhave tan nyavedayat 
śaṃbhuś ca vṛṣabhaṃ prāha sarvaṃ sidhyatu te vacaḥ // BrP_91.5

śivājñāsahito nandī gojātaṃ sarvam āharat 
naṣṭeṣu goṣu sarveṣu svarge martye tatas tvarā // BrP_91.6

mām avocan suragaṇā vinā gobhir na jīvyate 
tān avocaṃ surān sarvāñ śaṃkaraṃ yāta yācata // BrP_91.7

tathaiveśaṃ tu te sarve stutvā kāryaṃ nyavedayan 
īśo 'pi vibudhān āha jānāti vṛṣabho mama // BrP_91.8

te vṛṣaṃ procur amarā dehi gā upakāriṇaḥ 
vṛṣo 'pi vibudhān āha gosavaḥ kriyatāṃ kratuḥ // BrP_91.9

tataḥ prāpsyatha gāḥ sarvā yā divyā yāś ca mānuṣāḥ 
tataḥ pravartate yajño gosavo devanirmitaḥ // BrP_91.10

gautamyāś ca śubhe pārśve gāvo vavṛdhire tataḥ 
govardhanaṃ tu tat tīrthaṃ devānāṃ prītivardhanam // BrP_91.11

tatra snānaṃ muniśreṣṭha gosahasraphalapradam 
kiṃcid dānādinā yat syāt phalaṃ tat tu na vidmahe // BrP_91.12

pāpapraṇāśanaṃ nāma tīrthaṃ pāpabhayāpaham 
nāmadheyaṃ pravakṣyāmi śṛṇu nārada yatnataḥ // BrP_92.1

dhṛtavrata iti khyāto brāhmaṇo lokaviśrutaḥ 
tasya bhāryā mahī nāma taruṇī lokasundarī // BrP_92.2

tasya putraḥ sūryanibhaḥ sanājjāta iti śrutaḥ 
dhṛtavrataṃ tathākarṣan mṛtyuḥ kālerito mune // BrP_92.3

tataḥ sā bālavidhavā bālaputrā surūpiṇī 
trātāraṃ naiva paśyantī gālavāśramam abhyagāt // BrP_92.4

tasmai putraṃ nivedyātha svairiṇī pāpamohitā 
sā babhrāma bahūn deśān puṃskāmā kāmacāriṇī // BrP_92.5

tatputro gālavagṛhe vedavedāṅgapāragaḥ 
jāto 'pi mātṛdoṣeṇa veśyeritamatis tv abhūt // BrP_92.6

janasthānam iti khyātaṃ nānājātisamāvṛtam 
tatrāsau paṇyaveṣeṇa adhyāste ca mahī tathā // BrP_92.7

tatsuto 'pi bahūn deśān paribabhrāma kāmukaḥ 
so 'pi kālavaśāt tatra janasthāne 'vasat tadā // BrP_92.8

striyam ākāṅkṣate veśyāṃ dhṛtavratasuto dvijaḥ 
mahī cāpi dhanaṃ dātṝn puruṣān samapekṣate // BrP_92.9

mene na putram ātmīyaṃ sa cāpi na tu mātaram 
tayoḥ samāgamaś cāsīd vidhinā mātṛputrayoḥ // BrP_92.10

evaṃ bahutithe kāle putre mātari gacchati 
tayoḥ parasparaṃ jñānaṃ naivāsīn mātṛputrayoḥ // BrP_92.11

evaṃ pravartamānasya pitṛdharmeṇa sanmatiḥ 
āsīt tasyāpy asadvṛtteḥ śṛṇu nārada citravat // BrP_92.12

svairasthityā vartamāno nedaṃ sa parihātavān 
brāhmīṃ saṃdhyām anuṣṭhāya tad ūrdhvaṃ tu dhanārjanam // BrP_92.13

vidyābalena vittāni bahūny ārjya dadāty asau 
tathā sa prātar utthāya gaṅgāṃ gatvā yathāvidhi // BrP_92.14

śaucādi snānasaṃdhyādi sarvaṃ kāryaṃ yathākramam 
kṛtvā tu brāhmaṇān natvā tato 'bhyeti svakarmasu // BrP_92.15

prātaḥkāle gautamīṃ tu yadā yāti virūpavān 
kuṣṭhasarvāṅgaśithilaḥ pūyaśoṇitaniḥsravaḥ // BrP_92.16

snātvā tu gautamīṃ gaṅgāṃ yadā yāti surūpadhṛk 
śāntaḥ sūryāgnisadṛśo mūrtimān iva bhāskaraḥ // BrP_92.17

etad rūpadvayaṃ svasya naiva paśyati sa dvijaḥ 
gālavo yatra bhagavāṃs tapojñānaparāyaṇaḥ // BrP_92.18

āśritya gautamīṃ devīṃ āste ca munibhir vṛtaḥ 
brāhmaṇo 'pi ca tatraiva nityaṃ tīrthaṃ sametya ca // BrP_92.19

gālavaṃ ca namasyātha tato yāti svamandiram 
gaṅgāyāḥ sevanāt pūrvaṃ sanājjātasya yad vapuḥ // BrP_92.20

snānasaṃdhyottare kāle punar yad api tad dvije 
ubhayaṃ tasya tad rūpaṃ gālavo nityam eva ca // BrP_92.21

dṛṣṭvā savismayo mene kiṃcid asty atra kāraṇam 
evaṃ savismayo bhūtvā gālavaḥ prāha taṃ dvijam // BrP_92.22

gacchantaṃ tu namasyātha sanājjātaṃ gurur gṛham 
āhūya yatnato dhīmān kṛpayā vismayena ca // BrP_92.23

ko bhavān kva ca gantāsi kiṃ karoṣi kva bhokṣyasi 
kiṃnāmā tvaṃ kva śayyā te kā te bhāryā vadasva me // BrP_92.24

gālavasya vacaḥ śrutvā brāhmaṇo 'py āha taṃ munim // BrP_92.25

śvaḥ kathyate mayā sarvaṃ jñātvā kāryavinirṇayam // BrP_92.26

evam uktvā gālavaṃ taṃ sanājjāto gṛhaṃ yayau 
bhuktvā rātrau tayā samyak śayyām āsādya bandhakīm 
uvāca cakitaḥ smṛtvā gālavasya tu yad vacaḥ // BrP_92.27

tvaṃ tu sarvaguṇopetā bandhaky api pativratā 
āvayoḥ sadṛśī prītir yāvajjīvaṃ pravartatām // BrP_92.28

tathāpi kiṃcit pṛcchāmi kiṃnāmnī tvaṃ kva vā kulam 
kiṃ nu sthānaṃ kva vā bandhur mama sarvaṃ nivedyatām // BrP_92.29

dhṛtavrata iti khyāto brāhmaṇo dīkṣitaḥ śuciḥ 
tasya bhāryā mahī cāhaṃ matputro gālavāśrame // BrP_92.30

utsṛṣṭo matimān bālaḥ sanājjāta iti śrutaḥ 
ahaṃ tu pūrvadoṣeṇa tyaktvā dharmaṃ kulāgatam 
svairiṇī tv iha varte 'haṃ viddhi māṃ brāhmaṇīṃ dvija // BrP_92.31

tasyās tad vacanaṃ śrutvā marmaviddha ivābhavat 
papāta sahasā bhūmau veśyā taṃ vākyam abravīt // BrP_92.32

kiṃ tu jātaṃ dvijaśreṣṭha kva ca prītir gatā tava 
kiṃ tu vākyaṃ mayā coktaṃ tava cittavirodhakṛt // BrP_92.33

ātmānam ātmanāśvāsya brāhmaṇo vākyam abravīt // BrP_92.34

dhṛtavrataḥ pitā vipras tatputro 'haṃ sanādyataḥ 
mātā mahī mama iyaṃ mama daivād upāgatā // BrP_92.35

etac chrutvā tasya vākyaṃ sāpy abhūd atiduḥkhitā 
tayos tu śocatoḥ paścāt prabhāte vimale ravau 
gālavaṃ muniśārdūlaṃ gatvā vipro nyavedayat // BrP_92.36

dhṛtavratasuto brahmaṃs tvayā pūrvaṃ tu pālitaḥ 
upanītas tvayā caiva mahī mātā mama prabho // BrP_92.37

kiṃ karomi ca kiṃ kṛtvā niṣkṛtir mama vai bhavet // BrP_92.38

tad vipravacanaṃ śrutvā gālavaḥ prāha mā śucaḥ 
tavedaṃ dvividhaṃ rūpaṃ nityaṃ paśyāmy apūrvavat // BrP_92.39

tataḥ pṛṣṭo 'si vṛttāntaṃ śrutaṃ jñātaṃ mayā yathā 
yat kṛtyaṃ tava tat sarvaṃ gaṅgāyāṃ pratyagāt kṣayam // BrP_92.40

asya tīrthasya māhātmyād asyā devyāḥ prasādataḥ 
pūto 'si pratyahaṃ vatsa nātra kāryā vicāraṇā // BrP_92.41

prabhāte tava rūpāṇi sapāpāni tv aharniśam 
paśye 'haṃ punar apy eva rūpaṃ tava guṇottamam // BrP_92.42

āgacchantaṃ tv āgoyuktaṃ gacchantaṃ tvām anāgasam 
paśyāmi nityaṃ tasmāt tvaṃ pūto devyā kṛto 'dhunā // BrP_92.43

tasmān na kāryaṃ te kiṃcid avaśiṣṭaṃ bhaviṣyati 
iyaṃ ca mātā te vipra jñātā yā caiva bandhakī // BrP_92.44

paścāttāpaṃ gatātyantaṃ nivṛttā tv atha pātakāt 
bhūtānāṃ viṣaye prītir vatsa svābhāvikī yataḥ // BrP_92.45

satsaṅgato mahāpuṇyān nivṛttir daivato bhavet 
atyartham anutapteyaṃ prāgācaritapuṇyataḥ // BrP_92.46

snānaṃ kṛtvā cātra tīrthe tataḥ pūtā bhaviṣyati 
tathā tau cakratur ubhau mātāputrau ca nārada // BrP_92.47

snānād babhūvatur ubhau gatapāpāv asaṃśayam 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ dhautapāpaṃ pracakṣate // BrP_92.48

pāpapraṇāśanaṃ nāma gālavaṃ ceti viśrutam 
mahāpātakam alpaṃ vā tathā yac copapātakam 
tat sarvaṃ nāśayed etad dhautapāpaṃ supuṇyadam // BrP_92.49

yatra dāśarathī rāmaḥ sītayā sahito dvija 
pitṝn saṃtarpayām āsa pitṛtīrthaṃ tato viduḥ // BrP_93.1

tatra snānaṃ ca dānaṃ ca pitṝṇāṃ tarpaṇaṃ tathā 
sarvam akṣayatām eti nātra kāryā vicāraṇā // BrP_93.2

yatra dāśarathī rāmo viśvāmitraṃ mahāmunim 
pūjayām āsa rājendro munibhis tattvadarśibhiḥ // BrP_93.3

viśvāmitraṃ tu tat tīrtham ṛṣijuṣṭaṃ supuṇyadam 
tatsvarūpaṃ ca vakṣyāmi paṭhitaṃ vedavādibhiḥ // BrP_93.4

anāvṛṣṭir abhūt pūrvaṃ prajānām atibhīṣaṇā 
viśvāmitro mahāprājñaḥ saśiṣyo gautamīm agāt // BrP_93.5

śiṣyān putrāṃś ca jāyāṃ ca kṛśān dṛṣṭvā kṣudhāturān 
vyathitaḥ kauśikaḥ śrīmāñ śiṣyān idam uvāca ha // BrP_93.6

yathā kathaṃcid yat kiṃcid yatra kvāpi yathā tathā 
ānīyatāṃ kiṃtu bhakṣyaṃ bhojyaṃ vā mā vilambyatām 
idānīm eva gantavyam ānetavyaṃ kṣaṇena tu // BrP_93.7

ṛṣes tad vacanāc chiṣyāḥ kṣudhitās tvarayā yayuḥ 
aṭamānā itaś ceto mṛtaṃ dadṛśire śunam // BrP_93.8

tam ādāya tvarāyuktā ācāryāya nyavedayan 
so 'pi taṃ bhadram ity uktvā pratijagrāha pāṇinā // BrP_93.9

viśasadhvaṃ śvamāṃsaṃ ca kṣālayadhvaṃ ca vāriṇā 
pacadhvaṃ mantravac cāpi hutvāgnau tu yathāvidhi // BrP_93.10

devān ṛṣīn pitṝn anyāṃs tarpayitvātithīn gurūn 
sarve bhokṣyāmahe śeṣam ity uvāca sa kauśikaḥ // BrP_93.11

viśvāmitravacaḥ śrutvā śiṣyāś cakrus tathaiva tat 
pacyamāne śvamāṃse tu devadūto 'gnir abhyagāt 
devānāṃ sadane sarvaṃ devebhyas tan nyavedayat // BrP_93.12

devaiḥ śvamāṃsaṃ bhoktavyam āpannam ṛṣikalpitam // BrP_93.13

agnes tadvacanād indraḥ śyeno bhūtvā vihāyasi 
sthālīm athāharat pūrṇāṃ māṃsena pihitāṃ tadā // BrP_93.14

tat karma dṛṣṭvā śiṣyās te ṛṣeḥ śyenaṃ nyavedayan 
hṛtā sthālī muniśreṣṭha śyenenākṛtabuddhinā // BrP_93.15

tataś cukopa bhagavāñ śaptukāmas tadā harim 
tato jñātvā surapatiḥ sthālīṃ cakre madhuplutām // BrP_93.16

punar niveśayām āsa ulkāsv eva khago hariḥ 
madhunā tu samāyuktāṃ viśvāmitraś cukopa ha 
sthālīṃ vīkṣya tataḥ kopād idam āha sa kauśikaḥ // BrP_93.17

śvamāṃsam eva no dehi tvaṃ harāmṛtam uttamam 
no cet tvāṃ bhasmasāt kuryām indro bhītas tadābravīt // BrP_93.18

madhu hutvā yathānyāyaṃ piba putraiḥ samanvitaḥ 
kim anena śvamāṃsena amedhyena mahāmune // BrP_93.19

viśvāmitro 'pi nety āha bhuktenaikena kiṃ phalam 
prajāḥ sarvāś ca sīdanti kiṃ tena madhunā hare // BrP_93.20

sarveṣām amṛtaṃ cet syād bhokṣye 'ham amṛtaṃ śuci 
athavā devapitaro bhokṣyantīdaṃ śvamāṃsakam // BrP_93.21

paścād ahaṃ tac ca māṃsaṃ bhokṣye nānṛtam asti me 
tato bhītaḥ sahasrākṣo meghān āhūya tatkṣaṇāt // BrP_93.22

vavarṣa cāmṛtaṃ vāri hy amṛtenārpitāḥ prajāḥ 
paścāt tad amṛtaṃ puṇyaṃ haridattaṃ yathāvidhi // BrP_93.23

tarpayitvā surān ādau tarpayitvā jagattrayam 
vipraḥ saṃbhuktavāñ śiṣyair viśvāmitraḥ svabhāryayā // BrP_93.24

tataḥ prabhṛti tat tīrtham ākhyātaṃ cātipuṇyadam 
yatrāgataḥ surapatir lokānām amṛtārpaṇam // BrP_93.25

saṃjātaṃ māṃsavarjaṃ tu tat tīrthaṃ puṇyadaṃ nṛṇām 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca sarvakratuphalapradam // BrP_93.26

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ viśvāmitram iti smṛtam 
madhutīrtham athaindraṃ ca śyenaṃ parjanyam eva ca // BrP_93.27

śvetatīrtham iti khyātaṃ trailokye viśrutaṃ śubham 
tasya śravaṇamātreṇa sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_94.1

śveto nāma purā vipro gautamasya priyaḥ sakhā 
ātithyapūjānirato gautamītīram āśritaḥ // BrP_94.2

manasā karmaṇā vācā śivabhaktiparāyaṇaḥ 
dhyāyantaṃ taṃ dvijaśreṣṭhaṃ pūjayantaṃ sadā śivam // BrP_94.3

pūrṇāyuṣaṃ dvijavaraṃ śivabhaktiparāyaṇam 
netuṃ dūtāḥ samājagmur dakṣiṇāśāpates tadā // BrP_94.4

nāśaknuvan gṛhaṃ tasya praveṣṭum api nārada 
tadā kāle vyatikrānte citrako mṛtyum abravīt // BrP_94.5

kiṃ nāyāti kṣīṇajīvo mṛtyo śvetaḥ kathaṃ tv iti 
nādyāpy āyānti dūtās te mṛtyor naivocitaṃ tu te // BrP_94.6

tataś ca kupito mṛtyuḥ prāyāc chvetagṛhaṃ svayam 
bahiḥsthitāṃs tadā paśyan mṛtyur dūtān bhayārditān 
provāca kim idaṃ dūtā mṛtyum ūcuś ca dūtakāḥ // BrP_94.7

śivena rakṣitaṃ śvetaṃ vayaṃ no vīkṣituṃ kṣamāḥ 
yeṣāṃ prasanno giriśas teṣāṃ kā nāma bhītayaḥ // BrP_94.8

pāśapāṇis tadā mṛtyuḥ prāviśad yatra sa dvijaḥ 
nāsau vipro vijānāti mṛtyuṃ vā yamakiṃkarān // BrP_94.9

śivaṃ pūjayate bhaktyā śvetasya tu samīpataḥ 
mṛtyuṃ pāśadharaṃ dṛṣṭvā daṇḍī provāca vismitaḥ // BrP_94.10

kim atra vīkṣase mṛtyo daṇḍinaṃ mṛtyur abravīt // BrP_94.11

śvetaṃ netum ihāyātas tasmād vīkṣe dvijottamam // BrP_94.12

tvaṃ gacchety abravīd daṇḍī mṛtyuḥ pāśān athākṣipat 
śvetāya muniśārdūla tato daṇḍī cukopa ha // BrP_94.13

śivadattena daṇḍena daṇḍī mṛtyum atāḍayat 
tataḥ pāśadharo mṛtyuḥ papāta dharaṇītale // BrP_94.14

tatas te satvaraṃ dūtā hataṃ mṛtyum avekṣya ca 
yamāya sarvam avadan vadhaṃ mṛtyos tu daṇḍinā // BrP_94.15

tataś ca kupito dharmo yamo mahiṣavāhanaḥ 
citraguptaṃ bahubalaṃ yamadaṇḍaṃ ca rakṣakam // BrP_94.16

mahiṣaṃ bhūtavetālān ādhivyādhīṃs tathaiva ca 
akṣirogān kukṣirogān karṇaśūlaṃ tathaiva ca // BrP_94.17

jvaraṃ ca trividhaṃ pāpaṃ narakāṇi pṛthak pṛthak 
tvarantām iti tān uktvā jagāma tvarito yamaḥ // BrP_94.18

etair anyaiḥ parivṛto yatra śveto dvijottamaḥ 
tam āyāntaṃ yamaṃ dṛṣṭvā nandī provāca sāyudhaḥ // BrP_94.19

vināyakaṃ tathā skandaṃ bhūtanāthaṃ tu daṇḍinam 
tatra tad yuddham abhavat sarvalokabhayāvaham // BrP_94.20

kārttikeyaḥ svayaṃ śaktyā bibheda yamakiṃkarān 
dakṣiṇāśāpatiṃ cāpi nijaghāna balānvitam // BrP_94.21

hatāvaśiṣṭā yāmyās te ādityāya nyavedayan 
ādityo 'pi suraiḥ sārdhaṃ śrutvā tan mahad adbhutam // BrP_94.22

lokapālair anuvṛto mamāntikam upāgamat 
ahaṃ viṣṇuś ca bhagavān indro 'gnir varuṇas tathā // BrP_94.23

candrādityāv aśvinau ca lokapālā marudgaṇāḥ 
ete cānye ca bahavo vayaṃ yātā yamāntikam // BrP_94.24

mṛta āste dakṣiṇeśo gaṅgātīre balānvitaḥ 
samudrāś ca nadā nāgā nānābhūtāny anekaśaḥ // BrP_94.25

tatrājagmuḥ sureśānaṃ draṣṭuṃ vaivasvataṃ yamam 
taṃ dṛṣṭvā hatasainyaṃ ca yamaṃ devā bhayārditāḥ 
kṛtāñjalipuṭāḥ śaṃbhum ūcuḥ sarve punaḥ punaḥ // BrP_94.26

bhaktipriyatvaṃ te nityaṃ duṣṭahantṛtvam eva ca 
ādikartar namas tubhyaṃ nīlakaṇṭha namo 'stu te 
brahmapriya namas te 'stu devapriya namo 'stu te // BrP_94.27

śvetaṃ dvijaṃ bhaktam anāyuṣaṃ te netuṃ yamādiḥ sakalo 'samarthaḥ
saṃtoṣam āptāḥ paramaṃ samīkṣya bhaktapriyatvaṃ tvayi nātha satyam BrP_94.28

ye tvāṃ prapannāḥ śaraṇaṃ kṛpāluṃ nālaṃ kṛtānto 'py anuvīkṣituṃ tān
evaṃ viditvā śiva eva sarve tvām eva bhaktyā parayā bhajante BrP_94.29

tvam eva jagatāṃ nātha kiṃ na smarasi śaṃkara 
tvāṃ vinā kaḥ samartho 'tra vyavasthāṃ kartum īśvaraḥ // BrP_94.30

evaṃ tu stuvatāṃ teṣāṃ purastād abhavac chivaḥ 
kiṃ dadāmīti tān āha idam ūcuḥ surā api // BrP_94.31

ayaṃ vaivasvato dharmo niyantā sarvadehinām 
dharmādharmavyavasthāyāṃ sthāpito lokapālakaḥ // BrP_94.32

nāyaṃ vadham avāpnoti nāparādhī na pāpakṛt 
vinā tena jagaddhātur naiva kiṃcid bhaviṣyati // BrP_94.33

tasmāj jīvaya deveśa yamaṃ sabalavāhanam 
prārthanā saphalā nātha mahatsu na vṛthā bhavet // BrP_94.34

tataḥ provāca bhagavāñ jīvayeyam asaṃśayam 
yamaṃ yadi vaco me 'dya anumanyanti devatāḥ // BrP_94.35

tataḥ procuḥ surāḥ sarve kurmo vākyaṃ tvayoditam 
haribrahmādisahitaṃ vaśe yasyākhilaṃ jagat // BrP_94.36

tataḥ provāca bhagavān amarān samupāgatān 
madbhakto na mṛtiṃ yātu nety ūcur amarāḥ punaḥ // BrP_94.37

amarāḥ syus tato deva sarvalokāś carācarāḥ 
amartyamartyabhedo 'yaṃ na syād deva jaganmaya // BrP_94.38

punar apy āha tāñ śaṃbhuḥ śṛṇvantu mama bhāṣitam 
madbhaktānāṃ vaiṣṇavānāṃ gautamīm anusevatām // BrP_94.39

vayaṃ tu svāmino nityaṃ na mṛtyuḥ svāmyam arhati 
vārttāpy eṣāṃ na kartavyā yamena tu kadācana // BrP_94.40

ādhivyādhyādibhir jātu kāryo nābhibhavaḥ kvacit 
ye śivaṃ śaraṇaṃ yātās te muktās tatkṣaṇād api // BrP_94.41

sānugasya yamasyāto namasyāḥ sarva eva te 
tathety ūcuḥ suragaṇā devadevaṃ śivaṃ prati // BrP_94.42

tataś ca bhagavān nātho nandinaṃ prāha vāhanam // BrP_94.43

gautamyā udakena tvam abhiṣiñca mṛtaṃ yamam // BrP_94.44

tato yamādayaḥ sarve abhiṣiktās tu nandinā 
utthitāś ca sajīvās te dakṣiṇāśāṃ tato gatāḥ // BrP_94.45

uttare gautamītīre viṣṇvādyāḥ sarvadaivatāḥ 
sthitā āsan pūjayanto devadevaṃ maheśvaram // BrP_94.46

tatrāsann ayutāny aṣṭa sahasrāṇi caturdaśa 
tathā ṣaṭ ca sahasrāṇi punaḥ ṣaṭ ca tathaiva ca // BrP_94.47

ṣaḍ dakṣiṇe tathā tīre tīrthānām ayutatrayam 
puṇyam ākhyānam etad dhi śvetatīrthasya nārada // BrP_94.48

yatrāsau patito mṛtyur mṛtyutīrthaṃ tad ucyate 
tasya śravaṇamātreṇa sahasraṃ jīvate samāḥ // BrP_94.49

tatra snānaṃ ca dānaṃ ca sarvapāpapraṇāśanam 
śravaṇaṃ paṭhanaṃ cāpi smaraṇaṃ ca malakṣayam 
karoti sarvalokānāṃ bhuktimuktipradāyakam // BrP_94.50

śukratīrtham iti khyātaṃ sarvasiddhikaraṃ nṛṇām 
sarvapāpapraśamanaṃ sarvavyādhivināśanam // BrP_95.1

aṅgirāś ca bhṛguś caiva ṛṣī paramadhārmikau 
tayoḥ putrau mahāprājñau rūpabuddhivilāsinau // BrP_95.2

jīvaḥ kavir iti khyātau mātāpitror vaśe ratau 
upanītau sutau dṛṣṭvā pitarāv ūcatur mithaḥ // BrP_95.3

āvayor eka evāstu śāstā nityaṃ ca putrayoḥ 
tasmād ekaḥ śāsitā syāt tiṣṭhatv eko yathāsukham // BrP_95.4

etac chrutvā tataḥ śīghram aṅgirāḥ prāha bhārgavam 
adhyāpayiṣye sadṛśaṃ sukhaṃ tiṣṭhatu bhārgavaḥ // BrP_95.5

etac chrutvā cāṅgiraso vākyaṃ bhṛgukulodvahaḥ 
tatheti matvāṅgirase śukraṃ tasmai nyavedayat // BrP_95.6

ubhāv api sutau nityam adhyāpayati vai pṛthak 
vaiṣamyabuddhyā tau bālau cirāc chukro 'bravīd idam // BrP_95.7

vaiṣamyeṇa guro māṃ tvam adhyāpayasi nityaśaḥ 
gurūṇāṃ nedam ucitaṃ vaiṣamyaṃ putraśiṣyayoḥ // BrP_95.8

vaiṣamyeṇa ca vartante mūḍhāḥ śiṣyeṣu deśikāḥ 
naiṣā viṣamabuddhīnāṃ saṃkhyā pāpasya vidyate // BrP_95.9

ācārya samyag jñāto 'si namasye 'haṃ punaḥ punaḥ 
gaccheyaṃ gurum anyaṃ vai mām anujñātum arhasi // BrP_95.10

gaccheyaṃ pitaraṃ brahman yady asau viṣamo bhavet 
tato vānyatra gacchāmi svāmin pṛṣṭo 'si gamyate // BrP_95.11

guruṃ bṛhaspatiṃ dṛṣṭvā anujñātas tv agāt tataḥ 
avāptavidyaḥ pitaraṃ gaccheyaṃ cety acintayat // BrP_95.12

tasmāt kam anupṛccheyam utkṛṣṭaḥ ko gurur bhavet 
iti smaran mahāprājñam apṛcchad vṛddhagautamam // BrP_95.13

ko guruḥ syān muniśreṣṭha mama brūhi gurur bhavet 
trayāṇām api lokānāṃ yo gurus taṃ vrajāmy aham // BrP_95.14

sa prāha jagatām īśaṃ śaṃbhuṃ devaṃ jagadgurum 
kvārādhayāmi giriśam ity uktaḥ prāha gautamaḥ // BrP_95.15

gautamyāṃ tu śucir bhūtvā stotrais toṣaya śaṃkaram 
tatas tuṣṭo jagannāthaḥ sa te vidyāṃ pradāsyati // BrP_95.16

gautamasya tu tadvākyāt prāgād gaṅgāṃ sa bhārgavaḥ 
snātvā bhūtvā śuciḥ samyak stutiṃ cakre sa bālakaḥ // BrP_95.17

bālo 'haṃ bālabuddhiś ca bālacandradhara prabho 
nāhaṃ jānāmi te kiṃcit stutiṃ kartuṃ namo 'stu te // BrP_95.18

parityaktasya guruṇā na mamāsti suhṛt sakhā 
tvaṃ prabhuḥ sarvabhāvena jagannātha namo 'stu te // BrP_95.19

gurur gurumatāṃ deva mahatāṃ ca mahān asi 
aham alpataro bālo jaganmaya namo 'stu te // BrP_95.20

vidyārthaṃ hi sureśāna nāhaṃ vedmi bhavadgatim 
māṃ tvaṃ ca kṛpayā paśya lokasākṣin namo 'stu te // BrP_95.21

evaṃ tu stuvatas tasya prasanno 'bhūt sureśvaraḥ // BrP_95.22

kāmaṃ varaya bhadraṃ te yac cāpi suradurlabham // BrP_95.23

kavir apy āha deveśaṃ kṛtāñjalir udāradhīḥ // BrP_95.24

brahmādibhiś ca ṛṣibhir yā vidyā naiva gocarā 
tāṃ vidyāṃ nātha yāciṣye tvaṃ gurur mama daivatam // BrP_95.25

mṛtasaṃjīvinīṃ vidyām ajñātāṃ tridaśair api 
tāṃ dattavān suraśreṣṭhas tasmai śukrāya yācate // BrP_95.26

itarā laukikī vidyā vaidikī cānyagocarā 
kiṃ punaḥ śaṃkare tuṣṭe vicāryam avaśiṣyate // BrP_95.27

sa tu labdhvā mahāvidyāṃ prāyāt svapitaraṃ gurum 
daityānāṃ ca guruś cāsīd vidyayā pūjitaḥ kaviḥ // BrP_95.28

tataḥ kadācit tāṃ vidyāṃ kasmiṃścit kāraṇāntare 
kaco bṛhaspatisuto vidyāṃ prāptaḥ kaves tu tām // BrP_95.29

kacād bṛhaspatiś cāpi tato devāḥ pṛthak pṛthak 
avāpur mahatīṃ vidyāṃ yām āhur mṛtajīvinīm // BrP_95.30

yatra sā kavinā prāptā vidyāpūjya maheśvaram 
gautamyā uttare pāre śukratīrthaṃ tad ucyate // BrP_95.31

mṛtasaṃjīvinītīrtham āyurārogyavardhanam 
snānaṃ dānaṃ ca yat kiṃcit sarvam akṣayapuṇyadam // BrP_95.32

indratīrtham iti khyātaṃ brahmahatyāvināśanam 
smaraṇād api pāpaughakleśasaṃghavināśanam // BrP_96.1

purā vṛtravadhe vṛtte brahmahatyā tu nārada 
śacīpatiṃ cānugatā tāṃ dṛṣṭvā bhītavad dhariḥ // BrP_96.2

indras tato vṛtrahantā itaś cetaś ca dhāvati 
yatra yatra tv asau yāti hatyā sāpīndragāminī // BrP_96.3

sa mahat sara āviśya padmanālam upāgamat 
tatrāsau tantuvad bhūtvā vāsaṃ cakre śacīpatiḥ // BrP_96.4

sarastīre 'pi hatyāsīd divyaṃ varṣasahasrakam 
etasminn antare devā nirindrā hy abhavan mune // BrP_96.5

mantrayām āsur avyagrāḥ katham indro bhaved iti 
tatrāham avadaṃ devān hatyāsthānaṃ prakalpya ca // BrP_96.6

indrasya pāvanārthāya gautamyām abhiṣicyatām 
yatrābhiṣiktaḥ pūtātmā punar indro bhaviṣyati // BrP_96.7

tathā te niścayaṃ kṛtvā gautamīṃ śīghram āgaman 
tatra snātaṃ surapatiṃ devāś ca ṛṣayas tathā // BrP_96.8

abhiṣektukāmās te sarve śacīkāntaṃ ca tasthire 
abhiṣicyamānam indraṃ taṃ prakopād gautamo 'bravīt // BrP_96.9

abhiṣekṣyanti pāpiṣṭhaṃ mahendraṃ gurutalpagam 
tān sarvān bhasmasāt kuryāṃ śīghraṃ yāntv asurārayaḥ // BrP_96.10

tad ṛṣer vacanaṃ śrutvā parihṛtya ca gautamīm 
narmadām agaman sarva indram ādāya satvarāḥ // BrP_96.11

uttare narmadātīre abhiṣekāya tasthire 
abhiṣekṣyamāṇam indraṃ taṃ māṇḍavyo bhagavān ṛṣiḥ // BrP_96.12

abravīd bhasmasāt kuryāṃ yadi syād abhiṣecanam 
pūjayām āsur amarā māṇḍavyaṃ yuktibhiḥ stavaiḥ // BrP_96.13

ayam indraḥ sahasrākṣo yasmin deśe 'bhiṣicyate 
tatrātidāruṇaṃ vighnaṃ mune samupajāyate // BrP_96.14

tacchāntiṃ kuru kalyāṇa prasīda varado bhava 
malaniryātanaṃ yasmin kurmas tasmin varān bahūn // BrP_96.15

deśe dāsyāmahe sarve tad anujñātum arhasi 
yasmin deśe surendrasya abhiṣeko bhaviṣyati // BrP_96.16

sa sarvakāmadaḥ puṃsāṃ dhānyavṛkṣaphalair yutaḥ 
nānāvṛṣṭir na durbhikṣaṃ bhaved atra kadācana // BrP_96.17

mene tato muniśreṣṭho māṇḍavyo lokapūjitaḥ 
abhiṣekaḥ kṛtas tatra malaniryātanaṃ tathā // BrP_96.18

devais tadokto munibhiḥ sa deśo mālavas tataḥ 
abhiṣikte surapatau jāte ca vimale tadā // BrP_96.19

ānīya gautamīṃ gaṅgāṃ taṃ puṇyāyābhiṣecire 
surāś ca ṛṣayaś caiva ahaṃ viṣṇus tathaiva ca // BrP_96.20

vasiṣṭho gautamaś cāpi agastyo 'triś ca kaśyapaḥ 
ete cānye ca ṛṣayo devā yakṣāḥ sapannagāḥ // BrP_96.21

snānaṃ tatpuṇyatoyena akurvann abhiṣecanam 
mayā punaḥ śacībhartā kamaṇḍalubhavena ca // BrP_96.22

vāriṇāpy abhiṣiktaś ca tatra puṇyābhavan nadī 
siktā ceti ca tatrāsīt te gaṅgāyāṃ ca saṃgate // BrP_96.23

saṃgamau tatra vikhyātau sarvadā munisevitau 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ puṇyāsaṃgamam ucyate // BrP_96.24

siktāyāḥ saṃgame puṇyam aindraṃ tad abhidhīyate 
tatra sapta sahasrāṇi tīrthāny āsañ śubhāni ca // BrP_96.25

teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca viśeṣeṇa tu saṃgame 
sarvaṃ tad akṣayaṃ vidyān nātra kāryā vicāraṇā // BrP_96.26

yad etat puṇyam ākhyānaṃ yaḥ paṭhec ca śṛṇoti vā 
sarvapāpaiḥ sa mucyeta manovākkāyakarmajaiḥ // BrP_96.27

paulastyaṃ tīrtham ākhyātaṃ sarvasiddhipradaṃ nṛṇām 
prabhāvaṃ tasya vakṣyāmi bhraṣṭarājyapradāyakam // BrP_97.1

uttarāśāpatiḥ pūrvam ṛddhisiddhisamanvitaḥ 
purā laṅkāpatiś cāsīj jyeṣṭho viśravasaḥ sutaḥ // BrP_97.2

tasyaite bhrātaraś cāsan balavanto 'mitaprabhāḥ 
sāpatnā rāvaṇaś caiva kumbhakarṇo vibhīṣaṇaḥ // BrP_97.3

te 'pi viśravasaḥ putrā rākṣasyāṃ rākṣasās tu te 
maddattena vimānena dhanado bhrātṛbhiḥ saha // BrP_97.4

mamāntikaṃ bhaktiyukto nityam eti tu yāti ca 
rāvaṇasya tu yā mātā kupitā sābravīt sutān // BrP_97.5

mariṣye na ca jīviṣye putrā vairūpyakāraṇāt 
devāś ca dānavāś cāsan sāpatnā bhrātaro mithaḥ // BrP_97.6

anyonyavadham īpsante jayaiśvaryavaśānugāḥ 
tadbhavanto na puruṣā na śaktā na jayaiṣiṇaḥ 
sāpatnyaṃ yo 'numanyate tasya jīvo nirarthakaḥ // BrP_97.7

tan mātṛvacanaṃ śrutvā bhrātaras te trayo mune 
jagmus te tapase 'raṇyaṃ kṛtavantas tapo mahat // BrP_97.8

matto varān avāpuś ca traya ete ca rākṣasāḥ 
mātulena marīcena tathā mātāmahena tu // BrP_97.9

tanmātṛvacanāc cāpi tato laṅkām ayācata 
rakṣobhāvān mātṛdoṣād bhrātror vairam abhūn mahat // BrP_97.10

tatas tad abhavad yuddhaṃ devadānavayor iva 
yuddhe jitvāgrajaṃ śāntaṃ dhanadaṃ bhrātaraṃ tathā // BrP_97.11

puṣpakaṃ ca purīṃ laṅkāṃ sarvaṃ caiva vyapāharat 
rāvaṇo ghoṣayām āsa trailokye sacarācare // BrP_97.12

yo dadyād āśrayaṃ bhrātuḥ sa ca vadhyo bhaven mama 
bhrātrā nirasto vaiśravaṇo naiva prāpāśrayaṃ kvacit 
pitāmahaṃ pulastyaṃ taṃ gatvā natvābravīd vacaḥ // BrP_97.13

bhrātrā nirasto duṣṭena kiṃ karomi vadasva me 
āśrayaḥ śaraṇaṃ yat syād daivaṃ vā tīrtham eva ca // BrP_97.14

tat pautravacanaṃ śrutvā pulastyo vākyam abravīt // BrP_97.15

gautamīṃ gaccha putra tvaṃ stuhi devaṃ maheśvaram 
tatra nāsya praveśaḥ syād gaṅgāyā jalamadhyataḥ // BrP_97.16

siddhiṃ prāpsyasi kalyāṇīṃ tathā kuru mayā saha // BrP_97.17

tathety uktvā jagāmāsau sabhāryo dhanadas tathā 
pitrā mātrā ca vṛddhena pulastyena dhaneśvaraḥ // BrP_97.18

gatvā tu gautamīṃ gaṅgāṃ śuciḥ snātvā yatavrataḥ 
tuṣṭāva devadeveśaṃ bhuktimuktipradaṃ śivam // BrP_97.19

svāmī tvam evāsya carācarasya viśvasya śaṃbho na paro 'sti kaścit
tvām apy avajñāya yadīha mohāt pragalbhate kopi sa śocya eva BrP_97.20

tvam aṣṭamūrtyā sakalaṃ bibharṣi tvadājñayā vartata eva sarvam
tathāpi vedeti budho bhavantaṃ na jātv avidvān mahimā purātanam BrP_97.21

malaprasūtaṃ yad avocad ambā hāsyāt suto 'yaṃ tava deva śūraḥ
tvatprekṣitād yaḥ sa ca vighnarājo jajñe tv aho ceṣṭitam īśadṛṣṭeḥ BrP_97.22

aśruplutāṅgī girijā samīkṣya viyuktadāṃpatyam itīśam ūce
manobhavo 'bhūn madano ratiś ca saubhāgyapūrvatvam avāpa somāt BrP_97.23

ityādi stuvatas tasya purato 'bhūt trilocanaḥ 
vareṇa cchandayām āsa harṣān novāca kiṃcana // BrP_97.24

tūṣṇīṃbhūte tu dhanade pulastye ca maheśvare 
punaḥ punar varasveti śive vādini harṣite // BrP_97.25

etasminn antare tatra vāg uvācāśarīriṇī 
prāptavyaṃ dhanapālatvaṃ vadantīdaṃ maheśvaram // BrP_97.26

pulastyasya tu yac cittaṃ pitur vaiśravaṇasya tu 
viditveva tadā vāṇī śubham artham udīrayat // BrP_97.27

bhūtavad bhavitavyaṃ syād dāsyamānaṃ tu dattavat 
prāptavyaṃ prāptavat tatra daivī vāg abhavac chubhā // BrP_97.28

prabhūtaśatruḥ paribhūtaduḥkhaḥ saṃpūjya someśvaram āpa liṅgam
digīśvaratvaṃ draviṇaprabhutvam apāradātṛtvakalatraputrān BrP_97.29

tāṃ vācaṃ dhanadaḥ śrutvā devadevaṃ triśūlinam 
evaṃ bhavatu nāmeti dhanado vākyam abravīt // BrP_97.30

tathaivāstv iti deveśo daivīṃ vācam amanyata 
pulastyaṃ ca varaiḥ puṇyais tathā viśravasaṃ munim // BrP_97.31

dhanapālaṃ ca deveśo hy abhinandya yayau śivaḥ 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ paulastyaṃ dhanadaṃ viduḥ // BrP_97.32

tathā vaiśravasaṃ puṇyaṃ sarvakāmapradaṃ śubham 
teṣu snānādi yat kiṃcit tat sarvaṃ bahupuṇyadam // BrP_97.33

agnitīrtham iti khyātaṃ sarvakratuphalapradam 
sarvavighnopaśamanaṃ tattīrthasya phalaṃ śṛṇu // BrP_98.1

jātavedā iti khyāto agner bhrātā sa havyavāṭ 
havyaṃ vahantaṃ devānāṃ gautamyās tīra eva tu // BrP_98.2

ṛṣīṇāṃ sattrasadane agner bhrātaram uttamam 
bhrātuḥ priyaṃ tathā dakṣaṃ madhur ditisuto balī // BrP_98.3

jaghāna ṛṣimukhyeṣu paśyatsu ca sureṣv api 
havyaṃ devā naiva cāpur mṛte vai jātavedasi // BrP_98.4

mṛte bhrātari sa tv agniḥ priye vai jātavedasi 
kopena mahatāviṣṭo gāṅgam ambhaḥ samāviśat // BrP_98.5

gaṅgāmbhasi samāviṣṭe hy agnau devāś ca mānuṣāḥ 
jīvam utsarjayām āsur agnijīvā yato matāḥ // BrP_98.6

yatrāgnir jalam āviṣṭas taṃ deśaṃ sarva eva te 
ājagmur vibudhāḥ sarva ṛṣayaḥ pitaras tathā // BrP_98.7

vināgninā na jīvāmaḥ stuvanto 'gniṃ viśeṣataḥ 
agniṃ jalagataṃ dṛṣṭvā priyaṃ cocur divaukasaḥ // BrP_98.8

devāñ jīvaya havyena kavyena ca pitṝṃs tathā 
mānuṣān annapākena bījānāṃ kledanena ca // BrP_98.9

agnir apy āha tān devāñ śakto yo me gato 'nujaḥ 
kriyamāṇe bhavatkārye yā gatir jātavedasaḥ // BrP_98.10

sā vāpi syān mama surā notsahe kāryasādhane 
kāryaṃ tu sarvatas tasya bhavatāṃ jātavedasaḥ // BrP_98.11

imāṃ sthitim anuprāpto na jāne me kathaṃ bhavet 
iha cāmutra ca vyāptau śaktir apy atra no bhavet // BrP_98.12

athāpi kriyamāṇe vai kārye saiva gatir mama 
devās tam ūcur bhāvena sarveṇa ṛṣayas tathā // BrP_98.13

āyuḥ karmaṇi ca prītir vyāptau śaktiś ca dīyate 
prayājān anuyājāṃś ca dāsyāmo havyavāhana // BrP_98.14

devānāṃ tvaṃ mukhaṃ śreṣṭham āhutyaḥ prathamās tava 
tvayā dattaṃ tu yad dravyaṃ bhokṣyāmaḥ surasattama // BrP_98.15

tatas tuṣṭo 'bhavad vahnir devavākyād yathākramam 
iha cāmutra ca vyāptau havye vā laukike tathā // BrP_98.16

sarvatra vahnir abhayaḥ samartho 'bhūt surājñayā 
jātavedā bṛhadbhānuḥ saptārcir nīlalohitaḥ // BrP_98.17

jalagarbhaḥ śamīgarbho yajñagarbhaḥ sa ucyate 
jalād ākṛṣya vibudhā abhiṣicya vibhāvasum // BrP_98.18

ubhayatra pade vāsaḥ sarvago 'gnis tato 'bhavat 
yathāgataṃ surā jagmur vahnitīrthaṃ tad ucyate // BrP_98.19

tatra sapta śatāny āsaṃs tīrthāni guṇavanti ca 
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca yaḥ karoti jitātmavān // BrP_98.20

aśvamedhaphalaṃ sāgraṃ prāpnoty avikalaṃ śubham 
devatīrthaṃ ca tatraiva āgneyaṃ jātavedasam // BrP_98.21

agnipratiṣṭhitaṃ liṅgaṃ tatrāste 'nekavarṇavat 
taddevadarśanād eva sarvakratuphalaṃ labhet // BrP_98.22

ṛṇapramocanaṃ nāma tīrthaṃ vedavido viduḥ 
tasya svarūpaṃ vakṣyāmi śṛṇu nārada tanmanāḥ // BrP_99.1

āsīt pṛthuśravā nāma priyaḥ kakṣīvataḥ sutaḥ 
na dārasaṃgrahaṃ lebhe vairāgyān nāgnipūjanam // BrP_99.2

kanīyāṃs tu samartho 'pi parivittibhayān mune 
nākarod dārakarmādi naivāgnīnām upāsanam // BrP_99.3

tataḥ procuḥ pitṛgaṇāḥ putraṃ kakṣīvataḥ śubham 
jyeṣṭhaṃ caiva kaniṣṭhaṃ ca pṛthak pṛthag idaṃ vacaḥ // BrP_99.4

ṛṇatrayāpanodāya kriyatāṃ dārasaṃgrahaḥ // BrP_99.5

nety uvāca tato jyeṣṭhaḥ kim ṛṇaṃ kena yujyate 
kanīyāṃs tu pitṝn prāha na yogyo dārasaṃgrahaḥ // BrP_99.6

jyeṣṭhe sati mahāprājñaḥ parivittibhayād iti 
tāv ubhau punar apy evam ūcus te vai pitāmahāḥ // BrP_99.7

yātām ubhau gautamīṃ tu puṇyāṃ kakṣīvataḥ sutau 
kurutāṃ gautamīsnānaṃ sarvābhīṣṭapradāyakam // BrP_99.8

gacchatāṃ gautamīṃ gaṅgāṃ lokatritayapāvanīm 
snānaṃ ca tarpaṇaṃ tasyāṃ kurutāṃ śraddhayānvitau // BrP_99.9

dṛṣṭāvanāmitā dhyātā gautamī sarvakāmadā 
na deśakālajātyādiniyamo 'trāvagāhane 
jyeṣṭho 'nṛṇas tato bhūyāt parivittir na cetaraḥ // BrP_99.10

tataḥ pṛthuśravā jyeṣṭhaḥ kṛtvā snānaṃ satarpaṇam 
trayāṇām api lokānāṃ kākṣīvato 'nṛṇo 'bhavat // BrP_99.11

tataḥ prabhṛti tat tīrtham ṛṇamocanam ucyate 
śrautasmārta-ṛṇebhyaś ca itarebhyaś ca nārada 
tatra snānena dānena ṛṇī muktaḥ sukhī bhavet // BrP_99.12

suparṇāsaṃgamaṃ nāma kādravāsaṃgamaṃ tathā 
maheśvaro yatra devo gaṅgāpulinam āśritaḥ // BrP_100.1

agnikuṇḍaṃ ca tatraiva raudraṃ vaiṣṇavam eva ca 
sauraṃ saumyaṃ tathā brāhmaṃ kaumāraṃ vāruṇaṃ tathā // BrP_100.2

apsarā ca nadī yatra saṃgatā gaṅgayā tathā 
tattīrthasmaraṇād eva kṛtakṛtyo bhaven naraḥ // BrP_100.3

sarvapāpapraśamanaṃ śṛṇu yatnena nārada 
indreṇa hiṃsitāḥ pūrvaṃ vālakhilyā maharṣayaḥ 
dattārdhatapasaḥ sarve procus te kāśyapaṃ munim // BrP_100.4

putram utpādayānena indradarpaharaṃ śubham 
tapaso 'rdhaṃ tu dāsyāmas tathety āha munis tu tān // BrP_100.5

suparṇāyāṃ tato garbham ādadhe sa prajāpatiḥ 
kadrvāṃ caiva śanair brahman sarpāṇāṃ sarpamātari // BrP_100.6

te garbhiṇyāv ubhe āha gantukāmaḥ prajāpatiḥ 
aparādho na ca kvāpi kāryo gamanam eva ca // BrP_100.7

anyatra gamanāc chāpo bhaviṣyati na saṃśayaḥ // BrP_100.8

ity uktvā sa yayau patnyau gate bhartari te ubhe 
tadaiva jagmatuḥ sattram ṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām // BrP_100.9

brahmavṛndasamākīrṇaṃ gaṅgātīrasamāśritam 
unmatte te ubhe nityaṃ vayaḥsaṃpattigarvite // BrP_100.10

nivāryamāṇe bahuśo munibhis tattvadarśibhiḥ 
vikurvatyau tatra sattre samāni ca havīṃṣi ca // BrP_100.11

yoṣitāṃ durvilasitaṃ kaḥ saṃvaritum īśvaraḥ 
te dṛṣṭvā cukṣubhur viprā apamārgarate ubhe // BrP_100.12

apamārgasthite yasmād āpage hi bhaviṣyathaḥ 
suparṇā caiva kadrūś ca nadyau te saṃbabhūvatuḥ // BrP_100.13

sa kadācid gṛhaṃ prāyāt kaśyapo 'tha prajāpatiḥ 
ṛṣibhyas tatra vṛttāntaṃ śāpaṃ tābhyāṃ savistaram // BrP_100.14

śrutvā tu vismayāviṣṭaḥ kiṃ karomīty acintayat 
ṛṣibhyaḥ kathayām āsa vālakhilyā iti śrutāḥ // BrP_100.15

ta ūcuḥ kaśyapaṃ vipraṃ gatvā gaṅgāṃ tu gautamīm 
tatra stuhi maheśānaṃ punar bhārye bhaviṣyataḥ // BrP_100.16

brahmahatyābhayād eva yatra devo maheśvaraḥ 
gaṅgāmadhye sadā hy āste madhyameśvarasaṃjñayā // BrP_100.17

tathety uktvā kaśyapo 'pi snātvā gaṅgāṃ jitavrataḥ 
tuṣṭāva stavanaiḥ puṇyair devadevaṃ maheśvaram // BrP_100.18

lokatrayaikādhipater na yasya kutrāpi vastuny abhimānaleśaḥ
sa siddhanātho 'khilaviśvakartā bhartā śivāyā bhavatu prasannaḥ BrP_100.19

tāpatrayoṣṇadyutitāpitānām itas tato vai paridhāvatāṃ ca
śarīriṇāṃ sthāvarajaṅgamānāṃ tvam eva duḥkhavyapanodadakṣaḥ BrP_100.20

sattvādiyogas trividho 'pi yasya śakrādibhir vaktum aśakya eva
vicitravṛttiṃ paricintya somaṃ sukhī sadā dānaparo vareṇyaḥ BrP_100.21

ityādistutibhir devaḥ stuto gaurīpatiḥ śivaḥ 
prasanno hy adadāc chaṃbhuḥ kaśyapāya varān bahūn // BrP_100.22

bhāryārthinaṃ tu taṃ prāha syātāṃ bhārye ubhe tu te 
nadīsvarūpe patnyau ye gaṅgāṃ prāpya saridvarām // BrP_100.23

tatsaṃgamanamātreṇa tābhyāṃ bhūyāt svakaṃ vapuḥ 
te garbhiṇyau punar jāte gaṅgāyāś ca prasādataḥ // BrP_100.24

tataḥ prajāpatiḥ prīto bhārye prāpya mahāmanāḥ 
āhvayām āsa tān viprān gautamītīram āśritān // BrP_100.25

sīmantonnayanaṃ cakre tābhyāṃ prītaḥ prajāpatiḥ 
brāhmaṇān pūjayām āsa vidhidṛṣṭena karmaṇā // BrP_100.26

bhuktavatsv atha vipreṣu kaśyapasyātha mandire 
bhartṛsamīpopaviṣṭā kadrūr viprān nirīkṣya ca // BrP_100.27

tataḥ kadrūr ṛṣīn akṣṇā prāhasat te ca cukṣubhuḥ 
yenākṣṇā hasitā pāpe bhajyatāṃ te 'kṣi pāpavat // BrP_100.28

kāṇābhavat tataḥ kadrūḥ sarpamāteti yocyate 
tataḥ prasādayām āsa kaśyapo bhagavān ṛṣīn // BrP_100.29

tataḥ prasannās te procur gautamī saritāṃ varā 
aparādhasahasrebhyo rakṣiṣyati ca sevanāt // BrP_100.30

bhāryānvitas tathā cakre kaśyapo munisattamaḥ 
tataḥ prabhṛti tat tīrtham ubhayoḥ saṃgamaṃ viduḥ 
sarvapāpapraśamanaṃ sarvakratuphalapradam // BrP_100.31

purūravasam ākhyātaṃ tīrthaṃ vedavido viduḥ 
smaraṇād eva pāpānāṃ nāśanaṃ kiṃ tu darśanāt // BrP_101.1

purūravā brahmasadaḥ prāpya tatra sarasvatīm 
yadṛcchayā devanadīṃ hasantīṃ brahmaṇo 'ntike 
tāṃ dṛṣṭvā rūpasaṃpannām urvaśīṃ prāha bhūpatiḥ // BrP_101.2

keyaṃ rūpavatī sādhvī sthiteyaṃ brahmaṇo 'ntike 
sarvāsām uttamā yoṣid dīpayantī sabhām imām // BrP_101.3

urvaśī prāha rājānam iyaṃ devanadī śubhā 
sarasvatī brahmasutā nityam eti ca yāti ca 
tac chrutvā vismito rājā ānayemāṃ mamāntikam // BrP_101.4

urvaśī punar apy āha rājānaṃ bhūridakṣiṇam // BrP_101.5

ānīyate mahārāja tasyāḥ sarvaṃ nivedya ca // BrP_101.6

tatas tāṃ prāhiṇot tatra rājā prītyā tadorvaśīm 
sā gatvā rājavacanaṃ nyavedayad athorvaśī // BrP_101.7

sarasvaty api tan mene urvaśyā yan niveditam 
sā tatheti pratijñāya prāyād yatra purūravāḥ // BrP_101.8

sarasvatyās tatas tīre sa reme bahulāḥ samāḥ 
sarasvān abhavat putro yasya putro bṛhadrathaḥ // BrP_101.9

tāṃ gacchantīṃ nṛpagṛhaṃ nityam eva sarasvatīm 
sarasvantaṃ tato lakṣma jñātvānyeṣu tathā kṛtam // BrP_101.10

tasyai dadāv ahaṃ śāpaṃ bhūyā iti mahānadī 
macchāpabhītā vāgīśā prāgād devīṃ ca gautamīm // BrP_101.11

kamaṇḍalubhavāṃ pūtāṃ mātaraṃ lokapāvanīm 
tāpatrayopaśamanīm aihikāmuṣmikapradām // BrP_101.12

sā gatvā gautamīṃ devīṃ prāha macchāpam āditaḥ 
gaṅgāpi mām uvācedaṃ viśāpāṃ kartum arhasi // BrP_101.13

na yuktaṃ yat sarasvatyāḥ śāpaṃ tvaṃ dattavān asi 
strīṇām eṣa svabhāvo vai puṃskāmā yoṣito yataḥ // BrP_101.14

svabhāvacapalā brahman yoṣitaḥ sakalā api 
tvaṃ kathaṃ tu na jānīṣe jagatsraṣṭāmbujāsana // BrP_101.15

viḍambayati kaṃ vā na kāmo vāpi svabhāvataḥ 
tato viśāpam avadaṃ dṛśyāpi syāt sarasvatī // BrP_101.16

tasmāc chāpān nadī martye dṛśyādṛśyā sarasvatī 
yatraiṣā saṃgatā devī gaṅgāyāṃ śāpavihvalā // BrP_101.17

tatra prāyān nṛpavaro dhārmikaḥ sa purūravāḥ 
tapas taptvā samārādhya devaṃ siddheśvaraṃ haram // BrP_101.18

sarvān kāmān athāvāpa gaṅgāyāś ca prasādataḥ 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ purūravasam ucyate // BrP_101.19

sarasvatīsaṃgamaṃ ca brahmatīrthaṃ tad ucyate 
siddheśvaro yatra devaḥ sarvakāmapradaṃ tu tat // BrP_101.20

sāvitrī caiva gāyatrī śraddhā medhā sarasvatī 
etāni pañca tīrthāni puṇyāni munayo viduḥ // BrP_102.1

tatra snātvā tu pītvā tu mucyate sarvakalmaṣāt 
sāvitrī caiva gāyatrī śraddhā medhā sarasvatī // BrP_102.2

etā mama sutā jyeṣṭhā dharmasaṃsthānahetavaḥ 
sarvāsām uttamāṃ kāṃcin nirmame lokasundarīm // BrP_102.3

tāṃ dṛṣṭvā vikṛtā buddhir mamāsīn munisattama 
gṛhyamāṇā mayā bālā sā māṃ dṛṣṭvā palāyitā // BrP_102.4

mṛgībhūtā tu sā bālā mṛgo 'ham abhavaṃ tadā 
mṛgavyādho 'bhavac chaṃbhur dharmasaṃrakṣaṇāya ca // BrP_102.5

tā madbhītāḥ pañca sutā gaṅgām īyur mahānadīm 
tato maheśvaraḥ prāyād dharmasaṃrakṣaṇāya saḥ // BrP_102.6

dhanur gṛhītvā saśaram īśo 'pi mṛgarūpiṇam 
mām uvāca vadhiṣye tvāṃ mṛgavyādhas tadā haraḥ // BrP_102.7

tatkarmaṇo nivṛtto 'haṃ prādāṃ kanyāṃ vivasvate 
sāvitryādyāḥ pañca sutā nadīrūpeṇa saṃgatāḥ // BrP_102.8

tā āgatāḥ punaś cāpi svargaṃ lokaṃ mamāntikam 
yatra tāḥ saṃgatā devyā pañca tīrthāni nārada // BrP_102.9

saṃgatāni ca puṇyāni pañca nadyaḥ sarasvatī 
teṣu snānaṃ tathā dānaṃ yat kiṃcit kurute naraḥ // BrP_102.10

sarvakāmapradaṃ tat syān naiṣkarmyān muktidaṃ smṛtam 
tatrābhavan mṛgavyādhaṃ tīrthaṃ sarvārthadaṃ nṛṇām 
svargamokṣaphalaṃ cānyad brahmatīrthaphalaṃ smṛtam // BrP_102.11

śamītīrtham iti khyātaṃ sarvapāpopaśāntidam 
tasyākhyānaṃ pravakṣyāmi śṛṇu yatnena nārada // BrP_103.1

āsīt priyavrato nāma kṣatriyo jayatāṃ varaḥ 
gautamyā dakṣiṇe tīre dīkṣāṃ cakre purodhasā // BrP_103.2

hayamedha upakrānte ṛtvigbhir ṛṣibhir vṛte 
tasya rājño mahābāhor vasiṣṭhas tu purohitaḥ // BrP_103.3

tadyajñavāṭam agamad dānavo 'tha hiraṇyakaḥ 
taṃ dānavam abhiprekṣya devās tv indrapurogamāḥ // BrP_103.4

bhītāḥ kecid divaṃ jagmur havyavāṭ śamim āviśat 
aśvatthaṃ viṣṇur agamad bhānur arkaṃ vaṭaṃ śivaḥ // BrP_103.5

somaḥ palāśam agamad gaṅgāmbho havyavāhanaḥ 
aśvinau tu hayaṃ gṛhya vāyaso 'bhūd yamaḥ svayam // BrP_103.6

etasminn antare tatra vasiṣṭho bhagavān ṛṣiḥ 
yaṣṭim ādāya daiteyān nyavārayad athājñayā // BrP_103.7

tataḥ pravṛttaḥ punar eva yajño daityo gataḥ svena balena yuktaḥ
imāni tīrthāni tataḥ śubhāni daśāśvamedhasya phalāni dadyuḥ BrP_103.8

prathamaṃ tu śamītīrthaṃ dvitīyaṃ vaiṣṇavaṃ viduḥ 
ārkaṃ śaivaṃ ca saumyaṃ ca vāsiṣṭhaṃ sarvakāmadam // BrP_103.9

devāś ca ṛṣayaḥ sarve nivṛtte makhavistare 
tuṣṭāḥ procur vasiṣṭhaṃ taṃ yajamānaṃ priyavratam // BrP_103.10

tāṃś ca vṛkṣāṃs tāṃ ca gaṅgāṃ mudā yuktāḥ punaḥ punaḥ 
hayamedhasya niṣpattyai ete yātā itas tataḥ // BrP_103.11

hayamedhaphalaṃ dadyus tīrthānīty avadan surāḥ 
tasmāt snānena dānena teṣu tīrtheṣu nārada 
hayamedhaphalaṃ puṇyaṃ prāpnoti na mṛṣā vacaḥ // BrP_103.12

viśvāmitraṃ hariścandraṃ śunaḥśepaṃ ca rohitam 
vāruṇaṃ brāhmam āgneyam aindram aindavam aiśvaram // BrP_104.1

maitraṃ ca vaiṣṇavaṃ caiva yāmyam āśvinam auśanam 
eteṣāṃ puṇyatīrthānāṃ nāmadheyaṃ śṛṇuṣva me // BrP_104.2

hariścandra iti tv āsīd ikṣvākuprabhavo nṛpaḥ 
tasya gṛhe munī prāptau nāradaḥ parvatas tathā 
kṛtvātithyaṃ tayoḥ samyag ghariścandro 'bravīd ṛṣī // BrP_104.3

putrārthaṃ kliśyate lokaḥ kiṃ putreṇa bhaviṣyati 
jñānī vāpy athavājñānī uttamo madhyamo 'thavā 
etaṃ me saṃśayaṃ nityaṃ brūtām ṛṣivarāv ubhau // BrP_104.4

tāv ūcatur hariścandraṃ parvato nāradas tathā // BrP_104.5

ekadhā daśadhā rājañ śatadhā ca sahasradhā 
uttaraṃ vidyate samyak tathāpy etad udīryate // BrP_104.6

nāputrasya paro loko vidyate nṛpasattama 
jāte putre pitā snānaṃ yaḥ karoti janādhipa // BrP_104.7

daśānām aśvamedhānām abhiṣekaphalaṃ labhet 
ātmapratiṣṭhā putrāt syāj jāyate cāmarottamaḥ // BrP_104.8

amṛtenāmarā devāḥ putreṇa brāhmaṇādayaḥ 
triṛṇān mocayet putraḥ pitaraṃ ca pitāmahān // BrP_104.9

kiṃ tu mūlaṃ kim u jalaṃ kiṃ tu śmaśrūṇi kiṃ tapaḥ 
vinā putreṇa rājendra svargo muktiḥ sutāt smṛtāḥ // BrP_104.10

putra eva paro loko dharmaḥ kāmo 'rtha eva ca 
putro muktiḥ paraṃ jyotis tārakaḥ sarvadehinām // BrP_104.11

vinā putreṇa rājendra svargamokṣau sudurlabhau 
putra eva paro loke dharmakāmārthasiddhaye // BrP_104.12

vinā putreṇa yad dattaṃ vinā putreṇa yad dhutam 
vinā putreṇa yaj janma vyarthaṃ tad avabhāti me // BrP_104.13

tasmāt putrasamaṃ kiṃcit kāmyaṃ nāsti jagattraye 
tac chrutvā vismayavāṃs tāv uvāca nṛpaḥ punaḥ // BrP_104.14

kathaṃ me syāt suto brūtāṃ yatra kvāpi yathātatham 
yena kenāpy upāyena kṛtvā kiṃcit tu pauruṣam 
mantreṇa yāgadānābhyām utpādyo 'sau suto mayā // BrP_104.15

tāv ūcatur nṛpaśreṣṭhaṃ hariścandraṃ sutārthinam 
dhyātvā kṣaṇaṃ tathā samyag gautamīṃ yāhi mānada // BrP_104.16

tatrāpāṃpatir utkṛṣṭaṃ dadāti manasīpsitam 
varuṇaḥ sarvadātā vai munibhiḥ parikīrtitaḥ // BrP_104.17

sa tu prītaḥ śanaiḥ kāle tava putraṃ pradāsyati 
etac chrutvā nṛpaśreṣṭho munivākyaṃ tathākarot // BrP_104.18

toṣayām āsa varuṇaṃ gautamītīram āśritaḥ 
tataś ca tuṣṭo varuṇo hariścandram uvāca ha // BrP_104.19

putraṃ dāsyāmi te rājaṃl lokatrayavibhūṣaṇam 
yadi yakṣyasi tenaiva tava putro bhaved dhruvam // BrP_104.20

hariścandro 'pi varuṇaṃ yakṣye tenety avocata 
tato gatvā hariścandraś caruṃ kṛtvā tu vāruṇam // BrP_104.21

bhāryāyai nṛpatiḥ prādāt tato jātaḥ suto nṛpāt 
jāte putre apām īśaḥ provāca vadatāṃ varaḥ // BrP_104.22

adyaiva putro yaṣṭavyaḥ smarase vacanaṃ purā // BrP_104.23

hariścandro 'pi varuṇaṃ provācedaṃ kramāgatam // BrP_104.24

nirdaśo medhyatāṃ yāti paśur yakṣye tato hy aham // BrP_104.25

tac chrutvā vacanaṃ rājño varuṇo 'gāt svam ālayam 
nirdaśe punar abhyetya yajasvety āha taṃ nṛpam // BrP_104.26

rājāpi varuṇaṃ prāha nirdanto niṣphalaḥ paśuḥ 
paśor danteṣu jāteṣu ehi gacchādhunāppate // BrP_104.27

tac chrutvā rājavacanaṃ punaḥ prāyād apāṃpatiḥ 
jāteṣu caiva danteṣu saptavarṣeṣu nārada // BrP_104.28

punar apy āha rājānaṃ yajasveti tato 'bravīt 
rājāpi varuṇaṃ prāha patsyantīme apāṃpate // BrP_104.29

saṃpatsyanti tathā cānye tato yakṣye vrajādhunā 
punaḥ prāyāt sa varuṇaḥ punardanteṣu nārada 
yajasveti nṛpaṃ prāha rājā prāha tv apāṃpatim // BrP_104.30

yadā tu kṣatriyo yajñe paśur bhavati vāripa 
dhanurvedaṃ yadā vetti tadā syāt paśur uttamaḥ // BrP_104.31

tac chrutvā rājavacanaṃ varuṇo 'gāt svam ālayam 
yadāstreṣu ca śastreṣu samartho 'bhūt sa rohitaḥ // BrP_104.32

sarvavedeṣu śāstreṣu vettābhūt sa tv ariṃdamaḥ 
yuvarājyam anuprāpte rohite ṣoḍaśābdike // BrP_104.33

prītimān agamat tatra yatra rājā sarohitaḥ 
āgatya varuṇaḥ prāha yajasvādya sutaṃ svakam // BrP_104.34

om ity uktvā nṛpavara ṛtvijaḥ prāha bhūpatiḥ 
rohitaṃ ca sutaṃ jyeṣṭhaṃ śṛṇvato varuṇasya ca // BrP_104.35

ehi putra mahāvīra yakṣye tvāṃ varuṇāya hi // BrP_104.36

kim etad ity athovāca rohitaḥ pitaraṃ prati 
pitāpi tad yathāvṛttam ācacakṣe savistaram 
rohitaḥ pitaraṃ prāha śṛṇvato varuṇasya ca // BrP_104.37

ahaṃ pūrvaṃ mahārāja ṛtvigbhiḥ sapurohitaḥ 
viṣṇave lokanāthāya yakṣye 'haṃ tvaritaṃ śuciḥ 
paśunā varuṇenātha tad anujñātum arhasi // BrP_104.38

rohitasya tu tad vākyaṃ śrutvā vārīśvaras tadā 
kopena mahatāviṣṭo jalodaram athākarot // BrP_104.39

hariścandrasya nṛpate rohitaḥ sa vanaṃ yayau 
gṛhītvā sa dhanur divyaṃ rathārūḍho gatavyathaḥ // BrP_104.40

yatra cārādhya varuṇaṃ hariścandro janeśvaraḥ 
gaṅgāyāṃ prāptavān putraṃ tatrāgāt so 'pi rohitaḥ // BrP_104.41

vyatītāny atha varṣāṇi pañca ṣaṣṭhe pravartati 
tatra sthitvā nṛpasutaḥ śuśrāva nṛpate rujam // BrP_104.42

mayā putreṇa jātena pitur vai kleśakāriṇā 
kiṃ phalaṃ kiṃ nu kṛtyaṃ syād ity evaṃ paryacintayat // BrP_104.43

tasyās tīre ṛṣīn puṇyān apaśyan nṛpateḥ sutaḥ 
gaṅgātīre vartamānam apaśyad ṛṣisattamam // BrP_104.44

ajīgartam iti khyātam ṛṣes tu vayasaḥ sutam 
tribhiḥ putrair anuvṛtaṃ bhāryayā kṣīṇavṛttikam 
taṃ dṛṣṭvā nṛpateḥ putro namasyedaṃ vaco 'bravīt // BrP_104.45

kṣīṇavṛttiḥ kṛśaḥ kasmād durmanā iva lakṣyase // BrP_104.46

ajīgarto 'pi covāca rohitaṃ nṛpateḥ sutam // BrP_104.47

vartanaṃ nāsti dehasya bhoktāro bahavaś ca me 
vinānnena mariṣyāmo brūhi kiṃ karavāmahe // BrP_104.48

tac chrutvā punar apy āha nṛpaputra ṛṣiṃ tadā // BrP_104.49

tava kiṃ vartate citte tad brūhi vadatāṃ vara // BrP_104.50

hiraṇyaṃ rajataṃ gāvo dhānyaṃ vastrādikaṃ na me 
vidyate nṛpaśārdūla vartanaṃ nāsti me tataḥ // BrP_104.51

sutā me santi bhāryā ca ahaṃ vai pañcamas tathā 
naiteṣāṃ katamasyāpi kretānnena nṛpottama // BrP_104.52

kiṃ krīṇāsi mahābuddhe 'jīgarta satyam eva me 
vada nānyac ca vaktavyaṃ viprā vai satyavādinaḥ // BrP_104.53

trayāṇām api putrāṇām ekaṃ vā māṃ tathaiva ca 
bhāryāṃ vāpi gṛhāṇemāṃ krītvā jīvāmahe vayam // BrP_104.54

kiṃ bhāryayā mahābuddhe kiṃ tvayā vṛddharūpiṇā 
yuvānaṃ dehi putraṃ me putrāṇāṃ yaṃ tvam icchasi // BrP_104.55

jyeṣṭhaputraṃ śunaḥpucchaṃ nāhaṃ krīṇāmi rohita 
mātā kanīyasaṃ cāpi na krīṇāti tato 'nayoḥ 
madhyamaṃ tu śunaḥśepaṃ krīṇāmi vada taddhanam // BrP_104.56

varuṇāya paśuḥ kalpyaḥ puruṣo guṇavattaraḥ 
yadi krīṇāsi mūlyaṃ tvaṃ vada satyaṃ mahāmune // BrP_104.57

tathety uktvā tv ajīgartaḥ putramūlyam akalpayat 
gavāṃ sahasraṃ dhānyānāṃ niṣkānāṃ cāpi vāsasām 
rājaputra varaṃ dehi dāsyāmi svasutaṃ tava // BrP_104.58

tathety uktvā rohito 'pi prādāt savasanaṃ dhanam 
dattvā jagāma pitaram ṛṣiputreṇa rohitaḥ 
pitre nivedayām āsa krayakrītam ṛṣeḥ sutam // BrP_104.59

varuṇāya yajasva tvaṃ paśunā tvam arug bhava // BrP_104.60

tathovāca hariścandraḥ putravākyād anantaram // BrP_104.61

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā rājñā pālyā iti śrutiḥ 
viśeṣatas tu varṇānāṃ guravo hi dvijottamāḥ // BrP_104.62

viṣṇor api hi ye pūjyā mādṛśāḥ kuta eva hi 
avajñayāpi yeṣāṃ syān nṛpāṇāṃ svakulakṣayaḥ // BrP_104.63

tān paśūn kṛtvā kṛpaṇaṃ kathaṃ rakṣitum utsahe 
ahaṃ ca brāhmaṇaṃ kuryāṃ paśuṃ naitad dhi yujyate // BrP_104.64

varaṃ hi jātu maraṇaṃ na kathaṃcid dvijaṃ paśum 
karomi tasmāt putra tvaṃ brāhmaṇena sukhaṃ vraja // BrP_104.65

etasminn antare tatra vāg uvācāśarīriṇī // BrP_104.66

gautamīṃ gaccha rājendra ṛtvigbhiḥ sapurohitaḥ 
paśunā vipraputreṇa rohitena sutena ca // BrP_104.67

tvayā kāryaḥ kratuś caiva śunaḥśepavadhaṃ vinā 
kratuḥ pūrṇo bhavet tatra tasmād yāhi mahāmate // BrP_104.68

tac chrutvā vacanaṃ śīghraṃ gaṅgām agān nṛpottamaḥ 
viśvāmitreṇa ṛṣiṇā vasiṣṭhena purodhasā // BrP_104.69

vāmadevena ṛṣiṇā tathānyair munibhiḥ saha 
prāpya gaṅgāṃ gautamīṃ tāṃ naramedhāya dīkṣitaḥ // BrP_104.70

vedimaṇḍapakuṇḍādi yūpapaśvādi cākarot 
kṛtvā sarvaṃ yathānyāyaṃ tasmin yajñe pravartite // BrP_104.71

śunaḥśepaṃ paśuṃ yūpe nibadhyātha samantrakam 
vāribhiḥ prokṣitaṃ dṛṣṭvā viśvāmitro 'bravīd idam // BrP_104.72

devān ṛṣīn hariścandraṃ rohitaṃ ca viśeṣataḥ 
anujānantv imaṃ sarve śunaḥśepaṃ dvijottamam // BrP_104.73

yebhyas tv ayaṃ havir deyo devebhyo 'yaṃ pṛthak pṛthak 
anujānantu te sarve śunaḥśepaṃ viśeṣataḥ // BrP_104.74

vasābhir lomabhis tvagbhir māṃsaiḥ sanmantritair makhe 
agnau hoṣyaḥ paśuś cāyaṃ śunaḥśepo dvijottamaḥ // BrP_104.75

upāsitāḥ syur viprendrās te sarve tv anumanya mām 
gautamīṃ yāntu viprendrāḥ snātvā devān pṛthak pṛthak // BrP_104.76

mantraiḥ stotraiḥ stuvantas te mudaṃ yāntu śive ratāḥ 
enaṃ rakṣantu munayo devāś ca haviṣo bhujaḥ // BrP_104.77

tathety ūcuś ca munayo mene ca nṛpasattamaḥ 
tato gatvā śunaḥśepo gaṅgāṃ trailokyapāvanīm // BrP_104.78

snātvā tuṣṭāva tān devān ye tatra haviṣo bhujaḥ 
tatas tuṣṭāḥ suragaṇāḥ śunaḥśepaṃ ca te mune 
avadanta surāḥ sarve viśvāmitrasya śṛṇvataḥ // BrP_104.79

kratuḥ pūrṇo bhavatv eṣa śunaḥśepavadhaṃ vinā // BrP_104.80

viśeṣeṇātha varuṇaś cāvadan nṛpasattamam 
tataḥ pūrṇo 'bhavad rājño nṛmedho lokaviśrutaḥ // BrP_104.81

devānāṃ ca prasādena munīnāṃ ca prasādataḥ 
tīrthasya tu prasādena rājñaḥ pūrṇo 'bhavat kratuḥ // BrP_104.82

viśvāmitraḥ śunaḥśepaṃ pūjayām āsa saṃsadi 
akarod ātmanaḥ putraṃ pūjayitvā surāntike // BrP_104.83

jyeṣṭhaṃ cakāra putrāṇām ātmanaḥ sa tu kauśikaḥ 
na menire ye ca putrā viśvāmitrasya dhīmataḥ // BrP_104.84

śunaḥśepasya ca jyaiṣṭhyaṃ tāñ śaśāpa sa kauśikaḥ 
jyaiṣṭhyaṃ ye menire putrāḥ pūjayām āsa tān sutān // BrP_104.85

vareṇa muniśārdūlas tad etat kathitaṃ mayā 
etat sarvaṃ yatra jātaṃ gautamyā dakṣiṇe taṭe // BrP_104.86

tatra tīrthāni puṇyāni vikhyātāni surādibhiḥ 
bahūni teṣāṃ nāmāni mattaḥ śṛṇu mahāmate // BrP_104.87

hariścandraṃ śunaḥśepaṃ viśvāmitraṃ sarohitam 
ityādy aṣṭa sahasrāṇi tīrthāny atha caturdaśa // BrP_104.88

teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca naramedhaphalapradam 
ākhyātaṃ cāsya māhātmyaṃ tīrthasya munisattama // BrP_104.89

yaḥ paṭhet pāṭhayed vāpi śṛṇuyād vāpi bhaktitaḥ 
aputraḥ putram āpnoti yac cānyan manasaḥ priyam // BrP_104.90

somatīrtham iti khyātaṃ pitṝṇāṃ prītivardhanam 
tatra vṛttaṃ mahāpuṇyaṃ śṛṇu yatnena nārada // BrP_105.1

somo rājāmṛtamayo gandharvāṇāṃ purābhavat 
na devānāṃ tadā devā mām abhyetyedam abruvan // BrP_105.2

gandharvair āhṛtaḥ somo devānāṃ prāṇadaḥ purā 
tam adhyāyan suragaṇā ṛṣayas tv atiduḥkhitāḥ 
yathā syāt somo hy asmākaṃ tathā nītir vidhīyatām // BrP_105.3

tatra vāg vibudhān āha gandharvāḥ strīṣu kāmukāḥ 
tebhyo dattvātha māṃ devāḥ somam āhartum arhatha // BrP_105.4

vācaṃ pratyūcur amarās tvāṃ dātuṃ na kṣamā vayam 
vinā tenāpi na sthātuṃ śakyaṃ naiva tvayā vinā // BrP_105.5

punar vāg abravīd devān punar eṣyāmy ahaṃ tv iha 
atra buddhir vidhātavyā kriyatāṃ kratur uttamaḥ // BrP_105.6

gautamyā dakṣiṇe tīre bhaved devāgamo yadi 
makhaṃ tu viṣayaṃ kṛtvā āyāntu surasattamāḥ // BrP_105.7

gandharvāḥ strīpriyā nityaṃ paṇadhvaṃ taṃ mayā saha 
tathety uktvā suragaṇāḥ sarasvatyā vacaḥsthitāḥ // BrP_105.8

devadūtaiḥ pṛthag devān yakṣān gandharvapannagān 
āhvānaṃ cakrire tatra puṇye devagirau tadā // BrP_105.9

tato devagirir nāma parvatasyābhavan mune 
tatrāgaman suragaṇā gandharvā yakṣakiṃnarāḥ // BrP_105.10

devāḥ siddhāś ca ṛṣayas tathāṣṭau devayonayaḥ 
ṛṣibhir gautamītīre kriyamāṇe mahādhvare // BrP_105.11

tatra devaiḥ parivṛtaḥ sahasrākṣo 'bhyabhāṣata // BrP_105.12

gandharvān atha saṃpūjya sarasvatyāḥ samīpataḥ 
sarasvatyā paṇadhvaṃ no yuṣmākam amṛtātmanā // BrP_105.13

tac chakravacanāt te vai gandharvāḥ strīṣu kāmukāḥ 
somaṃ dattvā surebhyas tu jagṛhus tāṃ sarasvatīm // BrP_105.14

somo 'bhavac cāmarāṇāṃ gandharvāṇāṃ sarasvatī 
avasat tatra vāgīśā tathāpi ca surāntike // BrP_105.15

āyāti ca raho nityam upāṃśu kriyatām iti 
ata eva hi somasya krayo bhavati nārada // BrP_105.16

upāṃśunā vartitavyaṃ somakrayaṇa eva hi 
tato 'bhavad devatānāṃ somaś cāpi sarasvatī // BrP_105.17

gandharvāṇāṃ naiva somo naivāsīc ca sarasvatī 
tatrāgaman sarva eva somārthaṃ gautamītaṭam // BrP_105.18

gāvo devāḥ parvatā yakṣarakṣāḥ siddhāḥ sādhyā munayo guhyakāś
gandharvās te marutaḥ pannagāś sarvauṣadhyo mātaro lokapālāḥ BrP_105.19
 rudrādityā vasavaś cāśvinau ca brp_105.19e ye 'nye devā yajñabhāgasya yogyāḥ brp_105.19f 
pañcaviṃśatinadyas tu gaṅgāyāṃ saṃgatā mune 
pūrṇāhutir yatra dattā pūrṇākhyānaṃ tad ucyate // BrP_105.20

gautamyāṃ saṃgatā yās tu sarvāś cāpi yathoditāḥ 
tannāmadheyatīrthāni saṃkṣepāc chṛṇu nārada // BrP_105.21

somatīrthaṃ ca gāndharvaṃ devatīrtham ataḥ param 
pūrṇātīrthaṃ tataḥ śālaṃ śrīparṇāsaṃgamaṃ tathā // BrP_105.22

svāgatāsaṃgamaṃ puṇyaṃ kusumāyāś ca saṃgamam 
puṣṭisaṃgamam ākhyātaṃ karṇikāsaṃgamaṃ śubham // BrP_105.23

vaiṇavīsaṃgamaś caiva kṛśarāsaṃgamas tathā 
vāsavīsaṃgamaś caiva śivaśaryā tathā śikhī // BrP_105.24

kusumbhikā upārathyā śāntijā devajā tadā 
ajo vṛddhaḥ suro bhadro gautamyā saha saṃgatāḥ // BrP_105.25

ete cānye ca bahavo nadīnadasahāyagāḥ 
pṛthivyāṃ yāni tīrthāni hy agaman devaparvate // BrP_105.26

somārthaṃ vai tathā cānye 'py āgaman makhamaṇḍapam 
tāni tīrthāni gaṅgāyāṃ saṃgatāni yathākramam // BrP_105.27

nadīrūpeṇa kāny eva nadarūpeṇa kānicit 
sarorūpeṇa kāny atra stavarūpeṇa kānicit // BrP_105.28

tāny eva sarvatīrthāni vikhyātāni pṛthak pṛthak 
teṣu snānaṃ japo homaḥ pitṛtarpaṇam eva ca // BrP_105.29

sarvakāmapradaṃ puṃsāṃ bhuktidaṃ muktibhājanam 
eteṣāṃ paṭhanaṃ cāpi smaraṇaṃ vā karoti yaḥ 
sarvapāpavinirmukto yāti viṣṇupuraṃ janaḥ // BrP_105.30

pravarāsaṃgamo nāma śreṣṭhā caiva mahānadī 
yatra siddheśvaro devaḥ sarvalokopakārakṛt // BrP_106.1

devānāṃ dānavānāṃ ca saṃgamo 'bhūt sudāruṇaḥ 
teṣāṃ parasparaṃ vāpi prītiś cābhūn mahāmune // BrP_106.2

te 'py evaṃ mantrayām āsur devā vai dānavā mithaḥ 
meruparvatam āsādya parasparahitaiṣiṇaḥ // BrP_106.3

amṛtenāmaratvaṃ syād utpādyāmṛtam uttamam 
pibāmaḥ sarva evaite bhavāmaś cāmarā vayam // BrP_106.4

ekībhūtvā vayaṃ lokān pālayāmaḥ sukhāni ca 
prāpsyāmaḥ saṃgaraṃ hitvā saṃgaro duḥkhakāraṇam // BrP_106.5

prītyā caivārjitān arthān bhokṣyāmo gatamatsarāḥ 
yataḥ snehena vṛttir yā sāsmākaṃ sukhadā sadā // BrP_106.6

vaiparītyaṃ tu yad vṛttaṃ na smartavyaṃ kadācana 
na ca trailokyarājye 'pi kaivalye vā sukhaṃ manāk 
tad ūrdhvam api vā yat tu nirvairatvād avāpyate // BrP_106.7

evaṃ parasparaṃ prītāḥ santo devāś ca dānavāḥ 
ekībhūtāś ca suprītā vimathya varuṇālayam // BrP_106.8

manthānaṃ mandaraṃ kṛtvā rajjuṃ kṛtvā tu vāsukim 
devāś ca dānavāḥ sarve mamanthur varuṇālayam // BrP_106.9

utpannaṃ ca tataḥ puṇyam amṛtaṃ suravallabham 
niṣpanne cāmṛte puṇye te ca procuḥ parasparam // BrP_106.10

yāmaḥ svaṃ svam adhiṣṭhānaṃ kṛtakāryāḥ śramaṃ gatāḥ 
sarve samaṃ ca sarvebhyo yathāyogyaṃ vibhajyatām // BrP_106.11

yadā sarvāgamo yatra yasmiṃl lagne śubhāvahe 
vibhajyatām idaṃ puṇyam amṛtaṃ surasattamāḥ // BrP_106.12

ity uktvā te yayuḥ sarve daityadānavarākṣasāḥ 
gateṣu daityasaṃgheṣu devāḥ sarve 'nvamantrayan // BrP_106.13

gatās te ripavo 'smākaṃ daivayogād ariṃdamāḥ 
ripūṇām amṛtaṃ naiva deyaṃ bhavati sarvathā // BrP_106.14

bṛhaspatis tathety āha punar āha surān idam // BrP_106.15

na jānanti yathā pāpā pibadhvaṃ ca tathāmṛtam 
ayam evocito mantro yac chatrūṇāṃ parābhavaḥ // BrP_106.16

dveṣyāḥ sarvātmanā dveṣyā iti nītivido viduḥ 
na viśvāsyā na cākhyeyā naiva mantryāś ca śatravaḥ // BrP_106.17

tebhyo na deyam amṛtaṃ bhaveyur amarās tataḥ 
amareṣu ca jāteṣu teṣu daityeṣu śatruṣu 
tāñ jetuṃ naiva śakṣyāmo na deyam amṛtaṃ tataḥ // BrP_106.18

iti saṃmantrya te devā vācaspatim athābruvan // BrP_106.19

kva yāmaḥ kutra mantraḥ syāt kva pibāmaḥ kva saṃsthitiḥ 
kurmas tad eva prathamaṃ vada vācaspate tathā // BrP_106.20

yāntu brahmāṇam amarāḥ pṛcchantv atra gatiṃ parām 
sa tu jñātā ca vaktā ca dātā caiva pitāmahaḥ // BrP_106.21

bṛhaspater vacaḥ śrutvā madantikam athāgaman 
namasya māṃ surāḥ sarve yad vṛttaṃ tan nyavedayan // BrP_106.22

tad devavacanāt putra taiḥ surair agamaṃ harim 
viṣṇave kathitaṃ sarvaṃ śaṃbhave viṣahāriṇe // BrP_106.23

ahaṃ viṣṇuś ca śaṃbhuś ca devagandharvakiṃnaraiḥ 
merukandaram āgatya na jānanti yathāsurāḥ // BrP_106.24

rakṣakaṃ ca hariṃ kṛtvā somapānāya tasthire 
ādityas tatra vijñātā somabhojyān athetarān // BrP_106.25

somo dātāmṛtaṃ bhāgaṃ cakradhṛg rakṣakas tathā 
naiva jānanti tad daityā danujā rākṣasās tathā // BrP_106.26

vinā rāhuṃ mahāprājñaṃ saiṃhikeyaṃ ca somapam 
kāmarūpadharo rāhur marutāṃ madhyam āviśat // BrP_106.27

marudrūpaṃ samāsthāya pānapātradharas tathā 
jñātvā divākaro daityaṃ taṃ somāya nyavedayat // BrP_106.28

tadā tad amṛtaṃ tasmai daityāyādaityarūpiṇe 
dattvā somaṃ tadā somo viṣṇave tan nyavedayat // BrP_106.29

viṣṇuḥ pītāmṛtaṃ daityaṃ cakreṇodyamya tacchiraḥ 
ciccheda tarasā vatsa tacchiras tv amaraṃ tv abhūt // BrP_106.30

śiromātravihīnaṃ yad dehaṃ tad apatad bhuvi 
dehaṃ tad amṛtaspṛṣṭaṃ patitaṃ dakṣiṇe taṭe // BrP_106.31

gautamyā muniśārdūla kampayad vasudhātalam 
dehaṃ cāpy amaraṃ putra tad adbhutam ivābhavat // BrP_106.32

dehaṃ ca śiraso 'pekṣi śiro deham apekṣate 
ubhayaṃ cāmaraṃ jātaṃ daityaś cāyaṃ mahābalaḥ // BrP_106.33

śiraḥ kāye samāviṣṭaṃ sarvān bhakṣayate surān 
tasmād deham idaṃ pūrvaṃ nāśayāmo mahīgatam 
tatas te śaṃkaraṃ prāhur devāḥ sarve sasaṃbhramāḥ // BrP_106.34

mahīgataṃ daityadehaṃ nāśayasva surottama 
tvaṃ deva karuṇāsindhuḥ śaraṇāgatarakṣakaḥ // BrP_106.35

śirasā naiva yujyeta daityadehaṃ tathā kuru // BrP_106.36

preṣayām āsa ceśo 'pi śreṣṭhāṃ śaktiṃ tadātmanaḥ 
mātṛbhiḥ sahitāṃ devīṃ mātaraṃ lokapālinīm // BrP_106.37

īśāyudhadharā devī īśaśaktisamanvitā 
mahīgataṃ yatra dehaṃ tatrāgād bhakṣyakāṅkṣiṇī // BrP_106.38

śiromātraṃ surāḥ sarve merau tatraiva sāntvayan 
deho devyā punas tatra yuyudhe bahavaḥ samāḥ // BrP_106.39

rāhus tatra surān āha bhittvā dehaṃ purā mama 
atrāste rasam utkṛṣṭaṃ tad ākṛṣya śarīrataḥ // BrP_106.40

pṛthakbhūte rase dehaṃ pravare 'mṛtam uttamam 
bhasmībhūyāt kṣaṇenaiva tasmāt kurvantu tat purā // BrP_106.41

etad rāhuvacaḥ śrutvā prītāḥ sarve 'surārayaḥ 
abhyaṣiñcan grahāṇāṃ tvaṃ graho bhūyā mudānvitaḥ // BrP_106.42

taddevavacanāc chaktir īśvarī yā nigadyate 
dehaṃ bhittvā daityapateḥ suraśaktisamanvitā // BrP_106.43

ākṛṣya śīghram utkṛṣṭaṃ pravaraṃ cāmṛtaṃ bahiḥ 
sthāpayitvā tu tad dehaṃ bhakṣayām āsa cāmbikā // BrP_106.44

kālarātrir bhadrakālī procyate yā mahābalā 
sthāpitaṃ rasam utkṛṣṭaṃ rasānāṃ pravaraṃ rasam // BrP_106.45

vyasravat sthāpitaṃ tat tu pravarā sābhavan nadī 
ākṛṣṭam amṛtaṃ caiva sthāpitaṃ sāpy abhakṣayat // BrP_106.46

tataḥ śreṣṭhā nadī jātā pravarā cāmṛtā śubhā 
rāhudehasamudbhūtā rudraśaktisamanvitā // BrP_106.47

nadīnāṃ pravarā ramyā cāmṛtā preritā tahā 
tatra pañca sahasrāṇi tīrthāni guṇavanti ca // BrP_106.48

tatra śaṃbhuḥ svayaṃ tasthau sarvadā surapūjitaḥ 
tasyai tuṣṭāḥ surāḥ sarve devyai nadyai pṛthak pṛthak // BrP_106.49

varān dadur mudā yuktā yathā pūjām avāpsyati 
śaṃbhuḥ surapatir loke tathā pūjām avāpsyasi // BrP_106.50

nivāsaṃ kuru devi tvaṃ lokānāṃ hitakāmyayā 
sadā tiṣṭha raseśāni sarveṣāṃ sarvasiddhidā // BrP_106.51

stavanāt kīrtanād dhyānāt sarvakāmapradāyinī 
tvāṃ namasyanti ye bhaktyā kiṃcid āpekṣya sarvadā // BrP_106.52

teṣāṃ sarvāṇi kāryāṇi bhaveyur devatājñayā 
śivaśaktyor yatas tasmin nivāso 'bhūt sanātanaḥ // BrP_106.53

ato vadanti munayo nivāsapuram ity adaḥ 
pravarāyāḥ purā devāḥ suprītās te varān daduḥ // BrP_106.54

gaṅgāyāḥ saṃgamo yas te vikhyātaḥ suravallabhaḥ 
tatrāplutānāṃ sarveṣāṃ bhuktir vā muktir eva ca // BrP_106.55

yad vāpi manasaḥ kāmyaṃ devānām api durlabham 
syāt teṣāṃ sarvam eveha evaṃ dattvā surā yayuḥ // BrP_106.56

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ pravarāsaṃgamaṃ viduḥ 
preritā devadevena śaktir yā preritā tu sā // BrP_106.57

amṛtā saiva vikhyātā pravaraivaṃ mahānadī // BrP_106.58

vṛddhāsaṃgamam ākhyātaṃ yatra vṛddheśvaraḥ śivaḥ 
tasyākhyānaṃ pravakṣyāmi śṛṇu pāpapraṇāśanam // BrP_107.1

gautamo vṛddha ity ukto munir āsīn mahātapāḥ 
yadā purābhavad bālo gautamasya suto dvijaḥ // BrP_107.2

anāsaḥ sa purotpannas tasmād vikṛtarūpadhṛk 
sa vairāgyāj jagāmātha deśaṃ tīrtham itas tataḥ // BrP_107.3

upādhyāyena naivāsīl lajjitasya samāgamaḥ 
śiṣyair anyaiḥ sahādhyāyo lajjitasya ca nābhavat // BrP_107.4

upanītaḥ kathaṃcic ca pitrā vai gautamena saḥ 
etāvatā gautamo 'pi vyagamac carituṃ bahiḥ // BrP_107.5

evaṃ bahutithe kāle brahmamātrā dhṛte dvije 
naiva cādhyayanaṃ tasya saṃjātaṃ gautamasya hi // BrP_107.6

naiva śāstrasya cābhyāso gautamasyābhavat tadā 
agnikāryaṃ tataś cakre nityam eva yatavrataḥ // BrP_107.7

gāyatryabhyāsamātreṇa brāhmaṇo nāmadhārakaḥ 
agnyupāsanamātraṃ ca gāyatryabhyasanaṃ tathā // BrP_107.8

etāvatā brāhmaṇatvaṃ gautamasyābhavan mune 
upāsato 'gniṃ vidhivad gāyatrīṃ ca mahātmanaḥ // BrP_107.9

tasyāyur vavṛdhe putra gautamasya cirāyuṣaḥ 
na dārasaṃgrahaṃ lebhe naiva dātāsti kanyakām // BrP_107.10

tathā caraṃs tīrthadeśe vaneṣu vividheṣu ca 
āśrameṣu ca puṇyeṣu aṭann āste sa gautamaḥ // BrP_107.11

evaṃ bhramañ śītagirim āśrityāste sa gautamaḥ 
tatrāpaśyad guhāṃ ramyāṃ vallīviṭapamālinīm // BrP_107.12

tatropaviśya viprendro vastuṃ samakaron matim 
cintayaṃs tu praviṣṭo 'sāv apaśyat striyam uttamām // BrP_107.13

śithilāṅgīm atha kṛśāṃ vṛddhāṃ ca tapasi sthitām 
brahmacaryeṇa vartantīṃ virāgāṃ rahasi sthitām // BrP_107.14

sa tāṃ dṛṣṭvā muniśreṣṭho namaskārāya tasthivān 
namasyantaṃ muniśreṣṭhaṃ taṃ gautamam avārayat // BrP_107.15

gurus tvaṃ bhavitā mahyaṃ na māṃ vanditum arhasi 
āyur vidyā dhanaṃ kīrtir dharmaḥ svargādikaṃ ca yat 
tasya naśyati vai sarvaṃ yaṃ namasyati vai guruḥ // BrP_107.16

kṛtāñjalipuṭas tāṃ vai gautamaḥ prāha vismitaḥ // BrP_107.17

tapasvinī tvaṃ vṛddhā ca guṇajyeṣṭhā ca bhāminī 
alpavidyas tv alpavayā ahaṃ tava guruḥ katham // BrP_107.18

ārṣṭiṣeṇapriyaputra ṛtadhvaja iti śrutaḥ 
guṇavān matimāñ śūraḥ kṣatradharmaparāyaṇaḥ // BrP_107.19

sa kadācid vanaṃ prāyān mṛgayākṛṣṭacetanaḥ 
viśrāmam akarod asyāṃ guhāyāṃ sa ṛtadhvajaḥ // BrP_107.20

yuvā sa matimān dakṣo balena mahatā vṛtaḥ 
taṃ viśrāntaṃ nṛpavaram apsarā dadṛśe tataḥ // BrP_107.21

gandharvarājasya sutā suśyāmā iti viśrutā 
tāṃ dṛṣṭvā cakame rājā rājānaṃ cakame ca sā // BrP_107.22

iti krīḍā samabhavat tayā rājño mahāmate 
nivṛttakāmo rājendras tām āpṛcchyāgamad gṛham // BrP_107.23

utpannāhaṃ tatas tasyāṃ suśyāmāyāṃ mahāmate 
gacchantī māṃ tadā mātā idam āha tapodhana // BrP_107.24

yas tv asyāṃ praviśed bhadre sa te bhartā bhaviṣyati // BrP_107.25

ity uktvā sā jagamātha mātā mama mahāmate 
tasmād atra praviṣṭas tvaṃ pumān nānyaḥ kadācana // BrP_107.26

sahasrāṇi tathāśītiṃ kṛtvā rājyaṃ pitā mama 
atraiva ca tapas taptvā tataḥ svargam upeyivān // BrP_107.27

svargaṃ yāte 'pi pitari sahasrāṇi tathā daśa 
varṣāṇi muniśārdūla rājyaṃ kṛtvā tathā paraḥ // BrP_107.28

svarge yāto mama bhrātā aham atraiva saṃsthitā 
ahaṃ brahman nānyavṛttā na mātā na pitā mama // BrP_107.29

aham ātmeśvarī brahman niviṣṭā kṣatrakanyakā 
tasmād bhajasva māṃ brahman vratasthāṃ puruṣārthinīm // BrP_107.30

sahasrāyur ahaṃ bhadre mattas tvaṃ vayasādhikā 
ahaṃ bālas tvaṃ tu vṛddhā naivāyaṃ ghaṭate mithaḥ // BrP_107.31

tvaṃ bhartā me purā diṣṭo nānyo bhartā mato mama 
dhātrā dattas tatas tvaṃ māṃ na nirākartum arhasi // BrP_107.32

athavā necchasi māṃ tvam apraduṣṭām anuvratām 
tatas tyakṣyāmi jīvaṃ me idānīṃ tava paśyataḥ // BrP_107.33

apekṣitāprāptito hi dehināṃ maraṇaṃ varam 
anuraktajanatyāge pātakānto na vidyate // BrP_107.34

vṛddhāyās tad vacaḥ śrutvā gautamo vākyam abravīt // BrP_107.35

ahaṃ tapovirahito vidyāhīno hy akiṃcanaḥ 
nāhaṃ varo hi yogyas te kurūpo bhogavarjitaḥ // BrP_107.36

anāso 'haṃ kiṃ karomi atapovidya eva ca 
tasmāt surūpaṃ suvidyām āpādya prathamaṃ śubhe 
paścāt te vacanaṃ kāryaṃ tato vṛddhābravīd dvijam // BrP_107.37

mayā sarasvatī devī toṣitā tapasā dvija 
tathaivāpo rūpavatyo rūpadātāgnir eva ca // BrP_107.38

tasmād vāgīśvarī devī sā te vidyāṃ pradāsyati 
agniś ca rūpavān devas tava rūpaṃ pradāsyati // BrP_107.39

evam uktvā gautamaṃ taṃ vṛddhovāca vibhāvasum 
prārthayitvā suvidyaṃ taṃ surūpaṃ cākaron munim // BrP_107.40

tataḥ suvidyaḥ subhagaḥ sukānto vṛddhāṃ sa patnīm akarot prītiyuktaḥ
tayā sa reme bahulā manojñayā samāḥ sukhaṃ prītamanā guhāyām BrP_107.41

kadācit tatra vasator daṃpatyor mudator girau 
guhāyāṃ muniśārdūla ājagmur munayo 'malāḥ // BrP_107.42

vasiṣṭhavāmadevādyā ye cānye ca maharṣayaḥ 
bhramantaḥ puṇyatīrthāni prāpnuvaṃs tasya tāṃ guhām // BrP_107.43

āgatāṃs tān ṛṣīñ jñātvā gautamaḥ saha bhāryayā 
satkāram akarot teṣāṃ jahasus taṃ ca kecana // BrP_107.44

ye bālā yauvanonmattā vayasā ye ca madhyamāḥ 
vṛddhāṃ ca gautamaṃ prekṣya jahasus tatra kecana // BrP_107.45

putro 'yaṃ tava pautro vā vṛddhe ko gautamo 'bhavat 
satyaṃ vadasva kalyāṇi ity evaṃ jahasur dvijāḥ // BrP_107.46

viṣaṃ vṛddhasya yuvatī vṛddhāyā amṛtaṃ yuvā 
iṣṭāniṣṭasamāyogo dṛṣṭo 'smābhir aho cirāt // BrP_107.47

ity evam ūcire kecid daṃpatyoḥ śṛṇvatos tadā 
evam uktvā kṛtātithyā yayuḥ sarve maharṣayaḥ // BrP_107.48

ṛṣīṇāṃ vacanaṃ śrutvā ubhāv api suduḥkhitau 
lajjitau ca mahāprājñau gautamo bhāryayā saha 
papraccha muniśārdūlam agastyam ṛṣisattamam // BrP_107.49

ko deśaḥ kim u tīrthaṃ vā yatra śreyaḥ samāpyate 
śīghram eva mahāprājña bhuktimuktipradāyakam // BrP_107.50

vadadbhir munibhir brahman mayā śrutam idaṃ vacaḥ 
sarve kāmās tatra pūrṇā gautamyāṃ nātra saṃśayaḥ // BrP_107.51

tasmād gaccha mahābuddhe gautamīṃ pāpanāśinīm 
ahaṃ tvām anuyāsyāmi yathecchasi tathā kuru // BrP_107.52

etac chrutvāgastyavākyaṃ vṛddhayā gautamo 'bhyagāt 
tatra tepe tapas tīvraṃ patnyā sa bhagavān ṛṣiḥ // BrP_107.53

stutiṃ cakāra devasya śaṃbhor viṣṇos tathaiva ca 
gaṅgāṃ ca toṣayām āsa bhāryārthaṃ bhagavān ṛṣiḥ // BrP_107.54

khinnātmanām atra bhave tvam eva śaraṇaṃ śivaḥ 
marubhūmāv adhvagānāṃ viṭapīva priyāyutaḥ // BrP_107.55

uccāvacānāṃ bhūtānāṃ sarvathā pāpanodanaḥ 
sasyānāṃ ghanavat kṛṣṇa tvam avagrahaśoṣiṇām // BrP_107.56

vaikuṇṭhadurganiḥśreṇis tvaṃ pīyūṣataraṃgiṇī 
adhogatānāṃ taptānāṃ śaraṇaṃ bhava gautami // BrP_107.57

tatas tuṣṭāvadad vākyaṃ gautamaṃ vṛddhayā yutam 
śaraṇāgatadīnārtaṃ śaraṇyā gautamī mudā // BrP_107.58

abhiṣiñcasva bhāryāṃ tvaṃ majjalair mantrasaṃyutaiḥ 
kalaśair upacāraiś ca tataḥ patnī tava priyā // BrP_107.59

surūpā cārusarvāṅgī subhagā cārulocanā 
sarvalakṣaṇasaṃpūrṇā ramyarūpam avāpsyati // BrP_107.60

rūpavatyā punas tvaṃ vai bhāryayā cābhiṣecitaḥ 
sarvalakṣaṇasaṃpūrṇaḥ kāntaṃ rūpam avāpsyasi // BrP_107.61

tatheti gāṅgavacanād yathoktaṃ tau ca cakratuḥ 
surūpatām ubhau prāptau gautamyāś ca prasādataḥ // BrP_107.62

abhiṣekodakaṃ yac ca sā nadī samajāyata 
tasyā nāmnā tu vikhyātā vṛddhāyā munisattama // BrP_107.63

vṛddhā nadīti vikhyātā gautamo 'pi tathocyate 
vṛddhagautama ity ukta ṛṣibhiḥ samavāsibhiḥ 
vṛddhā tu gautamīṃ prāha gaṅgāṃ pratyakṣarūpiṇīm // BrP_107.64

mannāmnīyaṃ nadī devi vṛddhā cety abhidhīyatām 
tvayā ca saṃgamas tasyās tasyās tīrtham anuttamam // BrP_107.65

rūpasaubhāgyasaṃpattiputrapautrapravardhanam 
āyurārogyakalyāṇaṃ jayaprītivivardhanam 
snānadānādihomaiś ca pitṝṇāṃ pāvanaṃ param // BrP_107.66

astv ity āha ca tāṃ gaṅgā suvṛddhāṃ gautamapriyām 
gautamasthāpitaṃ liṅgaṃ vṛddhānāmnaiva kīrtitam // BrP_107.67

tatraiva ca mudaṃ prāpto vṛddhayā munisattamaḥ 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca sarvābhīṣṭapradāyakam // BrP_107.68

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ vṛddhāsaṃgamam ucyate // BrP_107.69

ilātīrtham iti khyātaṃ sarvasiddhikaraṃ nṛṇām 
brahmahatyādipāpānāṃ pāvanaṃ sarvakāmadam // BrP_108.1

vaivasvatānvaye jāta ilo nāma janeśvaraḥ 
mahatyā senayā sārdhaṃ jagāma mṛgayāvanam // BrP_108.2

paribabhrāma gahanaṃ bahuvyālasamākulam 
nānākāradvijayutaṃ viṭapaiḥ pariśobhitam // BrP_108.3

vanecaraṃ nṛpaśreṣṭho mṛgayāgatamānasaḥ 
tatraiva matim ādhatta ilo 'mātyān athābravīt // BrP_108.4

gacchantu nagaraṃ sarve mama putreṇa pālitam 
deśaṃ kośaṃ balaṃ rājyaṃ pālayantu punaś ca tam // BrP_108.5

vasiṣṭho 'pi tathā yātu ādāyāgnīn piteva naḥ 
patnībhiḥ sahito dhīmān araṇye 'haṃ vasāmy atha // BrP_108.6

araṇyabhogabhugbhiś ca vājivāraṇamānuṣaiḥ 
mṛgayāśīlibhiḥ kaiścid yāntu sarva itaḥ purīm // BrP_108.7

tathety uktvā yayus te 'pi svayaṃ prāyāc chanair girim 
himavantaṃ ratnamayaṃ vasaṃs tatra ilo nṛpaḥ // BrP_108.8

dadarśa kandaraṃ tatra nānāratnavicitritam 
tatra yakṣeśvaraḥ kaścit samanyur iti viśrutaḥ // BrP_108.9

tasya bhāryā samānāmnī bhartṛvrataparāyaṇā 
tasmin vasaty asau yakṣo ramaṇīye nagottame // BrP_108.10

mṛgarūpeṇa vyacarad bhāryayā sa mahāmatiḥ 
svecchayā svavane yakṣaḥ krīḍate nṛtyagītakaiḥ // BrP_108.11

itthaṃ sa yakṣo jānāti mṛgarūpadharo 'pi ca 
ilas tu taṃ na jānāti kandaraṃ yakṣapālitam // BrP_108.12

yakṣasya gehaṃ vipulaṃ nānāratnavicitritam 
tatropaviṣṭo nṛpatir mahatyā senayā vṛtaḥ // BrP_108.13

vāsaṃ cakre sa tatraiva gehe yakṣasya dhīmataḥ 
sa yakṣo 'dharmakopena bhāryayā mṛgarūpadhṛk // BrP_108.14

ilaṃ jetuṃ na śaknomi yācito na dadāti ca 
hṛtaṃ gehaṃ mamānena kiṃ karomīty acintayat // BrP_108.15

yudhi mattaṃ kathaṃ hanyāṃ ceti sthitvā sa yakṣarāṭ 
ātmīyān preṣayām āsa yakṣāñ śūrān dhanurdharān // BrP_108.16

yuddhe jitvā ca rājānam ilam uddhatadantinam 
gṛhād yathānyato yāti mama tat kartum arhatha // BrP_108.17

yakṣeśvarasya tad vākyād yakṣās te yuddhadurmadāḥ 
ilaṃ gatvābruvan sarve nirgacchāsmād guhālayāt // BrP_108.18

na ced yuddhāt paribhraṣṭaḥ palāyya kva gamiṣyasi 
tad yakṣavacanāt kopād yuddhaṃ cakre sa rājarāṭ // BrP_108.19

jitvā yakṣān bahuvidhān uvāsa daśa śarvarīḥ 
yakṣeśvaro mṛgo bhūtvā bhāryayāpi vane vasan // BrP_108.20

hṛtageho vanaṃ prāpto hṛtabhṛtyaḥ sa yakṣiṇīm 
prāha cintāparo bhūtvā mṛgīrūpadharāṃ priyām // BrP_108.21

rājā 'yaṃ durmanāḥ kānte vyasanāsaktamānasaḥ 
katham āyāti vipadaṃ tatropāyo vicintyatām // BrP_108.22

pāparddhivyasanāntāni rājyāny akhilabhūbhujām 
prāpayomāvanaṃ subhrūr mṛgī bhūtvā manoharā // BrP_108.23

praviśet tatra rājāyaṃ strī bhaviṣyaty asaṃśayam 
karaṇīyaṃ tvayā bhadre na caitad yujyate mama 
ahaṃ tu puruṣo yena tvaṃ punaḥ strī ca yakṣiṇī // BrP_108.24

kathaṃ tvayā na gantavyam umāvanam anuttamam 
gate 'pi tvayi ko doṣas tan me kathaya tattvataḥ // BrP_108.25

himavatparvataśreṣṭha umayā sahitaḥ śivaḥ 
devair gaṇair anuvṛto vicacāra yathāsukham 
pārvatī śaṃkaraṃ prāha kadācid rahasi sthitam // BrP_108.26

strīṇām eṣa svabhāvo 'sti rataṃ gopāyitaṃ bhavet 
tasmān me niyataṃ deśam ājñayā rakṣitaṃ tava // BrP_108.27

dehi me tridaśeśāna umāvanam iti śrutam 
vinā tvayā gaṇeśena kārttikeyena nandinā // BrP_108.28

yas tv atra praviśen nātha strītvaṃ tasya bhaved iti // BrP_108.29

ity ājñomāvane dattā prasannenendumaulinā 
kiṃ karomi pumān kānte tvayā praṇayanārditaḥ 
tasmān mayā na gantavyam umāyā vanam uttamam // BrP_108.30

tad bhartṛvacanaṃ śrutvā yakṣiṇī kāmarūpiṇī 
mṛgī bhūtvā viśālākṣī ilasya purato 'bhavat // BrP_108.31

yakṣas tu saṃsthitas tatra dadarśelo mṛgīṃ tadā 
mṛgayāsaktacitto vai mṛgīṃ dṛṣṭvā viśeṣataḥ // BrP_108.32

eka eva hayārūḍho niryayau tāṃ mṛgīm anu 
sākarṣata śanais taṃ tu rājānaṃ mṛgayākulam // BrP_108.33

śanair jagāma sā tatra yad umāvanam ucyate 
adṛśyā tu mṛgī tasmai darśayantī kvacit kvacit // BrP_108.34

tiṣṭhantī caiva gacchantī dhāvantī ca vibhītavat 
hariṇī capalākṣī sā tam ākarṣad umāvanam // BrP_108.35

anuprāpto hayārūḍhas tat prāpa sa umāvanam 
umāvanaṃ praviṣṭaṃ taṃ jñātvā sā yakṣiṇī tadā // BrP_108.36

mṛgīrūpaṃ parityajya yakṣiṇī kāmarūpiṇī 
divyarūpaṃ samāsthāya cāśokatarusaṃnidhau // BrP_108.37

tacchākhālambitakarā divyagandhānulepanā 
divyarūpadharā tanvī kṛtakāryā samā tadā // BrP_108.38

hasantī nṛpatiṃ prekṣya śrāntaṃ hayagataṃ tadā 
mṛgīm ālokayantaṃ taṃ capalākṣam ilaṃ tadā // BrP_108.39

bhartṛvākyam aśeṣeṇa smarantī prāha bhūmipam // BrP_108.40

hayārūḍhābalā tanvi kva ekaiva tu gacchasi 
puruṣasya ca veṣeṇa ile kam anuyāsyasi // BrP_108.41

ileti vacanaṃ śrutvā rājāsau krodhamūrchitaḥ 
yakṣiṇīṃ bhartsayitvāsau tām apṛcchan mṛgīṃ punaḥ // BrP_108.42

tathāpi yakṣiṇī prāha ile kim anuvīkṣase 
ileti vacanaṃ śrutvā dhṛtacāpo hayasthitaḥ // BrP_108.43

kupito darśayām āsa trailokyavijayī dhanuḥ 
punaḥ sā prāha nṛpatiṃ mahātmānam ile svayam // BrP_108.44

prekṣasva paścān māṃ brūhi asatyāṃ satyavādinīm 
tadā cālokayad rājā stanau tuṅgau bhujāntare // BrP_108.45

kim idaṃ mama saṃjātam ity evaṃ cakito 'bhavat // BrP_108.46

kim idaṃ mama saṃjātaṃ jānīte bhavatī sphuṭam 
vada sarvaṃ yathātathyaṃ tvaṃ kā vā vada suvrate // BrP_108.47

himavatkandaraśreṣṭhe samanyur vasate patiḥ 
yakṣāṇām adhipaḥ śrīmāṃs tadbhāryāhaṃ tu yakṣiṇī // BrP_108.48

yatkandare bhavān rājā tūpaviṣṭaḥ suśītale 
yasya yakṣā hatā mohāt tvayā hi saṃgaraṃ vinā // BrP_108.49

tato 'haṃ nirgamārthaṃ te mṛgī bhūtvā umāvanam 
praviṣṭā tvaṃ praviṣṭo 'si purā prāha maheśvaraḥ // BrP_108.50

yas tv atra praviśen mandaḥ pumān strītvam avāpsyati 
tasmāt strītvam avāpto 'si na tvaṃ duḥkhitum arhasi 
prauḍho 'pi ko 'tra jānāti vicitrabhavitavyatām // BrP_108.51

yakṣiṇīvacanaṃ śrutvā hayārūḍhas tadāpatat 
tam āśvāsya punaḥ saiva yakṣiṇī vākyam abravīt // BrP_108.52

strītvaṃ jātaṃ jātam eva na puṃstvaṃ kartum arhasi 
gṛhāṇa vidyāṃ strīyogyāṃ nṛtyaṃ gītam alaṃkṛtim 
strīlālityaṃ strīvilāsaṃ strīkṛtyaṃ sarvam eva tat // BrP_108.53

ilā sarvam athāvāpya yakṣiṇīṃ vākyam abravīt // BrP_108.54

ko vā bhartā kiṃ tu kṛtyaṃ punaḥ puṃstvaṃ kathaṃ bhavet 
etad vadasva kalyāṇī duḥkhārtāyā viśeṣataḥ 
ārtānām ārtiśamanāc chreyo nābhyadhikaṃ kvacit // BrP_108.55

budhaḥ somasuto nāma vanād asmāc ca pūrvataḥ 
āśramas tasya subhage pitaraṃ nityam eṣyati // BrP_108.56

anenaiva pathā somaṃ pitaraṃ sa budho grahaḥ 
draṣṭuṃ yāti tato nityaṃ namaskartuṃ tathaiva ca // BrP_108.57

yadā yāti budhaḥ śāntas tadātmānaṃ ca darśaya 
taṃ dṛṣṭvā tvaṃ tu subhage sarvakāmān avāpsyasi // BrP_108.58

tām āśvāsya tataḥ subhrūr yakṣiṇy antaradhīyata 
yakṣiṇī sā tam ācaṣṭa yakṣo 'pi sukham āptavān // BrP_108.59

ilasainyaṃ ca tatrāsīt tad gataṃ ca yathāsukham 
umāvanasthitā celā gāyantī nṛtyatī punaḥ // BrP_108.60

strībhāvam anuceṣṭantī smarantī karmaṇo gatim 
kadācit kriyamāṇe tu ilayā nṛtyakarmaṇi // BrP_108.61

tām apaśyad budho dhīmān pitaraṃ gantum udyataḥ 
ilāṃ dṛṣṭvā gatiṃ tyaktvā tām āgatyābravīd budhaḥ // BrP_108.62

bhāryā bhava mama svasthā sarvābhyas tvaṃ priyā bhava // BrP_108.63

budhavākyam ilā bhaktyā tv abhinandya tathākarot 
smṛtvā ca yakṣiṇīvākyaṃ tatas tuṣṭābhavan mune // BrP_108.64

budho reme tayā prītyā nītvā svasthānam uttamam 
sā cāpi sarvabhāvena toṣayām āsa taṃ patim 
tato bahutithe kāle budhas tuṣṭo 'vadat priyām // BrP_108.65

kiṃ te deyaṃ mayā bhadre priyaṃ yan manasi sthitam // BrP_108.66

tadvākyasamakālaṃ tu putraṃ dehīty abhāṣata 
ilā budhaṃ somasutaṃ prītimantaṃ priyaṃ tathā // BrP_108.67

amogham etan madvīryaṃ tathā prītisamudbhavam 
putras te bhavitā tasmāt kṣatriyo lokaviśrutaḥ // BrP_108.68

somavaṃśakaraḥ śrīmān āditya iva tejasā 
buddhyā bṛhaspatisamaḥ kṣamayā pṛthivīsamaḥ // BrP_108.69

vīryeṇājau harir iva kopena hutabhug yathā // BrP_108.70

tasminn utpadyamāne tu budhaputre mahātmani 
jayaśabdaś ca sarvatra tv āsīc ca suraveśmani // BrP_108.71

budhaputre samutpanne tatrājagmuḥ sureśvarāḥ 
aham apy āgamaṃ tatra mudā yukto mahāmate // BrP_108.72

jātamātraḥ suto rāvam akarot sa pṛthusvaram 
tena sarve 'py avocan vai saṃgatā ṛṣayaḥ surāḥ // BrP_108.73

yasmāt purū ravo 'syeti tasmād eṣa purūravāḥ 
syād ity evaṃ nāma cakruḥ sarve saṃtuṣṭamānasāḥ // BrP_108.74

budho 'py adhyāpayām āsa kṣātravidyāṃ sutaṃ śubhām 
dhanurvedaṃ saprayogaṃ budhaḥ prādāt tadātmaje // BrP_108.75

sa śīghraṃ vṛddhim agamac chuklapakṣe yathā śaśī 
sa mātaraṃ duḥkhayutāṃ samīkṣyelāṃ mahāmatiḥ 
namasyātha vinītātmā ilām ailo 'bravīd idam // BrP_108.76

budho mātar mama pitā tava bhartā priyas tathā 
ahaṃ ca putraḥ karmaṇyaḥ kasmāt te mānaso jvaraḥ // BrP_108.77

satyaṃ putra budho bhartā tvaṃ ca putro guṇākaraḥ 
bhartṛputrakṛtā cintā na mamāsti kadācana // BrP_108.78

tathāpi pūrvajaṃ kiṃcid duḥkhaṃ smṛtvā punaḥ punaḥ 
cintayeyaṃ mahābuddhe tato mātaram abravīt // BrP_108.79

nivedayasva me mātas tad eva prathamaṃ mama // BrP_108.80

ilā cainam uvācedaṃ rahovācaṃ kathaṃ vade 
tathāpi putra te vacmi pitroḥ putro yato gatiḥ 
magnānāṃ duḥkhapāthobdhau putraḥ pravahaṇaṃ param // BrP_108.81

tan mātṛvacanaṃ śrutvā vinītaḥ prāha mātaram 
pādayoḥ patitaś cāpi vada mātar yathā tathā // BrP_108.82

sā purūravasaṃ prāha ikṣvākūṇāṃ tathā kulam 
tatrotpattiṃ svasya nāma rājyaprāptiṃ priyān sutān // BrP_108.83

purodhasaṃ vasiṣṭhaṃ ca priyāṃ bhāryāṃ svakaṃ padam 
vananiryāṇam evātha amātyānāṃ purodhasaḥ // BrP_108.84

preṣaṇaṃ ca nagaryāṃ tāṃ mṛgayāsaktim eva ca 
himavatkandaragatiṃ yakṣeśvaragṛhe gatim // BrP_108.85

umāvanapraveśaṃ ca strītvaprāptim aśeṣataḥ 
maheśvarājñayā tatra cāpraveśaṃ narasya tu // BrP_108.86

yakṣiṇīvākyam apy asya varadānaṃ tathaiva ca 
budhaprāptiṃ tathā prītiṃ putrotpattyādy aśeṣataḥ // BrP_108.87

kathayām āsa tat sarvaṃ śrutvā mātaram abravīt 
purūravāḥ kiṃ karomi kiṃ kṛtvā sukṛtaṃ bhavet // BrP_108.88

etāvatā te tṛptiś ced alam etena cāmbike 
yad apy anyan manovarti tad apy ājñāpayasva me // BrP_108.89

iccheyaṃ puṃstvam utkṛṣṭam iccheyaṃ rājyam uttamam 
abhiṣekaṃ ca putrāṇāṃ tava cāpi viśeṣataḥ // BrP_108.90

dānaṃ dātuṃ ca yaṣṭuṃ ca muktimārgasya vīkṣaṇam 
sarvaṃ ca kartum icchāmi tava putra prasādataḥ // BrP_108.91

upāyaṃ tvā tu pṛcchāmi yena puṃstvam avāpsyasi 
tapaso vānyato vāpi vadasva mama tattvataḥ // BrP_108.92

budhaṃ tvaṃ pitaraṃ pṛccha gatvā putra yathārthavat 
sa tu sarvaṃ tu jānāti upadekṣyati te hitam // BrP_108.93

tanmātṛvacanād ailo gatvā pitaram añjasā 
uvāca praṇato bhūtvā mātuḥ kṛtyaṃ tathātmanaḥ // BrP_108.94

ilaṃ jāne mahāprājña ilāṃ jātāṃ punas tathā 
umāvanapraveśaṃ ca śaṃbhor ājñāṃ tathaiva ca // BrP_108.95

tasmāc chaṃbhuprasādena umāyāś ca prasādataḥ 
viśāpo bhavitā putra tāv ārādhya na cānyathā // BrP_108.96

paśyeyaṃ taṃ kathaṃ devaṃ kathaṃ vā mātaraṃ śivām 
tīrthād vā tapaso vāpi tat pitaḥ prathamaṃ vada // BrP_108.97

gautamīṃ gaccha putra tvaṃ tatrāste sarvadā śivaḥ 
umayā sahitaḥ śrīmāñ śāpahantā varapradaḥ // BrP_108.98

purūravāḥ pitur vākyaṃ śrutvā tu mudito 'bhavat 
gautamīṃ tapase dhīmān gaṅgāṃ trailokyapāvanīm // BrP_108.99

puṃstvam icchaṃs tathā mātur jagāma tapase tvaran 
himavantaṃ giriṃ natvā mātaraṃ pitaraṃ gurum // BrP_108.100

gacchantam anvagāt putram ilā somasutas tathā 
te sarve gautamīṃ prāptā himavatparvatottamāt // BrP_108.101

tatra snātvā tapaḥ kiṃcit kṛtvā cakruḥ stutiṃ parām 
bhavasya devadevasya stutikramam imaṃ śṛṇu // BrP_108.102

budhas tuṣṭāva prathamam ilā ca tadanantaram 
tataḥ purūravāḥ putro gaurīṃ devīṃ ca śaṃkaram // BrP_108.103

yau kuṅkumena svaśarīrajena svabhāvahemapratimau sarūpau
yāv arcitau skandagaṇeśvarābhyāṃ tau me śaraṇyau śaraṇaṃ bhavetām BrP_108.104

saṃsāratāpatrayadāvadagdhāḥ śarīriṇo yau paricintayantaḥ
sadyaḥ parāṃ nirvṛtim āpnuvanti tau śaṃkarau me śaraṇaṃ bhavetām BrP_108.105

ārtā hy ahaṃ pīḍitamānasā te kleśādigoptā na paro 'sti kaścit
deva tvadīyau caraṇau supuṇyau tau me śaraṇyau śaraṇaṃ bhavetām BrP_108.106

yayoḥ sakāśād idam abhyudaiti prayāti cānte layam eva sarvam
jagaccharaṇyau jagadātmakau tu gaurīharau me śaraṇaṃ bhavetām BrP_108.107

yau devavṛndeṣu mahotsave tu pādau gṛhāṇeśa girīśaputryāḥ
proktaṃ dhṛtau prītivaśāc chivena tau me śaraṇyau śaraṇaṃ bhavetām BrP_108.108

kim abhīṣṭaṃ pradāsyāmi yuṣmabhyaṃ tad vadantu me 
kṛtakṛtyāḥ stha bhadraṃ vo devānām api duṣkaram // BrP_108.109

ilo rājā tavājñātvā vanaṃ prāviśad ambike 
tat kṣamasva sureśāni puṃstvaṃ dātuṃ tvam arhasi // BrP_108.110

tathety uvāca tān sarvān bhavasya tu mate sthitā 
tataḥ sa bhagavān āha devīvākyarataḥ sadā // BrP_108.111

atrābhiṣekamātreṇa puṃstvaṃ prāpnotv ayaṃ nṛpaḥ // BrP_108.112

snātāyā budhabhāryāyāḥ śarīrād vāri susruve 
nṛtyaṃ gītaṃ ca lāvaṇyaṃ yakṣiṇyā yad upārjitam // BrP_108.113

tat sarvaṃ vāridhārābhir gaṅgāmbhasi samāviśat 
nṛtyā gītā ca saubhāgyā imā nadyo babhūvire // BrP_108.114

tāś cāpi saṃgatā gaṅgāṃ te puṇyāḥ saṃgamās trayaḥ 
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca surarājyaphalapradam // BrP_108.115

ilā puṃstvam avāpyātha gaurīśaṃbhoḥ prasādataḥ 
mahābhyudayasiddhyarthaṃ vājimedham athākarot // BrP_108.116

purodhasaṃ vasiṣṭhaṃ ca bhāryāṃ putrāṃs tathaiva ca 
amātyāṃś ca balaṃ kośam ānīya sa nṛpottamaḥ // BrP_108.117

caturaṅgaṃ balaṃ rājyaṃ daṇḍake 'sthāpayat tadā 
ilasya nāmnā vikhyātaṃ tatra tat puram ucyate // BrP_108.118

pūrvajātān atho putrān sūryavaṃśakramāgate 
rājye 'bhiṣicya paścāt tam ailaṃ snehād asiñcayat // BrP_108.119

somavaṃśakaraḥ śrīmān ayaṃ rājā bhaved iti 
sarvebhyo matimānebhyo jyeṣṭhaḥ śreṣṭho 'bhavan mune // BrP_108.120

yatra ca kratavo vṛttā ilasya nṛpateḥ śubhāḥ 
yatra puṃstvam avāpyātha yatra putrāḥ samāgatāḥ // BrP_108.121

yakṣiṇīdattanṛtyādigītasaubhāgyamaṅgalāḥ 
nadyo bhūtvā yatra gaṅgāṃ saṃgatās tāni nārada // BrP_108.122

tīrthāni śubhadāny āsan sahasrāṇy atha ṣoḍaśa 
ubhayos tīrayos tāta tatra śaṃbhur ileśvaraḥ 
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca sarvakratuphalapradam // BrP_108.123

cakratīrtham iti khyātaṃ brahmahatyādināśanam 
yatra cakreśvaro devaś cakram āpa yato hariḥ // BrP_109.1

yatra viṣṇuḥ svayaṃ sthitvā cakrārthaṃ śaṃkaraṃ prabhuḥ 
pūjayām āsa tat tīrthaṃ cakratīrtham udāhṛtam // BrP_109.2

yasya śravaṇamātreṇa sarvapāpaiḥ pramucyate 
dakṣakratau pravṛtte tu devānāṃ ca samāgame // BrP_109.3

dakṣeṇa dūṣite deve śive śarve maheśvare 
anāhvāne sureśasya dakṣacitte malīmase // BrP_109.4

dākṣāyaṇyā śrute vākye anāhvānasya kāraṇe 
ahalyāyāṃ coktavatyāṃ kupitābhūt sureśvarī // BrP_109.5

pitaraṃ nāśaye pāpaṃ kṣameyaṃ na kathaṃcana 
śṛṇvatī doṣavākyāni pitrā coktāni bhartari // BrP_109.6

patyuḥ śṛṇvanti yā nindāṃ tāsāṃ pāpāvadhiḥ kutaḥ 
yādṛśas tādṛśo vāpi patiḥ strīṇāṃ parā gatiḥ // BrP_109.7

kiṃ punaḥ sakalādhīśo mahādevo jagadguruḥ 
śrutaṃ tannindanaṃ tarhi dhārayāmi na dehakam // BrP_109.8

tasmāt tyakṣya imaṃ deham ity uktvā sā mahāsatī 
kopena mahatāviṣṭā prajajvāla sureśvarī // BrP_109.9

śivaikacetanā dehaṃ balād yogāc ca tatyaje 
maheśvaro 'pi sakalaṃ vṛttam ākarṇya nāradāt // BrP_109.10

dṛṣṭvā cukopa papraccha jayāṃ ca vijayāṃ tathā 
te ūcatur ubhe devaṃ dakṣakratuvināśanam // BrP_109.11

dākṣāyaṇyā iti śrutvā makhaṃ prāyān maheśvaraḥ 
bhīmair gaṇaiḥ parivṛto bhūtanāthaiḥ samaṃ yayau // BrP_109.12

makhas tair veṣṭitaḥ sarvo devabrahmapuraskṛtaḥ 
dakṣeṇa yajamānena śuddhabhāvena rakṣitaḥ // BrP_109.13

vasiṣṭhādibhir atyugrair munibhiḥ parivāritaḥ 
indrādityādyair vasubhiḥ sarvataḥparipālitaḥ // BrP_109.14

ṛgyajuḥsāmavedaiś ca svāhāśabdair alaṃkṛtaḥ 
śraddhā puṣṭis tathā tuṣṭiḥ śāntir lajjā sarasvatī // BrP_109.15

bhūmir dyauḥ śarvarī kṣāntir uṣā āśā jayā matiḥ 
etābhiś ca tathānyābhiḥ sarvataḥ samalaṃkṛtaḥ // BrP_109.16

tvaṣṭrā mahātmanā cāpi kārito viśvakarmaṇā 
surabhir nandinī dhenuḥ kāmadhuk kāmadohinī // BrP_109.17

etābhiḥ kāmavarṣābhiḥ sarvakāmasamṛddhimān 
kalpavṛkṣaḥ pārijāto latāḥ kalpalatādikāḥ // BrP_109.18

yad yad iṣṭatamaṃ kiṃcit tatra tasmin makhe sthitam 
svayaṃ maghavatā pūṣṇā hariṇā parirakṣitaḥ // BrP_109.19

dīyatāṃ bhujyatāṃ vāpi kriyatāṃ sthīyatāṃ sukham 
etaiś ca sarvato vākyair dakṣasya pūjitaṃ makham // BrP_109.20

ādau tu vīrabhadro 'sau bhadrakālyā yuto yayau 
śokakopaparītātmā paścāc chūlapinākadhṛk // BrP_109.21

abhyāyayau mahādevo mahābhūtair alaṃkṛtaḥ 
tāni bhūtāni parito makhe veṣṭya maheśvaram // BrP_109.22

kratuṃ vidhvaṃsayām āsus tatra kṣobho mahān abhūt 
palāyanta tataḥ kecit kecid gatvā tataḥ śivam // BrP_109.23

kecit stuvanti deveśaṃ kecit kupyanti śaṃkaram 
evaṃ vidhvaṃsitaṃ yajñaṃ dṛṣṭvā pūṣā samabhyagāt // BrP_109.24

pūṣṇo dantān athotpāṭya indraṃ vyadrāvayat kṣaṇāt 
bhagasya cakṣuṣī vipra vīrabhadro vyapāṭayat // BrP_109.25

divākaraṃ punar dorbhyāṃ paribhrāmya samākṣipat 
tataḥ suragaṇāḥ sarve viṣṇuṃ te śaraṇaṃ yayuḥ // BrP_109.26

trāhi trāhi gadāpāṇe bhūtanāthakṛtād bhayāt 
maheśvaragaṇaḥ kaścit pramathānāṃ tu nāyakaḥ 
tena dagdho makhaḥ sarvo vaiṣṇavaḥ paśyato hareḥ // BrP_109.27

hariṇā cakram utsṛṣṭaṃ bhūtanāthavadhaṃ prati 
bhūtanātho 'pi tac cakram āpatac ca tadāgrasat // BrP_109.28

graste cakre tato viṣṇor lokapālā bhayād yayuḥ 
tathā sthitān avekṣyātha dakṣo yajñaṃ surān api 
tuṣṭāva śaṃkaraṃ devaṃ dakṣo bhaktyā prajāpatiḥ // BrP_109.29

jaya śaṃkara someśa jaya sarvajña śaṃbhave 
jaya kalyāṇabhṛc chaṃbho jaya kālātmane namaḥ // BrP_109.30

ādikartar namas te 'stu nīlakaṇṭha namo 'stu te 
brahmapriya namas te 'stu brahmarūpa namo 'stu te // BrP_109.31

trimūrtaye namo deva tridhāma parameśvara 
sarvamūrte namas te 'stu trailokyādhāra kāmada // BrP_109.32

namo vedāntavedyāya namas te paramātmane 
yajñarūpa namas te 'stu yajñadhāma namo 'stu te // BrP_109.33

yajñadāna namas te 'stu havyavāha namo 'stu te 
yajñahartre namas te 'stu phaladāya namo 'stu te // BrP_109.34

trāhi trāhi jagannātha śaraṇāgatavatsala 
bhaktānām apy abhaktānāṃ tvam eva śaraṇaṃ prabho // BrP_109.35

evaṃ tu stuvatas tasya prasanno 'bhūn maheśvaraḥ 
kiṃ dadāmīti taṃ prāha kratuḥ pūrṇo 'stu me prabho // BrP_109.36

tathety uvāca bhagavān devadevo maheśvaraḥ 
śaṃkaraḥ sarvabhūtātmā karuṇāvaruṇālayaḥ // BrP_109.37

kratuṃ kṛtvā tataḥ pūrṇaṃ tasya dakṣasya vai mune 
evam uktvā sa bhagavān bhūtair antaradhīyata // BrP_109.38

yathāgataṃ surā jagmuḥ svam eva sadanaṃ prati 
tataḥ kadācid devānāṃ daityānāṃ vigraho mahān // BrP_109.39

babhūva tatra daityebhyo bhītā devāḥ śriyaḥ patim 
tuṣṭuvuḥ sarvabhāvena vacobhis taṃ janārdanam // BrP_109.40

śakrādayo 'pi tridaśāḥ kaṭākṣam avekṣya yasyās tapa ācaranti
sā cāpi yatpādaratā ca lakṣmīs taṃ brahmabhūtaṃ śaraṇaṃ prapadye BrP_109.41

yasmāt trilokyāṃ na paraḥ samāno na cādhikas tārkṣyarathān nṛsiṃhāt
sa devadevo 'vatu naḥ samastān mahābhayebhyaḥ kṛpayā prapannān BrP_109.42

tataḥ prasanno bhagavāñ śaṅkhacakragadādharaḥ 
kimartham āgatāḥ sarve tatkartāsmīty uvāca tān // BrP_109.43

bhayaṃ ca tīvraṃ daityebhyo devānāṃ madhusūdana 
tatas trāṇāya devānāṃ matiṃ kuru janārdana // BrP_109.44

tān āgatān hariḥ prāha grastaṃ cakraṃ hareṇa me 
kiṃ karomi gataṃ cakraṃ bhavantaś cārtim āgatāḥ 
yāntu sarve devagaṇā rakṣā vaḥ kriyate mayā // BrP_109.46

tato gateṣu deveṣu viṣṇuś cakrārtham udyataḥ 
godāvarīṃ tato gatvā śaṃbhoḥ pūjāṃ pracakrame // BrP_109.47

suvarṇakamalair divyaiḥ sugandhair daśabhiḥ śataiḥ 
bhaktito nityavat pūjāṃ cakre viṣṇur umāpateḥ // BrP_109.48

evaṃ saṃpūjyamāne tu tayos tattvam idaṃ śṛṇu 
kamalānāṃ sahasre tu yadaikaṃ naiva pūryate // BrP_109.49

tadāsurāriḥ svaṃ netram utpāṭyārghyam akalpayat 
arghyapātraṃ kare gṛhya sahasrakamalānvitam 
dhyātvā śaṃbhuṃ dadāv arghyam ananyaśaraṇo hariḥ // BrP_109.50

tvam eva deva jānīṣe bhāvam antargataṃ nṛṇām 
tvam eva śaraṇo 'dhīśo 'tra kā bhaved vicāraṇā // BrP_109.51

vadann udaśrunayano nililye 'sāv itīśvare 
bhavānīsahitaḥ śaṃbhuḥ purastād abhavat tadā // BrP_109.52

gāḍham āliṅgya vividhair varair āpūrayad dharim 
tad eva cakram abhavan netraṃ cāpi yathā purā // BrP_109.53

tataḥ suragaṇāḥ sarve tuṣṭuvur hariśaṃkarau 
gaṅgāṃ cāpi saricchreṣṭhāṃ devaṃ ca vṛṣabhadhvajam // BrP_109.54

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ cakratīrtham iti smṛtam 
yasyānuśravaṇenaiva mucyate sarvakilbiṣaiḥ // BrP_109.55

tatra snānaṃ ca dānaṃ ca yaḥ kuryāt pitṛtarpaṇam 
sarvapāpavinirmuktaḥ pitṛbhiḥ svargabhāg bhavet 
tat tu cakrāṅkitaṃ tīrtham adyāpi paridṛśyate // BrP_109.56

pippalaṃ tīrtham ākhyātaṃ cakratīrthād anantaram 
yatra cakreśvaro devaś cakram āpa yato hariḥ // BrP_110.1

yatra viṣṇuḥ svayaṃ sthitvā cakrārthaṃ śaṃkaraṃ vibhum 
pūjayām āsa tat tīrthaṃ cakratīrtham udāhṛtam // BrP_110.2

yatra prīto 'bhavad viṣṇoḥ śaṃbhus tat pippalaṃ viduḥ 
mahimānaṃ yasya vaktuṃ na kṣamo 'py ahināyakaḥ // BrP_110.3

cakreśvaro pippaleśo nāmadheyasya kāraṇam 
śṛṇu nārada tad bhaktyā sākṣād vedoditaṃ mayā // BrP_110.4

dadhīcir iti vikhyāto munir āsīd guṇānvitaḥ 
tasya bhāryā mahāprājñā kulīnā ca pativratā // BrP_110.5

lopāmudreti yā khyātā svasā tasyā gabhastinī 
iti nāmnā ca vikhyātā vaḍaveti prakīrtitā // BrP_110.6

dadhīceḥ sā priyā nityaṃ tapas tepe tayā mahat 
dadhīcir agnimān nityaṃ gṛhadharmaparāyaṇaḥ // BrP_110.7

bhāgīrathīṃ samāśritya devātithiparāyaṇaḥ 
svakalatrarataḥ śāntaḥ kumbhayonir ivāparaḥ // BrP_110.8

tasya prabhāvāt taṃ deśaṃ nārayo daityadānavāḥ 
ājagmur muniśārdūla yatrāgastyasya cāśramaḥ // BrP_110.9

tatra devāḥ samājagmū rudrādityās tathāśvinau 
indro viṣṇur yamo 'gniś ca jitvā daityān upāgatān // BrP_110.10

jayena jātasaṃharṣāḥ stutāś caiva marudgaṇaiḥ 
dadhīciṃ muniśārdūlaṃ dṛṣṭvā nemuḥ sureśvarāḥ // BrP_110.11

dadhīcir jātasaṃharṣaḥ surān pūjya pṛthak pṛthak 
gṛhakṛtyaṃ tataś cakre surebhyo bhāryayā saha // BrP_110.12

pṛṣṭāś ca kuśalaṃ tena kathāś cakruḥ surā api 
dadhīcim abruvan devā bhāryayā sukhitaṃ punaḥ // BrP_110.13

āsīnaṃ hṛṣṭamanasa ṛṣiṃ natvā punaḥ punaḥ // BrP_110.14

kim adya durlabhaṃ loke ṛṣe 'smākaṃ bhaviṣyati 
tvādṛśaḥ sakṛpo yeṣu munir bhūkalpapādapaḥ // BrP_110.15

etad eva phalaṃ puṃsāṃ jīvatāṃ munisattama 
tīrthāplutir bhūtadayā darśanaṃ ca bhavādṛśām // BrP_110.16

yat snehād ucyate 'smābhir avadhāraya tan mune 
jitvā daityān iha prāptā hatvā rākṣasapuṃgavān // BrP_110.17

vayaṃ ca sukhino brahmaṃs tvayi dṛṣṭe viśeṣataḥ 
nāyudhaiḥ phalam asmākaṃ voḍhuṃ naiva kṣamā vayam // BrP_110.18

sthāpyadeśaṃ na paśyāma āyudhānāṃ munīśvara 
svarge suradviṣo jñātvā sthāpitāni haranti ca // BrP_110.19

nayeyur āyudhānīti tathaiva ca rasātale 
tasmāt tavāśrame puṇye sthāpyante 'strāṇi mānada // BrP_110.20

naivātra kiṃcid bhayam asti vipra na dānavebhyo rākṣasebhyaś ca ghoram
tvadājñayā rakṣitapuṇyadeśo na vidyate tapasā te samānaḥ BrP_110.21

jitārayo brahmavidāṃ variṣṭhaṃ vayaṃ ca pūrvaṃ nihatā daityasaṃghāḥ
astrair alaṃ bhārabhūtaiḥ kṛtārthaiḥ sthāpyaṃ sthānaṃ te samīpe munīśa BrP_110.22

divyān bhogān kāminībhiḥ sametān devodyāne nandane saṃbhajāmaḥ
tato yāmaḥ kṛtakāryāḥ sahendrāḥ svaṃ svaṃ sthānaṃ cāyudhānāṃ ca rakṣā BrP_110.23
 tvayā kṛtā jāyatāṃ tat praśādhi brp_110.24a samarthas tvaṃ rakṣaṇe dhāraṇe ca brp_110.24b 
tadvākyam ākarṇya dadhīcir evaṃ vākyaṃ jagau vibudhān evam astu
nivāryamāṇaḥ priyaśīlayā striyā kiṃ devakāryeṇa viruddhakāriṇā BrP_110.25

ye jñātaśāstrāḥ paramārthaniṣṭhāḥ saṃsāraceṣṭāsu gatānurāgāḥ
teṣāṃ parārthavyasanena kiṃ mune yenātra vāmutra sukhaṃ na kiṃcit BrP_110.26

devadviṣo dveṣam anuprayānti datte sthāne vipravarya śṛṇuṣva
naṣṭe hṛte cāyudhānāṃ munīśa kupyanti devā ripavas te bhavanti BrP_110.27

tasmān nedaṃ vedavidāṃ variṣṭha yuktaṃ dravye parakīye mamatvam
tāvac ca maitrī dravyabhāvaś ca tāvan naṣṭe hṛte ripavas te bhavanti BrP_110.28

ced asti śaktir dravyadāne tatas te dātavyam evārthine kiṃ vicāryam
no cet santaḥ parakāryāṇi kuryur vāgbhir manobhiḥ kṛtibhis tathaiva BrP_110.29
 parasvasaṃdhāraṇam etad eva brp_110.30a sadbhir nirastaṃ tyaja kānta sadyaḥ brp_110.30b  evaṃ priyāyā vacanaṃ sa vipro brp_110.31b niśamya bhāryām idam āha subhrūm brp_110.31b  purā surāṇām anumānya bhadre brp_110.32a netīti vāṇī na sukhaṃ mamaiti brp_110.32b 
śrutveritaṃ patyur iti priyāyāṃ daivaṃ vinānyan na nṛṇāṃ samartham
tūṣṇīṃ sthitāyāṃ surasattamās te saṃsthāpya cāstrāṇy atidīptimanti BrP_110.33

natvā munīndraṃ yayur eva lokān daityadviṣo nyastaśastrāḥ kṛtārthāḥ
gateṣu deveṣu munipravaryo hṛṣṭo 'vasad bhāryayā dharmayuktaḥ BrP_110.34

gate ca kāle hy ativiprayukte daive varṣe saṃkhyayā vai sahasre
na te surā āyudhānāṃ munīśa vācaṃ manaś cāpi tathaiva cakruḥ BrP_110.35

dadhīcir apy āha gabhastim ojasā devārayo māṃ dviṣatīha bhadre
na te surā netukāmā bhavanti saṃsthāpitāny atra vadasva yuktam BrP_110.36

sā cāha kāntaṃ vinayād uktam eva tvaṃ jānīṣe nātha yad atra yuktam
daityā hariṣyanti mahāpravṛddhās tapoyuktā balinaḥ svāyudhāni BrP_110.37

tadastrarakṣārtham idaṃ sa cakre mantrais tu saṃkṣālya jalaiś ca puṇyaiḥ
tad vāri sarvāstramayaṃ supuṇyaṃ tejoyuktaṃ tac ca papau dadhīciḥ BrP_110.38

nirvīryarūpāṇi tadāyudhāni kṣayaṃ jagmuḥ kramaśaḥ kālayogāt
surāḥ samāgatya dadhīcim ūcur mahābhayaṃ hy āgataṃ śātravaṃ naḥ BrP_110.39

dadasva cāstrāṇi munipravīra yāni tvadante nihitāni devaiḥ
dadhīcir apy āha surāribhītyā anāgatyā bhavatāṃ cācireṇa BrP_110.40

astrāṇi pītāni śarīrasaṃsthāny uktāni yuktaṃ mama tad vadantu
śrutvā taduktaṃ vacanaṃ tu devāḥ procus tam itthaṃ vinayāvanamrāḥ BrP_110.41

astrāṇi dehīti ca vaktum etac chakyaṃ na vānyat prativaktuṃ munīndra
vinā ca taiḥ paribhūyema nityaṃ puṣṭārayaḥ kva prayāmo munīśa BrP_110.42

na martyaloke na tale na nāke vāsaḥ surāṇāṃ bhavitādya tāta
tvaṃ vipravaryas tapasā caiva yukto nānyad vaktuṃ yujyate te purastāt BrP_110.43

vipras tadovāca madasthisaṃsthāny astrāṇi gṛhṇantu na saṃśayo 'tra
devās tam apy āhur anena kiṃ no hy astrair hīnāḥ strītvam āptāḥ surendrāḥ BrP_110.44

punas tadā cāha munipravīras tyakṣye jīvān daihikān yogayuktaḥ
astrāṇi kurvantu madasthibhūtāny anuttamāny uttamarūpavanti BrP_110.45

kuruṣva cety āhur adīnasattvaṃ dadhīcim ity uttaram agnikalpam
tadā tu tasya priyam īrayantī na sāṃnidhye prātitheyī munīśa BrP_110.46

te cāpi devās tām adṛṣṭvaiva śīghraṃ tasyā bhītā vipram ūcuḥ kuruṣva
tatyāja jīvān dustyajān prītiyukto yathāsukhaṃ deham imaṃ juṣadhvam BrP_110.47
 madasthibhiḥ prītimanto bhavantu brp_110.48a surāḥ sarve kiṃ tu dehena kāryam brp_110.48b 
ity uktvāsau baddhapadmāsanastho nāsāgradattākṣiprakāśaprasannaḥ
vāyuṃ savahniṃ madhyamodghāṭayogān nītvā śanair daharākāśagarbham BrP_110.49

yad aprameyaṃ paramaṃ padaṃ yad yad brahmarūpaṃ yad upāsitavyam
tatraiva vinyasya dhiyaṃ mahātmā sāyujyatāṃ brahmaṇo 'sau jagāma BrP_110.50

nirjīvatāṃ prāptam abhīkṣya devāḥ kalevaraṃ tasya surāś ca samyak
tvaṣṭāram apy ūcur atitvarantaḥ kuruṣva cāstrāṇi bahūni sadyaḥ BrP_110.51

sa cāpi tān āha kathaṃ nu kāryaṃ kalevaraṃ brāhmaṇasyeha devāḥ
bibhemi kartuṃ dāruṇaṃ cākṣamo 'haṃ vidāritāny āyudhāny uttamāni BrP_110.52
 tadasthibhūtāni karomi sadyas brp_110.53a tato devā gāḥ samūcus tvarantaḥ brp_110.53b 
vajraṃ mukhaṃ vaḥ kriyate hitārthaṃ gāvo devair āyudhārthaṃ kṣaṇena
dadhīcidehaṃ tu vidārya yūyam asthīni śuddhāni prayacchatādya BrP_110.54

tā devavākyāc ca tathaiva cakruḥ saṃlihya cāsthīni daduḥ surāṇām
surās tvarā jagmur adīnasattvāḥ svam ālayaṃ cāpi tathaiva gāvaḥ BrP_110.55

kṛtvā tathāstrāṇi ca devatānāṃ tvaṣṭā jagāmātha surājñayā tadā
tataś cirāc chīlavatī subhadrā bhartuḥ priyā bālagarbhā tvarantī BrP_110.56

kare gṛhītvā kalaśaṃ vāripūrṇam umāṃ natvā phalapuṣpaiḥ sametya
agniṃ ca bhartāram athāśramaṃ ca saṃdraṣṭukāmā hy ājagāmātha śīghram BrP_110.57

āgacchantīṃ tāṃ prātitheyīṃ tadānīṃ nivārayām āsa tadolkapātaḥ
sā saṃbhramād āgatā cāśramaṃ svaṃ naivāpaśyat tatra bhartāram agre BrP_110.58

kva vā gataś ceti savismayā sā papraccha cāgniṃ prātitheyī tadānīm
agnis tadovāca savistaraṃ tāṃ devāgamaṃ yācanaṃ vai śarīre BrP_110.59

asthnām upādānam atha prayāṇaṃ śrutvā sarvaṃ duḥkhitā sā babhūva
duḥkhodvegāt sā papātātha pṛthvyāṃ mandaṃ mandaṃ vahnināśvāsitā ca BrP_110.60
 śāpe 'marāṇāṃ tu nāhaṃ samarthā brp_110.61a agniṃ prāpsye kiṃ nu kāryaṃ bhaven me brp_110.61b  kopaṃ ca duḥkhaṃ ca niyamya sādhvī brp_110.62a tadāvādīd dharmayuktaṃ ca bhartuḥ brp_110.62b 
utpadyate yat tu vināśi sarvaṃ na śocyam astīti manuṣyaloke
govipradevārtham iha tyajanti prāṇān priyān puṇyabhājo manuṣyāḥ BrP_110.63

saṃsāracakre parivartamāne dehaṃ samarthaṃ dharmayuktaṃ tv avāpya
priyān prāṇān devaviprārthahetos te vai dhanyāḥ prāṇino ye tyajanti BrP_110.64

prāṇāḥ sarve 'syāpi dehānvitasya yātāro vai nātra saṃdehaleśaḥ
evaṃ jñātvā vipragodevadīnādy arthaṃ cainān utsṛjantīśvarās te BrP_110.65

nivāryamāṇo 'pi mayā prapannayā cakāra devāstraparigrahaṃ saḥ
manogataṃ vetty athavā vidhātuḥ ko martyalokātigaceṣṭitasya BrP_110.66

ity evam uktvāpūjya cāgnīn yathāvad bhartus tvacā lomabhiḥ sā viveśa
garbhasthitaṃ bālakaṃ prātitheyī kukṣiṃ vidāryātha kare gṛhītvā BrP_110.67
 natvā ca gaṅgāṃ bhuvam āśramaṃ ca brp_110.68a vanaspatīn oṣadhīr āśramasthān brp_110.68b 
pitrā hīno bandhubhir gotrajaiś ca mātrā hīno bālakaḥ sarva eva
rakṣantu sarve 'pi ca bhūtasaṃghās tathauṣadhyo bālakaṃ lokapālāḥ BrP_110.69

ye bālakaṃ mātṛpitṛprahīṇaṃ sanirviśeṣaṃ svatanuprarūḍhaiḥ
paśyanti rakṣanti ta eva nūnaṃ brahmādikānām api vandanīyāḥ BrP_110.70

ity uktvā cātyajad bālaṃ bhartṛcittaparāyaṇā 
pippalānāṃ samīpe tu nyasya bālaṃ namasya ca // BrP_110.71

agniṃ pradakṣiṇīkṛtya yajñapātrasamanvitā 
viveśāgniṃ prātitheyī bhartrā saha divaṃ yayau // BrP_110.72

ruruduś cāśramasthā ye vṛkṣāś ca vanavāsinaḥ 
putravat poṣitā yena ṛṣiṇā ca dadhīcinā // BrP_110.73

vinā tena na jīvāmas tayā mātrā vinā tathā 
mṛgāś ca pakṣiṇaḥ sarve vṛkṣāḥ procuḥ parasparam // BrP_110.74

svargam āseduṣoḥ pitros tadapatyeṣv akṛtrimam 
ye kurvanty aniśaṃ snehaṃ ta eva kṛtino narāḥ // BrP_110.75

dadhīciḥ prātitheyī vā vīkṣate 'smān yathā purā 
tathā pitā na mātā vā dhig asmān pāpino vayam // BrP_110.76

asmākam api sarveṣām ataḥ prabhṛti niścitam 
bālo dadhīciḥ prātitheyī bālo dharmaḥ sanātanaḥ // BrP_110.77

evam uktvā tadauṣadhyo vanaspatisamanvitāḥ 
somaṃ rājānam abhyetya yācire 'mṛtam uttamam // BrP_110.78

sa cāpi dattavāṃs tebhyaḥ somo 'mṛtam anuttamam 
dadur bālāya te cāpi amṛtaṃ suravallabham // BrP_110.79

sa tena tṛpto vavṛdhe śuklapakṣe yathā śaśī 
pippalaiḥ pālito yasmāt pippalādaḥ sa bālakaḥ 
pravṛddhaḥ pippalān evam uvāca tv ativismitaḥ // BrP_110.80

mānuṣebhyo mānuṣās tu jāyante pakṣibhiḥ khagāḥ 
bījebhyo vīrudho loke vaiṣamyaṃ naiva dṛśyate 
vārkṣas tv ahaṃ kathaṃ jāto hastapādādijīvavān // BrP_110.81

vṛkṣās tadvacanaṃ śrutvā sarvam ūcur yathākramam 
dadhīcer maraṇaṃ sādhvyās tathā cāgnipraveśanam // BrP_110.82

asthnāṃ saṃharaṇaṃ devair etat sarvaṃ savistaram 
śrutvā duḥkhasamāviṣṭo nipapāta tadā bhuvi // BrP_110.83

āśvāsitaḥ punar vṛkṣair vākyair dharmārthasaṃhitaiḥ 
āśvastaḥ sa punaḥ prāha tadauṣadhivanaspatīn // BrP_110.84

pitṛhantṝn haniṣye 'haṃ nānyathā jīvituṃ kṣamaḥ 
pitur mitrāṇi śatrūṃś ca tathā putro 'nuvartate // BrP_110.85

sa eva putro yo 'nyas tu putrarūpo ripuḥ smṛtaḥ 
vadanti pitṛmitrāṇi tārayanty ahitān api // BrP_110.86

vṛkṣās taṃ bālam ādāya somāntikam athāyayuḥ 
bālavākyaṃ tu te vṛkṣāḥ somāyātha nyavedayan 
śrutvā somo 'pi taṃ bālaṃ pippalādam abhāṣata // BrP_110.87

gṛhāṇa vidyāṃ vidhivat samagrāṃ tapaḥsamṛddhiṃ ca śubhāṃ ca vācam
śauryaṃ ca rūpaṃ ca balaṃ ca buddhiṃ saṃprāpsyase putra madājñayā tvam BrP_110.88

pippalādas tam apy āha oṣadhīśaṃ vinītavat // BrP_110.89

sarvam etad vṛthā manye pitṛhantṛviniṣkṛtim 
na karomy atra yāvac ca tasmāt tat prathamaṃ vada // BrP_110.90

yasmin deśe yatra kāle yasmin deve ca mantrake 
yatra tīrthe ca sidhyeta matsaṃkalpaḥ surottama // BrP_110.91

candraḥ prāha ciraṃ dhyātvā bhuktir vā muktir eva vā 
sarvaṃ maheśvarād devāj jāyate nātra saṃśayaḥ // BrP_110.92

sa somaṃ punar apy āha kathaṃ drakṣye maheśvaram 
bālo 'haṃ bālabuddhiś ca na sāmarthyaṃ tapas tathā // BrP_110.93

gautamīṃ gaccha bhadra tvaṃ stuhi cakreśvaraṃ haram 
prasannas tu taveśāno hy alpāyāsena vatsaka // BrP_110.94

prīto bhaven mahādevaḥ sākṣāt kāruṇikaḥ śivaḥ 
āste sākṣātkṛtaḥ śaṃbhur viṣṇunā prabhaviṣṇunā // BrP_110.95

varaṃ ca dattavān viṣṇoś cakraṃ ca tridaśārcitam 
gaccha tatra mahābuddhe daṇḍake gautamīṃ nadīm // BrP_110.96

cakreśvaraṃ nāma tīrthaṃ jānanty oṣadhayas tu tat 
taṃ gatvā stuhi deveśaṃ sarvabhāvena śaṃkaram 
sa te prītamanās tāta sarvān kāmān pradāsyati // BrP_110.97

tad rājavacanād brahman pippalādo mahāmuniḥ 
ājagāma jagannātho yatra rudraḥ sa cakradaḥ // BrP_110.98

taṃ bālaṃ kṛpayāviṣṭāḥ pippalāḥ svāśramān yayuḥ 
godāvaryāṃ tataḥ snātvā natvā tribhuvaneśvaram 
tuṣṭāva sarvabhāvena pippalādaḥ śivaṃ śuciḥ // BrP_110.99

sarvāṇi karmāṇi vihāya dhīrās tyaktaiṣaṇā nirjitacittavātāḥ
yaṃ yānti muktyai śaraṇaṃ prayatnāt tam ādidevaṃ praṇamāmi śaṃbhum BrP_110.100

yaḥ sarvasākṣī sakalāntarātmā sarveśvaraḥ sarvakalānidhānam
vijñāya maccittagataṃ samastaṃ sa me smarāriḥ karuṇāṃ karotu BrP_110.101

digīśvarāñ jitya surārcitasya kailāsam āndolayataḥ purāreḥ
aṅguṣṭhakṛtyaiva rasātalād adho gatasya tasyaiva daśānanasya BrP_110.102

ālūnakāyasya giraṃ niśamya vihasya devyā saha dattam iṣṭam
tasmai prasannaḥ kupito 'pi tadvad ayuktadātāsi maheśvara tvam BrP_110.103

sautrāmaṇīm ṛddhim adhaḥ sa cakre yo 'rcāṃ harau nityam atīva kṛtvā
bāṇaḥ praśasyaḥ kṛtavān uccapūjāṃ ramyāṃ manojñāṃ śaśikhaṇḍamauleḥ BrP_110.104

jitvā ripūn devagaṇān prapūjya guruṃ namaskartum agād viśākhaḥ
cukopa dṛṣṭvā gaṇanātham ūḍham aṅke tam āropya jahāsa somaḥ BrP_110.105

īśāṅkarūḍho 'pi śiśusvabhāvān na mātur aṅkaṃ pramumoca bālaḥ
kruddhaṃ sutaṃ bodhitum apy aśaktas tato 'rdhanāritvam avāpa somaḥ BrP_110.106

tataḥ svayaṃbhūḥ suprītaḥ pippalādam abhāṣata // BrP_110.107

varaṃ varaya bhadraṃ te pippalāda yathepsitam // BrP_110.108

hato devair mahādeva pitā mama mahāyaśāḥ 
adāmbhikaḥ satyavādī tathā mātā pativratā // BrP_110.109

devebhyaś ca tayor nāśaṃ śrutvā nātha savistaram 
duḥkhakopasamāviṣṭo nāhaṃ jīvitum utsahe // BrP_110.110

tasmān me dehi sāmarthyaṃ nāśayeyaṃ surān yathā 
avadhyasevyas trailokye tvam eva śaśiśekhara // BrP_110.111

tṛtīyaṃ nayanaṃ draṣṭuṃ yadi śaknoṣi me 'nagha 
tataḥ samartho bhavitā devāṃś chedayituṃ bhavān // BrP_110.112

tato draṣṭuṃ manaś cakre tṛtīyaṃ locanaṃ vibhoḥ 
na śaśāka tadovāca na śakto 'smīti śaṃkaram // BrP_110.113

kiṃcit kuru tapo bāla yadā drakṣyasi locanam 
tṛtīyaṃ tvaṃ tadābhīṣṭaṃ prāpsyase nātra saṃśayaḥ // BrP_110.114

etac chrutveśānavākyaṃ tapase kṛtaniścayaḥ 
dadhīcisūnur dharmātmā tatraiva bahulāḥ samāḥ // BrP_110.115

śivadhyānaikanirato bālo 'pi balavān iva 
pratyahaṃ prātar utthāya snātvā natvā gurūn kramāt // BrP_110.116

sukhāsīno manaḥ kṛtvā suṣumnāyām ananyadhīḥ 
hastasvastikam āropya nābhau vismṛtasaṃsṛtiḥ // BrP_110.117

sthānāt sthānāntarotkarṣān vidadhyau śāṃbhavaṃ mahaḥ 
dadarśa cakṣur devasya tṛtīyaṃ pippalāśanaḥ 
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā vinīta idam abravīt // BrP_110.118

śaṃbhunā devadevena varo dattaḥ purā mama 
tārtīyacakṣuṣo jyotir yadā paśyasi tatkṣaṇāt // BrP_110.119

sarvaṃ te prārthitaṃ sidhyed ity āha tridaśeśvaraḥ 
tasmād ripuvināśāya hetubhūtāṃ prayaccha me // BrP_110.120

tadaiva pippalāḥ procur vaḍavāpi mahādyute 
mātā tava prātitheyī vadanty evaṃ divaṃ gatā // BrP_110.121

parābhidrohaniratā vismṛtātmahitā narāḥ 
itas tato bhrāntacittāḥ patanti narakāvaṭe // BrP_110.122

tan mātṛvacanaṃ śrutvā kupitaḥ pippalāśanaḥ 
abhimāne jvalaty antaḥ sādhuvādo nirarthakaḥ // BrP_110.123

dehi dehīti taṃ prāha kṛtyā netravinirgatā 
vaḍaveti smaran vipraḥ kṛtyāpi vaḍavākṛtiḥ // BrP_110.124

sarvasattvavināśāya prabhūtānalagarbhiṇī 
gabhastinī bālagarbhā yā mātā pippalāśinaḥ // BrP_110.125

taddhyānayogāt tu jātā kṛtyā sānalagarbhiṇī 
utpannā sā mahāraudrā mṛtyujihveva bhīṣaṇā // BrP_110.126

avocat pippalādaṃ taṃ kiṃ kṛtyaṃ me vadasva tat 
pippalādo 'pi tāṃ prāha devān khāda ripūn mama // BrP_110.127

jagrāha sā tathety uktvā pippalādaṃ purasthitam 
sa prāha kim idaṃ kṛtye sā cāpy āha tvayoditam // BrP_110.128

devaiś ca nirmitaṃ dehaṃ tato bhītaḥ śivaṃ yayau 
tuṣṭāva devaṃ sa muniḥ kṛtyāṃ prāha tadā śivaḥ // BrP_110.129

yojanāntaḥsthitāñ jīvān na gṛhāṇa madājñayā 
tasmād yāhi tato dūraṃ kṛtye kṛtyaṃ tataḥ kuru // BrP_110.130

tīrthāt tu pippalāt pūrvaṃ yāvad yojanasaṃkhyayā 
prātiṣṭhad vaḍavārūpā kṛtyā sā ṛṣinirmitā // BrP_110.131

tasyāṃ jāto mahān agnir lokasaṃharaṇakṣamaḥ 
taṃ dṛṣṭvā vibudhāḥ sarve trastāḥ śaṃbhum upāgaman // BrP_110.132

cakreśvaraṃ pippaleśaṃ pippalādena toṣitam 
stuvanto bhītamanasaḥ śaṃbhum ūcur divaukasaḥ // BrP_110.133

rakṣasva śaṃbho kṛtyāsmān bādhate tadbhavānalaḥ 
śaraṇaṃ bhava sarveśa bhītānām abhayaprada // BrP_110.134

sarvataḥ paribhūtānām ārtānāṃ śrāntacetasām 
sarveṣām eva jantūnāṃ tvam eva śaraṇaṃ śiva // BrP_110.135

ṛṣiṇābhyarthitā kṛtyā tvaccakṣurvahninirgatā 
sā jighāṃsati lokāṃs trīṃs tvaṃ nas trātā na cetaraḥ // BrP_110.136

tān abravīj jagannātho yojanāntarnivāsinaḥ 
na bādhate tv asau kṛtyā tasmād yūyam aharniśam 
ihaivāsadhvam amarās tasyā vo na bhayaṃ bhavet // BrP_110.137

punar ūcuḥ sureśānaṃ tvayā dattaṃ triviṣṭapam 
tat tyaktvātra kathaṃ nātha vatsyāmas tridaśārcita // BrP_110.138

devānāṃ vacanaṃ śrutvā śivo vākyam athābravīt // BrP_110.140

devo 'sau viśvataścakṣur yo devo viśvatomukhaḥ 
yo raśmibhis tu dhamate nityaṃ yo janako mataḥ // BrP_110.141

sa sūrya eka evātra sākṣād rūpeṇa sarvadā 
sthitiṃ karotu tanmūrtau bhaviṣyanty akhilāḥ sthitāḥ // BrP_110.142

tatheti śaṃbhuvacanāt pārijātataros tadā 
devā divākaraṃ cakrus tvaṣṭā bhāskaram abravīt // BrP_110.143

ihaivāssva jagatsvāmin rakṣemān vibudhān svayam 
svāṃśaiś ca vayam apy atra tiṣṭhāmaḥ śaṃbhusaṃnidhau // BrP_110.144

cakreśvarasya parito yāvad yojanasaṃkhyayā 
gaṅgāyā ubhayaṃ tīram āsādyāsan surottamāḥ // BrP_110.145

aṅgulyardhārdhamātraṃ tu gaṅgātīraṃ samāśritāḥ 
tisraḥ koṭyas tathā pañca śatāni munisattama 
tīrthānāṃ tatra vyuṣṭiṃ ca kaḥ śṛṇoti bravīti vā // BrP_110.146

tataḥ suragaṇāḥ sarve vinītāḥ śivam abruvan // BrP_110.147

pippalādaṃ sureśāna śamaṃ naya jaganmaya // BrP_110.148

om ity uktvā jagannāthaḥ pippalādam avocata // BrP_110.149

nāśiteṣv api deveṣu pitā te nāgamiṣyati 
dattāḥ pitrā tava prāṇā devānāṃ kāryasiddhaye // BrP_110.150

dīnārtakaruṇābandhuḥ ko hi tādṛgbhave bhavet 
tathā yātā divaṃ tāta tava mātā pativratā // BrP_110.151

samā kāpy atra matayā lopāmudrāpy arundhatī 
yad asthibhiḥ surāḥ sarve jayinaḥ sukhinaḥ sadā // BrP_110.152

tenāvāptaṃ yaśaḥ sphītaṃ tava mātrākṣayaṃ kṛtam 
tvayā putreṇa sarvatra nātaḥ parataraṃ kṛtam // BrP_110.153

tvatpratāpabhayāt svargāc cyutāṃs tvaṃ pātum arhasi 
kāṃdiśīkāṃs tava bhayād amarāṃs trātum arhasi 
nārtatrāṇād abhyadhikaṃ sukṛtaṃ kvāpi vidyate // BrP_110.154

yāvad yaśaḥ sphurati cāru manuṣyaloke ahāni tāvanti divaṃ gatasya
dine dine varṣasaṃkhyā parasmiṃl loke vāso jāyate nirvikāraḥ BrP_110.155

mṛtās ta evātra yaśo na yeṣām andhās ta eva śrutavarjitā ye
ye dānaśīlā na napuṃsakās te ye dharmaśīlā na ta eva śocyāḥ BrP_110.156

bhāṣitaṃ devadevasya śrutvā śānto 'bhavan muniḥ 
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā natvā nātham athābravīt // BrP_110.157

vāgbhir manobhiḥ kṛtibhiḥ kadācin mamopakurvanti hite ratā ye
tebhyo hitārthaṃ tv iha cāpareṣāṃ somaṃ namasyāmi surādipūjyam BrP_110.158

saṃrakṣito yair abhivardhitaś ca samānagotraś ca samānadharmā
teṣām abhīṣṭāni śivaḥ karotu bālendumauliṃ praṇato 'smi nityam BrP_110.159

yair ahaṃ vardhito nityaṃ mātṛvat pitṛvat prabho 
tannāmnā jāyatāṃ tīrthaṃ devadeva jagattraye // BrP_110.160

yaśas tu teṣāṃ bhavitā tebhyo 'ham anṛṇas tataḥ 
yāni kṣetrāṇi devānāṃ yāni tīrthāni bhūtale // BrP_110.161

tebhyo yad idam adhikam anumanyantu devatāḥ 
tataḥ kṣame 'haṃ devānām aparādhaṃ nirañjanaḥ // BrP_110.162

tataḥ samakṣaṃ surasākṣarāṃ giraṃ sahasracakṣuḥpramukhāṃs tathāgrataḥ
uvāca devā api menire vaco dadhīciputroditam ādareṇa BrP_110.163

bālasya buddhiṃ vinayaṃ ca vidyāṃ śauryaṃ balaṃ sāhasaṃ satyavācam
pitror bhaktiṃ bhāvaśuddhiṃ viditvā tadāvādīc chaṃkaraḥ pippalādam BrP_110.164

vatsa yad vai priyaṃ kāmaṃ yac cāpi suravallabham 
prāpsyase vada kalyāṇaṃ nānyathā tvaṃ manaḥ kṛthāḥ // BrP_110.165

ye gaṅgāyām āplutā dharmaniṣṭhāḥ saṃpaśyanti tvatpadābjaṃ maheśa
sarvān kāmān āpnuvantu prasahya dehānte te padam āyāntu śaivam BrP_110.166

tātaḥ prāptas tvatpadaṃ cāmbikā me nātha prāptā pippalaś cāmarāś ca
sukhaṃ prāptā nāthanāthaṃ vilokya tvāṃ paśyeyus tvatpadaṃ te prayāntu BrP_110.167

tathety uktvā pippalādaṃ devadevo maheśvaraḥ 
abhinandya ca taṃ devaiḥ sārdhaṃ vākyam athābravīt // BrP_110.168

devā api mudā yuktā nirbhayās tatkṛtād bhayāt 
idam ūcuḥ sarva eva dādhīcaṃ śivasaṃnidhau // BrP_110.169

surāṇāṃ yad abhīṣṭaṃ ca tvayā kṛtam asaṃśayam 
pālitā devadevasya ājñā trailokyamaṇḍanī // BrP_110.170

yācitaṃ ca tvayā pūrvaṃ parārthaṃ nātmane dvija 
tasmād anyatamaṃ brūhi kiṃcid dāsyāmahe vayam // BrP_110.171

punaḥ punas tad evocuḥ surasaṃghā dvijottamam 
kṛtāñjalipuṭaḥ pūrvaṃ natvā śaṃbhusurān idam 
uvāca pippalādaś ca umāṃ natvā ca pippalān // BrP_110.172

pitarau draṣṭukāmo 'smi sadā me śabdagocarau 
te dhanyāḥ prāṇino loke mātāpitror vaśe sthitāḥ // BrP_110.173

śuśrūṣaṇaparā nityaṃ tatpādājñāpratīkṣakāḥ 
indriyāṇi śarīraṃ ca kulaṃ śaktiṃ dhiyaṃ vapuḥ // BrP_110.174

parilabhya tayoḥ kṛtye kṛtakṛtyo bhavet svayam 
paśūnāṃ pakṣiṇāṃ cāpi sulabhaṃ mātṛdarśanam // BrP_110.175

durlabhaṃ mama tac cāpi pṛcche pāpaphalaṃ nu kim 
durlabhaṃ ca tathā cet syāt sarveṣāṃ yasya kasyacit // BrP_110.176

nopapadyeta sulabhaṃ matto nānyo 'sti pāpakṛt 
tayor darśanamātraṃ ca yadi prāpsye surottamāḥ // BrP_110.177

manovākkāyakarmabhyaḥ phalaṃ prāptaṃ bhaviṣyati 
pitarau ye na paśyanti samutpannā na saṃsṛtau 
teṣāṃ mahāpātakānāṃ kaḥ saṃkhyāṃ kartum īśvaraḥ // BrP_110.178

tad ṛṣer vacanaṃ śrutvā mithaḥ saṃmantrya te surāḥ 
vimānavaram ārūḍhau pitarau daṃpatī śubhau // BrP_110.179

tava saṃdarśanākāṅkṣau drakṣyase vādya niścitam 
viṣādaṃ lobhamohau ca tyaktvā cittaṃ śamaṃ naya // BrP_110.180

paśya paśyeti taṃ prāhur dādhīcaṃ surasattamāḥ 
vimānavaram ārūḍhau svargiṇau svarṇabhūṣaṇau // BrP_110.181

tava saṃdarśanākāṅkṣau pitarau daṃpatī śubhau 
vījyamānau surastrībhiḥ stūyamānau ca kiṃnaraiḥ // BrP_110.182

dṛṣṭvā sa mātāpitarau nanāma śivasaṃnidhau 
harṣabāṣpāśrunayanau sa kathaṃcid uvāca tau // BrP_110.183

tārayanty eva pitarāv anye putrāḥ kulodvahāḥ 
ahaṃ tu mātur udare kevalaṃ bhedakāraṇam 
evaṃbhūto 'pi tau mohāt paśyeyam atidurmatiḥ // BrP_110.184

tāv ālokya tato duḥkhād vaktuṃ naiva śaśāka saḥ 
devāś ca mātāpitarau pippalādam athābruvan // BrP_110.185

dhanyas tvaṃ putra lokeṣu yasya kīrtir gatā divam 
sākṣātkṛtas tvayā tryakṣo devāś cāśvāsitās tvayā 
tvayā putreṇa sallokā na kṣīyante kadācana // BrP_110.186

puṣpavṛṣṭis tadā svargāt papāta tasya mūrdhani 
jayaśabdaḥ surair uktaḥ prādurbhūto mahāmune // BrP_110.187

āśiṣaṃ tu sute dattvā dadhīciḥ saha bhāryayā 
śaṃbhuṃ gaṅgāṃ surān natvā putraṃ vākyam athābravīt // BrP_110.188

prāpya bhāryāṃ śive bhaktiṃ kuru gaṅgāṃ ca sevaya 
putrān utpādya vidhivad yajñān iṣṭvā sadakṣiṇān 
kṛtakṛtyas tato vatsa ākramasva ciraṃ divam // BrP_110.189

karomy evam iti prāha dadhīciṃ pippalāśanaḥ 
dadhīciḥ putram āśvāsya bhāryayā ca punaḥ punaḥ // BrP_110.190

anujñātaḥ suragaṇaiḥ punaḥ sa divam ākramat 
devā apy ūcire sarve pippalādaṃ sasaṃbhramāḥ // BrP_110.191

kṛtyāṃ śamaya bhadraṃ te tad utpannaṃ mahānalam // BrP_110.192

pippalādas tu tān āha na śakto 'haṃ nivāraṇe 
asatyaṃ naiva vaktāhaṃ yūyaṃ kṛtyāṃ tu brūta tām // BrP_110.193

māṃ dṛṣṭvā sā mahāraudrā viparītaṃ kariṣyati 
tām eva gatvā vibudhāḥ procus te śāntikāraṇam // BrP_110.194

analaṃ ca yathāprīti te ubhe nety avocatām 
sarveṣāṃ bhakṣaṇāyaiva sṛṣṭā cāhaṃ dvijanmanā // BrP_110.195

tathā ca matprasūto 'gnir anyathā tat kathaṃ bhavet 
mahābhūtāni pañcāpi sthāvaraṃ jaṅgamaṃ tathā // BrP_110.196

sarvam asmanmukhe vidyād vaktavyaṃ nāvaśiṣyate 
mayā saṃmantrya te devāḥ punar ūcur ubhāv api // BrP_110.197

bhakṣayetām ubhau sarvaṃ yathānukramatas tathā 
vaḍavāpi surān evam uvāca śṛṇu nārada // BrP_110.198

bhavatām icchayā sarvaṃ bhakṣyaṃ me surasattamāḥ // BrP_110.199

vaḍavā sā nadī jātā gaṅgayā saṃgatā mune 
tadbhavas tu mahān agnir ya āsīd atibhīṣaṇaḥ 
tam āhur amarā vahniṃ bhūtānām ādito viduḥ // BrP_110.200

āpo jyeṣṭhatamā jñeyās tathaiva prathamaṃ bhavān 
tatrāpy apāṃpatiṃ jyeṣṭhaṃ samudram aśanaṃ kuru 
yathaiva tu vayaṃ brūmo gaccha bhuṅkṣva yathāsukham // BrP_110.201

analas tv amarān āha āpas tatra kathaṃ tv aham 
vrajeyaṃ yadi māṃ tatra prāpayanty udakaṃ mahat // BrP_110.202

bhavanta eva te 'py āhuḥ kathaṃ te 'gne gatir bhavet 
agnir apy āha tān devān kanyā māṃ guṇaśālinī // BrP_110.203

hiraṇyakalaśe sthāpya nayed yatra gatir mama 
tasya tad vacanaṃ śrutvā kanyām ūcuḥ sarasvatīm // BrP_110.204

nayainam analaṃ śīghraṃ śirasā varuṇālayam // BrP_110.205

sarasvatī surān āha naikā śaktā ca dhāraṇe 
yuktā catasṛbhiḥ śīghraṃ vaheyaṃ varuṇālayam // BrP_110.206

sarasvatyā vacaḥ śrutvā gaṅgāṃ ca yamunāṃ tathā 
narmadāṃ tapatīṃ caiva surāḥ procuḥ pṛthak pṛthak // BrP_110.207

tābhiḥ samanvitovāha hiraṇyakalaśe 'nalam 
saṃsthāpya śirasādhārya tā jagmur varuṇālayam // BrP_110.208

saṃsthāpya yatra deveśaḥ somanātho jagatpatiḥ 
adhyāste vibudhaiḥ sārdhaṃ prabhāse śaśibhūṣaṇaḥ // BrP_110.209

prāpayām āsur analaṃ pañcanadyaḥ sarasvatī 
adhyāste ca mahān agniḥ piban vāri śanaiḥ śanaiḥ // BrP_110.210

tataḥ suragaṇāḥ sarve śivam ūcuḥ surottamam // BrP_110.211

asthnāṃ ca pāvanaṃ brūhi asmākaṃ ca gavāṃ tathā // BrP_110.212

śivaḥ prāha tadā sarvān gaṅgām āplutya yatnataḥ 
devāś ca gāvas tatpāpān mucyante nātra saṃśayaḥ // BrP_110.213

prakṣālitāni cāsthīni ṛṣidehabhavāny atha 
tāni prakṣālanād eva tatra prāptāni pūtatām // BrP_110.214

yatra devā muktapāpās tat tīrthaṃ pāpanāśanam 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca brahmahatyāvināśanam // BrP_110.215

gavāṃ ca pāvanaṃ yatra gotīrthaṃ tad udāhṛtam 
tatra snānān mahābuddhir gomedhaphalam āpnuyāt // BrP_110.216

yatra tadbrāhmaṇāsthīni āsan puṇyāni nārada 
pitṛtīrthaṃ tu vai jñeyaṃ pitṝṇāṃ prītivardhanam // BrP_110.217

bhasmāsthinakharomāṇi prāṇino yasya kasyacit 
tatra tīrthe saṃkrameran yāvac candrārkatārakam // BrP_110.218

svarge vāso bhavet tasya api duṣkṛtakarmaṇaḥ 
tathā cakreśvarāt tīrthāt trīṇi tīrthāni nārada 
tataḥ pūtāḥ suragaṇā gāvaḥ śaṃbhum athābruvan // BrP_110.219

yāmaḥ svaṃ svam adhiṣṭhānam atra sūryaḥ pratiṣṭhitaḥ 
asmin sthite dinakare surāḥ sarve pratiṣṭhitāḥ // BrP_110.220

bhaveyur jagatām īśa tad anujñātum arhasi 
sūryo hy ātmāsya jagatas tasthuṣaś ca sanātanaḥ // BrP_110.221

divākaro devamayas tatrāsmābhiḥ pratiṣṭhitaḥ 
yatra gaṅgā jagaddhātrī yatra vai tryambakaḥ svayam 
suravāsaṃ pratiṣṭhānaṃ bhaved yatra ca tryambakam // BrP_110.222

āpṛcchya pippalādaṃ taṃ surāḥ svaṃ sadanaṃ yayuḥ 
pippalāḥ kālaparyāye svargaṃ jagmur athākṣayam // BrP_110.223

pādapānāṃ padaṃ vipraḥ pippalādaḥ pratāpavān 
kṣetrādhipatye saṃsthāpya pūjayām āsa śaṃkaram // BrP_110.224

dadhīcisūnur munir ugratejā avāpya bhāryāṃ gautamasyātmajāṃ ca
putrān athāvāpya śriyaṃ yaśaś ca suhṛjjanaiḥ svargam avāpa dhīraḥ BrP_110.225

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ pippaleśvaram ucyate 
sarvakratuphalaṃ puṇyaṃ smaraṇād aghanāśanam // BrP_110.226

kiṃ punaḥ snānadānābhyām ādityasya tu darśanāt 
cakreśvaraḥ pippaleśo devadevasya nāmanī // BrP_110.227

sarahasyaṃ viditvā tu sarvakāmān avāpnuyāt 
sūryasya ca pratiṣṭhānāt suravāse pratiṣṭhite 
pratiṣṭhānaṃ tu tat kṣetraṃ surāṇām api vallabham // BrP_110.228

itīdam ākhyānam atīva puṇyaṃ paṭheta vā yaḥ śṛṇuyāt smared vā
sa dīrghajīvī dhanavān dharmayuktaś cānte smarañ śaṃbhum upaiti nityam BrP_110.229

nāgatīrtham iti khyātaṃ sarvakāmapradaṃ śubham 
yatra nāgeśvaro devaḥ śṛṇu tasyāpi vistaram // BrP_111.1

pratiṣṭhānapure rājā śūrasena iti śrutaḥ 
somavaṃśabhavaḥ śrīmān matimān guṇasāgaraḥ // BrP_111.2

putrārthaṃ sa mahāyatnam akarot priyayā saha 
tasya putraś cirād āsīt sarpo vai bhīṣaṇākṛtiḥ // BrP_111.3

putraṃ taṃ gopayām āsa śūraseno mahīpatiḥ 
rājñaḥ putraḥ sarpa iti na kaścid vindate janaḥ // BrP_111.4

antarvartī paro vāpi mātaraṃ pitaraṃ vinā 
dhātreyy api na jānāti nāmātyo na purohitaḥ // BrP_111.5

taṃ dṛṣṭvā bhīṣaṇaṃ sarpaṃ sabhāryo nṛpasattamaḥ 
saṃtāpaṃ nityam āpnoti sarpād varam aputratā // BrP_111.6

etad asti mahāsarpo vakti nityaṃ manuṣyavat 
sa sarpaḥ pitaraṃ prāha kuru cūḍām api kriyām // BrP_111.7

tathopanayanaṃ cāpi vedādhyayanam eva ca 
yāvad vedaṃ na cādhīte tāvac chūdrasamo dvijaḥ // BrP_111.8

etac chrutvā putravacaḥ śūraseno 'tiduḥkhitaḥ 
brāhmaṇaṃ kaṃcanānīya saṃskārādi tadākarot 
adhītavedaḥ sarpo 'pi pitaraṃ cābravīd idam // BrP_111.9

vivāhaṃ kuru me rājan strīkāmo 'haṃ nṛpottama 
anyathāpi ca kṛtyaṃ te na sidhyed iti me matiḥ // BrP_111.10

janayitvātmajān vedavidhinākhilasaṃskṛtīḥ 
na kuryād yaḥ pitā tasya narakān nāsti niṣkṛtiḥ // BrP_111.11

vismitaḥ sa pitā prāha sutaṃ tam uragākṛtim // BrP_111.12

yasya śabdād api trāsaṃ yānti śūrāś ca pūruṣāḥ 
tasmai kanyāṃ tu ko dadyād vada putra karomi kim // BrP_111.13

tat pitur vacanaṃ śrutvā sarpaḥ prāha vicakṣaṇaḥ // BrP_111.14

vivāhā bahavo rājan rājñāṃ santi janeśvara 
prasahyāharaṇaṃ cāpi śastrair vaivāha eva ca // BrP_111.15

jāte vivāhe putrasya pitāsau kṛtakṛd bhavet 
no ced atraiva gaṅgāyāṃ mariṣye nātra saṃśayaḥ // BrP_111.16

tat putraniścayaṃ jñātvā aputro nṛpasattamaḥ 
vivāhārtham amātyāṃs tān āhūyedaṃ vaco 'bravīt // BrP_111.17

nāgeśvaro mama suto yuvarājo guṇākaraḥ 
guṇavān matimāñ śūro durjayaḥ śatrutāpanaḥ // BrP_111.18

rathe nāge sa dhanuṣi pṛthivyāṃ nopamīyate 
vivāhas tasya kartavyo hy ahaṃ vṛddhas tathaiva ca // BrP_111.19

rājyabhāraṃ sute nyasya niścinto 'haṃ bhavāmy ataḥ 
na dārasaṃgraho yāvat tāvat putro mama priyaḥ // BrP_111.20

bālabhāvaṃ no jahāti tasmāt sarve 'numanya ca 
vivāhāyātha kurvantu yatnaṃ mama hite ratāḥ // BrP_111.21

na me kācit tadā cintā kṛtodvāho yadātmajaḥ 
sute nyastabharā yānti kṛtinas tapase vanam // BrP_111.22

amātyā rājavacanaṃ śrutvā sarve vinītavat 
ūcuḥ prāñjalayo harṣād rājānaṃ bhūritejasam // BrP_111.23

tava putro guṇajyeṣṭhas tvaṃ ca sarvatra viśrutaḥ 
vivāhe tava putrasya kiṃ mantryaṃ kiṃ tu cintyate // BrP_111.24

amātyeṣu tathokteṣu gambhīro nṛpasattamaḥ 
putraṃ sarpaṃ tv amātyānāṃ na cākhyāti na te viduḥ // BrP_111.25

rājā punas tān uvāca kā syāt kanyā guṇādhikā 
mahāvaṃśabhavaḥ śrīmān ko rājā syād guṇāśrayaḥ // BrP_111.26

saṃbandhayogyaḥ śūraś ca yatsaṃbandhaḥ praśasyate 
tad rājavacanaṃ śrutvā amātyānāṃ mahāmatiḥ // BrP_111.27

kulīnaḥ sādhur atyantaṃ rājakāryahite rataḥ 
rājño matiṃ viditvā tu iṅgitajño 'bravīd idam // BrP_111.28

pūrvadeśe mahārāja vijayo nāma bhūpatiḥ 
vājivāraṇaratnānāṃ yasya saṃkhyā na vidyate // BrP_111.29

aṣṭau putrā maheṣvāsā mahārājasya dhīmataḥ 
teṣāṃ svasā bhogavatī sākṣāl lakṣmīr ivāparā 
tava putrasya yogyā sā bhāryā rājan mayoditā // BrP_111.30

vṛddhāmātyavacaḥ śrutvā rājā taṃ pratyabhāṣata // BrP_111.31

sutā tasya kathaṃ me 'sya sutasya syād vadasva tat // BrP_111.32

lakṣito 'si mahārāja yat te manasi vartate 
yac chūrasena kṛtyaṃ syād anujānīhi māṃ tataḥ // BrP_111.33

vṛddhāmātyavacaḥ śrutvā bhūṣaṇācchādanoktibhiḥ 
saṃpūjya preṣayām āsa mahatyā senayā saha // BrP_111.34

sa pūrvadeśam āgatya mahārājaṃ sametya ca 
saṃpūjya vividhair vākyair upāyair nītisaṃbhavaiḥ // BrP_111.35

mahārājasutāyāś ca bhogavatyā mahāmatiḥ 
śūrasenasya nṛpateḥ sūnor nāgasya dhīmataḥ // BrP_111.36

vivāhāyākarot saṃdhiṃ mithyāmithyāvacouktibhiḥ 
pūjayām āsa nṛpatiṃ bhūṣaṇācchādanādibhiḥ // BrP_111.37

avāpya pūjāṃ nṛpatir dadāmīty avadat tadā 
tata āgatya rājñe 'sau vṛddhāmātyo mahāmatiḥ // BrP_111.38

śūrasenāya tad vṛttaṃ vaivāhikam avedayat 
tato bahutithe kāle vṛddhāmātyo mahāmatiḥ // BrP_111.39

punar balena mahatā vastrālaṃkārabhūṣitaḥ 
jagāma tarasā sarvair anyaiś ca sacivair vṛtaḥ // BrP_111.40

vivāhāya mahāmātyo mahārājāya buddhimān 
sarvaṃ provāca vṛddho 'sāv amātyaḥ sacivair vṛtaḥ // BrP_111.41

atrāgantuṃ na cāyāti śūrasenasya bhūpateḥ 
putro nāga iti khyāto buddhimān guṇasāgaraḥ // BrP_111.42

kṣatriyāṇāṃ vivāhāś ca bhaveyur bahudhā nṛpa 
tasmāc chastrair alaṃkārair vivāhaḥ syān mahāmate // BrP_111.43

kṣatriyā brāhmaṇāś caiva satyāṃ vācaṃ vadanti hi 
tasmāc chastrair alaṃkārair vivāhas tv anumanyatām // BrP_111.44

vṛddhāmātyavacaḥ śrutvā vijayo rājasattamaḥ 
mene vākyaṃ tathā satyam amātyaṃ bhūpatiṃ tadā // BrP_111.45

vivāham akarod rājā bhogavatyāḥ savistaram 
śastreṇa ca yathāśāstraṃ preṣayām āsa tāṃ punaḥ // BrP_111.46

svān amātyāṃs tathā gāś ca hiraṇyaturagādikam 
bahu dattvātha vijayo harṣeṇa mahatā yutaḥ // BrP_111.47

tām ādāyātha sacivā vṛddhāmātyapurogamāḥ 
pratiṣṭhānam athābhyetya śūrasenāya tāṃ snuṣām // BrP_111.48

nyavedayaṃs tathocus te vijayasya vaco bahu 
bhūṣaṇāni vicitrāṇi dāsyo vastrādikaṃ ca yat // BrP_111.49

nivedya śūrasenāya kṛtakṛtyā babhūvire 
vijayasya tu ye 'mātyā bhogavatyā sahāgatāḥ // BrP_111.50

tān pūjayitvā rājāsau bahumānapuraḥsaram 
vijayāya yathā prītis tathā kṛtvā vyasarjayat // BrP_111.51

vijayasya sutā bālā rūpayauvanaśālinī 
śvaśrūśvaśurayor nityaṃ śuśrūṣantī sumadhyamā // BrP_111.52

bhogavatyāś ca yo bhartā mahāsarpo 'tibhīṣaṇaḥ 
ekāntadeśe vijane gṛhe ratnasuśobhite // BrP_111.53

sugandhakusumākīrṇe tatrāste sukhaśītale 
sa sarpo mātaraṃ prāha pitaraṃ ca punaḥ punaḥ // BrP_111.54

mama bhāryā rājaputrī kiṃ māṃ naivopasarpati 
tat putravacanaṃ śrutvā sarpamātedam abravīt // BrP_111.55

dhātrike gaccha subhage śīghraṃ bhogavatīṃ vada 
tava bhartā sarpa iti tataḥ sā kiṃ vadiṣyati // BrP_111.56

dhātrikā ca tathety uktvā gatvā bhogavatīṃ tadā 
rahogatā uvācedaṃ vinītavad apūrvavat // BrP_111.57

jāne 'haṃ subhage bhadre bhartāraṃ tava daivatam 
na cākhyeyaṃ tvayā kvāpi sarpo na puruṣo dhruvam // BrP_111.58

tasyās tad vacanaṃ śrutvā bhogavaty abravīd idam // BrP_111.59

mānuṣīṇāṃ manuṣyo hi bhartā sāmānyato bhavet 
kiṃ punar devajātis tu bhartā puṇyena labhyate // BrP_111.60

bhogavatyās tu tad vākyaṃ sā ca sarvaṃ nyavedayat 
sarpāya sarpamātre ca rājñe caiva yathākramam // BrP_111.61

ruroda rājā tadvākyāt smṛtvā tāṃ karmaṇo gatim 
bhogavaty api tāṃ prāha uktapūrvāṃ punaḥ sakhīm // BrP_111.62

kāntaṃ darśaya bhadraṃ te vṛthā yāti vayo mama // BrP_111.63

tataḥ sā darśayām āsa sarpaṃ tam atibhīṣaṇam 
sugandhakusumākīrṇe śayane sā rahogatā // BrP_111.64

taṃ dṛṣṭvā bhīṣaṇaṃ sarpaṃ bhartāraṃ ratnabhūṣitam 
kṛtāñjalipuṭā vākyam avadat kāntam añjasā // BrP_111.65

dhanyāsmy anugṛhītāsmi yasyā me daivataṃ patiḥ // BrP_111.66

ity uktvā śayane sthitvā taṃ sarpaṃ sarpabhāvanaiḥ 
khelayām āsa tanvaṅgī gītaiś caivāṅgasaṃgamaiḥ // BrP_111.67

sugandhakusumaiḥ pānais toṣayām āsa taṃ patim 
tasyāś caiva prasādena sarpasyābhūt smṛtir mune 
smṛtvā sarvaṃ daivakṛtaṃ rātrau sarpo 'bravīt priyām // BrP_111.68

rājakanyāpi māṃ dṛṣṭvā na bhītāsi kathaṃ priye 
sovāca daivavihitaṃ ko 'tikramitum īśvaraḥ 
patir eva gatiḥ strīṇāṃ sarvadaiva viśeṣataḥ // BrP_111.69

śrutveti hṛṣṭas tām āha nāgaḥ prahasitānanaḥ // BrP_111.70

tuṣṭo 'smi tava bhaktyāhaṃ kiṃ dadāmi tavepsitam 
tava prasādāc cārvaṅgi sarvasmṛtir abhūd iyam // BrP_111.71

śapto 'haṃ devadevena kupitena pinākinā 
maheśvarakare nāgaḥ śeṣaputro mahābalaḥ // BrP_111.72

so 'haṃ patis tvaṃ ca bhāryā nāmnā bhogavatī purā 
umāvākyāj jahāsoccaiḥ śaṃbhuḥ prīto rahogataḥ // BrP_111.73

mamāpi cāgataṃ bhadre hāsyaṃ taddevasaṃnidhau 
tatas tu kupitaḥ śaṃbhuḥ prādāc chāpaṃ mamedṛśam // BrP_111.74

manuṣyayonau tvaṃ sarpo bhavitā jñānavān iti // BrP_111.75

tataḥ prasāditaḥ śaṃbhus tvayā bhadre mayā saha 
tataś coktaṃ tena bhadre gautamyāṃ mama pūjanam // BrP_111.76

kurvato jñānam ādhāsye yadā sarpākṛtes tava 
tadā viśāpo bhavitā bhogavatyāḥ prasādataḥ // BrP_111.77

tasmād idaṃ mamāpannaṃ tava cāpi śubhānane 
tasmān nītvā gautamīṃ māṃ pūjāṃ kuru mayā saha // BrP_111.78

tato viśāpo bhavitā āvāṃ yāvaḥ śivaṃ punaḥ 
sarveṣāṃ sarvadārtānāṃ śiva eva parā gatiḥ // BrP_111.79

tac chrutvā bhartṛvacanaṃ sā bhartrā gautamīṃ yayau 
tataḥ snātvā tu gautamyāṃ pūjāṃ cakre śivasya tu // BrP_111.80

tataḥ prasanno bhagavān divyarūpaṃ dadau mune 
āpṛcchya pitarau sarpo bhāryayā gantum udyataḥ 
śivalokaṃ tato jñātvā pitā prāha mahāmatiḥ // BrP_111.81

yuvarājyadharo jyeṣṭhaḥ putra eko bhavān iti 
tasmād rājyam aśeṣeṇa kṛtvotpādya sutān bahūn 
yāte mayi paraṃ dhāma tato yāhi śivaṃ puram // BrP_111.82

etac chrutvā pitṛvacas tathety āha sa nāgarāṭ 
kāmarūpam avāpyātha bhāryayā saha suvrataḥ // BrP_111.83

pitrā mātrā tathā putrai rājyaṃ kṛtvā suvistaram 
yāte pitari svarlokaṃ putrān sthāpya svake pade // BrP_111.84

bhāryāmātyādisahitas tataḥ śivapuraṃ yayau 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ nāgatīrtham iti śrutam // BrP_111.85

yatra nāgeśvaro devo bhogavatyā pratiṣṭhitaḥ 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca sarvakratuphalapradam // BrP_111.86

mātṛtīrtham iti khyātaṃ sarvasiddhikaraṃ nṛṇām 
ādhibhir mucyate jantus tattīrthasmaraṇād api // BrP_112.1

devānām asurāṇāṃ ca saṃgaro 'bhūt sudāruṇaḥ 
nāśaknuvaṃs tadā jetuṃ devā dānavasaṃgaram // BrP_112.2

tadāham agamaṃ devais tiṣṭhantaṃ śūlapāṇinam 
astavaṃ vividhair vākyaiḥ kṛtāñjalipuṭaḥ śanaiḥ // BrP_112.3

saṃmantrya devair asuraiś ca sarvair yadāhṛtaṃ saṃmathituṃ samudram
yat kālakūṭaṃ samabhūn maheśa tat tvāṃ vinā ko grasituṃ samarthaḥ BrP_112.4

puṣpaprahāreṇa jagattrayaṃ yaḥ svādhīnam āpādayituṃ samarthaḥ
māro hare 'py anyasurādivandyo vitāyamāno vilayaṃ prayātaḥ BrP_112.5

vimathya vārīśam anaṅgaśatro yad uttamaṃ tat tu divaukasebhyaḥ
dattvā viṣaṃ saṃharan nīlakaṇṭha ko vā dhartuṃ tvām ṛte vai samarthaḥ BrP_112.6

tataś ca tuṣṭo bhagavān ādikartā trilocanaḥ // BrP_112.7

dāsye 'haṃ yad abhīṣṭaṃ vo bruvantu surasattamāḥ // BrP_112.8

dānavebhyo bhayaṃ ghoraṃ tatraihi vṛṣabhadhvaja 
jahi śatrūn surān pāhi nāthavantas tvayā prabho // BrP_112.9

niṣkāraṇaḥ suhṛc chaṃbho nābhaviṣyad bhavān yadi 
tadākariṣyan kim iva duḥkhārtāḥ sarvadehinaḥ // BrP_112.10

ity uktas tatkṣaṇāt prāyād yatra te devaśatravaḥ 
tatra tad yuddham abhavac chaṃkareṇa suradviṣām // BrP_112.11

tatas trilocanaḥ śrāntas tamorūpadharaḥ śivaḥ 
lalāṭād vyapataṃs tasya yudhyataḥ svedabindavaḥ // BrP_112.12

sa saṃharan daityagaṇāṃs tāmasīṃ mūrtim āśritaḥ 
tāṃ mūrtim asurā dṛṣṭvā merupṛṣṭhād bhuvaṃ yayuḥ // BrP_112.13

sa saṃharan sarvadaityāṃs tadāgacchad bhuvaṃ haraḥ 
itaś cetaś ca bhītās te 'dhāvan sarvāṃ mahīm imām // BrP_112.14

tathaiva kopād rudro 'pi śatrūṃs tān anudhāvati 
tathaiva yudhyataḥ śaṃbhoḥ patitāḥ svedabindavaḥ // BrP_112.15

yatra yatra bhuvaṃ prāpto bindur māheśvaro mune 
tatra tatra śivākārā mātaro jajñire tataḥ // BrP_112.16

procur maheśvaraṃ sarvāḥ khādāmas tv asurān iti 
tataḥ provāca bhagavān sarvaiḥ suragaṇair vṛtaḥ // BrP_112.17

svargād bhuvam anuprāptā rākṣasās te rasātalam 
anuprāptās tataḥ sarvāḥ śṛṇvantu mama bhāṣitam // BrP_112.18

yatra yatra dviṣo yānti tatra gacchantu mātaraḥ 
rasātalam anuprāptā idānīṃ madbhayād dviṣaḥ 
bhavatyo 'py anugacchantu rasātalam anu dviṣaḥ // BrP_112.19

tāś ca jagmur bhuvaṃ bhittvā yatra te daityadānavāḥ 
tān hatvā mātaraḥ sarvān devārīn atibhīṣaṇān // BrP_112.20

punar devān upājagmuḥ pathā tenaiva mātaraḥ 
gatāś ca mātaro yāvad yāvac ca punar āgatāḥ // BrP_112.21

tāvad devāḥ sthitā āsan gautamītīram āśritāḥ 
prasthānāt tatra mātṝṇāṃ surāṇāṃ ca pratiṣṭhiteḥ // BrP_112.22

pratiṣṭhānaṃ tu tat kṣetraṃ puṇyaṃ vijayavardhanam 
mātṝṇāṃ yatra cotpattir mātṛtīrthaṃ pṛthak pṛthak // BrP_112.23

tatra tatra bilāny āsan rasātalagatāni ca 
surās tābhyo varān procur loke pūjāṃ yathā śivaḥ // BrP_112.24

prāpnoti tadvan mātṛbhyaḥ pūjā bhavatu sarvadā 
ity uktvāntardadhur devā āsaṃs tatraiva mātaraḥ // BrP_112.25

yatra yatra sthitā devyo mātṛtīrthaṃ tato viduḥ 
surāṇām api sevyāni kiṃ punar mānuṣādibhiḥ // BrP_112.26

teṣu snānam atho dānaṃ pitṝṇāṃ caiva tarpaṇam 
sarvaṃ tad akṣayaṃ jñeyaṃ śivasya vacanaṃ yathā // BrP_112.27

yas tv idaṃ śṛṇuyān nityaṃ smared api paṭhet tathā 
ākhyānaṃ mātṛtīrthānām āyuṣmān sa sukhī bhavet // BrP_112.28

idam apy aparaṃ tīrthaṃ devānām api durlabham 
brahmatīrtham iti khyātaṃ bhuktimuktipradaṃ nṛṇām // BrP_113.1

sthiteṣu devasainyeṣu praviṣṭeṣu rasātalam 
daityeṣu ca muniśreṣṭha tathā mātṛṣu tān anu // BrP_113.2

madīyaṃ pañcamaṃ vaktraṃ gardabhākṛti bhīṣaṇam 
tad vaktraṃ devasainyeṣu mayi tiṣṭhaty uvāca ha // BrP_113.3

he daityāḥ kiṃ palāyante na bhayaṃ vo 'stu satvaram 
āgacchantu surān sarvān bhakṣayiṣye kṣaṇād iti // BrP_113.4

nivārayantaṃ mām evaṃ bhakṣaṇāyodyataṃ tathā 
taṃ dṛṣṭvā vibudhāḥ sarve vitrastā viṣṇum abruvan // BrP_113.5

trāhi viṣṇo jagannātha brahmaṇo 'sya mukhaṃ luna 
cakradhṛg vibudhān āha cchedmi cakreṇa vai śiraḥ // BrP_113.6

kiṃ tu tac chinnam evedaṃ saṃharet sacarācaram 
mantraṃ brūmo 'tra vibudhāḥ śrūyatāṃ sarvam eva hi // BrP_113.7

trinetraḥ kaśiraś chettā sa ca dhatte na saṃśayaḥ 
mayā ca śaṃbhuḥ sarvaiś ca stutaḥ proktas tathaiva ca // BrP_113.8

yāgaḥ kṣaṇī dṛṣṭaphale 'samarthaḥ sa naiva kartuḥ phalatīti matvā
phalasya dāne pratibhūr jaṭīti niścitya lokaḥ pratikarma yātaḥ BrP_113.9

tataḥ sureśaḥ saṃtuṣṭo devānāṃ kāryasiddhaye 
lokānām upakārārthaṃ tathety āha surān prati // BrP_113.10

tadvaktraṃ pāparūpaṃ yad bhīṣaṇaṃ lomaharṣaṇam 
nikṛtya nakhaśastraiś ca kva sthāpyaṃ cety athābravīt // BrP_113.11

tatrelā vibudhān āha nāhaṃ voḍhuṃ śiraḥ kṣamā 
rasātalam atho yāsye udadhiś cāpy athābravīt // BrP_113.12

śoṣaṃ yāsye kṣaṇād eva punaś cocuḥ śivaṃ surāḥ 
tvayaivaitad brahmaśiro dhāryaṃ lokānukampayā // BrP_113.13

acchede jagatāṃ nāśaś chede doṣaś ca tādṛśaḥ 
evaṃ vimṛśya someśo dadhāra kaśiras tadā // BrP_113.14

tad dṛṣṭvā duṣkaraṃ karma gautamīṃ prāpya pāvanīm 
astuvañ jagatām īśaṃ praṇayād bhaktitaḥ surāḥ // BrP_113.15

deveṣv amitraṃ kaśiro 'tibhīmaṃ tān bhakṣaṇāyopagataṃ nikṛtya
nakhāgrasūcyā śakalendumaulis tyāge 'pi doṣāt kṛpayānudhatte BrP_113.16

tatra te vibudhāḥ sarve sthitā ye brahmaṇo 'ntike 
tuṣṭuvur vibudheśānaṃ karma dṛṣṭvātidaivatam // BrP_113.17

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ brahmatīrtham iti śrutam 
adyāpi brahmaṇo rūpaṃ caturmukham avasthitam // BrP_113.18

śiromātraṃ tu yaḥ paśyet sa gacched brahmaṇaḥ padam 
yatra sthitvā svayaṃ rudro lūnavān brahmaṇaḥ śiraḥ // BrP_113.19

rudratīrthaṃ tad eva syāt tatra sākṣād divākaraḥ 
devānāṃ ca svarūpeṇa sthito yasmāt tad uttamam // BrP_113.20

sauryaṃ tīrthaṃ tad ākhyātaṃ sarvakratuphalapradam 
tatra snātvā raviṃ dṛṣṭvā punarjanma na vidyate // BrP_113.21

mahādevena yac chinnaṃ brahmaṇaḥ pañcamaṃ śiraḥ 
kṣetre 'vimukte saṃsthāpya devatānāṃ hitaṃ kṛtam // BrP_113.22

brahmatīrthe śiromātraṃ yo dṛṣṭvā gautamītaṭe 
kṣetre 'vimukte tasyaiva sthāpitaṃ yo 'nupaśyati 
kapālaṃ brahmaṇaḥ puṇyaṃ brahmahā pūtatāṃ vrajet // BrP_113.23

avighnaṃ tīrtham ākhyātaṃ sarvavighnavināśanam 
tatrāpi vṛttam ākhyāsye śṛṇu nārada bhaktitaḥ // BrP_114.1

devasattre pravṛtte tu gautamyāś cottare taṭe 
samāptir naiva sattrasya saṃjātā vighnadoṣataḥ // BrP_114.2

tataḥ suragaṇāḥ sarve mām avocan hariṃ tadā 
tato dhyānagato 'haṃ tān avocaṃ vīkṣya kāraṇam // BrP_114.3

vināyakakṛtair vighnair naitat sattraṃ samāpyate 
tasmāt stuvantu te sarve ādidevaṃ vināyakam // BrP_114.4

tathety uktvā suragaṇāḥ snātvā te gautamītaṭe 
astuvan bhaktito devā ādidevaṃ gaṇeśvaram // BrP_114.5

yaḥ sarvakāryeṣu sadā surāṇām apīśaviṣṇvambujasaṃbhavānām
pūjyo namasyaḥ paricintanīyas taṃ vighnarājaṃ śaraṇaṃ vrajāmaḥ BrP_114.6

na vighnarājena samo 'sti kaścid devo manovāñchitasaṃpradātā
niścitya caitat tripurāntako 'pi taṃ pūjayām āsa vadhe purāṇām BrP_114.7

karotu so 'smākam avighnam asmin mahākratau satvaram āmbikeyaḥ
dhyātena yenākhiladehabhājāṃ pūrṇā bhaviṣyanti manobhilāṣāḥ BrP_114.8

mahotsavo 'bhūd akhilasya devyā jātaḥ sutaś cintitamātra eva
ato 'vadan surasaṃghāḥ kṛtārthāḥ sadyojātaṃ vighnarājaṃ namantaḥ BrP_114.9

yo mātur utsaṅgagato 'tha mātrā nivāryamāṇo 'pi balāc ca candram
saṃgopayām āsa pitur jaṭāsu gaṇādhināthasya vinoda eṣaḥ BrP_114.10

papau stanaṃ mātur athāpi tṛpto yo bhrātṛmātsaryakaṣāyabuddhiḥ
lambodaras tvaṃ bhava vighnarājo lambodaraṃ nāma cakāra śaṃbhuḥ BrP_114.11

saṃveṣṭito devagaṇair maheśaḥ pravartatāṃ nṛtyam itīty uvāca
saṃtoṣito nūpurarāvamātrād gaṇeśvaratve 'bhiṣiṣeca putram BrP_114.12

yo vighnapāśaṃ ca kareṇa bibhrat skandhe kuṭhāraṃ ca tathā pareṇa
apūjito vighnam atho 'pi mātuḥ karoti ko vighnapateḥ samo 'nyaḥ BrP_114.13

dharmārthakāmādiṣu pūrvapūjyo devāsuraiḥ pūjyata eva nityam
yasyārcanaṃ naiva vināśam asti taṃ pūrvapūjyaṃ prathamaṃ namāmi BrP_114.14

yasyārcanāt prārthanayānurūpāṃ dṛṣṭvā tu sarvasya phalasya siddhim
svatantrasāmarthyakṛtātigarvaṃ bhrātṛpriyaṃ tv ākhurathaṃ tam īḍe BrP_114.15

yo mātaraṃ sarasair nṛtyagītais tathābhilāṣair akhilair vinodaiḥ
saṃtoṣayām āsa tadātituṣṭaṃ taṃ śrīgaṇeśaṃ śaraṇaṃ prapadye BrP_114.16

suropakārair asuraiś ca yuddhaiḥ stotrair namaskāraparaiś ca mantraiḥ
pitṛprasādena sadā samṛddhaṃ taṃ śrīgaṇeśaṃ śaraṇaṃ prapadye BrP_114.17

jaye purāṇām akarot pratīpaṃ pitrāpi harṣāt pratipūjito yaḥ
nirvighnatāṃ cāpi punaś cakāra tasmai gaṇeśāya namaskaromi BrP_114.18

iti stutaḥ suragaṇair vighneśaḥ prāha tān punaḥ // BrP_114.19

ito nirvighnatā sattre mattaḥ syād asurāriṇaḥ // BrP_114.20

devasattre nivṛtte tu gaṇeśaḥ prāha tān surān // BrP_114.21

stotreṇānena ye bhaktyā māṃ stoṣyanti yatavratāḥ 
teṣāṃ dāridryaduḥkhāni na bhaveyuḥ kadācana // BrP_114.22

atra ye bhaktitaḥ snānaṃ dānaṃ kuryur atandritāḥ 
teṣāṃ sarvāṇi kāryāṇi bhaveyur iti manyatām // BrP_114.23

tadvākyasamakālaṃ tu tathety ūcuḥ surā api 
nivṛtte tu makhe tasmin surā jagmuḥ svam ālayam // BrP_114.24

tataḥ prabhṛti tat tīrtham avighnam iti gadyate 
sarvakāmapradaṃ puṃsāṃ sarvavighnavināśanam // BrP_114.25

śeṣatīrtham iti khyātaṃ sarvakāmapradāyakam 
tasya rūpaṃ pravakṣyāmi yan mayā paribhāṣitam // BrP_115.1

śeṣo nāma mahānāgo rasātalapatiḥ prabhuḥ 
sarvanāgaiḥ parivṛto rasātalam athābhyagāt // BrP_115.2

rākṣasā daityadanujāḥ praviṣṭā ye rasātalam 
tair nirasto bhogipatir mām uvācātha vihvalaḥ // BrP_115.3

rasātalaṃ tvayā dattaṃ rākṣasānāṃ mamāpi ca 
te me sthānaṃ na dāsyanti tasmāt tvāṃ śaraṇaṃ gataḥ // BrP_115.4

tato 'ham abravaṃ nāgaṃ gautamīṃ yāhi pannaga 
tatra stutvā mahādevaṃ lapsyase tvaṃ manoratham // BrP_115.5

nānyo 'sti lokatritaye manorathasamarpakaḥ 
madvākyaprerito nāgo gaṅgām āplutya yatnataḥ 
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā tuṣṭāva tridaśeśvaram // BrP_115.6

namas trailokyanāthāya dakṣayajñavibhedine 
ādikartre namas tubhyaṃ namas trailokyarūpiṇe // BrP_115.7

namaḥ sahasraśirase namaḥ saṃhārakāriṇe 
somasūryāgnirūpāya jalarūpāya te namaḥ // BrP_115.8

sarvadā sarvarūpāya kālarūpāya te namaḥ 
pāhi śaṃkara sarveśa pāhi someśa sarvaga 
jagannātha namas tubhyaṃ dehi me manasepsitam // BrP_115.9

tato maheśvaraḥ prītaḥ prādān nāgepsitān varān 
vināśāya surārīṇāṃ daityadānavarakṣasām // BrP_115.10

śeṣāya pradadau śūlaṃ jahy anenāripuṃgavān 
tataḥ proktaḥ śivenāsau śeṣaḥ śūlena bhogibhiḥ // BrP_115.11

rasātalam atho gatvā nijaghāna ripūn raṇe 
nihatya nāgaḥ śūlena daityadānavarākṣasān // BrP_115.12

nyavartata punar devo yatra śeṣeśvaro haraḥ 
pathā yena samāyāto devaṃ draṣṭuṃ sa nāgarāṭ // BrP_115.13

rasātalād yatra devo bilaṃ tatra vyajāyata 
tasmād bilatalād yātaṃ gāṅgaṃ vāry atipuṇyadam // BrP_115.14

tad vāri gaṅgām agamad gaṅgāyāḥ saṃgamas tataḥ 
devasya purataś cāpi kuṇḍaṃ tatra suvistaram // BrP_115.15

nāgas tatrākarod dhomaṃ yatra cāgniḥ sadā sthitaḥ 
soṣṇaṃ tad abhavad vāri gaṅgāyās tatra saṃgamaḥ // BrP_115.16

devadevaṃ samārādhya nāgaḥ prīto mahāyaśāḥ 
rasātalaṃ tato 'bhīṣṭaṃ śivāt prāpya talaṃ yayau // BrP_115.17

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ nāgatīrtham udāhṛtam 
sarvakāmapradaṃ puṇyaṃ rogadāridryanāśanam // BrP_115.18

āyurlakṣmīkaraṃ puṇyaṃ snānadānāc ca muktidam 
śṛṇuyād vā paṭhed bhaktyā yo vāpi smarate tu tat // BrP_115.19

tīrthaṃ śeṣeśvaro yatra yatra śaktipradaḥ śivaḥ 
ekaviṃśatitīrthānām ubhayos tatra tīrayoḥ 
śatāni muniśārdūla sarvasaṃpatpradāyinām // BrP_115.20

mahānalam iti khyātaṃ vaḍavānalam ucyate 
mahānalo yatra devo vaḍavā yatra sā nadī // BrP_116.1

tat tīrthaṃ putra vakṣyāmi mṛtyudoṣajarāpaham 
purāsan naimiṣāraṇye ṛṣayaḥ sattrakāriṇaḥ // BrP_116.2

śamitāraṃ ca ṛṣayo mṛtyuṃ cakrus tapasvinaḥ 
vartamāne sattrayāge mṛtyau śamitari sthite // BrP_116.3

na mamāra tadā kaścid ubhayaṃ sthāsnu jaṅgamam 
vinā paśūn muniśreṣṭha martyaṃ cāmartyatāṃ gatam // BrP_116.4

tatas triviṣṭape śūnye martye caivātisaṃbhṛte 
mṛtyunopekṣite devā rākṣasān ūcire tadā // BrP_116.5

gacchadhvam ṛṣisattraṃ tan nāśayadhvaṃ mahādhvaram 
iti devavacaḥ śrutvā procus te rākṣasāḥ surān // BrP_116.6

vidhvaṃsayāmas taṃ yajñam asmākaṃ kiṃ phalaṃ tataḥ 
pravartate vinā hetuṃ na kopi kvāpi jātucit // BrP_116.7

devā apy asurān ūcur yajñārdhaṃ bhavatām api 
bhaved eva tato yāntu ṛṣīṇāṃ sattram uttamam // BrP_116.8

te śrutvā tvaritāḥ sarve yatra yajñaḥ pravartate 
jagmus tatra vināśāya devavākyād viśeṣataḥ // BrP_116.9

taj jñātvā ṛṣayo mṛtyum āhuḥ kiṃ kurmahe vayam 
āgatā devavacanād rākṣasā yajñanāśinaḥ // BrP_116.10

mṛtyunā saha saṃmantrya naimiṣāraṇyavāsinaḥ 
sarve tyaktvā svāśramaṃ taṃ śamitrā saha nārada // BrP_116.11

agnimātram upādāya tyaktvā pātrādikaṃ tu yat 
kratuniṣpattaye jagmur gautamīṃ prati satvarāḥ // BrP_116.12

tatra snātvā maheśānaṃ rakṣaṇāyopatasthire 
kṛtāñjalipuṭās te tu tuṣṭuvus tridaśeśvaram // BrP_116.13

yo līlayā viśvam idaṃ cakāra dhātā vidhātā bhuvanatrayasya
yo viśvarūpaḥ sadasatparo yaḥ someśvaraṃ taṃ śaraṇaṃ vrajāmaḥ BrP_116.14

icchāmātreṇa yaḥ sarvaṃ hanti pāti karoti ca 
tam ahaṃ tridaśeśānaṃ śaraṇaṃ yāmi śaṃkaram // BrP_116.15

mahānalaṃ mahākāyaṃ mahānāgavibhūṣaṇam 
mahāmūrtidharaṃ devaṃ śaraṇaṃ yāmi śaṃkaram // BrP_116.16

tataḥ provāca bhagavān mṛtyo kā prītir astu te // BrP_116.17

rākṣasebhyo bhayaṃ ghoram āpannaṃ tridaśeśvara 
yajñam asmāṃś ca rakṣasva yāvat sattraṃ samāpyate // BrP_116.18

tathā cakāra bhagavāṃs trinetro vṛṣabhadhvajaḥ 
śamitrā mṛtyunā sattram ṛṣīṇāṃ pūrṇatāṃ yayau // BrP_116.19

haviṣāṃ bhāgadheyāya ājagmur amarāḥ kramāt 
tān avocan munigaṇāḥ saṃkṣubdhā mṛtyunā saha // BrP_116.20

asmanmakhavināśāya rākṣasāḥ preṣitā yataḥ 
tasmād bhavadbhyaḥ pāpiṣṭhā rākṣasāḥ santu śatravaḥ // BrP_116.21

tataḥ prabhṛti devānāṃ rākṣasā vairiṇo 'bhavan 
kṛtyāṃ ca vaḍavāṃ tatra devāś ca ṛṣayo 'malāḥ // BrP_116.22

mṛtyor bhāryā bhava tvaṃ tām ity uktvā te 'bhyaṣecayan 
abhiṣekodakaṃ yat tu sā nadī vaḍavābhavat // BrP_116.23

mṛtyunā sthāpitaṃ liṅgaṃ mahānalam iti śrutam 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ vaḍavāsaṃgamaṃ viduḥ // BrP_116.24

mahānalo yatra devas tat tīrthaṃ bhuktimuktidam 
sahasraṃ tatra tīrthānāṃ sarvābhīṣṭapradāyinām 
ubhayos tīrayos tatra smaraṇād aghaghātinām // BrP_116.25

ātmatīrtham iti khyātaṃ bhuktimuktipradaṃ nṛṇām 
tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi yatra jñāneśvaraḥ śivaḥ // BrP_117.1

datta ity api vikhyātaḥ so 'triputro harapriyaḥ 
durvāsasaḥ priyo bhrātā sarvajñānaviśāradaḥ 
sa gatvā pitaraṃ prāha vinayena praṇamya ca // BrP_117.2

brahmajñānaṃ kathaṃ me syāt kaṃ pṛcchāmi kva yāmi ca // BrP_117.3

tac chrutvātriḥ putravākyaṃ dhyātvā vacanam abravīt // BrP_117.4

gautamīṃ putra gaccha tvaṃ tatra stuhi maheśvaram 
sa tu prīto yadaiva syāt tadā jñānam avāpsyasi // BrP_117.5

tathety uktvā tadātreyo gaṅgāṃ gatvā śucir yataḥ 
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā bhaktyā tuṣṭāva śaṃkaram // BrP_117.6

saṃsārakūpe patito 'smi daivān mohena gupto bhavaduḥkhapaṅke
ajñānanāmnā tamasāvṛto 'haṃ paraṃ na vindāmi surādhinātha BrP_117.7

bhinnas triśūlena balīyasāhaṃ pāpena cintākṣurapāṭitaś ca
tapto 'smi pañcendriyatīvratāpaiḥ śrānto 'smi saṃtāraya somanātha BrP_117.8

baddho 'smi dāridryamayaiś ca bandhair hato 'smi rogānalatīvratāpaiḥ
krānto 'smy ahaṃ mṛtyubhujaṃgamena bhīto bhṛśaṃ kiṃ karavāṇi śaṃbho BrP_117.9

bhavābhavābhyām atipīḍito 'haṃ tṛṣṇākṣudhābhyāṃ ca rajastamobhyām
īdṛkṣayā jarayā cābhibhūtaḥ paśyāvasthāṃ kṛpayā me 'dya nātha BrP_117.10

kāmena kopena ca matsareṇa dambhena darpādibhir apy anekaiḥ
ekaikaśaḥ kaṣṭagato 'smi viddhas tvaṃ nāthavad vāraya nātha śatrūn BrP_117.11

kasyāpi kaścit patitasya puṃso duḥkhapraṇodī bhavatīti satyam
vinā bhavantaṃ mama somanātha kutrāpi kāruṇyavaco 'pi nāsti BrP_117.12

tāvat sa kopo bhayamohaduḥkhāny ajñānadāridryarujas tathaiva
kāmādayo mṛtyur apīha yāvan namaḥ śivāyeti na vacmi vākyam BrP_117.13

na me 'sti dharmo na ca me 'sti bhaktir nāhaṃ vivekī karuṇā kuto me
dātāsi tenāśu śaraṇya citte nidhehi someti padaṃ madīye BrP_117.14

yāce na cāhaṃ surabhūpatitvaṃ hṛtpadmamadhye mama somanātha
śrīsomapādāmbujasaṃnidhānaṃ yāce vicāryaiva ca tat kuruṣva BrP_117.15

yathā tavāhaṃ vidito 'smi pāpas tathāpi vijñāpanam āśṛṇuṣva
saṃśrūyate yatra vacaḥ śiveti tatra sthitiḥ syān mama somanātha BrP_117.16

gaurīpate śaṃkara somanātha viśveśa kāruṇyanidhe 'khilātman
saṃstūyate yatra sadeti tatra keṣām api syāt kṛtināṃ nivāsaḥ BrP_117.17

ity ātreyastutiṃ śrutvā tutoṣa bhagavān haraḥ 
varado 'smīti taṃ prāha yoginaṃ viśvakṛd bhavaḥ // BrP_117.18

ātmajñānaṃ ca muktiṃ ca bhuktiṃ ca vipulāṃ tvayi 
tīrthasyāpi ca māhātmyaṃ varo 'yaṃ tridaśārcita // BrP_117.19

evam astv iti taṃ śaṃbhur uktvā cāntaradhīyata 
tataḥ prabhṛti tat tīrtham ātmatīrthaṃ vidur budhāḥ 
tatra snānena dānena muktiḥ syād iha nārada // BrP_117.20

aśvatthatīrtham ākhyātaṃ pippalaṃ ca tataḥ param 
uttare mandatīrthaṃ tu tatra vyuṣṭim itaḥ śṛṇu // BrP_118.1

purā tv agastyo bhagavān dakṣiṇāśāpatiḥ prabhuḥ 
devais tu preritaḥ pūrvaṃ vindhyasya prārthanaṃ prati // BrP_118.2

sa śanair vindhyam abhyāgāt sahasramunibhir vṛtaḥ 
tam āgatya nagaśreṣṭhaṃ bahuvṛkṣasamākulam // BrP_118.3

spardhinaṃ merubhānubhyāṃ vindhyaṃ śṛṅgaśatair vṛtam 
atyunnataṃ nagaṃ dhīro lopāmudrāpatir muniḥ // BrP_118.4

kṛtātithyo dvijaiḥ sārdhaṃ praśasya ca nagaṃ punaḥ 
idam āha muniśreṣṭho devakāryārthasiddhaye // BrP_118.5

ahaṃ yāmi nagaśreṣṭha munibhis tattvadarśibhiḥ 
tīrthayātrāṃ karomīti dakṣiṇāśāṃ vrajāmy aham // BrP_118.6

dehi mārgaṃ nagapate ātithyaṃ dehi yācate 
yāvad āgamanaṃ me syāt sthātavyaṃ tāvad eva hi // BrP_118.7

nānyathā bhavitavyaṃ te tathety āha nagottamaḥ 
ākrāman dakṣiṇām āśāṃ tair vṛto munibhir muniḥ // BrP_118.8

śanaiḥ sa gautamīm āgāt sattrayāgāya dīkṣitaḥ 
yāvat saṃvatsaraṃ sattram akarod ṛṣibhir vṛtaḥ // BrP_118.9

kaiṭabhasya sutau pāpau rākṣasau dharmakaṇṭakau 
aśvatthaḥ pippalaś ceti vikhyātau tridaśālaye // BrP_118.10

aśvattho 'śvattharūpeṇa pippalo brahmarūpadhṛk 
tāv ubhāv antaraṃ prepsū yajñavidhvaṃsanāya tu // BrP_118.11

kurutāṃ kāṅkṣitaṃ rūpaṃ dānavau pāpacetasau 
aśvattho vṛkṣarūpeṇa pippalo brāhmaṇākṛtiḥ // BrP_118.12

ubhau tau brāhmaṇān nityaṃ pīḍayetāṃ tapodhana 
ālabhante ca ye 'śvatthaṃ tāṃs tān aśnāty asau taruḥ // BrP_118.13

pippalaḥ sāmago bhūtvā śiṣyān aśnāti rākṣasaḥ 
tasmād adyāpi vipreṣu sāmago 'tīva niṣkṛpaḥ // BrP_118.14

kṣīyamāṇān dvijān dṛṣṭvā munayo rākṣasāv imau 
iti buddhvā mahāprājñā dakṣiṇaṃ tīram āśritam // BrP_118.15

sauriṃ śanaiścaraṃ mandaṃ tapasyantaṃ dhṛtavratam 
gatvā munigaṇāḥ sarve rakṣaḥkarma nyavedayan // BrP_118.16

saurir munigaṇān āha pūrṇe tapasi me dvijāḥ 
rākṣasau hanmy apūrṇe tu tapasy akṣama eva hi // BrP_118.17

punaḥ procur munigaṇā dāsyāmas te tapo mahat 
ity ukto brāhmaṇaiḥ sauriḥ kṛtam ity āha tān api // BrP_118.18

saurir brāhmaṇaveṣeṇa prāyād aśvattharūpiṇam 
rākṣasaṃ brāhmaṇo bhūtvā pradakṣiṇam athākarot // BrP_118.19

pradakṣiṇaṃ tu kurvāṇaṃ mene brāhmaṇam eva tam 
nityavad rākṣasaḥ pāpo bhakṣayām āsa māyayā // BrP_118.20

tasya kāyaṃ samāviśya cakṣuṣāntrāṇy apaśyata 
dṛṣṭaḥ sa rākṣasaḥ pāpo mandena ravisūnunā // BrP_118.21

bhasmībhūtaḥ kṣaṇenaiva girir vajrahato yathā 
aśvatthaṃ bhasmasāt kṛtvā anyaṃ brāhmaṇarūpiṇam // BrP_118.22

rākṣasaṃ pāpanilayam eka eva tam abhyagāt 
adhīyāno vipra iva śiṣyarūpo vinītavat // BrP_118.23

pippalaḥ pūrvavac cāpi bhakṣayām āsa bhānujam 
sa bhakṣitaḥ pūrvavac ca kukṣāv antrāṇy avaikṣata // BrP_118.24

tenālokitamātro 'sau rākṣaso bhasmasād abhūt 
ubhau hatvā bhānusutaḥ kiṃ kṛtyaṃ me vadantv atha // BrP_118.25

munayo jātasaṃharṣāḥ sarva eva tapasvinaḥ 
tataḥ prasannā hy abhavann ṛṣayo 'gastyapūrvakāḥ // BrP_118.26

varān dadur yathākāmaṃ sauraye mandagāmine 
sa prīto brāhmaṇān āha śaniḥ sūryasuto balī // BrP_118.27

maddvāre niyatā ye ca kurvanty aśvatthalambhanam 
teṣāṃ sarvāṇi kāryāṇi syuḥ pīḍā madbhavā na ca // BrP_118.28

tīrthe cāśvatthasaṃjñe vai snānaṃ kurvanti ye narāḥ 
teṣāṃ sarvāṇi kāryāṇi bhaveyur aparo varaḥ // BrP_118.29

mandavāre tu ye 'śvatthaṃ prātar utthāya mānavāḥ 
ālabhante ca teṣāṃ vai grahapīḍā vyapohatu // BrP_118.30

tataḥ prabhṛti tat tīrtham aśvatthaṃ pippalaṃ viduḥ 
tīrthaṃ śanaiścaraṃ tatra tatrāgastyaṃ ca sāttrikam // BrP_118.31

yājñikaṃ cāpi tat tīrthaṃ sāmagaṃ tīrtham eva ca 
ityādyaṣṭottarāṇy āsan sahasrāṇy atha ṣoḍaśa 
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca sattrayāgaphalapradam // BrP_118.32

somatīrtham iti khyātaṃ tad apy uktaṃ mahātmabhiḥ 
tatra snānena dānena somapānaphalaṃ labhet // BrP_119.1

jagatāṃ mātaraḥ pūrvam oṣadhyo jīvasaṃmatāḥ 
mamāpi mātaro devyaḥ pūrvāsāṃ pūrvavattarāḥ // BrP_119.2

āsu pratiṣṭhito dharmaḥ svādhyāyo yajñakarma ca 
ābhir eva dhṛtaṃ sarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram // BrP_119.3

aśeṣarogopaśamo bhavaty ābhir asaṃśayam 
annam etābhir eva syād aśeṣaprāṇarakṣaṇam 
atrauṣadhyo jagadvandyā mām ūcur anahaṃkṛtāḥ // BrP_119.4

asmākaṃ tvaṃ patiṃ dehi rājānaṃ surasattama // BrP_119.5

tac chrutvā vacanaṃ tāsāṃ mayoktā oṣadhīr idam 
patiṃ prāpsyatha sarvāś ca rājānaṃ prītivardhanam // BrP_119.6

rājānam iti tac chrutvā tā mām ūcuḥ punar mune 
gantavyaṃ kva punaś coktā gautamīṃ yāntu mātaraḥ // BrP_119.7

tuṣṭāyām atha tasyāṃ vo rājā syāl lokapūjitaḥ 
tāś ca gatvā muniśreṣṭha tuṣṭuvur gautamīṃ nadīm // BrP_119.8

kiṃ vākariṣyan bhavavartino janā nānāghasaṃghābhibhavāc ca duḥkhitāḥ
na cāgamiṣyad bhavatī bhuvaṃ cet puṇyodake gautami śaṃbhukānte BrP_119.9

ko vetti bhāgyaṃ naradehabhājāṃ mahīgatānāṃ saritām adhīśe
eṣāṃ mahāpātakasaṃghahantrī tvam amba gaṅge sulabhā sadaiva BrP_119.10

na te vibhūtiṃ nanu vetti ko 'pi trailokyavandye jagadamba gaṅge
gaurīsamāliṅgitavigraho 'pi dhatte smarāriḥ śirasāpi yat tvām BrP_119.11

namo 'stu te mātar abhīṣṭadāyini namo 'stu te brahmamaye 'ghanāśini
namo 'stu te viṣṇupadābjaniḥsṛte namo 'stu te śaṃbhujaṭāviniḥsṛte BrP_119.12

ity evaṃ stuvatām īśā kiṃ dadāmīty avocata // BrP_119.13

patiṃ dehi jaganmātā rājānam atitejasam // BrP_119.14

tadovāca nadī gaṅgā oṣadhīs tā idaṃ vacaḥ // BrP_119.15

ahaṃ cāmṛtarūpāsmi oṣadhyo mātaro 'mṛtāḥ 
tādṛśaṃ cāmṛtātmānaṃ patiṃ somaṃ dadāmi vaḥ // BrP_119.16

devāś ca ṛṣayo vākyaṃ menire soma eva ca 
oṣadhyaś cāpi tad vākyaṃ tato jagmuḥ svam ālayam // BrP_119.17

yatra cāpur mahauṣadhyo rājānam amṛtātmakam 
somaṃ samastasaṃtāpapāpasaṃghanivārakam // BrP_119.18

somatīrthaṃ tu tat khyātaṃ somapānaphalapradam 
tatra snānena dānena pitaraḥ svargam āpnuyuḥ // BrP_119.19

ya idaṃ śṛṇuyān nityaṃ paṭhed vā bhaktitaḥ smaret 
dīrgham āyur avāpnoti sa putrī dhanavān bhavet // BrP_119.20

dhānyatīrtham iti khyātaṃ sarvakāmapradaṃ nṛṇām 
subhikṣaṃ kṣemadaṃ puṃsāṃ sarvāpadvinivāraṇam // BrP_120.1

oṣadhyaḥ somarājānaṃ patiṃ prāpya mudānvitāḥ 
ūcuḥ sarvasya lokasya gaṅgāyāś cepsitaṃ vacaḥ // BrP_120.2

vaidikī puṇyagāthāsti yāṃ vai vedavido viduḥ 
bhūmiṃ sasyavatīṃ kaścin mātaraṃ mātṛsaṃmitām // BrP_120.3

gaṅgāsamīpe yo dadyāt sarvakāmān avāpnuyāt 
bhūmiṃ sasyavatīṃ gāś ca oṣadhīś ca mudānvitaḥ // BrP_120.4

viṣṇubrahmeśarūpāya yo dadyād bhaktimān naraḥ 
sarvaṃ tad akṣayaṃ vidyāt sarvakāmān avāpnuyāt // BrP_120.5

oṣadhyaḥ somarājanyāḥ somaś cāpy oṣadhīpatiḥ 
iti jñātvā brahmavida oṣadhīr yaḥ pradāsyati // BrP_120.6

sarvān kāmān avāpnoti brahmaloke mahīyate 
tā eva somarājanyāḥ prītāḥ procuḥ punaḥ punaḥ // BrP_120.7

yo 'smān dadāti gaṅgāyāṃ taṃ rājan pārayāmasi 
tvam uttamaś cauṣadhīśa tvadadhīnaṃ carācaram // BrP_120.8

oṣadhayaḥ saṃvadante somena saha rājñā 
yo 'smān dadāti viprebhyas taṃ rājan pārayāmasi // BrP_120.9

vayaṃ ca brahmarūpiṇyaḥ prāṇarūpiṇya eva ca 
yo 'smān dadāti viprebhyas taṃ rājan pārayāmasi // BrP_120.10

asmān dadāti yo nityaṃ brāhmaṇebhyo jitavrataḥ 
upāstir asti sāsmākaṃ taṃ rājan pārayāmasi // BrP_120.11

sthāvaraṃ jaṅgamaṃ kiṃcid asmābhir vyāpṛtaṃ jagat 
yo 'smān dadāti viprebhyas taṃ rājan pārayāmasi // BrP_120.12

havyaṃ kavyaṃ yad amṛtaṃ yat kiṃcid upabhujyate 
tadgarīyaś ca yo dadyāt taṃ rājan pārayāmasi // BrP_120.13

ity etāṃ vaidikīṃ gāthāṃ yaḥ śṛṇoti smareta vā 
paṭhate bhaktim āpannas taṃ rājan pārayāmasi // BrP_120.14

yatraiṣā paṭhitā gāthā somena saha rājñā 
gaṅgātīre cauṣadhībhir dhānyatīrthaṃ tad ucyate // BrP_120.15

tataḥ prabhṛti tat tīrtham auṣadhyaṃ saumyam eva ca 
amṛtaṃ vedagāthaṃ ca mātṛtīrthaṃ tathaiva ca // BrP_120.16

eṣu snānaṃ japo homo dānaṃ ca pitṛtarpaṇam 
annadānaṃ tu yaḥ kuryāt tad ānantyāya kalpate // BrP_120.17

ṣaṭśatādhikasāhasraṃ tīrthānāṃ tīrayor dvayoḥ 
sarvapāpanihantṝṇāṃ sarvasaṃpadvivardhanam // BrP_120.18

vidarbhāsaṃgamaṃ puṇyaṃ revatīsaṃgamaṃ tathā 
tatra yad vṛttam ākhyāsye yat purāṇavido viduḥ // BrP_121.1

bharadvāja iti khyāta ṛṣir āsīt tapodhikaḥ 
tasya svasā revatīti kurūpā vikṛtasvarā // BrP_121.2

tāṃ dṛṣṭvā vikṛtāṃ bhrātā bharadvājaḥ pratāpavān 
cintayā parayā yukto gaṅgāyā dakṣiṇe taṭe // BrP_121.3

kasmai dadyām imāṃ kanyāṃ svasāraṃ bhīṣaṇākṛtim 
na kaścit pratigṛhṇāti dātavyā ca svasā tathā // BrP_121.4

aho bhūyān na kasyāpi kanyā duḥkhaikakāraṇam 
maraṇaṃ jīvato 'py asya prāṇinas tu pade pade // BrP_121.5

evaṃ vimṛśatas tasya svāśrame cātiśobhane 
draṣṭuṃ munivaraḥ prāyād bharadvājaṃ yatavratam // BrP_121.6

dvyaṣṭavarṣaḥ śubhavapuḥ śānto dānto guṇākaraḥ 
nāmnā kaṭha iti khyāto bharadvājaṃ nanāma saḥ // BrP_121.7

vidhivat pūjya taṃ vipraṃ bharadvājaḥ kaṭhaṃ tadā 
tasyāgamanakāryaṃ ca papraccha purataḥ sthitaḥ // BrP_121.8

kaṭho 'py āha bharadvājaṃ vidyārthy aham upāgataḥ 
tathā ca darśanākāṅkṣī yad yuktaṃ tad vidhīyatām // BrP_121.9

bharadvājaḥ kaṭhaṃ prāha adhīṣva yad abhīpsitam 
purāṇaṃ smṛtayo vedā dharmasthānāny anekaśaḥ // BrP_121.10

sarvaṃ vedmi mahāprājña ruciraṃ vada mā ciram 
kulīno dharmanirato guruśuśrūṣaṇe rataḥ 
abhimānī śrutadharaḥ śiṣyaḥ puṇyair avāpyate // BrP_121.11

adhyāpayasva bho brahmañ śiṣyaṃ māṃ vītakalmaṣam 
śuśrūṣaṇarataṃ bhaktaṃ kulīnaṃ satyavādinam // BrP_121.12

tathety uktvā bharadvājaḥ prādād vidyām aśeṣataḥ 
prāptavidyaḥ kaṭhaḥ prīto bharadvājam athābravīt // BrP_121.13

iccheyaṃ dakṣiṇāṃ dātuṃ guro tava manaḥpriyām 
vadasva durlabhaṃ vāpi guro tubhyaṃ namo 'stu te // BrP_121.14

vidyāṃ prāpyāpi ye mohāt svaguroḥ pāritoṣikam 
na prayacchanti nirayaṃ te yānty ācandratārakam // BrP_121.15

gṛhāṇa kanyāṃ vidhivad bhāryāṃ kuru mama svasām 
asyāṃ prītyā vartitavyaṃ yāceyaṃ dakṣiṇām imām // BrP_121.16

bhrātṛvat putravac cāpi śiṣyaḥ syāt tu guroḥ sadā 
guruś ca pitṛvac ca syāt saṃbandho 'tra kathaṃ bhavet // BrP_121.17

madvākyaṃ kuru satyaṃ tvaṃ mamājñā tava dakṣiṇā 
sarvaṃ smṛtvā kaṭhādya tvaṃ revatīṃ bhara tanmanāḥ // BrP_121.18

tathety uktvā guror vākyāt kaṭho jagrāha pāṇinā 
revatīṃ vidhivad dattāṃ tāṃ samīkṣya kaṭhas tv atha // BrP_121.19

tatraiva pūjayām āsa deveśaṃ śaṃkaraṃ tadā 
revatyā rūpasaṃpattyai śivaprītyai ca revatī // BrP_121.20

surūpā cārusarvāṅgī na rūpeṇopamīyate 
abhiṣekodakaṃ tatra revatyā yad viniḥsṛtam // BrP_121.21

sābhavat tatra gaṅgāyāṃ tasmāt tannāmato nadī 
revatīti samākhyātā rūpasaubhāgyadāyinī // BrP_121.22

punar darbhaiś ca vividhair abhiṣekaṃ cakāra saḥ 
puṇyarūpatvasaṃsiddhyai vidarbhā tad abhūn nadī // BrP_121.23

śraddhayā saṃgame snātvā revatīgaṅgayor naraḥ 
sarvapāpavinirmukto viṣṇuloke mahīyate // BrP_121.24

tathā vidarbhāgautamyoḥ saṃgame śraddhayā mune 
snānaṃ karoty asau yāti bhuktiṃ muktiṃ ca tatkṣaṇāt // BrP_121.25

ubhayos tīrayos tatra tīrthānāṃ śatam uttamam 
sarvapāpakṣayakaraṃ sarvasiddhipradāyakam // BrP_121.26

pūrṇatīrtham iti khyātaṃ gaṅgāyā uttare taṭe 
tatra snātvā naro 'jñānāt tathāpi śubham āpnuyāt // BrP_122.1

pūrṇatīrthasya māhātmyaṃ varṇyate kena jantunā 
svayaṃ saṃsthīyate yatra cakriṇā ca pinākinā // BrP_122.2

purā dhanvantarir nāma kalpādāv āyuṣaḥ sutaḥ 
iṣṭvā bahuvidhair yajñair aśvamedhapuraḥsaraiḥ // BrP_122.3

dattvā dānāny anekāni bhuktvā bhogāṃś ca puṣkalān 
vijñāya bhogavaiṣamyaṃ paraṃ vairāgyam āśritaḥ // BrP_122.4

giriśṛṅge 'mbudheḥ pāre tathā gaṅgānadītaṭe 
śivaviṣṇvor gṛhe vāpi viśeṣāt puṇyasaṃgame // BrP_122.5

taptaṃ hutaṃ ca japtaṃ ca sarvam akṣayatāṃ vrajet 
dhanvantarir iti jñātvā tatra tepe tapo mahat // BrP_122.6

jñānavairāgyasaṃpanno bhīmeśacaraṇāśrayaḥ 
tapaś cakāra vipulaṃ gaṅgāsāgarasaṃgame // BrP_122.7

purā ca nikṛto rājñā raṇaṃ hitvā mahāsuraḥ 
sahasram ekaṃ varṣāṇāṃ samudraṃ prāviśad bhayāt // BrP_122.8

dhanvantarau vanaṃ prāpte rājyaṃ prāpte tu tatsute 
virāgaṃ ca gate rājñi tataḥ prāyād athārṇavāt // BrP_122.9

tapasyantaṃ tamo nāma balavān asuro mune 
gaṅgātīraṃ samāśritya rājā dhanvantarir yataḥ // BrP_122.10

japahomarato nityaṃ brahmajñānaparāyaṇaḥ 
taṃ ripuṃ nāśayāmīti tamaḥ prāyād athārṇavāt // BrP_122.11

nāśito bahuśo 'nena rājñā balavatā tv aham 
taṃ ripuṃ nāśayāmīti tamaḥ prāyād athārṇavāt // BrP_122.12

māyayā pramadārūpaṃ kṛtvā rājānam abhyagāt 
nṛtyagītavatī subhrūr hasantī cārudarśanā // BrP_122.13

tāṃ dṛṣṭvā cārusarvāṅgīṃ bahukālaṃ nayānvitām 
śāntām anuvratāṃ bhaktāṃ kṛpayā cābravīn nṛpaḥ // BrP_122.14

kāsi tvaṃ kasya hetor vā vartase gahane vane 
kaṃ dṛṣṭvā harṣasīva tvaṃ vada kalyāṇi pṛcchate // BrP_122.15

pramadā cāpi tadvākyaṃ śrutvā rājānam abravīt // BrP_122.16

tvayi tiṣṭhati ko loke hetur harṣasya me bhavet 
aham indrasya yā lakṣmīs tvāṃ dṛṣṭvā kāmasaṃbhṛtam // BrP_122.17

harṣāc carāmi purato rājaṃs tava punaḥ punaḥ 
agaṇyapuṇyavirahād ahaṃ sarvasya durlabhā // BrP_122.18

etad vaco niśamyāśu tapas tyaktvā suduṣkaram 
tām eva manasā dhyāyaṃs tanniṣṭhas tatparāyaṇaḥ // BrP_122.19

tadekaśaraṇo rājā babhūva sa yadā tamaḥ 
antardhānaṃ gato brahman nāśayitvā tapo bṛhat // BrP_122.20

etasminn antare 'haṃ vai varān dātuṃ samabhyagām 
taṃ dṛṣṭvā vihvalībhūtaṃ tapobhraṣṭaṃ yathā mṛtam // BrP_122.21

tam āśvāsyātha vividhair hetubhir nṛpasattamam 
tava śatrus tamo nāma kṛtvā tāṃ tapasaś cyutim // BrP_122.22

caritārtho gato rājan na tvaṃ śocitum arhasi 
ānandayanti pramadās tāpayanti ca mānavam // BrP_122.23

sarvā eva viśeṣeṇa kim u māyāmayī tu sā 
tataḥ kṛtāñjalī rājā mām āha vigatabhramaḥ // BrP_122.24

kiṃ karomi kathaṃ brahmaṃs tapasaḥ pāram āpnuyām // BrP_122.25

tatas tasyottaraṃ prādāṃ devadevaṃ janārdanam 
stuhi sarvaprayatnena tataḥ siddhim avāpsyasi // BrP_122.26

sa hy aśeṣajagatsraṣṭā vedavedyaḥ purātanaḥ 
sarvārthasiddhidaḥ puṃsāṃ nānyo 'sti bhuvanatraye // BrP_122.27

sa jagāma nagaśreṣṭhaṃ himavantaṃ nṛpottamaḥ 
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā viṣṇuṃ tuṣṭāva bhaktitaḥ // BrP_122.28

jaya viṣṇo jayācintya jaya jiṣṇo jayācyuta 
jaya gopāla lakṣmīśa jaya kṛṣṇa jaganmaya // BrP_122.29

jaya bhūtapate nātha jaya pannagaśāyine 
jaya sarvaga govinda jaya viśvakṛte namaḥ // BrP_122.30

jaya viśvabhuje deva jaya viśvadhṛte namaḥ 
jayeśa sadasat tvaṃ vai jaya mādhava dharmiṇe // BrP_122.31

jaya kāmada kāma tvaṃ jaya rāma guṇārṇava 
jaya puṣṭida puṣṭīśa jaya kalyāṇadāyine // BrP_122.32

jaya bhūtapa bhūteśa jaya mānavidhāyine 
jaya karmada karma tvaṃ jaya pītāmbaracchada // BrP_122.33

jaya sarveśa sarvas tvaṃ jaya maṅgalarūpiṇe 
jaya sattvādhināthāya jaya vedavide namaḥ // BrP_122.34

jaya janmada janmistha paramātman namo 'stu te 
jaya muktida muktis tvaṃ jaya bhuktida keśava // BrP_122.35

jaya lokada lokeśa jaya pāpavināśana 
jaya vatsala bhaktānāṃ jaya cakradhṛte namaḥ // BrP_122.36

jaya mānada mānas tvaṃ jaya lokanamaskṛta 
jaya dharmada dharmas tvaṃ jaya saṃsārapāraga // BrP_122.37

jaya annada annaṃ tvaṃ jaya vācaspate namaḥ 
jaya śaktida śaktis tvaṃ jaya jaitravaraprada // BrP_122.38

jaya yajñada yajñas tvaṃ jaya padmadalekṣaṇa 
jaya dānada dānaṃ tvaṃ jaya kaiṭabhasūdana // BrP_122.39

jaya kīrtida kīrtis tvaṃ jaya mūrtida mūrtidhṛk 
jaya saukhyada saukhyātmañ jaya pāvanapāvana // BrP_122.40

jaya śāntida śāntis tvaṃ jaya śaṃkarasaṃbhava 
jaya pānada pānas tvaṃ jaya jyotiḥsvarūpiṇe // BrP_122.41

jaya vāmana vitteśa jaya dhūmapatākine 
jaya sarvasya jagato dātṛmūrte namo 'stu te // BrP_122.42

tvam eva lokatrayavartijīva nikāyasaṃkleśavināśadakṣa
śrīpuṇḍarīkākṣa kṛpānidhe tvaṃ nidhehi pāṇiṃ mama mūrdhni viṣṇo BrP_122.43

evaṃ stuvantaṃ bhagavāñ śaṅkhacakragadādharaḥ 
vareṇa cchandayām āsa sarvakāmasamṛddhidaḥ // BrP_122.44

dhanvantariḥ prītamanā varadānena cakriṇaḥ 
varadānāya deveśaṃ govindaṃ saṃsthitaṃ puraḥ // BrP_122.45

tam āha nṛpatiḥ prahvaḥ surarājyaṃ mamepsitam 
tac ca dattaṃ tvayā viṣṇo prāpto 'smi kṛtakṛtyatām // BrP_122.46

stutaḥ saṃpūjito viṣṇus tatraivāntaradhīyata 
tathaiva tridaśeśatvam avāpa nṛpatiḥ kramāt // BrP_122.47

prāgarjitānekakarmaparipākavaśāt tataḥ 
triḥkṛtvo nāśam agamat sahasrākṣaḥ svakāt padāt // BrP_122.48

nahuṣād vṛtrahatyāyāḥ sindhusenavadhāt tataḥ 
ahalyāyāṃ ca gamanād yena kena ca hetunā // BrP_122.49

smāraṃ smāraṃ tat tad indraś cintāsaṃtāpadurmanāḥ 
tataḥ surapatiḥ prāha vācaspatim idaṃ vacaḥ // BrP_122.50

hetunā kena vāgīśa bhraṣṭarājyo bhavāmy aham 
madhye madhye padabhraṃśād varaṃ niḥśrīkatā nṛṇām // BrP_122.51

gahanāṃ karmaṇāṃ jīvagatiṃ ko vetti tattvataḥ 
rahasyaṃ sarvabhāvānāṃ jñātuṃ nānyaḥ pragalbhate // BrP_122.52

bṛhaspatir hariṃ prāha brahmāṇaṃ pṛccha gaccha tam 
sa tu jānāti yad bhūtaṃ bhaviṣyac cāpi vartanam // BrP_122.53

sa tu vakṣyati yenedaṃ jātaṃ tac ca mahāmate 
tāv āgatya mahāprājñau namaskṛtya mamāntikam 
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā mām ūcatur idaṃ vacaḥ // BrP_122.54

bhagavan kena doṣeṇa śacībhartā udāradhīḥ 
rājyāt prabhraśyate nātha saṃśayaṃ chettum arhasi // BrP_122.55

tadāham abravaṃ brahmaṃś ciraṃ dhyātvā bṛhaspatim 
khaṇḍadharmākhyadoṣeṇa tena rājyapadāc cyutaḥ // BrP_122.56

deśakālādidoṣeṇa śraddhāmantraviparyayāt 
yathāvaddakṣiṇādānād asaddravyapradānataḥ // BrP_122.57

devabhūdevatāvajñāpātakāc ca viśeṣataḥ 
yat khaṇḍatvaṃ svadharmasya dehinām upajāyate // BrP_122.58

tenātimānasas tāpaḥ padahāniś ca dustyajā 
kṛto 'pi dharmo 'niṣṭāya jāyate kṣubdhacetasā // BrP_122.59

kāryasya na bhavet siddhyai tasmād avyākulāya ca 
asaṃpūrṇe svadharme hi kim aniṣṭaṃ na jāyate // BrP_122.60

tābhyāṃ yat pūrvavṛttāntaṃ tad apy uktaṃ mayānagha 
āyuṣas tu sutaḥ śrīmān dhanvantarir udāradhīḥ // BrP_122.61

tamasā ca kṛtaṃ vighnaṃ viṣṇunā tac ca nāśitam 
pūrvajanmasu vṛttāntam ityādi parikīrtitam // BrP_122.62

tac chrutvā vismitau cobhau mām eva punar ūcatuḥ // BrP_122.63

taddoṣapratibandhas tu kena syāt surasattama // BrP_122.64

punar dhyātvā tāv avadaṃ śrūyatāṃ doṣakārakam 
kāraṇaṃ sarvasiddhīnāṃ duḥkhasaṃsāratāraṇam // BrP_122.65

śaraṇaṃ taptacittānāṃ nirvāṇaṃ jīvatām api 
gatvā tu gautamīṃ devīṃ stūyetāṃ hariśaṃkarau // BrP_122.66

nopāyo 'nyo 'sti saṃśuddhyai tau tāṃ hitvā jagattraye 
tadaiva jagmatur ubhau gautamīṃ munisattama 
snātau kṛtakṣaṇau cobhau devau tuṣṭuvatur mudā // BrP_122.67

namo matsyāya kūrmāya varāhāya namo namaḥ 
narasiṃhāya devāya vāmanāya namo namaḥ // BrP_122.68

namo 'stu hayarūpāya trivikrama namo 'stu te 
namo 'stu buddharūpāya rāmarūpāya kalkine // BrP_122.69

anantāyācyutāyeśa jāmadagnyāya te namaḥ 
varuṇendrasvarūpāya yamarūpāya te namaḥ // BrP_122.70

parameśāya devāya namas trailokyarūpiṇe 
bibhratsarasvatīṃ vaktre sarvajño 'si namo 'stu te // BrP_122.71

lakṣmīvān asy ato lakṣmīṃ bibhrad vakṣasi cānagha 
bahubāhūrupādas tvaṃ bahukarṇākṣiśīrṣakaḥ 
tvām eva sukhinaṃ prāpya bahavaḥ sukhino 'bhavan // BrP_122.72

tāvan niḥśrīkatā puṃsāṃ mālinyaṃ dainyam eva vā 
yāvan na yānti śaraṇaṃ hare tvāṃ karuṇārṇavam // BrP_122.73

sūkṣmaṃ paraṃ jotir anantarūpam oṃkāramātraṃ prakṛteḥ paraṃ yat
cidrūpam ānandamayaṃ samastam evaṃ vadantīśa mumukṣavas tvām BrP_122.74

ārādhayanty atra bhavantam īśaṃ mahāmakhaiḥ pañcabhir apy akāmāḥ
saṃsārasindhoḥ param āptakāmā viśanti divyaṃ bhuvanaṃ vapus te BrP_122.75

sarveṣu sattveṣu samatvabuddhyā saṃvīkṣya ṣaṭsūrmiṣu śāntabhāvāḥ
jñānena te karmaphalāni hitvā dhyānena te tvāṃ praviśanti śaṃbho BrP_122.76

na jātidharmāṇi na vedaśāstraṃ na dhyānayogo na samādhidharmaḥ
rudraṃ śivaṃ śaṃkaraṃ śānticittaṃ bhaktyā devaṃ somam ahaṃ namasye BrP_122.77

mūrkho 'pi śaṃbho tava pādabhaktyā samāpnuyān muktimayīṃ tanuṃ te
jñāneṣu yajñeṣu tapaḥsu caiva dhyāneṣu homeṣu mahāphaleṣu BrP_122.78

saṃpannam etat phalam uttamaṃ yat someśvare bhaktir aharniśaṃ yat
sarvasya jīvasya sadā priyasya phalasya dṛṣṭasya tathā śrutasya BrP_122.79

svargasya mokṣasya jagannivāsa sopānapaṅktis tava bhaktir eṣā
tvatpādasaṃprāptiphalāptaye tu sopānapaṅktiṃ na vadanti dhīrāḥ BrP_122.80

tasmād dayālo mama bhaktir astu naivāsty upāyas tava rūpasevā
ātmīyam ālokya mahattvam īśa pāpeṣu cāsmāsu kuru prasādam BrP_122.81

sthūlaṃ ca sūkṣmaṃ tvam anādi nityaṃ pitā ca mātā yad asac ca sac ca
evaṃ stuto yaḥ śrutibhiḥ purāṇair namāmi someśvaram īśitāram BrP_122.82

tataḥ prītau hariharāv ūcatus tridaśeśvarau // BrP_122.83

vriyatāṃ yan manobhīṣṭaṃ yad varaṃ cātidurlabham // BrP_122.84

indraḥ prāha sureśānaṃ madrājyaṃ tu punaḥ punaḥ 
jāyate bhraśyate caiva tat pāpam upaśāmyatām // BrP_122.85

yathā sthiro 'haṃ rājye syāṃ sarvaṃ syān niścalaṃ mama 
suprītau yadi deveśau sarvaṃ syān niścalaṃ sadā // BrP_122.86

tatheti harivākyaṃ tāv abhinandyedam ūcatuḥ 
paraṃ prasādam āpannau tāv ālokya smitānanau // BrP_122.87

nirapāyanirādhāranirvikārasvarūpiṇau 
śaraṇyau sarvalokānāṃ bhuktimuktipradāv ubhau // BrP_122.88

tridaivatyaṃ mahātīrthaṃ gautamī vāñchitapradā 
tasyām anena mantreṇa kurutāṃ snānam ādarāt // BrP_122.89

abhiṣekaṃ mahendrasya maṅgalāya bṛhaspatiḥ 
karotu saṃsmarann āvāṃ saṃpadāṃ sthairyasiddhaye // BrP_122.90

iha janmani pūrvasmin yat kiṃcit sukṛtaṃ kṛtam 
tat sarvaṃ pūrṇatām etu godāvari namo 'stu te // BrP_122.91

evaṃ smṛtvā tu yaḥ kaścid gautamyāṃ snānam ācaret 
āvābhyāṃ tu prasādena dharmaḥ saṃpūrṇatām iyāt 
pūrvajanmakṛtād doṣāt sa muktaḥ puṇyavān bhavet // BrP_122.92

tatheti cakratuḥ prītau surendradhiṣaṇau tataḥ 
mahābhiṣekam indrasya cakāra dyusadāṃ guruḥ // BrP_122.93

tenābhūd yā nadī puṇyā maṅgalety uditā tu sā 
tayā ca saṃgamaḥ puṇyo gaṅgāyāḥ śubhadas tv asau // BrP_122.94

indreṇa saṃstuto viṣṇuḥ pratyakṣo 'bhūj jaganmayaḥ 
trilokasaṃmitāṃ śakro bhūmiṃ lebhe jagatpateḥ // BrP_122.95

tannāmnā cāpi vikhyāto govinda iti tatra ca 
trilokasaṃmitā labdhā tena gaur vajradhāriṇā // BrP_122.96

dattā ca hariṇā tatra govindas tad abhūd dhariḥ 
trailokyarājyaṃ yat prāptaṃ hariṇā ca harer mune // BrP_122.97

niścalaṃ yena saṃjātaṃ devadevān maheśvarāt 
bṛhaspatir devagurur yatrāstauṣīn maheśvaram // BrP_122.98

rājyasya sthirabhāvāya devendrasya mahātmanaḥ 
siddheśvaras tatra devo liṅgaṃ tu tridaśārcitam // BrP_122.99

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ govindam iti viśrutam 
maṅgalāsaṃgamaṃ caiva pūrṇatīrthaṃ tataḥ param // BrP_122.100

indratīrtham iti khyātaṃ bārhaspatyaṃ ca viśrutam 
yatra siddheśvaro devo viṣṇur govinda eva ca // BrP_122.101

teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca yat kiṃcit sukṛtārjanam 
sarvaṃ tad akṣayaṃ vidyāt pitṝṇām ativallabham // BrP_122.102

śṛṇoti yaś cāpi paṭhed yaś ca smarati nityaśaḥ 
tasya tīrthasya māhātmyaṃ bhraṣṭarājyapradāyakam // BrP_122.103

saptatriṃśat sahasrāṇi tīrthānāṃ tīrayor dvayoḥ 
ubhayor muniśārdūla sarvasiddhipradāyinām // BrP_122.104

na pūrṇatīrthasadṛśaṃ tīrtham asti mahāphalam 
niṣphalaṃ tasya janmādi yo na seveta tan naraḥ // BrP_122.105

rāmatīrtham iti khyātaṃ bhrūṇahatyāvināśanam 
tasya śravaṇamātreṇa sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_123.1

ikṣvākuvaṃśaprabhavaḥ kṣatriyo lokaviśrutaḥ 
balavān matimāñ śūro yathā śakraḥ puraṃdaraḥ // BrP_123.2

pitṛpaitāmahaṃ rājyaṃ kurvann āste yathā baliḥ 
tasya tisro mahiṣyaḥ syū rājño daśarathasya hi // BrP_123.3

kauśalyā ca sumitrā ca kaikeyī ca mahāmate 
etāḥ kulīnāḥ subhagā rūpalakṣaṇasaṃyutāḥ // BrP_123.4

tasmin rājani rājye tu sthite 'yodhyāpatau mune 
vasiṣṭhe brahmavicchreṣṭhe purodhasi viśeṣataḥ // BrP_123.5

na ca vyādhir na durbhikṣaṃ na cāvṛṣṭir na cādhayaḥ 
brahmakṣatraviśāṃ nityaṃ śūdrāṇāṃ ca viśeṣataḥ // BrP_123.6

āśramāṇāṃ tu sarveṣām ānando 'bhūt pṛthak pṛthak 
tasmiñ śāsati rājendra ikṣvākūṇāṃ kulodvahe // BrP_123.7

devānāṃ dānavānāṃ tu rājyārthe vigraho 'bhavat 
kvāpi tatra jayaṃ prāpur devāḥ kvāpi tathetare // BrP_123.8

evaṃ pravartamāne tu trailokyam atipīḍitam 
abhūn nārada tatrāham avadaṃ daityadānavān // BrP_123.9

devāṃś cāpi viśeṣeṇa na kṛtaṃ tair madīritam 
punaś ca saṃgaras teṣāṃ babhūva sumahān mithaḥ // BrP_123.10

viṣṇuṃ gatvā surāḥ procus tatheśānaṃ jaganmayam 
tāv ūcatur ubhau devān asurān daityadānavān // BrP_123.11

tapasā balino yāntu punaḥ kurvantu saṃgaram 
tathety āhur yayuḥ sarve tapase niyatavratāḥ // BrP_123.12

yayus tu rākṣasān devāḥ punas te matsarānvitāḥ 
devānāṃ dānavānāṃ ca saṃgaro 'bhūt sudāruṇaḥ // BrP_123.13

na tatra devā jetāro naiva daityāś ca dānavāḥ 
saṃyuge vartamāne tu vāg uvācāśarīriṇī // BrP_123.14

yeṣāṃ daśaratho rājā te jetāro na cetare // BrP_123.15

iti śrutvā jayāyobhau jagmatur devadānavau 
tatra vāyus tvaran prāpto rājānam avadat tadā // BrP_123.16

āgantavyaṃ tvayā rājan devadānavasaṃgare 
yatra rājā daśaratho jayas tatreti viśrutam // BrP_123.17

tasmāt tvaṃ devapakṣe syā bhaveyur jayinaḥ surāḥ // BrP_123.18

tad vāyuvacanaṃ śrutvā rājā daśaratho nṛpaḥ 
āgamyate mayā satyaṃ gaccha vāyo yathāsukham // BrP_123.19

gate vāyau tadā daityā ājagmur bhūpatiṃ prati 
te 'py ūcur bhagavann asmatsāhāyyaṃ kartum arhasi // BrP_123.20

rājan daśaratha śrīman vijayas tvayi saṃsthitaḥ 
tasmāt tvaṃ vai daityapateḥ sāhāyyaṃ kartum arhasi // BrP_123.21

tataḥ provāca nṛpatir vāyunā prārthitaḥ purā 
pratijñātaṃ mayā tac ca yāntu daityāś ca dānavāḥ // BrP_123.22

sa tu rājā tathā cakre gatvā caiva triviṣṭapam 
yuddhaṃ cakre tathā daityair dānavaiḥ saha rākṣasaiḥ // BrP_123.23

paśyatsu devasaṃgheṣu namucer bhrātaras tadā 
vividhur niśitair bāṇair athākṣaṃ nṛpates tathā // BrP_123.24

bhinnākṣaṃ taṃ rathaṃ rājā na jānāti sa saṃbhramāt 
rājāntike sthitā subhrūḥ kaikeyyājñāyi nārada // BrP_123.25

na jñāpitaṃ tayā rājñe svayam ālokya suvratā 
bhagnam akṣaṃ samālakṣya cakre hastaṃ tadā svakam // BrP_123.26

akṣavan muniśārdūla tad etan mahad adbhutam 
rathena rathināṃ śreṣṭhas tayā dattakareṇa ca // BrP_123.27

jitavān daityadanujān devaiḥ prāpya varān bahūn 
tato devair anujñātas tv ayodhyāṃ punar abhyagāt // BrP_123.28

sa tu madhye mahārājo mārge vīkṣya tadā priyām 
kaikeyyāḥ karma tad dṛṣṭvā vismayaṃ paramaṃ gataḥ // BrP_123.29

tatas tasyai varān prādāt trīṃs tu nārada sā api 
anumānya nṛpaproktaṃ kaikeyī vākyam abravīt // BrP_123.30

tvayi tiṣṭhantu rājendra tvayā dattā varā amī // BrP_123.31

vibhūṣaṇāni rājendro dattvā sa priyayā saha 
rathena vijayī rājā yayau svanagaraṃ sukhī // BrP_123.32

yoṣitāṃ kim adeyaṃ hi priyāṇām ucitāgame 
sa kadācid daśaratho mṛgayāśīlibhir vṛtaḥ // BrP_123.33

aṭann araṇye śarvaryāṃ vāribandham athākarot 
saptavyasanahīnena bhavitavyaṃ tu bhūbhujā // BrP_123.34

iti jānann api ca tac cakāra tu vidher vaśāt 
gartaṃ praviśya pānārtham āgatān niśitaiḥ śaraiḥ // BrP_123.35

mṛgān hanti mahābāhuḥ śṛṇu kālaviparyayam 
gartaṃ praviṣṭe nṛpatau tasminn eva nagottame // BrP_123.36

vṛddho vaiśravaṇo nāma na śṛṇoti na paśyati 
tasya bhāryā tathābhūtā tāv abrūtāṃ tadā sutam // BrP_123.37

āvāṃ tṛṣārtau rātriś ca kṛṣṇā cāpi pravartate 
vṛddhānāṃ jīvitaṃ kṛtsnaṃ bālas tvam asi putraka // BrP_123.38

andhānāṃ badhirāṇāṃ ca vṛddhānāṃ dhik ca jīvitam 
jarājarjaradehānāṃ dhig dhik putraka jīvitam // BrP_123.39

tāvat puṃbhir jīvitavyaṃ yāval lakṣmīr dṛḍhaṃ vapuḥ 
yāvad ājñāpratihatā tīrthādāv anyathā mṛtiḥ // BrP_123.40

ity etad vacanaṃ śrutvā vṛddhayor guruvatsalaḥ 
putraḥ provāca tad duḥkhaṃ girā madhurayā haran // BrP_123.41

mayi jīvati kiṃ nāma yuvayor duḥkham īdṛśam 
na haraty ātmajaḥ pitror yaś caritrair manorujam // BrP_123.42

tena kiṃ tanujeneha kulodvegavidhāyinā // BrP_123.43

ity uktvā pitarau natvā tāv āśvāsya mahāmanāḥ 
taruskandhe samāropya vṛddhau ca pitarau tadā // BrP_123.44

haste gṛhītvā kalaśaṃ jagāma ṛṣiputrakaḥ 
sa ṛṣir na tu rājānaṃ jānāti nṛpatir dvijam // BrP_123.45

ubhau sarabhasau tatra dvijo vāri samāviśat 
satvaraṃ kalaśe nyubje vāri gṛhṇantam āśugaiḥ // BrP_123.46

dvijaṃ rājā dvipaṃ matvā vivyādha niśitaiḥ śaraiḥ 
vanadvipo 'pi bhūpānām avadhyas tad vidann api // BrP_123.47

vivyādha taṃ nṛpaḥ kuryān na kiṃ kiṃ vidhivañcitaḥ 
sa viddho marmadeśe tu duḥkhito vākyam abravīt // BrP_123.48

kenedaṃ duḥkhadaṃ karma kṛtaṃ sadbrāhmaṇasya me 
maitro brāhmaṇa ity ukto nāparādho 'sti kaścana // BrP_123.49

tad etad vacanaṃ śrutvā muner ārtasya bhūpatiḥ 
niśceṣṭaś ca nirutsāho śanais taṃ deśam abhyagāt // BrP_123.50

taṃ tu dṛṣṭvā dvijavaraṃ jvalantam iva tejasā 
asāv apy abhavat tatra saśalya iva mūrcchitaḥ // BrP_123.51

ātmānam ātmanā kṛtvā sthiraṃ rājābravīd idam // BrP_123.52

ko bhavān dvijaśārdūla kimartham iha cāgataḥ 
vada pāpakṛte mahyaṃ vada me niṣkṛtiṃ parām // BrP_123.53

brahmahā varṇibhiḥ kiṃtu śvapacair api jātucit 
na spraṣṭavyo mahābuddhe draṣṭavyo na kadācana // BrP_123.54

tad rājavacanaṃ śrutvā muniputro 'bravīd vacaḥ // BrP_123.55

utkramiṣyanti me prāṇā ato vakṣyāmi kiṃcana 
svacchandavṛttitājñāne viddhi pākaṃ ca karmaṇām // BrP_123.56

ātmārthaṃ tu na śocāmi vṛddhau tu pitarau mama 
tayoḥ śuśrūṣakaḥ kaḥ syād andhayor ekaputrayoḥ // BrP_123.57

vinā mayā mahāraṇye kathaṃ tau jīvayiṣyataḥ 
mamābhāgyam aho kīdṛk pitṛśuśrūṣaṇe kṣatiḥ // BrP_123.58

jātā me 'dya vinā prāṇair hā vidhe kiṃ kṛtaṃ tvayā 
tathāpi gaccha tatra tvaṃ gṛhītakalaśas tvaran // BrP_123.59

tābhyāṃ dehy udapānaṃ tvaṃ yathā tau na mariṣyataḥ // BrP_123.60

ity evaṃ bruvatas tasya gatāḥ prāṇā mahāvane 
visṛjya saśaraṃ cāpam ādāya kalaśaṃ nṛpaḥ // BrP_123.61

tatrāgāt sa tu vegena yatra vṛddhau mahāvane 
vṛddhau cāpi tadā rātrau tāv anyonyaṃ samūcatuḥ // BrP_123.62

udvignaḥ kupito vā syād athavā bhakṣitaḥ katham 
na prāptaś cāvayor yaṣṭiḥ kiṃ kurmaḥ kā gatir bhavet // BrP_123.63

na kopi tādṛśaḥ putro vidyate sacarācare 
yaḥ pitror anyathā vākyaṃ na karoty api ninditaḥ // BrP_123.64

vajrād api kaṭhoraṃ vā jīvitaṃ tam apaśyatoḥ 
śīghraṃ na yānti yat prāṇās tadekāyattajīvayoḥ // BrP_123.65

evaṃ bahuvidhā vāco vṛddhayor vadator vane 
tadā daśaratho rājā śanais taṃ deśam abhyagāt // BrP_123.66

pādasaṃcāraśabdena menāte sutam āgatam // BrP_123.67

kuto vatsa cirāt prāptas tvaṃ dṛṣṭis tvaṃ parāyaṇam 
na brūṣe kiṃtu ruṣṭo 'si vṛddhayor andhayoḥ sutaḥ // BrP_123.68

saśalya iva duḥkhārtaḥ śocan duṣkṛtam ātmanaḥ 
sa bhīta iva rājendras tāv uvācātha nārada // BrP_123.69

udapānaṃ ca kurutāṃ tac chrutvā nṛpabhāṣitam 
nāyaṃ vaktā suto 'smākaṃ ko bhavāṃs tat purā vada // BrP_123.70

paścāt pibāvaḥ pānīyaṃ tato rājābravīc ca tau // BrP_123.71

tatra tiṣṭhati vāṃ putro yatra vārisamāśrayaḥ // BrP_123.72

tac chrutvocatur ārtau tau satyaṃ brūhi na cānyathā 
ācacakṣe tato rājā sarvam eva yathātatham // BrP_123.73

tatas tu patitau vṛddhau tatrāvāṃ naya mā spṛśa 
brahmaghnasparśanaṃ pāpaṃ na kadācid vinaśyati // BrP_123.74

ninye vai śravaṇaṃ vṛddhaṃ sabhāryaṃ nṛpasattamaḥ 
yatrāsau patitaḥ putras taṃ spṛṣṭvā tau vilepatuḥ // BrP_123.75

yathā putraviyogena mṛtyur nau vihitas tathā 
tvaṃ cāpi pāpa putrasya viyogān mṛtyum āpsyasi // BrP_123.76

evaṃ tu jalpator brahman gatāḥ prāṇās tato nṛpaḥ 
agninā yojayām āsa vṛddhau ca ṛṣiputrakam // BrP_123.77

tato jagāma nagaraṃ duḥkhito nṛpatir mune 
vasiṣṭhāya ca tat sarvaṃ nyavedayad aśeṣataḥ // BrP_123.78

nṛpāṇāṃ sūryavaṃśyānāṃ vasiṣṭho hi parā gatiḥ 
vasiṣṭho 'pi dvijaśreṣṭhaiḥ saṃmantryāha ca niṣkṛtim // BrP_123.79

gālavaṃ vāmadevaṃ ca jābālim atha kaśyapam 
etān anyān samāhūya hayamedhāya yatnataḥ // BrP_123.80

yajasva hayamedhaiś ca bahubhir bahudakṣiṇaiḥ // BrP_123.81

akarod dhayamedhāṃś ca rājā daśaratho dvijaiḥ 
etasminn antare tatra vāg uvācāśarīriṇī // BrP_123.82

pūtaṃ śarīram abhavad rājño daśarathasya hi 
vyavahāryaś ca bhavitā bhaviṣyanti tathā sutāḥ 
jyeṣṭhaputraprasādena rājāpāpo bhaviṣyati // BrP_123.83

tato bahutithe kāle ṛṣyaśṛṅgān munīśvarāt 
devānāṃ kāryasiddhyarthaṃ sutā āsan suropamāḥ // BrP_123.84

kauśalyāyāṃ tathā rāmaḥ sumitrāyāṃ ca lakṣmaṇaḥ 
śatrughnaś cāpi kaikeyyāṃ bharato matimattaraḥ // BrP_123.85

te sarve matimantaś ca priyā rājño vaśe sthitāḥ 
taṃ rājānam ṛṣiḥ prāpya viśvāmitraḥ prajāpatiḥ // BrP_123.86

rāmaṃ ca lakṣmaṇaṃ cāpi ayācata mahāmate 
yajñasaṃrakṣaṇārthāya jñātatanmahimā muniḥ // BrP_123.87

ciraprāptasuto vṛddho rājā naivety abhāṣata // BrP_123.88

mahatā daivayogena kathaṃcid vārdhake mune 
jātāv ānandasaṃdohadāyakau mama bālakau // BrP_123.89

saśarīram idaṃ rājyaṃ dāsye naiva sutāv imau // BrP_123.90

vasiṣṭhena tadā prokto rājā daśarathas tv iti // BrP_123.91

raghavaḥ prārthanābhaṅgaṃ na rājan kvāpi śikṣitāḥ // BrP_123.92

rāmaṃ ca lakṣmaṇaṃ caiva kathaṃcid avadan nṛpaḥ // BrP_123.93

viśvāmitrasya brahmarṣeḥ kurutāṃ yajñarakṣaṇam // BrP_123.94

vadann iti sutau soṣṇaṃ niśvasan glapitādharaḥ 
putrau samarpayām āsa viśvāmitrasya śāstrakṛt // BrP_123.95

tathety uktvā daśarathaṃ namasya ca punaḥ punaḥ 
jagmatū rakṣaṇārthāya viśvāmitreṇa tau mudā // BrP_123.96

tataḥ prahṛṣṭaḥ sa munir mudā prādāt tadobhayoḥ 
māheśvarīṃ mahāvidyāṃ dhanurvidyāpuraḥsarām // BrP_123.97

śāstrīm āstrīṃ laukikīṃ ca rathavidyāṃ gajodbhavām 
aśvavidyāṃ gadāvidyāṃ mantrāhvānavisarjane // BrP_123.98

sarvavidyām athāvāpya ubhau tau rāmalakṣmaṇau 
vanaukasāṃ hitārthāya jaghnatus tāṭakāṃ vane // BrP_123.99

ahalyāṃ śāpanirmuktāṃ pādasparśāc ca cakratuḥ 
yajñavidhvaṃsanāyātāñ jaghnatus tatra rākṣasān // BrP_123.100

kṛtavidyau dhanuṣpāṇī cakratur yajñarakṣaṇam 
tato mahāmakhe vṛtte viśvāmitro munīśvaraḥ // BrP_123.101

putrābhyāṃ sahito rājño janakaṃ draṣṭum abhyagāt 
citrām adarśayat tatra rājamadhye nṛpātmajaḥ // BrP_123.102

rāmaḥ saumitrisahito dhanurvidyāṃ guror matām 
tatprīto janakaḥ prādāt sītāṃ lakṣmīm ayonijām // BrP_123.103

tathaiva lakṣmaṇasyāpi bharatasyānujasya ca 
śatrughnabharatādīnāṃ vasiṣṭhādimate sthitaḥ // BrP_123.104

rājā daśarathaḥ śrīmān vivāham akaron mune 
tato bahutithe kāle rājyaṃ tasya prayacchati // BrP_123.105

nṛpatau sarvalokānām anumatyā guror api 
mantharātmakadurdaivapreritā matsarākulā // BrP_123.106

kaikeyī vighnam ātasthe vanapravrājanaṃ tathā 
bharatasya ca tad rājyaṃ rājā naiva ca dattavān // BrP_123.107

pitaraṃ satyavākyaṃ taṃ kurvan rāmo mahāvanam 
viveśa sītayā sārdhaṃ tathā saumitriṇā saha // BrP_123.108

satāṃ ca mānasaṃ śuddhaṃ sa viveśa svakair guṇaiḥ 
tasmin vinirgate rāme vanavāsāya dīkṣite // BrP_123.109

samaṃ lakṣmaṇasītābhyāṃ rājyatṛṣṇāvivarjite 
taṃ rāmaṃ cāpi saumitriṃ sītāṃ ca guṇaśālinīm // BrP_123.110

duḥkhena mahatāviṣṭo brahmaśāpaṃ ca saṃsmaran 
tadā daśaratho rājā prāṇāṃs tatyāja duḥkhitaḥ // BrP_123.111

kṛtakarmavipākena rājā nīto yamānugaiḥ 
tasmai rājñe mahāprājña yāvat sthāvarajaṅgame // BrP_123.112

yamasadmany anekāni tāmisrādīni nārada 
narakāṇy atha ghorāṇi bhīṣaṇāni bahūni ca // BrP_123.113

tatra kṣiptas tadā rājā narakeṣu pṛthak pṛthak 
pacyate chidyate rājā piṣyate cūrṇyate tathā // BrP_123.114

śoṣyate daśyate bhūyo dahyate ca nimajjyate 
evamādiṣu ghoreṣu narakeṣu sa pacyate // BrP_123.115

rāmo 'pi gacchann adhvānaṃ citrakūṭam athāgamat 
tatraiva trīṇi varṣāṇi vyatītāni mahāmate // BrP_123.116

punaḥ sa dakṣiṇām āśām ākrāmad daṇḍakaṃ vanam 
vikhyātaṃ triṣu lokeṣu deśānāṃ tad dhi puṇyadam // BrP_123.117

prāviśat tan mahāraṇyaṃ bhīṣaṇaṃ daityasevitam 
tadbhayād ṛṣibhis tyaktaṃ hatvā daityāṃs tu rākṣasān // BrP_123.118

vicaran daṇḍakāraṇye ṛṣisevyam athākarot 
tatredaṃ vṛttam ākhyāsye śṛṇu nārada yatnataḥ // BrP_123.119

tāvac chanais tv agād rāmo yāvad yojanapañcakam 
gautamīṃ samanuprāpto rājāpi narake sthitaḥ // BrP_123.120

yamaḥ svakiṃkarān āha rāmo daśarathātmajaḥ 
gautamīm abhito yāti pitaraṃ tasya dhīmataḥ // BrP_123.121

ākarṣantv atha rājānaṃ narakān nātra saṃśayaḥ 
uttīrya gautamīṃ yāti yāvad yojanapañcakam // BrP_123.122

rāmas tāvat tasya pitā narake naiva pacyatām 
yad etan madvacaḥ puṇyaṃ na kuryur yadi dūtakāḥ // BrP_123.123

tataś ca narake ghore yūyaṃ sarve nimajjatha 
yā kāpy uktā parā śaktiḥ śivasya samavāyinī // BrP_123.124

tām eva gautamīṃ santo vadanty ambhaḥsvarūpiṇīm 
haribrahmamaheśānāṃ mānyā vandyā ca saiva yat // BrP_123.125

nistīryate na kenāpi tad atikramajaṃ tv agham 
pāpino 'py ātmajaḥ kaścid yaś ca gaṅgām anusmaret // BrP_123.126

so 'nekadurganirayān nirgato muktatāṃ vrajet 
kiṃ punas tādṛśaḥ putro gautamīnikaṭe sthitaḥ // BrP_123.127

yasyāsau narake paktuṃ na kairapi hi śakyate 
dakṣiṇāśāpater vākyaṃ niśamya yamakiṃkarāḥ // BrP_123.128

narake pacyamānaṃ tam ayodhyādhipatiṃ nṛpam 
uttārya ghoranarakād vacanaṃ cedam abruvan // BrP_123.129

dhanyo 'si nṛpaśārdūla yasya putraḥ sa tādṛśaḥ 
iha cāmutra viśrāntiḥ suputraḥ kena labhyate // BrP_123.130

sa viśrāntaḥ śanai rājā kiṃkarān vākyam abravīt // BrP_123.131

narakeṣv atha ghoreṣu pacyamānaḥ punaḥ punaḥ 
kathaṃ tv ākarṣitaḥ śīghraṃ tan me vaktum ihārhatha // BrP_123.132

tatra kaścic chāntamanā rājānam idam abravīt // BrP_123.133

vedaśāstrapurāṇādāv etad gopyaṃ prayatnataḥ 
prakāśyate tad api te sāmarthyaṃ putratīrthayoḥ // BrP_123.134

rāmas tava sutaḥ śrīmān gautamītīram āgataḥ 
tasmāt tvaṃ narakād ghorād ākṛṣṭo 'si narottama // BrP_123.135

yadi tvāṃ tatra gautamyāṃ smared rāmaḥ salakṣmaṇaḥ 
snānaṃ kṛtvātha piṇḍādi te dadyāt sa nṛpottama 
tatas tvaṃ sarvapāpebhyo mukto yāsi triviṣṭapam // BrP_123.136

tatra gatvā bhavadvākyam ākhyāsye svasutau prati 
bhavanta eva śaraṇam anujñāṃ dātum arhatha // BrP_123.137

tad rājavacanaṃ śrutvā kṛpayā yamakiṃkarāḥ 
ājñāṃ ca pradadus tasmai rājā prāgāt sutau prati // BrP_123.138

bhīṣaṇaṃ yātanādeham āpanno niḥśvasan muhuḥ 
nirīkṣya svaṃ lajjamānaḥ kṛtaṃ karma ca saṃsmaran // BrP_123.139

svecchayā viharan gaṅgām āsasāda ca rāghavaḥ 
gautamyās taṭam āśritya rāmo lakṣmaṇa eva ca // BrP_123.140

sītayā saha vaidehyā sasnau caiva yathāvidhi 
naiva tatrābhavad bhojyaṃ bhakṣyaṃ vā gautamītaṭe // BrP_123.141

taddine tatra vasatāṃ gautamītīravāsinām 
tad dṛṣṭvā duḥkhito bhrātā lakṣmaṇo rāmam abravīt // BrP_123.142

putrau daśarathasyāvāṃ tavāpi balam īdṛśam 
nāsti bhojyam athāsmākaṃ gaṅgātīranivāsinām // BrP_123.143

bhrātar yad vihitaṃ karma naiva tac cānyathā bhavet 
pṛthivyām annapūrṇāyāṃ vayam annābhilāṣiṇaḥ // BrP_123.144

saumitre nūnam asmābhir na brāhmaṇamukhe hutam 
avajñayā mahīdevāṃs tarpayanty arcayanti na // BrP_123.145

te ye lakṣmaṇa jāyante sarvadaiva bubhukṣitāḥ 
snātvā devān athābhyarcya hotavyaś ca hutāśanaḥ 
tataḥ svasamaye devo vidhāsyaty aśanaṃ tu nau // BrP_123.146

bhrātroḥ saṃjalpator evaṃ paśyatoḥ karmaṇo gatim 
śanair daśaratho rājā taṃ deśam upajagmivān // BrP_123.147

taṃ dṛṣṭvā lakṣmaṇaḥ śīghraṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt 
dhanur ākṛṣya kopena rakṣas tvaṃ dānavo 'thavā // BrP_123.148

āsannaṃ ca punar dṛṣṭvā yāhi yāhy atra puṇyabhāk 
rāmo dāśarathī rājā dharmabhāk paśya vartate // BrP_123.149

gurubhaktaḥ satyasaṃdho devabrāhmaṇasevakaḥ 
trailokyarakṣādakṣo 'sau vartate yatra rāghavaḥ // BrP_123.150

na tatra tvādṛśām asti praveśaḥ pāpakarmaṇām 
yadi praviśase pāpa tato vadham avāpsyasi // BrP_123.151

tat putravacanaṃ śrutvā śanair āhūya vācayā 
uvācādhomukho bhūtvā snuṣāṃ putrau kṛtāñjaliḥ 
muhur antar vinidhyāyan gatiṃ duṣkṛtakarmaṇaḥ // BrP_123.152

ahaṃ daśaratho rājā putrau me śṛṇutaṃ vacaḥ 
tisṛbhir brahmahatyābhir vṛto 'haṃ duḥkham āgataḥ 
chinnaṃ paśyata me dehaṃ narakeṣu ca pātitam // BrP_123.153

tataḥ kṛtāñjalī rāmaḥ sītayā lakṣmaṇena ca 
bhūmau praṇemus te sarve vacanaṃ caitad abruvan // BrP_123.154

kasyedaṃ karmaṇas tāta phalaṃ nṛpatisattama // BrP_123.155

sa ca prāha yathāvṛttaṃ brahmahatyātrayaṃ tathā // BrP_123.156

niṣkṛtir brahmahantṝṇāṃ putrau kvāpi na vidyate // BrP_123.157

tato duḥkhena mahatāvṛtāḥ sarve bhuvaṃ gatāḥ 
rājānaṃ vanavāsaṃ ca mātaraṃ pitaraṃ tathā // BrP_123.158

duḥkhāgamaṃ karmagatiṃ narake pātanaṃ tathā 
evamādy atha saṃsmṛtya mumoha nṛpateḥ sutaḥ 
visaṃjñaṃ nṛpatiṃ dṛṣṭvā sītā vākyam athābravīt // BrP_123.159

na śocanti mahātmānas tvādṛśā vyasanāgame 
cintayanti pratīkāraṃ daivyam apy atha mānuṣam // BrP_123.160

śocadbhir yugasāhasraṃ vipattir naiva tīryate 
vyāmoham āpnuvantīha na kadācid vicakṣaṇāḥ // BrP_123.161

kim anenātra duḥkhena niṣphalena janeśvara 
dehi hatyāṃ prathamato yā jātā hy atibhīṣaṇā // BrP_123.162

pitṛbhaktaḥ puṇyaśīlo vedavedāṅgapāragaḥ 
anāgā yo hato vipras tatpāpasyātra niṣkṛtim // BrP_123.163

ācarāmi yathāśāstraṃ mā śokaṃ kurutaṃ yuvām 
dvitīyāṃ lakṣmaṇo hatyāṃ gṛhṇātu tv aparāṃ bhavān // BrP_123.164

etad dharmayutaṃ vākyaṃ sītayā bhāṣitaṃ dṛḍham 
tatheti cāhatur ubhau tato daśaratho 'bravīt // BrP_123.165

tvaṃ hi brahmavidaḥ kanyā janakasya tv ayonijā 
bhāryā rāmasya kiṃ citraṃ yad yuktam anubhāṣase // BrP_123.166

na kopi bhavatāṃ kiṃtu śramaḥ svalpo 'pi vidyate 
gautamyāṃ snānadānena piṇḍanirvapaṇena ca // BrP_123.167

tisṛbhir brahmahatyābhir mukto yāmi triviṣṭapam 
tvayā janakasaṃbhūte svakulocitam īritam // BrP_123.168

prāpayanti paraṃ pāraṃ bhavābdheḥ kulayoṣitaḥ 
godāvaryāḥ prasādena kiṃ nāmāsty atra durlabham // BrP_123.169

tatheti kriyamāṇe tu piṇḍadānāya śatruhā 
naivāpaśyad bhakṣyabhojyaṃ tato lakṣmaṇam abravīt // BrP_123.170

lakṣmaṇaḥ prāha vinayād iṅgudyāś ca phalāni ca 
santi teṣāṃ ca piṇyākam ānītaṃ tatkṣaṇād iva // BrP_123.171

piṇyākenātha gaṅgāyāṃ piṇḍaṃ dātuṃ tathā pituḥ 
manaḥ kurvaṃs tato rāmo mando 'bhūd duḥkhitas tadā // BrP_123.172

daivī vāg abhavat tatra duḥkhaṃ tyaja nṛpātmaja 
rājyabhraṣṭo vanaṃ prāptaḥ kiṃ vai niṣkiṃcano bhavān // BrP_123.173

aśaṭho dharmanirato na śocitum ihārhasi 
vittaśāṭhyena yo dharmaṃ karoti sa tu pātakī // BrP_123.174

śrūyate sarvaśāstreṣu yad rāma śṛṇu yatnataḥ 
yadannaḥ puruṣo rājaṃs tadannās tasya devatāḥ // BrP_123.175

piṇḍe nipatite bhūmau nāpaśyat pitaraṃ tadā 
śavaṃ ca patitaṃ yatra śavatīrtham anuttamam // BrP_123.176

mahāpātakasaṃghātavighātakṛd anusmṛtiḥ 
tatrāgacchaṃl lokapālā rudrādityās tathāśvinau // BrP_123.177

svaṃ svaṃ vimānam ārūḍhās teṣāṃ madhye 'tidīptimān 
vimānavaram ārūḍhaḥ stūyamānaś ca kiṃnaraiḥ // BrP_123.178

ādityasadṛśākāras teṣāṃ madhye babhau pitā 
tam adṛṣṭvā svapitaraṃ devān dṛṣṭvā vimāninaḥ // BrP_123.179

kṛtāñjalipuṭo rāmaḥ pitā me kvety abhāṣata 
iti divyābhavad vāṇī rāmaṃ saṃbodhya sītayā // BrP_123.180

tisṛbhir brahmahatyābhir mukto daśaratho nṛpaḥ 
vṛtaṃ paśya surais tāta devā apy ūcire ca tam // BrP_123.181

dhanyo 'si kṛtakṛtyo 'si rāma svargaṃ gataḥ pitā 
nānānirayasaṃghātāt pūrvajān uddharet tu yaḥ // BrP_123.182

sa dhanyo 'laṃkṛtaṃ tena kṛtinā bhuvanatrayam 
enaṃ paśya mahābāho muktapāpaṃ raviprabham // BrP_123.183

sarvasaṃpattiyukto 'pi pāpī dagdhadrumopamaḥ 
niṣkiṃcano 'pi sukṛtī dṛśyate candramaulivat // BrP_123.184

dṛṣṭvābravīt sutaṃ rājā āśīrbhir abhinandya ca // BrP_123.185

kṛtakṛtyo 'si bhadraṃ te tārito 'haṃ tvayānagha 
dhanyaḥ sa putro loke 'smin pitṝṇāṃ yas tu tārakaḥ // BrP_123.186

tataḥ suragaṇāḥ procur devānāṃ kāryasiddhaye 
rāmaṃ ca puruṣaśreṣṭhaṃ gaccha tāta yathāsukham 
tatas tadvacanaṃ śrutvā rāmas tān abravīt surān // BrP_123.187

gurau pitari me devāḥ kiṃ kṛtyam avaśiṣyate // BrP_123.188

nadī na gaṅgayā tulyā na tvayā sadṛśaḥ sutaḥ 
na śivena samo devo na tāreṇa samo manuḥ // BrP_123.189

tvayā rāma gurūṇāṃ ca kāryaṃ sarvam anuṣṭhitam 
tāritāḥ pitaro rāma tvayā putreṇa mānada 
gacchantu sarve svasthānaṃ tvaṃ ca gaccha yathāsukham // BrP_123.190

tad devavacanād dhṛṣṭaḥ sītayā lakṣmaṇāgrajaḥ 
tad dṛṣṭvā gaṅgāmāhātmyaṃ vismito vākyam abravīt // BrP_123.191

aho gaṅgāprabhāvo 'yaṃ trailokye nopamīyate 
vayaṃ dhanyā yato gaṅgā dṛṣṭāsmābhis tripāvanī // BrP_123.192

harṣeṇa mahatā yukto devaṃ sthāpya maheśvaram 
taṃ ṣoḍaśabhir īśānam upacāraiḥ prayatnataḥ // BrP_123.193

saṃpūjyāvaraṇair yuktaṃ ṣaṭtriṃśatkalam īśvaram 
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā rāmas tuṣṭāva śaṃkaram // BrP_123.194

namāmi śaṃbhuṃ puruṣaṃ purāṇaṃ namāmi sarvajñam apārabhāvam
namāmi rudraṃ prabhum akṣayaṃ taṃ namāmi śarvaṃ śirasā namāmi BrP_123.195

namāmi devaṃ param avyayaṃ tam umāpatiṃ lokaguruṃ namāmi
namāmi dāridryavidāraṇaṃ taṃ namāmi rogāpaharaṃ namāmi BrP_123.196

namāmi kalyāṇam acintyarūpaṃ namāmi viśvodbhavabījarūpam
namāmi viśvasthitikāraṇaṃ taṃ namāmi saṃhārakaraṃ namāmi BrP_123.197

namāmi gaurīpriyam avyayaṃ taṃ namāmi nityaṃ kṣaram akṣaraṃ tam
namāmi cidrūpam ameyabhāvaṃ trilocanaṃ taṃ śirasā namāmi BrP_123.198

namāmi kāruṇyakaraṃ bhavasya bhayaṃkaraṃ vāpi sadā namāmi
namāmi dātāram abhīpsitānāṃ namāmi someśam umeśam ādau BrP_123.199

namāmi vedatrayalocanaṃ taṃ namāmi mūrtitrayavarjitaṃ tam
namāmi puṇyaṃ sadasadvyatītaṃ namāmi taṃ pāpaharaṃ namāmi BrP_123.200

namāmi viśvasya hite rataṃ taṃ namāmi rūpāṇi bahūni dhatte
yo viśvagoptā sadasatpraṇetā namāmi taṃ viśvapatiṃ namāmi BrP_123.201

yajñeśvaraṃ saṃprati havyakavyaṃ tathā gatiṃ lokasadāśivo yaḥ
ārādhito yaś ca dadāti sarvaṃ namāmi dānapriyam iṣṭadevam BrP_123.202

namāmi someśvaram asvatantram umāpatiṃ taṃ vijayaṃ namāmi
namāmi vighneśvaranandināthaṃ putrapriyaṃ taṃ śirasā namāmi BrP_123.203

namāmi devaṃ bhavaduḥkhaśoka vināśanaṃ candradharaṃ namāmi
namāmi gaṅgādharam īśam īḍyam umādhavaṃ devavaraṃ namāmi BrP_123.204

namāmy ajādīśapuraṃdarādi surāsurair arcitapādapadmam
namāmi devīmukhavādanānām īkṣārtham akṣitritayaṃ ya aicchat BrP_123.205

pañcāmṛtair gandhasudhūpadīpair vicitrapuṣpair vividhaiś ca mantraiḥ
annaprakāraiḥ sakalopacāraiḥ saṃpūjitaṃ somam ahaṃ namāmi BrP_123.206

tataḥ sa bhagavān āha rāmaṃ śaṃbhuḥ salakṣmaṇam 
varān vṛṇīṣva bhadraṃ te rāmaḥ prāha vṛṣadhvajam // BrP_123.207

stotreṇānena ye bhaktyā toṣyanti tvāṃ surottama 
teṣāṃ sarvāṇi kāryāṇi siddhiṃ yāntu maheśvara // BrP_123.208

yeṣāṃ ca pitaraḥ śaṃbho patitā narakārṇave 
teṣāṃ piṇḍādidānena pūtā yāntu triviṣṭapam // BrP_123.209

janmaprabhṛti pāpāni manovākkāyikaṃ tv agham 
atra tu snānamātreṇa tat sadyo nāśam āpnuyāt // BrP_123.210

atra ye bhaktitaḥ śaṃbho dadaty arthibhya aṇv api 
sarvaṃ tad akṣayaṃ śaṃbho dātṝṇāṃ phalakṛd bhavet // BrP_123.211

evam astv iti taṃ rāmaṃ śaṃkaro hṛṣito 'bravīt 
gate tasmin suraśreṣṭhe rāmo 'py anucaraiḥ saha // BrP_123.212

gautamī yatra cotpannā śanais taṃ deśam abhyagāt 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ rāmatīrtham udāhṛtam // BrP_123.213

dayālor apatat tatra lakṣmaṇasya karāc charaḥ 
tad bāṇatīrtham abhavat sarvāpadvinivāraṇam // BrP_123.214

yatra saumitriṇā snānaṃ śaṃkarasyārcanaṃ kṛtam 
tat tīrthaṃ lakṣmaṇaṃ jātaṃ tathā sītāsamudbhavam // BrP_123.215

nānāvidhāśeṣapāpasaṃghanirmūlanakṣamam 
yad aṅghrisaṃgād abhavad gaṅgā trailokyapāvanī // BrP_123.216

sa yatra snānam akarot tad vaiśiṣṭyaṃ kim ucyate 
tad rāmatīrthasadṛśaṃ tīrthaṃ kvāpi na vidyate // BrP_123.217

putratīrtham iti khyātaṃ puṇyatīrthaṃ tad ucyate 
sarvān kāmān avāpnoti yanmahimnaḥ śruter api // BrP_124.1

tasya svarūpaṃ vakṣyāmi śṛṇu yatnena nārada 
diteḥ putrāś ca danujāḥ parikṣīṇā yadābhavan 
adites tu sutā jyeṣṭhāḥ sarvabhāvena nārada // BrP_124.2
 tadā ditiḥ putraviyogaduḥkhāt brp_124.3a saṃspardhamānā danum ājagāma brp_124.3b 
kṣīṇāḥ sutā āvayor eva bhadre kiṃ kurmahe karma loke garīyaḥ
paśyāditer vaṃśam abhinnam uttamaṃ saurājyayuktaṃ yaśasā jayaśriyā BrP_124.4

jitārim abhyunnatakīrtidharmaṃ maccittasaṃharṣavināśadakṣam
samānabhartṛtvasamānadharme samānagotre 'pi samānarūpe BrP_124.5

na jīvayeyaṃ śriyam unnatiṃ ca jīrṇāsmi dṛṣṭvā tv aditiprasūtān
kām apy avasthām anuyāmi duḥsthā 'diter vilokyātha parāṃ samṛddhim BrP_124.6
 dāvapraveśo 'pi sukhāya nūnaṃ brp_124.6e svapne 'py avekṣyā na sapatnalakṣmīḥ brp_124.6f 
evaṃ bruvāṇām atidīnavaktrāṃ viniśvasantīṃ parameṣṭhiputraḥ
kṛtābhipūjo vigataśramas tāṃ sa sāntvayann āha manobhirāmām BrP_124.7

khedo na kāryaḥ samabhīpsitaṃ yat tat prāpyate puṇyata eva bhadre
tatsādhanaṃ vetti mahānubhāvaḥ prajāpatis te sa tu vakṣyatīti BrP_124.8

sādhvy etat sarvabhāvena praśrayāvanatā satī // BrP_124.9

evaṃ bruvāṇāṃ ca ditiṃ danuḥ provāca nārada // BrP_124.10

bhartāraṃ kaśyapaṃ bhadre toṣayasva nijair guṇaiḥ 
tuṣṭo yadi bhaved bhartā tataḥ kāmān avāpsyasi // BrP_124.11

tathety uktvā sarvabhāvais toṣayām āsa kaśyapam 
ditiṃ provāca bhagavān kaśyapo 'tha prajāpatiḥ // BrP_124.12

kiṃ dadāmi vadābhīṣṭaṃ dite varaya suvrate // BrP_124.13

ditir apy āha bhartāraṃ putraṃ bahuguṇānvitam 
jetāraṃ sarvalokānāṃ sarvalokanamaskṛtam // BrP_124.14

yena jātena loke 'smin bhaveyaṃ vīraputriṇī 
taṃ vareyaṃ surapitar ity āha vinayānvitā // BrP_124.15

upadekṣye vrataṃ śreṣṭhaṃ dvādaśābdaphalapradam 
tata āgatya te garbham ādhāsye yan manogatam 
niṣpāpatāyāṃ jātāyāṃ sidhyanti hi manorathāḥ // BrP_124.16

bhartṛvākyād ditiḥ prītā taṃ namasyāyatekṣaṇā 
upadiṣṭaṃ vrataṃ cakre bhartrādiṣṭaṃ yathāvidhi // BrP_124.17

tīrthasevāpātradānavratacaryādivarjitāḥ 
katham āsādayiṣyanti prāṇino 'tra manorathān // BrP_124.18

tataś cīrṇe vrate tasyāṃ dityāṃ garbham adhārayat 
punaḥ kāntām athovāca kaśyapas tāṃ ditiṃ rahaḥ // BrP_124.19

na prāpnuvanti yatkāmān munayo 'pi tapassthitāḥ 
yathāvihitakarmāṅgaavajñayā tac chucismite // BrP_124.20

ninditaṃ ca na kartavyaṃ saṃdhyayor ubhayor api 
na svaptavyaṃ na gantavyaṃ muktakeśī ca no bhava // BrP_124.21

bhoktavyaṃ subhage naiva kṣutaṃ vā jṛmbhaṇaṃ tathā 
saṃdhyākāle na kartavyaṃ bhūtasaṃghasamākule // BrP_124.22

sāntardhānaṃ sadā kāryaṃ hasitaṃ tu viśeṣataḥ 
gṛhāntadeśe saṃdhyāsu na sthātavyaṃ kadācana // BrP_124.23

muśalolūkhalādīni śūrpapīṭhapidhānakam 
naivātikramaṇīyāni divā rātrau sadā priye // BrP_124.24

udakśīrṣaṃ tu śayanaṃ na saṃdhyāsu viśeṣataḥ 
vaktavyaṃ nānṛtaṃ kiṃcin nānyagehāṭanaṃ tathā // BrP_124.25

kāntād anyo na vīkṣyas tu prayatnena naraḥ kvacit 
ityādiniyamair yuktā yadi tvam anuvartase 
tatas te bhavitā putras trailokyaiśvaryabhājanam // BrP_124.26

tatheti pratijajñe sā bhartāraṃ lokapūjitam 
gataś ca kaśyapo brahmann itaś cetaḥ surān prati // BrP_124.27

diter garbho 'pi vavṛdhe balavān puṇyasaṃbhavaḥ 
etat sarvaṃ mayo daityo māyayā vetti tattvataḥ // BrP_124.28

indrasya sakhyam abhavan mayena prītipūrvakam 
mayo gatvā rahaḥ prāha indraṃ sa vinayānvitaḥ // BrP_124.29

diter danor abhiprāyaṃ vrataṃ garbhasya vardhanam 
tasya vīryaṃ ca vividhaṃ prītyendrāya nyavedayat // BrP_124.30

viśvāsaikagṛhaṃ mitram apāyatrāsavarjitam 
arjitaṃ sukṛtaṃ nānāvidhaṃ cet tad avāpyate // BrP_124.31

namuceś ca priyo bhrātā mayo daityo mahābalaḥ 
bhrātṛhantrā kathaṃ maitryaṃ mayasyāsīt sureśvara // BrP_124.32

daityānām adhipaś cāsīd balavān namuciḥ purā 
indreṇa vairam abhavad bhīṣaṇaṃ lomaharṣaṇam // BrP_124.33

yuddhaṃ hitvā kadācid bho gacchantaṃ tu śatakratum 
dṛṣṭvā daityapatiḥ śūro namuciḥ pṛṣṭhato 'nvagāt // BrP_124.34

tam āyāntam abhiprekṣya śacībhartā bhayāturaḥ 
airāvataṃ gajaṃ tyaktvā indraḥ phenam athāviśat // BrP_124.35

sa vajrapāṇis tarasā phenenaivāhanad ripum 
namucir nāśam agamat tasya bhrātā mayo 'nujaḥ // BrP_124.36

bhrātṛhantṛvināśāya tapas tepe mayo mahat 
māyāṃ ca vividhām āpa devānām atibhīṣaṇām // BrP_124.37

varāṃś cāvāpya tapasā viṣṇor lokaparāyaṇāt 
dānaśauṇḍaḥ priyālāpī tadābhavad asau mayaḥ // BrP_124.38

agnīṃś ca brāhmaṇān pūjya jetum indraṃ kṛtakṣaṇaḥ 
dātāraṃ ca tadārthibhyaḥ stūyamānaṃ ca bandibhiḥ // BrP_124.39

viditvā maghavā vāyor mayaṃ māyāvinaṃ ripum 
upakrāntaṃ suyuddhāya vipro bhūtvā tam abhyagāt 
śacībhartā mayaṃ daityaṃ provācedaṃ punaḥ punaḥ // BrP_124.40

dehi daityapate mahyam arthine 'pekṣitaṃ varam 
tvāṃ śrutvā dātṛtilakam āgato 'haṃ dvijottamaḥ // BrP_124.41

mayo 'pi brāhmaṇaṃ matvā 'vadad dattaṃ mayā tava 
vicārayanti kṛtino bahv alpaṃ vā puro 'rthini // BrP_124.42

ity ukte tu hariḥ prāha sakhyam icche hy ahaṃ tvayā 
indraṃ mayaḥ punaḥ prāha kim anena dvijottama // BrP_124.43

na tvayā mama vairaṃ bhoḥ svastīty āha harir mayam 
tattvaṃ vadeti sa harir daityenoktaḥ svakaṃ vapuḥ // BrP_124.44

darśayām āsa daityāya sahasrākṣaṃ yad ucyate 
tataḥ savismayo daityo mayo harim uvāca ha // BrP_124.45

kim idaṃ vajrapāṇis tvaṃ tavāyogyā kṛtiḥ sakhe // BrP_124.46

pariṣvajya vihasyātha vṛttam ity abravīd dhariḥ 
kenāpi sādhayanty atra paṇḍitāś ca samīhitam // BrP_124.47

tataḥ prabhṛti śakrasya mayena mahatī hy abhūt 
suprītir muniśārdūla mayo harihitaḥ sadā // BrP_124.48

indrasya bhavanaṃ gatvā tasmai sarvaṃ nyavedayat 
kiṃ me kṛtyam iti prāha mayaṃ māyāvinaṃ hariḥ // BrP_124.49

haraye ca mayo māyāṃ prādāt prītyā tathā hariḥ 
prāptaḥ saṃprītimān āha kiṃ kṛtyaṃ maya tad vada // BrP_124.50

agastyasyāśramaṃ gaccha tatrāste garbhiṇī ditiḥ 
tasyāḥ śuśrūṣaṇaṃ kurvann āssva tatra kiyanti ca // BrP_124.51

ahāni maghavaṃs tasyā garbham āviśya vajradhṛk 
vardhamānaṃ ca taṃ chindhi yāvad vaśyo 'thavā mṛtim 
prāpnoti tāvad vajreṇa tato na bhavitā ripuḥ // BrP_124.52

tathety uktvā mayaṃ pūjya maghavān eka eva hi vinītavat tadā prāyād ditiṃ mātaram añjasā
śuśrūṣamāṇas tāṃ devīṃ śakro daiteyamātaram sā na jānāti tac cittaṃ śakrasya dviṣato ditiḥ BrP_124.53

garbhe sthitaṃ tu yad bhūtaṃ devendrasya viceṣṭitam 
amoghaṃ tan munes tejaḥ kaśyapasya durāsadam // BrP_124.54

tataḥ pragṛhya kuliśaṃ sahasrākṣaḥ puraṃdaraḥ 
antaḥpraveśakāmo 'sau bahukālaṃ samāvasan // BrP_124.55

saṃdhyodakśīrṣanidrāṃ tām avekṣya kuliśāyudhaḥ 
idam antaram ity uktvā dityāḥ kukṣiṃ samāviśat // BrP_124.56

antarvarti ca yad bhūtam indraṃ dṛṣṭvā dhṛtāyudham 
hantukāmaṃ tadovāca punaḥ punar abhītavat // BrP_124.57

kiṃ māṃ na rakṣase vajrin bhrātaraṃ tvaṃ jighāṃsasi 
nāraṇe māraṇād anyat pātakaṃ vidyate mahat // BrP_124.58

ṛte yuddhān mahābāho śakra yudhyasva nirgate 
mayi tasmān naitad evaṃ tava yuktaṃ bhaviṣyati // BrP_124.59

śatakratuḥ sahasrākṣaḥ śacībhartā puraṃdaraḥ 
vajrapāṇiḥ surendras tvaṃ te na yuktaṃ bhavet prabho // BrP_124.60

athavā yuddhakāmas tvaṃ mama niṣkramaṇaṃ yathā 
tathā kuru mahābāho mārgād asmād apāsara // BrP_124.61

kumārge na pravartante mahānto 'pi vipadgatāḥ 
avidyaś cāpy aśastraś ca naiva cāyudhasaṃgrahaḥ // BrP_124.62

tvaṃ vidyāvān vajrapāṇe māṃ nighnan kiṃ na lajjase 
kurvanti garhitaṃ karma na kulīnāḥ kadācana // BrP_124.63

hatvā vā kiṃ tu jāyeta yaśo vā puṇyam eva vā 
vadhyante bhrātaraḥ kāmād garbhasthāḥ kiṃ nu pauruṣam // BrP_124.64

yadi vā yuddhabhaktis te mayi bhrātar asaṃśayam 
tato muṣṭiṃ puraskṛtya vajriṇe 'sau vyavasthitaḥ // BrP_124.65

bālaghātī brahmaghātī tathā viśvāsaghātakaḥ 
evaṃbhūtaṃ phalaṃ śakra kasmān māṃ hantum udyataḥ // BrP_124.66

yasyājñayā sarvam idaṃ vartate sacarācaram 
sa hantā bālakaṃ māṃ vai kiṃ yaśaḥ kiṃ tu pauruṣam // BrP_124.67

evaṃ bruvantaṃ taṃ garbhaṃ ciccheda kuliśena saḥ 
krodhāndhānāṃ lobhināṃ ca na ghṛṇā kvāpi vidyate // BrP_124.68

na mamāra tato duḥkhād āhus te bhrātaro vayam 
punaś ciccheda tān khaṇḍān mā vadhīr iti cābruvan // BrP_124.69

viśvastān mātṛgarbhasthān nijabhrātṝñ śatakrato 
dveṣavidhvastabuddhīnāṃ na citte karuṇākaṇaḥ // BrP_124.70

evaṃ tu khaṇḍitaṃ khaṇḍaṃ hastapādādijīvavat 
nirvikāraṃ tato dṛṣṭvā saptasapta suvismitaḥ // BrP_124.71

ekavad bahurūpāṇi garbhasthāni śubhāni ca 
rudanti bahurūpāṇi mā rutety abravīd dhariḥ // BrP_124.72

tatas te maruto jātā balavanto mahaujasaḥ 
garbhasthā eva te 'nyonyam ūcuḥ śakraṃ gatabhramāḥ // BrP_124.73

agastyaṃ muniśārdūlaṃ mātā yasyāśrame sthitā 
asmatpitā tava bhrātā sakhyaṃ te bahu manyate // BrP_124.74

asmān upari sasnehaṃ manas te vidmahe mune 
na yat karoti śvapacaḥ pravṛttas tatra vajradhṛk // BrP_124.75

ity etad vacanaṃ śrutvā agastyo 'gāt sasaṃbhramaḥ 
ditiṃ saṃbodhayām āsa vyathitāṃ garbhavedanāt // BrP_124.76

tatrāgastyaḥ śacīkāntam aśapat kupito bhṛśam // BrP_124.77

saṃgrāme ripavaḥ pṛṣṭhaṃ paśyeyus te sadā hare 
jīvatām eva maraṇam etad eva hi māninām 
pṛṣṭhaṃ palāyamānānāṃ yat paśyanty ahitā raṇe // BrP_124.78

sāpi taṃ garbhasaṃsthaṃ ca śaśāpendraṃ ruṣā ditiḥ // BrP_124.79

na pauruṣaṃ kṛtaṃ tasmāc chāpo 'yaṃ bhavitā tava 
strībhiḥ paribhavaṃ prāpya rājyāt prabhraśyase hare // BrP_124.80

etasminn antare tatra kaśyapo vai prajāpatiḥ 
prāyāc ca vyathito 'gastyāc chrutvā śakraviceṣṭitam 
garbhāntaragataḥ śakraḥ pitaraṃ prāha bhītavat // BrP_124.81

agastyāc ca diteś caiva bibhemi kramituṃ bahiḥ // BrP_124.82

etasminn antare prāpya kaśyapo 'pi prajāpatiḥ 
putrakarma ca tad dṛṣṭvā garbhāntaḥsthitim eva ca 
ditiśāpam agastyasya śrutvāsau duḥkhito 'bhavat // BrP_124.83

nirgaccha śakra putraitat pāpaṃ kiṃ kṛtavān asi 
na nirmalakulotpannā manaḥ kurvanti pātake // BrP_124.84

sa nirgato vajrapāṇiḥ savrīḍo 'dhomukho 'bravīt 
tanmūrtir eva vadati sadasacceṣṭitaṃ nṛṇām // BrP_124.85

yad uktam atra śreyaḥ syāt tatkartāham asaṃśayam // BrP_124.86

tato mamāntikaṃ prāyāl lokapālaiḥ sa kaśyapaḥ 
sarvaṃ vṛttam athovāca punaḥ papraccha māṃ suraiḥ // BrP_124.87

ditigarbhasya vai śāntiṃ sahasrākṣaviśāpatām 
garbhasthānāṃ ca sarveṣām indreṇa saha mitratām // BrP_124.88

teṣām ārogyatāṃ cāpi śacībhartur adoṣatām 
agastyadattaśāpasya viśāpatvam api kramāt // BrP_124.89

tato 'ham abravaṃ vākyaṃ kaśyapaṃ vinayānvitam 
prajāpate kaśyapa tvaṃ vasubhir lokapālakaiḥ // BrP_124.90

indreṇa sahitaḥ śīghraṃ gautamīṃ yāhi mānada 
tatra snātvā maheśānaṃ stuhi sarvaiḥ samanvitaḥ // BrP_124.91

tataḥ śivaprasādena sarvaṃ śreyo bhaved iti 
tathety uktvā jagāmāsau kaśyapo gautamīṃ tadā // BrP_124.92

snātvā tuṣṭāva deveśam ebhir eva padakramaiḥ 
sarvaduḥkhāpanodāya dvayam eva prakīrtitam 
gautamī vā puṇyanadī śivo vā karuṇākaraḥ // BrP_124.93

pāhi śaṃkara deveśa pāhi lokanamaskṛta 
pāhi pāvana vāgīśa pāhi pannagabhūṣaṇa // BrP_124.94

pāhi dharma vṛṣārūḍha pāhi vedatrayekṣaṇa 
pāhi godhara lakṣmīśa pāhi śarva gajāmbara // BrP_124.95

pāhi tripurahan nātha pāhi somārdhabhūṣaṇa 
pāhi yajñeśa someśa pāhy abhīṣṭapradāyaka // BrP_124.96

pāhi kāruṇyanilaya pāhi maṅgaladāyaka 
pāhi prabhava sarvasya pāhi pālaka vāsava // BrP_124.97

pāhi bhāskara vitteśa pāhi brahmanamaskṛta 
pāhi viśveśa siddheśa pāhi pūrṇa namo 'stu te // BrP_124.98

ghorasaṃsārakāntārasaṃcārodvignacetasām 
śarīriṇāṃ kṛpāsindho tvam eva śaraṇaṃ śiva // BrP_124.99

evaṃ saṃstuvatas tasya purato 'bhūd vṛṣadhvajaḥ 
vareṇa cchandayām āsa kaśyapaṃ taṃ prajāpatim // BrP_124.100

kaśyapo 'pi śivaṃ prāha vinītavad idaṃ vacaḥ 
sa prāha vistareṇātha indrasya tu viceṣṭitam // BrP_124.101

śāpaṃ nāśaṃ ca putrāṇāṃ parasparam amitratām 
pāpaprāptiṃ tu śakrasya śāpaprāptiṃ tathaiva ca 
tato vṛṣākapiḥ prāha ditiṃ cāgastyam eva ca // BrP_124.102

maruto ye bhavatputrāḥ pañcāśac caikavarjitāḥ 
sarve bhaveyuḥ subhagā bhaveyur yajñabhāginaḥ // BrP_124.103

indreṇa sahitā nityaṃ vartayeyur mudānvitāḥ // BrP_124.104

indrasya tu havirbhāgo yatra yatra makhe bhavet 
ādau tu marutas tatra bhaveyur nātra saṃśayaḥ // BrP_124.105

marudbhiḥ sahitaṃ śakraṃ na jayeyuḥ kadācana 
jetā bhavet sarvadaiva sukhaṃ tiṣṭha prajāpate // BrP_124.106

adyaprabhṛti ye kuryur anayād bhrātṛghātanam 
vaṃśacchedo vipattiś ca nityaṃ teṣāṃ bhaviṣyati // BrP_124.107

agastyam ṛṣiśārdūlaṃ śaṃbhur apy āha yatnataḥ // BrP_124.108

na kuryās tvaṃ ca kopaṃ ca śacībhartari vai mune 
śamaṃ vraja mahāprājña marutas tv amarā bhavan // BrP_124.109

ditiṃ cāpi śivaḥ prāha prasanno vṛṣabhadhvajaḥ // BrP_124.110

eko bhūyān mama sutas trailokyaiśvaryamaṇḍitaḥ 
ity evaṃ cintayantī tvaṃ tapase niyatābhavaḥ // BrP_124.111

tad etat saphalaṃ te 'dya putrā bahuguṇāḥ śubhāḥ 
abhavan balinaḥ śūrās tasmāj jahi manorujam 
anyān api varān subhrūr yācasva gatasaṃbhramā // BrP_124.112

tad etad vacanaṃ śrutvā devadevasya sā ditiḥ 
kṛtāñjalipuṭā natvā śaṃbhuṃ vākyam athābravīt // BrP_124.113

loke yad etat paramaṃ yat pitroḥ putradarśanam 
viśeṣeṇa tu tan mātuḥ priyaṃ syāt surapūjita // BrP_124.114

tatrāpi rūpasaṃpattiśauryavikramavān bhavet 
eko 'pi tanayaḥ kiṃtu bahavaś cet kim ucyate // BrP_124.115

matputrās te prabhāvāc ca jetāro balino dhruvam 
indrasya bhrātaraḥ satyaṃ putrāś caiva prajāpateḥ // BrP_124.116

agastyasya prasādāc ca gaṅgāyāś ca prasādataḥ 
yatra deva prasādas te tac chubhaṃ ko 'tra saṃśayaḥ // BrP_124.117

kṛtārthāhaṃ tathāpi tvāṃ bhaktyā vijñāpayāmy aham 
śṛṇuṣva deva vacanaṃ kuruṣva ca jagaddhitam // BrP_124.118

vadety uktā jagaddhātrā ditir namrābravīd idam // BrP_124.119

saṃtatiprāpaṇaṃ loke durlabhaṃ suravandita 
viśeṣeṇa priyaṃ mātuḥ putraś cet kiṃ nu varṇyate // BrP_124.120

sa cāpi guṇavāñ śrīmān āyuṣmān yadi jāyate 
kiṃ tu svargeṇa deveśa pārameṣṭhyapadena vā // BrP_124.121

sarveṣām api bhūtānām ihāmutra phalaiṣiṇām 
guṇavatputrasaṃprāptir abhīṣṭā sarvadaiva ca 
tasmād āplavanād atra kriyatāṃ samanugrahaḥ // BrP_124.122

mahāpāpaphalaṃ cedaṃ yad etad anapatyatā 
striyā vā puruṣasyāpi vandhyatvaṃ yadi jāyate // BrP_124.123

tad atra snānamātreṇa taddoṣo nāśam āpnuyāt 
snātvā tatra phalaṃ dadyāt stotram etac ca yaḥ paṭhet // BrP_124.124

sa tu putram avāpnoti trimāsasnānadānataḥ 
aputriṇī tv atra snānaṃ kṛtvā putram avāpnuyāt // BrP_124.125

ṛtusnātā tu yā kācit tatra snātā sutāṃl labhet 
trimāsābhyantaraṃ yā tu gurviṇī bhaktitas tv iha // BrP_124.126

phalaiḥ snātvā tu māṃ paśyet stotreṇa stauti māṃ tathā 
tasyāḥ śakrasamaḥ putro jāyate nātra saṃśayaḥ // BrP_124.127

pitṛdoṣaiś ca ye putraṃ na labhante dite śṛṇu 
dhanāpahāradoṣaiś ca tatraiṣā niṣkṛtiḥ parā // BrP_124.128

tatraiṣāṃ piṇḍadānena pitṝṇāṃ prīṇanena ca 
kiṃcit suvarṇadānena tataḥ putro bhaved dhruvam // BrP_124.129

ye nyāsādyapahartāro ratnāpahnavakārakāḥ 
śrāddhakarmavihīnāś ca teṣāṃ vaṃśo na vardhate // BrP_124.130

doṣiṇāṃ tu paretānāṃ gatir eṣā bhaved iti 
saṃtatir jāyatāṃ ślāghyā jīvatāṃ tīrthasevanāt // BrP_124.131

saṃgame ditigaṅgāyāḥ snātvā siddheśvaraṃ prabhum 
anādyapāram ajaraṃ citsadānandavigraham // BrP_124.132

devarṣisiddhagandharvayogīśvaraniṣevitam 
liṅgātmakaṃ mahādevaṃ jyotirmayam anāmayam // BrP_124.133

pūjayitvopacāraiś ca nityaṃ bhaktyā yatavrataḥ 
stotreṇānena yaḥ stauti caturdaśyaṣṭamīṣu ca // BrP_124.134

yathāśaktyā svarṇadānaṃ brāhmaṇānāṃ ca bhojanam 
yaḥ karoty atra gaṅgāyāṃ sa putraśatam āpnuyāt // BrP_124.135

saṃprāpya sakalān kāmān ante śivapuraṃ vrajet 
stotreṇānena yaḥ kaścid yatra kvāpi stavīti mām 
ṣaṇmāsāt putram āpnoti api vandhyāpy aśaṅkitam // BrP_124.136

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ putratīrtham udāhṛtam 
tatra tu snānadānādyaiḥ sarvakāmān avāpnuyāt // BrP_124.137

marudbhiḥ saha maitryeṇa mitratīrthaṃ tad ucyate 
niṣpāpatvena cendrasya śakratīrthaṃ tad ucyate // BrP_124.138

aindrīṃ śriyaṃ yatra lebhe tat tīrthaṃ kamalābhidham 
etāni sarvatīrthāni sarvābhīṣṭapradāni hi // BrP_124.139

sarvaṃ bhaviṣyatīty uktvā śivaś cāntaradhīyata 
kṛtakṛtyāś ca te jagmuḥ sarva eva yathāgatam 
tīrthānāṃ puṇyadaṃ tatra lakṣam ekaṃ prakīrtitam // BrP_124.140

yamatīrtham iti khyātaṃ pitṝṇāṃ prītivardhanam 
dṛṣṭādṛṣṭeṣṭadaṃ sarvadevarṣigaṇasevitam // BrP_125.1

tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi sarvapāpapraṇāśanam 
anuhrāda iti khyātaḥ kapoto balavān abhūt // BrP_125.2

tasya bhāryā hetināmnī pakṣiṇī kāmarūpiṇī 
mṛtyoḥ pautro hy anuhrādo dauhitrī hetir eva ca // BrP_125.3

kālenātha tayoḥ putrāḥ pautrāś caiva babhūvire 
tasya śatruś ca balavān ulūko nāma pakṣirāṭ // BrP_125.4

tasya putrāś ca pautrāś ca āgneyās te balotkaṭāḥ 
tayoś ca vairam abhavad bahukālaṃ dvijanmanoḥ // BrP_125.5

gaṅgāyā uttare tīre kapotasyāśramo 'bhavat 
tasyāś ca dakṣiṇe kūla ulūko nāma pakṣirāṭ // BrP_125.6

vāsaṃ cakre tatra putraiḥ pautraiś ca dvijasattama 
tayoś ca yuddham abhavad bahukālaṃ viruddhayoḥ // BrP_125.7

putraiḥ pautraiś ca vṛtayor balinor balibhiḥ saha 
ulūko vā kapoto vā naivāpnoti jayājayau // BrP_125.8

kapoto yamam ārādhya mṛtyuṃ paitāmahaṃ tathā 
yāmyam astram avāpyātha sarvebhyo 'py adhiko 'bhavat // BrP_125.9

tatholūko 'gnim ārādhya balavān abhavad bhṛśam 
varair unmattayor yuddham abhavac cātibhīṣaṇam // BrP_125.10

tatrāgneyam ulūko 'pi kapotāyāstram ākṣipat 
kapoto 'py atha pāśān vai yāmyān ākṣipya śatrave // BrP_125.11

ulūkāyātha daṇḍaṃ ca mṛtyupāśān avāsṛjat 
punas tad abhavad yuddhaṃ purāḍibakayor yathā // BrP_125.12

hetiḥ kapotakī dṛṣṭvā jvalanaṃ prāptam antike 
pativratā mahāyuddhe bhartuḥ sā duḥkhavihvalā // BrP_125.13

agninā veṣṭyamānāṃś ca putrān dṛṣṭvā viśeṣataḥ 
sā gatvā jvalanaṃ hetis tuṣṭāva vividhoktibhiḥ // BrP_125.14

rūpaṃ na dānaṃ na parokṣam asti yasyātmabhūtaṃ ca padārthajātam
aśnanti havyāni ca yena devāḥ svāhāpatiṃ yajñabhujaṃ namasye BrP_125.15

mukhabhūtaṃ ca devānāṃ devānāṃ havyavāhanam 
hotāraṃ cāpi devānāṃ devānāṃ dūtam eva ca // BrP_125.16

taṃ devaṃ śaraṇaṃ yāmi ādidevaṃ vibhāvasum 
antaḥ sthitaḥ prāṇarūpo bahiś cānnaprado hi yaḥ 
yo yajñasādhanaṃ yāmi śaraṇaṃ taṃ dhanaṃjayam // BrP_125.17

amogham etad astraṃ me nyastaṃ yuddhe kapotaki 
yatra viśramayed astraṃ tan me brūhi pativrate // BrP_125.18

mayi viśramyatām astraṃ na putre na ca bhartari 
satyavāg bhava havyeśa jātavedo namo 'stu te // BrP_125.19

tuṣṭo 'smi tava vākyena bhartṛbhaktyā pativrate 
tavāpi bhartṛputrāṇāṃ heti kṣemaṃ dadāmy aham // BrP_125.20

āgneyam etad astraṃ me na bhartāraṃ sutān api 
na tvāṃ dahet tato yāhi sukhena tvaṃ kapotaki // BrP_125.21

etasminn antare tatra ulūkī dadṛśe patim 
veṣṭyamānaṃ yāmyapāśair yamadaṇḍena tāḍitam 
ulūkī duḥkhitā bhūtvā yamaṃ prāyād bhayāturā // BrP_125.22

tvadbhītā anudravante janās tvadbhītā brahmacaryaṃ caranti
tvadbhītāḥ sādhu caranti dhīrās tvadbhītāḥ karmaniṣṭhā bhavanti BrP_125.23

tvadbhītā anāśakam ācaranti grāmād araṇyam abhi yac caranti
tvadbhītāḥ saumyatām āśrayante tvadbhītāḥ somapānaṃ bhajante BrP_125.24
 tvadbhītāś cānnagodānaniṣṭhās brp_125.24e tvadbhītā brahmavādaṃ vadanti brp_125.24f 
evaṃ bruvatyāṃ tasyāṃ tām āha dakṣiṇadikpatiḥ // BrP_125.25

varaṃ varaya bhadraṃ te dāsye 'haṃ manasaḥ priyam // BrP_125.26

yamasyeti vacaḥ śrutvā sā tam āha pativratā // BrP_125.27

bhartā me veṣṭitaḥ pāśair daṇḍenābhihatas tava 
tasmād rakṣa suraśreṣṭha putrān bhartāram eva ca // BrP_125.28

tadvākyāt kṛpayā yukto yamaḥ prāha punaḥ punaḥ // BrP_125.29

pāśānāṃ cāpi daṇḍasya sthānaṃ vada śubhānane // BrP_125.30

sā provāca yamaṃ devaṃ mayi pāśās tvayeritāḥ 
āviśantu jagannātha daṇḍo mayy eva saṃviśet 
tataḥ provāca bhagavān yamas tāṃ kṛpayā punaḥ // BrP_125.31

tava bhartā ca putrāś ca sarve jīvantu vijvarāḥ // BrP_125.32

nyavārayad yamaḥ pāśān āgneyāstraṃ tu havyavāṭ 
kapotolūkayoś cāpi prītiṃ vai cakratuḥ surau 
āhatuś ca dvijanmānau vriyatāṃ vara īpsitaḥ // BrP_125.33

bhavator darśanaṃ labdhaṃ vairavyājena duṣkaram 
vayaṃ ca pakṣiṇaḥ pāpāḥ kiṃ vareṇa surottamau // BrP_125.34

atha deyo varo 'smākaṃ bhavadbhyāṃ prītipūrvakam 
nātmārtham anuyācāvo dīyamānaṃ varaṃ śubham // BrP_125.35

ātmārthaṃ yas tu yāceta sa śocyo hi sureśvarau 
jīvitaṃ saphalaṃ tasya yaḥ parārthodyataḥ sadā // BrP_125.36

agnir āpo raviḥ pṛthvī dhānyāni vividhāni ca 
parārthaṃ vartanaṃ teṣāṃ satāṃ cāpi viśeṣataḥ // BrP_125.37

brahmādayo 'pi hi yato yujyante mṛtyunā saha 
evaṃ jñātvā tu deveśau vṛthā svārthapariśramaḥ // BrP_125.38

janmanā saha yat puṃsāṃ vihitaṃ parameṣṭhinā 
kadācin nānyathā tad vai vṛthā kliśyanti jantavaḥ // BrP_125.39

tasmād yācāvahe kiṃcid dhitāya jagatāṃ śubham 
guṇadāyi tu sarveṣāṃ tad yuvām anumanyatām // BrP_125.40

tāv āhatur ubhau devau pakṣiṇau lokaviśrutau 
dharmasya yaśaso 'vāptye lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_125.41

āvābhyām āśramau tīrthe gaṅgāyā ubhaye taṭe 
bhavetāṃ jagatāṃ nāthāv eṣa eva paro varaḥ // BrP_125.42

snānaṃ dānaṃ japo homaḥ pitṝṇāṃ cāpi pūjanam 
sukṛtī duṣkṛtī vāpi yaḥ karoti yathā tathā 
sarvaṃ tad akṣayaṃ puṇyaṃ syād ity eṣa paro varaḥ // BrP_125.43

evam astu tathā cānyat suprītau tu bravāvahai // BrP_125.44

uttare gautamītīre yamastotraṃ paṭhanti ye 
teṣāṃ saptasu vaṃśeṣu nākāle mṛtyum āpnuyāt // BrP_125.45

puruṣo bhājanaṃ ca syāt sarvadā sarvasaṃpadām 
yas tv idaṃ paṭhate nityaṃ mṛtyustotraṃ jitātmavān // BrP_125.46

aṣṭāśītisahasraiś ca vyādhibhir na sa bādhyate 
asmiṃs tīrthe dvijaśreṣṭhau trimāsād gurviṇī satī // BrP_125.47

arvāgvandhyā ca ṣaṇmāsāt saptāhaṃ snānam ācaret 
vīrasūḥ sā bhaven nārī śatāyuḥ sa suto bhavet // BrP_125.48

lakṣmīvān matimāñ śūraḥ putrapautravivardhanaḥ 
tatra piṇḍādidānena pitaro muktim āpnuyuḥ 
manovākkāyajāt pāpāt snānān mukto bhaven naraḥ // BrP_125.49

yamavākyād anu tathā havyavāḍ āha pakṣiṇau // BrP_125.50

matstotraṃ dakṣiṇe tīre ye paṭhanti yatavratāḥ 
teṣām ārogyam aiśvaryaṃ lakṣmīṃ rūpaṃ dadāmy aham // BrP_125.51

idaṃ stotraṃ tu yaḥ kaścid yatra kvāpi paṭhen naraḥ 
naivāgnito bhayaṃ tasya likhite 'pi gṛhe sthite // BrP_125.52

snānaṃ dānaṃ ca yaḥ kuryād agnitīrthe śucir naraḥ 
agniṣṭomaphalaṃ tasya bhaved eva na saṃśayaḥ // BrP_125.53

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ yāmyam āgneyam eva ca 
kapotaṃ ca tatholūkaṃ hetyulūkaṃ vidur budhāḥ // BrP_125.54

tatra trīṇi sahasrāṇi tāvanty eva śatāni ca 
punar navatitīrthāni pratyekaṃ muktibhājanam // BrP_125.55

teṣu snānena dānena pretībhūtāś ca ye narāḥ 
pūtās te putravittāḍhyā ākrameyur divaṃ śubhāḥ // BrP_125.56

tapastīrtham iti khyātaṃ tapovṛddhikaraṃ mahat 
sarvakāmapradaṃ puṇyaṃ pitṝṇāṃ prītivardhanam // BrP_126.1

tasmiṃs tīrthe tu yad vṛttaṃ śṛṇu pāpapraṇāśanam 
apām agneś ca saṃvādam ṛṣīṇāṃ ca parasparam // BrP_126.2

apo jyeṣṭhatamāḥ kecin menire 'gniṃ tathāpare 
evaṃ bruvanto munayaḥ saṃvādaṃ cāgnivāriṇoḥ // BrP_126.3

vināgniṃ jīvanaṃ kva syāj jīvabhūto yato 'nalaḥ 
ātmabhūto havyabhūtaś cāgninā jāyate 'khilam // BrP_126.4

agninā dhriyate loko hy agnir jyotirmayaṃ jagat 
tasmād agneḥ paraṃ nāsti pāvanaṃ daivataṃ mahat // BrP_126.5

antarjyotiḥ sa evoktaḥ paraṃ jyotiḥ sa eva hi 
vināgninā kiṃcid asti yasya dhāma jagattrayam // BrP_126.6

tasmād agneḥ paraṃ nāsti bhūtānāṃ jyaiṣṭhyabhājanam 
yoṣitkṣetre 'rpitaṃ bījaṃ puruṣeṇa yathā tathā // BrP_126.7

tasya dehādikā śaktiḥ kṛśānor eva nānyathā 
devānāṃ hi mukhaṃ vahnis tasmān nātaḥ paraṃ viduḥ // BrP_126.8

apare tu hy apāṃ jyaiṣṭhyaṃ menire vedavādinaḥ 
adbhiḥ saṃpatsyate hy annaṃ śucir adbhiḥ prajāyate // BrP_126.9

adbhir eva dhṛtaṃ sarvam āpo vai mātaraḥ smṛtāḥ 
trailokyajīvanaṃ vāri vadantīti purāvidaḥ // BrP_126.10

utpannam amṛtaṃ hy adbhyas tābhyaś cauṣadhisaṃbhavaḥ 
agnir jyeṣṭha iti prāhur āpo jyeṣṭhatamāḥ pare // BrP_126.11

evaṃ mīmāṃsamānās te ṛṣayo vedavādinaḥ 
viruddhavādino māṃ ca samabhyetyedam abruvan // BrP_126.12

agner apāṃ vada jyaiṣṭhyaṃ trailokyasya bhavān prabhuḥ // BrP_126.13

aham apy abravaṃ prāptān ṛṣīn sarvān yatavratān 
ubhau pūjyatamau loka ubhābhyāṃ jāyate jagat // BrP_126.14

ubhābhyāṃ jāyate havyaṃ kavyaṃ cāmṛtam eva ca 
ubhābhyāṃ jīvanaṃ loke śarīrasya ca dhāraṇam // BrP_126.15

nānayoś ca viśeṣo 'sti tato jyaiṣṭhyaṃ samaṃ matam 
tato madvacanāj jyaiṣṭhyam ubhayor naiva kasyacit // BrP_126.16

jyaiṣṭhyam anyatarasyeti menire ṛṣisattamāḥ 
na tṛptā mama vākyena jagmur vāyuṃ tapasvinaḥ // BrP_126.17

kasya jyaiṣṭhyaṃ bhavān prāṇo vāyo satyaṃ tvayi sthitam // BrP_126.18

vāyur āhānalo jyeṣṭhaḥ sarvam agnau pratiṣṭhitam 
nety uktvānyonyam ṛṣayo jagmus te 'pi vasuṃdharām // BrP_126.19

satyaṃ bhūme vada jyaiṣṭhyam ādhārāsi carācare // BrP_126.20

bhūmir apy āha vinayād āgatāṃs tān ṛṣīn idam // BrP_126.21

mamāpy ādhārabhūtāḥ syur āpo devyaḥ sanātanāḥ 
adbhyas tu jāyate sarvaṃ jyaiṣṭhyam apsu pratiṣṭhitam // BrP_126.22

nety uktvānyonyam ṛṣayo jagmuḥ kṣīrodaśāyinam 
tuṣṭuvur vividhaiḥ stotraiḥ śaṅkhacakragadādharam // BrP_126.23

yo veda sarvaṃ bhuvanaṃ bhaviṣyad yaj jāyamānaṃ ca guhāniviṣṭam
lokatrayaṃ citravicitrarūpam ante samastaṃ ca yam āviveśa BrP_126.24

yad akṣaraṃ śāśvatam aprameyaṃ yaṃ vedavedyam ṛṣayo vadanti
yam āśritāḥ svepsitam āpnuvanti tad vastu satyaṃ śaraṇaṃ vrajāmaḥ BrP_126.25

bhūtaṃ mahābhūtajagatpradhānaṃ na vindate yogino viṣṇurūpam
tad vaktum ete ṛṣayo 'tra yātāḥ satyaṃ vadasveha jagannivāsa BrP_126.26

tvam antarātmākhiladehabhājāṃ tvam eva sarvaṃ tvayi sarvam īśa
tathāpi jānanti na keapi kutrāpi aho bhavantaṃ prakṛtiprabhāvāt BrP_126.27
 antar bahiḥ sarvata eva santaṃ brp_126.27e viśvātmanā saṃparivartamānam brp_126.27f 
tataḥ prāha jagaddhātrī daivī vāg aśarīriṇī // BrP_126.28

ubhāv ārādhya tapasā bhaktyā ca niyamena ca 
yasya syāt prathamaṃ siddhis tad bhūtaṃ jyeṣṭham ucyate // BrP_126.29

tathety tathā yayuḥ sarve ṛṣayo lokapūjitāḥ 
śrāntāḥ khinnāntarātmānaḥ paraṃ vairāgyam āśritāḥ // BrP_126.30

sarvalokaikajananīṃ bhuvanatrayapāvanīm 
gautamīm agaman sarve tapas taptuṃ yatavratāḥ // BrP_126.31

abdaivataṃ tathāgniṃ ca pūjanāyodyatās tadā 
agneś ca pūjakā ye ca apāṃ vai pūjane sthitāḥ 
tatra vāg abravīd daivī vedamātā sarasvatī // BrP_126.32

agner āpas tathā yonir adbhiḥ śaucam avāpyate 
agneś ca pūjakā ye ca vinādbhiḥ pūjanaṃ katham // BrP_126.33

apsu jātāsu sarvatra karmaṇy adhikṛto bhavet 
tāvat karmaṇy anarho 'yam aśucir malino naraḥ // BrP_126.34

na magnaḥ śraddhayā yāvad apsu śītāsu vedavit 
tasmād āpo variṣṭhāḥ syur mātṛbhūtā yataḥ smṛtāḥ 
tasmāj jyaiṣṭhyam apām eva jananyo 'gner viśeṣataḥ // BrP_126.35

etad vacaḥ śuśruvus te ṛṣayo vedavādinaḥ 
niścayaṃ ca tataś cakrur bhavej jyaiṣṭhyam apām iti // BrP_126.36

yatra tīrthe vṛttam idam ṛṣisattre ca nārada 
tapastīrthaṃ tu tat proktaṃ sattratīrthaṃ tad ucyate // BrP_126.37

agnitīrthaṃ ca tat proktaṃ tathā sārasvataṃ viduḥ 
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca sarvakāmapradaṃ śubham // BrP_126.38

caturdaśa śatāny atra tīrthānāṃ puṇyadāyinām 
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca svargamokṣapradāyakam // BrP_126.39

kṛtaṃ saṃdehaharaṇam ṛṣīṇāṃ yatra bhāṣayā 
sarasvaty abhavat tatra gaṅgayā saṃgatā nadī 
māhātmyaṃ tasya ko vaktuṃ saṃgamasya kṣamo naraḥ // BrP_126.40

devatīrtham iti khyātaṃ gaṅgāyā uttare taṭe 
tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi sarvapāpapraṇāśanam // BrP_127.1

ārṣṭiṣeṇa iti khyāto rājā sarvaguṇānvitaḥ 
tasya bhāryā jayā nāma sākṣāl lakṣmīr ivāparā // BrP_127.2

tasya putro bharo nāma matimān pitṛvatsalaḥ 
dhanurvede ca vede ca niṣṇāto dakṣa eva ca // BrP_127.3

tasya bhāryā rūpavatī suprabhety abhiviśrutā 
ārṣṭiṣeṇas tato rājā putre rājyaṃ niveśya saḥ // BrP_127.4

purodhasā ca mukhyena dīkṣāṃ cakre nareśvaraḥ 
sarasvatyās tatas tīre hayamedhāya yatnavān // BrP_127.5

ṛtvigbhir ṛṣimukhyaiś ca vedaśāstraparāyaṇaiḥ 
dīkṣitaṃ taṃ nṛpaśreṣṭhaṃ brāhmaṇāgnisamīpataḥ // BrP_127.6

mithur dānavarāṭ śūraḥ pāpabuddhiḥ pratāpavān 
makhaṃ vidhvasya nṛpatiṃ sabhāryaṃ sapurohitam // BrP_127.7

ādāya vegāt sa prāgād rasātalatalaṃ mune 
nīte tasmin nṛpavare yajñe naṣṭe tato 'marāḥ // BrP_127.8

ṛtvijaś ca yayuḥ sarve svaṃ svaṃ sthānaṃ makhāt tataḥ 
purohitasuto rājño devāpir iti viśrutaḥ // BrP_127.9

bālas tāṃ mātaraṃ dṛṣṭvā ātmanaḥ pitaraṃ na ca 
dṛṣṭvā savismayo bhūtvā duḥkhito 'tīva cābhavat // BrP_127.10

sa mātaraṃ tu papraccha pitā me kva gato 'mbike 
pitṛhīno na jīveyaṃ mātaḥ satyaṃ vadasva me // BrP_127.11

dhig dhik pitṛvihīnānāṃ jīvitaṃ pāpakarmaṇām 
na vakṣi yadi me mātar jalam agnim athāviśe // BrP_127.12

putraṃ provāca sā mātā rājño bhāryā purodhasaḥ 
dānavena talaṃ nīto rājñā saha pitā tava // BrP_127.13

kva nītaḥ kena vā nītaḥ kathaṃ nītaḥ kva karmaṇi 
keṣu paśyatsu kiṃ sthānaṃ dānavasya vadasva me // BrP_127.14

dīkṣitaṃ yajñasadasi sabhāryaṃ sapurodhasam 
rājānaṃ taṃ mithur daityo nītavān sa rasātalam 
paśyatsu devasaṃgheṣu vahnibrāhmaṇasaṃnidhau // BrP_127.15

tan mātṛvacanaṃ śrutvā devāpiḥ kṛtyam asmarat 
devān paśye 'thavāgniṃ vā ṛtvijo vāsurāṃs tathā // BrP_127.16

eteṣv eva pitānveṣyo nānyatreti matir mama 
iti niścitya devāpir bharaṃ prāha nṛpātmajam // BrP_127.17

tapasā brahmacaryeṇa vratena niyamena ca 
ānetavyā mayā sarve nītā ye ca rasātalam // BrP_127.18

jāte parābhave ghore yo na kuryāt pratikriyām 
narādhamena kiṃ tena jīvatā vā mṛtena vā // BrP_127.19

tvaṃ praśādhi mahīṃ kṛtsnām ārṣṭiṣeṇaḥ pitā yathā 
mātā mama tvayā pālyā rājan yāvan mamāgatiḥ 
bhavec ca kṛtakāryasya anujānīhi māṃ bhara // BrP_127.20

bhareṇoktaḥ sa devāpiḥ sarvaṃ niścitya yatnataḥ // BrP_127.21

siddhiṃ kuru sukhaṃ yāhi mā cintām alpikāṃ bhaja // BrP_127.22

tato devāpir amararājāṅghridhyānatatparaḥ 
ṛtvijo 'nveṣya yatnena natvā tān ṛtvijaḥ pṛthak 
kṛtāñjalipuṭo bālo devāpir vākyam abravīt // BrP_127.23

bhavadbhiś ca makho rakṣyo yajamānaś ca dīkṣitaḥ 
purodhāś ca tathā rakṣyaḥ patnī yā dīkṣitasya tu // BrP_127.24

bhavatsu tatra paśyatsu yajñaṃ vidhvasya daityarāṭ 
rājādayas tena nītās tan na yuktatamaṃ bhavet // BrP_127.25

athāpy etad ahaṃ manye bhavantas tān arogiṇaḥ 
dātum arhanti tān sarvān anyathā śāpam arhatha // BrP_127.26

makhe 'gniḥ prathamaṃ pūjyo hy agnir evātra daivatam 
tasmād vayaṃ na jānīmo hy agnīnāṃ paricārakāḥ // BrP_127.27

sa eva dātā bhoktā ca hartā kartā ca havyavāṭ // BrP_127.28

ṛtvijaḥ pṛṣṭhataḥ kṛtvā devāpir jātavedasam 
pūjayitvā yathānyāyam agnaye tan nyavedayat // BrP_127.29

yathartvijas tathā cāhaṃ devānāṃ paricārakaḥ 
havyaṃ vahāmi devānāṃ bhoktāro rakṣakāś ca te // BrP_127.30

devān āhūya yatnena havirbhāgān pṛthak pṛthak 
dāsye 'ham eṣa doṣo me tasmād yāhi surān prati // BrP_127.31

devāpiḥ sa surān prāpya natvā tebhyaḥ pṛthak pṛthak 
ṛtvigvākyaṃ cāgnivākyaṃ śāpaṃ cāpi nyavedayat // BrP_127.32

āhūtā vaidikair mantrair ṛtvigbhiś ca yathākramam 
bhokṣyāmahe havirbhāgān na svatantrā dvijottama // BrP_127.33

tasmād vedānugā nityaṃ vayaṃ vedena coditāḥ 
paratantrās tato vipra vedebhyas tan nivedaya // BrP_127.34

sa devāpiḥ śucir bhūtvā vedān āhūya yatnataḥ 
dhyānena tapasā yukto vedāś cāpi puro 'bhavan // BrP_127.35

vedān uvāca devāpir namasya tu punaḥ punaḥ 
ṛtvigvākyaṃ cāgnivākyaṃ devavākyaṃ nyavedayat // BrP_127.36

paratantrā vayaṃ tāta īśvarasya vaśānugāḥ 
aśeṣajagadādhāro nirādhāro nirañjanaḥ // BrP_127.37

sarvaśaktyaikasadanaṃ nidhānaṃ sarvasaṃpadām 
sa tu kartā mahādevaḥ saṃhartā sa maheśvaraḥ // BrP_127.38

vayaṃ śabdamayā brahman vadāmo vidma eva ca 
asmākam etat kṛtyaṃ syād vadāmo yat tu pṛcchasi // BrP_127.39

kena nītās tasya nāma tatpuraṃ tadbalaṃ tathā 
bhakṣitāḥ kiṃ tu no naṣṭā etaj jānīmahe vayam // BrP_127.40

yathā ca tava sāmarthyaṃ yam ārādhya ca yatra ca 
syād ity etac ca jānīmo yathā prāpsyasi tān puraḥ // BrP_127.41

etac chrutvāvadad vedān vicārya suciraṃ hṛdi // BrP_127.42

vedā vadantv etad eva sarvam eva yathārthataḥ 
sarvān prāpsye talaṃ nītān alaṃ tebhyo namo 'stu vaḥ // BrP_127.43

gautamīṃ gaccha devāpe tatra stuhi maheśvaram 
suprasannas tavābhīṣṭaṃ dāsyaty eva kṛpākaraḥ // BrP_127.44

bhaved devaḥ śivaḥ prītaḥ stutaḥ satyaṃ mahāmate 
ārṣṭiṣeṇaś ca nṛpatis tasya jāyā jayā satī // BrP_127.45

pitā tavāpy upamanyus tale tiṣṭhanty arogiṇaḥ 
varadānān maheśasya mithuṃ hatvā ca rākṣasam 
yaśaḥ prāpsyasi dharmaṃ ca etac chakyaṃ na cetarat // BrP_127.46

tad vedavacanād bālo devāpir gautamīṃ gataḥ 
snātvā kṛtakṣaṇo vipras tuṣṭāva ca maheśvaram // BrP_127.47

bālo 'haṃ devadeveśa gurūṇāṃ tvaṃ gurur mama 
na me śaktis tvatstavane tubhyaṃ śaṃbho namo 'stu te // BrP_127.48

na tvāṃ jānanti nigamā na devā munayo na ca 
na brahmā nāpi vaikuṇṭho yo 'si so 'si namo 'stu te // BrP_127.49

ye 'nāthā ye ca kṛpaṇā ye daridrāś ca rogiṇaḥ 
pāpātmāno ye ca loke tāṃs tvaṃ pāsi maheśvara // BrP_127.50

tapasā niyamair mantraiḥ pūjitās tridivaukasaḥ 
tvayā dattaṃ phalaṃ tebhyo dāsyanti jagatāṃ pate // BrP_127.51

yācitāraś ca dātāras tebhyo yad yan manīṣitam 
bhavatīti na citraṃ syāt tvaṃ viparyayakārakaḥ // BrP_127.52

ye 'jñānino ye ca pāpā ye magnā narakārṇave 
śiveti vacanān nātha tān pāsi tvaṃ jagadguro // BrP_127.53

evaṃ tu stuvatas tasya puraḥ prāha trilocanaḥ // BrP_127.54

varaṃ brūhy atha devāpe alaṃ dainyena bālaka // BrP_127.55

rājānaṃ rājapatnīṃ ca pitaraṃ ca guruṃ mama 
prāptum icche jagannātha nidhanaṃ ca ripor mama // BrP_127.56

devāpivacanaṃ śrutvā tathety āhākhileśvaraḥ 
devāpeḥ sarvam abhavad ājñayā śaṃkarasya tat // BrP_127.57

punar apy āha taṃ śaṃbhur devāpikaruṇākaraḥ 
nandinaṃ preṣayām āsa śaṃbhuḥ śūlena nārada // BrP_127.58

rasātalaṃ mithuṃ nandī hatvā cāsurapuṃgavān 
tatpitrādīn samānīya tasmai tān sa nyavedayat // BrP_127.59

hayamedhaś ca tatrāsīd ārṣṭiṣeṇasya dhīmataḥ 
agniś ca ṛtvijo devā vedāś ca ṛṣayo 'bruvan // BrP_127.60

yatra sākṣād abhūc chaṃbhur devāpe bhaktavatsalaḥ 
devadevo jagannātho devatīrtham abhūc ca tat // BrP_127.61

sarvapāpakṣayakaraṃ sarvasiddhipradaṃ nṛṇām 
puṇyadaṃ tīrtham etat syāt tava kīrtiś ca śāśvatī // BrP_127.62

aśvamedhe nivṛtte tu surās tebhyo varān daduḥ 
snātvā kṛtārthā gaṅgāyāṃ tatas te divam ākraman // BrP_127.63

tataḥ prabhṛti tatrāsaṃs tīrthāni daśa pañca ca 
sahasrāṇi śatāny aṣṭāv ubhayor api tīrayoḥ 
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca hy atīva phaladaṃ viduḥ // BrP_127.64

tapovanam iti khyātaṃ nandinīsaṃgamaṃ tathā 
siddheśvaraṃ tatra tīrthaṃ gautamyā dakṣiṇe taṭe // BrP_128.1

śārdūlaṃ ceti vikhyātaṃ teṣāṃ vṛttam idaṃ śṛṇu 
yasyākarṇanamātreṇa sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_128.2

agnir hotā purā tv āsīd devānāṃ havyavāhanaḥ 
bhāryāṃ prāpto dakṣasutāṃ svāhānāmnīṃ surūpiṇīm // BrP_128.3

sānapatyā purā cāsīt putrārthaṃ tapa āviśat 
tapaś carantīṃ vipulaṃ toṣayantīṃ hutāśanam 
sa bhartā hutabhuk prāha bhāryāṃ svāhām aninditām // BrP_128.4

apatyāni bhaviṣyanti mā tapaḥ kuru śobhane // BrP_128.5

etac chrutvā bhartṛvākyaṃ nivṛttā tapaso 'bhavat 
strīṇām abhīṣṭadaṃ nānyad bhartṛvākyaṃ vinā kvacit // BrP_128.6

tataḥ katipaye kāle tārakād bhaya āgate 
anutpanne kārttikeye cirakālarahogate // BrP_128.7

maheśvare bhavānyā ca trastā devāḥ samāgatāḥ 
devānāṃ kāryasiddhyartham agniṃ procur divaukasaḥ // BrP_128.8

deva gaccha mahābhāga śaṃbhuṃ trailokyapūjitam 
tārakād bhayam utpannaṃ śaṃbhave tvaṃ nivedaya // BrP_128.9

na gantavyaṃ tatra deśe daṃpatyoḥ sthitayo rahaḥ 
sāmānyamātrato nyāyaḥ kiṃ punaḥ śūlapāṇini // BrP_128.10

ekāntasthitayoḥ svairaṃ jalpator yaḥ sarāgayoḥ 
daṃpatyoḥ śṛṇuyād vākyaṃ nirayāt tasya noddhṛtiḥ // BrP_128.11

sa svāmy akhilalokānāṃ mahākālas triśūlavān 
nirīkṣaṇīyaḥ kena syād bhavānyā rahasi sthitaḥ // BrP_128.12

mahābhaye cānugate nyāyaḥ ko 'nv atra varṇyate 
tārakād bhaya utpanne gaccha tvaṃ tārako bhavān // BrP_128.13

mahābhayābdhau sādhūnāṃ yat parārthāya jīvitam 
rūpeṇānyena vā gaccha vācaṃ vada yathā tathā // BrP_128.14

viśrāvya devavacanaṃ śaṃbhum āgaccha satvaraḥ 
tato dāsyāmahe pūjām ubhayor lokayoḥ kave // BrP_128.15

śuko bhūtvā jagāmāśu devavākyād dhutāśanaḥ 
yatrāsīj jagatāṃ nātho ramamāṇas tadomayā // BrP_128.16

sa bhītavad atha prāyāc chuko bhūtvā tadānalaḥ 
nāśakad dvāradeśe tu praveṣṭuṃ havyavāhanaḥ // BrP_128.17

tato gavākṣadeśe tu tasthau dhunvann adhomukhaḥ 
taṃ dṛṣṭvā prahasañ śaṃbhur umāṃ prāha rahogataḥ // BrP_128.18

paśya devi śukaṃ prāptaṃ devavākyād dhutāśanam // BrP_128.19

lajjitā cāvadad devam alaṃ deveti pārvatī 
puraścarantaṃ deveśo hy agniṃ taṃ dvijarūpiṇam // BrP_128.20

āhūya bahuśaś cāpi jñāto 'sy agne 'tra mā vada 
vidārayasva svamukhaṃ gṛhāṇedaṃ nayasva tat // BrP_128.21

ity uktvā tasya cāsye 'gne retaḥ sa prākṣipad bahu 
retogarbhas tadā cāgnir gantuṃ naiva ca śaktavān // BrP_128.22

suranadyās tatas tīraṃ śrānto 'gnir upatasthivān 
kṛttikāsu ca tad retaḥ prakṣepāt kārttiko 'bhavat // BrP_128.23

avaśiṣṭaṃ ca yat kiṃcid agner dehe ca śāṃbhavam 
tad eva reto vahnis tu svabhāryāyāṃ dvidhākṣipat // BrP_128.24

svāhāyāṃ priyabhūtāyāṃ putrārthinyāṃ viśeṣataḥ 
purā sāśvāsitā tena saṃtatis te bhaviṣyati // BrP_128.25

tad vahninātha saṃsmṛtya tat kṣiptaṃ śāṃbhavaṃ mahaḥ 
tad agne retasas tasyāṃ jajñe mithunam uttamam // BrP_128.26

suvarṇaś ca suvarṇā ca rūpeṇāpratimaṃ bhuvi 
agneḥ prītikaraṃ nityaṃ lokānāṃ prītivardhanam // BrP_128.27

agniḥ prītyā suvarṇāṃ tāṃ prādād dharmāya dhīmate 
suvarṇasyātha putrasya saṃkalpām akarot priyām 
evaṃ putrasya putryāś ca vivāham akarot kaviḥ // BrP_128.28

anyonyaretovyatiṣaṅgadoṣād agner apatyam ubhayaṃ tathaiva
putraḥ suvarṇo bahurūparūpī rūpāṇi kṛtvā surasattamānām BrP_128.29

indrasya vāyor dhanadasya bhāryāṃ jaleśvarasyāpi munīśvarāṇām
bhāryās tu gacchaty aniśaṃ suvarṇo yasyāḥ priyaṃ yac ca vapuḥ sa kṛtvā BrP_128.30

yāti kvacic cāpi kaves tanūjas tadbhartṛrūpaṃ ca pativratāsu
kṛtvāniśaṃ tābhir udārabhāvaḥ kurvan kṛtārthaṃ madanaṃ sa reme BrP_128.31

kṛtvā gatā kvāpi caivaṃ suvarṇā dharmasya bhāryāpi suvarṇanāmnī
svāhāsutā svairiṇī sā babhūva yasyāpi yasyāpi manogatā yā BrP_128.32

bhāryāsvarūpā saiva bhūtvā suvarṇā reme patīn mānuṣān āsurāṃś ca
devān ṛṣīn pitṛrūpāṃs tathānyān rūpaudāryasthairyagāmbhīryayuktān BrP_128.33

yābhipretā yasya devasya bhāryā tadrūpā sā ramate tena sārdham
nānābhedaiḥ karaṇaiś cāpy anekair ākarṣantī tanmanaḥ kāmasiddhim BrP_128.34

evaṃ suvarṇasya nirīkṣya ceṣṭām agneḥ sūnoḥ putrikāyās tathāgneḥ
sarve ca śepuḥ kupitās tadāgneḥ putraṃ ca putrīṃ ca surāsurās te BrP_128.35

kṛtaṃ yad etad vyabhicārarūpaṃ yac chadmanā vartanaṃ pāparūpam
tasmāt sutas te vyabhicāravāṃś ca sarvatra gāmī jāyatāṃ havyavāha BrP_128.36

tathā suvarṇāpi na caikaniṣṭhā bhūyād agne naikatṛptā bahūṃś ca
nānājātīn ninditān dehabhājo bhajitrī syād eṣa doṣaś ca putryāḥ BrP_128.37

ity etac chāpavacanaṃ śrutvāgnir atibhītavat 
mām abhyetya tadovāca niṣkṛtiṃ vada putrayoḥ // BrP_128.38

tadāham abravaṃ vahne gautamīṃ gaccha śaṃkaram 
stutvā tatra mahābāho nivedaya jagatpateḥ // BrP_128.39

māheśvareṇa vīryeṇa tava dehasthitena ca 
evaṃvidhaṃ tv apatyaṃ te jātaṃ vahne tato bhavān // BrP_128.40

nivedayasva devāya devānāṃ śāpam īdṛśam 
svāpatyarakṣaṇāyāsau śaṃbhuḥ śreyaḥ kariṣyati // BrP_128.41

stuhi devaṃ ca devīṃ ca bhaktyā prīto bhavec chivaḥ 
tatas tv apatyaviṣaye priyān kāmān avāpsyasi // BrP_128.42

tato madvacanād agnir gaṅgāṃ gatvā maheśvaram 
tuṣṭāva niyato vākyaiḥ stutibhir vedasaṃmitaiḥ // BrP_128.43

viśvasya jagato dhātā viśvamūrtir nirañjanaḥ 
ādikartā svayaṃbhūś ca taṃ namāmi jagatpatim // BrP_128.44

yo 'gnir bhūtvā saṃharati sraṣṭā vai jalarūpataḥ 
sūryarūpeṇa yaḥ pāti taṃ namāmi ca tryambakam // BrP_128.45

tataḥ prasanno bhagavān anantaḥ śaṃbhur avyayaḥ 
vareṇa cchandayām āsa pāvakaṃ surapūjitam // BrP_128.46

sa vinītaḥ śivaṃ prāha tava vīryaṃ mayi sthitam 
tena jātaḥ suto ramyaḥ suvarṇo lokaviśrutaḥ // BrP_128.47

tathā suvarṇā putrī ca tasmād eva jagatprabho 
anyonyavīryasaṅgāc ca taddoṣād ubhayaṃ tv idam // BrP_128.48

vyabhicārāt sadoṣaṃ ca apatyam abhavac chiva 
śāpaṃ daduḥ surāḥ sarve tayoḥ śāntiṃ kuru prabho // BrP_128.49

tadagnivacanāc chaṃbhuḥ provācedaṃ śubhodayam // BrP_128.50

madvīryād abhavat tvattaḥ suvarṇo bhūrivikramaḥ 
samagrā ṛddhayaḥ sarvāḥ suvarṇe 'smin samāhitāḥ // BrP_128.51

bhaviṣyanti na saṃdeho vahne śṛṇu vaco mama 
trayāṇām api lokānāṃ pāvanaḥ sa bhaviṣyati // BrP_128.52

sa eva cāmṛtaṃ loke sa eva suravallabhaḥ 
sa eva bhuktimuktī ca sa eva makhadakṣiṇā // BrP_128.53

sa eva rūpaṃ sarvasya gurūṇām apy asau guruḥ 
vīryaṃ śreṣṭhatamaṃ vidyād vīryaṃ matto yad uttamam // BrP_128.54

viśeṣatas tvayi kṣiptaṃ tasya kā syād vicāraṇā 
hīnaṃ tena vinā sarvaṃ saṃpūrṇās tena saṃpadaḥ // BrP_128.55

jīvanto 'pi mṛtāḥ sarve suvarṇena vinā narāḥ 
nirguṇo 'pi dhanī mānyaḥ saguṇo 'py adhano nahi // BrP_128.56

tasmān nātaḥ paraṃ kiṃcit suvarṇād dhi bhaviṣyati 
tathā caiṣā suvarṇāpi syād utkṛṣṭāpi cañcalā // BrP_128.57

anayā vīkṣitaṃ sarvaṃ nyūnaṃ pūrṇaṃ bhaviṣyati 
tapasā japahomaiś ca yeyaṃ prāpyā jagattraye // BrP_128.58

tasyāḥ prabhāvaṃ prāśastyam agne kiṃcic ca kīrtyate 
sarvatra yā tu saṃtiṣṭhed āyātu vicariṣyati // BrP_128.59

suvarṇā kamalā sākṣāt pavitrā ca bhaviṣyati 
adya prabhṛty ātmajayos tathā svairaṃ viceṣṭatoḥ // BrP_128.60

tathāpi caitayoḥ puṇyaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati // BrP_128.61

evam uktvā tataḥ śaṃbhuḥ sākṣāt tatrābhavac chivaḥ 
liṅgarūpeṇa sarveṣāṃ lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_128.62

varān prāpya sutābhyāṃ sa agnis tuṣṭo 'bhavat tataḥ 
svabhartrā ca suvarṇā sā dharmeṇāgnisutā mudā // BrP_128.63

vartayām āsa putro 'pi vahneḥ saṃkalpayā mudā 
etasminn antare svarṇām agner duhitaraṃ mune // BrP_128.64

paribhūya ca dharmaṃ taṃ śārdūlo dānaveśvaraḥ 
aharad bhāgyasaubhāgyavilāsavasatiṃ chalāt // BrP_128.65

nītā rasātalaṃ tena suvarṇā lokaviśrutā 
jāmātāgneḥ sa dharmaś ca agniś caiva sa havyavāṭ // BrP_128.66

viṣṇave lokanāthāya stutvā caiva punaḥ punaḥ 
kāryavijñāpanaṃ cobhau cakratuḥ prabhaviṣṇave // BrP_128.67

tataś cakreṇa ciccheda śārdūlasya śiro hariḥ 
sānītā viṣṇunā devī suvarṇā lokasundarī // BrP_128.68

maheśvarasutā caiva agneś caiva tathā priyā 
maheśvarāya tāṃ viṣṇur darśayām āsa nārada // BrP_128.69

prīto 'bhavan maheśo 'pi sasvaje tāṃ punaḥ punaḥ 
cakraṃ prakṣālitaṃ yatra śārdūlacchedi dīptimat // BrP_128.70

cakratīrthaṃ tu vikhyātaṃ śārdūlaṃ ceti tad viduḥ 
yatra nītā suvarṇā sā viṣṇunā śaṃkarāntikam // BrP_128.71

tat tīrthaṃ śāṃkaraṃ jñeyaṃ vaiṣṇavaṃ siddham eva tu 
yatrānandam anuprāpto hy agnir dharmaś ca śāśvataḥ // BrP_128.72

ānandāśrūṇi nyapatan yatrāgner munisattama 
ānandeti nadī jātā tathā vai nandinīti ca // BrP_128.73

tasyāś ca saṃgamaḥ puṇyo gaṅgāyāṃ tatra vai śivaḥ 
tatraiva saṃgame sākṣāt suvarṇādyāpi saṃsthitā // BrP_128.74

dākṣāyaṇī saiva śivā āgneyī ceti viśrutā 
ambikā jagadādhārā śivā kātyāyanīśvarī // BrP_128.75

bhaktābhīṣṭapradā nityam alaṃkṛtyobhayaṃ taṭam 
tapas tepe yatra cāgnis tat tīrthaṃ tu tapovanam // BrP_128.76

evamādīni tīrthāni tīrayor ubhayor mune 
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca sarvakāmapradaṃ śubham // BrP_128.77

uttare caiva pāre ca sahasrāṇi caturdaśa 
dakṣiṇe ca tathā pāre sahasrāṇy atha ṣoḍaśa // BrP_128.78

tatra tatra ca tīrthāni sābhijñānāni santi vai 
nāmāni ca pṛthak santi saṃkṣepāt tan mayocyate // BrP_128.79

etāni yaś ca śṛṇuyād yaś ca vā paṭhati smaret 
sarveṣu tatra kāmyeṣu paripūrṇo bhaven naraḥ // BrP_128.80

etad vṛttaṃ tu yo jñātvā tatra snānādikaṃ caret 
lakṣmīvāñ jāyate nityaṃ dharmavāṃś ca viśeṣataḥ // BrP_128.81

abjakāt paścime tīrthaṃ tac chārdūlam udāhṛtam 
vārāṇasyāditīrthebhyaḥ sarvebhyo hy adhikaṃ bhavet // BrP_128.82

tatra snātvā pitṝn devān vandate tarpayaty api 
sarvapāpavinirmukto viṣṇuloke mahīyate // BrP_128.83

tapovanāc ca śārdūlān madhye tīrthāny aśeṣataḥ 
tasyaikaikasya māhātmyaṃ na kenāpy atra varṇyate // BrP_128.84

indratīrtham iti khyātaṃ tatraiva ca vṛṣākapam 
phenāyāḥ saṃgamo yatra hanūmataṃ tathaiva ca // BrP_129.1

abjakaṃ cāpi yat proktaṃ yatra devas trivikramaḥ 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca punarāvṛttidurlabham // BrP_129.2

tatra vṛttāny athākhyāsye gaṅgāyā dakṣiṇe taṭe 
indreśvaraṃ cottare ca śṛṇu bhaktyā yatavrataḥ // BrP_129.3

namucir balavān āsīd indraśatrur madotkaṭaḥ 
tasyendreṇābhavad yuddhaṃ phenenendro 'harac chiraḥ // BrP_129.4

apāṃ ca namuceḥ śatros tatphenavajrarūpadhṛk 
śiraś chittvā tac ca phenaṃ gaṅgāyā dakṣiṇe taṭe // BrP_129.5

nyapatad bhūmiṃ bhittvā tu rasātalam athāviśat 
rasātalabhavaṃ gāṅgaṃ vāri yad viśvapāvanam // BrP_129.6

vajrādiṣṭena mārgeṇa vyagamad bhūmimaṇḍalam 
taj jalaṃ phenanāmnā tu nadī pheneti gadyate // BrP_129.7

tasyās tu saṃgamaḥ puṇyo gaṅgayā lokaviśrutaḥ 
sarvapāpakṣayakaro gaṅgāyamunayor iva // BrP_129.8

hanūmadupamātā vai yatrāplavanamātrataḥ 
mārjāratvād abhūn muktā viṣṇugaṅgāprasādataḥ // BrP_129.9

mārjāraṃ ceti tat tīrthaṃ purā proktaṃ mayā tava 
hanūmataṃ ca tat proktaṃ tatrākhyānaṃ puroditam // BrP_129.10

vṛṣākapaṃ cābjakaṃ ca tatredaṃ prayataḥ śṛṇu 
hiraṇya iti vikhyāto daityānāṃ pūrvajo balī // BrP_129.11

tapas taptvā suraiḥ sarvair ajeyo 'bhūt sudāruṇaḥ 
tasyāpi balavān putro devānāṃ durjayaḥ sadā // BrP_129.12

mahāśanir iti khyātas tasya bhāryā parājitā 
tenendrasyābhavad yuddhaṃ bahukālaṃ nirantaram // BrP_129.13

mahāśanir mahāvīryaḥ satataṃ raṇamūrdhani 
jitvā nāgena sahitaṃ śakraṃ pitre nyavedayat // BrP_129.14

baddhvā hastisamāyuktaṃ svasāraṃ vīkṣya tāṃ tadā 
vihāya krūratāṃ daityo hiraṇyāya nyavedayat // BrP_129.15

mahāśanipitā daityaḥ pūrveṣāṃ pūrvavattaraḥ 
śacīkāntaṃ tale sthāpya tasya rakṣām athākarot // BrP_129.16

mahāśanir hariṃ jitvā jetuṃ varuṇam abhyagāt 
varuṇo 'pi mahābuddhiḥ prādāt kanyāṃ mahāśaneḥ // BrP_129.17

udadhiṃ svālayaṃ prādād varuṇas tu mahāśaneḥ 
tayoś ca sakhyam abhavad varuṇasya mahāśaneḥ // BrP_129.18

vāruṇī cāpi yā kanyā sā priyābhūn mahāśaneḥ 
vīryeṇa yaśasā cāpi śauryeṇa ca balena ca // BrP_129.19

mahāśanir mahādaityas trailokye nopamīyate 
nirindratvaṃ gate loke devāḥ sarve nyamantrayan // BrP_129.20

viṣṇur evendradātā syād daityahantā sa eva ca 
mantradṛg vā sa eva syād indraṃ cānyaṃ kariṣyati // BrP_129.21

evaṃ saṃmantrya te devā viṣṇor mantraṃ nyavedayan 
mamāvadhyo mahādaityo mahāśanir iti bruvan // BrP_129.22

prāyād vārīśvaraṃ viṣṇuḥ śvaśuraṃ varuṇaṃ tadā 
keśavo varuṇaṃ gatvā prāhendrasya parābhavam // BrP_129.23

tathā tvayaitat kartavyaṃ yathāyāti puraṃdaraḥ 
tadviṣṇuvacanāc chīghraṃ yayau jalapatir mune // BrP_129.24

sutāpatiṃ hiraṇyasutaṃ vikrāntaṃ taṃ mahāśanim 
atisaṃmānitas tena jāmātrā varuṇaḥ prabhuḥ // BrP_129.25

papracchāgamanaṃ daityo vinayāc chvaśuraṃ tadā 
varuṇaḥ prāha taṃ daityaṃ yad āgamanakāraṇam // BrP_129.26

indraṃ dehi mahābāho yas tvayā nirjitaḥ purā 
baddhaṃ rasātalasthaṃ taṃ devānām adhipaṃ sakhe // BrP_129.27

asmākaṃ sarvadā mānyaṃ dehi tvaṃ mama śatruhan 
baddhvā vimokṣaṇaṃ śatror mahate yaśase satām // BrP_129.28

tathety uktvā kathaṃcit sa daityeśo varuṇāya tam 
prādād indraṃ śacīkāntaṃ vāraṇena samanvitam // BrP_129.29

sa daityamadhye 'tivirājamāno hariṃ tadovāca jaleśasaṃnidhau
saṃpūjya caivātha mahopacārair mahāśanir maghavantaṃ babhāṣe BrP_129.30

kena tvam indro 'dya kṛto 'si kena vīryaṃ tavedṛg bahu bhāṣase ca
tvaṃ saṃgare śatrubhir bādhyase ca tathāpi cendro bhavasīti citram BrP_129.31

athāpi baddhā puruṣeṇa kācit tasyāḥ patis tāṃ mocayatīti yuktam
striyo 'svatantrāḥ puruṣapradhānās tvaṃ vai pumān bhavitā śakra sādho BrP_129.32

baddho mayā saṃgare vāhanena kvāpy astraṃ te vajram uddāmaśakti
cintāratnaṃ nandanaṃ yoṣitas tā yaśo balaṃ devarājopabhogyam BrP_129.33
 sarvaṃ hi tvā kiṃ tu mukto jaleśād brp_129.33e ākāṅkṣase jīvitaṃ dhik tavedam brp_129.33f 
taj jīvanaṃ yat tu yaśonidhānaṃ sa eva mṛtyur yaśaso yad virodhi
evaṃ jānañ śakra kathaṃ jaleśān muktiṃ prāpto naiva lajjāṃ bhajethāḥ BrP_129.34

triviṣṭapasthaḥ pariveṣṭitaḥ san sarvaiḥ suraiḥ kāntayā vījyamānaḥ
saṃstūyamānaś ca tathāpsarobhir nūnaṃ lajjā te bibhetīti manye BrP_129.35

tvaṃ vṛtrahā namuceś cāpi hantā purāṃ bhettā gotrabhid vajrabāhuḥ
evaṃ surās tvāṃ paripūjayantīty ato jiṣṇo sarvam etat tyajasva BrP_129.36

vikāram āpyāpy ahitodbhavaṃ ye jīvanti lokān anusaṃviśanti
bhavādṛśāṃ duścyavanābjajanmā kathaṃ na hṛdbhedam avāpa kartā BrP_129.37

evam uktvā tu daityeśo varuṇāya mahātmane 
prādād indraṃ punaś cedaṃ vacanaṃ tad abhāṣata // BrP_129.38

adya prabhṛty asau śiṣya indraḥ syād varuṇo guruḥ 
śvaśuro mama yena tvaṃ muktim āpto 'si vāsava // BrP_129.39

tathā tvaṃ bhṛtyabhāvena vartethā varuṇaṃ prati 
no ced baddhvā punas tvāṃ vai kṣepsye caiva rasātalam // BrP_129.40

evaṃ nirbhartsya taṃ śakraṃ hasaṃś cāpi punaḥ punaḥ 
abravīd gaccha gaccheti varuṇaṃ cānumanya tu // BrP_129.41

sa tu prāptaḥ svanilayaṃ lajjayā kaluṣīkṛtaḥ 
paulomyāṃ prāha tat sarvaṃ yat tac chatruparābhavam // BrP_129.42

evam uktaḥ kṛtaś caiva śatruṇāhaṃ varānane 
nirvāpayāmi yena svam ātmānaṃ subhage vada // BrP_129.43

dānavānām athodbhūtiṃ śakra māyāṃ parābhavam 
varadānaṃ tathā mṛtyuṃ jāne 'haṃ balasūdana // BrP_129.44

tasmād yasmāt tasya mṛtyur athavāpi parābhavaḥ 
jāyeta śṛṇu tat sarvaṃ vakṣye 'haṃ prītaye tava // BrP_129.45

hiraṇyasya suto vīraḥ pitṛvyasya suto balī 
tasmān mama syāt sa bhrātā varadānāc ca darpitaḥ // BrP_129.46

brahmāṇaṃ toṣayām āsa tapasā niyamena ca 
īdṛśaṃ balam āpannaṃ tapasā kiṃ na sidhyati // BrP_129.47

tasmāt tvayā cittarāgo vismayo vā kathaṃcana 
na kāryaḥ śṛṇu tatredaṃ kāryaṃ yat tu kramāgatam // BrP_129.48

evam uktvā tu paulomī prāhendraṃ vinayānvitā // BrP_129.49

nāsādhyam asti tapaso nāsādhyaṃ yajñakarmaṇaḥ 
nāsādhyaṃ lokanāthasya viṣṇor bhaktyā harasya ca // BrP_129.50

punaś cedaṃ mayā kānta śrutam asty atiśobhanam 
strīṇāṃ svabhāvaṃ jānanti striya eva surādhipa // BrP_129.51

tasmād bhūmes tathā cāpāṃ nāsādhyaṃ vidyate prabho 
tapo vā yajñakarmādi tābhyām eva yato bhavet // BrP_129.52

tatrāpi tīrthabhūtā tu yā bhūmis tāṃ vrajed bhavān 
tatra viṣṇuṃ śivaṃ pūjya sarvān kāmān avāpsyasi // BrP_129.53

śrutam asti punaś cedaṃ striyo yāś ca pativratāḥ 
tā eva sarvaṃ jānanti dhṛtaṃ tābhiś carācaram // BrP_129.54

pṛthivyāṃ sārabhūtaṃ syāt tanmadhye daṇḍakaṃ vanam 
tatra gaṅgā jagaddhātrī tatreśaṃ pūjaya prabho // BrP_129.55

viṣṇuṃ vā jagatām īśaṃ dīnārtārtiharaṃ vibhum 
anāthānām iha nṛṇāṃ majjatāṃ duḥkhasāgare // BrP_129.56

haro harir vā gaṅgā vā kvāpy anyac charaṇaṃ nahi 
tasmāt sarvaprayatnena toṣayaitān samāhitaḥ // BrP_129.57

bhaktyā stotraiś ca tapasā kuru caiva mayā saha 
tataḥ prāpsyasi kalyāṇam īśaviṣṇuprasādajam // BrP_129.58

ajñātvaikaguṇaṃ karma phalaṃ dāsyati karmiṇaḥ 
jñātvā śataguṇaṃ tat syād bhāryayā ca tad akṣayam // BrP_129.59

puṃsaḥ sarveṣu kāryeṣu bhāryaiveha sahāyinī 
svalpānām api kāryāṇāṃ nahi siddhis tayā vinā // BrP_129.60

ekena yat kṛtaṃ karma tasmād ardhaphalaṃ bhavet 
jāyayā tu kṛtaṃ nātha puṣkalaṃ puruṣo labhet // BrP_129.61

tasmād etat suviditam ardho jāyā iti śruteḥ 
śrūyate daṇḍakāraṇye saricchreṣṭhāsti gautamī // BrP_129.62

aśeṣāghapraśamanī sarvābhīṣṭapradāyinī 
tasmād gaccha mayā tatra kuru puṇyaṃ mahāphalam // BrP_129.63

tataḥ śatrūn nihatyājau mahat sukham avāpsyasi // BrP_129.64

tathety uktvā sa guruṇā bhāryayā ca śatakratuḥ 
yayau gaṅgāṃ jagaddhātrīṃ gautamīṃ ceti viśrutām // BrP_129.65

daṇḍakāraṇyamadhyasthāṃ yayau sa prītimān hariḥ 
tapaḥ kartuṃ manaś cakre devadevāya śaṃbhave // BrP_129.66

gaṅgāṃ natvā tu prathamaṃ snātvā ca sa kṛtāñjaliḥ 
śivaikaśaraṇo bhūtvā stotraṃ cedaṃ tato 'bravīt // BrP_129.67

svamāyayā yo hy akhilaṃ carācaraṃ sṛjaty avaty atti na sajjate 'smin
ekaḥ svatantro 'dvayacit sukhātmakaḥ sa naḥ prasanno 'stu pinākapāṇiḥ BrP_129.68

na yasya tattvaṃ sanakādayo 'pi jānanti vedāntarahasyavijñāḥ
sa pārvatīśaḥ sakalābhilāṣa dātā prasanno 'stu mamāndhakāriḥ BrP_129.69

sṛṣṭvā svayaṃbhūr bhagavān viriñciṃ bhayaṃkaraṃ cāsya śiro 'nvapaśyat
chittvā nakhāgrair nakhasaktam etac cikṣepa tasmād abhavat trivargaḥ BrP_129.70

pāpaṃ daridraṃ tv atha lobhayācñe moho vipac ceti tato 'py anantam
jātaprabhāvaṃ bhavaduḥkharūpaṃ babhūva tair vyāptam idaṃ samastam BrP_129.71

avekṣya sarvaṃ cakitaḥ sureśo devīm avocaj jagad astam eti
tvaṃ pāhi lokeśvari lokamātar ume śaraṇye subhage subhadre BrP_129.72

jagatpratiṣṭhe varade jaya tvaṃ bhuktiḥ samādhiḥ paramā ca muktiḥ
svāhā svadhā svastir anādisiddhir gīr buddhir āsīr ajarāmare tvam BrP_129.73

vidyādirūpeṇa jagattraye tvaṃ rakṣāṃ karoṣy eva madājñayā ca
tvayaiva sṛṣṭaṃ bhuvanatrayaṃ syād yataḥ prakṛtyaiva tathaiva citram BrP_129.74

ity evam uktā dayitā hareṇa saṃśleṣasaṃlāpaparā babhūva
śrāntā bhavasyārdhatanau sulagnā cikṣepa ca svedajalaṃ karāgraiḥ BrP_129.75

tasmād babhūva prathamaṃ sa dharmo lakṣmīr atho dānam atho suvṛṣṭiḥ
sattvaṃ susaṃpannadharaṃ sarāṃsi dhānyāni puṣpāṇi phalāni caiva BrP_129.76

saubhāgyavastūni vapuḥ suveṣaḥ śṛṅgārabhājīni mahauṣadhāni
nṛtyāni gītāny amṛtaṃ purāṇaṃ śrutismṛtī nītir athānnapāne BrP_129.77

śastrāṇi śāstrāṇi gṛhopayogyāny astrāṇi tīrthāni ca kānanāni
iṣṭāni pūrtāni ca maṅgalāni yānāni śubhrābharaṇāsanāni BrP_129.78

bhavāṅgasaṃsargasusaṃprahāsa susvedasaṃlāparahaḥprakāraiḥ
tathaiva jātaṃ sacarācaraṃ ca apāpakaṃ devi tataś ca jātam BrP_129.79

sukhaṃ prabhūtaṃ ca śubhaṃ ca nityaṃ virāji caitat tava devi bhāvāt
tasmāt tu māṃ rakṣa jagajjanitri bhītaṃ bhayebhyo jagatāṃ pradhāne BrP_129.80

eke tarkair vimuhyanti līyante tatra cāpare 
śivaśaktyos tadādvaitaṃ sundaraṃ naumi vigraham // BrP_129.81

evaṃ tu stuvatas tasya purastād abhavac chivaḥ // BrP_129.82

kim abhīṣṭaṃ varayase hare vada parāyaṇam // BrP_129.83

balavān me ripuś cāsīd darśanaiś ca śanir yathā 
tena baddhas talaṃ nītaḥ paribhūtas tv anekadhā // BrP_129.84

vāksāyakais tathā viddhas tadvadhāya tv iyaṃ kṛtiḥ 
tadarthaṃ jagatām īśa yena jeṣye ripuṃ prabho // BrP_129.85

tad eva dehi vīryaṃ me yac cānyad ripunāśanam 
jātaḥ parābhavo yasmāt tadvināśe kṛte sati 
punarjātam ahaṃ manye varaṃ kīrtir jayaśriyoḥ // BrP_129.86

sa śivaḥ śakram āhedaṃ na mayaikena te ripuḥ 
vadham āpnoti tasmāt tvaṃ viṣṇum apy avyayaṃ harim // BrP_129.87

ārādhayasva paulomyā saha devaṃ janārdanam 
lokatrayaikaśaraṇaṃ nārāyaṇam ananyadhīḥ // BrP_129.88

tataḥ prāpsyasi tasmāc ca mattaś cāpi priyaṃ hare 
punaś covāca bhagavān ādikartā maheśvaraḥ // BrP_129.89

mantrābhyāsas tapo vāpi yogābhyasanam eva ca 
saṃgame yatra kutrāpi siddhidaṃ munayo viduḥ // BrP_129.90

kiṃ punaḥ saṃgame vipra gautamīsindhuphenayoḥ 
girīṇāṃ gahvare yad vā saritām atha saṃgame // BrP_129.91

vipro dhiyaiva bhavati mukundāṅghriniviṣṭayā 
gaṅgāyā dakṣiṇe tīra āpastambo munīśvaraḥ // BrP_129.92

āste tasyāpy ahaṃ toṣam agamaṃ balasūdana 
tena tvaṃ bhāryayā caiva toṣayasva gadādharam // BrP_129.93

āpastambena sahito gaṅgāyā dakṣiṇe taṭe 
tuṣṭāva devaṃ prayataḥ snātvā puṇye 'tha saṃgame // BrP_129.94

phenāyāś caiva gaṅgāyās tatra devaṃ janārdanam 
vaidikair vividhair mantrais tapasātoṣayat tadā // BrP_129.95

tatas tuṣṭo 'bhavad viṣṇuḥ kiṃ deyaṃ cety abhāṣata 
dehi me śatruhantāram ity āha bhagavān hariḥ // BrP_129.96

dattam ity eva jānīhi tam uvāca janārdanaḥ 
tatrābhavac chivasyaiva gaṅgāviṣṇvoḥ prasādataḥ // BrP_129.97

ambhasā puruṣo jātaḥ śivaviṣṇusvarūpadhṛk 
cakrapāṇiḥ śūladharaḥ sa gatvā tu rasātalam // BrP_129.98

nijaghāna tadā daityam indraśatruṃ mahāśanim 
sakhābhavat sa cendrasya abjakaḥ sa vṛṣākapiḥ // BrP_129.99

divistho 'pi sadā cendras tam anveti vṛṣākapim 
kupitā praṇayenābhūd anyāsaktaṃ vilokya tam 
śacīṃ tāṃ sāntvayann āha śatamanyur hasann idam // BrP_129.100

nāham indrāṇi śaraṇam ṛte sakhyur vṛṣākapeḥ 
vāri vāpi havir yasya agneḥ priyakaraṃ sadā // BrP_129.101

nāham anyatra gantāsmi priye cāṅgena te śape 
tasmān nārhasi māṃ vaktuṃ śaṅkayānyatra bhāmini // BrP_129.102

pativratā priyā me tvaṃ dharme mantre sahāyinī 
sāpatyā ca kulīnā ca tvatto 'nyā kā priyā mama // BrP_129.103

tasmāt tavopadeśena gaṅgāṃ prāpya mahānadīm 
prasādād devadevasya viṣṇor vai cakrapāṇinaḥ // BrP_129.104

tathā śivasya devasya prasādāc ca vṛṣākapeḥ 
jalodbhavāc ca me mitrād abjakāl lokaviśrutāt // BrP_129.105

uttīrṇaduḥkhaḥ subhage ita indro 'ham acyutaḥ 
kiṃ na sādhyaṃ yatra bhāryā bhartṛcittānugāminī // BrP_129.106

duṣkarā tatra no muktiḥ kiṃtv arthāditrayaṃ śubhe 
jāyaiva paramaṃ mitraṃ lokadvayahitaiṣiṇī // BrP_129.107

sā cet kulīnā priyabhāṣiṇī ca pativratā rūpavatī guṇāḍhyā
saṃpatsu cāpatsu samānarūpā tayā hy asādhyaṃ kim iha trilokyām BrP_129.108

tasmāt tava dhiyā kānte mamedaṃ śubham āgatam 
itas tavoditaṃ caiva kartavyaṃ nānyad asti me // BrP_129.109

paraloke ca dharme ca satputrasadṛśaṃ na ca 
ārtasya puruṣasyeha bhāryāvad bheṣajaṃ nahi // BrP_129.110

niḥśreyasapadaprāptyai tathā pāpasya muktaye 
gaṅgayā sadṛśaṃ nāsti śṛṇu cānyad varānane // BrP_129.111

dharmārthakāmamokṣāṇāṃ prāptaye pāpamuktaye 
śivaviṣṇvor ananyatvajñānān nāsty atra muktaye // BrP_129.112

tasmāt tava dhiyā sādhvi sarvam etan manogatam 
avāptaṃ ca śivād viṣṇor gaṅgāyāś ca prasādataḥ // BrP_129.113

indratvaṃ me sthiraṃ ceto manye mitrabalāt punaḥ 
vṛṣākapir mama sakhā yo jātas tv apsu bhāmini // BrP_129.114

tvaṃ ca priyasakhī nityaṃ nānyat priyataraṃ mama 
tīrthānāṃ gautamī gaṅgā devānāṃ hariśaṃkarau // BrP_129.115

tasmād ebhyaḥ prasādena sarvaṃ cepsitam āptavān 
mama prītikaraṃ cedaṃ tīrthaṃ trailokyaviśrutam // BrP_129.116

tasmād etad dhi yāciṣye devān sarvān anukramāt 
anumanyantu ṛṣayo gaṅgā ca hariśaṃkarau // BrP_129.117

indreśvare cābjake ca ubhayos tīrayoḥ surāḥ 
ekatra śaṃkaro devo hy aparatra janārdanaḥ // BrP_129.118

pāvayan daṇḍakāraṇyaṃ sākṣād viṣṇus trivikramaḥ 
antare yāni tīrthāni sarvapuṇyapradāni ca // BrP_129.119

atra tu snānamātreṇa sarve te muktim āpnuyuḥ 
pāpiṣṭhāḥ pāpato muktim āpnuyur ye ca dharmiṇaḥ // BrP_129.120

teṣāṃ tu paramā muktiḥ pitṛbhiḥ pañcapañcabhiḥ 
atra kiṃcic ca ye dadyur arthibhyas tilamātrakam // BrP_129.121

dātṛbhyo hy akṣayaṃ tat syāt kāmadaṃ mokṣadaṃ tathā 
dhanyaṃ yaśasyam āyuṣyam ārogyaṃ puṇyavardhanam // BrP_129.122

ākhyānaṃ viṣṇuśaṃbhvoś ca jñātvā snānāc ca muktidam 
asya tīrthasya māhātmyaṃ ye śṛṇvanti paṭhanti ca // BrP_129.123

puṇyabhājo bhaveyus te tebhyo 'traiva smṛtir bhavet 
śivaviṣṇvor aśeṣāghasaṃghavicchedakāriṇī 
yāṃ prārthayanti munayo vijitendriyamānasāḥ // BrP_129.124

bhaviṣyaty evam eveti taṃ devā ṛṣayo 'bruvan 
gautamyā uttare pāre tīrthānāṃ mokṣadāyinām // BrP_129.125

devarṣisiddhasevyānāṃ sahasrāṇy atha sapta vai 
tathaiva dakṣiṇe tīre tīrthāny ekādaśaiva tu // BrP_129.126

abjakaṃ hṛdayaṃ proktaṃ godāvaryā munīśvaraiḥ 
viśrāmasthānam īśasya viṣṇor brahmaṇa eva ca // BrP_129.127

āpastambam iti khyātaṃ tīrthaṃ trailokyaviśrutam 
smaraṇād apy aśeṣāghasaṃghavidhvaṃsanakṣamam // BrP_130.1

āpastambo mahāprājño munir āsīn mahāyaśāḥ 
tasya bhāryākṣasūtreti patidharmaparāyaṇā // BrP_130.2

tasya putro mahāprājñaḥ karkināmātha tattvavit 
tasyāśramam anuprāpto hy agastyo munisattamaḥ // BrP_130.3

tam agastyaṃ pūjayitvā āpastambo munīśvaraḥ 
śiṣyair anugato dhīmāṃs taṃ praṣṭum upacakrame // BrP_130.4

trayāṇāṃ ko nu pūjyaḥ syād devānāṃ munisattama 
bhuktir muktiś ca kasmād vā syād anādiś ca ko bhavet // BrP_130.5

anantaś cāpi ko vipra devānām api daivatam 
yajñaiḥ ka ijyate devaḥ ko vedeṣv anugīyate 
etaṃ me saṃśayaṃ chettuṃ vadāgastya mahāmune // BrP_130.6

dharmārthakāmamokṣāṇāṃ pramāṇaṃ śabda ucyate 
tatrāpi vaidikaḥ śabdaḥ pramāṇaṃ paramaṃ mataḥ // BrP_130.7

vedena gīyate yas tu puruṣaḥ sa parāt paraḥ 
mṛto 'paraḥ sa vijñeyo hy amṛtaḥ para ucyate // BrP_130.8

yo 'mūrtaḥ sa paro jñeyo hy aparo mūrta ucyate 
guṇābhivyāptibhedena mūrto 'sau trividho bhavet // BrP_130.9

brahmā viṣṇuḥ śivaś ceti eka eva tridhocyate 
trayāṇām api devānāṃ vedyam ekaṃ paraṃ hi tat // BrP_130.10

ekasya bahudhā vyāptir guṇakarmavibhedataḥ 
lokānām upakārārtham ākṛtitritayaṃ bhavet // BrP_130.11

yas tattvaṃ vetti paramaṃ sa ca vidvān na cetaraḥ 
tatra yo bhedam ācaṣṭe liṅgabhedī sa ucyate // BrP_130.12

prāyaścittaṃ na tasyāsti yaś caiṣāṃ vyāhared bhidam 
trayāṇām api devānāṃ mūrtibhedaḥ pṛthak pṛthak // BrP_130.13

vedāḥ pramāṇaṃ sarvatra sākāreṣu pṛthak pṛthak 
nirākāraṃ ca yat tv ekaṃ tat tebhyaḥ paramaṃ matam // BrP_130.14

nānena nirṇayaḥ kaścin mayātra vidito bhavet 
tatrāpy atra rahasyaṃ yat tad vimṛśyāśu kīrtyatām 
niḥsaṃśayaṃ nirvikalpaṃ bhājanaṃ sarvasaṃpadām // BrP_130.15

etad ākarṇya bhagavān agastyo vākyam abravīt // BrP_130.16

yadyapy eṣāṃ na bhedo 'sti devānāṃ tu parasparam 
tathāpi sarvasiddhiḥ syāc chivād eva sukhātmanaḥ // BrP_130.17

prapañcasya nimittaṃ yat taj jyotiś ca paraṃ śivaḥ 
tam eva sādhaya haraṃ bhaktyā paramayā mune 
gautamyāṃ sakalāghaughasaṃhartā daṇḍake vane // BrP_130.18

etac chrutvā muner vākyaṃ parāṃ prītim upāgataḥ 
bhuktido muktidaḥ puṃsāṃ sākāro 'tha nirākṛtiḥ // BrP_130.19

sṛṣṭyākāras tataḥ śaktaḥ pālanākāra eva ca 
dātā ca hanti sarvaṃ yo yasmād etat samāpyate // BrP_130.20

brahmākṛtiḥ kartṛrūpā vaiṣṇavī pālanī tathā 
rudrākṛtir nihantrī sā sarvavedeṣu paṭhyate // BrP_130.21

āpastambas tadā gaṅgāṃ gatvā snātvā yatavrataḥ 
tuṣṭāva śaṃkaraṃ devaṃ stotreṇānena nārada // BrP_130.22

kāṣṭheṣu vahniḥ kusumeṣu gandho bījeṣu vṛkṣādi dṛṣatsu hema
bhūteṣu sarveṣu tathāsti yo vai taṃ somanāthaṃ śaraṇaṃ vrajāmi BrP_130.23

yo līlayā viśvam idaṃ cakāra dhātā vidhātā bhuvanatrayasya
yo viśvarūpaḥ sadasatparo yaḥ someśvaraṃ taṃ śaraṇaṃ vrajāmi BrP_130.24

yaṃ smṛtya dāridryamahābhiśāpa rogādibhir na spṛśyate śarīrī
yam āśritāś cepsitam āpnuvanti someśvaraṃ taṃ śaraṇaṃ vrajāmi BrP_130.25

yena trayīdharmam avekṣya pūrvaṃ brahmādayas tatra samīhitāś ca
evaṃ dvidhā yena kṛtaṃ śarīraṃ someśvaraṃ taṃ śaraṇaṃ vrajāmi BrP_130.26

yasmai namo gacchati mantrapūtaṃ hutaṃ havir yā ca kṛtā ca pūjā
dattaṃ havir yena surā bhajante someśvaraṃ taṃ śaraṇaṃ vrajāmi BrP_130.27

yasmāt paraṃ nānyad asti praśastaṃ yasmāt paraṃ naiva susūkṣmam anyat
yasmāt paraṃ no mahatāṃ mahac ca someśvaraṃ taṃ śaraṇaṃ vrajāmi BrP_130.28

yasyājñayā viśvam idaṃ vicitram acintyarūpaṃ vividhaṃ mahac ca
ekakriyaṃ yadvad anuprayāti someśvaraṃ taṃ śaraṇaṃ vrajāmi BrP_130.29

yasmin vibhūtiḥ sakalādhipatyaṃ kartṛtvadātṛtvamahattvam eva
prītir yaśaḥ saukhyam anādidharmaḥ someśvaraṃ taṃ śaraṇaṃ vrajāmi BrP_130.30

nityaṃ śaraṇyaḥ sakalasya pūjyo nityaṃ priyo yaḥ śaraṇāgatasya
nityaṃ śivo yaḥ sakalasya rūpaṃ someśvaraṃ taṃ śaraṇaṃ vrajāmi BrP_130.31

tataḥ prasanno bhagavān āha nārada taṃ munim 
ātmārthaṃ ca parārthaṃ ca āpastambo 'bravīc chivam // BrP_130.32

sarvān kāmān āpnuyus te ye snātvā devam īśvaram 
paśyeyur jagatām īśam astv ity āha śivo munim // BrP_130.33

tataḥ prabhṛti tat tīrtham āpastambam udāhṛtam 
anādy avidyātimiravrātanirmūlanakṣamam // BrP_130.34

yamatīrtham iti khyātaṃ pitṝṇāṃ prītivardhanam 
aśeṣapāpaśamanaṃ tatra vṛttam idaṃ śṛṇu // BrP_131.1

tatrākhyānam idaṃ tv āsīd itihāsaṃ purātanam 
sarameti prasiddhāsti nāmnā devaśunī mune // BrP_131.2

tasyāḥ putrau mahāśreṣṭhau śvānau nityaṃ janān anu 
gāminau pavanāhārau caturakṣau yamapriyau // BrP_131.3

gā rakṣati sma devānāṃ yajñārthaṃ kalpitān paśūn 
rakṣantīm anujagmus te rākṣasā daityadānavāḥ // BrP_131.4

rakṣantīṃ tāṃ mahāprājñāḥ śvānayor mātaraṃ śunīm 
pralobhayitvā vividhair vākyair dānaiś ca yatnataḥ // BrP_131.5

hṛtā gā rākṣasaiḥ pāpaiḥ paśvarthe kalpitāḥ śubhāḥ 
tata āgatya sā devān idam āha kramāc chunī // BrP_131.6

māṃ baddhvā rākṣasaiḥ pāśais tāḍayitvā prahārakaiḥ 
nītā gā yajñasiddhyarthaṃ kalpitāḥ paśavaḥ surāḥ // BrP_131.7

tasyā vācaṃ niśamyāśu surān prāha bṛhaspatiḥ // BrP_131.8

iyaṃ vikṛtarūpāste asyāḥ pāpaṃ ca lakṣaye 
asyā matena tā gāvo nītā nānyena hetunā 
pāpeyaṃ sukṛtīveti lakṣyate dehaceṣṭitaiḥ // BrP_131.9

tad guror vacanāc chakraḥ padā tāṃ prāharac chunīm 
padāghātāt tadā tasyā mukhāt kṣīraṃ prasusruve // BrP_131.10

punaḥ prāha śacībhartā kṣīraṃ pītaṃ tvayā śuni 
rākṣasaiś ca tadā dattaṃ tasmān nītās tu gā mama // BrP_131.11

nāparādho 'sti me nātha na cānyasyāpi kasyacit 
nāparādho na copekṣā mamāsti tridaśeśvara 
tasmād ruṣṭo 'si kiṃ nātha ripavo balinas tu te // BrP_131.12

tato dhyātvā devagurur jñātvā tasyā viceṣṭitam 
satyaṃ śakra tv iyaṃ duṣṭā ripūṇāṃ pakṣakāriṇī // BrP_131.13

tataḥ śaśāpa tāṃ śakraḥ pāpiṣṭhe tvaṃ śunī bhava 
martyaloke pāpabhūtā ajñānāt pāpakāriṇī // BrP_131.14

tadendrasya tu śāpena mānuṣe sā vyajāyata 
yathā śaptā maghavatā pāpāt sā hy atibhīṣaṇā // BrP_131.15

gāvo yā rākṣasair nītās tāsām ānayanāya ca 
yatnaṃ kurvan surapatir viṣṇave tan nyavedayat // BrP_131.16

viṣṇur daityāṃś ca danujān gohartṝṃś caiva rākṣasān 
hantuṃ prayatnam akaroj jagṛhe ca mahad dhanuḥ // BrP_131.17

śārṅgaṃ yal lokavikhyātaṃ daityanāśanam eva ca 
jitāriḥ pūjito devaiḥ svayaṃ sthitvā janārdanaḥ // BrP_131.18

yatra vai daṇḍakāraṇye śārṅgapāṇir jagatprabhuḥ 
tatrasthān daityadanujān rākṣasāṃś ca balīyasaḥ // BrP_131.19

punar jaghne sa vai viṣṇur gā yair nītāś ca rākṣasaiḥ 
tatra vai daṇḍakāraṇye śārṅgapāṇir iti śrutaḥ // BrP_131.20

yudhyamānas tato viṣṇur ditijai rākṣasaiḥ saha 
te jagmur dakṣiṇām āśāṃ viṣṇos trāsān mahāmune // BrP_131.21

anvagacchat tato viṣṇus tān eva parameśvaraḥ 
garutmatā tān avāpya śārṅgamuktair manojavaiḥ // BrP_131.22

bāṇais tān vyāhanad viṣṇur gaṅgāyā uttare taṭe 
devārayaḥ kṣayaṃ nītā viṣṇunā prabhaviṣṇunā // BrP_131.23

śārṅgamuktair mahāvegaiḥ susvanaiś ca sumantritaiḥ 
kṣayaṃ prāptā viṣṇubāṇais tatas te devaśatravaḥ // BrP_131.24

gāvo labdhā yatra devair bāṇatīrthaṃ tad ucyate 
vaiṣṇavaṃ lokaviditaṃ gotīrthaṃ ceti viśrutam // BrP_131.25

paśvarthe kalpitā gāvo gaṅgāyā dakṣiṇe taṭe 
pradrutās te surāḥ sarve gaṅgāyāṃ saṃnyaveśayan // BrP_131.26

tanmadhye kārayām āsur dvīpaṃ caivāśrayaṃ gavām 
tair gobhis tatra gaṅgāyāṃ surayajño vyajāyata // BrP_131.27

yajñatīrthaṃ tu tat proktaṃ godvīpaṃ gāṅgamadhyataḥ 
devānāṃ yajanaṃ tac ca sarvakāmapradaṃ śubham // BrP_131.28

svayaṃ mūrtimatī bhūtvā gaṅgāśaktir mahādyute 
asārāpārasaṃsārasāgarottaraṇe tariḥ // BrP_131.29

viśveśvarī yogamāyā sadbhaktābhayadāyinī 
gorakṣaṃ tu tatas tīrthaṃ gaṅgāyā dakṣiṇe taṭe // BrP_131.30

tau śvānau saramāputrau caturakṣau yamapriyau 
mātuḥ śāpaṃ cāparādhaṃ sarvaṃ cāpi savistaram // BrP_131.31

nivedya tu yathānyāyaṃ kāryaṃ cāpi sukhapradam 
viśāpakaraṇaṃ cāpi papracchatur ubhau yamam // BrP_131.32

sa tābhyāṃ sahitaḥ sauriḥ pitre sūryāya cābravīt 
śrutvā sūryaḥ sutaṃ prāha gaṅgāyāṃ surasattama // BrP_131.33

lokatrayaikapāvanyāṃ gautamyāṃ daṇḍake vane 
śraddhayā parayā vatsa susnātaḥ susamāhitaḥ // BrP_131.34

brahmāṇaṃ caiva viṣṇuṃ ca mām īśaṃ ca yathākramam 
stuhi tvaṃ sarvabhāvena bhṛtyau prītim avāpsyataḥ // BrP_131.35

tat pitur vacanaṃ śrutvā yamaḥ prītamanās tadā 
tayoś ca prītaye prāyād devatarpaṇayor yamaḥ // BrP_131.36

gautamyām aghahāriṇyāṃ susamāhitamānasaḥ 
tathaiva toṣayām āsa gaṅgāyāṃ surasattamān // BrP_131.37

śvabhyāṃ ca sahitaḥ śrīmān dakṣiṇāśāpatiḥ prabhuḥ 
brahmāṇaṃ toṣayām āsa bhānuṃ vai dakṣiṇe taṭe // BrP_131.38

īśānam uttare viṣṇuṃ svayaṃ dharmaḥ pratāpavān 
dattavanto varaṃ śreṣṭhaṃ saramāyā viśāpakam 
varān ayācata bahūṃl lokānām upakārakān // BrP_131.39

eṣu snānaṃ tu ye kuryur brahmaviṣṇumaheśvarāḥ 
ātmārthaṃ ca parārthaṃ ca te kāmān āpnuyuḥ śubhān // BrP_131.40

bāṇatīrthe tu ye snātvā śārṅgapāṇiṃ smaranti vai 
tebhyo dāridryaduḥkhāni na bhaveyur yuge yuge // BrP_131.41

gotīrthe brahmatīrthe vā yas tu snātvā yatavrataḥ 
brahmāṇaṃ taṃ namasyātha dvīpasyāpi pradakṣiṇam // BrP_131.42

yaḥ kuryāt tena pṛthivī saptadvīpā vasuṃdharā 
pradakṣiṇīkṛtā tatra kiṃcid dattvā vasu dvijam // BrP_131.43

tad devayajanaṃ prāpya kiṃcid dhutvā hutāśane 
aśvamedhādiyajñānāṃ phalaṃ prāpnoti puṣkalam // BrP_131.44

yaḥ sakṛt tatra paṭhati gāyatrīṃ vedamātaram 
adhītās tena vedā vai niṣkāmo muktibhājanam // BrP_131.45

snātvā tu dakṣiṇe kūle śaktiṃ devīṃ tu bhaktitaḥ 
pūjayitvā yathānyāyaṃ sarvān kāmān avāpnuyāt // BrP_131.46

brahmaviṣṇumaheśānāṃ śaktir mātā trayīmayī 
sarvān kāmān avāpnoti putravān dhanavān bhavet // BrP_131.47

ādityaṃ bhaktito yas tu dakṣiṇe niyato naraḥ 
snātvā paśyeta teneṣṭā yajñā vividhadakṣiṇāḥ // BrP_131.48

kūle yaś cottare caiva gaṅgāyā daityasūdanam 
snātvā paśyeta taṃ natvā tasya viṣṇoḥ paraṃ padam // BrP_131.49

yameśvaraṃ tato yas tu yamatīrthe tu pūjitam 
snātaḥ paśyati yuktātmā sa karoty acireṇa hi // BrP_131.50

pitṝṇām akṣayaṃ puṇyaṃ phaladaṃ kīrtivardhanam 
tatra snānena dānena japena stavanena ca 
api duṣkṛtakarmāṇaḥ pitaro mokṣam āpnuyuḥ // BrP_131.51

ityādy aṣṭa sahasrāṇi tīrthāni trīṇi nārada 
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca sarvam akṣayapuṇyadam // BrP_131.52

eteṣāṃ smaraṇaṃ puṇyaṃ nānājanmāghanāśanam 
śravaṇāt pitṛbhiḥ sārdhaṃ paṭhanāt svakulaiḥ saha // BrP_131.53

teṣām apy atipāpāni nāśaṃ yānti mamājñayā 
tatra snānādi yaḥ kṛtvā kiṃcid dattvā yatātmavān // BrP_131.54

pitṝṇāṃ piṇḍadānādi kṛtvā natvā surān imān 
dhanaṃ dhānyaṃ yaśo vīryam āyur ārogyasaṃpadaḥ // BrP_131.55

putrān pautrān priyāṃ bhāryāṃ labdhvā cānyan manīṣitam 
aviyuktaḥ prītamanā bandhubhiś cātimānitaḥ // BrP_131.56

narakasthān api pitṝṃs tārayitvā kulāni ca 
pāvayitvā priyair yukto hy ante viṣṇuṃ śivaṃ smaret 
tato muktipadaṃ gacched devānāṃ vacanaṃ yathā // BrP_131.57

yakṣiṇīsaṃgamaṃ nāma tīrthaṃ sarvaphalapradam 
tatra snānena dānena sarvān kāmān avāpnuyāt // BrP_132.1

yatra yakṣeśvaro devo darśanād bhuktimuktidaḥ 
tatra ca snānamātreṇa sattrayāgaphalaṃ labhet // BrP_132.2

viśvāvasoḥ svasā nāmnā pippalā guruhāsinī 
ṛṣīṇāṃ sattram agamad gautamītīravartinām // BrP_132.3

dṛṣṭvā tatra ṛṣīn kṣāmān sā jahāsātigarvitā 
yā gatvāśrāvaya vauṣaḍ astu śrauṣaḍ iti sthiram // BrP_132.4

visvareṇa bruvatī tāṃ te śepuḥ srāviṇī bhava 
tato nady abhavat tatra yakṣiṇīti suviśrutā // BrP_132.5

tato viśvāvasuḥ pūjya ṛṣīn devaṃ trilocanam 
saṃgamya caiva gautamyā tāṃ viśāpām athākarot // BrP_132.6

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ yakṣiṇīsaṃgamaṃ smṛtam 
tatra snānādidānena sarvān kāmān avāpnuyāt // BrP_132.7

viśvāvasoḥ prasanno 'bhūd yatra śaṃbhuḥ śivānvitaḥ 
śaivaṃ tat paramaṃ tīrthaṃ durgātīrthaṃ ca viśrutam // BrP_132.8

sarvapāpaughaharaṇaṃ sarvadurgatināśanam 
sarveṣāṃ tīrthamukhyānāṃ tad dhi sāraṃ mahāmune 
tīrthaṃ munivaraiḥ khyātaṃ sarvasiddhipradaṃ nṛṇām // BrP_132.9

śuklatīrtham iti khyātaṃ sarvasiddhikaraṃ nṛṇām 
yasya smaraṇamātreṇa sarvakāmān avāpnuyāt // BrP_133.1

bharadvāja iti khyāto muniḥ paramadhārmikaḥ 
tasya paiṭhīnasī nāma bhāryā sukalabhūṣaṇā // BrP_133.2

gautamītīram adhyāste pativrataparāyaṇā 
agnīṣomīyam aindrāgnaṃ puroḍāśam akalpayat // BrP_133.3

puroḍāśe śrapyamāṇe dhūmāt kaścid ajāyata 
puroḍāśaṃ bhakṣayitvā lokatritayabhīṣaṇaḥ // BrP_133.4

yajñaṃ me hy atra ko haṃsi kopāt tvam iti taṃ muniḥ 
provāca satvaraṃ kruddho bharadvājo dvijottamaḥ 
tad ṛṣer vacanaṃ śrutvā rākṣasaḥ pratyuvāca tam // BrP_133.5

havyaghna iti vikhyātaṃ bharadvāja nibodha mām 
saṃdhyāsuto 'haṃ jyeṣṭhaś ca sutaḥ prācīnabarhiṣaḥ // BrP_133.6

brahmaṇā me varo datto yajñān khāda yathāsukham 
mamānujaḥ kaliś cāpi balavān atibhīṣaṇaḥ // BrP_133.7

ahaṃ kṛṣṇaḥ pitā kṛṣṇo mātā kṛṣṇā tathānujaḥ 
ahaṃ makhaṃ haniṣyāmi yūpaṃ chedmi kṛtāntakaḥ // BrP_133.8

rakṣyatāṃ me tvayā yajñaḥ priyo dharmaḥ sanātanaḥ 
jāne tvāṃ yajñahantāraṃ saddvijaṃ rakṣa me kratum // BrP_133.9

bharadvāja nibodhedaṃ vākyaṃ mama samāsataḥ 
brahmaṇāhaṃ purā śapto devadānavasaṃnidhau // BrP_133.10

tataḥ prasādito devo mayā lokapitāmahaḥ 
amṛtaiḥ prokṣayiṣyanti yadā tvāṃ munisattamāḥ // BrP_133.11

tadā viśāpo bhavitā havyaghna tvaṃ na cānyathā 
evaṃ kariṣyasi yadā tataḥ sarvaṃ bhaviṣyati // BrP_133.12

bharadvājaḥ punaḥ prāha sakhā me 'si mahāmate 
makhasaṃrakṣaṇaṃ yena syān me vada karomi tat // BrP_133.13

saṃbhūya devā daiteyā mamanthuḥ kṣīrasāgaram 
alabhantāmṛtaṃ kaṣṭāt tad asmatsulabhaṃ katham // BrP_133.14

prītyā yadi prasanno 'si sulabhaṃ yad vadasva tat 
tad ṛṣer vacanaṃ śrutvā rakṣaḥ prāha tadā mudā // BrP_133.15

amṛtaṃ gautamīvāri amṛtaṃ svarṇam ucyate 
amṛtaṃ gobhavaṃ cājyam amṛtaṃ soma eva ca // BrP_133.16

etair mām abhiṣiñcasva athavaitais tathā tribhiḥ 
gaṅgāyā vāriṇājyena hiraṇyena tathaiva ca 
sarvebhyo 'py adhikaṃ divyam amṛtaṃ gautamījalam // BrP_133.17

etad ākarṇya sa ṛṣiḥ paraṃ saṃtoṣam āgataḥ 
pāṇāv ādāya gaṅgāyāḥ salilāmṛtam ādarāt // BrP_133.18

tenākarod ṛṣī rakṣo hy abhiṣiktaṃ tadā makhe 
punaś ca yūpe ca paśāv ṛtvikṣu makhamaṇḍale // BrP_133.19

sarvam evābhavac chuklam abhiṣekān mahātmanaḥ 
tad rakṣo 'pi tadā śuklo bhūtvotpanno mahābalaḥ // BrP_133.20

yaḥ purā kṛṣṇarūpo 'bhūt sa tu śuklo 'bhavat kṣaṇāt 
yajñaṃ sarvaṃ samāpyātha bharadvājaḥ pratāpavān // BrP_133.21

ṛtvijo 'pi visṛjyātha yūpaṃ gaṅgodake 'kṣipat 
gaṅgāmadhye tad dhi yūpam adyāpy āste mahāmate // BrP_133.22

abhiṣiktaṃ cāmṛtena abhijñānaṃ tu tan mahat 
tatra tīrthe punā rakṣo bharadvājam uvāca ha // BrP_133.23

ahaṃ yāmi bharadvāja kṛtaḥ śuklas tvayā punaḥ 
tasmāt tavātra tīrthe ye snānadānādipūjanam // BrP_133.24

kuryus teṣām abhīṣṭāni bhaveyur yat phalaṃ makhe 
smaraṇād api pāpāni nāśaṃ yāntu sadā mune // BrP_133.25

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ śuklatīrtham iti smṛtam 
gautamyāṃ daṇḍakāraṇye svargadvāram apāvṛtam // BrP_133.26

ubhayos tīrayoḥ sapta sahasrāṇy aparāṇi ca 
tīrthānāṃ muniśārdūla sarvasiddhipradāyinām // BrP_133.27

cakratīrtham iti khyātaṃ smaraṇāt pāpanāśanam 
tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi śṛṇu yatnena nārada // BrP_134.1

ṛṣayaḥ sapta vikhyātā vasiṣṭhapramukhā mune 
gautamyās tīram āśritya sattrayajñam upāsate // BrP_134.2

tatra vighna upakrānte rakṣobhir atibhīṣaṇe 
mām abhyetyātha munayo rakṣaḥkṛtyaṃ nyavedayan // BrP_134.3

tadāhaṃ pramadārūpaṃ māyayāsṛjya nārada 
yasyāś ca darśanād eva nāśaṃ yānty atha rākṣasāḥ // BrP_134.4

evam uktvā tu tāṃ prādām ṛṣibhyaḥ pramadāṃ mune 
madvākyād ṛṣayo māyām ādāya punar āgaman // BrP_134.5

ajaikā yā samākhyātā kṛṣṇalohitarūpiṇī 
muktakeśīty abhidhayā sāste 'dyāpi svarūpiṇī // BrP_134.6

lokatritayasaṃmohadāyinī kāmarūpiṇī 
tadbalāt svasthamanasaḥ sarve ca munipuṃgavaḥ // BrP_134.7

gautamīṃ saritāṃ śreṣṭhāṃ punar yajñāya dīkṣitāḥ 
punas tanmakhanāśāya rākṣasāḥ samupāgaman // BrP_134.8

yakṣavāṭāntike māyāṃ dṛṣṭvā rākṣasapuṃgavāḥ 
tato nṛtyanti gāyanti hasanti ca rudanti ca // BrP_134.9

māheśvarī mahāmāyā prabhāveṇātidarpitā 
teṣāṃ madhye daityapatiḥ śambaro nāma vīryavān // BrP_134.10

māyārūpāṃ tu pramadāṃ bhakṣayām āsa nārada 
tad adbhutam atīvāsīt tanmāyābaladarśinām // BrP_134.11

makhe vidhvaṃsyamāne tu te viṣṇuṃ śaraṇaṃ yayuḥ 
prādād viṣṇuś cakram atho munīnāṃ rakṣaṇāya tu // BrP_134.12

cakraṃ tad rākṣasān ājau daityāṃś ca danujāṃs tathā 
ciccheda tadbhayād eva mṛtā rākṣasapuṃgavāḥ // BrP_134.13

ṛṣibhis tan mahāsattraṃ saṃpūrṇam abhavat tadā 
viṣṇoḥ prakṣālitaṃ cakraṃ gaṅgāmbhobhiḥ sudarśanam // BrP_134.14

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ cakratīrtham udāhṛtam 
tatra snānena dānena sattrayāgaphalaṃ labhet // BrP_134.15

tatra pañca śatāny āsaṃs tīrthānāṃ pāpahāriṇām 
teṣu snānaṃ tathā dānaṃ pratyekaṃ muktidāyakam // BrP_134.16

vāṇīsaṃgamam ākhyātaṃ yatra vāgīśvaro haraḥ 
tat tīrthaṃ sarvapāpānāṃ mocanaṃ sarvakāmadam // BrP_135.1

tatra snānena dānena brahmahatyādināśanam 
brahmaviṣṇvoś ca saṃvāde mahattve ca parasparam // BrP_135.2

tayor madhye mahādevo jyotirmūrtir abhūt kila 
tatraiva vāg uvācedaṃ daivī putra tayoḥ śubhā // BrP_135.3

aham asmi mahāṃs tatra aham asmīti vai mithaḥ 
daivī vāk tāv ubhau prāha yas tv asyāntaṃ tu paśyati // BrP_135.4

sa tu jyeṣṭho bhavet tasmān mā vādaṃ kartum arhathaḥ 
tadvākyād viṣṇur agamad adho 'haṃ cordhvam eva ca // BrP_135.5

tato viṣṇuḥ śīghram etya jyotiḥpārśva upāviśat 
aprāpyāntam ahaṃ prāyāṃ dūrād dūrataraṃ mune // BrP_135.6

tataḥ śrānto nivṛtto 'haṃ draṣṭum īśaṃ tu taṃ prabhum 
tadaivaṃ mama dhīr āsīd dṛṣṭaś cānto mayā bhṛśam // BrP_135.7

asya devasya tad viṣṇor mama jyaiṣṭhyaṃ sphuṭaṃ bhavet 
punaś cāpi mama tv evaṃ matir āsīn mahāmate // BrP_135.8

satyair vaktraiḥ kathaṃ vakṣye pīḍito 'py anṛtaṃ vacaḥ 
nānāvidheṣu pāpeṣu nānṛtāt pātakaṃ param // BrP_135.9

satyair vaktrair asatyāṃ vā vācaṃ vakṣye kathaṃ tv iti 
tato 'haṃ pañcamaṃ vaktraṃ gardabhākṛtibhīṣaṇam // BrP_135.10

kṛtvā tenānṛtaṃ vakṣya iti dhyātvā ciraṃ tadā 
abravaṃ taṃ hariṃ tatra āsīnaṃ jagatāṃ prabhum // BrP_135.11

asya cānto mayā dṛṣṭas tena jyaiṣṭhyaṃ janārdana 
mameti vadataḥ pārśve ubhau tau hariśaṃkarau // BrP_135.12

ekarūpatvam āpannau sūryācandramasāv iva 
tau dṛṣṭvā vismito bhītaś cāstavaṃ tāv ubhāv api 
tataḥ kruddhau jagannāthau vācaṃ tām idam ūcatuḥ // BrP_135.13

duṣṭe tvaṃ nimnagā bhūyā nānṛtād asti pātakam // BrP_135.14

tataḥ sā vihvalā bhūtvā nadībhāvam upāgatā 
tad dṛṣṭvā vismito bhītas tām abravam ahaṃ tadā // BrP_135.15

yasmād asatyam uktāsi brahmavāci sthitā satī 
tasmād adṛśyā tvaṃ bhūyāḥ pāparūpāsy asaṃśayam // BrP_135.16

etac chāpaṃ viditvā tu tau devau praṇatā tadā 
viśāpatvaṃ prārthayantī tuṣṭāva ca punaḥ punaḥ // BrP_135.17

tatas tuṣṭau devadevau prārthitau tridaśārcitau 
prītyā hariharāv evaṃ vācaṃ vācam athocatuḥ // BrP_135.18

gaṅgayā saṃgatā bhadre yadā tvaṃ lokapāvanī 
tadā punar vapus te syāt pavitraṃ hi suśobhane // BrP_135.19

tathety uktvā sāpi devī gaṅgayā saṃgatābhavat 
bhāgīrathī gautamī ca tataś cāpi svakaṃ vapuḥ // BrP_135.20

devī sā vyagamad brahman devānām api durlabham 
gautamyāṃ saiva vikhyātā nāmnā vāṇīti puṇyadā // BrP_135.21

bhāgīrathyāṃ saiva devī sarasvaty abhidhīyate 
ubhayatrāpi vikhyātaḥ saṃgamo lokapūjitaḥ // BrP_135.22

sarasvatīsaṃgamaś ca vāṇīsaṃgama eva ca 
gautamyā saṃgatā devī vāṇī vācā sarasvatī // BrP_135.23

sarvatra pūjitaṃ tīrthaṃ tatra vācā śivaṃ prabhum 
deveśvaraṃ pūjayitvā viśāpam agamad yataḥ // BrP_135.24

brahmā vidhūya vāgdauṣṭyaṃ svaṃ ca dhāmāgamat punaḥ 
tasmāt tatra śucir bhūtvā snātvā tatra ca saṃgame // BrP_135.25

vāgīśvaraṃ tato dṛṣṭvā tāvatā muktim āpnuyāt 
dānahomādikaṃ kiṃcid upavāsādikāṃ kriyām // BrP_135.26

yaḥ kuryāt saṃgame puṇye saṃsāre na bhavet punaḥ 
ekonaviṃśatiśataṃ tīrthānāṃ tīrayor dvayoḥ 
nānājanmārjitāśeṣapāpakṣayavidhāyinām // BrP_135.27

viṣṇutīrtham iti khyātaṃ tatra vṛttam idaṃ śṛṇu 
maudgalya iti vikhyāto mudgalasya suto ṛṣiḥ // BrP_136.1

tasya bhāryā tu jābālā nāmnā khyātā suputriṇī 
pitā ṛṣis tathā vṛddho mudgalo lokaviśrutaḥ // BrP_136.2

tasya bhāryā tathā khyātā nāmnā bhāgīrathī śubhā 
sa maudgalyaḥ prātar eva gaṅgāṃ snāti yatavrataḥ // BrP_136.3

nityam eva tv idaṃ karma tasyāsīn munisattama 
gaṅgātīre kuśair mṛdbhiḥ śamīpuṣpair aharniśam // BrP_136.4

gurūditena mārgeṇa svamānasasaroruhe 
āvāhanaṃ nityam eva viṣṇoś cakre sa maudgaliḥ // BrP_136.5

tenāhūtas tvarann eti lakṣmībhartā jagatpatiḥ 
vainateyam athāruhya śaṅkhacakragadādharaḥ // BrP_136.6

pūjitas tena ṛṣiṇā sa maudgalyena yatnataḥ 
prabrūte ca kathāś citrā maudgalyāya jagatprabhuḥ // BrP_136.7

tato 'parāhṇasamaye viṣṇuḥ prāha sa maudgalim 
yāhi vatsa svabhavanaṃ śrānto 'sīti punaḥ punaḥ // BrP_136.8

evam uktaḥ sa devena viṣṇunā yāti sa dvijaḥ 
jagatprabhus tato yāti devair yuktaḥ svamandiram // BrP_136.9

maudgalyo 'pi tathābhyetya kiṃcid ādāya nityaśaḥ 
svam eva bhavanaṃ vidvān bhāryāyai svārjitaṃ dhanam // BrP_136.10

dadāti sa mahāviṣṇucaraṇābjaparāyaṇaḥ 
maudgalyasya priyā sāpi pativrataparāyaṇā // BrP_136.11

śākaṃ mūlaṃ phalaṃ vāpi bhartrānītaṃ tu yatnataḥ 
susaṃskṛtyāpy atithīnāṃ bālānāṃ bhartur eva ca // BrP_136.12

dattvā tu bhojanaṃ tebhyaḥ paścād bhuṅkte yatavratā 
bhuktavatsv atha sarveṣu rātrau nityaṃ sa maudgaliḥ // BrP_136.13

viṣṇoḥ śrutāḥ kathāś citrās tebhyo vakty atha harṣitaḥ 
evaṃ bahutithe kāle vyatīte cātivismitā 
maudgalyasya raho bhāryā bhartāraṃ vākyam abravīt // BrP_136.14

yadi te viṣṇur abhyeti samīpaṃ tridaśārcitaḥ 
tathāpi kaṣṭam asmākaṃ kasmād iti jagatprabhum // BrP_136.15

tat pṛccha tvaṃ mahāprājña yadāsau viṣṇur eti ca 
yasmiṃś ca smṛtamātre tu jarājanmarujo mṛtiḥ 
nāśaṃ yānti kuto dṛṣṭe tasmāt pṛccha jagatpatim // BrP_136.16

tathety uktvā priyāvākyān maudgalyo nityavad dharim 
pūjayitvā vinītaś ca papraccha sa kṛtāñjaliḥ // BrP_136.17

tvayi smṛte jagannātha śokadāridryaduṣkṛtam 
nāśaṃ yāti vipattir me tvayi dṛṣṭe kathaṃ sthitā // BrP_136.18

svakṛtaṃ bhujyate bhūtaiḥ sarvaiḥ sarvatra sarvadā 
na kopi kasyacit kiṃcit karoty atra hitāhite // BrP_136.19

yādṛśaṃ copyate bījaṃ phalaṃ bhavati tādṛśam 
rasālaḥ syān na nimbasya bījāj jātv api kutracit // BrP_136.20

na kṛtā gautamīsevā nārcitau hariśaṃkarau 
na dattaṃ yaiś ca viprebhyas te kathaṃ bhājanaṃ śriyaḥ // BrP_136.21

tvayā na dattaṃ kiṃcic ca brāhmaṇebhyo mamāpi ca 
yad dīyate tad eveha parasmiṃś copatiṣṭhati // BrP_136.22

mṛdbhir vārbhiḥ kuśair mantraiḥ śucikarma sadaiva yat 
karoti tasmāt pūtātmā śarīrasya ca śoṣaṇāt // BrP_136.23

vinā dānena na kvāpi bhogāvāptir nṛṇāṃ bhavet 
satkarmācaraṇāc chuddho viraktaḥ syāt tato naraḥ // BrP_136.24

tato 'pratihatajñāno jīvanmuktas tato bhavet 
sarveṣāṃ sulabhā muktir madbhaktyā ceha pūrtataḥ // BrP_136.25

bhuktir dānādinā sarvabhūtaduḥkhanibarhaṇāt 
athavā lapsyase muktiṃ bhaktyā bhuktiṃ na lapsyase // BrP_136.26

bhaktyā muktiḥ kathaṃ bhūyād bhukter muktiḥ sudurlabhā 
jātā ced dehināṃ muktiḥ kim anyena prayojanam // BrP_136.27

bhaktyā muktiḥ sarvapūjyā tām iccheyaṃ jaganmaya // BrP_136.28

etad evāntaraṃ brahman dīyate mām anusmaran 
brāhmaṇāyāthavārthibhyas tad evākṣayatāṃ vrajet // BrP_136.29

mām adhyātvātha yad dadyāt tat tanmātraphalapradam 
tat punar dattam eveha na bhogāyātra kalpate // BrP_136.30

tasmād dehi mahābuddhe bhojyaṃ kiṃcin mama dhruvam 
athavā vipramukhyāya gautamītīram āśritaḥ // BrP_136.31

maudgalyaḥ prāha taṃ viṣṇuṃ deyaṃ mama na vidyate 
nānyat kiṃcana dehādi yat tat tvayi samarpitam // BrP_136.32

tato viṣṇur garutmantaṃ prāha śīghraṃ jagatpatiḥ 
ihānayasva kaṇiśaṃ mamāyaṃ cārpayiṣyati // BrP_136.33

tato yogyān ayaṃ bhogān prāpsyate manasaḥ priyān 
ākarṇya svāminādiṣṭaṃ tathā cakre sa pakṣirāṭ // BrP_136.34

viṣṇuhaste kaṇān prādāt sa maudgalyo yatavrataḥ 
etasminn antare viṣṇur viśvakarmāṇam abravīt // BrP_136.35

yāvac cāsya kule sapta puruṣās tāvad eva tu 
bhavitāro mahābuddhe tāvat kāmā manīṣitāḥ 
gāvo hiraṇyaṃ dhānyāni vastrāṇy ābharaṇāni ca // BrP_136.36

yac ca kiṃcin manaḥprītyai loke bhavati bhūṣaṇam 
tat sarvam āpa maudgalyo viṣṇugaṅgāprabhāvataḥ // BrP_136.37

gṛhaṃ gaccheti maudgalyo viṣṇunoktas tato yayau 
āśrame svasya sarvarddhiṃ dṛṣṭvā ṛṣir abhāṣata // BrP_136.38

aho dānaprabhāvo 'yam aho viṣṇor anusmṛtiḥ 
aho gaṅgāprabhāvaś ca kair vicāryo mahān ayam // BrP_136.39

maudgalyo bhāryayā sārdhaṃ putraiḥ pautraiś ca bandhubhiḥ 
pitṛbhyāṃ bubhuje bhogān bhuktiṃ muktim avāpa ca // BrP_136.40

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ maudgalyaṃ vaiṣṇavaṃ tathā 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca bhuktimuktiphalapradam // BrP_136.41

tatra śrutiḥ smṛtir vāpi tīrthasya syāt kathaṃcana 
tasya viṣṇur bhavet prītaḥ pāpair muktaḥ sukhī bhavet // BrP_136.42

ekādaśa sahasrāṇi tīrthānāṃ tīrayor dvayoḥ 
sarvārthadāyināṃ tatra snānadānajapādibhiḥ // BrP_136.43

lakṣmītīrtham iti khyātaṃ sākṣāl lakṣmīvivardhanam 
alakṣmīnāśanaṃ puṇyam ākhyānaṃ śṛṇu nārada // BrP_137.1

saṃvādaś ca purā tv āsīl lakṣmyāḥ putra daridrayā 
parasparavirodhinyāv ubhe viśvaṃ samīyatuḥ // BrP_137.2

tābhyām avyāpṛtaṃ vastu tan nāsti bhuvanatraye 
mama jyaiṣṭhyaṃ mama jyaiṣṭhyam ity ūcatur ubhe mithaḥ 
ahaṃ pūrvaṃ samudbhūtā ity āha śriyam ojasā // BrP_137.3

kulaṃ śīlaṃ jīvitaṃ vā dehinām aham eva tu 
mayā vinā dehabhājo jīvanto 'pi mṛtā iva // BrP_137.4

daridrayā ca sā proktā sarvebhyo hy adhikā hy aham 
muktir madāśritā nityaṃ daridraivaṃ vaco 'bravīt // BrP_137.5

kāmaḥ krodhaś ca lobhaś ca mado mātsaryam eva ca 
yatrāham asmi tatraite na tiṣṭhanti kadācana // BrP_137.6

na bhayodbhūtir unmāda īrṣyā uddhatavṛttitā 
yatrāham asmi tatraite na tiṣṭhanti kadācana // BrP_137.7

daridrāyā vacaḥ śrutvā lakṣmīs tāṃ pratyabhāṣata // BrP_137.8

alaṃkṛto mayā jantuḥ sarvo bhavati pūjitaḥ 
nirdhanaḥ śivatulyo 'pi sarvair apy abhibhūyate // BrP_137.9

dehīti vacanadvārā dehasthāḥ pañca devatāḥ 
sadyo nirgatya gacchanti dhīśrīhrīśāntikīrtayaḥ // BrP_137.10

tāvad guṇā gurutvaṃ ca yāvan nārthayate param 
arthī cet puruṣo jātaḥ kva guṇāḥ kva ca gauravam // BrP_137.11

tāvat sarvottamo jantus tāvat sarvaguṇālayaḥ 
namasyaḥ sarvalokānāṃ yāvan nārthayate param // BrP_137.12

kaṣṭam etan mahāpāpaṃ nirdhanatvaṃ śarīriṇām 
na mānayati no vakti na spṛśaty adhanaṃ janaḥ // BrP_137.13

aham eva tataḥ śreṣṭhā daridre śṛṇu me vacaḥ // BrP_137.14

tal lakṣmīvacanaṃ śrutvā daridrā vākyam abravīt // BrP_137.15

vaktuṃ na lakṣmīr jyeṣṭhāham iti vai lajjase muhuḥ 
pāpeṣu ramase nityaṃ vihāya puruṣottamam // BrP_137.16

viśvastavañcakā nityaṃ bhavatī ślāghase katham 
sukhaṃ na tādṛk tvatprāptau paścāttāpo yathā guruḥ // BrP_137.17

na tathā jāyate puṃsāṃ surayā dāruṇo madaḥ 
tvatsaṃnidhānamātreṇa yathā vai viduṣām api // BrP_137.18

sadaiva ramase lakṣmīḥ prāyas tvaṃ pāpakāriṣu 
ahaṃ vasāmi yogyeṣu dharmaśīleṣu sarvadā // BrP_137.19

śivaviṣṇvanurakteṣu kṛtajñeṣu mahatsu ca 
sadācāreṣu śānteṣu gurusevodyateṣu ca // BrP_137.20

satsu vidvatsu śūreṣu kṛtabuddhiṣu sādhuṣu 
nivasāmi sadā lakṣmīs tasmāj jyaiṣṭhyaṃ mayi sthitam // BrP_137.21

brāhmaṇeṣu śuciṣmatsu vratacāriṣu bhikṣuṣu 
nirbhayeṣu vasiṣyāmi lakṣmīs tvaṃ śṛṇu te sthitim // BrP_137.22

rājavartiṣu pāpeṣu niṣṭhureṣu khaleṣu ca 
piśuneṣu ca lubdheṣu vikṛteṣu śaṭheṣu ca // BrP_137.23

anāryeṣu kṛtaghneṣu dharmaghātiṣu sarvadā 
mitradrohiṣv aniṣṭeṣu bhagnacitteṣu vartase // BrP_137.24

evaṃ vivadamāne te jagmatur mām ubhe api 
tayor vākyam upaśrutya mayokte te ubhe api // BrP_137.25

mattaḥ pūrvatarā pṛthvī āpaḥ pūrvatarās tataḥ 
strīṇāṃ vivādaṃ tā eva striyo jānanti netare // BrP_137.26

viśeṣataḥ punas tābhyaḥ kamaṇḍalubhavāś ca yāḥ 
tatrāpi gautamī devī niścayaṃ kathayiṣyati // BrP_137.27

saiva sarvārtisaṃhartrī saiva saṃdehakartarī 
te madvākyād bhuvaṃ gatvā bhūmyā ca sahite api // BrP_137.28

adbhiś ca sahitāḥ sarvā gautamīṃ yayur āpagām 
bhūmir āpas tayor vākyaṃ gautamyai kramaśaḥ sphuṭam // BrP_137.29

sarvaṃ nivedayām āsur yathāvṛttaṃ praṇamya tām 
daridrāyāś ca lakṣmyāś ca vākyaṃ madhyasthavat tadā // BrP_137.30

śṛṇvatsu lokapāleṣu śṛṇvatyāṃ bhuvi nārada 
śṛṇvatīṣv apsu sā gaṅgā daridrāṃ vākyam abravīt 
saṃpraśasya tathā lakṣmīṃ gautamī vākyam abravīt // BrP_137.31

brahmaśrīś ca tapaḥśrīś ca yajñaśrīḥ kīrtisaṃjñitā 
dhanaśrīś ca yaśaśrīś ca vidyā prajñā sarasvatī // BrP_137.32

bhuktiśrīś cātha muktiś ca smṛtir lajjā dhṛtiḥ kṣamā 
siddhis tuṣṭis tathā puṣṭiḥ śāntir āpas tathā mahī // BrP_137.33

ahaṃśaktir athauṣadhyaḥ śrutiḥ śuddhir vibhāvarī 
dyaur jyotsnā āśiṣaḥ svastir vyāptir māyā uṣā śivā // BrP_137.34

yat kiṃcid vidyate loke lakṣmyā vyāptaṃ carācaram 
brāhmaṇeṣv atha dhīreṣu kṣamāvatsv atha sādhuṣu // BrP_137.35

vidyāyukteṣu cānyeṣu bhuktimuktyanusāriṣu 
yad yad ramyaṃ sundaraṃ vā tat tal lakṣmīvijṛmbhitam // BrP_137.36

kim atra bahunoktena sarvaṃ lakṣmīmayaṃ jagat 
yasmin kasmiṃś ca yat kiṃcid utkṛṣṭaṃ paridṛśyate // BrP_137.37

lakṣmīmayaṃ tu tat sarvaṃ tayā hīnaṃ na kiṃcana 
atremāṃ sundarīṃ devīṃ spardhayantī na lajjase // BrP_137.38

gaccha gaccheti tāṃ gaṅgā daridrāṃ vākyam abravīt 
tataḥ prabhṛti gaṅgāmbho daridrāvairakāry abhūt // BrP_137.39

tāvad daridrābhibhavo gaṅgā yāvan na sevyate 
tataḥ prabhṛti tat tīrtham alakṣmīnāśanaṃ śubham // BrP_137.40

tatra snānena dānena lakṣmīvān puṇyavān bhavet 
tīrthānāṃ ṣaṭ sahasrāṇi tasmiṃs tīrthe mahāmate 
devarṣimunijuṣṭānāṃ sarvasiddhipradāyinām // BrP_137.41

bhānutīrtham iti khyātaṃ sarvasiddhikaraṃ nṛṇām 
tatredaṃ vṛttam ākhyāsye mahāpātakanāśanam // BrP_138.1

śaryātir iti vikhyāto rājā paramadhārmikaḥ 
tasya bhāryā sthaviṣṭheti rūpeṇāpratimā bhuvi // BrP_138.2

madhucchandā iti khyāto vaiśvāmitro dvijottamaḥ 
purodhās tasya nṛpater brahmarṣiḥ śamināṃ prabhuḥ // BrP_138.3

diśo vijetuṃ sa jagāma rājā purodhasā tena nṛpapravīraḥ
purodhasaṃ prāha mahānubhāvaṃ jitvā diśaś cādhvani saṃniviṣṭaḥ BrP_138.4

papracchedaṃ kena khedaṃ gato 'si hetuṃ vadasveti mahānubhāva
tvam eva rājye mama sarvamānyaḥ samastavidyāniravadyabodhaḥ BrP_138.5

vidhūtapāpaḥ paritāpaśūnyaḥ kim anyacetā iva lakṣyase tvam
jiteyam urvī vijitā narendrā harṣasya hetau mahatīha jāte BrP_138.6

kiṃ tvaṃ kṛśo me vada satyam eva dvijātivaryātimahānubhāva
saṃbodhya śaryātim uvāca vipraś chandomadhuḥ premamayīṃ priyoktim BrP_138.7

śṛṇu bhūpāla madvākyaṃ bhāryayā yad udīritam 
sthite yāme vayaṃ yāmo yāminī cārdhagāminī // BrP_138.8

svāminī cāsya dehasya kāminī māṃ pratīkṣate 
smṛtvā tat kāminīvākyaṃ śoṣaṃ yāti kalevaram 
vikāre smarasaṃjāte jīvātur nalinānanā // BrP_138.9

vihasya cābravīd rājā purodhasam ariṃdamaḥ // BrP_138.10

tvaṃ gurur mama mitraṃ ca kim ātmānaṃ viḍambase 
kim anena mahāprājña mama vākyena mānada 
kṣaṇavidhvaṃsini sukhe kā nāmāsthā mahātmanām // BrP_138.11

etad ākarṇya matimān madhucchandā vaco 'bravīt // BrP_138.12

yatrānukūlyaṃ daṃpatyos trivargas tatra vardhate 
na cedaṃ dūṣaṇaṃ rājan bhūṣaṇaṃ cātimanyatām // BrP_138.13

ājagāma svakaṃ deśaṃ mahatyā senayā vṛtaḥ 
parīkṣārthaṃ ca tatprema puryāṃ vārttām adīdiśat // BrP_138.14

diśo vijetuṃ śaryātau yāte rākṣasapuṃgavaḥ 
hatvā rasātalaṃ yāto rājānaṃ sapurodhasam // BrP_138.15

rājño bhāryā niścayāya pravṛttā munisattama 
vārttāṃ śrutvā dūtamukhān madhucchandaḥpriyā punaḥ // BrP_138.16

tadaivābhūd gataprāṇā tad vicitram ivābhavat 
tasyā vṛttaṃ tu te dṛṣṭvā dūtā rājñe nyavedayan // BrP_138.17

yat kṛtaṃ rājapatnībhiḥ priyayā ca purodhasaḥ 
vismito duḥkhito rājā punar dūtān abhāṣata // BrP_138.18

śīghraṃ gacchantu he dūtā brāhmaṇyā yat kalevaram 
rakṣantu vārttāṃ kuruta rājāgantā purodhasā // BrP_138.19

iti cintāture rājñi vāg uvācāśarīriṇī // BrP_138.20

vidhāsyaty akhilaṃ gaṅgā rājaṃs tava samīhitam 
sarvābhiṣaṅgaśamanī pāvanī bhuvi gautamī // BrP_138.21

etac chrutvā sa śaryātir gautamītaṭam āśritaḥ 
brāhmaṇebhyo dhanaṃ dattvā tarpayitvā pitṝn dvijān // BrP_138.22

purohitaṃ dvijaśreṣṭhaṃ preṣayitvā dhanānvitam 
anyatra tīrthe sārtheṣu dānaṃ dehi prayatnataḥ // BrP_138.23

etat sarvaṃ na jānāti rājñaḥ kṛtyaṃ purohitaḥ 
gate tasmin gurau rājā vaiśvāmitre mahātmani // BrP_138.24

sarvaṃ balaṃ preṣayitvā gaṅgātīre 'gnim āviśat 
ity uktvā sa tu rājendro gaṅgāṃ bhānuṃ surān api // BrP_138.25

yadi dattaṃ yadi hutaṃ yadi trātā prajā mayā 
tena satyena sā sādhvī mamāyuṣyeṇa jīvatu // BrP_138.26

ity uktvāgnau praviṣṭe tu śaryātau nṛpasattame 
tadaiva jīvitā bhāryā rājñas tasya purodhasaḥ // BrP_138.27

agnipraviṣṭaṃ rājānaṃ śrutvā vismayakāraṇam 
pativratāṃ tathā bhāryāṃ mṛtāṃ jīvānvitāṃ punaḥ // BrP_138.28

tadarthaṃ cāpi rājānaṃ tyaktātmānaṃ viśeṣataḥ 
ātmanaś ca punaḥ kṛtyam asmaran nṛpater guruḥ // BrP_138.29

aham apy agnim āvekṣya uta yāsye priyāntikam 
athaveha tapas tapsye tato niścayavān dvijaḥ // BrP_138.30

etad evātmanaḥ kṛtyaṃ manye sukṛtam eva ca 
jīvayāmi ca rājānaṃ tato yāmi priyāṃ punaḥ // BrP_138.31

etad eva śubhaṃ me syāt tatas tuṣṭāva bhāskaram 
na hy anyaḥ kopi devo 'sti sarvābhīṣṭaprado raveḥ // BrP_138.32

namo 'stu tasmai sūryāya muktaye 'mitatejase 
chandomayāya devāya oṃkārārthāya te namaḥ // BrP_138.33

virūpāya surūpāya triguṇāya trimūrtaye 
sthityutpattivināśānāṃ hetave prabhaviṣṇave // BrP_138.34

tataḥ prasannaḥ sūryo 'bhūd varayasvety abhāṣata // BrP_138.35

rājānaṃ dehi deveśa bhāryāṃ ca priyavādinīm 
ātmanaś ca śubhān putrān rājñaś caiva śubhān varān // BrP_138.36

tataḥ prādāj jagannāthaḥ śaryātiṃ ratnabhūṣitam 
tāṃ ca bhāryāṃ varān anyān sarvaṃ kṣemamayaṃ tathā // BrP_138.37

tato yātaḥ priyāviṣṭaḥ prītena ca purodhasā 
yayau sukhī svakaṃ deśaṃ tat tu tīrthaṃ śubhaṃ smṛtam // BrP_138.38

tatra trīṇi sahasrāṇi tīrthāni guṇavanti ca 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ bhānutīrtham udāhṛtam // BrP_138.39

mṛtasaṃjīvanaṃ caiva śāryātaṃ ceti viśrutam 
mādhucchandasamākhyātaṃ smaraṇāt pāpanun mune // BrP_138.40

teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca sarvakratuphalapradam 
mṛtasaṃjīvanaṃ tat syād āyurārogyavardhanam // BrP_138.41

khaḍgatīrtham iti khyātaṃ gautamyā uttare taṭe 
tatra snānena dānena muktibhāgī bhaven naraḥ // BrP_139.1

tatra vṛttaṃ pravakṣyāmi śṛṇu nārada yatnataḥ 
pailūṣa iti vikhyātaḥ kavaṣasya suto dvijaḥ // BrP_139.2

kuṭumbabhārāt parito hy arthārthī paridhāvati 
na kimapy āsasādāsau tato vairāgyam āsthitaḥ // BrP_139.3

atyantavimukhe daive vyarthībhūte tu pauruṣe 
na vairāgyād anyad asti paṇḍitasyāvalambanam // BrP_139.4

iti saṃcintayām āsa tadāsau niḥśvasan muhuḥ 
kramāgataṃ dhanaṃ nāsti poṣyāś ca bahavo mama // BrP_139.5

mānī cātmā na kaṣṭārho hā dhig durdaivaceṣṭitam 
sa kadācid vṛttiyuto vṛttibhiḥ parivartayan // BrP_139.6

na lebhe tad dhanaṃ vṛtter virāgam agamat tadā 
sevā niṣiddhā yā kācid gahanā duṣkaraṃ tapaḥ // BrP_139.7

balād ākarṣatīyaṃ māṃ tṛṣṇā sarvatra duṣkṛte 
tvayāpakṛtam ajñānāt tasmāt tṛṣṇe namo 'stu te // BrP_139.8

evaṃ vicintya medhāvī tṛṣṇāchedāya kiṃ bhavet 
ity ālocya sa pailūṣaḥ pitaraṃ vākyam abravīt // BrP_139.9

jñānāsinā krodhalobhau saṃsṛtiṃ cātidustarām 
chedmīmāṃ kena he tāta tam upāyaṃ vada prabho // BrP_139.10

īśvarāj jñānam anvicched ity eṣā vaidikī śrutiḥ 
tasmād ārādhayeśānaṃ tato jñānam avāpsyasi // BrP_139.11

tathety uktvā sa pailūṣo jñānāyeśvaram ārcayat 
tatas tuṣṭo maheśāno jñānaṃ prādād dvijātaye 
prāptajñāno mahābuddhir gāthāḥ provāca muktidāḥ // BrP_139.12

krodhas tu prathamaṃ śatrur niṣphalo dehanāśanaḥ 
jñānakhaḍgena taṃ chittvā paramaṃ sukham āpnuyāt // BrP_139.13

tṛṣṇā bahuvidhā māyā bandhanī pāpakāriṇī 
chittvaitāṃ jñānakhaḍgena sukhaṃ tiṣṭhati mānavaḥ // BrP_139.14

saṅgas tu paramo 'dharmo devādīnām iti śrutiḥ 
asaṅgasyātmano hy asya saṅgo 'yaṃ paramo ripuḥ // BrP_139.15

chittvainaṃ jñānakhaḍgena śivaikatvam avāpnuyāt 
saṃśayaḥ paramo nāśo dharmārthānāṃ vināśakṛt // BrP_139.16

chittvainaṃ saṃśayaṃ jantuḥ paramepsitam āpnuyāt 
piśācīva viśaty āśā nirdahaty akhilaṃ sukham 
pūrṇāhantāsinā chittvā jīvan muktim avāpnuyāt // BrP_139.17

tato jñānam avāpyāsau gaṅgātīraṃ samāśritaḥ 
jñānakhaḍgena nirmohas tato muktim avāpa saḥ // BrP_139.18

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ khaḍgatīrtham iti smṛtam 
jñānatīrthaṃ ca kavaṣaṃ pailūṣaṃ sarvakāmadam // BrP_139.19

ityādiṣaṭsahasrāṇi tīrthāny āhur maharṣayaḥ 
aśeṣapāpatāpaughaharāṇīṣṭapradāni ca // BrP_139.20

ātreyam iti vikhyātam anvindraṃ tīrtham uttamam 
tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi bhraṣṭarājyapradāyakam // BrP_140.1

gautamyā uttare tīra ātreyo bhagavān ṛṣiḥ 
anvārebhe 'tha sattrāṇi ṛtvigbhir munibhir vṛtaḥ // BrP_140.2

tasya hotābhavat tv agnir havyavāhana eva ca 
evaṃ sattre tu saṃpūrṇa iṣṭiṃ māheśvarīṃ punaḥ // BrP_140.3

kṛtvaiśvaryam agād vipraḥ sarvatra gatim eva ca 
indrasya bhavanaṃ ramyaṃ svargalokaṃ rasātalam // BrP_140.4

svecchayā yāti viprendraḥ prabhāvāt tapasaḥ śubhāt 
sa kadācid divaṃ gatvā indralokam agāt punaḥ // BrP_140.5

tatrāpaśyat sahasrākṣaṃ suraiḥ parivṛtaṃ śubhaiḥ 
stūyamānaṃ siddhasādhyaiḥ prekṣantaṃ nṛtyam uttamam 
śṛṇvānaṃ madhuraṃ gītam apsarobhiś ca vījitam // BrP_140.6

upopaviṣṭaiḥ suranāyakais taiḥ saṃpūjyamānaṃ mahadāsanastham
jayantam aṅke vinidhāya sūnuṃ śacyā yutaṃ prāptaratiṃ mahiṣṭham BrP_140.7

satāṃ śaraṇyaṃ varadaṃ mahendraṃ samīkṣya viprādhipatir mahātmā
vimohito 'sau munir indralakṣmyā samīhayām āsa tad indrarājyam BrP_140.8

saṃpūjito devagaṇair yathāvat svam āśramaṃ vai punar ājagāma
samīkṣya tāṃ śakrapurīṃ suramyāṃ ratnair yutāṃ puṇyaguṇaiḥ supūrṇām BrP_140.9

svam āśramaṃ niṣprabhahemavarjyaṃ samīkṣya vipro viramaṃ jagāma
samīhamānaḥ surarājyam āśu priyāṃ tadovāca mahātriputraḥ BrP_140.10

bhoktuṃ na śakto 'smi phalāni mūlāny anuttamāny apy atisaṃskṛtāni
smṛtvāmṛtaṃ puṇyatamaṃ ca tatra bhakṣyaṃ ca bhojyaṃ ca varāsanāni BrP_140.11
 stutiṃ ca dānaṃ ca sabhāṃ śubhāṃ ca brp_140.11e astraṃ ca vāsāṃsi purīṃ vanāni brp_140.11f  tato mahātmā tapasaḥ prabhāvāt brp_140.12a tvaṣṭāram āhūya vaco babhāṣe brp_140.12b 
iccheyam indratvam ahaṃ mahātman kuruṣva śīghraṃ padam aindram atra
brūṣe 'nyathā cen madudīritaṃ tvaṃ bhasmīkaromy eva na saṃśayo 'tra BrP_140.13

tadatrivākyāt tvaritaḥ prajānāṃ sraṣṭā vibhur viśvakarmā tadaiva
cakāra meruṃ ca purīṃ surāṇāṃ kalpadrumān kalpalatāṃ ca dhenum BrP_140.14

cakāra vajrādivibhūṣitāni gṛhāṇi śubhrāṇy aticitritāni
cakāra sarvāvayavānavadyāṃ śacīṃ smarasyeva vihāraśālām BrP_140.15

sabhāṃ sudharmāṇam aho kṣaṇena tathā cakārāpsaraso manojñāḥ
cakāra coccaiḥśravasaṃ gajaṃ ca vajrādi cāstrāṇi surān aśeṣān BrP_140.16

nivāryamāṇaḥ priyayātriputraḥ śacīsamām ātmavadhūṃ cakāra
tadātriputro 'trimukhaiḥ sameto vajrādirūpaṃ ca cakāra cāstram BrP_140.17

nṛtyādi gītādi ca sarvam eva cakāra śakrasya pure ca dṛṣṭam
tat sarvam āsādya tadā munīndraḥ prahṛṣṭacetāḥ sutarāṃ babhūva BrP_140.18

āpātaramyeṣv api kasya nāma bhavaty apekṣā nahi gocareṣu
śrutvā ca daityā danujāḥ sametā rakṣāṃsi kopena yutāni sadyaḥ BrP_140.19

svargaṃ parityajya kuto harir bhuvaṃ samāgato nv eṣa mithaḥ sukhāya
tasmād vayaṃ yāma ito nu yoddhuṃ vṛtrasya hantāram adīrghasattram BrP_140.20

tataḥ samāgatya tadātriputraṃ saṃveṣṭayām āsur athāsurās te
saṃveṣṭayitvā puram atriputra kṛtaṃ tathā cendrapurābhidhānam BrP_140.21
 tair vadhyamānaḥ śastrapātair mahadbhis brp_140.21e tato bhīto vākyam idaṃ jagāda brp_140.21f 
yo jāta eva prathamo manasvān devo devān kratunā paryabhūṣat
yasya śuṣmād rodasī abhyasetāṃ nṛmṇasya mahnā sa janāsa indraḥ BrP_140.22
 ityādisūktena ripūn uvāca brp_140.23a hariṃ ca tuṣṭāva tadātriputraḥ brp_140.23b 
nāhaṃ harir naiva śacī madīyā neyaṃ purī naiva vanaṃ tad aindram
sa eva cendro vṛtrahantā sa vajrī sahasrākṣo gotrabhid vajrabāhuḥ BrP_140.24

ahaṃ tu vipro vedavid brahmavṛndaiḥ samāviṣṭo gautamītīrasaṃsthaḥ
yatrāyatyāṃ nādya vā saukhyahetus tac cākārṣaṃ karma durdaivayogāt BrP_140.25

saṃharasvedam ātreya yad indrasya viḍambanam 
kṣemas te bhavitā satyaṃ nānyathā munisattama // BrP_140.26

tadātreyo 'bravīd vākyaṃ yathā vakṣyanti mām iha 
karomy eva mahābhāgāḥ satyenāgniṃ samālabhe // BrP_140.27

evam uktvā sa daiteyāṃs tvaṣṭāraṃ punar abravīt // BrP_140.28

yat kṛtaṃ tv atra matprītyāai aindraṃ tvaṣṭaḥ padaṃ tvayā 
saṃharasva punaḥ śīghraṃ rakṣa māṃ brāhmaṇaṃ munim // BrP_140.29

punar dehi padaṃ mahyam āśramaṃ mṛgapakṣiṇaḥ 
vṛkṣāṃś ca vāri yatrāsīn na me divyaiḥ prayojanam 
sarvam akramam āyātaṃ na sukhāya manīṣiṇām // BrP_140.30

tathety uktvā prajānāthas tvaṣṭā saṃhṛtavāṃs tadā 
daityāś ca jagmuḥ svasthānaṃ kṛtvā deśam akaṇṭakam // BrP_140.31

tvaṣṭā cāpi yayau sthānaṃ svakaṃ saṃprahasann iva 
ātreyo 'pi tadā śiṣyaiḥ saṃvṛtaḥ saha bhāryayā // BrP_140.32

gautamītīram āśritya taponiṣṭho 'khilair vṛtaḥ 
vartamāne mahāyajñe lajjito vākyam abravīt // BrP_140.33

aho mohasya mahimā mamāpi bhrāntacittatā 
kiṃ mahendrapadaṃ labdhaṃ kiṃ mayātra purā kṛtam // BrP_140.34

evaṃ vadantam ātreyaṃ lajjitaṃ prābruvan surāḥ // BrP_140.35

lajjāṃ jahi mahābāho bhavitā khyātir uttamā 
ātreyatīrthe ye snānaṃ prāṇinaḥ kuryur añjasā // BrP_140.36

indrās te bhavitāro vai smaraṇāt sukhabhāginaḥ 
tatra pañca sahasrāṇi tīrthāny āhur manīṣiṇaḥ // BrP_140.37

anvindrātreyadaiteyanāmabhiḥ kīrtitāni ca 
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca sarvam akṣayapuṇyadam // BrP_140.38

ity uktvā vibudhā yātāḥ saṃtuṣṭaś cābhavan muniḥ // BrP_140.39

kapilāsaṃgamaṃ nāma tīrthaṃ trailokyaviśrutam 
tatra nārada vakṣyāmi kathāṃ puṇyām anuttamām // BrP_141.1

kapilo nāma tattvajño munir āsīn mahāyaśāḥ 
krūraś cāpi prasannaś ca tapovrataparāyaṇaḥ // BrP_141.2

tapasyantaṃ muniśreṣṭhaṃ gautamītīram āśritam 
tam āgatya mahātmānaṃ vāmadevādayo 'bruvan // BrP_141.3

hatvā venaṃ brahmaśāpair naṣṭadharme tv arājake 
kapilaṃ siddham ācāryam ūcur munigaṇās tadā // BrP_141.4

gate vede gate dharme kiṃ kartavyaṃ munīśvara // BrP_141.5

tato 'bravīn munir dhyātvā kapilas tv āgatān munīn // BrP_141.6

venasyorur vimathyo 'bhūt tataḥ kaścid bhaviṣyati // BrP_141.7

tathaiva cakrur munayo venasyoruṃ vimathya vai 
tatrotpanno mahāpāpaḥ kṛṣṇo raudraparākramaḥ // BrP_141.8

taṃ dṛṣṭvā munayo bhītā niṣīdasveti cābruvan 
niṣādaḥ so 'bhavat tasmān niṣādāś cābhavaṃs tataḥ // BrP_141.9

venabāhuṃ mamanthus te dakṣiṇaṃ dharmasaṃhitam 
tataḥ pṛthusvaraś caiva sarvalakṣaṇalakṣitaḥ // BrP_141.10

rājābhavat pṛthuḥ śrīmān brahmasāmarthyasaṃyutaḥ 
tam āgatya surāḥ sarve abhinandya varāñ śubhān // BrP_141.11

tasmai dadus tathāstrāṇi mantrāṇi guṇavanti ca 
tato 'bruvan munigaṇās taṃ pṛthuṃ kapilena ca // BrP_141.12

āhāraṃ dehi jīvebhyo bhuvā grastauṣadhīr api // BrP_141.13

tataḥ sa dhanur ādāya bhuvam āha nṛpottamaḥ // BrP_141.14

oṣadhīr dehi yā grastāḥ prajānāṃ hitakāmyayā // BrP_141.15

tam uvāca mahī bhītā pṛthuṃ taṃ pṛthulocanam // BrP_141.16

mayi jīrṇā mahauṣadhyaḥ kathaṃ dātum ahaṃ kṣamā // BrP_141.17

tataḥ sakopo nṛpatis tām āha pṛthivīṃ punaḥ // BrP_141.18

no ced dadāsy adya tvāṃ vai hatvā dāsye mahauṣadhīḥ // BrP_141.19

kathaṃ haṃsi striyaṃ rājañ jñānī bhūtvā nṛpottama 
vinā mayā kathaṃ cemāḥ prajāḥ saṃdhārayiṣyasi // BrP_141.20

yatropakāro 'nekānām ekanāśe bhaviṣyati 
na doṣas tatra pṛthivi tapasā dhāraye prajāḥ // BrP_141.21

na doṣam atra paśyāmi nācakṣe 'narthakaṃ vacaḥ 
yasmin nipātite saukhyaṃ bahūnām upajāyate 
munayas tadvadhaṃ prāhur aśvamedhaśatādhikam // BrP_141.22

tato devāś ca ṛṣayaḥ sāntvayitvā nṛpottamam 
mahīṃ ca mātaraṃ devīm ūcuḥ suragaṇās tadā // BrP_141.23

bhūme gorūpiṇī bhūtvā payorūpā mahauṣadhīḥ 
dehi tvaṃ pṛthave rājñe tataḥ prīto bhaven nṛpaḥ 
prajāsaṃrakṣaṇaṃ ca syāt tataḥ kṣemaṃ bhaviṣyati // BrP_141.24

tato gorūpam āsthāya bhūmy āsīt kapilāntike 
dudoha ca mahauṣadhyo rājā venakarodbhavaḥ // BrP_141.25

yatra devāḥ sagandharvā ṛṣayaḥ kapilo muniḥ 
mahīṃ gorūpam āpannāṃ narmadāyāṃ mahāmune // BrP_141.26

sarasvatyāṃ bhāgīrathyāṃ godāvaryāṃ viśeṣataḥ 
mahānadīṣu sarvāsu duduhe 'sau payo mahat // BrP_141.27

sā duhyamānā pṛthunā puṇyatoyābhavan nadī 
gautamyā saṃgatā cābhūt tad adbhutam ivābhavat // BrP_141.28

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ kapilāsaṃgamaṃ viduḥ 
tatrāṣṭāśītiḥ pūjyāni sahasrāṇi mahāmate // BrP_141.29

tīrthāny āhur munigaṇāḥ smaraṇād api nārada 
pāvanāni jagaty asmiṃs tāni sarvāṇy anukramāt // BrP_141.30

devasthānam iti khyātaṃ tīrthaṃ trailokyaviśrutam 
tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi śṛṇu yatnena nārada // BrP_142.1

purā kṛtayugasyādau devadānavasaṃgare 
pravṛtte vā siṃhiketi vikhyātā daityasundarī // BrP_142.2

tasyāḥ putro mahādaityo rāhur nāma mahābalaḥ 
amṛte tu samutpanne saiṃhikeye ca bhedite // BrP_142.3

tasya putro mahādaityo meghahāsa iti śrutaḥ 
pitaraṃ ghātitaṃ śrutvā tapas tepe 'tiduḥkhitaḥ // BrP_142.4

tapasyantaṃ rāhusutaṃ gautamītīram āśritam 
devāś ca ṛṣayaḥ sarve tam ūcur atibhītavat // BrP_142.5

tapo jahi mahābāho yat te manasi saṃsthitam 
sarvaṃ bhavatu nāmedaṃ śivagaṅgāprasādataḥ 
śivagaṅgāprasādena kiṃ nāmāsty atra durlabham // BrP_142.6

paribhūtaḥ pitā pūjyo yuṣmābhir mama daivatam 
tasyāpi mama cātyantaṃ prītiś ca kriyate yadi // BrP_142.7

bhavadbhis tapaso 'smāc ca ahaṃ vairān nivartaye 
vairaniryātanaṃ kāryaṃ putreṇa pitur ādarāt 
prārthayante bhavantaś cet pūrṇās tan me manorathāḥ // BrP_142.8

tataḥ suragaṇāḥ sarve rāhuṃ cakrur grahānugam 
taṃ cāpi meghahāsaṃ te cakrū rākṣasapuṃgavam // BrP_142.9

tato 'bhavad rāhusuto nairṛtādhipatiḥ prabhuḥ 
punaś cāha surān daityo mama khyātir yathā bhavet // BrP_142.10

tīrthasyāsya prabhāvaś ca dātavya iti me matiḥ 
tathety uktvā dadur devāḥ sarvam eva manogatam // BrP_142.11

daityeśvarasya devarṣe tannāmnā tīrtham ucyate 
devā yato 'bhavan sarve tatra sthāne mahāmate // BrP_142.12

devasthānaṃ tu tat tīrthaṃ devānām api durlabham 
yatra deveśvaro devo devatīrthaṃ tataḥ smṛtam // BrP_142.13

tatrāṣṭādaśa tīrthāni daityapūjyāni nārada 
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca mahāpātakanāśanam // BrP_142.14

siddhatīrtham iti khyātaṃ yatra siddheśvaro haraḥ 
tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi sarvasiddhikaraṃ nṛṇām // BrP_143.1

pulastyavaṃśasaṃbhūto rāvaṇo lokarāvaṇaḥ 
diśo vijitya sarvāś ca somalokam ajīgamat // BrP_143.2

somena saha yotsyantaṃ daśāsyam aham abravam 
mantraṃ dāsye nivartasva somayuddhād daśānana // BrP_143.3

ity uktvāṣṭottaraṃ mantraṃ śatanāmabhir anvitam 
śivasya rākṣasendrāya prādāṃ nārada śāntaye // BrP_143.4

niḥśrīkāṇāṃ vipannānāṃ nānākleśajuṣāṃ nṛṇām 
śaraṇaṃ śiva evātra saṃsāre 'nyo na kaścana // BrP_143.5

tato nivṛttaḥ sa ha mantriyuktas tat somalokāj jayam āpya rakṣaḥ
sa puṣpakārūḍhagatiḥ sagarvo lokān punaḥ prāpa javād daśāsyaḥ BrP_143.6

sa prekṣamāṇo devam antarikṣaṃ bhuvaṃ ca nāgāṃś ca gajāṃś ca viprān
ālokayām āsa nagaṃ mahāntaṃ kailāsam āvāsa umāpater yaḥ BrP_143.7
 dṛṣṭvā smayotphulladṛg adrirājaṃ brp_143.8a sa mantriṇau rāvaṇa ity uvāca brp_143.8b 
ko vā girāv atra vasen mahātmā giriṃ nayāmy enam athādhi bhūmeḥ
laṅkāgato 'yaṃ girir āśu śobhāṃ laṅkāpi satyaṃ śriyam ātanoti BrP_143.9

itthaṃ vaco rākṣasamantriṇau tau niśamya rakṣodhipateś ca bhāvam
na yuktam ity ūcatur iṣṭabuddhyā niśācaras tadvacanaṃ na mene BrP_143.10

saṃsthāpya tat puṣpakam āśu rakṣaḥ puplāva kailāsagireś ca mūle
hindolayām āsa giriṃ daśāsyo jñātvā bhavaḥ kṛtyam idaṃ cakāra BrP_143.11

jitvā digīśāṃś ca sagarvitasya kailāsam āndolayataḥ surāreḥ
aṅguṣṭhakṛtyaiva rasātalādi lokāṃś ca yātasya daśānanasya BrP_143.12

ālūnakāyasya giraṃ niśamya vihasya devyā saha dattam iṣṭam
tasmai prasannaḥ kupito 'pi śaṃbhur ayuktadāteti na saṃśayo 'tra BrP_143.13

tato 'yam āvāpya varān suvīro bhavaprasādāt kusumaṃ jagāma
gacchan sa laṅkāṃ bhavapūjanāya gaṅgām agāc chaṃbhujaṭāprasūtām BrP_143.14

saṃpūjayitvā vividhaiś ca mantrair gaṅgājalaiḥ śaṃbhum adīnasattvaḥ
asiṃ sa lebhe śaśikhaṇḍabhūṣāt siddhiṃ ca sarvarddhim abhīpsitāṃ ca BrP_143.15

maddattamantraṃ śaśirakṣaṇāya sa sādhayām āsa bhavaṃ prapūjya
siddhe tu mantre punar eva laṅkām ayāt sa rakṣodhipatiḥ sa tuṣṭaḥ BrP_143.16

tataḥ prabhṛty etad atiprabhāvaṃ tīrthaṃ mahāsiddhidam iṣṭadaṃ ca
samastapāpaughavināśanaṃ ca siddhair aśeṣaiḥ parisevitaṃ ca BrP_143.17

paruṣṇīsaṃgamaṃ ceti tīrthaṃ trailokyaviśrutam 
tasya svarūpaṃ vakṣyāmi śṛṇu pāpavināśanam // BrP_144.1

atrir ārādhayām āsa brahmaviṣṇumaheśvarān 
teṣu tuṣṭeṣu sa prāha putrā yūyaṃ bhaviṣyatha // BrP_144.2

tathā caikā rūpavatī kanyā mama bhavet surāḥ 
tathā putratvam āpus te brahmaviṣṇumaheśvarāḥ // BrP_144.3

kanyāṃ ca janayām āsa śubhātreyīti nāmataḥ 
dattaḥ somo 'tha durvāsāḥ putrās tasya mahātmanaḥ // BrP_144.4

agner aṅgiraso jāto hy aṅgārair aṅgirā yataḥ 
tasmād aṅgirase prādād ātreyīm atirociṣam // BrP_144.5

agneḥ prabhāvāt paruṣam ātreyīṃ sarvadāvadat 
ātreyy api ca śuśrūṣāṃ kurvatī sarvadābhavat // BrP_144.6

tasyām āṅgirasā jātā mahābalaparākramāḥ 
aṅgirāḥ paruṣaṃ vādīd ātreyīṃ nityam eva ca // BrP_144.7

putrās tv āṅgirasā nityaṃ pitaraṃ śamayanti te 
sā kadācid bhartṛvākyād udvignā paruṣākṣarāt 
kṛtāñjalipuṭā dīnā prābravīc chvaśuraṃ gurum // BrP_144.8

atrijāhaṃ havyavāha bhāryā tava sutasya vai 
śuśrūṣaṇaparā nityaṃ putrāṇāṃ bhartur eva ca // BrP_144.9

patir māṃ paruṣaṃ vakti vṛthaivodvīkṣate ruṣā 
praśādhi māṃ surajyeṣṭha bhartāraṃ mama daivatam // BrP_144.10

aṅgārebhyaḥ samudbhūto bhartā te hy aṅgirā ṛṣiḥ 
yathā śānto bhaved bhadre tathā nītir vidhīyatām // BrP_144.11

āgneyo 'gniṃ samāyāto tava bhartā varānane 
tadā tvaṃ jalarūpeṇa plāvayethā madājñayā // BrP_144.12

saheyaṃ paruṣaṃ vākyaṃ mā bhartāgniṃ samāviśet 
bhartari pratikūlānāṃ yoṣitāṃ jīvanena kim // BrP_144.13

iccheyaṃ śāntivākyāni bhartāraṃ labhate tathā // BrP_144.14

agnis tv apsu śarīreṣu sthāvare jaṅgame tathā 
tava bhartur ahaṃ dhāma nityaṃ ca janako mataḥ // BrP_144.15

yo 'haṃ so 'ham iti jñātvā na cintāṃ kartum arhasi 
kiṃ cāpo mātaro devyo hy agniḥ śvaśura ity api 
iti buddhyā viniścitya mā viṣaṇṇā bhava snuṣe // BrP_144.16

āpo jananya iti yad babhāṣe agner ahaṃ tava putrasya bhāryā
kathaṃ bhūtvā jananī cāpi bhāryā viruddham etaj jalarūpeṇa nātha BrP_144.17

ādau tu patnī bharaṇāt tu bhāryā janes tu jāyā svaguṇaiḥ kalatram
ityādirūpāṇi bibharṣi bhadre kuruṣva vākyaṃ madudīritaṃ yat BrP_144.18

yo 'syāṃ prajātaḥ sa tu putra eva sā tasya mātaiva na saṃśayo 'tra
tasmād vadanti śrutitattvavijñāḥ sā naiva yoṣit tanaye 'bhijāte BrP_144.19

śvaśurasya tu tad vākyaṃ śrutvātreyī tadaiva tat 
āgneyaṃ rūpam āpannam ambhasāplāvayat patim // BrP_144.20

ubhau tau daṃpatī brahman saṃgatau gāṅgavāriṇā 
śāntarūpadharau cobhau daṃpatī saṃbabhūvatuḥ // BrP_144.21

lakṣmyā yukto yathā viṣṇur umayā śaṃkaro yathā 
rohiṇyā ca yathā candras tathābhūn mithunaṃ tadā // BrP_144.22

bhartāraṃ plāvayantī sā dadhārāmbumayaṃ vapuḥ 
paruṣṇī ceti vikhyātā gaṅgayā saṃgatā nadī // BrP_144.23

gośatārpaṇajaṃ puṇyaṃ paruṣṇīsnānato bhavet 
tatra cāṅgirasāś cakrur yajñāṃś ca bahudakṣiṇān // BrP_144.24

tatra trīṇi sahasrāṇi tīrthāny āhuḥ purāṇagāḥ 
ubhayos tīrayos tāta pṛthag yāgaphalaṃ viduḥ // BrP_144.25

teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca vājapeyādhikaṃ matam 
viśeṣatas tu gaṅgāyāḥ paruṣṇyā saha saṃgame // BrP_144.26

snānadānādibhiḥ puṇyaṃ yat tad vaktuṃ na śakyate // BrP_144.27

mārkaṇḍeyaṃ nāma tīrthaṃ sarvapāpavimocanam 
sarvakratuphalaṃ puṇyam aghaughavinivāraṇam // BrP_145.1

tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi śṛṇu nārada yatnataḥ 
mārkaṇḍeyo bharadvājo vasiṣṭho 'triś ca gautamaḥ // BrP_145.2

yājñavalkyaś ca jābālir munayo 'nye 'pi nārada 
ete śāstrapraṇetāro vedavedāṅgapāragāḥ // BrP_145.3

purāṇanyāyamīmāṃsākathāsu pariniṣṭhitāḥ 
mithaḥ samūcur vidvāṃso muktiṃ prati yathāmati // BrP_145.4

kecij jñānaṃ praśaṃsanti kecit karma tathobhayam 
evaṃ vivadamānās te mām ūcur ubhayaṃ matam // BrP_145.5

madīyaṃ tu mataṃ jñātvā yayuś cakragadādharam 
tasya cāpi mataṃ jñātvā ṛṣayas te mahaujasaḥ // BrP_145.6

punar vivadamānās te śaṃkaraṃ praṣṭum udyatāḥ 
gaṅgāyāṃ ca bhavaṃ pūjya tam evārthaṃ śaśaṃsire // BrP_145.7

karmaṇas tu pradhānatvam uvāca tripurāntakaḥ 
kriyārūpaṃ ca taj jñānaṃ kriyā saiva tad ucyate // BrP_145.8

tasmāt sarvāṇi bhūtāni karmaṇā siddhim āpnuyuḥ 
karmaiva viśvatovyāpi tadṛte nāsti kiṃcana // BrP_145.9

vidyābhyāso yajñakṛtir yogābhyāsaḥ śivārcanam 
sarvaṃ karmaiva nākarmī prāṇī kvāpy atra vidyate // BrP_145.10

karmaiva kāraṇaṃ tasmād anyad unmattaceṣṭitam 
ṛṣīṇāṃ yatra saṃvādo yatra devo maheśvaraḥ // BrP_145.11

cakāra nirṇayaṃ sarvaṃ karmaṇāvāpyate nṛbhiḥ 
mārkaṇḍaṃ mukhyataḥ kṛtvā tato mārkaṇḍam ucyate // BrP_145.12

tīrtham ṛṣigaṇākīrṇaṃ gaṅgāyā uttare taṭe 
pitṝṇāṃ pāvanaṃ puṇyaṃ smaraṇād api sarvadā // BrP_145.13

tatrāṣṭau navatis tāta tīrthāny āha jaganmayaḥ 
vedena cāpi tat proktam ṛṣayo menire ca tat // BrP_145.14

yāyātam aparaṃ tīrthaṃ yatra kālañjaraḥ śivaḥ 
sarvapāpapraśamanaṃ tadvṛttam ucyate mayā // BrP_146.1

yayātir nāhuṣo rājā sākṣād indra ivāparaḥ 
tasya bhāryādvayaṃ cāsīt kulalakṣaṇabhūṣitam // BrP_146.2

jyeṣṭhā tu devayānīti nāmnā śukrasutā śubhā 
śarmiṣṭheti dvitīyā sā sutā syād vṛṣaparvaṇaḥ // BrP_146.3

brāhmaṇy api mahāprājñā devayānī sumadhyamā 
yayāter abhavad bhāryā sā tu śukraprasādataḥ // BrP_146.4

śarmiṣṭhā cāpi tasyaiva bhāryā yā vṛṣaparvajā 
devayānī śukrasutā dvau putrau samajījanat // BrP_146.5

yaduṃ ca turvasuṃ caiva devaputrasamāv ubhau 
śarmiṣṭhā ca nṛpāl lebhe trīn putrān devasaṃnibhān // BrP_146.6

druhyuṃ cānuṃ ca pūruṃ ca yayāter nṛpasattamāt 
devayānyāḥ sutau brahman sadṛśau śukrarūpataḥ // BrP_146.7

śarmiṣṭhāyās tu tanayāḥ śakrāgnivaruṇaprabhāḥ 
devayānī kadācit tu pitaraṃ prāha duḥkhitā // BrP_146.8

mama tv apatyadvitayam abhāgyāyā bhṛgūdvaha 
mama dāsyāḥ sabhāgyāyā apatyatritayaṃ pitaḥ // BrP_146.9

tad etad anumṛśyāyaṃ duḥkham atyantam āgatā 
mariṣye dānavaguro yayātikṛtavipriyāt 
mānabhaṅgād varaṃ tāta maraṇaṃ hi manasvinām // BrP_146.10

tad etat putrikāvākyaṃ śrutvā śukraḥ pratāpavān 
kupito 'bhyāyayau śīghraṃ yayātim idam abravīt // BrP_146.11

yad idaṃ vipriyaṃ me tvaṃ sutāyāḥ kṛtavān asi 
rūponmattena rājendra tasmād vṛddho bhaviṣyasi // BrP_146.12

na ca bhoktuṃ na ca tyaktuṃ śaknoti viṣayāturaḥ 
spṛhayan manasaivāste niḥśvāsocchvāsanaṣṭadhīḥ // BrP_146.13

vṛddhatvam eva maraṇaṃ jīvatām api dehinām 
tasmāc chīghraṃ prayāhi tvaṃ jarāṃ bhūpātidurdharām // BrP_146.14

etac chrutvā yayātis tu śāpaṃ śukrasya dhīmataḥ 
kṛtāñjalipuṭo rājā yayātiḥ śukram abravīt // BrP_146.15

nāparādhye na saṃkupye naivādharmaṃ pravartaye 
adharmakāriṇaḥ pāpāḥ śāsyā eva mahātmanām // BrP_146.16

dharmam eva carantaṃ vai kathaṃ māṃ śaptavān asi 
devayānī dvijaśreṣṭha vṛthā māṃ vakti kiṃcana // BrP_146.17

tasmān na mama viprendra śāpaṃ dātuṃ tvam arhasi 
vidvāṃso 'pi hi nirdoṣe yadi kupyanti mohitāḥ 
tadā na doṣo mūrkhāṇāṃ dveṣāgnipluṣṭacetasām // BrP_146.18

yayātivākyāc chukro 'pi sasmāra sutayā kṛtam 
asakṛd vipriyaṃ tasya divā rātrau pracaṇḍayā // BrP_146.19

gatakopo 'ham ity uktvā kāvyo rājānam abravīt // BrP_146.20

jñātaṃ mayānayākāri vipriyaṃ na vade 'nṛtam 
śāpasyemaṃ kariṣyāmi śṛṇuṣvānugrahaṃ nṛpa // BrP_146.21

yasmai putrāya saṃdātuṃ jarām icchasi mānada 
tasya sā yātv iyaṃ rājañ jarā putrāya madvarāt // BrP_146.22

punar yayātiḥ śvaśuraṃ śukraṃ prāha vinītavat // BrP_146.23

yo gṛhṇāti mayā dattāṃ jarāṃ bhaktisamanvitaḥ 
sa rājā syād daityaguro tad etad anumanyatām // BrP_146.24

yo madvākyaṃ nābhinandet suto daityaguro dṛḍham 
taṃ śapeyam anujñātra dātavyaiva tvayā guro // BrP_146.25

evam astv iti rājānam uvāca bhṛgunandanaḥ 
tato yayātiḥ svaṃ putram āhūyedaṃ vaco 'bravīt // BrP_146.26

yado gṛhāṇa me śāpāj jarāṃ jātāṃ suto bhavān 
jyeṣṭhaḥ sarvārthavit prauḍhaḥ putrāṇāṃ dhuri saṃsthitaḥ 
putrī tenaiva janako yas tadājñāvaśe sthitaḥ // BrP_146.27

nety uvāca yadus tātaṃ yayātiṃ bhūridakṣiṇam 
yayātiś ca yaduṃ śaptvā turvasuṃ kāmam abravīt // BrP_146.28

nāgṛhṇāt turvasuś cāpi pitrā dattāṃ jarāṃ tadā 
taṃ śaptvā cābravīd druhyuṃ gṛhāṇemāṃ jarāṃ mama // BrP_146.29

druhyuś ca naicchat tāṃ dattāṃ jarāṃ rūpavināśinīm 
anum apy abravīd rājā gṛhāṇemāṃ jarāṃ mama // BrP_146.30

anur neti tadovāca śaptvā taṃ pūrum abravīt 
abhinandya tadā pūrur jarāṃ tāṃ jagṛhe pituḥ // BrP_146.31

sahasram ekaṃ varṣāṇāṃ yāvat prīto 'bhavat pitā 
yauvane yāni bhogyāni vastūni vividhāni ca // BrP_146.32

putrayauvanasaṃtuṣṭo yayātir bubhuje sukham 
tatas tṛpto 'bhavad rājā sarvabhogeṣu nāhuṣaḥ 
tato harṣāt samāhūya pūruṃ putram athābravīt // BrP_146.33

tṛpto 'smi sarvabhogeṣu yauvanena tavānagha 
gṛhāṇa yauvanaṃ putra jarāṃ me dehi kaśmalām // BrP_146.34

nety uvāca tadā pūrur jarayā kṣīyate mayā 
vikārās tāta bhāvānāṃ durnivārāḥ śarīriṇām // BrP_146.35

balāt kālāgatā sahyā jarāpy akhiladehibhiḥ 
sā ced gurūpakārāya gṛhītā tyajyate katham // BrP_146.36

svīkṛtatyāgapāpād dhi dehināṃ maraṇaṃ varam 
athavā tu jarāṃ rājaṃs tapasā nāśayāmy aham // BrP_146.37

evam uktvā tu pitaraṃ yayau gaṅgām anuttamām 
gautamyā dakṣiṇe pāre tatas tepe tapo mahat // BrP_146.38

tataḥ prīto 'bhavad devaḥ kālena mahatā śivaḥ 
lokātītamahodāraguṇasanmaṇibhūṣitam 
kiṃ dadāmīti taṃ prāha pūruṃ sa surasattamaḥ // BrP_146.39

śāpaprāptāṃ jarāṃ nātha pitur mama surādhipa 
tāṃ nāśayasva deveśa pitṛśaptāṃś ca kopataḥ 
madbhrātṝñ śāpato muktān kuruṣva surapūjita // BrP_146.40

tathety uktvā jagannāthaḥ śāpāj jātāṃ jarāṃ tathā 
anāśayaj jagannātho bhrātṝṃś cakre viśāpinaḥ // BrP_146.41

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ jarārogavināśanam 
akālajajarādīnāṃ smaraṇād api nāśanam // BrP_146.42

tannāmnā cāpi vikhyātaṃ kālañjaram udāhṛtam 
yāyātaṃ nāhuṣaṃ pauraṃ śaukraṃ śārmiṣṭham eva ca // BrP_146.43

evamādīni tīrthāni tatrāṣṭottaram eva ca 
śataṃ vidyān mahābuddhe sarvasiddhikaraṃ tathā // BrP_146.44

teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca śravaṇaṃ paṭhanaṃ tathā 
sarvapāpapraśamanaṃ bhuktimuktipradaṃ bhavet // BrP_146.45

apsaroyugam ākhyātam apsarāsaṃgamaṃ tataḥ 
tīre ca dakṣiṇe puṇyaṃ smaraṇāt subhago bhavet // BrP_147.1

mukto bhavaty asaṃdehaṃ tatra snānādinā naraḥ 
strī satī saṃgame tasminn ṛtusnātā ca nārada // BrP_147.2

vandhyāpi janayet putraṃ trimāsāt patinā saha 
snānadānena vartantī nānyathā madvaco bhavet // BrP_147.3

apsaroyugam ākhyātaṃ tīrthaṃ yena ca hetunā 
tatredaṃ kāraṇaṃ vakṣye śṛṇu nārada yatnataḥ // BrP_147.4

spardhāsīn mahatī brahman viśvāmitravasiṣṭhayoḥ 
tapasyantaṃ gādhisutaṃ brāhmaṇyārthe yatavratam // BrP_147.5

gaṅgādvāre samāsīnaṃ preritendreṇa menakā 
taṃ gatvā tapaso bhraṣṭaṃ kuru bhadre mamājñayā // BrP_147.6

tadoktendreṇa sā menā viśvāmitraṃ tapaścyutam 
kṛtvā kanyāṃ tathā dattvā jagāmendrapuraṃ punaḥ // BrP_147.7

tasyāṃ gatāyāṃ sasmāra gādhiputro 'khilaṃ kṛtam 
taṃ tu deśaṃ parityajya tīrthaṃ tu suravallabham // BrP_147.8

jagāma dakṣiṇāṃ gaṅgāṃ yatra kālañjaro haraḥ 
tapasyantaṃ tadovāca punar indraḥ sahasradṛk // BrP_147.9

urvaśīṃ ca tato menāṃ rambhāṃ cāpi tilottamām 
naivety ūcur bhayatrastāḥ punar āha śacīpatiḥ // BrP_147.10

gambhīrāṃ cātigambhīrām ubhe ye garvite tadā 
te ūcatur ubhe devaṃ sahasrākṣaṃ puraṃdaram // BrP_147.11

āvāṃ gatvā tapasyantaṃ gādhiputraṃ mahādyutim 
cyāvayāvo nṛtyagītai rūpayauvanasaṃpadā // BrP_147.12

yāsām apāṅge hasite vāci vibhramasaṃpadi 
nityaṃ vasati pañceṣus tābhiḥ ko 'tra na jīyate // BrP_147.13

tathety ukte sahasrākṣe te āgatya mahānadīm 
dadṛśāte tapasyantaṃ viśvāmitraṃ mahāmunim // BrP_147.14

mṛtyor api durādharṣaṃ bhūmistham iva dhūrjaṭim 
sahasram ekaṃ varṣāṇām īkṣituṃ na ca śaknutaḥ // BrP_147.15

dūre sthite nṛtyagītacāṭukārarate tadā 
vilokya muniśārdūlas tataḥ kopākulo 'bhavat // BrP_147.16

pratīpācaraṇaṃ dṛṣṭvā krodhaḥ kasya na jāyate 
nispṛho 'pi mahābāhus tam indraṃ prahasann iva // BrP_147.17

ābhyāṃ muktaḥ sahasrākṣo hy apsarobhyāṃ bruvann iva 
śaśāpa te sa gādheyo dravarūpe bhaviṣyathaḥ // BrP_147.18

dravituṃ māṃ samāyāte yatas tv iha tato laghu 
tataḥ prasāditas tābhyāṃ śāpamokṣaṃ cakāra saḥ // BrP_147.19

bhavetāṃ divyarūpe vāṃ gaṅgayā saṃgate yadā 
tacchāpāt te nadīrūpe tatkṣaṇāt saṃbabhūvatuḥ // BrP_147.20

apsaroyugam ākhyātaṃ nadīdvayam ato 'bhavat 
tābhyāṃ parasparaṃ cāpi tābhyāṃ gaṅgāsusaṃgamaḥ // BrP_147.21

sarvalokeṣu vikhyāto bhuktimuktipradaḥ śivaḥ 
tatrāste dṛṣṭa evāsau sarvasiddhipradāyakaḥ // BrP_147.22

tatra snātvā tu taṃ dṛṣṭvā mucyate sarvabandhanāt // BrP_147.23

koṭitīrtham iti khyātaṃ gaṅgāyā dakṣiṇe taṭe 
yasyānusmaraṇād eva sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_148.1

yatra koṭīśvaro devaḥ sarvaṃ koṭiguṇaṃ bhavet 
koṭidvayaṃ tatra pūrṇaṃ tīrthānāṃ śubhadāyinām // BrP_148.2

tatra vyuṣṭiṃ pravakṣyāmi śṛṇu nārada tanmanāḥ 
kaṇvasya tu suto jyeṣṭho bāhlīka iti viśrutaḥ // BrP_148.3

kāṇvaś ceti janaiḥ khyāto vedavedāṅgapāragaḥ 
iṣṭīḥ pārvāyaṇānīr yāḥ sabhāryo vedapāragaḥ // BrP_148.4

kurvann āste sa gautamyās tīrastho lokapūjitaḥ 
prātaḥkāle sabhāryo 'sau juhvad agnau samāhitaḥ // BrP_148.5

sarvadāste kadācit tu havanāya samudyataḥ 
ekāhutiṃ sa hutvā tu samiddhe havyavāhane // BrP_148.6

āhutyantaradānāya havir dravyaṃ kare 'grahīt 
etasminn antare vahnir upaśānto 'bhavat tadā // BrP_148.7

tataś cintāparaḥ kāṇvaḥ kartavyaṃ kiṃ bhaved iti 
antar vicārayām āsa viṣādaṃ paramaṃ gataḥ // BrP_148.8

āhutyoś ca dvayor madhya upaśānto hutāśanaḥ 
agnyantaram upādeyaṃ vaidikaṃ laukikaṃ tathā // BrP_148.9

kva hoṣyaṃ syād dvitīyaṃ tu āhutyantaram eva ca 
evaṃ mīmāṃsamāne tu daivī vāg abravīt tadā // BrP_148.10

agnyantaraṃ naiva te 'tra upādeyaṃ bhaviṣyati 
yāni tatra bhaviṣyanti śakalāni samīpataḥ // BrP_148.11

ardhadagdheṣu kāṣṭheṣu viprarāja prahūyatām 
nety uvāca tadā kāṇvaḥ saiva vāg abravīt punaḥ // BrP_148.12

agneḥ putro hiraṇyas tu pitā putraḥ sa eva tu 
putre dattaṃ priyāyaiva pituḥ prītyai bhaviṣyati // BrP_148.13

pitre deyaṃ sute dadyāt koṭiprītiguṇaṃ bhavet 
daivī vāg abravīd evaṃ tataḥ sarve maharṣayaḥ // BrP_148.14

niścitya dharmasarvasvaṃ tathā cakrur yathoditam 
etaj jñātvā jagaty atra putre dattaṃ pitur bhavet // BrP_148.15

apatyādyupakāreṇa pitroḥ prītir yathā bhavet 
tathā nānyena kenāpi jagaty etad dhi viśrutam // BrP_148.16

suprasiddhaṃ jagaty etat sarvalokeṣu pūjitam 
tasmin datte bhavet puṇyaṃ sarvaṃ koṭiguṇaṃ suta // BrP_148.17

manoglāninivṛttiś ca jāyate ca mahat sukham 
punar apy āha sā vāṇī kāṇve 'smiṃs tīrtha uttame // BrP_148.18

abhavat tan mahat tīrthaṃ kāṇva puṇyaprabhāvataḥ 
lokatrayāśrayāśeṣatīrthebhyo 'pi mahāphalam // BrP_148.19

snānadānādikaṃ kiṃcid bhaktyā kurvan samāhitaḥ 
phalaṃ prāpsyasy aśeṣeṇa sarvaṃ koṭiguṇaṃ mune // BrP_148.20

yat kiṃcit kriyate cātra snānadānādikaṃ naraiḥ 
sarvaṃ koṭiguṇaṃ vidyāt koṭitīrthaṃ tato viduḥ // BrP_148.21

yatraitad vṛttam āgneyaṃ kāṇvaṃ pautraṃ hiraṇyakam 
vāṇīsaṃjñaṃ koṭitīrthaṃ koṭitīrthaphalaṃ yataḥ // BrP_148.22

koṭitīrthasya māhātmyam atra vaktuṃ na śakyate 
vācaspatiprabhṛtibhir athavānyaiḥ surair api // BrP_148.23

yatrānuṣṭhīyamānaṃ hi sarvaṃ karma yathā tathā 
godāvaryāḥ prasādena sarvaṃ koṭiguṇaṃ bhavet // BrP_148.24

koṭitīrthe dvijāgryāya gām ekāṃ yaḥ prayacchati 
tasya tīrthasya māhātmyād gokoṭiphalam aśnute // BrP_148.25

tasmiṃs tīrthe śucir bhūtvā bhūmidānaṃ karoti yaḥ 
śraddhāyuktena manasā syāt tatkoṭiguṇottaram // BrP_148.26

sarvatra gautamītīre pitṝṇāṃ dānam uttamam 
viśeṣataḥ koṭitīrthe tad anantaphalapradam 
atraikanyūnapañcāśat tīrthāni munayo viduḥ // BrP_148.27

nārasiṃham iti khyātaṃ gaṅgāyā uttare taṭe 
tasyānubhāvaṃ vakṣyāmi sarvarakṣāvidhāyakam // BrP_149.1

hiraṇyakaśipuḥ pūrvam abhavad balināṃ varaḥ 
tapasā vikrameṇāpi devānām aparājitaḥ // BrP_149.2

haribhaktātmajadveṣakaluṣīkṛtamānasaḥ 
āvirbhūya sabhāstambhād viśvātmatvaṃ pradarśayan // BrP_149.3

taṃ hatvā narasiṃhas tatsainyam adrāvayat tadā 
sarvān hatvā mahādaityān krameṇājau mahāmṛgaḥ // BrP_149.4

rasātalasthāñ śatrūṃś ca jitvā svarlokam īyivān 
tatra jitvā bhuvaṃ gatvā daityān hatvā nagasthitān // BrP_149.5

samudrasthān nadīsaṃsthān grāmasthān vanavāsinaḥ 
nānārūpadharān daityān nijaghāna mṛgākṛtiḥ // BrP_149.6

ākāśagān vāyusaṃsthāñ jyotirlokam upāgatān 
vajrapātādhikanakhaḥ samuddhūtamahāsaṭaḥ // BrP_149.7

daityagarbhasrāvigarjī nirjitāśeṣarākṣasaḥ 
mahānādair vīkṣitaiś ca pralayānalasaṃnibhaiḥ // BrP_149.8

capeṭair aṅgavikṣepair asurān paryacūrṇayat 
evaṃ hatvā bahuvidhān gautamīm agamad dhariḥ // BrP_149.9

svapadāmbujasaṃbhūtāṃ manonayananandinīm 
tatrāmbarya iti khyāto daṇḍakādhipate ripuḥ // BrP_149.10

devānāṃ durjayo yoddhā balena mahatāvṛtaḥ 
tenābhavan mahāraudraṃ bhīṣaṇaṃ lomaharṣaṇam // BrP_149.11

śastrāstravarṣaṇaṃ yuddhaṃ hariṇā daityasūnunā 
nijaghāna hariḥ śrīmāṃs taṃ ripuṃ hy uttare taṭe // BrP_149.12

gaṅgāyāṃ nārasiṃhaṃ tu tīrthaṃ trailokyaviśrutam 
snānadānādikaṃ tatra sarvapāpagrahārdanam // BrP_149.13

sarvarakṣākaraṃ nityaṃ jarāmaraṇavāraṇam 
yathā surāṇāṃ sarveṣāṃ na kopi hariṇā samaḥ // BrP_149.14

tīrthānām apy aśeṣāṇāṃ tathā tat tīrtham uttamam 
tatra tīrthe naraḥ snātvā kuryān nṛharipūjanam // BrP_149.15

svarge martye tale vāpi tasya kiṃcin na durlabham 
ityādy aṣṭau mune tatra mahātīrthāni nārada // BrP_149.16

pṛthak pṛthak tīrthakoṭiphalam āhur manīṣiṇaḥ 
aśraddhayāpi yannāmni smṛte sarvāghasaṃkṣayaḥ // BrP_149.17

bhavet sākṣān nṛsiṃho 'sau sarvadā yatra saṃsthitaḥ 
tat tīrthasevāsaṃjātaṃ phalaṃ kair iha varṇyate // BrP_149.18

yathā na devo nṛharer adhikaḥ kvāpi vartate 
tathā nṛsiṃhatīrthena samaṃ tīrthaṃ na kutracit // BrP_149.19

paiśācaṃ tīrtham ākhyātaṃ gaṅgāyā uttare taṭe 
piśācatvāt purā vipro muktim āpa mahāmate // BrP_150.1

suyavasyātmajo loke jīgartir iti viśrutaḥ 
kuṭumbabhāraduḥkhārto durbhikṣeṇa tu pīḍitaḥ // BrP_150.2

madhyamaṃ tu śunaḥśepaṃ putraṃ brahmavidāṃ varam 
vikrītavān kṣatriyāya vadhāya bahulair dhanaiḥ // BrP_150.3

kiṃ nāmāpadgataḥ pāpaṃ nācaraty api paṇḍitaḥ 
śamitṛtve dhanaṃ cāpi jagṛhe bahulaṃ muniḥ // BrP_150.4

vidāraṇārthaṃ ca dhanaṃ jagṛhe brāhmaṇādhamaḥ 
tato 'pratisamādheyamahāroganipīḍitaḥ // BrP_150.5

sa mṛtaḥ kālaparyāye narakeṣv atha pātitaḥ 
bhogād ṛte na kṣayo 'sti prāktanānām ihāṃhasām // BrP_150.6

kiṃkarair yamavākyena bahuyonyantaraṃ gataḥ 
tataḥ piśāco hy abhavad dāruṇo dāruṇākṛtiḥ // BrP_150.7

śuṣkakāṣṭheṣv athāraṇye nirjale nirjane tathā 
grīṣme grīṣmadavavyāpte kṣipyate yamakiṃkaraiḥ // BrP_150.8

kanyāputramahīvājigavāṃ vikrayakāriṇaḥ 
narakān na nivartante yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_150.9

svakṛtāghavipākena dāruṇair yamakiṃkaraiḥ 
saṃghāte pacyamāno 'sau rurodoccaiḥ kṛtaṃ smaran // BrP_150.10

pathi gacchan kadācit sa jīgarter madhyamaḥ sutaḥ 
śuśrāva rudato vāṇīṃ piśācasya muhur muhuḥ // BrP_150.11

putrakretur brahmahantur jīgartes tu pitus tadā 
pāpinaḥ putravikretur brahmahantuḥ pituś ca tām // BrP_150.12

śunaḥśepas tadovāca ko bhavān atiduḥkhitaḥ 
jīgartir abravīd duḥkhāc chunaḥśepapitā hy aham // BrP_150.13

pāpīyasīṃ kriyāṃ kṛtvā yoniṃ prāpto 'smi dāruṇām 
narakeṣv atha pakvaś ca punaḥ prāpto 'ntarālakam 
ye ye duṣkṛtakarmāṇas teṣāṃ teṣām iyaṃ gatiḥ // BrP_150.14

jīgartiputras tam uvāca duḥkhāt so 'haṃ sutas te mama doṣeṇa tāta
vikrītvā māṃ narakān evam āptas tataḥ kariṣye svargataṃ tvām idānīm BrP_150.15

evaṃ pratijñāya sa gādhiputra putratvam āpto 'tha munipravīraḥ
gaṅgām abhidhyāya pituś ca lokān anuttamān īhamāno jagāma BrP_150.16

aśeṣaduḥkhānaladhūpitānāṃ nimajjatāṃ mohamahāsamudre
śarīriṇāṃ nānyad aho trilokyām ālambanaṃ viṣṇupadīṃ vihāya BrP_150.17

evaṃ viniścitya munir mahātmā samuddidhīrṣuḥ pitaraṃ sa durgateḥ
śucis tato gautamīm āśu gatvā tatra snātvā saṃsmarañ chaṃbhuviṣṇū BrP_150.18

dadau jalaṃ pretarūpāya pitre piśācarūpāya suduḥkhitāya
taddānamātreṇa tadaiva pūto jīgartir āvāpa vapuḥ supuṇyam BrP_150.19

vimānayuktaḥ surasaṃghajuṣṭaṃ viṣṇoḥ padaṃ prāpa sutaprabhāvāt
gaṅgāprabhāvāc ca hareś ca śaṃbhor vidhātur arkāyutatulyatejāḥ BrP_150.20

tataḥ prabhṛty etad atiprasiddhaṃ paiśācanāśaṃ ca mahāgadaṃ ca
mahānti pāpāni ca nāśam āśu prayānti yasya smaraṇena puṃsām BrP_150.21

tīrthasya cedaṃ gaditaṃ tavādya māhātmyam etat triśatāni yatra
tīrthāny athānyāni bhavanti bhukti muktipradāyīni kim anyad atra BrP_150.22

sarvasiddhidam ākhyātam ityādy atra śatatrayam 
tīrthānāṃ munijuṣṭānāṃ smaraṇād apy abhīṣṭadam // BrP_150.23

nimnabhedam iti khyātaṃ sarvapāpapraṇāśanam 
gaṅgāyā uttare pāre tīrthaṃ trailokyaviśrutam // BrP_151.1

yasya saṃsmaraṇenāpi sarvapāpakṣayo bhavet 
vedadvīpaś ca tatraiva darśanād vedavid bhavet // BrP_151.2

urvaśīṃ cakame rājā ailaḥ paramadhārmikaḥ 
ko na moham upāyāti vilokya madirekṣaṇām // BrP_151.3

sā prāyād yatra rājāsau ghṛtaṃ stokaṃ samaśnute 
ānagnadarśanāt kṛtvā tasyāḥ kālāvadhiṃ nṛpaḥ // BrP_151.4

tāṃ svīcakāra lalanāṃ yūnāṃ ramyāṃ navāṃ navām 
suptāyāṃ śayane tasyāṃ samuttasthau purūravāḥ // BrP_151.5

vilokya taṃ vivasanaṃ tadaivāsau vinirgatā 
vidyuccañcalacittānāṃ kva sthairyaṃ nanu yoṣitām // BrP_151.6

īkṣāṃ cakre sa śarvaryāṃ vivastro vismito mahān 
etasminn antare rājā yuddhāyāgād ripūn prati // BrP_151.7

tāñ jitvā punar apy āgād devalokaṃ supūjitam 
sa cāgatya mahārājo vasiṣṭhāc ca purodhasaḥ // BrP_151.8

urvaśyā gamanaṃ śrutvā tato duḥkhasamanvitaḥ 
na juhoti na cāśnāti na śṛṇoti na paśyati // BrP_151.9

etasminn antare tatra mṛtāvasthaṃ nṛpottamam 
bodhayām āsa vākyaiś ca hetubhūtaiḥ purohitaḥ // BrP_151.10

sā mṛtādya mahārāja mā vyathasva mahāmate 
evaṃ sthitaṃ tu mā tvāṃ vai aśivāḥ spṛśyur āśugāḥ // BrP_151.11

na vai straiṇāni jānīṣe hṛdayāni mahāmate 
śālāvṛkāṇāṃ yādṝṃśi tasmāt tvaṃ bhūpa mā śucaḥ // BrP_151.12

ko nāma loke rājendra kāminībhir na vañcitaḥ 
vañcakatvaṃ nṛśaṃsatvaṃ cañcalatvaṃ kuśīlatā // BrP_151.13

iti svābhāvikaṃ yāsāṃ tāḥ kathaṃ sukhahetavaḥ 
kālena ko na nihataḥ ko 'rthī gauravam āgataḥ // BrP_151.14

śriyā na bhrāmitaḥ ko vā yoṣidbhiḥ ko na khaṇḍitaḥ 
svapnamāyopamā rājan madaviplutacetasaḥ // BrP_151.15

sukhāya yoṣitaḥ kasya jñātvaitad vijvaro bhava 
vihāya śaṃkaraṃ viṣṇuṃ gautamīṃ vā mahāmate 
duḥkhināṃ śaraṇaṃ nānyad vidyate bhuvanatraye // BrP_151.16

etac chrutvā tato rājā duḥkhaṃ saṃhṛtya yatnataḥ 
gautamyā madhyasaṃstho 'sāv ailaḥ paramadhārmikaḥ // BrP_151.17

tatra cārādhayām āsa śivaṃ devaṃ janārdanam 
brahmāṇaṃ bhāskaraṃ gaṅgāṃ devān anyāṃś ca yatnataḥ // BrP_151.18

yo vipanno na tīrthāni devatāś ca na sevate 
sa kālavaśago jantuḥ kāṃ daśām anuyāsyati // BrP_151.19

tadīśvaraikaśaraṇo gautamīsevanotsukaḥ 
parāṃ śraddhām upagataḥ saṃsārāsthāparāṅmukhaḥ // BrP_151.20

īje yajñāṃś ca bahulān ṛtvigbhir bahudakṣiṇān 
vedadvīpo 'bhavat tena yajñadvīpaḥ sa ucyate // BrP_151.21

paurṇamāsyāṃ tu śarvaryāṃ tatrāyāti sadorvaśī 
tasya dīpasya yaḥ kuryāt pradakṣiṇam atho naraḥ // BrP_151.22

pradakṣiṇīkṛtā tena pṛthivī sāgarāmbarā 
vedānāṃ smaraṇaṃ tatra yajñānāṃ smaraṇaṃ tathā // BrP_151.23

sukṛtī tatra yaḥ kuryād vedayajñaphalaṃ labhet 
ailatīrthaṃ tu taj jñeyaṃ tad eva ca purūravam // BrP_151.24

vāsiṣṭhaṃ cāpi tat tu syān nimnabhedaṃ tad ucyate 
aile rājñi na kiṃcit syān nimnaṃ sarveṣu karmasu // BrP_151.25

yad etan nimnam urvaśyāṃ sarvabhāvena vartanam 
tac cāpi bheditaṃ nimnaṃ vasiṣṭhena ca gaṅgayā // BrP_151.26

nimnabhedam abhūt tena dṛṣṭādṛṣṭeṣṭasiddhidam 
tatra sapta śatāny āhus tīrthāni guṇavanti ca // BrP_151.27

teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca sarvakratuphalapradam 
snānaṃ kṛtvā nimnabhede yaḥ paśyati surān imān // BrP_151.28

iha cāmutra vā nimnaṃ na kiṃcit tasya vidyate 
sarvonnatim avāpyāsau modate divi śakravat // BrP_151.29

nandītaṭam iti khyātaṃ tīrthaṃ vedavido viduḥ 
tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi śṛṇu yatnena nārada // BrP_152.1

atriputro mahātejāś candramā iti viśrutaḥ 
sarvān vedāṃś ca vidhivad dhanurvedaṃ yathāvidhi // BrP_152.2

adhītya jīvāt sarvāś ca vidyāś cānyā mahāmate 
gurupūjāṃ karomīti jīvam āha sa candramāḥ 
bṛhaspatis tadā prāha candraṃ śiṣyaṃ mudānvitaḥ // BrP_152.3

mama priyā tu jānīte tārā ratisamaprabhā // BrP_152.4

praṣṭuṃ tāṃ ca tadā prāyād antar veśma sa candramāḥ 
tārāṃ tārāmukhīṃ dṛṣṭvā jagṛhe tāṃ kareṇa saḥ // BrP_152.5

svaveśma prati tāṃ lobhād balād ākarṣayat tadā 
tāvad dhairyanidhir jñānī matimān vijitendriyaḥ // BrP_152.6

yāvan na kāminīnetravāgurābhir nibadhyate 
viśeṣato rahaḥsaṃsthāṃ kāminīm āyatekṣaṇām // BrP_152.7

vilokya na mano yāti kasya kāmeṣu vaśyatām 
ata evānyapuruṣadarśanaṃ na kadācana // BrP_152.8

kulavadhvā rahaḥ kāryaṃ bhītayā śīlavipluteḥ 
vijñāya tat parijanāt sahasotthāya nirgataḥ // BrP_152.9

dṛṣṭvā tad duṣkṛtaṃ karma bṛhaspatir udāradhīḥ 
śaśāpa kopāc cākṣipya vāgbhir vipriyakāribhiḥ // BrP_152.10

parābhibhūtām ālokya kāntāṃ kaḥ soḍhum īśvaraḥ 
yuyudhe tena jīvo 'pi devaś candramasā ruṣā // BrP_152.11

na śāpair hanyate candro nāyudhaiḥ suramantritaiḥ 
bṛhaspatipraṇītaiś ca na mantrair hanyate śaśī // BrP_152.12

tadā candras tu tāṃ tārāṃ nītvā saṃsthāpya mandire 
bubhuje bahuvarṣāṇi rohiṇīṃ cākutobhayaḥ // BrP_152.13

na jīyeta tadā devair na kopaiḥ śāpamantrakaiḥ 
na rājabhir na ṛṣibhir na sāmnā bhedadaṇḍanaiḥ // BrP_152.14

yadā bhāryāṃ na lebhe 'sau guruḥ sarvaprayatnataḥ 
sarvopāyakṣaye jīvas tadā nītim athāsmarat // BrP_152.15

apamānaṃ puraskṛtya mānaṃ kṛtvā tu pṛṣṭhataḥ 
svārtham uddharate prājñaḥ svārthabhraṃśo hi mūrkhatā // BrP_152.16

sādhyaṃ kenāpy upāyena jānadbhiḥ puruṣaiḥ phalam 
vṛthābhimāninaḥ śīghraṃ vipadyante vimohitāḥ // BrP_152.17

evaṃ niścitya medhāvī śukraṃ gatvā nyavedayat 
tam āgataṃ kavir jñātvā saṃmānenābhyanandayat // BrP_152.18

upaviṣṭaṃ suviśrāntaṃ pūjitaṃ ca yathāvidhi 
paryapṛcchad daityagurus tadāgamanakāraṇam // BrP_152.19

gṛhāgatasya vimukhāḥ śatravo 'py uttamā nahi 
tasmai sa vistareṇāha bhāryāharaṇam āditaḥ // BrP_152.20

bṛhaspates tadā vākyaṃ śrutvā kopānvitaḥ kaviḥ 
aparādhaṃ tu candrasya mene śiṣyasya nārada 
atikramam imaṃ śrutvā kopāt kavir athābravīt // BrP_152.21

tadā bhokṣye tadā pāsye tadā svapsye tadā vade 
yadānaye priyāṃ bhrātas tava bhāryāṃ parārditām // BrP_152.22

tām ānīya bhavaṃ pūjya candraṃ śaptvā gurudruham 
paścād bhokṣye mahābāho śṛṇu vācaṃ graheśvara // BrP_152.23

evam uktvā sa jīvena daityācāryo jagāma ha 
śivam ārādhya yatnena paraṃ sāmarthyam āptavān // BrP_152.24

varān avāpya vividhāñ śaṃkarād bhāvapūjitāt 
śivaprasādāt kiṃ nāma dehinām iha durlabham // BrP_152.25

jagāma śukro jīvena tārayā yatra candramāḥ 
vartate taṃ śaśāpoccaiḥ śṛṇu tvaṃ candra me vacaḥ // BrP_152.26

yasmāt pāpataraṃ karma tvayā pāpa madāt kṛtam 
kuṣṭhī bhūyās tataś candraṃ śaśāpaivaṃ ruṣā kaviḥ // BrP_152.27

kaviśāpapradagdho 'bhūt tadaiva mṛgalāñchanaḥ 
prāpuḥ kṣayaṃ na ke nāma gurusvāmisakhidruhaḥ // BrP_152.28

tatyāja tāṃ sa candro 'pi tāṃ tārāṃ jagṛhe kaviḥ 
śukro 'pi devān āhūya ṛṣīn pitṛgaṇāṃs tathā // BrP_152.29

nadīr nadāṃś ca vividhān oṣadhīś ca pativratāḥ 
tataḥ saṃpraṣṭum ārebhe tārāvṛttaviniṣkrayam // BrP_152.30

tataḥ śrutiḥ surān āha gautamyāṃ bhaktitas tv iyam 
snānaṃ karotu jīvena tārā pūtā bhaviṣyati // BrP_152.31

rahasyam etat paramaṃ na kathyaṃ yasya kasyacit 
sarvāsv api daśāsv eha śaraṇaṃ gautamī nṛṇām // BrP_152.32

tathākaroc caiva tārā bhartrā snānaṃ yathāvidhi 
puṣpavṛṣṭir abhūt tatra jayaśabdo vyavartata // BrP_152.33

punar vai devā adaduḥ punar manuṣyā uta 
rājānaḥ satyaṃ kṛṇvānā brahmajāyāṃ punar daduḥ // BrP_152.34

punar dattvā brahmajāyāṃ kṛtāṃ devair akalmaṣām 
sarvaṃ kṣemam abhūt tatra tasmāt tīrthaṃ mahāmune // BrP_152.35

punar dattvā brahmajāyāṃ kṛtāṃ devair akalmaṣām sarvaṃ kṣemam abhūt tatra tasmāt tīrthaṃ mahāmune
tad abhūt sakalāghaughadhvaṃsanaṃ sarvakāmadam ānandaṃ kṣemam abhavat surāṇām asurāriṇām BrP_152.36

bṛhaspateś ca śukrasya tārāyāś ca viśeṣataḥ 
paramānandam āpanno gurur gaṅgām abhāṣata // BrP_152.37

tvaṃ gautami sadā pūjyā sarveṣām api muktidā 
viśeṣatas tu siṃhasthe mayi trailokyapāvanī // BrP_152.38

bhaviṣyasi saricchreṣṭhe sarvatīrthaiḥ samanvitā 
yāni kāni ca tīrthāni svargamṛtyurasātale 
tvāṃ snātuṃ tāni yāsyanti mayi siṃhasthite 'mbike // BrP_152.39

dhanyaṃ yaśasyam āyuṣyam ārogyaśrīvivardhanam 
saubhāgyaiśvaryajananaṃ tīrtham ānandanāmakam // BrP_152.40

tatra pañca sahasrāṇi tīrthāny āha sa gautamaḥ 
smaraṇāt paṭhanād vāpi iṣṭaiḥ saṃyujyate sadā // BrP_152.41

śivasyātra niviṣṭasya nandī gaṅgātaṭe 'niśam 
sākṣāc caraty asau dharmas tasmān nandītaṭaṃ smṛtam 
ānandam api tat tīrthaṃ sarvānandavivardhanāt // BrP_152.42

bhāvatīrtham iti proktaṃ yatra sākṣād bhavaḥ sthitaḥ 
aśeṣajagadantastho bhūtātmā saccidākṛtiḥ // BrP_153.1

tatremāṃ śṛṇu vakṣyāmi kathāṃ puṇyatamāṃ śubhām 
sūryavaṃśakaraḥ śrīmān kṣatriyāṇāṃ dhuraṃdharaḥ // BrP_153.2

prācīnabarhir ākhyātaḥ sarvadharmeṣu pāragaḥ 
tisraḥ koṭyo 'rdhakoṭiś ca varṣāṇāṃ rājya āsthitaḥ // BrP_153.3

tasyedṛśaṃ vrataṃ cāsīd yad ahaṃ yauvanacyutaḥ 
bhaveyaṃ priyayā vāpi putrair vā priyavastubhiḥ // BrP_153.4

viyujyeyaṃ tato rājyaṃ tyakṣye 'haṃ nātra saṃśayaḥ 
vivekināṃ kulīnānām idam evocitaṃ nṛṇām // BrP_153.5

sthīyate vijane kvāpi viraktair vibhavakṣaye 
tasmin praśāsati mahīṃ na viyogaḥ priyaiḥ kvacit // BrP_153.6

nādhivyādhī na durbhikṣaṃ na bandhukalaho nṛṇām 
tasmiñ śāsati rājyaṃ tu na ca kaścid viyujyate // BrP_153.7

tataḥ putrārtham akarod yajñaṃ rājā mahāmatiḥ 
tataḥ prasanno bhagavān varaṃ prādād yathepsitam // BrP_153.8

gautamītīrasaṃsthāya rājñe devo maheśvaraḥ 
putraṃ dehīti rājā vai bhavaṃ prāha sa bhāryayā // BrP_153.9

bhavaḥ prāha nṛpaṃ prītyā paśya netraṃ tṛtīyakam 
tataḥ paśyati rājendre bhavasyākṣi tu mānada // BrP_153.10

cakṣurdīptyābhavat putro mahimā nāma viśrutaḥ 
yenākāri stutiḥ puṇyā mahimna iti viśrutā // BrP_153.11

kim alabhyaṃ bhagavati prasanne tripurāntake 
yaṃ nityam anuvartante haribrahmādayaḥ surāḥ // BrP_153.12

prāptaputraś ca nṛpatis tīrthaśraiṣṭhyam ayācata 
mahāpāpamahārogamahāvyasanināṃ nṛṇām // BrP_153.13

nānāvipadgaṇārtānāṃ sarvābhimatalabdhaye 
prādāj jyaiṣṭhyaṃ bhavaś cāpi bhāvatīrthaṃ tad ucyate // BrP_153.14

tatra snānena dānena sarvān kāmān avāpnuyāt 
bhavaprasādād abhavat sutaḥ prācīnabarhiṣaḥ // BrP_153.15

mahimā gautamītīre bhāvatīrthaṃ tad ucyate 
tatra saptati tīrthāni puṇyāny akhiladāni ca // BrP_153.16

sahasrakuṇḍam ākhyātaṃ tīrthaṃ vedavido viduḥ 
yasya smaraṇamātreṇa sukhī saṃpadyate naraḥ // BrP_154.1

purā dāśarathī rāmaḥ setuṃ baddhvā mahārṇave 
laṅkāṃ dagdhvā ripūn hatvā rāvaṇādīn raṇe śaraiḥ // BrP_154.2

vaidehīṃ ca samāsādya rāmo vacanam abravīt 
paśyatsu lokapāleṣu tasyācārye puraḥ sthite // BrP_154.3

agnau śuddhigatāṃ sītāṃ rāmo lakṣmaṇasaṃnidhau 
ehi vaidehi śuddhāsi aṅkam āroḍhum arhasi // BrP_154.4

nety uvāca tadā śrīmān aṅgado hanumāṃs tathā 
ayodhyāyāṃ tu vaidehi sārdhaṃ yāmaḥ suhṛjjanaiḥ // BrP_154.5

tatra śuddhim avāpyātha punar bhrātṛṣu mātṛṣu 
laukikeṣv api paśyatsu tataḥ śuddhā nṛpātmajā // BrP_154.6

ayodhyāyāṃ supuṇye 'hni aṅkam āroḍhum arhasi 
asyāś caritraviṣaye saṃdehaḥ kasya jāyate // BrP_154.7

lokāpavādas tad api nirasyaḥ svajaneṣu hi 
tayor vākyam anādṛtya lakṣmaṇaḥ savibhīṣaṇaḥ // BrP_154.8

rāmaś ca jāmbavāṃś caiva tām āhvayan nṛpātmajām 
svastīty uktā devatābhī rājño 'ṅkaṃ cāruroha sā // BrP_154.9

muditās te yayuḥ śīghraṃ puṣpakeṇa virājatā 
ayodhyāṃ nagarīṃ prāpya tathā rājyaṃ svakaṃ tu yat // BrP_154.10

muditās te 'bhavan sarve sadā rāmānuvartinaḥ 
tataḥ katipayāheṣu anāryebhyo virūpikām // BrP_154.11

vācaṃ śrutvā sa tatyāja gurviṇīṃ tām ayonijām 
mithyāpavādam api hi na sahante kulonnatāḥ // BrP_154.12

vālmīker munimukhyasya āśramasya samīpataḥ 
tatyāja lakṣmaṇaḥ sītām aduṣṭāṃ rudatīṃ rudan // BrP_154.13

nollaṅghyājñā gurūṇām ity asau tad akarod bhiyā 
tataḥ katipayāheṣu vyatīteṣu nṛpātmajaḥ // BrP_154.14

rāmaḥ saumitriṇā sārdhaṃ hayamedhāya dīkṣitaḥ 
tatraivājagmatur ubhau rāmaputrau yaśasvinau // BrP_154.15

lavaḥ kuśaś ca vikhyātau nāradāv iva gāyakau 
rāmāyaṇaṃ samagraṃ tad gandharvāv iva susvarau // BrP_154.16

rāmasya caritaṃ sarvaṃ gāyamānau samīyatuḥ 
yajñavāṭaṃ rājasutau hetubhir lakṣitau tadā // BrP_154.17

rāmaputrāv ubhau śūrau vaidehyās tanayāv iti 
tāv ānīya tataḥ putrāv abhiṣicya yathākramam // BrP_154.18

aṅkārūḍhau tataḥ kṛtvā sasvaje tau punaḥ punaḥ 
saṃsāraduḥkhakhinnānām agatīnāṃ śarīriṇām // BrP_154.19

putrāliṅganam evātra paraṃ viśrāntikāraṇam 
muhur āliṅgya tau putrau muhuḥ svajati cumbati // BrP_154.20

kim apy antar dhyāyati ca niḥśvasaty api vai muhuḥ 
etasminn antare prāptā rākṣasā laṅkavāsinaḥ // BrP_154.21

sugrīvo hanumāṃś caiva aṅgado jāmbavāṃs tathā 
anye ca vānarāḥ sarve vibhīṣaṇapuraḥsarāḥ // BrP_154.22

te cāgatya nṛpaṃ prāptāḥ siṃhāsanam upasthitam 
sītām adṛṣṭvā hanumān aṅgadaḥ kanakāṅgadaḥ // BrP_154.23

kva gatāyonijā mātā eko rāmo 'tra dṛśyate 
rāmeṇa sā parityaktā ity ūcur dvārapālakāḥ // BrP_154.24

paśyatsu lokapāleṣu ārye tatra pravādini 
agnau śuddhigatāṃ sītāṃ kiṃ tu rājā niraṅkuśaḥ // BrP_154.25

utpannair laukikair vākyai rāmas tyajati tāṃ priyām 
mariṣyāva iti hy uktvā gautamīṃ punar īyatuḥ // BrP_154.26

rāmas tau pṛṣṭhato 'bhyetya ayodhyāvāsibhiḥ saha 
āgatya gautamīṃ tatra 'kurvaṃs te paramaṃ tapaḥ // BrP_154.27

smāraṃ smāraṃ niśvasantas tāṃ sītāṃ lokamātaram 
saṃsārāsthāvirahitā gautamīsevanotsukāḥ // BrP_154.28

lokatrayapatiḥ sākṣād rāmo 'nujasamanvitaḥ 
prāptaḥ snātvā ca gautamyāṃ śivārādhanatatparaḥ // BrP_154.29

paritāpaṃ jahau sarvaṃ sahasraparivāritaḥ 
yatra cāsīt sa vṛttāntaḥ sahasrakuṇḍam ucyate // BrP_154.30

daśāparāṇi tīrthāni tatra sarvārthadāni ca 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca sahasraphaladāyakam // BrP_154.31

yatra śrīgautamītīre vasiṣṭhādimunīśvaraiḥ 
sarvāpattārakaṃ homam akārayad aghāntakam // BrP_154.32

sahasrasaṃkhyāyukteṣu kuṇḍeṣu vasudhārayā 
sarvān apekṣitān kāmān avāpāsau mahātapāḥ // BrP_154.33

gautamyāḥ saridambāyāḥ prasādād rākṣasāntakaḥ 
sahasrakuṇḍābhidhaṃ tad abhūt tīrthaṃ mahāphalam // BrP_154.34

kapilatīrtham ākhyātaṃ tad evāṅgirasaṃ smṛtam 
tad evādityam ākhyātaṃ saiṃhikeyaṃ tad ucyate // BrP_155.1

gautamyā dakṣiṇe pāre ādityān munisattama 
ayājayann aṅgiraso dakṣiṇāṃ te bhuvaṃ daduḥ // BrP_155.2

aṅgirobhyas tadādityās tapase 'ṅgiraso yayuḥ 
sā bhūmiḥ saiṃhikī bhūtvā janān sarvān abhakṣayat // BrP_155.3

tatrasus te janāḥ sarve aṅgirobhyo nyavedayan 
vibhītā jñānato jñātvā bhuvaṃ tāṃ saiṃhikīm iti // BrP_155.4

ādityān anugatvātha vācam aṅgiraso 'bruvan 
bhuvaṃ gṛhṇantu yā dattā nety ādityās tadābruvan // BrP_155.5

nivṛttāṃ dakṣiṇāṃ naiva pratigṛhṇanti sūrayaḥ 
svadattāṃ paradattāṃ vā yo hareta vasuṃdharām // BrP_155.6

ṣaṣṭir varṣasahasrāṇi viṣṭhāyāṃ jāyate kṛmiḥ 
bhūmeḥ svaparadattāyā haraṇān nādhikaṃ kvacit // BrP_155.7

pāpam asti mahāraudraṃ na svīkurmaḥ punas tu tām 
evaṃ yadā svadattāyā haraṇe kiṃ tadā bhavet // BrP_155.8

tathāpi krayarūpeṇa gṛhṇīmo dakṣiṇāṃ bhuvam 
tathety ukte tu te devāḥ kapilāṃ śubhalakṣaṇām // BrP_155.9

gaṅgāyā dakṣiṇe pāre bhuvaḥ sthāne tu tāṃ daduḥ 
bhuktimuktipradaḥ sākṣād viṣṇus tiṣṭhati mūrtimān // BrP_155.10

kapilāsaṃgamaṃ tac ca sarvāghaughavināśanam 
tatrābhavad dānatoyād āpagā kapilābhidhā // BrP_155.11

sasyavatyā api bhuvo dānād godānam uttamam 
lokarakṣāṃ cakārāsau kṛtvā vinimayaṃ muniḥ // BrP_155.12

yatra tīrthe ca tad vṛttaṃ gotīrthaṃ tad udāhṛtam 
puṇyadaṃ tatra tīrthānāṃ śatam uktaṃ manīṣibhiḥ // BrP_155.13

tatra snānena dānena bhūmidānaphalaṃ labhet 
saṃgatā gaṅgayā tac ca kapilāsaṃgamaṃ viduḥ // BrP_155.14

śaṅkhahradaṃ nāma tīrthaṃ yatra śaṅkhagadādharaḥ 
tatra snātvā ca taṃ dṛṣṭvā mucyate bhavabandhanāt // BrP_156.1

tatredaṃ vṛttam ākhyāsye bhuktimuktipradāyakam 
purā kṛtayugasyādau brahmaṇaḥ sāmagāyinaḥ // BrP_156.2

brahmāṇḍāgārasaṃbhūtā rākṣasā bahurūpiṇaḥ 
brahmāṇaṃ khādituṃ prāptā balonmattā dhṛtāyudhāḥ // BrP_156.3

tadāham abravaṃ viṣṇuṃ rakṣaṇāya jagadgurum 
sa viṣṇus tāni rakṣāṃsi hantuṃ cakreṇa codyataḥ // BrP_156.4

chittvā cakreṇa rakṣāṃsi śaṅkham āpūrayat tadā 
niṣkaṇṭakaṃ talaṃ kṛtvā svargaṃ nirvairam eva ca // BrP_156.5

tato harṣaprakarṣeṇa śaṅkham āpūrayad dhariḥ 
tato rakṣāṃsi sarvāṇi hy anīnaśur aśeṣataḥ // BrP_156.6

yatraitad vṛttam akhilaṃ viṣṇuśaṅkhaprabhāvataḥ 
śaṅkhatīrthaṃ tu tat proktaṃ sarvakṣemakaraṃ nṛṇām // BrP_156.7

sarvābhīṣṭapradaṃ puṇyaṃ smaraṇān maṅgalapradam 
āyurārogyajananaṃ lakṣmīputrapravardhanam // BrP_156.8

smaraṇāt paṭhanād vāpi sarvakāmān avāpnuyāt 
tīrthānām ayutaṃ tatra sarvapāpanudaṃ mune // BrP_156.9

tīrthāny ayutasaṃkhyāni sarvapāpaharāṇi ca 
yeṣāṃ prabhāvaṃ jānāti vaktuṃ devo maheśvaraḥ // BrP_156.10

pāpakṣayapratinidhir naitebhyo 'sty aparaḥ kvacit // BrP_156.11

kiṣkindhātīrtham ākhyātaṃ sarvakāmapradaṃ nṛṇām 
sarvapāpapraśamanaṃ yatra saṃnihito bhavaḥ // BrP_157.1

tasya svarūpaṃ vakṣyāmi yatnena śṛṇu nārada 
purā dāśarathī rāmo rāvaṇaṃ lokarāvaṇam // BrP_157.2

kiṣkindhāvāsibhiḥ sārdhaṃ jaghāna raṇamūrdhani 
saputraṃ sabalaṃ hatvā sītām ādāya śatruhā // BrP_157.3

bhrātrā saumitriṇā sārdhaṃ vānaraiś ca mahābalaiḥ 
vibhīṣaṇena balinā devaiḥ pratyāgato nṛpaḥ // BrP_157.4

kṛtasvastyayanaḥ śrīmān puṣpakeṇa virājitaḥ 
yad āsīd dhanarājasya kāmagenāśugāminā // BrP_157.5

ayodhyām agaman sarve gacchan gaṅgām apaśyata 
rāmo virāmaḥ śatrūṇāṃ śaraṇyaḥ śaraṇārthinām // BrP_157.6

gautamīṃ tu jagatpuṇyāṃ sarvakāmapradāyinīm 
manonayanasaṃtāpanivāraṇaparāyaṇām // BrP_157.7

tāṃ dṛṣṭvā nṛpatiḥ śrīmān gaṅgātīram athāviśat 
tāṃ dṛṣṭvā prāha nṛpatir harṣagadgadayā girā 
harīn sarvān athāmantrya hanumatpramukhān mune // BrP_157.8

asyāḥ prabhāvād dharayo yo 'sau mama pitā prabhuḥ 
sarvapāpavinirmuktas tato yātas triviṣṭapam // BrP_157.9

iyaṃ janitrī sakalasya jantor bhuktipradā muktim athāpi dadyāt
pāpāni hanyād api dāruṇāni kānyānayāsty atra nadī samānā BrP_157.10

hatāni śaśvad duritāni caiva asyāḥ prabhāvād arayaḥ sakhāyaḥ
vibhīṣaṇo maitram upaiti nityaṃ sītā ca labdhā hanumāṃś ca bandhuḥ BrP_157.11

laṅkā ca bhagnā sagaṇaṃ hi rakṣo hataṃ hi yasyāḥ parisevanena
yāṃ gautamo devavaraṃ prapūjya śivaṃ śaraṇyaṃ sajaṭām avāpa BrP_157.12

seyaṃ janitrī sakalepsitānām amaṅgalānām api saṃnihantrī
jagatpavitrīkaraṇaikadakṣā dṛṣṭādya sākṣāt saritāṃ savitrī BrP_157.13
 kāyena vācā manasā sadaināṃ brp_157.14a vrajāmi gaṅgāṃ śaraṇaṃ śaraṇyām brp_157.14b 
etat samākarṇya vaco nṛpasya tatrāplavan harayaḥ sarva eva
pūjāṃ cakrur vidhivat te pṛthak ca puṣpair anekaiḥ sarvalokopahāraiḥ BrP_157.15

saṃpūjya śarvaṃ nṛpatir yathāvat stutvā vākyaiḥ sarvabhāvopayuktaiḥ
te vānarā muditāḥ sarva eva nṛtyaṃ ca gītaṃ ca tathaiva cakruḥ BrP_157.16

sukhoṣitas tāṃ rajanīṃ mahātmā priyānuyuktaḥ saṃvṛtaḥ premavadbhiḥ
duḥkhaṃ jahau sarvam amitrasaṃbhavaṃ kiṃ nāpyate gautamīsevanena BrP_157.17

savismayaḥ paśyati bhṛtyavargaṃ godāvarīṃ stauti ca saṃprahṛṣṭaḥ
saṃmānayan bhṛtyagaṇaṃ samagram avāpa rāmaḥ kamapi pramodam BrP_157.18
 punaḥ prabhāte vimale tu sūrye brp_157.18e vibhīṣaṇo dāśarathiṃ babhāṣe brp_157.18f 
nādyāpi tṛptās tu bhavāma tīrthe kaṃcic ca kālaṃ nivasāma cātra
vatsyāma cātraiva parāś catasro rātrīr atho yāma vṛtās tv ayodhyām BrP_157.19

tasyātha vākyaṃ harayo 'numenire tathaiva rātrīr aparāś catasraḥ
saṃpūjya devaṃ sakaleśvaraṃ taṃ bhrātṛpriyaṃ tīrtham atho jagāma BrP_157.20

siddheśvaraṃ nāma jagatprasiddhaṃ yasya prabhāvāt prabalo daśāsyaḥ
evaṃ tu pañcāham athoṣire te svaṃ svaṃ pratiṣṭhāpitaliṅgam arcya BrP_157.21

śuśrūṣaṇaṃ tatra karoti vāyoḥ suto 'nugāmī hanumān nṛpasya
gacchan nṛpendro hanumantam āha liṅgāni sarvāṇi visarjayasva BrP_157.22

matsthāpitāny uttamamantravidbhis tathetaraiḥ śaṃkarakiṃkaraiś ca
nodvāsya pūjāṃ paraśaṃkareṇa bāhyaṃ samāyojyam aho bhavasya BrP_157.23

tiṣṭhanti susthās tadanādareṇa te khaḍgapattrādiṣu saṃbhavanti
ye 'śraddadhānāḥ śivaliṅgapūjāṃ vidhāya kṛtyaṃ na samācaranti BrP_157.24

yathocitaṃ te yamakiṃkarair hi pacyanta evākhiladurgatīṣu
rāmājñayā vāyusuto jagāma dorbhyāṃ na cotpāṭayituṃ śaśāka BrP_157.25

tataḥ svapucchena grahītukāmaḥ saṃveṣṭya liṅgaṃ tu visṛṣṭakāmaḥ
naivāśakat tan mahad adbhutaṃ syāt kapīśvarāṇāṃ nṛpates tathaiva BrP_157.26

kaś cālayel labdhamahānubhāvaṃ maheśaliṅgaṃ puruṣo manasvī
tan niścalaṃ prekṣya mahānubhāvo nṛpapravīraḥ sahasā jagāma BrP_157.27

viprān athāmantrya vidhāya pūjāṃ pradakṣiṇīkṛtya ca rāmacandraḥ
śuddhātiśuddhena hṛdākhilais tair liṅgāni sarvāṇi nanāma rāmaḥ BrP_157.28

kiṣkindhavāsipravarair aśeṣaiḥ saṃsevitaṃ tīrtham ato babhūva
atrāplavād eva mahānti pāpāny api kṣayaṃ yānti na saṃśayo 'tra BrP_157.29

punaś ca gaṅgāṃ praṇanāma bhaktyā prasīda mātar mama gautamīti
jalpan muhur vismitacittavṛttir vilokayan praṇaman gautamīṃ tām BrP_157.30

tataḥ prabhṛty etad atīva puṇyaṃ kiṣkindhatīrthaṃ vibudhā vadanti
paṭhet smared vāpi śṛṇoti bhaktyā pāpāpahaṃ kiṃ punaḥ snānadānaiḥ BrP_157.31

vyāsatīrtham iti khyātaṃ prācetasam ataḥ param 
nātaḥ parataraṃ kiṃcit pāvanaṃ sarvasiddhidam // BrP_158.1

daśa me mānasāḥ putrāḥ sraṣṭāro jagatām api 
antaṃ jijñāsavas te vai pṛthivyā jagmur ojasā // BrP_158.2

punaḥ sṛṣṭāḥ punas te 'pi yātās tān samavekṣitum 
naiva te 'pi samāyātā ye gatās te gatā gatāḥ // BrP_158.3

tadotpannā mahāprājñā divyā āṅgiraso mune 
vedavedāṅgatattvajñāḥ sarvaśāstraviśāradāḥ // BrP_158.4

te 'nujñātā aṅgirasā guruṃ natvā tapodhanāḥ 
tapase niścitāḥ sarve naiva pṛṣṭvā tu mātaram // BrP_158.5

sarvebhyo hy adhikā mātā gurubhyo gauraveṇa hi 
tadā nārada kopena sā śaśāpa tadātmajān // BrP_158.6

mām anādṛtya ye putrāḥ pravṛttāś carituṃ tapaḥ 
sarvair api prakārais tan na teṣāṃ siddhim eṣyati // BrP_158.7

nānādeśāṃś ca cinvānās tapaḥsiddhiṃ na yānti ca 
vighnam anveti tān sarvān itaś cetaś ca dhāvataḥ // BrP_158.8

kvāpi tad rākṣasair vighnaṃ kvāpi tan mānuṣair abhūt 
pramadābhiḥ kvacic cāpi kvāpi taddehadoṣataḥ // BrP_158.9

evaṃ tu bhramamāṇās te yayuḥ sarve taponidhim 
agastyaṃ tapatāṃ śreṣṭhaṃ kumbhayoniṃ jagadgurum // BrP_158.10

namaskṛtvā hy āṅgirasā hy agnivaṃśasamudbhavāḥ 
dakṣiṇāśāpatiṃ śāntaṃ vinītāḥ praṣṭum udyatāḥ // BrP_158.11

bhagavan kena doṣeṇa tapo 'smākaṃ na sidhyati 
nānāvidhair apy upāyaiḥ kurvatāṃ ca punaḥ punaḥ // BrP_158.12

kiṃ kurmaḥ kaḥ prakāro 'tra tapasy eva bhavāma kim 
upāyaṃ brūhi viprendra jyeṣṭho 'si tapasā dhruvam // BrP_158.13

jñātāsi jñānināṃ brahman vaktāsi vadatāṃ varaḥ 
śānto 'si yamināṃ nityaṃ dayāvān priyakṛt tathā // BrP_158.14

akrodhanaś ca na dveṣṭā tasmād brūhi vivakṣitam 
sāhaṃkārā dayāhīnā gurusevāvivarjitāḥ 
asatyavādinaḥ krūrā na te tattvaṃ vijānate // BrP_158.15

agastyaḥ prāha tān sarvān kṣaṇaṃ dhyātvā śanaiḥ śanaiḥ // BrP_158.16

śāntātmāno bhavanto vai sraṣṭāro brahmaṇā kṛtāḥ 
na paryāptaṃ tapaś cābhūt smaradhvaṃ smayakāraṇam // BrP_158.17

brahmaṇā nirmitāḥ pūrvaṃ ye gatāḥ sukham edhate 
ye gatāḥ punar anveṣṭuṃ te ca tv āṅgiraso 'bhavan // BrP_158.18

te yūyaṃ ca punaḥ kāle yātā yātāḥ śanaiḥ śanaiḥ 
prajāpater apy adhikā bhavitāro na saṃśayaḥ // BrP_158.19

ito yāntu tapas taptuṃ gaṅgāṃ trailokyapāvanīm 
nopāyo 'nyo 'sti saṃsāre vinā gaṅgāṃ śivapriyām // BrP_158.20

tatrāśrame puṇyadeśe jñānadaṃ pūjayiṣyatha 
sa cchedayiṣyaty akhilaṃ saṃśayaṃ vo mahāmatiḥ 
na siddhiḥ kvāpi keṣāṃcid vinā sadguruṇā yataḥ // BrP_158.21

te tam ūcur munivaraṃ jñānadaḥ ko 'bhidhīyate 
brahmā viṣṇur maheśo vā ādityo vāpi candramāḥ // BrP_158.22

agniś ca varuṇaḥ kaḥ syāj jñānado munisattama 
agastyaḥ punar apy āha jñānadaḥ śrūyatām ayam // BrP_158.23

yā āpaḥ so 'gnir ity ukto yo 'gniḥ sūryaḥ sa ucyate 
yaś ca sūryaḥ sa vai viṣṇur yaś ca viṣṇuḥ sa bhāskaraḥ // BrP_158.24

yaś ca brahmā sa vai rudro yo rudraḥ sarvam eva tat 
yasya sarvaṃ tu taj jñānaṃ jñānadaḥ so 'tra kīrtyate // BrP_158.25

deśikaprerakavyākhyākṛdupādhyāyadehadāḥ 
guravaḥ santi bahavas teṣāṃ jñānaprado mahān // BrP_158.26

tad eva jñānam atroktaṃ yena bhedo vihanyate 
eka evādvayaḥ śaṃbhur indramitrāgnināmabhiḥ 
vadanti bahudhā viprā bhrāntopakṛtihetave // BrP_158.27

etac chrutvā muner vākyaṃ gāthā gāyanta eva te 
jagmuḥ pañcottarāṃ gaṅgāṃ pañca jagmuś ca dakṣiṇām // BrP_158.28

agastyenoditān devān pūjayanto yathāvidhi 
āsaneṣu viśeṣeṇa hy āsīnās tattvacintakāḥ // BrP_158.29

teṣāṃ sarve suragaṇāḥ prītimanto 'bhavan mune 
sraṣṭṛtvaṃ tu yugādau yat kalpitaṃ viśvayoninā // BrP_158.30

adharmāṇāṃ nivṛttyarthaṃ vedānāṃ sthāpanāya ca 
lokānām upakārārthaṃ dharmakāmārthasiddhaye // BrP_158.31

purāṇasmṛtivedārthadharmaśāstrārthaniścaye 
sraṣṭṛtvaṃ jagatām iṣṭaṃ tādṛgrūpā bhaviṣyatha // BrP_158.32

prajāpatitvaṃ teṣāṃ vai bhaviṣyati śanaiḥ kramāt 
yadā hy adharmo bhavitā vedānāṃ ca parābhavaḥ // BrP_158.33

vedānāṃ vyasanaṃ tebhyo bhāvivyāsās tatas tu te 
yadā yadā tu dharmasya glānir vedasya dṛśyate // BrP_158.34

tadā tadā tu te vyāsā bhaviṣyanty upakāriṇaḥ 
teṣāṃ yat tapasaḥ sthānaṃ gaṅgāyās tīram uttamam // BrP_158.35

tatra tatra śivo viṣṇur aham āditya eva ca 
agnir āpaḥ sarvam iti tatra saṃnihitaṃ sadā // BrP_158.36

naitebhyaḥ pāvanaṃ kiṃcin naitebhyas tv adhikaṃ kvacit 
tattadākāratāṃ prāptaṃ paraṃ brahmaiva kevalam // BrP_158.37

sarvātmakaḥ śivo vyāpī sarvabhāvasvarūpadhṛk 
viśeṣatas tatra tīrthe sarvaprāṇyanukampayā // BrP_158.38

sarvair devair anuvṛtas tadanugrahakārakaḥ 
dharmavyāsās tu te jñeyā vedavyāsās tathaiva ca // BrP_158.39

teṣāṃ tīrthaṃ tena nāmnā vyapadiṣṭaṃ jagattraye 
pāpapaṅkakṣālanāmbho mohadhvāntamadāpaham 
sarvasiddhipradaṃ puṃsāṃ vyāsatīrtham anuttamam // BrP_158.40

vañjarāsaṃgamaṃ nāma tīrthaṃ trailokyaviśrutam 
ṛṣibhiḥ sevitaṃ nityaṃ siddhai rājarṣibhis tathā // BrP_159.1

dāsatvam agamat pūrvaṃ nāgānāṃ garuḍaḥ khagaḥ 
mātṛdāsyāt tadā duḥkhaparisaṃtaptamānasaḥ 
kadācic cintayām āsa rahaḥ sthitvā viniśvasan // BrP_159.2

ta eva dhanyā loke 'smin kṛtapuṇyās ta eva hi 
nānyasevā kṛtā yais tu na yeṣāṃ vyasanāgamaḥ // BrP_159.3

sukhaṃ tiṣṭhanti gāyanti svapanti ca hasanti ca 
svadehaprabhavo dhanyā dhig dhig anyavaśe sthitān // BrP_159.4

iti cintāsamāviṣṭo jananīm etya duḥkhitaḥ 
paryapṛcchad ameyātmā vainateyo 'tha mātaram // BrP_159.5

kasyāparādhān mātas tvaṃ pitur vā mama vānyataḥ 
dāsītvam āptā vada tatkāraṇaṃ mama pṛcchataḥ // BrP_159.6

sābravīt putram ātmīyam aruṇasyānujaṃ priyam // BrP_159.7

naiva kasyāparādho 'sti svāparādho mayoditaḥ 
yasyā vākyaṃ viparyeti sā dāsī syān mayoditam // BrP_159.8

kadrūś cāpi tathaivāhaṃ sā mayā saṃyutā yayau 
kadrvā mamābhavad vādaś chadmanāhaṃ tayā jitā // BrP_159.9

vidhir hi balavāṃs tāta kāṃ kāṃ ceṣṭāṃ na ceṣṭate 
evaṃ dāsītvam agamaṃ kadrvāḥ kaśyapanandana 
yadā dāsī tu jātāhaṃ dāso 'bhūs tvaṃ dvijanmaja // BrP_159.10

tūṣṇīṃ tadā babhūvāsau garuḍo 'tīva duḥkhitaḥ 
na kiṃcid ūce jananīṃ cintayan bhavitavyatām // BrP_159.11

kadrūḥ kadācit sā prāha putrāṇāṃ hitam icchatī 
ātmano bhūtim icchantī vinatāṃ khagamātaram // BrP_159.12

putraḥ sūryaṃ namaskartuṃ tava yāty anivāritaḥ 
aho lokatraye 'py asmin dhanyāsi bata dāsy api // BrP_159.13

svaduḥkhaṃ gūhamānā sā kadrūṃ prāha suvismitā // BrP_159.14

tava putrās tu kim iti raviṃ draṣṭuṃ na yānti ca // BrP_159.15

putrān madīyān subhage naya nāgālayaṃ prati 
samudrasya samīpe tu tad āste śītalaṃ saraḥ // BrP_159.16

suparṇas tv avahan nāgān kadrūṃ ca vinatā tathā 
tataḥ provāca muditā vainateyasya mātaram // BrP_159.17

surāṇāṃ netu nilayaṃ garuḍo matsutān iti 
punaḥ prāha sarpamātā garuḍaṃ vinayānvitam // BrP_159.18

putrā me draṣṭum icchanti haṃsaṃ trijagatāṃ gurum 
namaskṛtvā tataḥ sūryam eṣyanti nilayaṃ mama 
haṇḍe tvaṃ naya putrān me sūryamaṇḍalam anvaham // BrP_159.19

sā vepamānā vinatā dīnā kadrūm abhāṣata // BrP_159.20

nāhaṃ kṣamā sarpamātaḥ putro me neṣyate sutān 
dṛṣṭvā dinakaraṃ devaṃ punar eva prayāntu te // BrP_159.21

vinatā svasutaṃ prāha vihagānām adhīśvaram 
namaskartum athecchanti nāgāḥ svāmitvam āgatāḥ // BrP_159.22

bhāsvantam ity uvāceyaṃ māṃ sarpajananī haṭhāt 
tathety uktvā sa garuḍo mām ārohantu pannagāḥ // BrP_159.23

tadārūḍhaṃ sarpasainyaṃ garuḍaṃ vihagādhipam 
śanaiḥ śanair upagamad yatra devo divākaraḥ 
te dahyamānās tīkṣṇena bhānutāpena vivyathuḥ // BrP_159.24

nivartasva mahāprājña pataṃgāya namo namaḥ 
alaṃ sūryasya sadanaṃ dagdhāḥ sūryasya tejasā 
yāmas tvayā vā garuḍa vihāya tvām athāpi vā // BrP_159.25

evaṃ nāgair ucyamāna ādityaṃ darśayāmi vaḥ 
ity uktvā gaganaṃ śīghraṃ jagāmādityasaṃmukhaḥ // BrP_159.26

dagdhabhogā nipetus te dvīpaṃ taṃ vīraṇaṃ prati 
bahavaḥ śatasāhasrāḥ pīḍitā dagdhavigrahāḥ // BrP_159.27

putrāṇām ārtasaṃnādaṃ patitānāṃ mahītale 
āśvāsituṃ samāyātā tān sā kadrūḥ suvihvalā // BrP_159.28

uvāca vinatāṃ kadrūs tava putro 'tiduṣkṛtam 
kṛtavān atidurmedhā yeṣāṃ śāntir na vidyate // BrP_159.29

nānyathā kartum āyāti svāmivākyaṃ phaṇīśvaraḥ 
sa kāśyapo bṛhattejā yady atra syād anāmayam // BrP_159.30

bhavec caivaṃ kathaṃ śāntiḥ putrāṇāṃ mama bhāmini 
kadrvās tad vacanaṃ śrutvā vinatā hy atibhītavat // BrP_159.31

putram āha mahātmānaṃ garuḍaṃ vihagādhipam // BrP_159.32

nedaṃ yuktataraṃ putra bhūṣaṇaṃ vinayena hi 
vartituṃ yuktam ity uktaṃ vaiparītyaṃ na yujyate // BrP_159.33

nāmitreṣv api kartavyaṃ sadbhir jihmaṃ kadācana 
śrotriye cāntyaje vāpi samaṃ candraḥ prakāśate // BrP_159.34

kurvanty aniṣṭaṃ kapaṭais ta eva mama putraka 
prasahya kartuṃ ye sākṣād aśaktāḥ puruṣādhamāḥ // BrP_159.35

vinatā ca tataḥ prāha kadrūṃ tāṃ sarpamātaram // BrP_159.36

kiṃ kṛtvā śāntir abhyeti putrāṇāṃ te karomi tat 
jarayā tu gṛhītās te vada śāntiṃ karomi tat // BrP_159.37

kadrūr apy āha vinatāṃ rasātalagataṃ payaḥ 
tenābhiṣecitānāṃ me putrāṇāṃ śāntir eṣyati // BrP_159.38

kadrvās tad vacanaṃ śrutvā rasātalagataṃ payaḥ 
kṣaṇenaiva samānīya nāgāṃs tān abhyaṣecayat 
tataḥ provāca garuḍo maghavānaṃ śatakratum // BrP_159.39

meghāś cāpy atra varṣantu trailokyasyopakāriṇaḥ // BrP_159.40

tathā vavarṣa parjanyo nāgānām abhavac chivam 
rasātalabhavaṃ gāṅgaṃ nāgasaṃjīvanaṃ payaḥ // BrP_159.41

jarāśokavināśārtham ānītaṃ garuḍena yat 
yatrābhiṣecitā nāgās tan nāgālayam ucyate // BrP_159.42

garuḍena yato vāri ānītaṃ tad rasātalāt 
tad gāṅgaṃ vāri sarveṣāṃ sarvapāpapraṇāśanam // BrP_159.43

jarāyā vāraṇaṃ yasmān nāgānām abhavac chivam 
rasātalabhavaṃ gāṅgaṃ nāgasaṃjīvanaṃ yataḥ // BrP_159.44

jarāśokavināśārthaṃ gaṅgāyā dakṣiṇe taṭe 
sākṣād amṛtasaṃvāhā vañjarā sābhavan nadī // BrP_159.45

jarādāridryasaṃtāpahāriṇī kleśavāriṇī 
rasātalabhavā gaṅgā martyalokabhavā tu yā // BrP_159.46

tayoś ca saṃgamo yaḥ syāt kiṃ punas tatra varṇyate 
yasyānusmaraṇād eva nāśaṃ yānty aghasaṃcayāḥ // BrP_159.47

tatra ca snānadānānāṃ phalaṃ ko vaktum īśvaraḥ 
sapādaṃ tatra tīrthānāṃ lakṣam āhur manīṣiṇaḥ // BrP_159.48

sarvasaṃpattidātṝṇāṃ sarvapāpaughahāriṇām 
vañjarāsaṃgamasamaṃ tīrthaṃ kvāpi na vidyate 
yadanusmaraṇenāpi vipadyante vipattayaḥ // BrP_159.49

devāgamaṃ nāma tīrthaṃ sarvakāmapradaṃ śivam 
bhuktimuktipradaṃ nṝṇāṃ pitṝṇāṃ tṛptikārakam // BrP_160.1

tatra vṛttaṃ samākhyāsye tava yatnena nārada 
devānām asurāṇāṃ ca spardhābhūd dhanahetave // BrP_160.2

svargaḥ surāṇām abhavad asurāṇām ilābhavat 
karmabhūmim avaṣṭabhya asurāḥ sarvato 'bhavan // BrP_160.3

devānāṃ yajñabhāgāṃś ca dātṝn ghnanty asurās tataḥ 
tataḥ suragaṇāḥ sarve yajñabhāgair vinā kṛtāḥ // BrP_160.4

vyathitā mām upājagmuḥ kiṃ kṛtyam iti cābruvan 
mayā coktāḥ suragaṇā yuddhe jitvāsurān balāt // BrP_160.5

bhuvaṃ prāpsyatha karmāṇi havīṃṣi ca yaśāṃsi ca 
tathety uktvā gatā devā bhūmiṃ te samarārthinaḥ // BrP_160.6

daityāś ca dānavāś caiva rākṣasā baladarpitāḥ 
ekībhūtvā yayus te 'pi jayino yuddhakāṅkṣiṇaḥ // BrP_160.7

ahir vṛtro balis tvāṣṭrir namuciḥ śambaro mayaḥ 
ete cānye ca bahavo yoddhāro baladarpitāḥ // BrP_160.8

agnir indro 'tha varuṇas tvaṣṭā pūṣā tathāśvinau 
maruto lokapālāś ca nānāyuddhaviśāradāḥ // BrP_160.9

te dānavāḥ sarva eva yāmyāṃ vai diśi saṃgare 
akurvanta mahāyatnaṃ dakṣiṇārṇavasaṃsthitāḥ // BrP_160.10

trikūṭaḥ parvataśreṣṭho rākṣasānāṃ purābhavat 
tadvanena yayuḥ sarve taiḥ sārdhaṃ dakṣiṇārṇavam // BrP_160.11

sarveṣāṃ melanaṃ yatra parvato malayas tu saḥ 
malayasyāpi deśo 'sau devārīṇām abhūt tadā // BrP_160.12

devānāṃ gautamītīre tatra saṃnihitaḥ śivaḥ 
iti teṣāṃ samāyogo devānām abhavat kila // BrP_160.13

devāḥ svaratham ārūḍhās tatra tatra samāgaman 
gautamyāḥ saridambāyāḥ puline vimalāśayāḥ // BrP_160.14

prasannābhīṣṭadā yā syāt pitṝṇām akhilasya tu 
tato devagaṇāḥ sarve stutvā devaṃ maheśvaram 
abhayaṃ cintayām āsus te sarve 'tha parasparam // BrP_160.15

atrāpy upāyaḥ ko 'smākaṃ nirjitānāṃ parair haṭhāt 
ekam evātra naḥ śreyo vijayo vāthavā mṛtiḥ 
sapatnair abhibhūtānāṃ jīvitaṃ dhiṅ manasvinām // BrP_160.16

etasminn antare putra vāg uvācāśarīriṇī // BrP_160.17

kleśenālaṃ suragaṇā gautamīm āśu gacchata 
bhaktyā hariharau tatra samārādhayateśvarau // BrP_160.18

godāvaryās tayoś caiva prasādāt kiṃ tu duṣkaram // BrP_160.19

prasannābhyāṃ harīśābhyāṃ devā jayam abhīpsitam 
avāpya sarvato jagmuḥ pālayanto divaukasaḥ // BrP_160.20

yatra devāgamo jātas tat tīrthaṃ tena viśrutam 
devāgamaṃ praśaṃsanti munayas tattvadarśinaḥ // BrP_160.21

tatrāśītisahasrāṇi śivaliṅgāni nārada 
devāgamaḥ parvato 'sau priya ity api kathyate 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ devapriyam ato viduḥ // BrP_160.22

kuśatarpaṇam ākhyātaṃ praṇītāsaṃgamaṃ tathā 
tīrthaṃ sarveṣu lokeṣu bhuktimuktipradāyakam // BrP_161.1

tasya svarūpaṃ vakṣyāmi śṛṇu pāpaharaṃ śubham 
vindhyasya dakṣiṇe pārśve sahyo nāma mahāgiriḥ // BrP_161.2

yadaṅghribhyo 'bhavan nadyo godābhīmarathīmukhāḥ 
yatrābhavat tad virajam ekavīrā ca yatra sā // BrP_161.3

na tasya mahimā kaiścid api śakyo 'nuvarṇitum 
tasmin girau puṇyadeśe śṛṇu nārada yatnataḥ // BrP_161.4

guhyād guhyataraṃ vakṣye sākṣād vedoditaṃ śubham 
yan na jānanti munayo devāś ca pitaro 'surāḥ // BrP_161.5

tad ahaṃ prītaye vakṣye śravaṇāt sarvakāmadam 
paraḥ sa puruṣo jñeyo hy avyakto 'kṣara eva tu // BrP_161.6

aparaś ca kṣaras tasmāt prakṛtyanvita eva ca 
nirākārāt sāvayavaḥ puruṣaḥ samajāyata // BrP_161.7

tasmād āpaḥ samudbhūtā adbhyaś ca puruṣas tathā 
tābhyām abjaṃ samudbhūtaṃ tatrāham abhavaṃ mune // BrP_161.8

pṛthivī vāyur ākāśa āpo jyotis tathaiva ca 
ete mattaḥ pūrvatarā ekadaivābhavan mune // BrP_161.9

etān eva prapaśyāmi nānyat sthāvarajaṅgamam 
naiva vedās tadā cāsan nāhaṃ draṣṭāsmi kiṃcana // BrP_161.10

yasmād ahaṃ samudbhūto na paśyeyaṃ tam apy atha 
tūṣṇīṃ sthite mayi tadā aśrauṣaṃ vācam uttamām // BrP_161.11

brahman kuru jagatsṛṣṭiṃ sthāvarasya carasya ca // BrP_161.12

tato 'ham abravaṃ vācaṃ paruṣāṃ tatra nārada 
kathaṃ srakṣye kva vā srakṣye kena srakṣya idaṃ jagat // BrP_161.13

saiva vāg abravīd daivī prakṛtir yābhidhīyate 
viṣṇunā preritā mātā jagadīśā jaganmayī // BrP_161.14

yajñaṃ kuru tataḥ śaktis te bhavitrī na saṃśayaḥ 
yajño vai viṣṇur ity eṣā śrutir brahman sanātanī // BrP_161.15

kiṃ yajvanām asādhyaṃ syād iha loke paratra ca // BrP_161.16

punas tām abravaṃ devīṃ kva vā keneti tad vada 
yajñaḥ kāryo mahābhāge tataḥ sovāca māṃ prati // BrP_161.17

oṃkārabhūtā yā devī mātṛkalpā jaganmayī 
karmabhūmau yajasveha yajñeśaṃ yajñapūruṣam // BrP_161.18

sa eva sādhanaṃ te syāt tena taṃ yaja suvrata 
yajñaḥ svāhā svadhā mantrā brāhmaṇā havirādikam // BrP_161.19

harir evākhilaṃ tena sarvaṃ viṣṇor avāpyate // BrP_161.20

punas tām abravaṃ devīṃ karmabhūḥ kva vidhīyate 
tadā nārada naivāsīd bhāgīrathy atha narmadā // BrP_161.21

yamunā naiva tāpī sā sarasvaty atha gautamī 
samudro vā nadaḥ kaścin na saraḥ sarito 'malāḥ 
sā śaktiḥ punar apy evaṃ mām uvāca punaḥ punaḥ // BrP_161.22

sumeror dakṣiṇe pārśve tathā himavato gireḥ 
dakṣiṇe cāpi vindhyasya sahyāc caivātha dakṣiṇe 
sarvasya sarvakāle tu karmabhūmiḥ śubhodayā // BrP_161.23

tat tu vākyam atho śrutvā tyaktvā meruṃ mahāgirim 
taṃ pradeśam athāgatya sthātavyaṃ kvety acintayam 
tato mām abravīt saiva viṣṇor vāṇy aśarīriṇī // BrP_161.24

ito gaccha itas tiṣṭha tathopaviśa cātra hi 
saṃkalpaṃ kuru yajñasya sa te yajñaḥ samāpyate // BrP_161.25

kṛte caivātha saṃkalpe yajñārthe surasattama 
yad vadanty akhilā vedā vidhe tat tat samācara // BrP_161.26

itihāsapurāṇāni yad anyac chabdagocaram 
svato mukhe mama prāyād abhūc ca smṛtigocaram // BrP_161.27

vedārthaś ca mayā sarvo jñāto 'sau tatkṣaṇena ca 
tataḥ puruṣasūktaṃ tad asmaraṃ lokaviśrutam // BrP_161.28

yajñopakaraṇaṃ sarvaṃ tad uktaṃ ca tv akalpayam 
taduktena prakāreṇa yajñapātrāṇy akalpayam // BrP_161.29

ahaṃ sthitvā yatra deśe śucir bhūtvā yatātmavān 
dīkṣito vipradeśo 'sau mannāmnā tu prakīrtitaḥ // BrP_161.30

maddevayajanaṃ puṇyaṃ nāmnā brahmagiriḥ smṛtaḥ 
caturaśītiparyantaṃ yojanāni mahāmune // BrP_161.31

maddevayajanaṃ puṇyaṃ pūrvato brahmaṇo gireḥ 
tatra madhye vedikā syād gārhapatyo 'sya dakṣiṇe // BrP_161.32

tatra cāhavanīyasya evam agnīṃs tv akalpayam 
vinā patnyā na sidhyeta yajñaḥ śrutinidarśanāt // BrP_161.33

śarīram ātmano 'haṃ vai dvedhā cākaravaṃ mune 
pūrvārdhena tataḥ patnī mamābhūd yajñasiddhaye // BrP_161.34

uttareṇa tv ahaṃ tadvad ardho jāyā iti śruteḥ 
kālaṃ vasantam utkṛṣṭam ājyarūpeṇa nārada // BrP_161.35

akalpayaṃ tathā cedhmaṃ grīṣmaṃ cāpi śarad dhaviḥ 
ṛtuṃ ca prāvṛṣaṃ putra tadā barhir akalpayam // BrP_161.36

chandāṃsi sapta vai tatra tadā paridhayo 'bhavan 
kalākāṣṭhānimeṣā hi samitpātrakuśāḥ smṛtāḥ // BrP_161.37

yo 'nādiś ca tv anantaś ca svayaṃ kālo 'bhavat tadā 
yūparūpeṇa devarṣe yoktraṃ ca paśubandhanam // BrP_161.38

sattvāditriguṇāḥ pāśā naiva tatrābhavat paśuḥ 
tato 'ham abravaṃ vācaṃ vaiṣṇavīm aśarīriṇīm // BrP_161.39

vinaiva paśunā nāyaṃ yajñaḥ parisamāpyate 
tato mām avadad devī saiva nityāśarīriṇī // BrP_161.40

pauruṣeṇātha sūktena stuhi taṃ puruṣaṃ param // BrP_161.41

tathety uktvā stūyamāne devadeve janārdane 
mama cotpādake bhaktyā sūktena puruṣasya hi // BrP_161.42

sā ca mām abravīd devī brahman māṃ tvaṃ paśuṃ kuru 
tadā vijñāya puruṣaṃ janakaṃ mama cāvyayam // BrP_161.43

kālayūpasya pārśve taṃ guṇapāśair niveśitam 
barhisthitam ahaṃ praukṣaṃ puruṣaṃ jātam agrataḥ // BrP_161.44

etasminn antare tatra tasmāt sarvam abhūd idam 
brāhmaṇās tu mukhāt tasya 'bhavan bāhvoś ca kṣatriyāḥ // BrP_161.45

mukhād indras tathāgniś ca śvasanaḥ prāṇato 'bhavat 
diśaḥ śrotrāt tathā śīrṣṇaḥ sarvaḥ svargo 'bhavat tadā // BrP_161.46

manasaś candramā jātaḥ sūryo 'bhūc cakṣuṣas tathā 
antarikṣaṃ tathā nābher ūrubhyāṃ viśa eva ca // BrP_161.47

padbhyāṃ śūdraś ca saṃjātas tathā bhūmir ajāyata 
ṛṣayo romakūpebhya oṣadhyaḥ keśato 'bhavan // BrP_161.48

grāmyāraṇyāś ca paśavo nakhebhyaḥ sarvato 'bhavan 
kṛmikīṭapataṃgādi pāyūpasthād ajāyata // BrP_161.49

sthāvaraṃ jaṅgamaṃ kiṃcid dṛśyādṛśyaṃ ca kiṃcana 
tasmāt sarvam abhūd devā mattaś cāpy abhavan punaḥ 
etasminn antare saiva viṣṇor vāg abravīc ca mām // BrP_161.50

sarvaṃ saṃpūrṇam abhavat sṛṣṭir jātā tathepsitā 
idānīṃ juhudhi hy agnau pātrāṇi ca samāni ca // BrP_161.51

visarjaya tathā yūpaṃ praṇītāṃ ca kuśāṃs tathā 
ṛtvigrūpaṃ yajñarūpam uddeśyaṃ dhyeyam eva ca // BrP_161.52

sruvaṃ ca puruṣaṃ pāśān sarvaṃ brahman visarjaya // BrP_161.53

tadvākyasamakālaṃ tu kramaśo yajñayoniṣu 
gārhapatye dakṣiṇāgnau tathā caiva mahāmune // BrP_161.54

pūrvasminn api caivāgnau kramaśo juhvatas tadā 
tatra tatra jagadyonim anusaṃdhāya pūruṣam // BrP_161.55

mantrapūtaṃ śuciḥ samyag yajñadevo jaganmayaḥ 
lokanātho viśvakartā kuṇḍānāṃ tatra saṃnidhau // BrP_161.56

śuklarūpadharo viṣṇur bhaved āhavanīyake 
śyāmo viṣṇur dakṣiṇāgneḥ pīto gṛhapateḥ kaveḥ // BrP_161.57

sarvakālaṃ teṣu viṣṇur ato deśeṣu saṃsthitaḥ 
na tena rahitaṃ kiṃcid viṣṇunā viśvayoninā // BrP_161.58

praṇītāyāḥ praṇayanaṃ mantraiś cākaravaṃ tataḥ 
praṇītodakam apy etat praṇīteti nadī śubhā // BrP_161.59

vyasarjayaṃ praṇītāṃ tāṃ mārjayitvā kuśair atha 
mārjane kriyamāṇe tu praṇītodakabindavaḥ // BrP_161.60

patitās tatra tīrthāni jātāni guṇavanti ca 
saṃjātā muniśārdūla snānāt kratuphalapradā // BrP_161.61

yālaṃkṛtā sarvakālaṃ devadevena śārṅgiṇā 
sopānapaṅktiḥ sarveṣāṃ vaikuṇṭhārohaṇāya sā // BrP_161.62

saṃmārjitāḥ kuśā yatra patitā bhūtale śubhe 
kuśatarpaṇam ākhyātaṃ bahupuṇyaphalapradam // BrP_161.63

kuśaiś ca tarpitāḥ sarve kuśatarpaṇam ucyate 
paścāc ca saṃgatā tatra gautamī kāraṇāntarāt // BrP_161.64

praṇītāyāṃ mahābuddhe praṇītāsaṃgamo 'bhavat 
kuśatarpaṇadeśe tu tat tīrthaṃ kuśatarpaṇam // BrP_161.65

tatraiva kalpito yūpo mayā vindhyasya cottare 
visṛṣṭo lokapūjyo 'sau viṣṇor āsīt samāśrayaḥ // BrP_161.66

akṣayaś cābhavac chrīmān akṣayo 'sau vaṭo 'bhavat 
nityaś ca kālarūpo 'sau smaraṇāt kratupuṇyadaḥ // BrP_161.67

maddevayajanaṃ cedaṃ daṇḍakāraṇyam ucyate 
saṃpūrṇe tu kratau viṣṇur mayā bhaktyā prasāditaḥ // BrP_161.68

yo virāḍ ucyate vede yasmān mūrtam ajāyata 
yasmāc ca mama cotpattir yasyedaṃ vikṛtaṃ jagat // BrP_161.69

tam ahaṃ devadeveśam abhivandya vyasarjayam 
yojanāni caturviṃśan maddevayajanaṃ śubham // BrP_161.70

tasmād adyāpi kuṇḍāni santi ca trīṇi nārada 
yajñeśvarasvarūpāṇi viṣṇor vai cakrapāṇinaḥ // BrP_161.71

tataḥ prabhṛti cākhyātaṃ maddevayajanaṃ ca tat 
tatrasthaḥ kṛmikīṭādiḥ so 'py ante muktibhājanam // BrP_161.72

dharmabījaṃ muktibījaṃ daṇḍakāraṇyam ucyate 
viśeṣād gautamīśliṣṭo deśaḥ puṇyatamo 'bhavat // BrP_161.73

praṇītāsaṃgame cāpi kuśatarpaṇa eva vā 
snānadānādi yaḥ kuryāt sa gacchet paramaṃ padam // BrP_161.74

smaraṇaṃ paṭhanaṃ vāpi śravaṇaṃ cāpi bhaktitaḥ 
sarvakāmapradaṃ puṃsāṃ bhuktimuktipradaṃ viduḥ // BrP_161.75

ubhayos tīrayos tatra tīrthāny āhur manīṣiṇaḥ 
ṣaḍaśītisahasrāṇi teṣu puṇyaṃ puroditam // BrP_161.76

vārāṇasyā api mune kuśatarpaṇam uttamam 
nānena sadṛśaṃ tīrthaṃ vidyate sacarācare // BrP_161.77

brahmahatyādipāpānāṃ smaraṇād api nāśanam 
tīrtham etan mune proktaṃ svargadvāraṃ mahītale // BrP_161.78

manyutīrtham iti khyātaṃ sarvapāpapraṇāśanam 
sarvakāmapradaṃ nṝṇāṃ smaraṇād aghanāśanam // BrP_162.1

tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi śṛṇuṣvāvahito mune 
devānāṃ dānavānāṃ ca saṃgaro 'bhūn mithaḥ purā // BrP_162.2

tatrājayan naiva surā dānavā jayino 'bhavan 
parāṅmukhāḥ suragaṇāḥ saṃgarād gatacetasaḥ // BrP_162.3

mām abhyetya samūcus te dehi no 'bhayakāraṇam 
tān ahaṃ pratyavocaṃ vai gaṅgāṃ gacchata sarvaśaḥ // BrP_162.4

tatra vai gautamītīre stutvā devaṃ maheśvaram 
anapāyanirāyāsasahajānandasundaram // BrP_162.5

lapsyate sarvavibudhā jayahetur maheśvarāt 
tathety uktvā suragaṇāḥ stuvanti sma maheśvaram // BrP_162.6

tapo 'tapyanta kecid vai nanṛtuś ca tathāpare 
asnāpayaṃś ca kecic ca 'pūjayaṃś ca tathāpare // BrP_162.7

tataḥ prasanno bhagavāñ śūlapāṇir maheśvaraḥ 
devān athābravīt tuṣṭo vriyatāṃ yad abhīpsitam // BrP_162.8

devā ūcuḥ surapatiṃ vijayāya dadasva naḥ 
puruṣaṃ paramaślāghyaṃ raṇeṣu purataḥ sthitam // BrP_162.9

yadbāhubalam āśritya bhavāmaḥ sukhino vayam 
tathety uvāca bhagavān devān prati maheśvaraḥ // BrP_162.10

ātmanas tejasā kaścin nirmitaḥ parameṣṭhinā 
manyunāmānam atyugraṃ devasainyapurogamam // BrP_162.11

taṃ natvā tridaśāḥ sarve śivaṃ natvā svam ālayam 
manyunā saha cābhyetya punar yuddhāya tasthire // BrP_162.12

yuddhe sthitvā tu danujair daiteyaiś ca mahābalaiḥ 
vibudhā jātasaṃnaddhā manyum ūcuḥ puraḥ sthitāḥ // BrP_162.13

sāmarthyaṃ tava paśyāmaḥ paścād yotsyāmahe paraiḥ 
tasmād darśaya cātmānaṃ manyo 'smākaṃ yuyutsatām // BrP_162.14

tad devavacanaṃ śrutvā manyur āha smayann iva // BrP_162.15

janitā mama deveśaḥ sarvajñaḥ sarvadṛk prabhuḥ 
yaḥ sarvaṃ vetti sarveṣāṃ dhāmanāma manaḥsthitam // BrP_162.16

naiva kaścic ca taṃ vetti yaḥ sarvaṃ vetti sarvadā 
amūrtaṃ mūrtam apy etad vetti kartā jaganmayaḥ // BrP_162.17

paro 'sau bhagavān sākṣāt tathā divy antarikṣagaḥ 
kas tasya rūpaṃ yo veda kasya kartā jaganmayaḥ // BrP_162.18

evaṃvidhād ahaṃ jāto māṃ kathaṃ vettum arhatha 
athavā draṣṭukāmā vai bhavanto mānupaśyata // BrP_162.19

ity uktvā darśayām āsa manyū rūpaṃ svakaṃ mahat 
tārtīyacakṣuṣodbhūtaṃ bhavasya parameṣṭhinaḥ // BrP_162.20

tejasā saṃbhṛtaṃ rūpaṃ yataḥ sarvaṃ tad ucyate 
pauruṣaṃ puruṣeṣv eva ahaṃkāraś ca jantuṣu // BrP_162.21

krodhaḥ sarvasya yo bhīma upasaṃhārakṛd bhavet 
taṃ śaṃkarapratinidhiṃ jvalantaṃ nijatejasā // BrP_162.22

sarvāyudhadharaṃ dṛṣṭvā praṇemuḥ sarvadevatāḥ 
vitresur daityadanujāḥ kṛtāñjalipuṭāḥ surāḥ // BrP_162.23

bhūtvā manyum athocus te tvaṃ senānīḥ prabho bhava 
tvayā dattam idaṃ rājyaṃ manyo bhokṣyāmahe vayam // BrP_162.24

tasmāt sarveṣu kāryeṣu jetā tvaṃ jayavardhanaḥ 
tvam indras tvaṃ ca varuṇo lokapālās tvam eva ca // BrP_162.25

asmāsu sarvadeveṣu praviśa tvaṃ jayāya vai 
manyuḥ provāca tān sarvān vinā matto na kiṃcana // BrP_162.26

sarveṣv antaḥ praviṣṭo 'haṃ na māṃ jānāti kaścana 
sa eva bhagavān manyus tato jātaḥ pṛthak pṛthak // BrP_162.27

sa eva rudrarūpī syād rudro manyuḥ śivo 'bhavat 
sthāvaraṃ jaṅgamaṃ caiva sarvaṃ vyāptaṃ hi manyunā // BrP_162.28

tam avāpya surāḥ sarve jayam āpuś ca saṃgare 
jayo manyuś ca śauryaṃ ca īśatejaḥsamudbhavam // BrP_162.29

manyunā jayam āpyātha kṛtvā daityaiś ca saṃgamam 
yathāgataṃ yayuḥ sarve manyunā parirakṣitāḥ // BrP_162.30

yatra vai gautamītīre śivam ārādhya te surāḥ 
manyum āpur jayaṃ caiva manyutīrthaṃ tad ucyate // BrP_162.31

utpattiṃ ca tathā manyor yo naraḥ prayataḥ smaret 
vijayo jāyate tasya na kaiścit paribhūyate // BrP_162.32

na manyutīrthasadṛśaṃ pāvanaṃ hi mahāmune 
yatra sākṣān manyurūpī sarvadā śaṃkaraḥ sthitaḥ 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca smaraṇaṃ sarvakāmadam // BrP_162.33

sārasvataṃ nāma tīrthaṃ sarvakāmapradaṃ śubham 
bhuktimuktipradaṃ nṝṇāṃ sarvapāpapraṇāśanam // BrP_163.1

sarvarogapraśamanaṃ sarvasiddhipradāyakam 
tatremaṃ śṛṇu vṛttāntaṃ vistareṇātha nārada // BrP_163.2

puṣpotkaṭāt pūrvabhāge parvato lokaviśrutaḥ 
śubhro nāma giriśreṣṭho gautamyā dakṣiṇe taṭe // BrP_163.3

śākalya iti vikhyāto muniḥ paramanaiṣṭhikaḥ 
tasmiñ śubhre puṇyagirau tapas tepe hy anuttamam // BrP_163.4

tapasyantaṃ dvijaśreṣṭhaṃ gautamītīram āśritam 
sarve bhūtagaṇā nityaṃ praṇamanti stuvanti tam // BrP_163.5

agniśuśrūṣaṇaparaṃ vedādhyayanatatparam 
ṛṣigandharvasumanaḥsevite tatra parvate // BrP_163.6

tasmin girau mahāpuṇye devadvijabhayaṃkaraḥ 
yajñadveṣī brahmahantā paraśur nāma rākṣasaḥ // BrP_163.7

kāmarūpī vicarati nānārūpadharo vane 
kṣaṇaṃ ca brahmarūpeṇa kadācid vyāghrarūpadhṛk // BrP_163.8

kadācid devarūpeṇa kadācit paśurūpadhṛk 
kadācit pramadārūpaḥ kadācin mṛgarūpataḥ // BrP_163.9

kadācid bālarūpeṇa evaṃ carati pāpakṛt 
yatrāste brāhmaṇo vidvāñ śākalyo munisattamaḥ // BrP_163.10

tam āyāti mahāpāpī paraśū rākṣasādhamaḥ 
śuciṣmantaṃ dvijaśreṣṭhaṃ paraśur nityam eva ca // BrP_163.11

netuṃ hantuṃ pravṛtto 'pi na śaśāka sa pāpakṛt 
sa kadācid dvijaśreṣṭho devān abhyarcya yatnataḥ // BrP_163.12

bhoktukāmaḥ kilāyātas tatrāyāt paraśur mune 
brahmarūpadharo bhūtvā śithilaḥ palito 'balī 
kanyām ādāya kāṃcic ca śākalyaṃ vākyam abravīt // BrP_163.13

bhojanasyārthinaṃ viddhi māṃ ca kanyām imāṃ dvija 
ātithyakāle saṃprāptaṃ kṛtakṛtyo 'si mānada // BrP_163.14

ta eva dhanyā loke 'smin yeṣām atithayo gṛhāt 
pūrṇābhilāṣā niryānti jīvanto 'pi mṛtāḥ pare // BrP_163.15

bhojane tūpaviṣṭe tu ātmārthaṃ kalpitaṃ tu yat 
atithibhyas tu yo dadyād dattā tena vasuṃdharā // BrP_163.16

etac chrutvā tu śākalyo dadāmīty evam abravīt 
āsane copaveśyāthājñānāt taṃ paraśuṃ dvijam // BrP_163.17

yathānyāyaṃ pūjayitvā śākalyo bhojanaṃ dadau 
āpośanaṃ kare kṛtvā paraśur vākyam abravīt // BrP_163.18

dūrād abhyāgataṃ śrāntam anugacchanti devatāḥ 
tasmiṃs tṛpte tu tṛptāḥ syur atṛpte tu viparyayaḥ // BrP_163.19

atithiś cāpavādī ca dvāv etau viśvabāndhavau 
apavādī haret pāpam atithiḥ svargasaṃkramaḥ // BrP_163.20

abhyāgataṃ pathi śrāntaṃ sāvajñaṃ yo 'bhivīkṣate 
tatkṣaṇād eva naśyanti tasya dharmayaśaḥśriyaḥ // BrP_163.21

tasmād abhyāgataḥ śrānto yāce 'haṃ tvāṃ dvijottama 
dāsyase yadi me kāmaṃ tad bhokṣye 'haṃ na cānyathā // BrP_163.22

dattam ity eva śākalyo bhuṅkṣvety evāha rākṣasam 
tataḥ provāca paraśur ahaṃ rākṣasasattamaḥ // BrP_163.23

nāhaṃ dvijas tava ripur na vṛddhaḥ palitaḥ kṛśaḥ 
bahūni me vyatītāni varṣāṇi tvāṃ prapaśyataḥ // BrP_163.24

śuṣyanti mama gātrāṇi grīṣme svalpodakaṃ yathā 
tasmān neṣye sānugaṃ tvāṃ bhakṣayiṣye dvijottama // BrP_163.25

śrutvā paraśuvākyaṃ tac chākalyo vākyam abravīt // BrP_163.26

ye mahākulasaṃbhūtā vijñātasakalāgamāḥ 
tat pratiśrutam abhyeti na jātv atra viparyayam // BrP_163.27

yathocitaṃ kuru sakhe tathāpi śṛṇu me vacaḥ 
nihantum apy udyateṣu vaktavyaṃ hitam uttamaiḥ // BrP_163.28

brāhmaṇo 'haṃ vajratanuḥ sarvato rakṣako hariḥ 
pādau rakṣatu me viṣṇuḥ śiro devo janārdanaḥ // BrP_163.29

bāhū rakṣatu vārāhaḥ pṛṣṭhaṃ rakṣatu kūrmarāṭ 
hṛdayaṃ rakṣatāt kṛṣṇo hy aṅgulī rakṣatān mṛgaḥ // BrP_163.30

mukhaṃ rakṣatu vāgīśo netre rakṣatu pakṣigaḥ 
śrotraṃ rakṣatu vitteśaḥ sarvato rakṣatād bhavaḥ 
nānāpatsv ekaśaraṇaṃ devo nārāyaṇaḥ svayam // BrP_163.31

evam uktvā tu śākalyo naya vā bhakṣa vā sukham 
māṃ rākṣasendra paraśo tvam idānīm atandritaḥ // BrP_163.32

rākṣasas tasya vacanād bhakṣaṇāya samudyataḥ 
nāsty eva hṛdaye nūnaṃ pāpināṃ karuṇākaṇaḥ // BrP_163.33

daṃṣṭrākarālavadano gatvā tasyāntikaṃ tadā 
brāhmaṇaṃ taṃ nirīkṣyaivaṃ paraśur vākyam abravīt // BrP_163.34

śaṅkhacakragadāpāṇiṃ tvāṃ paśye 'haṃ dvijottama 
sahasrapādaśirasaṃ sahasrākṣakaraṃ vibhum // BrP_163.35

sarvabhūtaikanilayaṃ chandorūpaṃ jaganmayam 
tvām adya vipra paśyāmi nāsti te pūrvakaṃ vapuḥ // BrP_163.36

tasmāt prasādaye vipra tvam eva śaraṇaṃ bhava 
jñānaṃ dehi mahābuddhe tīrthaṃ brūhy aghaniṣkṛtim // BrP_163.37

mahatāṃ darśanaṃ brahmañ jāyate nahi niṣphalam 
dveṣād ajñānato vāpi prasaṅgād vā pramādataḥ // BrP_163.38

ayasaḥ sparśasaṃsparśo rukmatvāyaiva jāyate // BrP_163.39

etad vākyaṃ samākarṇya rākṣasena samīritam 
śākalyaḥ kṛpayā prāha varadā sā sarasvatī // BrP_163.40

tavācirād daityapate tataḥ stuhi janārdanam 
manorathaphalaprāptau nānyan nārāyaṇastuteḥ // BrP_163.41

kiṃcid apy asti loke 'smin kāraṇaṃ śṛṇu rākṣasa 
prasannā tava sā devī madvākyāc ca bhaviṣyati // BrP_163.42

tathety uktvā sa paraśur gaṅgāṃ trailokyapāvanīm 
snātvā śucir yatamanā gaṅgām abhimukhaḥ sthitaḥ // BrP_163.43

tatrāpaśyad divyarūpāṃ divyagandhānulepanām 
sarasvatīṃ jagaddhātrīṃ śākalyavacane sthitām // BrP_163.44

jagajjāḍyaharāṃ viśvajananīṃ bhuvaneśvarīm 
tām uvāca vinītātmā paraśur gatakalmaṣaḥ // BrP_163.45

guruḥ śākalya ity āha mākāntaṃ stuhi vidhvajam 
tava prasādāt sā śaktir yathā me syāt tathā kuru // BrP_163.46

tathāstv iti ca sā prāha paraśuṃ śrīsarasvatī 
sarasvatyāḥ prasādena paraśus taṃ janārdanam // BrP_163.47

tuṣṭāva vividhair vākyais tatas tuṣṭo 'bhavad dhariḥ 
varaṃ prādād rākṣasāya kṛpāsindhur janārdanaḥ // BrP_163.48

yad yan manogataṃ rakṣas tat tat sarvaṃ bhaviṣyati // BrP_163.49

śākalyasya prasādena gautamyāś ca prasādataḥ 
sarasvatyāḥ prasādena narasiṃhaprasādataḥ // BrP_163.50

pāpiṣṭho 'pi tadā rakṣaḥ paraśur divam eyivān 
sarvatīrthāṅghripadmasya prasādāc chārṅgadhanvanaḥ // BrP_163.51

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ sārasvatam iti śrutam 
tatra snānena dānena viṣṇuloke mahīyate // BrP_163.52

vāgjavaiṣṇavaśākalyaparaśuprabhavāṇi hi 
bahūny abhūvaṃs tīrthāni tasmin vai śvetaparvate // BrP_163.53

ciccikātīrtham ity uktaṃ sarvarogavināśanam 
sarvacintāpraharaṇaṃ sarvaśāntikaraṃ nṛṇām // BrP_164.1

tasya svarūpaṃ vakṣyāmi śubhre tasmin nagottame 
gaṅgāyā uttare pāre yatra devo gadādharaḥ // BrP_164.2

ciccikaḥ pakṣirāṭ tatra bheruṇḍo yo 'bhidhīyate 
sadā vasati tatraiva māṃsāśī śvetaparvate // BrP_164.3

nānāpuṣpaphalākīrṇaiḥ sarvartukusumair nagaiḥ 
sevite dvijamukhyaiś ca gautamyā copaśobhite // BrP_164.4

siddhacāraṇagandharvakiṃnarāmarasaṃkule 
tatsamīpe nagaḥ kaścid dvipadāṃ ca catuṣpadām // BrP_164.5

rogārtikṣuttṛṣācintāmaraṇānāṃ na bhājanam 
evaṃ guṇānvite śaile nānāmunigaṇāvṛte // BrP_164.6

pūrvadeśādhipaḥ kaścit pavamāna iti śrutaḥ 
kṣatradharmarataḥ śrīmān devabrāhmaṇapālakaḥ // BrP_164.7

balena mahatā yuktaḥ sapurodhā vanaṃ yayau 
reme strībhir manojñābhir nṛtyavāditrajaiḥ sukhaiḥ // BrP_164.8

sa ca evaṃ dhanuṣpāṇir mṛgayāśīlibhir vṛtaḥ 
evaṃ bhraman kadācit sa śrānto drumam upāgataḥ // BrP_164.9

gautamītīrasaṃbhūtaṃ nānāpakṣigaṇair vṛtam 
āśramāṇāṃ gṛhapatiṃ dharmajñam iva sevitam // BrP_164.10

tam āśritya nagaśreṣṭhaṃ pavamāno nṛpottamaḥ 
sa viśrānto janavṛta īkṣāṃ cakre nagottamam // BrP_164.11

tatrāpaśyad dvijaṃ sthūlaṃ dvimukhaṃ śobhanākṛtim 
cintāviṣṭaṃ tathā śrāntaṃ tam apṛcchan nṛpottamaḥ // BrP_164.12

ko bhavān dvimukhaḥ pakṣī cintāvān iva lakṣyase 
naivātra kaścid duḥkhārtaḥ kasmāt tvaṃ duḥkham āgataḥ // BrP_164.13

tataḥ provāca nṛpatiṃ pavamānaṃ śanaiḥ śanaiḥ 
samāśvastamanāḥ pakṣī cicciko niḥśvasan muhuḥ // BrP_164.14

matto bhayaṃ na cānyeṣāṃ mama vānyopapāditam 
nānāpuṣpaphalākīrṇaṃ munibhiḥ parisevitam // BrP_164.15

paśyeyaṃ śūnyam evādriṃ tataḥ śocāmi mām aham 
na labhāmi sukhaṃ kiṃcin na tṛpyāmi kadācana 
nidrāṃ prāpnomi na kvāpi na viśrāntiṃ na nirvṛtim // BrP_164.16

dvimukhasya dvijasyoktaṃ śrutvā rājātivismitaḥ // BrP_164.17

ko bhavān kiṃ kṛtaṃ pāpaṃ kasmāc chūnyaś ca parvataḥ 
ekenāsyena tṛpyanti prāṇino 'tra nagottame // BrP_164.18

kim utāsyadvayena tvaṃ na tṛptim upayāsyasi 
kiṃ vā te duṣkṛtaṃ prāptam iha janmany atho purā // BrP_164.19

tat sarvaṃ śaṃsa me satyaṃ trāsye tvāṃ mahato bhayāt // BrP_164.20

rājānaṃ taṃ dvijaḥ prāha niḥśvasann atha ciccikaḥ // BrP_164.21

vakṣye 'haṃ tvāṃ pūrvavṛttaṃ pavamāna śṛṇuṣva tat 
ahaṃ dvijātipravaro vedavedāṅgapāragaḥ // BrP_164.22

kulīno viditaprājñaḥ kāryahantā kalipriyaḥ 
vade puras tathā pṛṣṭhe anyad anyac ca jantuṣu // BrP_164.23

paravṛddhyā sadā duḥkhī māyayā viśvavañcakaḥ 
kṛtaghnaḥ satyarahitaḥ paranindāvicakṣaṇaḥ // BrP_164.24

mitrasvāmigurudrohī dambhācāro 'tinirghṛṇaḥ 
manasā karmaṇā vācā tāpayāmi janān bahūn // BrP_164.25

ayam eva vinodo me sadā yat parahiṃsanam 
yugmabhedaṃ gaṇocchedaṃ maryādābhedanaṃ sadā // BrP_164.26

karomi nirvicāro 'haṃ vidvatsevāparāṅmukhaḥ 
na mayā sadṛśaḥ kaścit pātakī bhavanatraye // BrP_164.27

tenāhaṃ dvimukho jātas tāpanād duḥkhabhāgy aham 
tasmād duḥkhena saṃtaptaḥ śūnyo 'yaṃ parvato mama // BrP_164.28

anyac ca śṛṇu bhūpāla vākyaṃ dharmārthasaṃhitam 
brahmahatyāsamaṃ pāpaṃ tad vinā tad avāpyate // BrP_164.29

kṣatriyaḥ saṃgaraṃ gatvā athavānyatra saṃgarāt 
palāyantaṃ nyastaśastraṃ viśvastaṃ ca parāṅmukham // BrP_164.30

avijñātaṃ copaviṣṭaṃ bibhemīti ca vādinam 
taṃ yadi kṣatriyo hanyāt sa tu syād brahmaghātakaḥ // BrP_164.31

adhītaṃ vismarati yas tvaṃ karoti tathottamam 
anādaraṃ ca guruṣu tam āhur brahmaghātakam // BrP_164.32

pratyakṣe ca priyaṃ vakti parokṣe paruṣāṇi ca 
anyad dhṛdi vacasy anyat karoty anyat sadaiva yaḥ // BrP_164.33

gurūṇāṃ śapathaṃ kartā dveṣṭā brāhmaṇanindakaḥ 
mithyā vinītaḥ pāpātmā sa tu syād brahmaghātakaḥ // BrP_164.34

devaṃ vedam athādhyātmaṃ dharmabrāhmaṇasaṃgatim 
etān nindati yo dveṣāt sa tu syād brahmaghātakaḥ // BrP_164.35

evaṃ bhūto 'py ahaṃ rājan dambhārthaṃ lajjayā tathā 
sadvṛtta iva varte 'haṃ tasmād rājan dvijo 'bhavam // BrP_164.36

evaṃ bhūto 'pi satkarma kiṃcit kartāsmi kutracit 
tenāhaṃ karmaṇā rājan svataḥ smartā purā kṛtam // BrP_164.37

tac ciccikavacaḥ śrutvā pavamānaḥ suvismitaḥ 
karmaṇā kena te muktir ity āha nṛpatir dvijam // BrP_164.38

iti tasya vacaḥ śrutvā nṛpatiṃ prāha pakṣirāṭ // BrP_164.39

asminn eva nagaśreṣṭhe gautamyā uttare taṭe 
gadādharaṃ nāma tīrthaṃ tatra māṃ naya suvrata // BrP_164.40

tad dhi tīrthaṃ puṇyatamaṃ sarvapāpapraṇāśanam 
sarvakāmapradaṃ ceti mahadbhir munibhiḥ śrutam // BrP_164.41

na gautamyās tathā viṣṇor aparaṃ kleśanāśanam 
sarvabhāvena tat tīrthaṃ paśyeyam iti me matiḥ // BrP_164.42

matkṛtena prayatnena naitac chakyaṃ kadācana 
katham ākāṅkṣitaprāptir bhaved duṣkṛtakarmaṇām // BrP_164.43

saprayatno 'py ahaṃ vīra na paśye tat suduṣkaram 
tasmāt tava prasādāc ca paśyeyaṃ hi gadādharam // BrP_164.44

avijñāpitaduḥkhajñaṃ karuṇāvaruṇālayam 
yasmin dṛṣṭe bhavakleśā na dṛśyante punar naraiḥ // BrP_164.45

dṛṣṭvaiva taṃ divaṃ yāsye prasādāt tava suvrata // BrP_164.46

evam uktaḥ sa nṛpatiś ciccikena dvijanmanā 
darśayām āsa taṃ devaṃ tāṃ ca gaṅgāṃ dvijanmane // BrP_164.47

tataḥ sa ciccikaḥ snātvā gaṅgāṃ trailokyapāvanīm // BrP_164.48

gaṅge gautami yāvat tvāṃ trijagatpāvanīṃ naraḥ 
na paśyaty ucyate tāvad ihāmutrāpi pātakī // BrP_164.49

tasmāt sarvāgasam api mām uddhara saridvare 
saṃsāre dehinām anyā na gatiḥ kāpi kutracit 
tvāṃ vinā viṣṇucaraṇasaroruhasamudbhave // BrP_164.50

iti śraddhāviśuddhātmā gaṅgaikaśaraṇo dvijaḥ 
snānaṃ cakre smarann antar gaṅge trāyasva mām iti // BrP_164.51

gadādharaṃ tato natvā paśyatsu nagavāsiṣu 
pavamānābhyanujñātas tadaiva divam ākramat // BrP_164.52

pavamānaḥ svanagaraṃ prayayau sānugas tataḥ 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ pāvamānaṃ saciccikam // BrP_164.53

gadādharaṃ koṭitīrtham iti vedavido viduḥ 
koṭikoṭiguṇaṃ karma kṛtaṃ tatra bhaven nṛṇām // BrP_164.54

bhadratīrtham iti proktaṃ sarvāniṣṭanivāraṇam 
sarvapāpapraśamanaṃ mahāśāntipradāyakam // BrP_165.1

ādityasya priyā bhāryā uṣā tvāṣṭrī pativratā 
chāyāpi bhāryā savitus tasyāḥ putraḥ śanaiścaraḥ // BrP_165.2

tasya svasā viṣṭir iti bhīṣaṇā pāparūpiṇī 
tāṃ kanyāṃ savitā kasmai dadāmīti matiṃ dadhe // BrP_165.3

yasmai yasmai dātukāmaḥ sūryo lokaguruḥ prabhuḥ 
tac chrutvā bhīṣaṇā ceti kiṃ kurmo bhāryayānayā 
evaṃ tu vartamāne sā pitaraṃ prāha duḥkhitā // BrP_165.4

bālām eva pitā yas tu dadyāt kanyāṃ surūpiṇe 
sa kṛtārtho bhavel loke na ced duṣkṛtavān pitā // BrP_165.6

caturthād vatsarād ūrdhvaṃ yāvan na daśamātyayaḥ 
tāvad vivāhaḥ kanyāyāḥ pitrā kāryaḥ prayatnataḥ // BrP_165.7

śrīmate viduṣe yūne kulīnāya yaśasvine 
udārāya sanāthāya kanyā deyā varāya vai // BrP_165.8

etac ced anyathā kuryāt pitā sa nirayī sadā 
dharmasya sādhanaṃ kanyā viduṣām api bhāskara // BrP_165.9

narakasyeva mūrkhāṇāṃ kāmopahatacetasām 
ekataḥ pṛthivī kṛtsnā saśailavanakānanā // BrP_165.10

svalaṃkṛtopādhihīnā sukanyā caikataḥ smṛtā 
vikrīṇīte yaś ca kanyām aśvaṃ vā gāṃ tilān api // BrP_165.11

na tasya rauravādibhyaḥ kadācin niṣkṛtir bhavet 
vivāhātikramaḥ kāryo na kanyāyāḥ kadācana // BrP_165.12

tasmin kṛte yat pituḥ syāt pāpaṃ tat kena kathyate 
yāval lajjāṃ na jānāti yāvat krīḍati pāṃśubhiḥ // BrP_165.13

tāvat kanyā pradātavyā no cet pitror adhogatiḥ 
pituḥ svarūpaṃ putraḥ syād yaḥ pitā putra eva saḥ // BrP_165.14

ātmanaḥ sukhitāṃ loke ko na kuryāt karoti ca 
yat kanyāyāṃ pitā kuryād dānaṃ pūjanam īkṣaṇam // BrP_165.15

yat kṛtaṃ tat kṛtaṃ vidyāt tāsu dattaṃ tad akṣayam 
yad dattaṃ tāsu kanyāsu tad ānantyāya kalpate // BrP_165.16

putreṣu caiva pautreṣu ko na kuryāt sukhaṃ rave 
karoti yaḥ kanyakānāṃ sa saṃpadbhājanaṃ bhavet // BrP_165.17

evaṃ tāṃ vādinīṃ kanyāṃ viṣṭiṃ provāca bhāskaraḥ // BrP_165.18

kiṃ karomi na gṛhṇāti tvāṃ kaścid bhīṣaṇākṛtim 
kulaṃ rūpaṃ vayo vittaṃ vidyāṃ vṛttaṃ suśīlatām // BrP_165.19

mithaḥ paśyanti saṃbandhe vivāhe strīṣu puṃsu ca 
asmāsu sarvam apy asti vinā tava guṇaiḥ śubhe 
kiṃ karomi kva dāsyāmi vṛthā māṃ dhik karoṣi kim // BrP_165.20

evam uktvā punas tāṃ ca viṣṭiṃ provāca bhāskaraḥ // BrP_165.21

yasmai kasmai ca dātavyā tvaṃ vai yady anumanyase 
dīyase 'dya mayā viṣṭe anujānīhi māṃ tataḥ // BrP_165.22

pitaraṃ prāha sā viṣṭir bhartā putrā dhanaṃ sukham 
āyū rūpaṃ ca saṃprītir jāyate prāktanānugam // BrP_165.23

yat purā vihitaṃ karma prāṇinā sādhv asādhu vā 
phalaṃ tadanurodhena prāpyate 'pi bhavāntare // BrP_165.24

svadoṣa eva tat pitrā parihartavya ādarāt 
tādṛg eva phalaṃ tu syād yādṛg ācaritaṃ purā // BrP_165.25

tasmāt taddānasaṃbandhaṃ svavaṃśānugataṃ pitā 
karoti śeṣaṃ daivena yad bhāvyaṃ tad bhaviṣyati // BrP_165.26

tac chrutvā duhitur vākyaṃ tvaṣṭuḥ putrāya bhīṣaṇām 
viśvarūpāya tāṃ prādād viṣṭiṃ lokabhayaṃkarīm // BrP_165.27

viśvarūpo 'pi tadvac ca bhīṣaṇo bhīṣaṇākṛtiḥ 
evaṃ mithaḥ saṃcaratoḥ śīlarūpasamānayoḥ // BrP_165.28

prītiḥ kadācid vaiṣamyaṃ daṃpatyor abhavan mithaḥ 
gaṇḍo nāmābhavat putro hy atigaṇḍas tathaiva ca // BrP_165.29

raktākṣaḥ krodhanaś caiva vyayo durmukha eva ca 
tebhyaḥ kanīyān abhavad dharṣaṇo nāma puṇyabhāk // BrP_165.30

sutaḥ suśīlaḥ subhagaḥ śāntaḥ śuddhamatiḥ śuciḥ 
sa kadācid yamagṛhaṃ draṣṭuṃ mātulam abhyagāt // BrP_165.31

sa dadarśa bahūñ jantūn svargasthān iva duḥkhinaḥ 
sa mātulaṃ tu papraccha natvā dharmaṃ sanātanam // BrP_165.32

ka ime sukhinas tāta pacyante narake ca ke // BrP_165.33

evaṃ pṛṣṭo dharmarājaḥ sarvaṃ prāha yathārthavat 
tatkarmaṇāṃ gatiṃ sarvām aśeṣeṇa nyavedayat // BrP_165.34

vihitasya na kurvanti ye kadācid atikramam 
na te paśyanti nirayaṃ kadācid api mānavāḥ // BrP_165.35

na mānayanti ye śāstraṃ nācāraṃ na bahuśrutān 
vihitātikramaṃ kuryur ye te narakagāminaḥ // BrP_165.36

sa tu śrutvā dharmavākyaṃ harṣaṇaḥ punar abravīt // BrP_165.37

pitā tvāṣṭro bhīṣaṇaś ca mātā viṣṭiś ca bhīṣaṇā 
bhrātaraś ca mahātmāno yena te śāntabuddhayaḥ // BrP_165.38

surūpāś ca bhaviṣyanti nirdoṣā maṅgalapradāḥ 
tan me karma vadasvādya tatkartāsmi surottama // BrP_165.39

anyathā tān na gaccheyam ity uktaḥ prāha dharmarāṭ 
harṣaṇaṃ śuddhabuddhiṃ taṃ harṣaṇo 'si na saṃśayaḥ // BrP_165.40

bahavaḥ syuḥ sutāḥ kecin naiva te kulatantavaḥ 
eka eva sutaḥ kaścid yena tad dhriyate kulam // BrP_165.41

kulasyādhārabhūto yo yaḥ pitroḥ priyakārakaḥ 
yaḥ pūrvajān uddharati sa putras tv itaro gadaḥ // BrP_165.42

yasmāt tvayānurūpaṃ me proktaṃ mātāmaha priyam 
tasmāt tvaṃ gautamīṃ gaccha snātvā niyatamānasaḥ // BrP_165.43

stuhi viṣṇuṃ jagadyoniṃ śāntaṃ prītena cetasā 
sa tu prīto yadi bhavet sarvam iṣṭaṃ pradāsyati // BrP_165.44

iti śrutvā dharmavākyaṃ harṣaṇo gautamīṃ yayau 
śucis tuṣṭāva deveśaṃ hariṃ prīto 'bhavad dhariḥ // BrP_165.45

harṣaṇāya tataḥ prādāt kulabhadraṃ tatas tu saḥ 
sarvābhadrapraśamanapūrvakaṃ bhadram astu te // BrP_165.46

tad bhadrā procyate viṣṭiḥ pitā bhadras tathā sutāḥ 
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ bhadratīrthaṃ tad ucyate // BrP_165.47

sarvamaṅgaladaṃ puṃsāṃ tatra bhadrapatir hariḥ 
tattīrthasevināṃ puṃsāṃ sarvasiddhipradāyakam 
maṅgalaikanidhiḥ sākṣād devadevo janārdanaḥ // BrP_165.48

patatritīrtham ākhyātaṃ rogaghnaṃ pāpanāśanam 
tasya śravaṇamātreṇa kṛtakṛtyo bhaven naraḥ // BrP_166.1

babhūvatuḥ kaśyapasya sutāv aruṇāv īśvarau 
saṃpātiś ca jaṭāyuś ca saṃbhavetāṃ tadanvaye // BrP_166.2

tārkṣyaprajāpateḥ putrāv aruṇo garuḍas tathā 
tadanvaye saṃbhūtaḥ ca saṃpātiḥ patagottamaḥ // BrP_166.3

jaṭāyur iti vikhyāto hy aparaḥ sodaro 'nujaḥ 
anyonyaspardhayā yuktāv unmattau svabalena tau // BrP_166.4

saṃjagmatur dinakaraṃ namaskartuṃ vihāyasi 
yāvat sūryasya sāmīpyaṃ prāptau tau vihagottamau // BrP_166.5

dagdhapakṣāv ubhau śrāntau patitau girimūrdhani 
bāndhavau patitau dṛṣṭvā niśceṣṭau gatacetasau // BrP_166.6

tāvad duḥkhābhibhūto 'sāv aruṇaḥ prāha bhāskaram 
tau dṛṣṭvā tv aruṇaḥ sūry.am prāhedaṃ patitau bhuvi 
āśvāsayaitau tigmāṃśo yāvan naitau mariṣyataḥ // BrP_166.7

tathety uktvā dinakaro jīvayām āsa tau khagau 
garuḍo 'pi tayoḥ śrutvā avasthāṃ saha viṣṇunā // BrP_166.8

āgatyāśvāsayām āsa sukhaṃ cakre ca nārada 
sarva eva tadā jagmur gaṅgāṃ tāpāpanuttaye // BrP_166.9

jaṭāyuś cāruṇaś caiva saṃpātir garuḍas tathā 
sūryo viṣṇus tat prayayau tat tīrthaṃ bahupuṇyadam // BrP_166.10

patatritīrtham ākhyātaṃ viṣaghnaṃ sarvakāmadam 
svayaṃ sūryas tathā viṣṇuḥ suparṇenāruṇena ca // BrP_166.11

āsate gautamītīre tathaiva vṛṣabhadhvajaḥ 
trayāṇām api devānāṃ sthites tat tīrtham uttamam // BrP_166.12

tatra snātvā śucir bhūtvā namaskuryāt surān imān 
ādhivyādhivinirmuktaḥ sa paraṃ saukhyam āpnuyāt // BrP_166.13

vipratīrtham iti khyātaṃ tathā nārāyaṇaṃ viduḥ 
tasyākhyānaṃ pravakṣyāmi śṛṇu vismayakārakam // BrP_167.1

antarvedyāṃ dvijaḥ kaścid brāhmaṇo vedapāragaḥ 
tasya putrā mahāprājñā guṇarūpadayānvitāḥ // BrP_167.2

teṣāṃ kanīyān yo bhrātā śānto guṇagaṇair vṛtaḥ 
āsandiva iti khyātaḥ sarvajñāno mahāmatiḥ // BrP_167.3

vivāhāya pitā tasmāai āsandivāya yatnavān 
etasminn antare rātrau suptaṃ taṃ dvijaputrakam // BrP_167.4

aviṣṇusmaraṇaṃ saumyaśiraskam asamāhitam 
āsandivaṃ krūrarūpā rākṣasī kāmarūpiṇī // BrP_167.5

tam ādāyāgamac chīghraṃ gautamyā dakṣiṇe taṭe 
śrīgirer uttare pāre bahubrāhmaṇasevitam // BrP_167.6

nagaraṃ dharmanilayaṃ lakṣmyā nilayam eva ca 
tatra rājā bṛhatkīrtiḥ sarvakṣatraguṇānvitaḥ // BrP_167.7

tasyāmitakṣemasubhikṣayuktaṃ niśāvasāne dvijaputrayuktā
sā rākṣasī tat puram āsasāda manojñarūpāṇi bibharti nityam BrP_167.8

sā kāmarūpeṇa caraty aśeṣāṃ mahīm imāṃ tena samaṃ dvijena
godāvarīdakṣiṇatīrabhāge vṛddhākṛtis taṃ dvijam āha bhīmā BrP_167.9

eṣā tu gaṅgā dvijamukhya saṃdhyā upāsyatāṃ vipravaraiḥ sametya
yathocitaṃ vipravarās tu kāle nopāsate yatnata eva saṃdhyām BrP_167.10

nīcās ta evābhihitāḥ sureśair antyāvasāyipravarās ta ete
ahaṃ janitrī tava ceti vācyaṃ no ced idānīṃ tvam upaiṣi nāśam BrP_167.11

madvākyakartāsi yadi dvijendra sukhaṃ kariṣye tava yat priyaṃ ca
punaś ca deśaṃ nilayaṃ gurūṃś ca saṃprāpayiṣye nanu satyam etat BrP_167.12

sa prāha kā tvaṃ dvijapuṃgavo 'pi sovāca taṃ rākṣasī kāmarūpā
viśvāsayantī śapathair anekais taṃ bhrāntacittaṃ munirājaputram BrP_167.13

kaṅkālinī nāma jagatprasiddhā vipro 'pi tām āha niveditaṃ yat
tad eva kartāsmi na saṃśayo 'tra yat tat priyaṃ vacmi karomi caiva BrP_167.14

tad vipravacanaṃ śrutvā rākṣasī kāmarūpiṇī 
vṛddhā tathāpi cārvaṅgī divyālaṃkārabhūṣaṇā // BrP_167.15

dvijam ādāya sarvatra matsuto 'yaṃ guṇākaraḥ 
evaṃ vadantī sarvatra yāti vakti karoti ca // BrP_167.16

taṃ vipraṃ rūpasaubhāgyavayovidyāvibhūṣitam 
tāṃ ca vṛddhāṃ guṇopetām asya māteti menire // BrP_167.17

tatra dvijavaraḥ kaścit svāṃ kanyāṃ bhūṣaṇānvitām 
rākṣasīṃ tāṃ puraskṛtya prādāt tasmai dvijātaye // BrP_167.18

sā kanyā taṃ patiṃ prāpya kṛtārthāsmīty acintayat 
sa dvijo 'pi guṇair yuktāṃ patnīṃ dṛṣṭvā suduḥkhitaḥ // BrP_167.19

mām iyaṃ bhakṣayed eva rākṣasī pāparūpiṇī 
kiṃ karomi kva gacchāmi kasyaitat kathayāmi vā // BrP_167.20

mahat saṃkaṭam āpannaṃ rakṣayiṣyati ko 'tra mām 
bhāryā mameyaṃ kalyāṇī guṇarūpavayoyutā 
enām apy aśubhākasmād bhakṣayiṣyati rākṣasī // BrP_167.21

etasminn antare tatra bhāryā sā guṇaśālinī 
vṛddhāpy atidurādharṣā sā gatā kutracit tadā // BrP_167.22

praśrayāvanatā bhūtvā bālā cāpi pativratā 
bhartāraṃ duḥkhitaṃ jñātvā patiṃ prāha rahaḥ śanaiḥ // BrP_167.23

kasmāt te duḥkham āpannaṃ svāmiṃs tattvaṃ vadasva me // BrP_167.24

śanaiḥ provāca tāṃ bhāryāṃ yathāvat pūrvavistaram 
kim akathyaṃ priye mitre kulīnāyāṃ ca yoṣiti // BrP_167.25

bhartṛvākyaṃ niśamyedaṃ provāca vadatāṃ varā // BrP_167.26

anātmanaḥ sarvato 'pi bhayam asti gṛheṣv api 
kuto bhayaṃ hy ātmavatāṃ kiṃ punar gautamītaṭe // BrP_167.27

vasatāṃ viṣṇubhaktānāṃ viraktānāṃ vivekinām 
atra snātvā śucir bhūtvā stuhi devam anāmayam // BrP_167.28

etad ākarṇya gaṅgāyāṃ snātvā vigatakalmaṣaḥ 
tuṣṭāva gautamītīre dvijo nārāyaṇaṃ tathā // BrP_167.29

tvam antarātmā jagato 'sya nātha tvam eva kartāsya mukunda hartā
tvaṃ pālakaḥ pālayase na dīnam anāthabandho narasiṃha kasmāt BrP_167.30

śrutvaitat prārthanaṃ tasya jagacchokanivāraṇaḥ 
nārāyaṇo 'pi tāṃ pāpāṃ nijaghāna sa rākṣasīm // BrP_167.31

sudarśanena cakreṇa sahasrāreṇa bhāsvatā 
tasmai prādād varān iṣṭān prāpayac ca guruṃ prabhuḥ // BrP_167.32

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ vipraṃ nārāyaṇaṃ viduḥ 
snānadānena pūjādyair yatra sidhyati vāñchitam // BrP_167.33

bhānutīrtham iti khyātaṃ tvāṣṭraṃ māheśvaraṃ tathā 
aindraṃ yāmyaṃ tathāgneyaṃ sarvapāpapraṇāśanam // BrP_168.1

abhiṣṭuta iti khyāto rājāsīt priyadarśanaḥ 
hayamedhena puṇyena yaṣṭum ārabdhavān surān // BrP_168.2

tatrartvijaḥ ṣoḍaśa syur vasiṣṭhātripurogamāḥ 
kṣatriye yajamāne tu yajñabhūmiḥ kathaṃ bhavet // BrP_168.3

brāhmaṇe dīkṣite rājā bhuvaṃ dāsyati yajñiyām 
bhūpatau dīkṣite dātā ko bhavet ko nu yācate // BrP_168.4

yācñeyam akhilāśarmajananī pāparūpiṇī 
kenāpy ato na kāryaiva kṣatriyeṇa viśeṣataḥ // BrP_168.5

evaṃ mīmāṃsamāneṣu brāhmaṇeṣu parasparam 
tatra prāha mahāprājño vasiṣṭho dharmavittamaḥ // BrP_168.6

rājñi dīkṣāyamāṇe tu sūryo yācyo bhuvaṃ prati 
dehi me deva savitar yajanaṃ devatocitam // BrP_168.7

daivaṃ kṣatram asi brahman bhūtanātha namo 'stu te 
yācitaḥ savitā rājñā devānāṃ yajanaṃ śubham // BrP_168.8

dadāty eva tato rājan prārthayeśaṃ divākaram // BrP_168.9

tathety uktvābhiṣṭuto 'pi devadevaṃ divākaram 
śraddhayā prārthayām āsa harīśājātmakaṃ ravim // BrP_168.10

devānāṃ yajanaṃ dehi savitas te namo 'stu te // BrP_168.11

kṣatraṃ daivaṃ yataḥ sūryo dattā bhūr bhūpates tataḥ 
savitā devadeveśo dadāmīty abhyabhāṣata // BrP_168.12

evaṃ karoti yo yajñaṃ tasya riṣṭir na kācana 
tathā vājimakhe sattre brāhmaṇair vedapāragaiḥ // BrP_168.13

prārabdhe 'bhiṣṭutā rājñā yatrāgād bhūpatiṃ raviḥ 
devānāṃ yajanaṃ dātuṃ bhānutīrthaṃ tad ucyate // BrP_168.14

taṃ devakratum utkṛṣṭaṃ hayamedhaṃ surair yutam 
daityāś ca danujāś caiva tathānye yajñaghātakāḥ // BrP_168.15

brahmaveṣadharāḥ sarve gāyantaḥ sāmagā iva 
te 'pi tatra mahāprājñāḥ prāviśann anivāritāḥ // BrP_168.16

camasāni ca pātrāṇi somaṃ caṣālam eva ca 
somapānaṃ havis tyāgam ṛtvijo bhūpatiṃ tathā // BrP_168.17

nindanti nikṣipanty anye hasanty anye tathāsurāḥ 
teṣāṃ ceṣṭāṃ na jānanti viśvarūpaṃ vinā mune // BrP_168.18

viśvarūpo 'pi pitaraṃ prāha daityā ime iti 
tat putravacanaṃ śrutvā tvaṣṭā prāha surān idam // BrP_168.19

gṛhītvā vāridarbhāṃś ca prokṣayadhvaṃ samantataḥ 
ye nindanti makhaṃ puṇyaṃ camasaṃ somam eva ca // BrP_168.20

mayā tv apahatāḥ sarva ity uktvā pariṣiñcata // BrP_168.21

tathā cakruḥ suragaṇās tvaṣṭā cāpi tathākarot 
bhasmībhūtās tataḥ sarve kāṃdiśīkās tato 'bhavan // BrP_168.22

hatā mayā mahāpāpā ity uktvā vāry avākṣipat 
tataḥ kṣīṇāyuṣo daityāḥ prātiṣṭhan kupitās tataḥ // BrP_168.23

yatraitat prākṣipad vāri tvaṣṭā lokaprajāpatiḥ 
tvāṣṭraṃ tīrthaṃ tad ākhyātaṃ sarvapāpapraṇāśanam // BrP_168.24

tvaṣṭur vākyāc cyutān daityān nijaghāna yamas tadā 
kāladaṇḍena cakreṇa kālapāśena manyunā // BrP_168.25

yatra te nihatā daityās tat tīrthaṃ yāmyam ucyate 
yatrābhavat kratuḥ pūrṇo hutvāgnau cāmṛtaṃ bahu // BrP_168.26

dhārābhiḥ śaramānābhir akhaṇḍābhir mahādhvare 
yatrābhavad dhavyavāhas tṛptas tasya hy abhiṣṭutaḥ // BrP_168.27

agnitīrthaṃ tad ākhyātam aśvamedhaphalapradam 
indro marudbhir nṛpatiṃ prāhedaṃ vacanaṃ śubham // BrP_168.28

tvaṃ saṃrāḍ bhavitā rājann ubhayor api lokayoḥ 
sakhā mama priyo nityaṃ bhavitā nātra saṃśayaḥ // BrP_168.29

sa kṛtārtho martyaloka indratīrthe ca tarpaṇam 
kuryāt pitṝṇāṃ prītyarthaṃ yamatīrthe viśeṣataḥ // BrP_168.30

māheśvaraṃ tu tat tīrthaṃ pūjito 'bhiṣṭutaḥ śivaḥ 
bhaktiyuktena vipraiś ca sarvakarmaviśāradaiḥ // BrP_168.31

vaidikair laukikaiś caiva mantraiḥ pūjyaṃ maheśvaram 
nṛtyair gītais tathā vādyair amṛtaiḥ pañcasaṃbhavaiḥ // BrP_168.32

upacāraiś ca bahubhir daṇḍapātapradakṣiṇaiḥ 
dhūpair dīpaiś ca naivedyaiḥ puṣpair gandhaiḥ sugandhibhiḥ // BrP_168.33

pūjayām āsa deveśaṃ viṣṇuṃ śaṃbhuṃ dhiyaikayā 
tataḥ prasannau deveśau varān dadatur ojasā // BrP_168.34

abhiṣṭute narendrāya bhuktimuktī ubhe api 
māhātmyam asya tīrthasya tathā dadatur uttamam // BrP_168.35

tataḥprabhṛti tat tīrthaṃ śaivaṃ vaiṣṇavam ucyate 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca sarvakāmapradaṃ viduḥ // BrP_168.36

imāni sarvatīrthāni smared api paṭheta vā 
vimuktaḥ sarvapāpebhyaḥ śivaviṣṇupuraṃ vrajet // BrP_168.37

bhānutīrthe viśeṣeṇa snānaṃ sarvārthasiddhidam 
tatra tīrthe mahāpuṇyaṃ tīrthānāṃ śatam atra hi // BrP_168.38

bhillatīrtham iti khyātaṃ rogaghnaṃ pāpanāśanam 
mahādevapadāmbhojayugabhaktipradāyakam // BrP_169.1

tatrāpy evaṃvidhāṃ puṇyāṃ kathāṃ śṛṇu mahāmate 
gaṅgāyā dakṣiṇe tīre śrīgirer uttare taṭe // BrP_169.2

ādikeśa iti khyāta ṛṣibhiḥ paripūjitaḥ 
mahādevo liṅgarūpī sadāste sarvakāmadaḥ // BrP_169.3

sindhudvīpa iti khyāto muniḥ paramadhārmikaḥ 
tasya bhrātā veda iti sa cāpi paramo ṛṣiḥ // BrP_169.4

tam ādikeśaṃ vai devaṃ tripurāriṃ trilocanam 
nityaṃ pūjayate bhaktyā prāpte madhyaṃdine ravau // BrP_169.5

bhikṣāṭanāya vedo 'pi yāti grāmaṃ vicakṣaṇaḥ 
yāte tasmin dvijavare vyādhaḥ paramadhārmikaḥ // BrP_169.6

tasmin girivare puṇye mṛgayāṃ yāti nityaśaḥ 
aṭitvā vividhān deśān mṛgān hatvā yathāsukham // BrP_169.7

mukhe gṛhītvā pānīyam abhiṣekāya śūlinaḥ 
nyasya māṃsaṃ dhanuṣkoṭyāṃ śrānto vyādhaḥ śivaṃ prabhum // BrP_169.8

ādikeśaṃ samāgatya nyasya māṃsaṃ tato bahiḥ 
gaṅgāṃ gatvā mukhe vāri gṛhītvāgatya taṃ śivam // BrP_169.9

yasya kasyāpi pattrāṇi kareṇādāya bhaktitaḥ 
apareṇa ca māṃsāni naivedyārthaṃ ca tanmanāḥ // BrP_169.10

ādikeśaṃ samāgatya vedenārcitam ojasā 
pādenāhatya tāṃ pūjāṃ mukhānītena vāriṇā // BrP_169.11

snāpayitvā śivaṃ devam arcayitvā tu pattrakaiḥ 
kalpayitvā tu tan māṃsaṃ śivo me prīyatām iti // BrP_169.12

naiva kiṃcit sa jānāti śivabhaktiṃ vinā śubhām 
tato yāti svakaṃ sthānaṃ māṃsena tu yathāgatam // BrP_169.13

karoty etādṛg āgatyāgatya pratyaham eva saḥ 
tathāpīśas tutoṣāsya vicitrā hīśvarasthitiḥ // BrP_169.14

yāvan nāyāty asau bhillaḥ śivas tāvan na saukhyabhāk 
bhaktānukampitāṃ śaṃbhor mānātītāṃ tu vetti kaḥ // BrP_169.15

saṃpūjayaty ādikeśam umayā pratyahaṃ śivam 
evaṃ bahutithe kāle yāte vedaś cukopa ha // BrP_169.16

pūjāṃ mantravatīṃ citrāṃ śivabhaktisamanvitām 
ko nu vidhvaṃsate pāpo mattaḥ sa vadham āpnuyāt // BrP_169.17

gurudevadvijasvāmidrohī vadhyo muner api 
sarvasyāpi vadhārho 'sau śivasya drohakṛn naraḥ // BrP_169.18

evaṃ niścitya medhāvī vedaḥ sindhos tathānujaḥ 
kasyeyaṃ pāpaceṣṭā syāt pāpiṣṭhasya durātmanaḥ // BrP_169.19

puṣpair vanyabhavair divyaiḥ kandair mūlaphalaiḥ śubhaiḥ 
kṛtāṃ pūjāṃ sa vidhvasya hy anyāṃ pūjāṃ karoti yaḥ // BrP_169.20

māṃsena tarupattraiś ca sa ca vadhyo bhaven mama 
evaṃ saṃcintya medhāvī gopayitvā tanuṃ tadā // BrP_169.21

taṃ paśyeyam ahaṃ pāpaṃ pūjākartāram īśvare 
etasminn antare prāyād vyādho devaṃ yathā purā // BrP_169.22

nityavat pūjayantaṃ tam ādikeśas tadābravīt // BrP_169.23

bho bho vyādha mahābuddhe śrānto 'sīti punaḥ punaḥ 
cirāya katham āyātas tvāṃ vinā tāta duḥkhitaḥ 
na vindāmi sukhaṃ kiṃcit samāśvasihi putraka // BrP_169.24

tam evaṃvādinaṃ devaṃ vedaḥ śrutvā vilokya tu 
cukopa vismayāviṣṭo na ca kiṃcid uvāca ha // BrP_169.25

vyādhaś ca nityavat pūjāṃ kṛtvā svabhavanaṃ yayau 
vedaś ca kupito bhūtvā āgatyeśam uvāca ha // BrP_169.26

ayaṃ vyādhaḥ pāparataḥ kriyājñānavivarjitaḥ 
prāṇihiṃsārataḥ krūro nirdayaḥ sarvajantuṣu // BrP_169.27

hīnajātir akiṃcijjño gurukramavivarjitaḥ 
sadānucitakārī cānirjitākhilagogaṇaḥ // BrP_169.28

tasyātmānaṃ darśitavān na māṃ kiṃcana vakṣyasi 
pūjāṃ mantravidhānena karomīśa yatavrataḥ // BrP_169.29

tvadekaśaraṇo nityaṃ bhāryāputravivarjitaḥ 
vyādho māṃsena duṣṭena pūjāṃ tava karoty asau // BrP_169.30

tasya prasanno bhagavān na mameti mahādbhutam 
śāstim asya kariṣyāmi bhillasya hy apakāriṇaḥ // BrP_169.31

mṛdoḥ kopi bhavet prītaḥ kopi tadvad durātmanaḥ 
tasmād ahaṃ mūrdhni śilāṃ pātayeyam asaṃśayam // BrP_169.32

ity uktavati vai vede vihasyeśo 'bravīd idam // BrP_169.33

śvaḥ pratīkṣasva paścān me śilāṃ pātaya mūrdhani // BrP_169.34

tathety uktvā sa vedo 'pi śilāṃ saṃtyajya bāhunā 
upasaṃhṛtya taṃ kopaṃ śvaḥ karomīty uvāca ha // BrP_169.35

tataḥ prātaḥ samāgatya kṛtvā snānādikarma ca 
vedo 'pi nityavat pūjāṃ kurvan paśyati mastake // BrP_169.36

liṅgasya savraṇāṃ bhīmāṃ dhārāṃ ca rudhiraplutām 
vedaḥ sa vismito bhūtvā kim idaṃ liṅgamūrdhani // BrP_169.37

mahotpāto bhavet kasya sūcayed ity acintayat 
mṛdbhiś ca gomayenāpi kuśais taṃ gāṅgavāribhiḥ // BrP_169.38

prakṣālayitvā tāṃ pūjāṃ kṛtavān nityavat tadā 
etasminn antare prāyād vyādho vigatakalmaṣaḥ // BrP_169.39

mūrdhānaṃ vraṇasaṃyuktaṃ saraktaṃ liṅgamastake 
śaṃkarasyādikeśasya dadṛśe 'ntargatas tadā // BrP_169.40

dṛṣṭvaiva kim idaṃ citram ity uktvā niśitaiḥ śaraiḥ 
ātmānaṃ bhedayām āsa śatadhā ca sahasradhā // BrP_169.41

svāmino vaikṛtaṃ dṛṣṭvā kaḥ kṣametottamāśayaḥ 
muhur nininda cātmānaṃ mayi jīvaty abhūd idam // BrP_169.42

kaṣṭam āpatitaṃ kīdṛg aho durvidhivaiśasāt 
tat karma tasya saṃvīkṣya mahādevo 'tivismitaḥ 
tataḥ provāca bhagavān vedaṃ vedavidāṃ varam // BrP_169.43

paśya vyādhaṃ mahābuddhe bhaktaṃ bhāvena saṃyutam 
tvaṃ tu mṛdbhiḥ kuśair vārbhir mūrdhānaṃ spṛṣṭavān asi // BrP_169.44

anena sahasā brahman mamātmāpi niveditaḥ 
bhaktiḥ premāthavā śaktir vicāro yatra vidyate 
tasmād asmai varān dāsye paścāt tubhyaṃ dvijottama // BrP_169.45

vareṇa cchandayām āsa vyādhaṃ devo maheśvaraḥ 
vyādhaḥ provāca deveśaṃ nirmālyaṃ tava yad bhavet // BrP_169.46

tad asmākaṃ bhaven nātha mannāmnā tīrtham ucyatām 
sarvakratuphalaṃ tīrthaṃ smaraṇād eva jāyatām // BrP_169.47

tathety uvāca deveśas tatas tat tīrtham uttamam 
bhillatīrthaṃ samastāghasaṃghavicchedakāraṇam // BrP_169.48

śrīmahādevacaraṇamahābhaktividhāyakam 
abhavat snānadānādyair bhuktimuktipradāyakam 
vedasyāpi varān prādāc chivo nānāvidhān bahūn // BrP_169.49

cakṣustīrtham iti khyātaṃ rūpasaubhāgyadāyakam 
yatra yogeśvaro devo gautamyā dakṣiṇe taṭe // BrP_170.1

puraṃ bhauvanam ākhyātaṃ girimūrdhny abhidhīyate 
yatrāsau bhauvano rājā kṣatradharmaparāyaṇaḥ // BrP_170.2

tasmin puravare kaścid brāhmaṇo vṛddhakauśikaḥ 
tatputro gautama iti khyāto vedaviduttamaḥ // BrP_170.3

tasya mātur manodoṣād viparīto 'bhavad dvijaḥ 
sakhā tasya vaṇik kaścin maṇikuṇḍala ucyate // BrP_170.4

tena sakhyaṃ dvijasyāsīd viṣamaṃ dvijavaiśyayoḥ 
śrīmaddaridrayor nityaṃ parasparahitaiṣiṇoḥ // BrP_170.5

kadācid gautamo vaiśyaṃ vitteśaṃ maṇikuṇḍalam 
prāhedaṃ vacanaṃ prītyā rahaḥ sthitvā punaḥ punaḥ // BrP_170.6

gacchāmo dhanam ādātuṃ parvatān udadhīn api 
yauvanaṃ tad vṛthā jñeyaṃ vinā saukhyānukūlyataḥ 
dhanaṃ vinā tat kathaṃ syād aho dhiṅ nirdhanaṃ naram // BrP_170.7

kuṇḍalo dvijam āhedaṃ matpitropārjitaṃ dhanam 
bahv asti kiṃ dhanenādya kariṣye dvijasattama 
dvijaḥ punar uvācedaṃ maṇikuṇḍalam ojasā // BrP_170.8

dharmārthajñānakāmānāṃ ko nu tṛptaḥ praśasyate 
utkarṣaprāptir evaiṣāṃ sakhe ślāghyā śarīriṇām // BrP_170.9

svenaiva vyavasāyena dhanyā jīvanti jantavaḥ 
paradattārthasaṃtuṣṭāḥ kaṣṭajīvina eva te // BrP_170.10

sa putraḥ śasyate loke pitṛbhiś cābhinandyate 
yaḥ paitryam abhilipseta na vācāpi tu kuṇḍala // BrP_170.11

svabāhubalam āśritya yo 'rthān arjayate sutaḥ 
sa kṛtārtho bhavel loke paitryaṃ vittaṃ na tu spṛśet // BrP_170.12

svayam ārjya suto vittaṃ pitre dāsyati bandhave 
taṃ tu putraṃ vijānīyād itaro yonikīṭakaḥ // BrP_170.13

etac chrutvā tu tad vākyaṃ brāhmaṇasyābhilāṣiṇaḥ 
tatheti matvā tadvākyaṃ ratnāny ādāya satvaraḥ // BrP_170.14

ātmakīyāni vittāni gautamāya nyavedayat 
dhanenaitena deśāṃś ca paribhramya yathāsukham // BrP_170.15

dhanāny ādāya vittāni punar eṣyāmahe gṛham 
satyam eva vaṇig vakti sa tu vipraḥ pratārakaḥ // BrP_170.16

pāpātmā pāpacittaṃ ca na bubodha vaṇig dvijam 
tau parasparam āmantrya mātāpitror ajānatoḥ // BrP_170.17

deśād deśāntaraṃ yātau dhanārthaṃ tau vaṇigdvijau 
vaṇigghastasthitaṃ vittaṃ brāhmaṇo hartum icchati // BrP_170.18

yena kenāpy upāyena tad dhanaṃ hi samāhare 
aho pṛthivyāṃ ramyāṇi nagarāṇi sahasraśaḥ // BrP_170.19

iṣṭapradātryaḥ kāmasya devatā iva yoṣitaḥ 
manoharās tatra tatra santi kiṃ kriyate mayā // BrP_170.20

dhanam āhṛtya yatnena yoṣidbhyo yadi dīyate 
bhujyante tās tato nityaṃ saphalaṃ jīvitaṃ hi tat // BrP_170.21

nṛtyagītarato nityaṃ paṇyastrībhir alaṃkṛtaḥ 
bhokṣye kathaṃ tu tad vittaṃ vaiśyān maddhastam āgatam // BrP_170.22

evaṃ cintayamāno 'sau gautamaḥ prahasann iva 
maṇikuṇḍalam āhedam adharmād eva jantavaḥ // BrP_170.23

vṛddhiṃ sukham abhīṣṭāni prāpnuvanti na saṃśayaḥ 
dharmiṣṭhāḥ prāṇino loke dṛśyante duḥkhabhāginaḥ // BrP_170.24

tasmād dharmeṇa kiṃ tena duḥkhaikaphalahetunā // BrP_170.25

nety uvāca tato vaiśyaḥ sukhaṃ dharme pratiṣṭhitam 
pāpe duḥkhaṃ bhayaṃ śoko dāridryaṃ kleśa eva ca 
yato dharmas tato muktiḥ svadharmaḥ kiṃ vinaśyati // BrP_170.26

evaṃ vivadatos tatra saṃparāyas tayor abhūt 
yasya pakṣo bhavej jyāyān sa parārtham avāpnuyāt // BrP_170.27

pṛcchāvaḥ kasya prābalyaṃ dharmiṇo vāpy adharmiṇaḥ 
vedāt tu laukikaṃ jyeṣṭhaṃ loke dharmāt sukhaṃ bhavet // BrP_170.28

evaṃ vivadamānau tāv ūcatuḥ sakalāñ janān 
dharmasya vāpy adharmasya prābalyam anayor bhuvi // BrP_170.29

tad vadantu yathāvṛttam evam ūcatur ojasā 
evaṃ tatrocire kecid ye dharmeṇānuvartinaḥ // BrP_170.30

tair duḥkham anubhūyate pāpiṣṭhāḥ sukhino janāḥ 
saṃparāye dhanaṃ sarvaṃ jitaṃ vipre nyavedayat // BrP_170.31

maṇimān dharmavicchreṣṭhaḥ punar dharmaṃ praśaṃsati 
maṇimantaṃ dvijaḥ prāha kiṃ dharmam anuśaṃsasi 
tatheti cety āha vaiśyo brāhmaṇaḥ punar abravīt // BrP_170.32

jitaṃ mayā dhanaṃ vaiśya nirlajjaḥ kiṃ nu bhāṣase 
mayaiva vijito dharmo yatheṣṭacaraṇātmanā // BrP_170.33

tad brāhmaṇavacaḥ śrutvā vaiśyaḥ sasmita ūcivān // BrP_170.34

pulākā iva dhānyeṣu puttikā iva pakṣiṣu 
tathaiva tān sakhe manye yeṣāṃ dharmo na vidyate // BrP_170.35

caturṇāṃ puruṣārthānāṃ dharmaḥ prathama ucyate 
paścād arthaś ca kāmaś ca sa dharmo mayi tiṣṭhati 
kathaṃ brūṣe dvijaśreṣṭha mayā vijitam ity adaḥ // BrP_170.36

dvijo vaiśyaṃ punaḥ prāha hastābhyāṃ jāyatāṃ paṇaḥ 
tatheti manyate vaiśyas tau gatvā punar ūcatuḥ // BrP_170.37

pūrvaval laukikān gatvā jitam ity abravīd dvijaḥ 
karau chittvā tataḥ prāha kathaṃ dharmaṃ tu manyase 
ākṣipto brāhmaṇenaivaṃ vaiśyo vacanam abravīt // BrP_170.38

dharmam eva paraṃ manye prāṇaiḥ kaṇṭhagatair api 
mātā pitā suhṛd bandhur dharma eva śarīriṇām // BrP_170.39

evaṃ vivadamānau tāv arthavān brāhmaṇo 'bhavat 
vimukto vaiśyakas tatra bāhubhyāṃ ca dhanena ca // BrP_170.40

evaṃ bhramantau saṃprāptau gaṅgāṃ yogeśvaraṃ harim 
yadṛcchayā muniśreṣṭha mithas tāv ūcatuḥ punaḥ // BrP_170.41

vaiśyo gaṅgāṃ tu yogeśaṃ dharmam eva praśaṃsati 
atikopād dvijo vaiśyam ākṣipan punar abravīt // BrP_170.42

gataṃ dhanaṃ karau chinnāv avaśiṣṭo śubhir bhavān 
tvam anyathā yadi brūṣa āhariṣye 'sinā śiraḥ // BrP_170.43

vihasya punar āhedaṃ vaiśyo gautamam añjasā // BrP_170.44

dharmam eva paraṃ manye yathecchasi tathā kuru 
brāhmaṇāṃś ca gurūn devān vedān dharmaṃ janārdanam // BrP_170.45

yas tu nindayate pāpo nāsau spṛśyo 'tha pāpakṛt 
upekṣaṇīyo durvṛttaḥ pāpātmā dharmadūṣakaḥ // BrP_170.46

tataḥ prāha sa kopena dharmaṃ yady anuśaṃsasi 
āvayoḥ prāṇayor atra paṇaḥ syād iti vai mune // BrP_170.47

evam ukte gautamena tathety āha vaṇik tadā 
punar apy ūcatur ubhau lokāṃl lokās tathocire // BrP_170.48

yogeśvarasya purato gautamyā dakṣiṇe taṭe 
taṃ nipātya viśaṃ vipraś cakṣur utpāṭya cābravīt // BrP_170.49

gato 'sīmāṃ daśāṃ vaiśya nityaṃ dharmapraśaṃsayā 
gataṃ dhanaṃ gataṃ cakṣuś cheditau karapallavau 
pṛṣṭo 'si mitra gacchāmi maivaṃ brūyāḥ kathāntare // BrP_170.50

tasmin prayāte vaiśyo 'sau cintayām āsa cetasi 
hā kaṣṭaṃ me kim abhavad dharmaikamanaso hare // BrP_170.51

sa kuṇḍalo vaṇikśreṣṭho nirdhano gatabāhukaḥ 
gatanetraḥ śucaṃ prāpto dharmam evānusaṃsmaran // BrP_170.52

evaṃ bahuvidhāṃ cintāṃ kurvann āste mahītale 
niśceṣṭo 'tha nirutsāhaḥ patitaḥ śokasāgare // BrP_170.53

dināvasāne śarvaryām udite candramaṇḍale 
ekādaśyāṃ śuklapakṣe tatrāyāti vibhīṣaṇaḥ // BrP_170.54

sa tu yogeśvaraṃ devaṃ pūjayitvā yathāvidhi 
snātvā tu gautamīṃ gaṅgāṃ saputro rākṣasair vṛtaḥ // BrP_170.55

vibhīṣaṇasya hi suto vibhīṣaṇa ivāparaḥ 
vaibhīṣaṇir iti khyātas tam apaśyad uvāca ha // BrP_170.56

vaiśyasya vacanaṃ śrutvā yathāvṛttaṃ sa dharmavit 
pitre nivedayām āsa laṅkeśāya mahātmane 
sa tu laṅkeśvaraḥ prāha putraṃ prītyā guṇākaram // BrP_170.57

śrīmān rāmo mama gurus tasya mānyaḥ sakhā mama 
hanumān iti vikhyātas tenānīto girir mahān // BrP_170.58

purā kāryāntare prāpte sarvauṣadhyāśrayo 'calaḥ 
jāte kārye tam ādāya himavantam athāgamat // BrP_170.59

viśalyakaraṇī ceti mṛtasaṃjīvanīti ca 
tadānīya mahābuddhī rāmāyākliṣṭakarmaṇe // BrP_170.60

nivedayitvā tat sādhyaṃ tasmin vṛtte samāgataḥ 
punar giriṃ samādāya āgacchad devaparvatam // BrP_170.61

tām ānīyāsya hṛdaye niveśaya hariṃ smaran 
tataḥ prāpsyaty ayaṃ sarvam apekṣitam udāradhīḥ // BrP_170.62

gacchatas tasya vegena viśalyakaraṇī punaḥ 
apatad gautamītīre yatra yogeśvaro hariḥ // BrP_170.63

tām oṣadhīṃ mama pitar darśayāśu vilamba mā 
parārtiśamanād anyac chreyo na bhuvanatraye // BrP_170.64

vibhīṣaṇas tathety uktvā tāṃ putrasyāpy adarśayat 
iṣe tvety asya vṛkṣasya śākhāṃ ciccheda tatsutaḥ 
vaiśyasya cāpi vai prītyā santaḥ parahite ratāḥ // BrP_170.65

yatrāpatan nage cāsmin sa vṛkṣas tu pratāpavān 
tasya śākhāṃ samādāya hṛdaye 'sya niveśaya 
tatspṛṣṭamātra evāsau svakaṃ rūpam avāpnuyāt // BrP_170.66

etac chrutvā pitur vākyaṃ vaibhīṣaṇir udāradhīḥ 
tathā cakāra vai samyak kāṣṭhakhaṇḍaṃ nyaveśayat // BrP_170.67

hṛdaye sa tu vaiśyo 'pi sacakṣuḥ sakaro 'bhavat 
maṇimantrauṣadhīnāṃ hi vīryaṃ ko 'pi na budhyate // BrP_170.68

tad eva kāṣṭham ādāya dharmam evānusaṃsmaran 
snātvā tu gautamīṃ gaṅgāṃ tathā yogeśvaraṃ harim // BrP_170.69

namaskṛtvā punar agāt kāṣṭhakhaṇḍena vaiśyakaḥ 
paribhraman nṛpapuraṃ mahāpuram iti śrutam // BrP_170.70

mahārāja iti khyātas tatra rājā mahābalaḥ 
tasya nāsti sutaḥ kaścit putrikā naṣṭalocanā // BrP_170.71

saiva tasya sutā putras tasyāpi vratam īdṛśam 
devo vā dānavo vāpi brāhmaṇaḥ kṣatriyo bhavet // BrP_170.72

vaiśyo vā śūdrayonir vā saguṇo nirguṇo 'pi vā 
tasmai deyā iyaṃ putrī yo netre āhariṣyati // BrP_170.73

rājyena saha deyeyam iti rājā hy aghoṣayat 
aharniśam asau vaiśyaḥ śrutvā ghoṣam athābravīt // BrP_170.74

ahaṃ netre āhariṣye rājaputryā asaṃśayam // BrP_170.75

taṃ vaiśyaṃ tarasādāya mahārājñe nyavedayat 
tatkāṣṭhasparśamātreṇa sanetrābhūn nṛpātmajā // BrP_170.76

tataḥ savismayo rājā ko bhavān iti cābravīt 
vaiśyo rājñe yathāvṛttaṃ nyavedayad aśeṣataḥ // BrP_170.77

brāhmaṇānāṃ prasādena dharmasya tapasas tathā 
dānaprabhāvād yajñaiś ca vividhair bhūridakṣiṇaiḥ 
divyauṣadhiprabhāvena mama sāmarthyam īdṛśam // BrP_170.78

etad vaiśyavacaḥ śrutvā vismito 'bhūn mahīpatiḥ // BrP_170.79

aho mahānubhāvo 'yaṃ prāyo vṛndārako bhavet 
anyathaitādṛg anyasya sāmarthyaṃ dṛśyate katham 
tasmād asmai tu tāṃ kanyāṃ pradāsye rājyapūrvikām // BrP_170.80

iti saṃkalpya manasi kanyāṃ rājyaṃ ca dattavān 
vihārārthaṃ gataḥ svairaṃ paraṃ khedam upāgataḥ // BrP_170.81

na mitreṇa vinā rājyaṃ na mitreṇa vinā sukham 
tam eva satataṃ vipraṃ cintayan vaiśyanandanaḥ // BrP_170.82

etad eva sujātānāṃ lakṣaṇaṃ bhuvi dehinām 
kṛpārdraṃ yan mano nityaṃ teṣām apy ahiteṣu hi // BrP_170.83

mahānṛpo vanaṃ prāyāt sa rājā maṇikuṇḍalaḥ 
tasmiñ śāsati rājyaṃ tu kadācid gautamaṃ dvijam // BrP_170.84

hṛtasvaṃ dyūtakaiḥ pāpair apaśyan maṇikuṇḍalaḥ 
tam ādāya dvijaṃ mitraṃ pūjayām āsa dharmavit // BrP_170.85

dharmāṇāṃ tu prabhāvaṃ taṃ tasmai sarvaṃ nyavedayat 
snāpayām āsa gaṅgāyāṃ taṃ sarvāghanivṛttaye // BrP_170.86

tena vipreṇa sarvais taiḥ svakīyair gotrajair vṛtaḥ 
vaiśyaiḥ svadeśasaṃbhūtair brāhmaṇasya tu bāndhavaiḥ // BrP_170.87

vṛddhakauśikamukhyaiś ca tasmin yogeśvarāntike 
yajñān iṣṭvā surān pūjya tataḥ svargam upeyivān // BrP_170.88

tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ mṛtasaṃjīvanaṃ viduḥ 
cakṣustīrthaṃ sayogeśaṃ smaraṇād api puṇyadam 
manaḥprasādajananaṃ sarvadurbhāvanāśanam // BrP_170.89

urvaśītīrtham ākhyātam aśvamedhaphalapradam 
snānadānamahādevavāsudevārcanādibhiḥ // BrP_171.1

maheśvaro yatra devo yatra śārṅgadharo hariḥ 
pramatir nāma rājāsīt sārvabhaumaḥ pratāpavān // BrP_171.2

ripūñ jitvā jagāmāśu indralokaṃ surair vṛtam 
tatrāpaśyat surapatiṃ marudbhiḥ saha nārada // BrP_171.3

jahāsendraṃ pāśahastaṃ pramatiḥ kṣatriyarṣabhaḥ 
taṃ hasantam athālakṣya hariḥ pramatim abravīt // BrP_171.4

devālaye mahābuddhe marudbhiḥ krīḍitair alam 
diśo jitvā divaṃ prāptaḥ kuru krīḍāṃ mayā saha // BrP_171.5

sakaṣāyaṃ harivaco niśamya pramatir nṛpaḥ 
tathety uvāca devendraṃ niṣkṛtiṃ kāṃ tu manyase 
tac chrutvā pramater vākyaṃ surarāṇ nṛpam abravīt // BrP_171.6

urvaśy eva paṇo 'smākaṃ prāpyā yā nikhilair makhaiḥ // BrP_171.7

etac chrutvendravacanaṃ pramatiḥ prāha garvitaḥ 
urvaśīṃ niṣkṛtiṃ manye tvaṃ rājan kiṃ nu manyase // BrP_171.8

yad bravīṣi sureśāna tan manye 'haṃ śatakrato 
prāhendraṃ pramatis tadvan niṣkṛtyai dakṣiṇaṃ karam 
savarma saśaraṃ dharmyaṃ dehi dīvyāmahe vayam // BrP_171.9

tāv evaṃ saṃvidaṃ kṛtvā devanāyopatasthatuḥ 
pramatir jitavāṃs tatra urvaśīṃ daivatastriyam 
tāṃ jitvā pramatiḥ prāha saṃrambhāt taṃ śatakratum // BrP_171.10

niṣkṛtyai punar anyan me paścād dīvye tvayā vibho // BrP_171.11

devayogyam atho vajraṃ jaitraṃ saratham uttamam 
dīvye 'haṃ tena nṛpate kareṇāpy avicārayan // BrP_171.12

sa gṛhītvā tadā pāśān anyāṃś ca maṇibhūṣitān 
jitam ity abravīc chakraṃ pramatiḥ prahasaṃs tadā // BrP_171.13

etasminn antare prāyād akṣajñas tatra nārada 
viśvāvasur iti khyāto gandharvāṇāṃ maheśvaraḥ // BrP_171.14

gandharvavidyayā rājaṃs tayā dīvyāmahe tvayā 
tathety uktvā sa nṛpatir jitam ity abravīt tadā // BrP_171.15

tau jitvā nṛpatir maurkhyād devendraṃ prāha kaśmalam // BrP_171.16

raṇe vā devane vāpi na tvaṃ jetā kathaṃcana 
mahendra satataṃ tasmād asmadārādhako bhava 
vada kena prakāreṇa jātā devendratā tava // BrP_171.17

tathā prāhorvaśīṃ garvād gaccha karmakarī bhava 
urvaśī prāha deveṣu yathā varte tathā tvayi 
varteya sarvabhāvena na māṃ dhikkartum arhasi // BrP_171.18

tatas tāṃ pramatiḥ prāha tvādṛśyaḥ santi cārikāḥ 
tvaṃ kiṃ vilajjase bhadre gaccha karmakarī bhava // BrP_171.19

etac chrutvā nṛpeṇoktaṃ gandharvādhipatis tadā 
citrasena iti khyātaḥ suto viśvāvasor balī // BrP_171.20

dīvye 'haṃ vai tvayā rājan sarveṇānena bhūpate 
rājyena jīvitenāpi madīyena tavāpi ca // BrP_171.21

tathety uktvā punar ubhau citrasenanṛpottamau 
dīvyetām abhisaṃrabdhau citraseno 'jayat tadā // BrP_171.22

gāndharvais taṃ mahāpāśair babandha nṛpatiṃ tadā 
citraseno 'jayat sarvam urvaśīmukhyataḥ paṇaiḥ // BrP_171.23

rājyaṃ kośaṃ balaṃ caiva yad anyad vasu kiṃcana 
citrasenasya taj jātaṃ yad āsīt pramater dhanam // BrP_171.24

tasya putro bāla eva purodhasam uvāca ha 
vaiśvāmitraṃ mahāprājñaṃ madhucchandasam ojasā // BrP_171.25

kiṃ me pitrā kṛtaṃ pāpaṃ kva vā baddho mahāmatiḥ 
katham eṣyati svaṃ sthānaṃ kathaṃ pāśair vimokṣyate // BrP_171.26

sumater vacanaṃ śrutvā dhyātvā sa munisattamaḥ 
madhucchandā jagādedaṃ pramater vartanaṃ tadā // BrP_171.27

devaloke tava pitā baddha āste mahāmate 
kaitavair bahudoṣaiś ca bhraṣṭarājyo babhūva ha // BrP_171.28

yo yāti kaitavasabhāṃ sa cāpi kleśabhāg bhavet 
dyūtamadyāmiṣādīni vyasanāni nṛpātmaja // BrP_171.29

pāpinām eva jāyante sadā pāpātmakāni hi 
ekaikam apy anarthāya pāpāya narakāya ca // BrP_171.30

yānāsanābhilāpādyaiḥ kṛtaiḥ kaitavavartibhiḥ 
kulīnāḥ kaluṣībhūtāḥ kiṃ punaḥ kitavo janaḥ // BrP_171.31

kitavasya tu yā jāyā tapyate nityam eva sā 
sa cāpi kitavaḥ pāpo yoṣitaṃ vīkṣya tapyate // BrP_171.32

tāṃ dṛṣṭvā vigatānando nityaṃ vadati pāpakṛt 
aho saṃsāracakre 'smin mayā tulyo na pātakī // BrP_171.33

na kiṃcid api yasyāste loke viṣayajaṃ sukham 
lokadvaye 'pi na sukhī kitavaḥ kopi dṛśyate // BrP_171.34

vibhāti ca tathā nityaṃ lajjayā dagdhamānasaḥ 
gatadharmo nirānando grastagarvas tathāṭati // BrP_171.35

akaitavī ca yā vṛttiḥ sā praśastā dvijanmanām 
kṛṣigorakṣyavāṇijyam api kuryān na kaitavam // BrP_171.36

yas tu kaitavavṛttyā hi dhanam āhartum icchati 
dharmārthakāmābhijanaiḥ sa vimucyeta pauruṣāt // BrP_171.37

vede 'pi dūṣitaṃ karma tava pitrā tadādṛtam 
tasmāt kiṃ kurmahe vatsa yad uktaṃ te vidhīyate // BrP_171.38

vidhātṛvihitaṃ mārgaṃ ko nu vātyeti paṇḍitaḥ // BrP_171.39

etat purodhaso vākyaṃ śrutvā sumatir abravīt // BrP_171.40

kiṃ kṛtvā pramatis tātaḥ punā rājyam avāpnuyāt // BrP_171.41

punar dhyātvā madhucchandāḥ sumatiṃ cedam abravīt // BrP_171.42

gautamīṃ yāhi vatsa tvaṃ tatra pūjaya śaṃkaram 
aditiṃ varuṇaṃ viṣṇuṃ tataḥ pāśād vimokṣyate // BrP_171.43

tathety uktvā jagāmāśu gaṅgāṃ natvā janārdanam 
pūjayām āsa śaṃbhuṃ ca tapas tepe yatavrataḥ // BrP_171.44

sahasram ekaṃ varṣāṇāṃ baddhaṃ pitaram ātmanaḥ 
mocayām āsa devebhyaḥ punā rājyam avāpa saḥ // BrP_171.45

śiveśābhyāṃ muktapāśo rājyaṃ prāpa sutāt svakāt 
avāpya vidyāṃ gāndharvīṃ priyaś cāsīc chatakratoḥ // BrP_171.46

śāṃbhavaṃ vaiṣṇavaṃ caiva urvaśītīrtham eva ca 
tataḥprabhṛti tat tīrthaṃ kaitavaṃ ceti viśrutam // BrP_171.47

śivaviṣṇusarinmātuprasādād āpyate na kim 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca bahupuṇyaphalapradam 
pāpapāśavimokṣaṃ tu sarvadurgatināśanam // BrP_171.48

sāmudraṃ tīrtham ākhyātaṃ sarvatīrthaphalapradam 
tasya svarūpaṃ vakṣyāmi śṛṇu nārada tanmanāḥ // BrP_172.1

visṛṣṭā gautamenāsau gaṅgā pāpapraṇāśanī 
lokānām upakārārthaṃ prāyāt pūrvārṇavaṃ prati // BrP_172.2

āgacchantī devanadī kamaṇḍaludhṛtā mayā 
śirasā ca dhṛtā devī śaṃbhunā paramātmanā // BrP_172.3

viṣṇupādāt prasūtāṃ tāṃ brāhmaṇena mahātmanā 
ānītāṃ martyabhavanaṃ smaraṇād aghanāśanīm // BrP_172.4

guror gurutamāṃ sindhur dṛṣṭvā kṛtyam acintayat 
yā vandyā jagatām īśā brahmeśādyair namaskṛtā // BrP_172.5

tām ahaṃ pratigaccheyaṃ no cet syād dharmadūṣaṇam 
āgacchantaṃ mahātmānaṃ yo mohān nopatiṣṭhate // BrP_172.6

na tasya kopi trātāsti pāpino lokayor dvayoḥ 
evaṃ vimṛśya ratneśo mūrtimān vinayānvitaḥ 
kṛtāñjalipuṭo gaṅgām āhedaṃ saritāṃpatiḥ // BrP_172.7

rasātalagataṃ vāri pṛthivyāṃ yan nabhastale 
tan mām evātra viśatu nāhaṃ vakṣyāmi kiṃcana // BrP_172.8

mayi ratnāni pīyūṣaṃ parvatā rākṣasāsurāḥ 
etān apy akhilān anyān bhīmān saṃdhārayāmy aham // BrP_172.9

mamāntaḥ kamalāyukto viṣṇuḥ svapiti nityadā 
mamāśakyaṃ na kimapi vidyate sacarācare // BrP_172.10

mahaty abhyāgate kuryāt pratyutthānaṃ na yo madāt 
sa dharmādiparibhraṣṭo nirayaṃ tu samāpnuyāt // BrP_172.11

na tān me bibhrataḥ khedo vināgastyaparābhavāt 
kiṃ tu tvaṃ gauraveṇaiṣām atiriktā tatas tv aham // BrP_172.12

bravīmi devi gaṅge māṃ tvaṃ sāmyāt saṃgatā bhava 
naikarūpām ahaṃ śaktaḥ saṃgantuṃ bahudhā yadi // BrP_172.13

saṅgam eṣyasi devi tvaṃ saṃgacche 'haṃ na cānyathā 
gaṅge sameṣyasi yadi bahudhā tad vicāraye // BrP_172.14

tam evaṃvādinaṃ sindhum apām īśaṃ tadābravīt 
gaṅgā sā gautamī devī kuru caitad vaco mama // BrP_172.15

saptarṣīṇāṃ ca yā bhāryā arundhatipurogamāḥ 
bhartṛbhiḥ sahitāḥ sarvā ānaya tvaṃ tadā tv aham // BrP_172.16

alpabhūtā bhaviṣyāmi tataḥ syāṃ tava saṃgatā 
tathety uktvā saptarṣīṇāṃ bhāryābhir ṛṣibhir vṛtaḥ // BrP_172.17

ānayām āsa tāṃ devī saptadhā sā vyabhajyata 
sā ceyaṃ gautamī gaṅgā saptadhā sāgaraṃ gatā // BrP_172.18

saptarṣīṇāṃ tu nāmnā tu sapta gaṅgās tato 'bhavan 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca śravaṇaṃ paṭhanaṃ tathā // BrP_172.19

smaraṇaṃ cāpi yad bhaktyā sarvakāmapradaṃ bhavet 
nāsmād anyat paraṃ tīrthaṃ samudrād bhuvanatraye 
pāpahānau bhuktimuktiprāptau ca manaso mude // BrP_172.20

ṛṣisattram iti khyātam ṛṣayaḥ sapta nārada 
niṣedus tapase yatra yatra bhīmeśvaraḥ śivaḥ // BrP_173.1

tatredaṃ vṛttam ākhyāsye devarṣipitṛbṛṃhitam 
śṛṇu yatnena vakṣyāmi sarvakāmapradaṃ śubham // BrP_173.2

saptadhā vyabhajan gaṅgām ṛṣayaḥ sapta nārada 
vāsiṣṭhī dākṣiṇeyī syād vaiśvāmitrī taduttarā // BrP_173.3

vāmadevy aparā jñeyā gautamī madhyataḥ śubhā 
bhāradvājī smṛtā cānyā ātreyī cety athāparā // BrP_173.4

jāmadagnī tathā cānyā vyapadiṣṭā tu saptadhā 
taiḥ sarvair ṛṣibhis tatra yaṣṭum iṣṭair mahātmabhiḥ // BrP_173.5

niṣpāditaṃ mahāsattram ṛṣibhiḥ pāradarśibhiḥ 
etasminn antare tatra devānāṃ prabalo ripuḥ // BrP_173.6

viśvarūpa iti khyāto munīnāṃ sattram abhyagāt 
brahmacaryeṇa tapasā tān ārādhya yathāvidhi 
vinayenātha papraccha ṛṣīn sarvān anukramāt // BrP_173.7

dhruvaṃ sarve yathākāmaṃ mama svāsthyena hetunā 
yathā syād balavān putro devānām api durdharaḥ 
yajñair vā tapasā vāpi munayo vaktum arhatha // BrP_173.8

tatra prāha mahābuddhir viśvāmitro mahāmanāḥ // BrP_173.9

karmaṇā tāta labhyante phalāni vividhāni ca 
trayāṇāṃ kāraṇānāṃ ca karma prathamakāraṇam // BrP_173.10

tataś ca kāraṇaṃ kartā tataś cānyat prakīrtitam 
upādānaṃ tathā bījaṃ na ca karma vidur budhāḥ // BrP_173.11

karmaṇāṃ kāraṇatvaṃ ca kāraṇe puṣkale sati 
bhāvābhāvau phale dṛṣṭau tasmāt karmāśritaṃ phalam // BrP_173.12

karmāpi dvividhaṃ jñeyaṃ kriyamāṇaṃ tathā kṛtam 
kartavyaṃ kriyamāṇasya sādhanaṃ yad yad ucyate // BrP_173.13

tadbhāvāḥ karmasiddhau ca ubhayatrāpi kāraṇam 
yad yad bhāvayate jantuḥ karma kurvan vicakṣaṇaḥ // BrP_173.14

tadbhāvanānurūpeṇa phalaniṣpattir ucyate 
karoti karma vidhivad vinā bhāvanayā yadi // BrP_173.15

anyathā syāt phalaṃ sarvaṃ tasya bhāvānurūpataḥ 
tasmāt tapo vrataṃ dānaṃ japayajñādikāḥ kriyāḥ // BrP_173.16

karmaṇas tv anurūpeṇa phalaṃ dāsyanti bhāvataḥ 
tasmād bhāvānurūpeṇa karma vai dāsyate phalam // BrP_173.17

bhāvas tu trividho jñeyaḥ sāttviko rājasas tathā 
tāmasas tu tathā jñeyaḥ phalaṃ karmānusārataḥ // BrP_173.18

bhāvanānuguṇaṃ ceti vicitrā karmaṇāṃ sthitiḥ 
tasmād icchānusāreṇa bhāvaṃ kuryād vicakṣaṇaḥ // BrP_173.19

paścāt karmāpi kartavyaṃ phaladātāpi tadvidham 
phalaṃ dadāti phalināṃ phale yadi pravartate // BrP_173.20

karmakāro na tatrāsti kuryāt karma svabhāvataḥ 
tad eva copadānādi sattvādiguṇabhedataḥ // BrP_173.21

bhāvāt prārabhate tadvad bhāvaiḥ phalam avāpyate 
dharmārthakāmamokṣāṇāṃ karma caiva hi kāraṇam // BrP_173.22

bhāvasthitaṃ bhavet karma muktidaṃ bandhakāraṇam 
svabhāvānuguṇaṃ karma svasyaiveha paratra ca // BrP_173.23

phalāni vividhāny āśu karoti samatānugam 
eka eva padārtho 'sau bhāvair bhedaḥ pradṛśyate // BrP_173.24

kriyate bhujyate vāpi tasmād bhāvo viśiṣyate 
yathābhāvaṃ karma kuru yathepsitam avāpsyasi // BrP_173.25

etac chrutvā ṛṣer vākyaṃ viśvāmitrasya dhīmataḥ 
tapas taptvā bahukālaṃ tāmasaṃ bhāvam āśritaḥ // BrP_173.26

viśvarūpaḥ karma bhīmaṃ cakāra surabhīṣaṇam 
paśyatsu ṛṣimukhyeṣu vāryamāṇo 'pi nityaśaḥ // BrP_173.27

ātmakopānusāreṇa bhīmaṃ karma tathākarot 
bhīṣaṇe kuṇḍakhāte tu bhīṣaṇe jātavedasi // BrP_173.28

bhīṣaṇaṃ raudrapuruṣaṃ dhyātvātmānaṃ guhāśayam 
evaṃ tapantam ālakṣya vāg uvācāśarīriṇī // BrP_173.29

jaṭājūṭaṃ vinātmānaṃ na ca vṛtro vyajīyata 
vṛthātmānaṃ viśvarūpo juhuyāj jātavedasi // BrP_173.30

sa evendraḥ sa varuṇaḥ sa ca syāt sarvam eva ca 
tyaktvātmānaṃ jaṭāmātraṃ hutavān vṛjinodbhavaḥ // BrP_173.31

vṛtra ity ucyate vede sa cāpi vṛjino 'bhavat 
bhīmasya mahimānaṃ ko jānāti jagadīśituḥ // BrP_173.32

sṛjaty aśeṣam api yo na ca saṅgena lipyate 
virarāmeti saṃkīrtya sā vāṇy enaṃ munīśvarāḥ // BrP_173.33

bhīmeśvaraṃ namaskṛtya jagmuḥ svaṃ svam athāśramam 
viśvarūpo mahābhīmo bhīmakarmā tathākṛtiḥ // BrP_173.34

bhīmabhāvo bhīmatanuṃ dhyātvātmānaṃ juhāva ha 
tasmād bhīmeśvaro devaḥ purāṇe paripaṭhyate 
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca muktidaṃ nātra saṃśayaḥ // BrP_173.35

iti paṭhati śṛṇoti yaś ca bhaktyā vibudhapatiṃ śivam atra bhīmarūpam
jagati viditam aśeṣapāpahāri smṛtipadaśaraṇena muktidaś ca BrP_173.36

godāvarī tāvad aśeṣapāpa samūhahantrī paramārthadātrī
sadaiva sarvatra viśeṣatas tu yatrāmburāśiṃ samanupraviṣṭā BrP_173.37

snātvā tu tasmin sukṛtī śarīrī godāvarīvāridhisaṃgame yaḥ
uddhṛtya tīvrān nirayād aśeṣāt sa pūrvajān yāti puraṃ purāreḥ BrP_173.38

vedāntavedyaṃ yad upāsitavyaṃ tad brahma sākṣāt khalu bhīmanāthaḥ
dṛṣṭe hi tasmin na punar viśanti śarīriṇaḥ saṃsmṛtim ugraduḥkhām BrP_173.39

sā saṃgatā pūrvam apāṃpatiṃ taṃ gaṅgā surāṇām api vandanīyā
devaiś ca sarvair anugamyamānā saṃstūyamānā munibhir marudbhiḥ BrP_174.1

vasiṣṭhajābālisayājñavalkya kratvaṅgirodakṣamarīcivaiṣṇavāḥ
śātātapaḥ śaunakadevarāta bhṛgvagniveśyātrimarīcimukhyāḥ BrP_174.2

sudhūtapāpā manugautamādayaḥ sakauśikās tumbaruparvatādyāḥ
agastyamārkaṇḍasapippalādyāḥ sagālavā yogaparāyaṇāś ca BrP_174.3

savāmadevāṅgiraso 'tha bhārgavāḥ smṛtipravīṇāḥ śrutibhir manojñāḥ
sarve purāṇārthavido bahujñās te gautamīṃ devanadīṃ tu gatvā BrP_174.4

stoṣyanti mantraiḥ śrutibhiḥ prabhūtair hṛdyaiś ca tuṣṭair muditair manobhiḥ
tāṃ saṃgatāṃ vīkṣya śivo hariś ca ātmānam ādarśayatāṃ munibhyaḥ BrP_174.5
 tathāmarās tau pitṛbhiś ca dṛṣṭau brp_174.6a stuvanti devau sakalārtihāriṇau brp_174.6b 
ādityā vasavo rudrā maruto lokapālakāḥ 
kṛtāñjalipuṭāḥ sarve stuvanti hariśaṃkarau // BrP_174.7

saṃgameṣu prasiddheṣu nityaṃ saptasu nārada 
samudrasya ca gaṅgāyā nityaṃ devau pratiṣṭhitau // BrP_174.8

gautameśvara ākhyāto yatra devo maheśvaraḥ 
nityaṃ saṃnihitas tatra mādhavo ramayā saha // BrP_174.9

brahmeśvara iti khyāto mayaiva sthāpitaḥ śivaḥ 
lokānām upakārārtham ātmanaḥ kāraṇāntare // BrP_174.10

cakrapāṇir iti khyātaḥ stuto devair mayā saha 
tatra saṃnihito viṣṇur devaiḥ saha marudgaṇaiḥ // BrP_174.11

aindratīrtham iti khyātaṃ tad eva hayamūrdhakam 
hayamūrdhā tatra viṣṇus tanmūrdhani surā api 
somatīrtham iti khyātaṃ yatra someśvaraḥ śivaḥ // BrP_174.12

indrasya somaśravaso devaiś ca ṛṣibhis tathā 
prārthitaḥ soma evādāv indrāyendo parisrava // BrP_174.13

sapta diśo nānāsūryāḥ sapta hotāra ṛtvijaḥ 
devā ādityā ye sapta tebhiḥ somābhirakṣa na // BrP_174.14
 indrāyendo parisrava brp_174.14e 
yat te rājañ chṛtaṃ havis tena somābhirakṣa naḥ 
arātīvā mā nas tārīn mo ca naḥ kiṃcanāmamad // BrP_174.15
 indrāyendo parisrava brp_174.15e 
ṛṣe mantrakṛtāṃ stomaiḥ kaśyapodvardhayan giraḥ 
somaṃ namasya rājānaṃ yo jajñe vīrudhāṃ patir // BrP_174.16
 indrāyendo parisrava brp_174.16e 
kārur ahaṃ tato bhiṣag upalaprakṣiṇī nanā 
nānādhiyo vasūyavo 'nu gā iva tasthima // BrP_174.17
 indrāyendo parisrava brp_174.17e 
evam uktvā ca ṛṣibhiḥ somaṃ prāpya ca vajriṇe 
tebhyo dattvā tato yajñaḥ pūrṇo jātaḥ śatakratoḥ // BrP_174.18

tat somatīrtham ākhyātam āgneyaṃ puratas tu tat 
agnir iṣṭvā mahāyajñair mām ārādhya manīṣitam // BrP_174.19

saṃprāptavān matprasādād ahaṃ tatraiva nityaśaḥ 
sthito lokopakārārthaṃ tatra viṣṇuḥ śivas tathā // BrP_174.20

tasmād āgneyam ākhyātam ādityaṃ tadanantaram 
yatrādityo vedamayo nityam eti upāsitum // BrP_174.21

rūpāntareṇa madhyāhne draṣṭuṃ māṃ śaṃkaraṃ harim 
namaskāryas tatra sadā madhyāhne sakalo janaḥ // BrP_174.22

rūpeṇa kena savitā samāyātīty aniścayāt 
tasmād ādityam ākhyātaṃ bārhaspatyam anantaram // BrP_174.23

bṛhaspatiḥ suraiḥ pūjāṃ tasmāt tīrthād avāpa ha 
īje ca yajñān vividhān bārhaspatyaṃ tato viduḥ // BrP_174.24

tattīrthasmaraṇād eva grahaśāntir bhaviṣyati 
tasmād apy aparaṃ tīrtham indragope nagottame // BrP_174.25

pratiṣṭhitaṃ mahāliṅgaṃ kasmiṃścit kāraṇāntare 
himālayena tat tīrtham adritīrthaṃ tad ucyate // BrP_174.26

tatra snānaṃ ca dānaṃ ca sarvakāmapradaṃ śubham 
evaṃ sā gautamī gaṅgā brahmādreś ca viniḥsṛtā // BrP_174.27

yāvat sāgaragā devī tatra tīrthāni kānicit 
saṃkṣepeṇa mayoktāni rahasyāni śubhāni ca // BrP_174.28

vede purāṇe ṛṣibhiḥ prasiddhā yā gautamī lokanamaskṛtā ca
vaktuṃ kathaṃ tām atisuprabhāvām aśeṣato nārada kasya śaktiḥ BrP_174.29

bhaktyā pravṛttasya yathākathaṃcin naivāparādho 'sti na saṃśayo 'tra
tasmāc ca diṅmātramatiprayāsāt saṃsūcitaṃ lokahitāya tasyāḥ BrP_174.30

kas tasyāḥ pratitīrthaṃ tu prabhāvaṃ vaktum īśvaraḥ 
api lakṣmīpatir viṣṇur alaṃ someśvaraḥ śivaḥ // BrP_174.31

kvacit kasmiṃś ca tīrthāni kālayoge bhavanti hi 
guṇavanti mahāprājña gautamī tu sadā nṛṇām // BrP_174.32

sarvatra sarvadā puṇyā ko nv asyā guṇakīrtanam 
vaktuṃ śaktas tatas tasyai nama ity eva yujyate // BrP_174.33

tridaivatyāṃ sureśāna gaṅgāṃ brūṣe sureśvara 
brāhmaṇenāhṛtāṃ puṇyāṃ jagataḥ pāvanīṃ śubhām // BrP_175.1

ādimadhyāvasāne ca ubhayos tīrayor api 
yā vyāptā viṣṇuneśena tvayā ca surasattama 
punaḥ saṃkṣepato brūhi na me tṛptiḥ prajāyate // BrP_175.2

kamaṇḍalusthitā pūrvaṃ tato viṣṇupadānugā 
maheśvarajaṭājūṭe sthitā saiva namaskṛtā // BrP_175.3

brahmatejaḥprabhāveṇa śivam ārādhya yatnataḥ 
tataḥ prāptā giriṃ puṇyaṃ tataḥ pūrvārṇavaṃ prati // BrP_175.4

āgatya saṃgatā devī sarvatīrthamayī nṛṇām 
īpsitānāṃ tathā dātrī prabhāvo 'syā viśiṣyate // BrP_175.5

etasyā nādhikaṃ manye kiṃcit tīrthaṃ jagattraye 
asyāś caiva prabhāveṇa bhāvyaṃ yac ca manaḥsthitam // BrP_175.6

adyāpy asyā hi māhātmyaṃ vaktuṃ kaiścin na śakyate 
bhaktito vakṣyate nityaṃ yā brahma paramārthataḥ // BrP_175.7

tasyāḥ parataraṃ tīrthaṃ na syād iti matir mama 
anyatīrthena sādharmyaṃ na yujyeta kathaṃcana // BrP_175.8

śrutvā madvākyapīyūṣair gaṅgāyā guṇakīrtanam 
sarveṣāṃ na matiḥ kasmāt tatraivoparatiṃ gatā 
iti bhāti vicitraṃ me mune khalu jagattraye // BrP_175.9

dharmārthakāmamokṣāṇāṃ tvaṃ vettā copadeśakaḥ 
chandāṃsi sarahasyāni purāṇasmṛtayo 'pi ca // BrP_175.10

dharmaśāstrāṇi yac cānyat tava vākye pratiṣṭhitam 
tīrthānām atha dānānāṃ yajñānāṃ tapasāṃ tathā // BrP_175.11

devatāmantrasevānām adhikaṃ kiṃ vada prabho 
yad brūṣe bhagavan bhaktyā tathā bhāvyaṃ na cānyathā // BrP_175.12

etaṃ me saṃśayaṃ brahman vākyāt tvaṃ chettum arhasi 
iṣṭaṃ manogataṃ śrutvā tasmād vismayam āgataḥ // BrP_175.13

śṛṇu nārada vakṣyāmi rahasyaṃ dharmam uttamam 
caturvidhāni tīrthāni tāvanty eva yugāni ca // BrP_175.14

guṇās trayaś ca puruṣās trayo devāḥ sanātanāḥ 
vedāś ca smṛtibhir yuktāś catvāras te prakīrtitāḥ // BrP_175.15

puruṣārthāś ca catvāro vāṇī cāpi caturvidhā 
guṇā hy api tu catvāraḥ samatveneti nārada // BrP_175.16

sarvatra dharmaḥ sāmānyo yato dharmaḥ sanātanaḥ 
sādhyasādhanabhāvena sa eva bahudhā mataḥ // BrP_175.17

tasyāśrayaś ca dvividho deśaḥ kālaś ca sarvadā 
kālāśrayaś ca yo dharmo hīyate vardhate sadā // BrP_175.18

yugānām anurūpeṇa pādaḥ pādo 'sya hīyate 
dharmasyeti mahāprājña deśāpekṣā tathobhayam // BrP_175.19

kālena cāśrito dharmo deśe nityaṃ pratiṣṭhitaḥ 
yugeṣu kṣīyamāṇeṣu na deśeṣu sa hīyate // BrP_175.20

ubhayatra vihīne ca dharmasya syād abhāvatā 
tasmād deśāśrito dharmaś catuṣpāt supratiṣṭhitaḥ // BrP_175.21

sa cāpi dharmo deśeṣu tīrtharūpeṇa tiṣṭhati 
kṛte deśaṃ ca kālaṃ ca dharmo 'vaṣṭabhya tiṣṭhati // BrP_175.22

tretāyāṃ pādahīnena sa tu pādaḥ pradeśataḥ 
dvāpare cārdhataḥ kāle dharmo deśe samāsthitaḥ // BrP_175.23

kalau pādena caikena dharmaś calati saṃkaṭam 
evaṃvidhaṃ tu yo dharmaṃ vetti tasya na hīyate // BrP_175.24

yugānām anubhāvena jātibhedāś ca saṃsthitāḥ 
guṇebhyo guṇakartṛbhyo vicitrā dharmasaṃsthitiḥ // BrP_175.25

guṇānām anubhāvena udbhavābhibhavau tathā 
tīrthānām api varṇānāṃ vedānāṃ svargamokṣayoḥ // BrP_175.26

tādṛgrūpapravṛttyā tu tad eva ca viśiṣyate 
kālo 'bhivyañjakaḥ prokto deśo 'bhivyaṅgya ucyate // BrP_175.27

yadā yadā abhivyaktiṃ kālo dhatte tadā tadā 
tad eva vyañjanaṃ brahmaṃs tasmān nāsty atra saṃśayaḥ // BrP_175.28

yugānurūpā mūrtiḥ syād devānāṃ vaidikī tathā 
karmaṇām api tīrthānāṃ jātīnām āśramasya tu // BrP_175.29

tridaivatyaṃ satyayuge tīrthaṃ lokeṣu pūjyate 
dvidaivatyaṃ yuge 'nyasmin dvāpare caikadaivikam // BrP_175.30

kalau na kiṃcid vijñeyam athānyad api tac chṛṇu 
daivaṃ kṛtayuge tīrthaṃ tretāyām āsuraṃ viduḥ // BrP_175.31

ārṣaṃ ca dvāpare proktaṃ kalau mānuṣam ucyate 
athānyad api vakṣyāmi śṛṇu nārada kāraṇam // BrP_175.32

gautamyāṃ yat tvayā pṛṣṭaṃ tat te vakṣyāmi vistarāt 
yadā ceyaṃ haraśiraḥ prāptā gaṅgā mahāmune // BrP_175.33

tadā prabhṛti sā gaṅgā śaṃbhoḥ priyatarābhavat 
tad devasya mataṃ jñātvā gajavaktram uvāca sā // BrP_175.34

umā lokatrayeśānā mātā ca jagato hitā 
śāntā śrutir iti khyātā bhuktimuktipradāyinī // BrP_175.35

tan mātur vacanaṃ śrutvā gajavaktro 'bhyabhāṣata // BrP_175.36

kiṃ kṛtyaṃ śādhi māṃ mātas tatkartāham asaṃśayam // BrP_175.37

umā sutam uvācedaṃ maheśvarajaṭāsthitā 
tvayāvatāryatāṃ gaṅgā satyam īśapriyā satī // BrP_175.38

punaś ceśas tatra citram adhyāste sarvadā suta 
śivo yatra surās tatra tatra vedāḥ sanātanāḥ // BrP_175.39

tatraiva ṛṣayaḥ sarve manuṣyāḥ pitaras tathā 
tasmān nivartayeśānaṃ devadevaṃ maheśvaram // BrP_175.40

tasyā nivartite deve gaṅgāyāḥ sarva eva hi 
nivṛttās te bhaviṣyanti śṛṇu cedaṃ vaco mama 
nivartaya tatas tasyāḥ sarvabhāvena śaṃkaram // BrP_175.41

mātus tad vacanaṃ śrutvā punar āha gaṇeśvaraḥ // BrP_175.42

naiva śakyaḥ śivo devo mayā tasyā nivartitum 
anivṛtte śive tasyā devā api nivartitum // BrP_175.43

na śakyā jagatāṃ mātar athānyac cāpi kāraṇam 
gaṅgāvatāritā pūrvaṃ gautamena mahātmanā // BrP_175.44

ṛṣiṇā lokapūjyena trailokyahitakāriṇā 
sāmopāyena tadvākyāt pūjyena brahmatejasā // BrP_175.45

ārādhayitvā deveśaṃ tapobhiḥ stutibhir bhavam 
tuṣṭena śaṃkareṇedam ukto 'sau gautamas tadā // BrP_175.46

varān varaya puṇyāṃś ca priyāṃś ca manasepsitān 
yad yad icchasi tat sarvaṃ dātā te 'dya mahāmate // BrP_175.47

evam uktaḥ śivenāsau gautamo mayi śṛṇvati 
idam eva tadovāca sajaṭāṃ dehi śaṃkara 
gaṅgāṃ me yācate puṇyāṃ kim anyena vareṇa me // BrP_175.48

punaḥ provāca taṃ śaṃbhuḥ sarvalokopakārakaḥ // BrP_175.49

uktaṃ na cātmanaḥ kiṃcit tasmād yācasva duṣkaram // BrP_175.50

gautamo 'dīnasattvas taṃ bhavam āha kṛtāñjaliḥ // BrP_175.51

etad eva ca sarveṣāṃ duṣkaraṃ tava darśanam 
mayā tad adya saṃprāptaṃ kṛpayā tava śaṃkara // BrP_175.52

smaraṇād eva te padbhyāṃ kṛtakṛtyā manīṣiṇaḥ 
bhavanti kiṃ punaḥ sākṣāt tvayi dṛṣṭe maheśvare // BrP_175.53

evam ukte gautamena bhavo harṣasamanvitaḥ 
trayāṇām upakārārthaṃ lokānāṃ yācitaṃ tvayā // BrP_175.54

na cātmano mahābuddhe yācety āha śivo dvijam 
evaṃ proktaḥ punar vipro dhyātvā prāha śivaṃ tathā // BrP_175.55

vinītavad adīnātmā śivabhaktisamanvitaḥ 
sarvalokopakārāya punar yācitavān idam 
śṛṇvatsu lokapāleṣu jagādedaṃ sa gautamaḥ // BrP_175.56

yāvat sāgaragā devī nisṛṣṭā brahmaṇo gireḥ 
sarvatra sarvadā tasyāṃ sthātavyaṃ vṛṣabhadhvaja // BrP_175.57

phalepsūnāṃ phalaṃ dātā tvam eva jagataḥ prabho 
tīrthāny anyāni deveśa kvāpi kvāpi śubhāni ca // BrP_175.58

yatra te saṃnidhir nityaṃ tad eva śubhadaṃ viduḥ 
yatra gaṅgā tvayā dattā jaṭāmukuṭasaṃsthitā 
sarvatra tava sāṃnidhyāt sarvatīrthāni śaṃkara // BrP_175.59

tad gautamavacaḥ śrutvā punar harṣāc chivo 'bravīt // BrP_175.60

yatra kvāpi ca yat kiṃcid yo vā bhavati bhaktitaḥ 
yātrāṃ snānam atho dānaṃ pitṝṇāṃ vāpi tarpaṇam // BrP_175.61

śravaṇaṃ paṭhanaṃ vāpi smaraṇaṃ vāpi gautama 
yaḥ karoti naro bhaktyā godāvaryā yatavrataḥ // BrP_175.62

saptadvīpavatī pṛthvī saśailavanakānanā 
saratnā sauṣadhī ramyā sārṇavā dharmabhūṣitā // BrP_175.63

dattvā bhavati yo dharmaḥ sa bhaved gautamīsmṛteḥ 
evaṃvidhā ilā vipra godānād yābhidhīyate // BrP_175.64

candrasūryagrahe kāle matsāṃnidhye yatavrataḥ 
bhūbhṛte viṣṇave bhaktyā sarvakālaṃ kṛtā sudhīḥ // BrP_175.65

gāḥ sundarāḥ savatsāś ca saṃgame lokaviśrute 
yo dadāti dvijaśreṣṭha tatra yat puṇyam āpnuyāt // BrP_175.66

tasmād varaṃ puṇyam eti snānadānādinā naraḥ 
gautamyāṃ viśvavandyāyāṃ mahānadyāṃ tu bhaktitaḥ // BrP_175.67

tasmād godāvarī gaṅgā tvayā nītā bhaviṣyati 
sarvapāpakṣayakarī sarvābhīṣṭapradāyinī // BrP_175.68

etac chrutaṃ mayā mātar vadato gautamaṃ śivāt 
etasmāt kāraṇāc chaṃbhur gaṅgāyāṃ niyataḥ sthitaḥ // BrP_175.69

ko nivartayituṃ śaktas tam amba karuṇodadhim 
athāpi mātar etat syān mānuṣā vighnapāśakaiḥ // BrP_175.70

vinibaddhā na gacchanti godām apy antikasthitām 
na namanti śivaṃ devaṃ na smaranti stuvanti na // BrP_175.71

tathā mātaḥ kariṣyāmi tava saṃtoṣahetave 
saṃniroddhum atho kleśas tava vākyaṃ kṣamasva me // BrP_175.72

tataḥ prabhṛti vighneśo mānuṣān prati kiṃcana 
vighnam ācarate yas tu tam upāsya pravartate // BrP_175.73

atho vighnam anādṛtya gautamīṃ yāti bhaktitaḥ 
sa kṛtārtho bhavel loke na kṛtyam avaśiṣyate // BrP_175.74

vighnāny anekāni bhavanti gehān nirgantukāmasya narādhamasya
nidhāya tanmūrdhni padaṃ prayāti gaṅgāṃ na kiṃ tena phalaṃ pralabdham BrP_175.75

asyāḥ prabhāvaṃ ko brūyād api sākṣāt sadāśivaḥ 
saṃkṣepeṇa mayā proktam itihāsapadānugam // BrP_175.76

dharmārthakāmamokṣāṇāṃ sādhanaṃ yac carācare 
tad atra vidyate sarvam itihāse savistare // BrP_175.77

vedoditaṃ śrutisakalarahasyam uktaṃ satkāraṇaṃ samabhidhānam idaṃ sadaiva
samyak ca dṛṣṭaṃ jagatāṃ hitāya proktaṃ purāṇaṃ bahudharmayuktam BrP_175.78

asya ślokaṃ padaṃ vāpi bhaktitaḥ śṛṇuyāt paṭhet 
gaṅgā gaṅgeti vā vākyaṃ sa tu puṇyam avāpnuyāt // BrP_175.79

kalikalaṅkavināśanadakṣam idaṃ sakalasiddhikaraṃ śubhadaṃ śivam
jagati pūjyam abhīṣṭaphalapradaṃ gāṅgam etad udīritam uttamam BrP_175.80

sādhu gautama bhadraṃ te ko 'nyo 'sti sadṛśas tvayā 
ya enāṃ gautamīṃ gaṅgāṃ daṇḍakāraṇyam āpnuyāt // BrP_175.81

gaṅgā gaṅgeti yo brūyād yojanānāṃ śatair api 
mucyate sarvapāpebhyo viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_175.82

tisraḥ koṭyo 'rdhakoṭī ca tīrthāni bhuvanatraye 
tāni snātuṃ samāyānti gaṅgāyāṃ siṃhage gurau // BrP_175.83

ṣaṣṭir varṣasahasrāṇi bhāgīrathyavagāhanam 
sakṛd godāvarīsnānaṃ siṃhayukte bṛhaspatau // BrP_175.84

iyaṃ tu gautamī putra yatra kvāpi mamājñayā 
sarveṣāṃ sarvadā nṝṇāṃ snānān muktiṃ pradāsyati // BrP_175.85

aśvamedhasahasrāṇi vājapeyaśatāni ca 
kṛtvā yat phalam āpnoti tad asya śravaṇād bhavet // BrP_175.86

yasyaitat tiṣṭhati gṛhe purāṇaṃ brahmaṇoditam 
na bhayaṃ vidyate tasya kalikālasya nārada // BrP_175.87

yasya kasyāpi nākhyeyaṃ purāṇam idam uttamam 
śraddadhānāya śāntāya vaiṣṇavāya mahātmane // BrP_175.88

idaṃ kīrtyaṃ bhuktimuktidāyakaṃ pāpanāśakam 
etacchravaṇamātreṇa kṛtakṛtyo bhaven naraḥ // BrP_175.89

likhitvā pustakam idaṃ brāhmaṇāya prayacchati 
sarvapāpavinirmuktaḥ punar garbhaṃ na saṃviśet // BrP_175.90

nahi nas tṛptir astīha śṛṇvatāṃ bhagavatkathām 
punar eva paraṃ guhyaṃ vaktum arhasy aśeṣataḥ // BrP_176.1

anantavāsudevasya na samyag varṇitaṃ tvayā 
śrotum icchāmahe deva vistareṇa vadasva naḥ // BrP_176.2

pravakṣyāmi muniśreṣṭhāḥ sārāt sārataraṃ param 
anantavāsudevasya māhātmyaṃ bhuvi durlabham // BrP_176.3

ādikalpe purā viprās tv aham avyaktajanmavān 
viśvakarmāṇam āhūya vacanaṃ proktavān idam // BrP_176.4

variṣṭhaṃ devaśilpīndraṃ viśvakarmāgrakarmiṇam 
pratimāṃ vāsudevasya kuru śailamayīṃ bhuvi // BrP_176.5

yāṃ prekṣya vidhivad bhaktāḥ sendrā vai mānuṣādayaḥ 
yena dānavarakṣobhyo vijñāya sumahad bhayam // BrP_176.6

tridivaṃ samanuprāpya sumeruśikharaṃ ciram 
vāsudevaṃ samārādhya nirātaṅkā vasanti te // BrP_176.7

mama tad vacanaṃ śrutvā viśvakarmā tu tatkṣaṇāt 
cakāra pratimāṃ śuddhāṃ śaṅkhacakragadādharām // BrP_176.8

sarvalakṣaṇasaṃyuktāṃ puṇḍarīkāyatekṣaṇām 
śrīvatsalakṣmasaṃyuktām atyugrāṃ pratimottamām // BrP_176.9

vanamālāvṛtoraskāṃ mukuṭāṅgadadhāriṇīm 
pītavastrāṃ supīnāṃsāṃ kuṇḍalābhyām alaṃkṛtām // BrP_176.10

evaṃ sā pratimā divyā guhyamantrais tadā svayam 
pratiṣṭhākālam āsādya mayāsau nirmitā purā // BrP_176.11

tasmin kāle tadā śakro devarāṭ khecaraiḥ saha 
jagāma brahmasadanam āruhya gajam uttamam // BrP_176.12

prasādya pratimāṃ śakraḥ snānadānaiḥ punaḥ punaḥ 
pratimāṃ tāṃ samārādhya svapuraṃ punar āgamat // BrP_176.13

tāṃ samārādhya suciraṃ yatavākkāyamānasaḥ 
vṛtrādyān asurān krūrān namucipramukhān sa ca // BrP_176.14

nihatya dānavān bhīmān bhuktavān bhuvanatrayam 
dvitīye ca yuge prāpte tretāyāṃ rākṣasādhipaḥ // BrP_176.15

babhūva sumahāvīryo daśagrīvaḥ pratāpavān 
daśa varṣasahasrāṇi nirāhāro jitendriyaḥ // BrP_176.16

cacāra vratam atyugraṃ tapaḥ paramaduścaram 
tapasā tena tuṣṭo 'haṃ varaṃ tasmai pradattavān // BrP_176.17

avadhyaḥ sarvadevānāṃ sa daityoragarakṣasām 
śāpapraharaṇair ugrair avadhyo yamakiṃkaraiḥ // BrP_176.18

varaṃ prāpya tadā rakṣo yakṣān sarvagaṇān imān 
dhanādhyakṣaṃ vinirjitya śakraṃ jetuṃ samudyataḥ // BrP_176.19

saṃgrāmaṃ sumahāghoraṃ kṛtvā devaiḥ sa rākṣasaḥ 
devarājaṃ vinirjitya tadā indrajiteti vai // BrP_176.20

rākṣasas tatsuto nāma meghanādaḥ pralabdhavān 
amarāvatīṃ tataḥ prāpya devarājagṛhe śubhe // BrP_176.21

dadarśāñjanasaṃkāśāṃ rāvaṇas tu balānvitaḥ 
pratimāṃ vāsudevasya sarvalakṣaṇasaṃyutām // BrP_176.22

śrīvatsalakṣmasaṃyuktāṃ padmapattrāyatekṣaṇām 
vanamālāvṛtoraskāṃ mukuṭāṅgadabhūṣitām // BrP_176.23

śaṅkhacakragadāhastāṃ pītavastrāṃ caturbhujām 
sarvābharaṇasaṃyuktāṃ sarvakāmaphalapradām // BrP_176.24

vihāya ratnasaṃghāṃś ca pratimāṃ śubhalakṣaṇām 
puṣpakeṇa vimānena laṅkāṃ prāsthāpayad drutam // BrP_176.25

purādhyakṣaḥ sthitaḥ śrīmān dharmātmā sa vibhīṣaṇaḥ 
rāvaṇasyānujo mantrī nārāyaṇaparāyaṇaḥ // BrP_176.26

dṛṣṭvā tāṃ pratimāṃ divyāṃ devendrabhavanacyutām 
romāñcitatanur bhūtvā vismayaṃ samapadyata // BrP_176.27

praṇamya śirasā devaṃ prahṛṣṭenāntarātmanā 
adya me saphalaṃ janma adya me saphalaṃ tapaḥ // BrP_176.28

ity uktvā sa tu dharmātmā praṇipatya muhur muhuḥ 
jyeṣṭhaṃ bhrātaram āsādya kṛtāñjalir abhāṣata // BrP_176.29

rājan pratimayā tvaṃ me prasādaṃ kartum arhasi 
yām ārādhya jagannātha nistareyaṃ bhavārṇavam // BrP_176.30

bhrātur vacanam ākarṇya rāvaṇas taṃ tadābravīt 
gṛhāṇa pratimāṃ vīra tv anayā kiṃ karomy aham // BrP_176.31

svayaṃbhuvaṃ samārādhya trailokyaṃ vijaye tv aham 
nānāścaryamayaṃ devaṃ sarvabhūtabhavodbhavam // BrP_176.32

vibhīṣaṇo mahābuddhis tadā tāṃ pratimāṃ śubhām 
śatam aṣṭottaraṃ cābdaṃ samārādhya janārdanam // BrP_176.33

ajarāmaraṇaṃ prāptam aṇimādiguṇair yutam 
rājyaṃ laṅkādhipatyaṃ ca bhogān bhuṅkte yathepsitān // BrP_176.34

aho no vismayo jātaḥ śrutvedaṃ paramāmṛtam 
anantavāsudevasya saṃbhavaṃ bhuvi durlabham // BrP_176.35

śrotum icchāmahe deva vistareṇa yathātatham 
tasya devasya māhātmyaṃ vaktum arhasy aśeṣataḥ // BrP_176.36

tadā sa rākṣasaḥ krūro devagandharvakiṃnarān 
lokapālān samanujān munisiddhāṃś ca pāpakṛt // BrP_176.37

vijitya samare sarvān ājahāra tadaṅganāḥ 
saṃsthāpya nagarīṃ laṅkāṃ punaḥ sītārthamohitaḥ // BrP_176.38

śaṅkito mṛgarūpeṇa sauvarṇena ca rāvaṇaḥ 
tataḥ kruddhena rāmeṇa raṇe saumitriṇā saha // BrP_176.39

rāvaṇasya vadhārthāya hatvā vāliṃ manojavam 
abhiṣiktaś ca sugrīvo yuvarājo 'ṅgadas tathā // BrP_176.40

hanumān nalanīlaś ca jāmbavān panasas tathā 
gavayaś ca gavākṣaś ca pāṭhīnaḥ paramaujasaḥ // BrP_176.41

etaiś cānyaiś ca bahubhir vānaraiḥ samahābalaiḥ 
samāvṛto mahāghorai rāmo rājīvalocanaḥ // BrP_176.42

girīṇāṃ sarvasaṃghātaiḥ setuṃ baddhvā mahodadhau 
balena mahatā rāmaḥ samuttīrya mahodadhim // BrP_176.43

saṃgrāmam atulaṃ cakre rakṣogaṇasamanvitaḥ 
yamahastaṃ prahastaṃ ca nikumbhaṃ kumbham eva ca // BrP_176.44

narāntakaṃ mahāvīryaṃ tathā caiva yamāntakam 
mālāḍhyaṃ mālikāḍhyaṃ ca hatvā rāmas tu vīryavān // BrP_176.45

punar indrajitaṃ hatvā kumbhakarṇaṃ sarāvaṇam 
vaidehīṃ cāgnināśodhya dattvā rājyaṃ vibhīṣaṇe // BrP_176.46

vāsudevaṃ samādāya yānaṃ puṣpakam āruhat 
līlayā samanuprāpad ayodhyāṃ pūrvapālitām // BrP_176.47

kaniṣṭhaṃ bharataṃ snehāc chatrughnaṃ bhaktavatsalaḥ 
abhiṣicya tadā rāmaḥ sarvarājye 'dhirājavat // BrP_176.48

purātanīṃ svamūrtiṃ ca samārādhya tato hariḥ 
daśa varṣasahasrāṇi daśa varṣaśatāni ca // BrP_176.49

bhuktvā sāgaraparyantāṃ medinīṃ sa tu rāghavaḥ 
rājyam āsādya sugatiṃ vaiṣṇavaṃ padam āviśat // BrP_176.50

tāṃ cāpi pratimāṃ rāmaḥ samudreśāya dattavān 
dhanyo rakṣayitāsi tvaṃ toyaratnasamanvitaḥ // BrP_176.51

dvāparaṃ yugam āsādya yadā devo jagatpatiḥ 
dharaṇyāś cānurodhena bhāvaśaithilyakāraṇāt // BrP_176.52

avatīrṇaḥ sa bhagavān vasudevakule prabhuḥ 
kaṃsādīnāṃ vadhārthāya saṃkarṣaṇasahāyavān // BrP_176.53

tadā tāṃ pratimāṃ viprāḥ sarvavāñchāphalapradām 
sarvalokahitārthāya kasyacit kāraṇāntare // BrP_176.54

tasmin kṣetravare puṇye durlabhe puruṣottame 
ujjahāra svayaṃ toyāt samudraḥ saritāṃ patiḥ // BrP_176.55

tadā prabhṛti tatraiva kṣetre muktiprade dvijāḥ 
āste sa devo devānāṃ sarvakāmaphalapradaḥ // BrP_176.56

ye saṃśrayanti cānantaṃ bhaktyā sarveśvaraṃ prabhum 
vāṅmanaḥkarmabhir nityaṃ te yānti paramaṃ padam // BrP_176.57

dṛṣṭvānantaṃ sakṛd bhaktyā saṃpūjya praṇipatya ca 
rājasūyāśvamedhābhyāṃ phalaṃ daśaguṇaṃ labhet // BrP_176.58

sarvakāmasamṛddhena kāmagena suvarcasā 
vimānenārkavarṇena kiṅkiṇījālamālinā // BrP_176.59

triḥsaptakulam uddhṛtya divyastrīgaṇasevitaḥ 
upagīyamāno gandharvair naro viṣṇupuraṃ vrajet // BrP_176.60

tatra bhuktvā varān bhogāñ jarāmaraṇavarjitaḥ 
divyarūpadharaḥ śrīmān yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_176.61

puṇyakṣayād ihāyātaś caturvedī dvijottamaḥ 
vaiṣṇavaṃ yogam āsthāya tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_176.62

evaṃ mayā tv ananto 'sau kīrtito munisattamāḥ 
kaḥ śaknoti guṇān vaktuṃ tasya varṣaśatair api // BrP_176.63

evaṃ vo 'nantamāhātmyaṃ kṣetraṃ ca puruṣottamam 
bhuktimuktipradaṃ nṝṇāṃ mayā proktaṃ sudurlabham // BrP_177.1

yatrāste puṇḍarīkākṣaḥ śaṅkhacakragadādharaḥ 
pītāmbaradharaḥ kṛṣṇaḥ kaṃsakeśiniṣūdanaḥ // BrP_177.2

ye tatra kṛṣṇaṃ paśyanti surāsuranamaskṛtam 
saṃkarṣaṇaṃ subhadrāṃ ca dhanyās te nātra saṃśayaḥ // BrP_177.3

trailokyādhipatiṃ devaṃ sarvakāmaphalapradam 
ye dhyāyanti sadā kṛṣṇaṃ muktās te nātra saṃśayaḥ // BrP_177.4

kṛṣṇe ratāḥ kṛṣṇam anusmaranti rātrau ca kṛṣṇaṃ punar utthitā ye
te bhinnadehāḥ praviśanti kṛṣṇaṃ havir yathā mantrahutaṃ hutāśam BrP_177.5

tasmāt sadā muniśreṣṭhāḥ kṛṣṇaḥ kamalalocanaḥ 
tasmin kṣetre prayatnena draṣṭavyo mokṣakāṅkṣibhiḥ // BrP_177.6

śayanotthāpane kṛṣṇaṃ ye paśyanti manīṣiṇaḥ 
halāyudhaṃ subhadrāṃ ca hareḥ sthānaṃ vrajanti te // BrP_177.7

sarvakāle 'pi ye bhaktyā paśyanti puruṣottamam 
rauhiṇeyaṃ subhadrāṃ ca viṣṇulokaṃ vrajanti te // BrP_177.8

āste yaś caturo māsān vārṣikān puruṣottame 
pṛthivyās tīrthayātrāyāḥ phalaṃ prāpnoti cādhikam // BrP_177.9

ye sarvakālaṃ tatraiva nivasanti manīṣiṇaḥ 
jitendriyā jitakrodhā labhante tapasaḥ phalam // BrP_177.10

tapas taptvānyatīrtheṣu varṣāṇām ayutaṃ naraḥ 
yad āpnoti tad āpnoti māsena puruṣottame // BrP_177.11

tapasā brahmacaryeṇa saṅgatyāgena yat phalam 
tat phalaṃ satataṃ tatra prāpnuvanti manīṣiṇaḥ // BrP_177.12

sarvatīrtheṣu yat puṇyaṃ snānadānena kīrtitam 
tat phalaṃ satataṃ tatra prāpnuvanti manīṣiṇaḥ // BrP_177.13

samyak tīrthena yat proktaṃ vratena niyamena ca 
tat phalaṃ labhate tatra pratyahaṃ prayataḥ śuciḥ // BrP_177.14

yas tu nānāvidhair yajñair yat phalaṃ labhate naraḥ 
tat phalaṃ labhate tatra pratyahaṃ saṃyatendriyaḥ // BrP_177.15

dehaṃ tyajanti puruṣās tatra ye puruṣottame 
kalpavṛkṣaṃ samāsādya muktās te nātra saṃśayaḥ // BrP_177.16

vaṭasāgarayor madhye ye tyajanti kalevaram 
te durlabhaṃ paraṃ mokṣaṃ prāpnuvanti na saṃśayaḥ // BrP_177.17

anicchann api yas tatra prāṇāṃs tyajati mānavaḥ 
so 'pi duḥkhavinirmukto muktiṃ prāpnoti durlabhām // BrP_177.18

kṛmikīṭapataṃgādyās tiryagyonigatāś ca ye 
tatra dehaṃ parityajya te yānti paramāṃ gatim // BrP_177.19

bhrāntiṃ lokasya paśyadhvam anyatīrthaṃ prati dvijāḥ 
puruṣākhyena yat prāptam anyatīrthaphalādikam // BrP_177.20

sakṛt paśyati yo martyaḥ śraddhayā puruṣottamam 
puruṣāṇāṃ sahasreṣu sa bhaved uttamaḥ pumān // BrP_177.21

prakṛteḥ sa paro yasmāt puruṣād api cottamaḥ 
tasmād vede purāṇe ca loke 'smin puruṣottamaḥ // BrP_177.22

yo 'sau purāṇe vedānte paramātmety udāhṛtaḥ 
āste viśvopakārāya tenāsau puruṣottamaḥ // BrP_177.23

pāthe śmaśāne gṛhamaṇḍape vā rathyāpradeśeṣv api yatra kutra
icchann anicchann api tatra dehaṃ saṃtyajya mokṣaṃ labhate manuṣyaḥ BrP_177.24

tasmāt sarvaprayatnena tasmin kṣetre dvijottamāḥ 
dehatyāgo naraiḥ kāryaḥ samyaṅ mokṣābhikāṅkṣibhiḥ // BrP_177.25

puruṣākhyasya māhātmyaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati 
tyaktvā yatra naro dehaṃ muktiṃ prāpnoti durlabhām // BrP_177.26

guṇānām ekadeśo 'yaṃ mayā kṣetrasya kīrtitaḥ 
kaḥ samastān guṇān vaktuṃ śakto varṣaśatair api // BrP_177.27

yadi yūyaṃ muniśreṣṭhā mokṣam icchatha śāśvatam 
tasmin kṣetravare puṇye nivasadhvam atandritāḥ // BrP_177.28

te tasya vacanaṃ śrutvā brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ 
nivāsaṃ cakrire tatra avāpuḥ paramaṃ padam // BrP_177.29

tasmād yūyaṃ prayatnena nivasadhvaṃ dvijottamāḥ 
puruṣākhye vare kṣetre yadi muktim abhīpsatha // BrP_177.30

tasmin kṣetre muniśreṣṭhāḥ sarvasattvasukhāvahe 
dharmārthakāmamokṣāṇāṃ phalade puruṣottame // BrP_178.1

kaṇḍur nāma mahātejā ṛṣiḥ paramadhārmikaḥ 
satyavādī śucir dāntaḥ sarvabhūtahite rataḥ // BrP_178.2

jitendriyo jitakrodho vedavedāṅgapāragaḥ 
avāpa paramāṃ siddhim ārādhya puruṣottamam // BrP_178.3

anye 'pi tatra saṃsiddhā munayaḥ saṃśitavratāḥ 
sarvabhūtahitā dāntā jitakrodhā vimatsarāḥ // BrP_178.4

ko 'sau kaṇḍuḥ kathaṃ tatra jagāma paramāṃ gatim 
śrotum icchāmahe tasya caritaṃ brūhi sattama // BrP_178.5

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ kathāṃ tasya manoharām 
pravakṣyāmi samāsena munes tasya viceṣṭitam // BrP_178.6

pavitre gomatītīre vijane sumanohare 
kandamūlaphalaiḥ pūrṇe samitpuṣpakuśānvitaiḥ // BrP_178.7

nānādrumalatākīrṇe nānāpuṣpopaśobhite 
nānāpakṣirute ramye nānāmṛgagaṇānvite // BrP_178.8

tatrāśramapadaṃ kaṇḍor babhūva munisattamāḥ 
sarvartuphalapuṣpāḍhyaṃ kadalīkhaṇḍamaṇḍitam // BrP_178.9

tapas tepe munis tatra sumahat paramādbhutam 
vratopavāsair niyamaiḥ snānamaunasusaṃyamaiḥ // BrP_178.10

grīṣme pañcatapā bhūtvā varṣāsu sthaṇḍileśayaḥ 
ārdravāsās tu hemante sa tepe sumahat tapaḥ // BrP_178.11

dṛṣṭvā tu tapaso vīryaṃ munes tasya suvismitāḥ 
babhūvur devagandharvāḥ siddhavidyādharās tathā // BrP_178.12

bhūmiṃ tathāntarikṣaṃ ca divaṃ ca munisattamāḥ 
kaṇḍuḥ saṃtāpayām āsa trailokyaṃ tapaso balāt // BrP_178.13

aho 'sya paramaṃ dhairyam aho 'sya paramaṃ tapaḥ 
ity abruvaṃs tadā dṛṣṭvā devās taṃ tapasi sthitam // BrP_178.14

mantrayām āsur avyagrāḥ śakreṇa sahitās tadā 
bhayāt tasya samudvignās tapovighnam abhīpsavaḥ // BrP_178.15

jñātvā teṣām abhiprāyaṃ śakras tribhuvaneśvaraḥ 
pramlocākhyāṃ varārohāṃ rūpayauvanagarvitām // BrP_178.16

sumadhyāṃ cārujaṅghāṃ tāṃ pīnaśroṇipayodharām 
sarvalakṣaṇasaṃpannāṃ provāca phalasūdanaḥ // BrP_178.17

pramloce gaccha śīghraṃ tvaṃ yadāsau tapyate muniḥ 
vighnārthaṃ tasya tapasaḥ kṣobhayasvāṃśu suprabhe // BrP_178.18

tava vākyaṃ suraśreṣṭha karomi satataṃ prabho 
kiṃtu śaṅkā mamaivātra jīvitasya ca saṃśayaḥ // BrP_178.19

bibhemi taṃ munivaraṃ brahmacaryavrate sthitam 
atyugraṃ dīptatapasaṃ jvalanārkasamaprabham // BrP_178.20

jñātvā māṃ sa muniḥ krodhād vighnārthaṃ samupāgatām 
kaṇḍuḥ paramatejasvī śāpaṃ dāsyati duḥsaham // BrP_178.21

urvaśī menakā rambhā ghṛtācī puñjikasthalā 
viśvācī sahajanyā ca pūrvacittis tilottamā // BrP_178.22

alambuṣā miśrakeśī śaśilekhā ca vāmanā 
anyāś cāpsarasaḥ santi rūpayauvanagarvitāḥ // BrP_178.23

sumadhyāś cāruvadanāḥ pīnonnatapayodharāḥ 
kāmapradhānakuśalās tās tatra saṃniyojaya // BrP_178.24

tasyās tad vacanaṃ śrutvā punaḥ prāha śacīpatiḥ 
tiṣṭhantu nāma cānyās tās tvaṃ cātra kuśalā śubhe // BrP_178.25

kāmaṃ vasantaṃ vāyuṃ ca sahāyārthe dadāmi te 
taiḥ sārdhaṃ gaccha suśroṇi yatrāste sa mahāmuniḥ // BrP_178.26

śakrasya vacanaṃ śrutvā tadā sā cārulocanā 
jagāmākāśamārgeṇa taiḥ sārdhaṃ cāśramaṃ muneḥ // BrP_178.27

gatvā sā tatra ruciraṃ dadarśa vanam uttamam 
muniṃ ca dīptatapasam āśramastham akalmaṣam // BrP_178.28

apaśyat sā vanaṃ ramyaṃ taiḥ sārdhaṃ nandanopamam 
sarvartuvarapuṣpāḍhyaṃ śākhāmṛgagaṇākulam // BrP_178.29

puṇyaṃ padmabalopetaṃ sapallavamahābalam 
śrotraramyān sumadhurāñ śabdān khagamukheritān // BrP_178.30

sarvartuphalabhārāḍhyān sarvartukusumojjvalān 
apaśyat pādapāṃś caiva vihaṃgair anunāditān // BrP_178.31

āmrān āmrātakān bhavyān nārikerān satindukān 
atha bilvāṃs tathā jīvān dāḍimān bījapūrakān // BrP_178.32

panasāṃl lakucān nīpāñ śirīṣān sumanoharān 
pārāvatāṃs tathā kolān arimedāmlavetasān // BrP_178.33

bhallātakān āmalakāñ śataparṇāṃś ca kiṃśukān 
iṅgudān karavīrāṃś ca harītakīvibhītakān // BrP_178.34

etān anyāṃś ca sā vṛkṣān dadarśa pṛthulocanā 
tathaivāśokapuṃnāgaketakībakulān atha // BrP_178.35

pārijātān kovidārān mandārendīvarāṃs tathā 
pāṭalāḥ puṣpitā ramyā devadārudrumāṃs tathā // BrP_178.36

śālāṃs tālāṃs tamālāṃś ca niculāṃl lomakāṃs tathā 
anyāṃś ca pādapaśreṣṭhān apaśyat phalapuṣpitān // BrP_178.37

cakoraiḥ śatapattraiś ca bhṛṅgarājais tathā śukaiḥ 
kokilaiḥ kalaviṅkaiś ca hārītair jīvajīvakaiḥ // BrP_178.38

priyaputraiś cātakaiś ca tathānyair vividhaiḥ khagaiḥ 
śrotraramyaṃ sumadhuraṃ kūjadbhiś cāpy adhiṣṭhitam // BrP_178.39

sarāṃsi ca manojñāni prasannasalilāni ca 
kumudaiḥ puṇḍarīkaiś ca tathā nīlotpalaiḥ śubhaiḥ // BrP_178.40

kahlāraiḥ kamalaiś caiva ācitāni samantataḥ 
kādambaiś cakravākaiś ca tathaiva jalakukkuṭaiḥ // BrP_178.41

kāraṇḍavair bakair haṃsaiḥ kūrmair madgubhir eva ca 
etaiś cānyaiś ca kīrṇāni samantāj jalacāribhiḥ // BrP_178.42

krameṇaiva tathā sā tu vanaṃ babhrāma taiḥ saha 
evaṃ dṛṣṭvā vanaṃ ramyaṃ taiḥ sārdhaṃ paramādbhutam // BrP_178.43

vismayotphullanayanā sā babhūva varāṅganā 
provāca vāyuṃ kāmaṃ ca vasantaṃ ca dvijottamāḥ // BrP_178.44

kurudhvaṃ mama sāhāyyaṃ yūyaṃ sarve pṛthak pṛthak // BrP_178.45

evam uktvā tadā sā tu tathety uktā surair dvijāḥ 
pratyuvācādya yāsyāmi yatrāsau saṃsthito muniḥ // BrP_178.46

adya taṃ dehayantāraṃ prayuktendriyavājinam 
smaraśastragaladraśmiṃ kariṣyāmi kusārathim // BrP_178.47

brahmā janārdano vāpi yadi vā nīlalohitaḥ 
tathāpy adya kariṣyāmi kāmabāṇakṣatāntaram // BrP_178.48

ity uktvā prayayau sātha yatrāsau tiṣṭhate muniḥ 
munes tapaḥprabhāveṇa praśāntaśvāpadāśramam // BrP_178.49

sā puṃskokilamādhurye nadītīre vyavasthitā 
stokamātraṃ sthitā tasmād agāyata varāpsarāḥ // BrP_178.50

tato vasantaḥ sahasā balaṃ samakarot tadā 
kokilārāvamadhuram akālikamanoharam // BrP_178.51

vavau gandhavahaś caiva malayādriniketanaḥ 
puṣpān uccāvacān medhyān pātayaṃś ca śanaiḥ śanaiḥ // BrP_178.52

puṣpabāṇadharaś caiva gatvā tasya samīpataḥ 
muneś ca kṣobhayām āsa kāmas tasyāpi mānasam // BrP_178.53

tato gītadhvaniṃ śrutvā munir vismitamānasaḥ 
jagāma yatra sā subhrūḥ kāmabāṇaprapīḍitaḥ // BrP_178.54

dṛṣṭvā tām āha saṃdṛṣṭo vismayotphullalocanaḥ 
bhraṣṭottarīyo vikalaḥ pulakāñcitavigrahaḥ // BrP_178.55

kāsi kasyāsi suśroṇi subhage cāruhāsini 
mano harasi me subhru brūhi satyaṃ sumadhyame // BrP_178.56

tava karmakarā cāhaṃ puṣpārtham aham āgatā 
ādeśaṃ dehi me kṣipraṃ kiṃ karomi tavājñayā // BrP_178.57

śrutvaivaṃ vacanaṃ tasyās tyaktvā dhairyaṃ vimohitaḥ 
ādāya haste tāṃ bālāṃ praviveśa svam āśramam // BrP_178.58

tataḥ kāmaś ca vāyuś ca vasantaś ca dvijottamāḥ 
jagmur yathāgataṃ sarve kṛtakṛtyās triviṣṭapam // BrP_178.59

śaśaṃsuś ca hariṃ gatvā tasyās tasya ca ceṣṭitam 
śrutvā śakras tadā devāḥ prītāḥ sumanaso 'bhavan // BrP_178.60

sa ca kaṇḍus tayā sārdhaṃ praviśann eva cāśramam 
ātmanaḥ paramaṃ rūpaṃ cakāra madanākṛti // BrP_178.61

rūpayauvanasaṃpannam atīva sumanoharam 
divyālaṃkārasaṃyuktaṃ ṣoḍaśavatsarākṛti // BrP_178.62

divyavastradharaṃ kāntaṃ divyasraggandhabhūṣitam 
sarvopabhogasaṃpannaṃ sahasā tapaso balāt // BrP_178.63

dṛṣṭvā sā tasya tad vīryaṃ paraṃ vismayam āgatā 
aho 'sya tapaso vīryam ity uktvā muditābhavat // BrP_178.64

snānaṃ saṃdhyāṃ japaṃ homaṃ svādhyāyaṃ devatārcanam 
vratopavāsaniyamaṃ dhyānaṃ ca munisattamāḥ // BrP_178.65

tyaktvā sa reme muditas tayā sārdham aharniśam 
manmathāviṣṭahṛdayo na bubodha tapaḥkṣayam // BrP_178.66

saṃdhyārātridivāpakṣamāsartvayanahāyanam 
na bubodha gataṃ kālaṃ viṣayāsaktamānasaḥ // BrP_178.67

sā ca taṃ kāmajair bhāvair vidagdhā rahasi dvijāḥ 
varayām āsa suśroṇiḥ pralāpakuśalā tadā // BrP_178.68

evaṃ kaṇḍus tayā sārdhaṃ varṣāṇām adhikaṃ śatam 
atiṣṭhan mandaradroṇyāṃ grāmyadharmarato muniḥ // BrP_178.69

sā taṃ prāha mahābhāgaṃ gantum icchāmy ahaṃ divam 
prasādasumukho brahmann anujñātuṃ tvam arhasi // BrP_178.70

tayaivam uktaḥ sa munis tasyām āsaktamānasaḥ 
dināni katicid bhadre sthīyatām ity abhāṣata // BrP_178.71

evam uktā tatas tena sāgraṃ varṣaśataṃ punaḥ 
bubhuje viṣayāṃs tanvī tena sārdhaṃ mahātmanā // BrP_178.72

anujñāṃ dehi bhagavan vrajāmi tridaśālayam 
uktas tayeti sa punaḥ sthīyatām ity abhāṣata // BrP_178.73

punar gate varṣaśate sādhike sā śubhānanā 
yāmy ahaṃ tridivaṃ brahman praṇayasmitaśobhanam // BrP_178.74

uktas tayaivaṃ sa muniḥ punar āhāyatekṣaṇām 
ihāsyatāṃ mayā subhru ciraṃ kālaṃ gamiṣyasi // BrP_178.75

tacchāpabhītā suśroṇī saha tenarṣiṇā punaḥ 
śatadvayaṃ kiṃcid ūnaṃ varṣāṇāṃ samatiṣṭhata // BrP_178.76

gamanāya mahābhāgo devarājaniveśanam 
proktaḥ proktas tayā tanvyā sthīyatām ity abhāṣata // BrP_178.77

tasya śāpabhayād bhīrur dākṣiṇyena ca dakṣiṇā 
proktā praṇayabhaṅgārtivedinī na jahau munim // BrP_178.78

tayā ca ramatas tasya paramarṣer aharniśam 
navaṃ navam abhūt prema manmathāsaktacetasaḥ // BrP_178.79

ekadā tu tvarāyukto niścakrāmoṭajān muniḥ 
niṣkrāmantaṃ ca kutreti gamyate prāha sā śubhā // BrP_178.80

ity uktaḥ sa tayā prāha parivṛttam ahaḥ śubhe 
saṃdhyopāstiṃ kariṣyāmi kriyālopo 'nyathā bhavet // BrP_178.81

tataḥ prahasya muditā sā taṃ prāha mahāmunim 
kim adya sarvadharmajña parivṛttam ahas tava 
gatam etan na kurute vismayaṃ kasya kathyate // BrP_178.82

prātas tvam āgatā bhadre nadītīram idaṃ śubham 
mayā dṛṣṭāsi suśroṇi praviṣṭā ca mamāśramam // BrP_178.83

iyaṃ ca vartate saṃdhyā pariṇāmam aho gatam 
avahāsaḥ kimartho 'yaṃ sadbhāvaḥ kathyatāṃ mama // BrP_178.84

pratyūṣasy āgatā brahman satyam etan na me mṛṣā 
kiṃtv adya tasya kālasya gatāny abdaśatāni te // BrP_178.85

tataḥ sasādhvaso vipras tāṃ papracchāyatekṣaṇām 
kathyatāṃ bhīru kaḥ kālas tvayā me ramataḥ sadā // BrP_178.86

saptottarāṇy atītāni navavarṣaśatāni ca 
māsāś ca ṣaṭ tathaivānyat samatītaṃ dinatrayam // BrP_178.87

satyaṃ bhīru vadasy etat parihāso 'thavā śubhe 
dinam ekam ahaṃ manye tvayā sārdham ihoṣitam // BrP_178.88

vadiṣyāmy anṛtaṃ brahman katham atra tavāntike 
viśeṣād adya bhavatā pṛṣṭā mārgānugāminā // BrP_178.89

niśamya tad vacas tasyāḥ sa munir dvijasattamāḥ 
dhig dhiṅ mām ity anācāraṃ vinindyātmānam ātmanā // BrP_178.90

tapāṃsi mama naṣṭāni hataṃ brahmavidāṃ dhanam 
hṛto vivekaḥ kenāpi yoṣin mohāya nirmitā // BrP_178.91

ūrmiṣaṭkātigaṃ brahma jñeyam ātmajayena me 
gatir eṣā kṛtā yena dhik taṃ kāmamahāgraham // BrP_178.92

vratāni sarvavedāś ca kāraṇāny akhilāni ca 
narakagrāmamārgeṇa kāmenādya hatāni me // BrP_178.93
 vinindyetthaṃ sa dharmajñaḥ svayam ātmānam ātmanā brp_178.94a tām apsarasam āsīnām idaṃ vacanam abravīt brp_178.94b  gaccha pāpe yathākāmaṃ yat kāryaṃ tat tvayā kṛtam brp_178.94c devarājasya yat kṣobhaṃ kurvantyā bhāvaceṣṭitaiḥ brp_178.94d 
na tvāṃ karomy ahaṃ bhasma krodhatīvreṇa vahninā 
satāṃ sāptapadaṃ maitryam uṣito 'haṃ tvayā saha // BrP_178.95

athavā tava doṣaḥ kaḥ kiṃ vā kuryām ahaṃ tava 
mamaiva doṣo nitarāṃ yenāham ajitendriyaḥ // BrP_178.96

yathā śakrapriyārthinyā kṛto mattapaso vyayaḥ 
tvayā dṛṣṭimahāmohamanunāhaṃ jugupsitaḥ // BrP_178.97

yāvad itthaṃ sa viprarṣis tāṃ bravīti sumadhyamām 
tāvat skhalatsvedajalā sā babhūvātivepathuḥ // BrP_178.98

pravepamānāṃ sa ca tāṃ svinnagātralatāṃ satīm 
gaccha gaccheti sakrodham uvāca munisattamaḥ // BrP_178.99

sā tu nirbhartsitā tena viniṣkramya tadāśramāt 
ākāśagāminī svedaṃ mamārja tarupallavaiḥ // BrP_178.100

vṛkṣād vṛkṣaṃ yayau bālā udagrāruṇapallavaiḥ 
nirmamārja ca gātrāṇi galatsvedajalāni vai // BrP_178.101

ṛṣiṇā yas tadā garbhas tasyā dehe samāhitaḥ 
nirjagāma saromāñcasvedarūpī tadaṅgataḥ // BrP_178.102

taṃ vṛkṣā jagṛhur garbham ekaṃ cakre ca mārutaḥ 
somenāpyāyito gobhiḥ sa tadā vavṛddhe śanaiḥ // BrP_178.103

māriṣā nāma kanyābhūd vṛkṣāṇāṃ cārulocanā 
prācetasānāṃ sā bhāryā dakṣasya jananī dvijāḥ // BrP_178.104

sa cāpi bhagavān kaṇḍuḥ kṣīṇe tapasi sattamaḥ 
puruṣottamākhyaṃ bho viprā viṣṇor āyatanaṃ yayau // BrP_178.105

dadarśa paramaṃ kṣetraṃ muktidaṃ bhuvi durlabham 
dakṣiṇasyodadhes tīre sarvakāmaphalapradam // BrP_178.106

suramyaṃ vālukākīrṇaṃ ketakīvanaśobhitam 
nānādrumalatākīrṇaṃ nānāpakṣirutaṃ śivam // BrP_178.107

sarvatra sukhasaṃcāraṃ sarvartukusumānvitam 
sarvasaukhyapradaṃ nṝṇāṃ dhanyaṃ sarvaguṇākaram // BrP_178.108

bhṛgvādyaiḥ sevitaṃ pūrvaṃ munisiddhavarais tathā 
gandharvaiḥ kiṃnarair yakṣais tathānyair mokṣakāṅkṣibhiḥ // BrP_178.109

dadarśa ca hariṃ tatra devaiḥ sarvair alaṃkṛtam 
brāhmaṇādyais tathā varṇair āśramasthair niṣevitam // BrP_178.110

dṛṣṭvaiva sa tadā kṣetraṃ devaṃ ca puruṣottamam 
kṛtakṛtyam ivātmānaṃ mene sa munisattamaḥ // BrP_178.111

tatraikāgramanā bhūtvā cakārārādhanaṃ hareḥ 
brahmapāramayaṃ kurvañ japam ekāgramānasaḥ 
ūrdhvabāhur mahāyogī sthitvāsau munisattamaḥ // BrP_178.112

brahmapāraṃ mune śrotum icchāmaḥ paramaṃ śubham 
japatā kaṇḍunā devo yenārādhyata keśavaḥ // BrP_178.113

pāraṃ paraṃ viṣṇur apārapāraḥ paraḥ parebhyaḥ paramātmarūpaḥ
sa brahmapāraḥ parapārabhūtaḥ paraḥ parāṇām api pārapāraḥ BrP_178.114

sa kāraṇaṃ kāraṇasaṃśrito 'pi tasyāpi hetuḥ parahetuhetuḥ
kāryo 'pi caiṣa saha karmakartṛ rūpair anekair avatīha sarvam BrP_178.115

brahma prabhur brahma sa sarvabhūto brahma prajānāṃ patir acyuto 'sau
brahmāvyayaṃ nityam ajaṃ sa viṣṇur apakṣayādyair akhilair asaṅgaḥ BrP_178.116

brahmākṣaram ajaṃ nityaṃ yathāsau puruṣottamaḥ 
tathā rāgādayo doṣāḥ prayāntu praśamaṃ mama // BrP_178.117

śrutvā tasya muner jāpyaṃ brahmapāraṃ dvijottamāḥ 
bhaktiṃ ca paramāṃ jñātvā sudṛḍhāṃ puruṣottamaḥ // BrP_178.118

prītyā sa parayā devas tadāsau bhaktavatsalaḥ 
gatvā tasya samīpaṃ tu provāca madhusūdanaḥ // BrP_178.119

meghagambhīrayā vācā diśaḥ saṃnādayann iva 
āruhya garuḍaṃ viprā vinatākulanandanam // BrP_178.120

mune brūhi paraṃ kāryaṃ yat te manasi vartate 
varado 'ham anuprāpto varaṃ varaya suvrata // BrP_178.121

śrutvaivaṃ vacanaṃ tasya devadevasya cakriṇaḥ 
cakṣur unmīlya sahasā dadarśa purato harim // BrP_178.122

atasīpuṣpasaṃkāśaṃ padmapattrāyatekṣaṇam 
śaṅkhacakragadāpāṇiṃ mukuṭāṅgadadhāriṇam // BrP_178.123

caturbāhum udārāṅgaṃ pītavastradharaṃ śubham 
śrīvatsalakṣmasaṃyuktaṃ vanamālāvibhūṣitam // BrP_178.124

sarvalakṣaṇasaṃyuktaṃ sarvaratnavibhūṣitam 
divyacandanaliptāṅgaṃ divyamālyavibhūṣitam // BrP_178.125

tataḥ sa vismayāviṣṭo romāñcitatanūruhaḥ 
daṇḍavat praṇipatyorvyāṃ praṇāmam akarot tadā // BrP_178.126

adya me saphalaṃ janma adya me saphalaṃ tapaḥ 
ity uktvā muniśārdūlās taṃ stotum upacakrame // BrP_178.127

nārāyaṇa hare kṛṣṇa śrīvatsāṅka jagatpate 
jagadbīja jagaddhāma jagatsākṣin namo 'stu te // BrP_178.128

avyakta jiṣṇo prabhava pradhānapuruṣottama 
puṇḍarīkākṣa govinda lokanātha namo 'stu te // BrP_178.129

hiraṇyagarbha śrīnātha padmanātha sanātana 
bhūgarbha dhruva īśāna hṛṣīkeśa namo 'stu te // BrP_178.130

anādyantāmṛtājeya jaya tvaṃ jayatāṃ vara 
ajitākhaṇḍa śrīkṛṣṇa śrīnivāsa namo 'stu te // BrP_178.131

parjanyadharmakartā ca duṣpāra duradhiṣṭhita 
duḥkhārtināśana hare jalaśāyin namo 'stu te // BrP_178.132

bhūtapāvyakta bhūteśa bhūtatattvair anākula 
bhūtādhivāsa bhūtātman bhūtagarbha namo 'stu te // BrP_178.133

yajñayajvan yajñadhara yajñadhātābhayaprada 
yajñagarbha hiraṇyāṅga pṛśnigarbha namo 'stu te // BrP_178.134

kṣetrajñaḥ kṣetrabhṛt kṣetrī kṣetrahā kṣetrakṛd vaśī 
kṣetrātman kṣetrarahita kṣetrasraṣṭre namo 'stu te // BrP_178.135

guṇālaya guṇāvāsa guṇāśraya guṇāvaha 
guṇabhoktṛ guṇārāma guṇatyāgin namo 'stu te // BrP_178.136

tvaṃ viṣṇus tvaṃ hariś cakrī tvaṃ jiṣṇus tvaṃ janārdanaḥ 
tvaṃ bhūtas tvaṃ vaṣaṭkāras tvaṃ bhavyas tvaṃ bhavatprabhuḥ // BrP_178.137

tvaṃ bhūtakṛt tvam avyaktas tvaṃ bhavo bhūtabhṛd bhavān 
tvaṃ bhūtabhāvano devas tvām āhur ajam īśvaram // BrP_178.138

tvam anantaḥ kṛtajñas tvaṃ prakṛtis tvaṃ vṛṣākapiḥ 
tvaṃ rudras tvaṃ durādharṣas tvam amoghas tvam īśvaraḥ // BrP_178.139

tvaṃ viśvakarmā jiṣṇus tvaṃ tvaṃ śaṃbhus tvaṃ vṛṣākṛtiḥ 
tvaṃ śaṃkaras tvam uśanā tvaṃ satyaṃ tvaṃ tapo janaḥ // BrP_178.140

tvaṃ viśvajetā tvaṃ śarma tvaṃ śaraṇyas tvam akṣaram 
tvaṃ śaṃbhus tvaṃ svayaṃbhūś ca tvaṃ jyeṣṭhas tvaṃ parāyaṇaḥ // BrP_178.141

tvam ādityas tvam oṃkāras tvaṃ prāṇas tvaṃ tamisrahā 
tvaṃ parjanyas tvaṃ prathitas tvaṃ vedhās tvaṃ sureśvaraḥ // BrP_178.142

tvam ṛg yajuḥ sāma caiva tvam ātmā saṃmato bhavān 
tvam agnis tvaṃ ca pavanas tvam āpo vasudhā bhavān // BrP_178.143

tvaṃ sraṣṭā tvaṃ tathā bhoktā hotā tvaṃ ca haviḥ kratuḥ 
tvaṃ prabhus tvaṃ vibhuḥ śreṣṭhas tvaṃ lokapatir acyutaḥ // BrP_178.144

tvaṃ sarvadarśanaḥ śrīmāṃs tvaṃ sarvadamano 'rihā 
tvam ahas tvaṃ tathā rātris tvām āhur vatsaraṃ budhāḥ // BrP_178.145

tvaṃ kālas tvaṃ kalā kāṣṭhā tvaṃ muhūrtaḥ kṣaṇā lavāḥ 
tvaṃ bālas tvaṃ tathā vṛddhas tvaṃ pumān strī napuṃsakaḥ // BrP_178.146

tvaṃ viśvayonis tvaṃ cakṣus tvaṃ sthāṇus tvaṃ śuciśravāḥ 
tvaṃ śāśvatas tvam ajitas tvam upendras tvam uttamaḥ // BrP_178.147

tvaṃ sarvaviśvasukhadas tvaṃ vedāṅgaṃ tvam avyayaḥ 
tvaṃ vedavedas tvaṃ dhātā vidhātā tvaṃ samāhitaḥ // BrP_178.148

tvaṃ jalanidhir āmūlaṃ tvaṃ dhātā tvaṃ punar vasuḥ 
tvaṃ vaidyas tvaṃ dhṛtātmā ca tvam atīndriyagocaraḥ // BrP_178.149

tvam agraṇīr grāmaṇīs tvaṃ tvaṃ suparṇas tvam ādimān 
tvaṃ saṃgrahas tvaṃ sumahat tvaṃ dhṛtātmā tvam acyutaḥ // BrP_178.150

tvaṃ yamas tvaṃ ca niyamas tvaṃ prāṃśus tvaṃ caturbhujaḥ 
tvam evānnāntarātmā tvaṃ paramātmā tvam ucyate // BrP_178.151

tvaṃ gurus tvaṃ gurutamas tvaṃ vāmas tvaṃ pradakṣiṇaḥ 
tvaṃ pippalas tvam agamas tvaṃ vyaktas tvaṃ prajāpatiḥ // BrP_178.152

hiraṇyanābhas tvaṃ devas tvaṃ śaśī tvaṃ prajāpatiḥ 
anirdeśyavapus tvaṃ vai tvaṃ yamas tvaṃ surārihā // BrP_178.153

tvaṃ ca saṃkarṣaṇo devas tvaṃ kartā tvaṃ sanātanaḥ 
tvaṃ vāsudevo 'meyātmā tvam eva guṇavarjitaḥ // BrP_178.154

tvaṃ jyeṣṭhas tvaṃ variṣṭhas tvaṃ tvaṃ sahiṣṇuś ca mādhavaḥ 
sahasraśīrṣā tvaṃ devas tvam avyaktaḥ sahasradṛk // BrP_178.155

sahasrapādas tvaṃ devas tvaṃ virāṭ tvaṃ suraprabhuḥ 
tvam eva tiṣṭhase bhūyo devadeva daśāṅgulaḥ // BrP_178.156

yad bhūtaṃ tat tvam evoktaḥ puruṣaḥ śakra uttamaḥ 
yad bhāvyaṃ tat tvam īśānas tvam ṛtas tvaṃ tathāmṛtaḥ // BrP_178.157

tvatto rohaty ayaṃ loko mahīyāṃs tvam anuttamaḥ 
tvaṃ jyāyān puruṣas tvaṃ ca tvaṃ deva daśadhā sthitaḥ // BrP_178.158

viśvabhūtaś caturbhāgo navabhāgo 'mṛto divi 
navabhāgo 'ntarikṣasthaḥ pauruṣeyaḥ sanātanaḥ // BrP_178.159

bhāgadvayaṃ ca bhūsaṃsthaṃ caturbhāgo 'py abhūd iha 
tvatto yajñāḥ saṃbhavanti jagato vṛṣṭikāraṇam // BrP_178.160

tvatto virāṭ samutpanno jagato hṛdi yaḥ pumān 
so 'tiricyata bhūtebhyas tejasā yaśasā śriyā // BrP_178.161

tvattaḥ surāṇām āhāraḥ pṛṣadājyam ajāyata 
grāmyāraṇyāś cauṣadhayas tvattaḥ paśumṛgādayaḥ // BrP_178.162

dhyeyadhyānaparas tvaṃ ca kṛtavān asi cauṣadhīḥ 
tvaṃ devadeva saptāsya kālākhyo dīptavigrahaḥ // BrP_178.163

jaṅgamājaṅgamaṃ sarvaṃ jagad etac carācaram 
tvattaḥ sarvam idaṃ jātaṃ tvayi sarvaṃ pratiṣṭhitam // BrP_178.164

aniruddhas tvaṃ mādhavas tvaṃ pradyumnaḥ surārihā 
deva sarvasuraśreṣṭha sarvalokaparāyaṇa // BrP_178.165

trāhi mām aravindākṣa nārāyaṇa namo 'stu te 
namas te bhagavan viṣṇo namas te puruṣottama // BrP_178.166

namas te sarvalokeśa namas te kamalālaya 
guṇālaya namas te 'stu namas te 'stu guṇākara // BrP_178.167

vāsudeva namas te 'stu namas te 'stu surottama 
janārdana namas te 'stu namas te 'stu sanātana // BrP_178.168

namas te yogināṃ gamya yogāvāsa namo 'stu te 
gopate śrīpate viṣṇo namas te 'stu marutpate // BrP_178.169

jagatpate jagatsūte namas te jñānināṃ pate 
divaspate namas te 'stu namas te 'stu mahīpate // BrP_178.170

namas te madhuhantre ca namas te puṣkarekṣaṇa 
kaiṭabhaghna namas te 'stu subrahmaṇya namo 'stu te // BrP_178.171

namo 'stu te mahāmīna śrutipṛṣṭhadharācyuta 
samudrasalilakṣobha padmajāhlādakāriṇe // BrP_178.172

aśvaśīrṣa mahāghoṇa mahāpuruṣavigraha 
madhukaiṭabhahantre ca namas te turagānana // BrP_178.173

mahākamaṭhabhogāya pṛthivyuddharaṇāya ca 
vidhṛtādrisvarūpāya mahākūrmāya te namaḥ // BrP_178.174

namo mahāvarāhāya pṛthivyuddhārakāriṇe 
namaś cādivarāhāya viśvarūpāya vedhase // BrP_178.175

namo 'nantāya sūkṣmāya mukhyāya ca varāya ca 
paramāṇusvarūpāya yogigamyāya te namaḥ // BrP_178.176

tasmai namaḥ kāraṇakāraṇāya yogīndravṛttanilayāya sudurvidāya
kṣīrārṇavāśritamahāhisutalpagāya tubhyaṃ namaḥ kanakaratnasukuṇḍalāya BrP_178.177

itthaṃ stutas tadā tena prītaḥ provāca mādhavaḥ 
kṣipraṃ brūhi muniśreṣṭha matto yad abhivāñchasi // BrP_178.178

saṃsāre 'smiñ jagannātha dustare lomaharṣaṇe 
anitye duḥkhabahule kadalīdalasaṃnibhe // BrP_178.179

nirāśraye nirālambe jalabudbudacañcale 
sarvopadravasaṃyukte dustare cātibhairave // BrP_178.180

bhramāmi suciraṃ kālaṃ māyayā mohitas tava 
na cāntam abhigacchāmi viṣayāsaktamānasaḥ // BrP_178.181

tvām ahaṃ cādya deveśa saṃsārabhayapīḍitaḥ 
gato 'smi śaraṇaṃ kṛṣṇa mām uddhara bhavārṇavāt // BrP_178.182

gantum icchāmi paramaṃ padaṃ yat te sanātanam 
prasādāt tava deveśa punarāvṛttidurlabham // BrP_178.183

bhakto 'si me muniśreṣṭha mām ārādhaya nityaśaḥ 
matprasādād dhruvaṃ mokṣaṃ prāpyasi tvaṃ samīhitam // BrP_178.184

madbhaktāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ striyaḥ śūdrāntyajātijāḥ 
prāpnuvanti parāṃ siddhiṃ kiṃ punas tvaṃ dvijottama // BrP_178.185

śvapāko 'pi ca madbhaktaḥ samyak śraddhāsamanvitaḥ 
prāpnoty abhimatāṃ siddhim anyeṣāṃ tatra kā kathā // BrP_178.186

evam uktvā tu taṃ viprāḥ sa devo bhaktavatsalaḥ 
durvijñeyagatir viṣṇus tatraivāntaradhīyata // BrP_178.187

gate tasmin muniśreṣṭhāḥ kaṇḍuḥ saṃhṛṣṭamānasaḥ 
sarvān kāmān parityajya svasthacitto bhavat punaḥ // BrP_178.188

sarvendriyāṇi saṃyamya nirmamo nirahaṃkṛtiḥ 
ekāgramānasaḥ samyag dhyātvā taṃ puruṣottamam // BrP_178.189

nirlepaṃ nirguṇaṃ śāntaṃ sattāmātravyavasthitam 
avāpa paramaṃ mokṣaṃ surāṇām api durlabham // BrP_178.190

yaḥ paṭhec chṛṇuyād vāpi kathāṃ kaṇḍor mahātmanaḥ 
vimuktaḥ sarvapāpebhyaḥ svargalokaṃ sa gacchati // BrP_178.191

evaṃ mayā muniśreṣṭhāḥ karmabhūmir udāhṛtā 
mokṣakṣetraṃ ca paramaṃ devaṃ ca puruṣottamam // BrP_178.192

ye paśyanti vibhuṃ stuvanti varadaṃ dhyāyanti muktipradaṃ 
bhaktyā śrīpuruṣottamākhyam ajaraṃ saṃsāraduḥkhāpaham // BrP_178.193

te bhuktvā manujendrabhogam amalāḥ svarge ca divyaṃ sukhaṃ 
paścād yānti samastadoṣarahitāḥ sthānaṃ harer avyayam // BrP_178.194

vyāsasya vacanaṃ śrutvā munayaḥ saṃyatendriyāḥ 
prītā babhūvuḥ saṃhṛṣṭā vismitāś ca punaḥ punaḥ // BrP_179.1

aho bhāratavarṣasya tvayā saṃkīrtitā guṇāḥ 
tadvac chrīpuruṣākhyasya kṣetrasya puruṣottama // BrP_179.2

vismayo hi na caikasya śrutvā māhātmyam uttamam 
puruṣākhyasya kṣetrasya prītiś ca vadatāṃ vara // BrP_179.3

cirāt prabhṛti cāsmākaṃ saṃśayo hṛdi vartate 
tvadṛte saṃśayasyāsya cchettā nānyo 'sti bhūtale // BrP_179.4

utpattiṃ baladevasya kṛṣṇasya ca mahītale 
bhadrāyāś caiva kārtsnyena pṛcchāmas tvāṃ mahāmune // BrP_179.5

kimarthaṃ tau samutpannau kṛṣṇasaṃkarṣaṇāv ubhau 
vasudevasutau vīrau sthitau nandagṛhe mune // BrP_179.6

niḥsāre mṛtyuloke 'smin duḥkhaprāye 'ticañcale 
jalabudbudasaṃkāśe bhairave lomaharṣaṇe // BrP_179.7

viṇmūtrapicchalaṃ kaṣṭaṃ saṃkaṭaṃ duḥkhadāyakam 
kathaṃ ghorataraṃ teṣāṃ garbhavāsam arocata // BrP_179.8

yāni karmāṇi cakrus te samutpannā mahītale 
vistareṇa mune tāni brūhi no vadatāṃ vara // BrP_179.9

samagraṃ caritaṃ teṣām adbhutaṃ cātimānuṣam 
kathaṃ sa bhagavān devaḥ sureśaḥ surasattamaḥ // BrP_179.10

vasudevakule dhīmān vāsudevatvam āgataḥ 
amaraiś cāvṛtaṃ puṇyaṃ puṇyakṛdbhir alaṃkṛtam // BrP_179.11

devalokaṃ kim utsṛjya martyaloka ihāgataḥ 
devamānuṣayor netā dyor bhuvaḥ prabhavo 'vyayaḥ // BrP_179.12

kimarthaṃ divyam ātmānaṃ mānuṣeṣu nyayojayat 
yaś cakraṃ vartayaty eko mānuṣāṇām anāmayam // BrP_179.13

sa mānuṣye kathaṃ buddhiṃ cakre cakragadādharaḥ 
gopāyanaṃ yaḥ kurute jagataḥ sārvabhautikam // BrP_179.14

sa kathaṃ gāṃ gato viṣṇur gopatvam akarot prabhuḥ 
mahābhūtāni bhūtātmā yo dadhāra cakāra ca // BrP_179.15

śrīgarbhaḥ sa kathaṃ garbhe striyā bhūcarayā dhṛtaḥ 
yena lokān kramair jitvā tribhir vai tridaśepsayā // BrP_179.16

sthāpitā jagato mārgās trivargāś cābhavaṃs trayaḥ 
yo 'ntakāle jagat pītvā kṛtvā toyamayaṃ vapuḥ // BrP_179.17

lokam ekārṇavaṃ cakre dṛśyādṛśyena cātmanā 
yaḥ purāṇaḥ purāṇātmā vārāhaṃ rūpam āsthitaḥ // BrP_179.18

viṣāṇāgreṇa vasudhām ujjahārārisūdanaḥ 
yaḥ purā puruhūtārthe trailokyam idam avyayam // BrP_179.19

dadau jitvā vasumatīṃ surāṇāṃ surasattamaḥ 
yena saiṃhavapuḥ kṛtvā dvidhā kṛtvā ca tat punaḥ // BrP_179.20

pūrvadaityo mahāvīryo hiraṇyakaśipur hataḥ 
yaḥ purā hy analo bhūtvā aurvaḥ saṃvartako vibhuḥ // BrP_179.21

pātālastho 'rṇavarasaṃ papau toyamayaṃ hariḥ 
sahasracaraṇaṃ brahma sahasrāṃśusahasradam // BrP_179.22

sahasraśirasaṃ devaṃ yam āhur vai yuge yuge 
nābhyāṃ padmaṃ samudbhūtaṃ yasya paitāmahaṃ gṛham // BrP_179.23

ekārṇave nāgaloke saddhiraṇmayapaṅkajam 
yena te nihatā daityāḥ saṃgrāme tārakāmaye // BrP_179.24

yena devamayaṃ kṛtvā sarvāyudhadharaṃ vapuḥ 
guhāsaṃsthena cotsiktaḥ kālanemir nipātitaḥ // BrP_179.25

uttarānte samudrasya kṣīrodasyāmṛtodadhau 
yaḥ śete śāśvataṃ yogam āsthāya timiraṃ mahat // BrP_179.26

surāraṇī garbham adhatta divyaṃ tapaḥprakarṣād aditiḥ purāṇam
śakraṃ ca yo daityagaṇāvaruddhaṃ garbhāvadhānena kṛtaṃ cakāra BrP_179.27

padāni yo yogamayāni kṛtvā cakāra daityān salileśayasthān
kṛtvā ca devāṃs tridaśeśvarāṃs tu cakre sureśaṃ puruhūtam eva BrP_179.28

gārhapatyena vidhinā anvāhāryeṇa karmaṇā 
agnim āhavanīyaṃ ca vedaṃ dīkṣāṃ samid dhruvam // BrP_179.29

prokṣaṇīyaṃ sruvaṃ caiva āvabhṛthyaṃ tathaiva ca 
avākpāṇis tu yaś cakre havyabhāgabhujas tathā // BrP_179.30

havyādāṃś ca surāṃś cakre kavyādāṃś ca pitṝn atha 
bhogārthe yajñavidhinā 'yojayad yajñakarmaṇi // BrP_179.31

pātrāṇi dakṣiṇāṃ dīkṣāṃ carūṃś colūkhalāni ca 
yūpaṃ samit sruvaṃ somaṃ pavitrān paridhīn api // BrP_179.32

yajñiyāni ca dravyāṇi camasāṃś ca tathāparān 
sadasyān yajamānāṃś ca medhādīṃś ca kratūttamān // BrP_179.33

vibabhāja purā yas tu pārameṣṭhyena karmaṇā 
yugānurūpaṃ yaḥ kṛtvā lokān anuparākramāt // BrP_179.34

kṣaṇā nimeṣāḥ kāṣṭhāś ca kalās traikālyam eva ca 
muhūrtās tithayo māsā dinaṃ saṃvatsaras tathā // BrP_179.35

ṛtavaḥ kālayogāś ca pramāṇaṃ trividhaṃ triṣu 
āyuḥkṣetrāṇy upacayo lakṣaṇaṃ rūpasauṣṭhavam // BrP_179.36

trayo lokās trayo devās traividyaṃ pāvakās trayaḥ 
traikālyaṃ trīṇi karmāṇi trayo varṇās trayo guṇāḥ // BrP_179.37

sṛṣṭā lokāḥ purā sarve yenānantena karmaṇā 
sarvabhūtagataḥ sraṣṭā sarvabhūtaguṇātmakaḥ // BrP_179.38

nṛṇām indriyapūrveṇa yogena ramate ca yaḥ 
gatāgatābhyāṃ yogena ya eva vidhir īśvaraḥ // BrP_179.39

yo gatir dharmayuktānām agatiḥ pāpakarmaṇām 
cāturvarṇyasya prabhavaś cāturvarṇyasya rakṣitā // BrP_179.40

cāturvidyasya yo vettā cāturāśramyasaṃśrayaḥ 
digantaraṃ nabho bhūmir vāyur vāpi vibhāvasuḥ // BrP_179.41

candrasūryamayaṃ jyotir yugeśaḥ kṣaṇadācaraḥ 
yaḥ paraṃ śrūyate jyotir yaḥ paraṃ śrūyate tapaḥ // BrP_179.42

yaṃ paraṃ prāhur aparaṃ yaḥ paraḥ paramātmavān 
ādityānāṃ tu yo devo yaś ca daityāntako vibhuḥ // BrP_179.43

yugānteṣv antako yaś ca yaś ca lokāntakāntakaḥ 
setur yo lokasetūnāṃ medhyo yo medhyakarmaṇām // BrP_179.44

vedyo yo vedaviduṣāṃ prabhur yaḥ prabhavātmanām 
somabhūtaś ca saumyānām agnibhūto 'gnivarcasām // BrP_179.45

yaḥ śakrāṇām īśabhūtas tapobhūtas tapasvinām 
vinayo nayavṛttīnāṃ tejas tejasvinām api // BrP_179.46

vigraho vigrahārhāṇāṃ gatir gatimatām api 
ākāśaprabhavo vāyur vāyoḥ prāṇād dhutāśanaḥ // BrP_179.47

divo hutāśanaḥ prāṇaḥ prāṇo 'gnir madhusūdanaḥ 
rasāc choṇitasaṃbhūtiḥ śoṇitān māṃsam ucyate // BrP_179.48

māṃsāt tu medaso janma medaso 'sthi nirucyate 
asthno majjā samabhavan majjātaḥ śukrasaṃbhavaḥ // BrP_179.49

śukrād garbhaḥ samabhavad rasamūlena karmaṇā 
tatrāpāṃ prathamo bhāgaḥ sa saumyo rāśir ucyate // BrP_179.50

garbhoṣmasaṃbhavo jñeyo dvitīyo rāśir ucyate 
śukraṃ somātmakaṃ vidyād ārtavaṃ pāvakātmakam // BrP_179.51

bhāvā rasānugāś caiṣāṃ bīje ca śaśipāvakau 
kaphavarge bhavec chukraṃ pittavarge ca śoṇitam // BrP_179.52

kaphasya hṛdayaṃ sthānaṃ nābhyāṃ pittaṃ pratiṣṭhitam 
dehasya madhye hṛdayaṃ sthānaṃ tan manasaḥ smṛtam // BrP_179.53

nābhikoṣṭhāntaraṃ yat tu tatra devo hutāśanaḥ 
manaḥ prajāpatir jñeyaḥ kaphaḥ somo vibhāvyate // BrP_179.54

pittam agniḥ smṛtaṃ tv evam agnisomātmakaṃ jagat 
evaṃ pravartite garbhe vardhite 'rbudasaṃnibhe // BrP_179.55

vāyuḥ praveśaṃ saṃcakre saṃgataḥ paramātmanaḥ 
sa pañcadhā śarīrastho bhidyate vartate punaḥ // BrP_179.56

prāṇāpānau samānaś ca udāno vyāna eva ca 
prāṇo 'sya paramātmānaṃ vardhayan parivartate // BrP_179.57

apānaḥ paścimaṃ kāyam udāno 'rdhaṃ śarīriṇaḥ 
vyānas tu vyāpyate yena samānaḥ saṃnivartate // BrP_179.58

bhūtāvāptis tatas tasya jāyetendriyagocarā 
pṛthivī vāyur ākāśam āpo jyotiś ca pañcamam // BrP_179.59

tasyendriyaniviṣṭāni svaṃ svaṃ bhāgaṃ pracakrire 
pārthivaṃ deham āhus tu prāṇātmānaṃ ca mārutam // BrP_179.60

chidrāṇy ākāśayonīni jalāt srāvaḥ pravartate 
jyotiś cakṣūṃṣi tejaś ca ātmā teṣāṃ manaḥ smṛtam // BrP_179.61

grāmāś ca viṣayāś caiva yasya vīryāt pravartitāḥ 
ity etān puruṣaḥ sarvān sṛjaṃl lokān sanātanaḥ // BrP_179.62

naidhane 'smin kathaṃ loke naratvaṃ viṣṇur āgataḥ 
eṣa naḥ saṃśayo brahmann eṣa no vismayo mahān // BrP_179.63

kathaṃ gatir gatimatām āpanno mānuṣīṃ tanum 
āścaryaṃ paramaṃ viṣṇur devair daityaiś ca kathyate // BrP_179.64

viṣṇor utpattim āścaryaṃ kathayasva mahāmune 
prakhyātabalavīryasya viṣṇor amitatejasaḥ // BrP_179.65

karmaṇāścaryabhūtasya viṣṇos tattvam ihocyatām 
kathaṃ sa devo devānām ārtihā puruṣottamaḥ // BrP_179.66

sarvavyāpī jagannāthaḥ sarvalokamaheśvaraḥ 
sargasthityantakṛd devaḥ sarvalokasukhāvahaḥ // BrP_179.67

akṣayaḥ śāśvato 'nantaḥ kṣayavṛddhivivarjitaḥ 
nirlepo nirguṇaḥ sūkṣmo nirvikāro nirañjanaḥ // BrP_179.68

sarvopādhivinirmuktaḥ sattāmātravyavasthitaḥ 
avikārī vibhur nityaḥ paramātmā sanātanaḥ // BrP_179.69

acalo nirmalo vyāpī nityatṛpto nirāśrayaḥ 
viśuddhaṃ śrūyate yasya haritvaṃ ca kṛte yuge // BrP_179.70

vaikuṇṭhatvaṃ ca deveṣu kṛṣṇatvaṃ mānuṣeṣu ca 
īśvarasya hi tasyemāṃ gahanāṃ karmaṇo gatim // BrP_179.71

samatītāṃ bhaviṣyaṃ ca śrotum icchā pravartate 
avyakto vyaktaliṅgastho ya eṣa bhagavān prabhuḥ // BrP_179.72

nārāyaṇo hy anantātmā prabhavo 'vyaya eva ca 
eṣa nārāyaṇo bhūtvā harir āsīt sanātanaḥ // BrP_179.73

brahmā śakraś ca rudraś ca dharmaḥ śukro bṛhaspatiḥ 
pradhānātmā purā hy eṣa brahmāṇam asṛjat prabhuḥ // BrP_179.74

so 'sṛjat pūrvapuruṣaḥ purā kalpe prajāpatīn 
evaṃ sa bhagavān viṣṇuḥ sarvalokamaheśvaraḥ 
kimarthaṃ martyaloke 'smin yāto yadukule hariḥ // BrP_179.75

namaskṛtvā sureśāya viṣṇave prabhaviṣṇave 
puruṣāya purāṇāya śāśvatāyāvyayāya ca // BrP_180.1

caturvyūhātmane tasmai nirguṇāya guṇāya ca 
variṣṭhāya gariṣṭhāya vareṇyāyāmitāya ca // BrP_180.2

yajñāṅgāyākhilāṅgāya devādyair īpsitāya ca 
yasmād aṇutaraṃ nāsti yasmān nāsti bṛhattaram // BrP_180.3

yena viśvam idaṃ vyāptam ajena sacarācaram 
āvirbhāvatirobhāvadṛṣṭādṛṣṭavilakṣaṇam // BrP_180.4

vadanti yat sṛṣṭam iti tathaivāpy upasaṃhṛtam 
brahmaṇe cādidevāya namaskṛtya samādhinā // BrP_180.5

avikārāya śuddhāya nityāya paramātmane 
sadaikarūparūpāya jiṣṇave viṣṇave namaḥ // BrP_180.6

namo hiraṇyagarbhāya haraye śaṃkarāya ca 
vāsudevāya tārāya sargasthityantakāriṇe // BrP_180.7

ekānekasvarūpāya sthūlasūkṣmātmane namaḥ 
avyaktavyaktabhūtāya viṣṇave muktihetave // BrP_180.8

sargasthitivināśānāṃ jagato yo jaganmayaḥ 
mūlabhūto namas tasmai viṣṇave paramātmane // BrP_180.9

ādhārabhūtaṃ viśvasyāpy aṇīyāṃsam aṇīyasām 
praṇamya sarvabhūtastham acyutaṃ puruṣottamam // BrP_180.10

jñānasvarūpam atyantaṃ nirmalaṃ paramārthataḥ 
tam evārthasvarūpeṇa bhrāntidarśanataḥ sthitam // BrP_180.11

viṣṇuṃ grasiṣṇuṃ viśvasya sthitisarge tathā prabhum 
anādiṃ jagatām īśam ajam akṣayam avyayam // BrP_180.12

kathayāmi yathā pūrvaṃ yakṣādyair munisattamaiḥ 
pṛṣṭaḥ provāca bhagavān abjayoniḥ pitāmahaḥ // BrP_180.13

ṛksāmāny udgiran vaktrair yaḥ punāti jagattrayam 
praṇipatya tatheśānam ekārṇavavinirgatam // BrP_180.14

yasyāsuragaṇā yajñān vilumpanti na yājinām 
pravakṣyāmi mataṃ kṛtsnaṃ brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ // BrP_180.15

yena sṛṣṭiṃ samuddiśya dharmādyāḥ prakaṭīkṛtāḥ 
āpo nārā iti proktā munibhis tattvadarśibhiḥ // BrP_180.16

ayanaṃ tasya tāḥ pūrvaṃ tena nārāyaṇaḥ smṛtaḥ 
sa devo bhagavān sarvaṃ vyāpya nārāyaṇo vibhuḥ // BrP_180.17

caturdhā saṃsthito brahmā saguṇo nirguṇas tathā 
ekā mūrtir anuddeśyā śuklāṃ paśyanti tāṃ budhāḥ // BrP_180.18

jvālāmālāvanaddhāṅgī niṣṭhā sā yogināṃ parā 
dūrasthā cāntikasthā ca vijñeyā sā guṇātigā // BrP_180.19

vāsudevābhidhānāsau nirmamatvena dṛśyate 
rūpavarṇādayas tasyā na bhāvāḥ kalpanāmayāḥ // BrP_180.20

āste ca sā sadā śuddhā supratiṣṭhaikarūpiṇī 
dvitīyā pṛthivīṃ mūrdhnā śeṣākhyā dhārayaty adhaḥ // BrP_180.21

tāmasī sā samākhyātā tiryaktvaṃ samupāgatā 
tṛtīyā karma kurute prajāpālanatatparā // BrP_180.22

sattvodriktā tu sā jñeyā dharmasaṃsthānakāriṇī 
caturthī jalamadhyasthā śete pannagatalpagā // BrP_180.23

rajas tasyā guṇaḥ sargaṃ sā karoti sadaiva hi 
yā tṛtīyā harer mūrtiḥ prajāpālanatatparā // BrP_180.24

sā tu dharmavyavasthānaṃ karoti niyataṃ bhuvi 
proddhatān asurān hanti dharmavyucchittikāriṇaḥ // BrP_180.25

pāti devān sagandharvān dharmarakṣāparāyaṇān 
yadā yadā ca dharmasya glāniḥ samupajāyate // BrP_180.26

abhyutthānam adharmasya tadātmānaṃ sṛjaty asau 
bhūtvā purā varāheṇa tuṇḍenāpo nirasya ca // BrP_180.27

ekayā daṃṣṭrayotkhātā nalinīva vasuṃdharā 
kṛtvā nṛsiṃharūpaṃ ca hiraṇyakaśipur hataḥ // BrP_180.28

vipracittimukhāś cānye dānavā vinipātitāḥ 
vāmanaṃ rūpam āsthāya baliṃ saṃyamya māyayā // BrP_180.29

trailokyaṃ krāntavān eva vinirjitya diteḥ sutān 
bhṛgor vaṃśe samutpanno jāmadagnyaḥ pratāpavān // BrP_180.30

jaghāna kṣatriyān rāmaḥ pitur vadham anusmaran 
tathātritanayo bhūtvā dattātreyaḥ pratāpavān // BrP_180.31

yogam aṣṭāṅgam ācakhyāv alarkāya mahātmane 
rāmo dāśarathir bhūtvā sa tu devaḥ pratāpavān // BrP_180.32

jaghāna rāvaṇaṃ saṃkhye trailokyasya bhayaṃkaram 
yadā caikārṇave supto devadevo jagatpatiḥ // BrP_180.33

sahasrayugaparyantaṃ nāgaparyaṅkago vibhuḥ 
yoganidrāṃ samāsthāya sve mahimni vyavasthitaḥ // BrP_180.34

trailokyam udare kṛtvā jagat sthāvarajaṅgamam 
janalokagataiḥ siddhaiḥ stūyamāno maharṣibhiḥ // BrP_180.35

tasya nābhau samutpannaṃ padmaṃ dikpattramaṇḍitam 
marutkiñjalkasaṃyuktaṃ gṛhaṃ paitāmahaṃ varam // BrP_180.36

yatra brahmā samutpanno devadevaś caturmukhaḥ 
tadā karṇamalodbhūtau dānavau madhukaiṭabhau // BrP_180.37

mahābalau mahāvīryau brahmāṇaṃ hantum udyatau 
jaghāna tau durādharṣau utthāya śayanodadheḥ // BrP_180.38

evamādīṃs tathaivānyān asaṃkhyātum ihotsahe 
avatāro hy ajasyeha māthuraḥ sāṃpratas tv ayam // BrP_180.39

iti sā sāttvikī mūrtir avatāraṃ karoti ca 
pradyumneti samākhyātā rakṣākarmaṇy avasthitā // BrP_180.40

devatve 'tha manuṣyatve tiryagyonau ca saṃsthitā 
gṛhṇāti tatsvabhāvaś ca vāsudevecchayā sadā // BrP_180.41

dadāty abhimatān kāmān pūjitā sā dvijottamāḥ 
evaṃ mayā samākhyātaḥ kṛtakṛtyo 'pi yaḥ prabhuḥ 
mānuṣatvaṃ gato viṣṇuḥ śṛṇudhvaṃ cottaraṃ punaḥ // BrP_180.42

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ pravakṣyāmi samāsataḥ 
avatāraṃ hareś cātra bhārāvataraṇecchayā // BrP_181.1

yadā yadā tv adharmasya vṛddhir bhavati bho dvijāḥ 
dharmaś ca hrāsam abhyeti tadā devo janārdanaḥ // BrP_181.2

avatāraṃ karoty atra dvidhā kṛtvātmanas tanum 
sādhūnāṃ rakṣaṇārthāya dharmasaṃsthāpanāya ca // BrP_181.3

duṣṭānāṃ nigrahārthāya anyeṣāṃ ca suradviṣām 
prajānāṃ rakṣaṇārthāya jāyate 'sau yuge yuge // BrP_181.4

purā kila mahī viprā bhūribhārāvapīḍitā 
jagāma dharaṇī merau samāje tridivaukasām // BrP_181.5

sabrahmakān surān sarvān praṇipatyātha medinī 
kathayām āsa tat sarvaṃ khedāt karuṇabhāṣiṇī // BrP_181.6

agniḥ suvarṇasya gurur gavāṃ sūryo 'paro guruḥ 
mamāpy akhilalokānāṃ vandyo nārāyaṇo guruḥ // BrP_181.7

tatsāṃpratam ime daityāḥ kālanemipurogamāḥ 
martyalokaṃ samāgamya bādhante 'harniśaṃ prajāḥ // BrP_181.8

kālanemir hato yo 'sau viṣṇunā prabhaviṣṇunā 
ugrasenasutaḥ kaṃsaḥ saṃbhūtaḥ sumahāsuraḥ // BrP_181.9

ariṣṭo dhenukaḥ keśī pralambo narakas tathā 
sundo 'suras tathātyugro bāṇaś cāpi baleḥ sutaḥ // BrP_181.10

tathānye ca mahāvīryā nṛpāṇāṃ bhavaneṣu ye 
samutpannā durātmānas tān na saṃkhyātum utsahe // BrP_181.11

akṣauhiṇyo hi bahulā divyamūrtidhṛtāḥ surāḥ 
mahābalānāṃ dṛptānāṃ daityendrāṇāṃ mamopari // BrP_181.12

tadbhūribhārapīḍārtā na śaknomy amareśvarāḥ 
vibhartum ātmānam aham iti vijñāpayāmi vaḥ // BrP_181.13

kriyatāṃ tan mahābhāgā mama bhārāvatāraṇam 
yathā rasātalaṃ nāhaṃ gaccheyam ativihvalā // BrP_181.14

ity ākarṇya dharāvākyam aśeṣais tridaśais tataḥ 
bhuvo bhārāvatārārthaṃ brahmā prāha ca coditaḥ // BrP_181.15

yad āha vasudhā sarvaṃ satyam etad divaukasaḥ 
ahaṃ bhavo bhavantaś ca sarvaṃ nārāyaṇātmakam // BrP_181.16

vibhūtayas tu yās tasya tāsām eva parasparam 
ādhikyaṃ nyūnatā bādhyabādhakatvena vartate // BrP_181.17

tad āgacchata gacchāmaḥ kṣīrābdhes taṭam uttamam 
tatrārādhya hariṃ tasmai sarvaṃ vijñāpayāma vai // BrP_181.18

sarvadaiva jagatyarthe sa sarvātmā jaganmayaḥ 
svalpāṃśenāvatīryorvyāṃ dharmasya kurute sthitim // BrP_181.19

ity uktvā prayayau tatra saha devaiḥ pitāmahaḥ 
samāhitamanā bhūtvā tuṣṭāva garuḍadhvajam // BrP_181.20

namo namas te 'stu sahasramūrte sahasrabāho bahuvaktrapāda
namo namas te jagataḥ pravṛtti vināśasaṃsthānaparāprameya BrP_181.21

sūkṣmātisūkṣmaṃ ca bṛhatpramāṇaṃ garīyasām apy atigauravātman
pradhānabuddhīndriyavākpradhāna mūlāparātman bhagavan prasīda BrP_181.22

eṣā mahī deva mahīprasūtair mahāsuraiḥ pīḍitaśailabandhā
parāyaṇaṃ tvāṃ jagatām upaiti bhārāvatārārtham apārapāram BrP_181.23

ete vayaṃ vṛtraripus tathāyaṃ nāsatyadasrau varuṇas tathaiṣaḥ
ime ca rudrā vasavaḥ sasūryāḥ samīraṇāgnipramukhās tathānye BrP_181.24

surāḥ samastāḥ suranātha kāryam ebhir mayā yac ca tad īśa sarvam
ājñāpayājñāṃ pratipālayantas tavaiva tiṣṭhāma sadāstadoṣāḥ BrP_181.25

evaṃ saṃstūyamānas tu bhagavān parameśvaraḥ 
ujjahārātmanaḥ keśau sitakṛṣṇau dvijottamāḥ // BrP_181.26

uvāca ca surān etau matkeśau vasudhātale 
avatīrya bhuvo bhārakleśahāniṃ kariṣyataḥ // BrP_181.27

surāś ca sakalāḥ svāṃśair avatīrya mahītale 
kurvantu yuddham unmattaiḥ pūrvotpannair mahāsuraiḥ // BrP_181.28

tataḥ kṣayam aśeṣās te daiteyā dharaṇītale 
prayāsyanti na saṃdeho nānāyudhavicūrṇitāḥ // BrP_181.29

vasudevasya yā patnī devakī devatopamā 
tasyā garbho 'ṣṭamo 'yaṃ tu matkeśo bhavitā surāḥ // BrP_181.30

avatīrya ca tatrāyaṃ kaṃsaṃ ghātayitā bhuvi 
kālanemisamudbhūtam ity uktvāntardadhe hariḥ // BrP_181.31

adṛśyāya tatas te 'pi praṇipatya mahātmane 
merupṛṣṭhaṃ surā jagmur avateruś ca bhūtale // BrP_181.32

kaṃsāya cāṣṭamo garbho devakyā dharaṇītale 
bhaviṣyatīty ācacakṣe bhagavān nārado muniḥ // BrP_181.33

kaṃso 'pi tad upaśrutya nāradāt kupitas tataḥ 
devakīṃ vasudevaṃ ca gṛhe guptāv adhārayat // BrP_181.34

jātaṃ jātaṃ ca kaṃsāya tenaivoktaṃ yathā purā 
tathaiva vasudevo 'pi putram arpitavān dvijāḥ // BrP_181.35

hiraṇyakaśipoḥ putrāḥ ṣaḍgarbhā iti viśrutāḥ 
viṣṇuprayuktā tān nidrā kramād garbhe nyayojayat // BrP_181.36

yoganidrā mahāmāyā vaiṣṇavī mohitaṃ yayā 
avidyayā jagat sarvaṃ tām āha bhagavān hariḥ // BrP_181.37

gaccha nidre mamādeśāt pātālatalasaṃśrayān 
ekaikaśyena ṣaḍgarbhān devakījaṭhare naya // BrP_181.38

hateṣu teṣu kaṃsena śeṣākhyo 'ṃśas tato 'naghaḥ 
aṃśāṃśenodare tasyāḥ saptamaḥ saṃbhaviṣyati // BrP_181.39

gokule vasudevasya bhāryā vai rohiṇī sthitā 
tasyāḥ prasūtisamaye garbho neyas tvayodaram // BrP_181.40

saptamo bhojarājasya bhayād rodhoparodhataḥ 
devakyāḥ patito garbha iti loko vadiṣyati // BrP_181.41

garbhasaṃkarṣaṇāt so 'tha loke saṃkarṣaṇeti vai 
saṃjñām avāpsyate vīraḥ śvetādriśikharopamaḥ // BrP_181.42

tato 'haṃ saṃbhaviṣyāmi devakījaṭhare śubhe 
garbhe tvayā yaśodāyā gantavyam avilambitam // BrP_181.43

prāvṛṭkāle ca nabhasi kṛṣṇāṣṭamyām ahaṃ niśi 
utpatsyāmi navamyāṃ ca prasūtiṃ tvam avāpsyasi // BrP_181.44

yaśodāśayane māṃ tu devakyās tvām anindite 
macchaktipreritamatir vasudevo nayiṣyati // BrP_181.45

kaṃsaś ca tvām upādāya devi śailaśilātale 
prakṣepsyaty antarikṣe ca tvaṃ sthānaṃ samavāpsyasi // BrP_181.46

tatas tvāṃ śatadhā śakraḥ praṇamya mama gauravāt 
praṇipātānataśirā bhaginītve grahīṣyati // BrP_181.47

tataḥ śumbhaniśumbhādīn hatvā daityān sahasraśaḥ 
sthānair anekaiḥ pṛthivīm aśeṣāṃ maṇḍayiṣyasi // BrP_181.48

tvaṃ bhūtiḥ saṃnatiḥ kīrtiḥ kāntir vai pṛthivī dhṛtiḥ 
lajjā puṣṭir uṣā yā ca kācid anyā tvam eva sā // BrP_181.49

ye tvām āryeti durgeti vedagarbhe 'mbiketi ca 
bhadreti bhadrakālīti kṣemyā kṣemaṃkarīti ca // BrP_181.50

prātaś caivāparāhṇe ca stoṣyanty ānamramūrtayaḥ 
teṣāṃ hi vāñchitaṃ sarvaṃ matprasādād bhaviṣyati // BrP_181.51

surāmāṃsopahārais tu bhakṣyabhojyaiś ca pūjitā 
nṛṇām aśeṣakāmāṃs tvaṃ prasannāyāṃ pradāsyasi // BrP_181.52

te sarve sarvadā bhadrā matprasādād asaṃśayam 
asaṃdigdhaṃ bhaviṣyanti gaccha devi yathoditam // BrP_181.53

yathoktaṃ sā jagaddhātrī devadevena vai purā 
ṣaḍgarbhagarbhavinyāsaṃ cakre cānyasya karṣaṇam // BrP_182.1

saptame rohiṇīṃ prāpte garbhe garbhe tato hariḥ 
lokatrayopakārāya devakyāḥ praviveśa vai // BrP_182.2

yoganidrā yaśodāyās tasminn eva tato dine 
saṃbhūtā jaṭhare tadvad yathoktaṃ parameṣṭhinā // BrP_182.3

tato grahagaṇaḥ samyak pracacāra divi dvijāḥ 
viṣṇor aṃśe mahīṃ yāta ṛtavo 'py abhavañ śubhāḥ // BrP_182.4

notsehe devakīṃ draṣṭuṃ kaścid apy atitejasā 
jājvalyamānāṃ tāṃ dṛṣṭvā manāṃsi kṣobham āyayuḥ // BrP_182.5

adṛṣṭāṃ puruṣaiḥ strībhir devakīṃ devatāgaṇāḥ 
bibhrāṇāṃ vapuṣā viṣṇuṃ tuṣṭuvus tām aharniśam // BrP_182.6

tvaṃ svāhā tvaṃ svadhā vidyā sudhā tvaṃ jyotir eva ca 
tvaṃ sarvalokarakṣārtham avatīrṇā mahītale // BrP_182.7

prasīda devi sarvasya jagatas tvaṃ śubhaṃ kuru 
prītyarthaṃ dhārayeśānaṃ dhṛtaṃ yenākhilaṃ jagat // BrP_182.8

evaṃ saṃstūyamānā sā devair devam adhārayat 
garbheṇa puṇḍarīkākṣaṃ jagatāṃ trāṇakāraṇam // BrP_182.9

tato 'khilajagatpadmabodhāyācyutabhānunā 
devakyāḥ pūrvasaṃdhyāyām āvirbhūtaṃ mahātmanā // BrP_182.10

madhyarātre 'khilādhāre jāyamāne janārdane 
mandaṃ jagarjur jaladāḥ puṣpavṛṣṭimucaḥ surāḥ // BrP_182.11

phullendīvarapattrābhaṃ caturbāhum udīkṣya tam 
śrīvatsavakṣasaṃ jātaṃ tuṣṭāvānakadundubhiḥ // BrP_182.12

abhiṣṭūya ca taṃ vāgbhiḥ prasannābhir mahāmatiḥ 
vijñāpayām āsa tadā kaṃsād bhīto dvijottamāḥ // BrP_182.13

jñāto 'si devadeveśa śaṅkhacakragadādhara 
divyaṃ rūpam idaṃ deva prasādenopasaṃhara // BrP_182.14

adyaiva deva kaṃso 'yaṃ kurute mama yātanām 
avatīrṇam iti jñātvā tvām asmin mandire mama // BrP_182.15

yo 'nantarūpo 'khilaviśvarūpo garbhe 'pi lokān vapuṣā bibharti
prasīdatām eṣa sa devadevaḥ svamāyayāviṣkṛtabālarūpaḥ BrP_182.16

upasaṃhara sarvātman rūpam etac caturbhujam 
jānātu māvatāraṃ te kaṃso 'yaṃ ditijāntaka // BrP_182.17

stuto 'haṃ yat tvayā pūrvaṃ putrārthinyā tad adya te 
saphalaṃ devi saṃjātaṃ jāto 'haṃ yat tavodarāt // BrP_182.18

ity uktvā bhagavāṃs tūṣṇīṃ babhūva munisattamāḥ 
vasudevo 'pi taṃ rātrāv ādāya prayayau bahiḥ // BrP_182.19

mohitāś cābhavaṃs tatra rakṣiṇo yoganidrayā 
mathurādvārapālāś ca vrajaty ānakadundubhau // BrP_182.20

varṣatāṃ jaladānāṃ ca tat toyam ulbaṇaṃ niśi 
saṃchādya taṃ yayau śeṣaḥ phaṇair ānakadundubhim // BrP_182.21

yamunāṃ cātigambhīrāṃ nānāvartaśatākulām 
vasudevo vahan viṣṇuṃ jānumātravahāṃ yayau // BrP_182.22

kaṃsasya karam ādāya tatraivābhyāgatāṃs taṭe 
nandādīn gopavṛddhāṃś ca yamunāyāṃ dadarśa saḥ // BrP_182.23

tasmin kāle yaśodāpi mohitā yoganidrayā 
tām eva kanyāṃ munayaḥ prāsūta mohite jane // BrP_182.24

vasudevo 'pi vinyasya bālam ādāya dārikām 
yaśodāśayane tūrṇam ājagāmāmitadyutiḥ // BrP_182.25

dadarśa ca vibuddhvā sā yaśodā jātam ātmajam 
nīlotpaladalaśyāmaṃ tato 'tyarthaṃ mudaṃ yayau // BrP_182.26

ādāya vasudevo 'pi dārikāṃ nijamandiram 
devakīśayane nyasya yathāpūrvam atiṣṭhata // BrP_182.27

tato bāladhvaniṃ śrutvā rakṣiṇaḥ sahasotthitāḥ 
kaṃsam āvedayām āsur devakīprasavaṃ dvijāḥ // BrP_182.28

kaṃsas tūrṇam upetyaināṃ tato jagrāha bālikām 
muñca muñceti devakyāsannakaṇṭhaṃ nivāritaḥ // BrP_182.29

cikṣepa ca śilāpṛṣṭhe sā kṣiptā viyati sthitim 
avāpa rūpaṃ ca mahat sāyudhāṣṭamahābhujam 
prajahāsa tathaivoccaiḥ kaṃsaṃ ca ruṣitābravīt // BrP_182.30

kiṃ mayākṣiptayā kaṃsa jāto yas tvāṃ haniṣyati 
sarvasvabhūto devānām āsīn mṛtyuḥ purā sa te 
tad etat saṃpradhāryāśu kriyatāṃ hitam ātmanaḥ // BrP_182.31

ity uktvā prayayau devī divyasraggandhabhūṣaṇā 
paśyato bhojarājasya stutā siddhair vihāyasā // BrP_182.32

kaṃsas tv athodvignamanāḥ prāha sarvān mahāsurān 
pralambakeśipramukhān āhūyāsurapuṃgavān // BrP_183.1

he pralamba mahābāho keśin dhenuka pūtane 
ariṣṭādyais tathā cānyaiḥ śrūyatāṃ vacanaṃ mama // BrP_183.2

māṃ hantum amarair yatnaḥ kṛtaḥ kila durātmabhiḥ 
madvīryatāpitān vīrān na tv etān gaṇayāmy aham // BrP_183.3

āścaryaṃ kanyayā coktaṃ jāyate daityapuṃgavāḥ 
hāsyaṃ me jāyate vīrās teṣu yatnapareṣv api // BrP_183.4

tathāpi khalu duṣṭānāṃ teṣām apy adhikaṃ mayā 
apakārāya daityendrā yatanīyaṃ durātmanām // BrP_183.5

utpannaś cāpi mṛtyur me bhūtabhavyabhavatprabhuḥ 
ity etad bālikā prāha devakīgarbhasaṃbhavā // BrP_183.6

tasmād bāleṣu paramo yatnaḥ kāryo mahītale 
yatrodriktaṃ balaṃ bāle sa hantavyaḥ prayatnataḥ // BrP_183.7

ity ājñāpyāsurān kaṃsaḥ praviśyātmagṛhaṃ tataḥ 
uvāca vasudevaṃ ca devakīm avirodhataḥ // BrP_183.8

yuvayor ghātitā garbhā vṛthaivaite mayādhunā 
ko 'py anya eva nāśāya bālo mama samudgataḥ // BrP_183.9

tad alaṃ paritāpena nūnaṃ yad bhāvino hi te 
arbhakā yuvayoḥ ko vā āyuṣo 'nte na hanyate // BrP_183.10

ity āśvāsya vimucyaiva kaṃsas tau paritoṣya ca 
antargṛhaṃ dvijaśreṣṭhāḥ praviveśa punaḥ svakam // BrP_183.11

vimukto vasudevo 'pi nandasya śakaṭaṃ gataḥ 
prahṛṣṭaṃ dṛṣṭavān nandaṃ putro jāto mameti vai // BrP_184.1

vasudevo 'pi taṃ prāha diṣṭyā diṣṭyeti sādaram 
vārdhake 'pi samutpannas tanayo 'yaṃ tavādhunā // BrP_184.2

datto hi vārṣikaḥ sarvo bhavadbhir nṛpateḥ karaḥ 
yadartham āgatas tasmān nātra stheyaṃ mahātmanā // BrP_184.3

yadartham āgataḥ kāryaṃ tan niṣpannaṃ kim āsyate 
bhavadbhir gamyatāṃ nanda tac chīghraṃ nijagokulam // BrP_184.4

mamāpi bālakas tatra rohiṇīprasavo hi yaḥ 
sa rakṣaṇīyo bhavatā yathāyaṃ tanayo nijaḥ // BrP_184.5

ity uktāḥ prayayur gopā nandagopapurogamāḥ 
śakaṭāropitair bhāṇḍaiḥ karaṃ dattvā mahābalāḥ // BrP_184.6

vasatāṃ gokule teṣāṃ pūtanā bālaghātinī 
suptaṃ kṛṣṇam upādāya rātrau ca pradadau stanam // BrP_184.7

yasmai yasmai stanaṃ rātrau pūtanā saṃprayacchati 
tasya tasya kṣaṇenāṅgaṃ bālakasyopahanyate // BrP_184.8

kṛṣṇas tasyāḥ stanaṃ gāḍhaṃ karābhyām atipīḍitam 
gṛhītvā prāṇasahitaṃ papau krodhasamanvitaḥ // BrP_184.9

sā vimuktamahārāvā vicchinnasnāyubandhanā 
papāta pūtanā bhūmau mriyamāṇātibhīṣaṇā // BrP_184.10

tannādaśrutisaṃtrāsād vibuddhās te vrajaukasaḥ 
dadṛśuḥ pūtanotsaṅge kṛṣṇaṃ tāṃ ca nipātitām // BrP_184.11

ādāya kṛṣṇaṃ saṃtrastā yaśodā ca tato dvijāḥ 
gopucchabhrāmaṇādyaiś ca bāladoṣam apākarot // BrP_184.12

gopurīṣam upādāya nandagopo 'pi mastake 
kṛṣṇasya pradadau rakṣāṃ kurvann idam udairayat // BrP_184.13

rakṣatu tvām aśeṣāṇāṃ bhūtānāṃ prabhavo hariḥ 
yasya nābhisamudbhūtāt paṅkajād abhavaj jagat // BrP_184.14

yena daṃṣṭrāgravidhṛtā dhārayaty avanī jagat 
varāharūpadhṛg devaḥ sa tvāṃ rakṣatu keśavaḥ // BrP_184.15

guhyaṃ sa jaṭharaṃ viṣṇur jaṅghāpādau janārdanaḥ 
vāmano rakṣatu sadā bhavantaṃ yaḥ kṣaṇād abhūt // BrP_184.16

trivikramakramākrāntatrailokyasphuradāyudhaḥ 
śiras te pātu govindaḥ kaṇṭhaṃ rakṣatu keśavaḥ // BrP_184.17

mukhabāhū prabāhū ca manaḥ sarvendriyāṇi ca 
rakṣatv avyāhataiśvaryas tava nārāyaṇo 'vyayaḥ // BrP_184.18

tvāṃ dikṣu pātu vaikuṇṭho vidikṣu madhusūdanaḥ 
hṛṣīkeśo 'mbare bhūmau rakṣatu tvāṃ mahīdharaḥ // BrP_184.19

evaṃ kṛtasvastyayano nandagopena bālakaḥ 
śāyitaḥ śakaṭasyādho bālaparyaṅkikātale // BrP_184.20

te ca gopā mahad dṛṣṭvā pūtanāyāḥ kalevaram 
mṛtāyāḥ paramaṃ trāsaṃ vismayaṃ ca tadā yayuḥ // BrP_184.21

kadācic chakaṭasyādhaḥ śayāno madhusūdanaḥ 
cikṣepa caraṇāv ūrdhvaṃ stanārthī praruroda ca // BrP_184.22

tasya pādaprahāreṇa śakaṭaṃ parivartitam 
vidhvastabhāṇḍakumbhaṃ tad viparītaṃ papāta vai // BrP_184.23

tato hāhākṛtaḥ sarvo gopagopījano dvijāḥ 
ājagāma tadā jñātvā bālam uttānaśāyinam // BrP_184.24

gopāḥ keneti jagaduḥ śakaṭaṃ parivartitam 
tatraiva bālakāḥ procur bālenānena pātitam // BrP_184.25

rudatā dṛṣṭam asmābhiḥ pādavikṣepatāḍitam 
śakaṭaṃ parivṛttaṃ vai naitad anyasya ceṣṭitam // BrP_184.26

tataḥ punar atīvāsan gopā vismitacetasaḥ 
nandagopo 'pi jagrāha bālam atyantavismitaḥ // BrP_184.27

yaśodā vismayārūḍhā bhagnabhāṇḍakapālakam 
śakaṭaṃ cārcayām āsa dadhipuṣpaphalākṣataiḥ // BrP_184.28

gargaś ca gokule tatra vasudevapracoditaḥ 
pracchanna eva gopānāṃ saṃskāram akarot tayoḥ // BrP_184.29

jyeṣṭhaṃ ca rāmam ity āha kṛṣṇaṃ caiva tathāparam 
gargo matimatāṃ śreṣṭho nāma kurvan mahāmatiḥ // BrP_184.30

alpenaiva hi kālena vijñātau tau mahābalau 
ghṛṣṭajānukarau viprā babhūvatur ubhāv api // BrP_184.31

karīṣabhasmadigdhāṅgau bhramamāṇāv itas tataḥ 
na nivārayituṃ śaktā yaśodā tau na rohiṇī // BrP_184.32

govāṭamadhye krīḍantau vatsavāṭagatau punaḥ 
tadaharjātagovatsapucchākarṣaṇatatparau // BrP_184.33

yadā yaśodā tau bālāv ekasthānacarāv ubhau 
śaśāka no vārayituṃ krīḍantāv aticañcalau // BrP_184.34

dāmnā baddhvā tadā madhye nibabandha ulūkhale 
kṛṣṇam akliṣṭakarmāṇam āha cedam amarṣitā // BrP_184.35

yadi śakto 'si gaccha tvam aticañcalaceṣṭita // BrP_184.36

ity uktvā ca nijaṃ karma sā cakāra kuṭumbinī 
vyagrāyām atha tasyāṃ sa karṣamāṇa ulūkhalam // BrP_184.37

yamalārjunayor madhye jagāma kamalekṣaṇaḥ 
karṣatā vṛkṣayor madhye tiryag evam ulūkhalam // BrP_184.38

bhagnāv uttuṅgaśākhāgrau tena tau yamalārjunau 
tataḥ kaṭakaṭāśabdasamākarṇanakātaraḥ // BrP_184.39

ājagāma vrajajano dadṛśe ca mahādrumau 
bhagnaskandhau nipātitau bhagnaśākhau mahītale // BrP_184.40

dadarśa cālpadantāsyaṃ smitahāsaṃ ca bālakam 
tayor madhyagataṃ baddhaṃ dāmnā gāḍhaṃ tathodare // BrP_184.41

tataś ca dāmodaratāṃ sa yayau dāmabandhanāt 
gopavṛddhās tataḥ sarve nandagopapurogamāḥ // BrP_184.42

mantrayām āsur udvignā mahotpātātibhīravaḥ 
sthāneneha na naḥ kāryaṃ vrajāmo 'nyan mahāvanam // BrP_184.43

utpātā bahavo hy atra dṛśyante nāśahetavaḥ 
pūtanāyā vināśaś ca śakaṭasya viparyayaḥ // BrP_184.44

vinā vātādidoṣeṇa drumayoḥ patanaṃ tathā 
vṛndāvanam itaḥ sthānāt tasmād gacchāma mā ciram // BrP_184.45

yāvad bhaumamahotpātadoṣo nābhibhaved vrajam 
iti kṛtvā matiṃ sarve gamane te vrajaukasaḥ // BrP_184.46

ūcuḥ svaṃ svaṃ kulaṃ śīghraṃ gamyatāṃ mā vilambyatām 
tataḥ kṣaṇena prayayuḥ śakaṭair godhanais tathā // BrP_184.47

yūthaśo vatsapālīś ca kālayanto vrajaukasaḥ 
sarvāvayavanirdhūtaṃ kṣaṇamātreṇa tat tadā // BrP_184.48

kākakākīsamākīrṇaṃ vrajasthānam abhūd dvijāḥ 
vṛndāvanaṃ bhagavatā kṛṣṇenākliṣṭakarmaṇā // BrP_184.49

śubhena manasā dhyātaṃ gavāṃ vṛddhim abhīpsatā 
tatas tatrātirukṣe 'pi dharmakāle dvijottamāḥ // BrP_184.50

prāvṛṭkāla ivābhūc ca navaśaṣpaṃ samantataḥ 
sa samāvāsitaḥ sarvo vrajo vṛndāvane tataḥ // BrP_184.51

śakaṭīvāṭaparyantacandrārdhākārasaṃsthitiḥ 
vatsabālau ca saṃvṛttau rāmadāmodarau tataḥ // BrP_184.52

tatra sthitau tau ca goṣṭhe ceratur bālalīlayā 
barhipattrakṛtāpīḍau vanyapuṣpāvataṃsakau // BrP_184.53

gopaveṇukṛtātodyapattravādyakṛtasvanau 
kākapakṣadharau bālau kumārāv iva pāvakau // BrP_184.54

hasantau ca ramantau ca ceratus tan mahad vanam 
kvacid dhasantāv anyonyaṃ krīḍamānau tathā paraiḥ // BrP_184.55

gopaputraiḥ samaṃ vatsāṃś cārayantau viceratuḥ 
kālena gacchatā tau tu saptavarṣau babhūvatuḥ // BrP_184.56

sarvasya jagataḥ pālau vatsapālau mahāvraje 
prāvṛṭkālas tato 'tīva meghaughasthagitāmbaraḥ // BrP_184.57

babhūva vāridhārābhir aikyaṃ kurvan diśām iva 
prarūḍhanavapuṣpāḍhyā śakragopavṛtā mahī // BrP_184.58

yathā mārakate vāsīt padmarāgavibhūṣitā 
ūhur unmārgagāmīni nimnagāmbhāṃsi sarvataḥ // BrP_184.59

manāṃsi durvinītānāṃ prāpya lakṣmīṃ navām iva 
vikāle ca yathākāmaṃ vrajam etya mahābalau 
gopaiḥ samānaiḥ sahitau cikrīḍāte 'marāv iva // BrP_184.60

ekadā tu vinā rāmaṃ kṛṣṇo vṛndāvanaṃ yayau 
vicacāra vṛto gopair vanyapuṣpasragujjvalaḥ // BrP_185.1

sa jagāmātha kālindīṃ lolakallolaśālinīm 
tīrasaṃlagnaphenaughair hasantīm iva sarvataḥ // BrP_185.2

tasyāṃ cātimahābhīmaṃ viṣāgnikaṇadūṣitam 
hradaṃ kālīyanāgasya dadarśātivibhīṣaṇam // BrP_185.3

viṣāgninā visaratā dagdhatīramahātarum 
vātāhatāmbuvikṣepasparśadagdhavihaṃgamam // BrP_185.4

tam atīva mahāraudraṃ mṛtyuvaktram ivāparam 
vilokya cintayām āsa bhagavān madhusūdanaḥ // BrP_185.5

asmin vasati duṣṭātmā kālīyo 'sau viṣāyudhaḥ 
yo mayā nirjitas tyaktvā duṣṭo naṣṭaḥ payonidhau // BrP_185.6

teneyaṃ dūṣitā sarvā yamunā sāgaraṃgamā 
na narair godhanair vāpi tṛṣārtair upabhujyate // BrP_185.7

tad asya nāgarājasya kartavyo nigraho mayā 
nityatrastāḥ sukhaṃ yena careyur vrajavāsinaḥ // BrP_185.8

etadarthaṃ nṛloke 'sminn avatāro mayā kṛtaḥ 
yad eṣām utpathasthānāṃ kāryā śāstir durātmanām // BrP_185.9

tad etan nātidūrasthaṃ kadambam uruśākhinam 
adhiruhyotpatiṣyāmi hrade 'smiñ jīvanāśinaḥ // BrP_185.10

itthaṃ vicintya baddhvā ca gāḍhaṃ parikaraṃ tataḥ 
nipapāta hrade tatra sarparājasya vegataḥ // BrP_185.11

tenāpi patatā tatra kṣobhitaḥ sa mahāhradaḥ 
atyarthadūrajātāṃś ca tāṃś cāsiñcan mahīruhān // BrP_185.12

te 'hiduṣṭaviṣajvālātaptāmbutapanokṣitāḥ 
jajvaluḥ pādapāḥ sadyo jvālāvyāptadigantarāḥ // BrP_185.13

āsphoṭayām āsa tadā kṛṣṇo nāgahradaṃ bhujaiḥ 
tacchabdaśravaṇāc cātha nāgarājo 'bhyupāgamat // BrP_185.14

ātāmranayanaḥ kopād viṣajvālākulaiḥ phaṇaiḥ 
vṛto mahāviṣaiś cānyair aruṇair anilāśanaiḥ // BrP_185.15

nāgapatnyaś ca śataśo hārihāropaśobhitāḥ 
prakampitatanūtkṣepacalatkuṇḍalakāntayaḥ // BrP_185.16

tataḥ praveṣṭitaḥ sarpaiḥ sa kṛṣṇo bhogabandhanaiḥ 
dadaṃśuś cāpi te kṛṣṇaṃ viṣajvālāvilair mukhaiḥ // BrP_185.17

taṃ tatra patitaṃ dṛṣṭvā nāgabhoganipīḍitam 
gopā vrajam upāgatya cukruśuḥ śokalālasāḥ // BrP_185.18

eṣa kṛṣṇo gato mohamagno vai kāliye hrade 
bhakṣyate sarparājena tad āgacchata mā ciram // BrP_185.19

etac chrutvā tato gopā vajrapātopamaṃ vacaḥ 
gopyaś ca tvaritā jagmur yaśodāpramukhā hradam // BrP_185.20

hā hā kvāsāv iti jano gopīnām ativihvalaḥ 
yaśodayā samaṃ bhrānto drutaḥ praskhalito yayau // BrP_185.21

nandagopaś ca gopāś ca rāmaś cādbhutavikramaḥ 
tvaritaṃ yamunāṃ jagmuḥ kṛṣṇadarśanalālasāḥ // BrP_185.22

dadṛśuś cāpi te tatra sarparājavaśaṃgatam 
niṣprayatnaṃ kṛtaṃ kṛṣṇaṃ sarpabhogena veṣṭitam // BrP_185.23

nandagopaś ca niśceṣṭaḥ paśyan putramukhaṃ bhṛśam 
yaśodā ca mahābhāgā babhūva munisattamāḥ // BrP_185.24

gopyas tv anyā rudatyaś ca dadṛśuḥ śokakātarāḥ 
procuś ca keśavaṃ prītyā bhayakātaragadgadam // BrP_185.25

sarvā yaśodayā sārdhaṃ viśāmo 'tra mahāhrade 
nāgarājasya no gantum asmākaṃ yujyate vraje // BrP_185.26

divasaḥ ko vinā sūryaṃ vinā candreṇa kā niśā 
vinā dugdhena kā gāvo vinā kṛṣṇena ko vrajaḥ 
vinākṛtā na yāsyāmaḥ kṛṣṇenānena gokulam // BrP_185.27

iti gopīvacaḥ śrutvā rauhiṇeyo mahābalaḥ 
uvāca gopān vidhurān vilokya stimitekṣaṇaḥ // BrP_185.28

nandaṃ ca dīnam atyarthaṃ nyastadṛṣṭiṃ sutānane 
mūrchākulāṃ yaśodāṃ ca kṛṣṇamāhātmyasaṃjñayā // BrP_185.29

kim ayaṃ devadeveśa bhāvo 'yaṃ mānuṣas tvayā 
vyajyate svaṃ tam ātmānaṃ kim anyaṃ tvaṃ na vetsi yat // BrP_185.30

tvam asya jagato nābhiḥ surāṇām eva cāśrayaḥ 
kartāpahartā pātā ca trailokyaṃ tvaṃ trayīmayaḥ // BrP_185.31

atrāvatīrṇayoḥ kṛṣṇa gopā eva hi bāndhavāḥ 
gopyaś ca sīdataḥ kasmāt tvaṃ bandhūn samupekṣase // BrP_185.32

darśito mānuṣo bhāvo darśitaṃ bālaceṣṭitam 
tad ayaṃ damyatāṃ kṛṣṇa durātmā daśanāyudhaḥ // BrP_185.33

iti saṃsmāritaḥ kṛṣṇaḥ smitabhinnauṣṭhasaṃpuṭaḥ 
āsphālya mocayām āsa svaṃ dehaṃ bhogabandhanāt // BrP_185.34

ānāmya cāpi hastābhyām ubhābhyāṃ madhyamaṃ phaṇam 
āruhya bhugnaśirasaḥ prananartoruvikramaḥ // BrP_185.35

vraṇāḥ phaṇe 'bhavaṃs tasya kṛṣṇasyāṅghrivikuṭṭanaiḥ 
yatronnatiṃ ca kurute nanāmāsya tataḥ śiraḥ // BrP_185.36

mūrchām upāyayau bhrāntyā nāgaḥ kṛṣṇasya kuṭṭanaiḥ 
daṇḍapātanipātena vavāma rudhiraṃ bahu // BrP_185.37

taṃ nirbhugnaśirogrīvam āsyaprasrutaśoṇitam 
vilokya śaraṇaṃ jagmus tatpatnyo madhusūdanam // BrP_185.38

jñāto 'si devadeveśa sarveśas tvam anuttama 
paraṃ jyotir acintyaṃ yat tadaṃśaḥ parameśvaraḥ // BrP_185.39

na samarthāḥ sura stotuṃ yam ananyabhavaṃ prabhum 
svarūpavarṇanaṃ tasya kathaṃ yoṣit kariṣyati // BrP_185.40

yasyākhilamahīvyomajalāgnipavanātmakam 
brahmāṇḍam alpakāṃśāṃśaḥ stoṣyāmas taṃ kathaṃ vayam // BrP_185.41

tataḥ kuru jagatsvāmin prasādam avasīdataḥ 
prāṇāṃs tyajati nāgo 'yaṃ bhartṛbhikṣā pradīyatām // BrP_185.42

ity ukte tābhir āśvāsya klāntadeho 'pi pannagaḥ 
prasīda devadeveti prāha vākyaṃ śanaiḥ śanaiḥ // BrP_185.43

tavāṣṭaguṇam aiśvaryaṃ nātha svābhāvikaṃ param 
nirastātiśayaṃ yasya tasya stoṣyāmi kiṃ nv aham // BrP_185.44

tvaṃ paras tvaṃ parasyādyaḥ paraṃ tvaṃ tatparātmakam 
parasmāt paramo yas tvaṃ tasya stoṣyāmi kiṃ nv aham // BrP_185.45

yathāhaṃ bhavatā sṛṣṭo jātyā rūpeṇa ceśvaraḥ 
svabhāvena ca saṃyuktas tathedaṃ ceṣṭitaṃ mayā // BrP_185.46

yady anyathā pravarteya devadeva tato mayi 
nyāyyo daṇḍanipātas te tavaiva vacanaṃ yathā // BrP_185.47

tathāpi yaṃ jagatsvāmī daṇḍaṃ pātitavān mayi 
sa soḍho 'yaṃ varo daṇḍas tvatto nānyo 'stu me varaḥ // BrP_185.48

hatavīryo hataviṣo damito 'haṃ tvayācyuta 
jīvitaṃ dīyatām ekam ājñāpaya karomi kim // BrP_185.49

nātra stheyaṃ tvayā sarpa kadācid yamunājale 
sabhṛtyaparivāras tvaṃ samudrasalilaṃ vraja // BrP_185.50

matpadāni ca te sarpa dṛṣṭvā mūrdhani sāgare 
garuḍaḥ pannagaripus tvayi na prahariṣyati // BrP_185.51

ity uktvā sarparājānaṃ mumoca bhagavān hariḥ 
praṇamya so 'pi kṛṣṇāya jagāma payasāṃ nidhim // BrP_185.52

paśyatāṃ sarvabhūtānāṃ sabhṛtyāpatyabandhavaḥ 
samastabhāryāsahitaḥ parityajya svakaṃ hradam // BrP_185.53

gate sarpe pariṣvajya mṛtaṃ punar ivāgatam 
gopā mūrdhani govindaṃ siṣicur netrajair jalaiḥ // BrP_185.54

kṛṣṇam akliṣṭakarmāṇam anye vismitacetasaḥ 
tuṣṭuvur muditā gopā dṛṣṭvā śivajalāṃ nadīm // BrP_185.55

gīyamāno 'tha gopībhiś caritaiś cāruceṣṭitaiḥ 
saṃstūyamāno gopālaiḥ kṛṣṇo vrajam upāgamat // BrP_185.56

gāḥ pālayantau ca punaḥ sahitau rāmakeśavau 
bhramamāṇau vane tatra ramyaṃ tālavanaṃ gatau // BrP_186.1

tac ca tālavanaṃ nityaṃ dhenuko nāma dānavaḥ 
nṛgomāṃsakṛtāhāraḥ sadādhyāste kharākṛtiḥ // BrP_186.2

tatra tālavanaṃ ramyaṃ phalasaṃpatsamanvitam 
dṛṣṭvā spṛhānvitā gopāḥ phalādāne 'bruvan vacaḥ // BrP_186.3

he rāma he kṛṣṇa sadā dhenukenaiva rakṣyate 
bhūpradeśo yatas tasmāt tyaktānīmāni santi vai // BrP_186.4

phalāni paśya tālānāṃ gandhamodayutāni vai 
vayam etāny abhīpsāmaḥ pātyantāṃ yadi rocate // BrP_186.5

iti gopakumārāṇāṃ śrutvā saṃkarṣaṇo vacaḥ 
kṛṣṇaś ca pātayām āsa bhuvi tālaphalāni vai // BrP_186.6

tālānāṃ patatāṃ śabdam ākarṇyāsurarāṭ tataḥ 
ājagāma sa duṣṭātmā kopād daiteyagardabhaḥ // BrP_186.7

padbhyām ubhābhyāṃ sa tadā paścimābhyāṃ ca taṃ balī 
jaghānorasi tābhyāṃ ca sa ca tenāpy agṛhyata // BrP_186.8

gṛhītvā bhrāmaṇenaiva cāmbare gatajīvitam 
tasminn eva pracikṣepa vegena tṛṇarājani // BrP_186.9

tataḥ phalāny anekāni tālāgrān nipatan kharaḥ 
pṛthivyāṃ pātayām āsa mahāvāto 'mbudān iva // BrP_186.10

anyān apy asya vai jñātīn āgatān daityagardabhān 
kṛṣṇaś cikṣepa tālāgre balabhadraś ca līlayā // BrP_186.11

kṣaṇenālaṃkṛtā pṛthvī pakvais tālaphalais tadā 
daityagardabhadehaiś ca munayaḥ śuśubhe 'dhikam // BrP_186.12

tato gāvo nirābādhās tasmiṃs tālavane dvijāḥ 
navaśaṣpaṃ sukhaṃ cerur yatra bhuktam abhūt purā // BrP_186.13

tasmin rāsabhadaiteye sānuje vinipātite 
sarvagopālagopīnāṃ ramyaṃ tālavanaṃ babhau // BrP_187.1

tatas tau jātaharṣau tu vasudevasutāv ubhau 
śuśubhāte mahātmānau bālaśṛṅgāv ivarṣabhau // BrP_187.2

cārayantau ca gā dūre vyāharantau ca nāmabhiḥ 
niyogapāśaskandhau tau vanamālāvibhūṣitau // BrP_187.3

suvarṇāñjanacūrṇābhyāṃ tadā tau bhūṣitāmbarau 
mahendrāyudhasaṃkāśau śvetakṛṣṇāv ivāmbudau // BrP_187.4

ceratur lokasiddhābhiḥ krīḍābhir itaretaram 
samastalokanāthānāṃ nāthabhūtau bhuvaṃ gatau // BrP_187.5

manuṣyadharmābhiratau mānayantau manuṣyatām 
tajjātiguṇayuktābhiḥ krīḍābhiś ceratur vanam // BrP_187.6

tatas tv āndolikābhiś ca niyuddhaiś ca mahābalau 
vyāyāmaṃ cakratus tatra kṣepaṇīyais tathāśmabhiḥ // BrP_187.7

tallipsur asuras tatra ubhayo ramamāṇayoḥ 
ājagāma pralambākhyo gopaveṣatirohitaḥ // BrP_187.8

so 'vagāhata niḥśaṅkaṃ teṣāṃ madhyamamānuṣaḥ 
mānuṣaṃ rūpam āsthāya pralambo dānavottamaḥ // BrP_187.9

tayoś chidrāntaraprepsur atiśīghram amanyata 
kṛṣṇaṃ tato rauhiṇeyaṃ hantuṃ cakre manoratham // BrP_187.10

hariṇā krīḍanaṃ nāma bālakrīḍanakaṃ tataḥ 
prakrīḍitās tu te sarve dvau dvau yugapad utpatan // BrP_187.11

śrīdāmnā saha govindaḥ pralambena tathā balaḥ 
gopālair aparaiś cānye gopālāḥ saha pupluvuḥ // BrP_187.12

śrīdāmānaṃ tataḥ kṛṣṇaḥ pralambaṃ rohiṇīsutaḥ 
jitavān kṛṣṇapakṣīyair gopair anyaiḥ parājitāḥ // BrP_187.13

te vāhayantas tv anyonyaṃ bhāṇḍīraskandham etya vai 
punar nivṛttās te sarve ye ye tatra parājitāḥ // BrP_187.14

saṃkarṣaṇaṃ tu skandhena śīghram utkṣipya dānavaḥ 
na tasthau prajagāmaiva sacandra iva vāridaḥ // BrP_187.15

aśakto vahane tasya saṃrambhād dānavottamaḥ 
vavṛdhe sumahākāyaḥ prāvṛṣīva balāhakaḥ // BrP_187.16

saṃkarṣaṇas tu taṃ dṛṣṭvā dagdhaśailopamākṛtim 
sragdāmalambābharaṇaṃ mukuṭāṭopamastakam // BrP_187.17

raudraṃ śakaṭacakrākṣaṃ pādanyāsacalatkṣitim 
hriyamāṇas tataḥ kṛṣṇam idaṃ vacanam abravīt // BrP_187.18

kṛṣṇa kṛṣṇa hriye tv eṣa parvatodagramūrtinā 
kenāpi paśya daityena gopālacchadmarūpiṇā // BrP_187.19

yad atra sāṃprataṃ kāryaṃ mayā madhuniṣūdana 
tat kathyatāṃ prayāty eṣa durātmātitvarānvitaḥ // BrP_187.20

tam āha rāmaṃ govindaḥ smitabhinnauṣṭhasaṃpuṭaḥ 
mahātmā rauhiṇeyasya balavīryapramāṇavit // BrP_187.21

kim ayaṃ mānuṣo bhāvo vyaktam evāvalambyate 
sarvātman sarvaguhyānāṃ guhyād guhyātmanā tvayā // BrP_187.22

smarāśeṣajagadīśa kāraṇaṃ kāraṇāgraja 
ātmānam ekaṃ tadvac ca jagaty ekārṇave ca yaḥ // BrP_187.23

bhavān ahaṃ ca viśvātmann ekam eva hi kāraṇam 
jagato 'sya jagaty arthe bhedenāvāṃ vyavasthitau // BrP_187.24

tat smaryatām ameyātmaṃs tvayātmā jahi dānavam 
mānuṣyam evam ālambya bandhūnāṃ kriyatāṃ hitam // BrP_187.25

iti saṃsmārito viprāḥ kṛṣṇena sumahātmanā 
vihasya pīḍayām āsa pralambaṃ balavān balaḥ // BrP_187.26

muṣṭinā cāhan mūrdhni kopasaṃraktalocanaḥ 
tena cāsya prahāreṇa bahir yāte vilocane // BrP_187.27

sa niṣkāsitamastiṣko mukhāc choṇitam udvaman 
nipapāta mahīpṛṣṭhe daityavaryo mamāra ca // BrP_187.28

pralambaṃ nihataṃ dṛṣṭvā balenādbhutakarmaṇā 
prahṛṣṭās tuṣṭuvur gopāḥ sādhu sādhv iti cābruvan // BrP_187.29

saṃstūyamāno rāmas tu gopair daitye nipātite 
pralambe saha kṛṣṇena punar gokulam āyayau // BrP_187.30

tayor viharator evaṃ rāmakeśavayor vraje 
prāvṛḍvyatītā vikasatsarojā cābhavac charat // BrP_187.31

vimalāmbaranakṣatre kāle cābhyāgate vrajam 
dadarśendrotsavārambhapravṛttān vrajavāsinaḥ // BrP_187.32

kṛṣṇas tān utsukān dṛṣṭvā gopān utsavalālasān 
kautūhalād idaṃ vākyaṃ prāha vṛddhān mahāmatiḥ // BrP_187.33

ko 'yaṃ śakramaho nāma yena vo harṣa āgataḥ 
prāha taṃ nandagopaś ca pṛcchantam atisādaram // BrP_187.34

meghānāṃ payasām īśo devarājaḥ śatakratuḥ 
yena saṃcoditā meghā varṣanty ambumayaṃ rasam // BrP_187.35

tadvṛṣṭijanitaṃ sasyaṃ vayam anye ca dehinaḥ 
vartayāmopabhuñjānās tarpayāmaś ca devatāḥ // BrP_187.36

kṣīravatya imā gāvo vatsavatyaś ca nirvṛtāḥ 
tena saṃvardhitaiḥ sasyaiḥ puṣṭās tuṣṭā bhavanti vai // BrP_187.37

nāsasyā nānṛṇā bhūmir na bubhukṣārdito janaḥ 
dṛśyate yatra dṛśyante vṛṣṭimanto balāhakāḥ // BrP_187.38

bhaumam etat payo gobhir dhatte sūryasya vāridaḥ 
parjanyaḥ sarvalokasya bhavāya bhuvi varṣati // BrP_187.39

tasmāt prāvṛṣi rājānaḥ śakraṃ sarve mudānvitāḥ 
mahe sureśam arghanti vayam anye ca dehinaḥ // BrP_187.40

nandagopasya vacanaṃ śrutvetthaṃ śakrapūjane 
kopāya tridaśendrasya prāha dāmodaras tadā // BrP_187.41

na vayaṃ kṛṣikartāro vaṇijyājīvino na ca 
gāvo 'smaddaivataṃ tāta vayaṃ vanacarā yataḥ // BrP_187.42

ānvīkṣikī trayī vārttā daṇḍanītis tathāparā 
vidyācatuṣṭayaṃ tv etad vārttām atra śṛṇuṣva me // BrP_187.43

kṛṣir vaṇijyā tadvac ca tṛtīyaṃ paśupālanam 
vidyā hy etā mahābhāgā vārttā vṛttitrayāśrayā // BrP_187.44

karṣakāṇāṃ kṛṣir vṛttiḥ paṇyaṃ tu paṇajīvinām 
asmākaṃ gāḥ parā vṛttir vārttā bhedair iyaṃ tribhiḥ // BrP_187.45

vidyayā yo yayā yuktas tasya sā daivataṃ mahat 
saiva pūjyārcanīyā ca saiva tasyopakārikā // BrP_187.46

yo 'nyasyāḥ phalam aśnan vai pūjayaty aparāṃ naraḥ 
iha ca pretya caivāsau tāta nāpnoti śobhanam // BrP_187.47

pūjyantāṃ prathitāḥ sīmāḥ sīmāntaṃ ca punar vanam 
vanāntā girayaḥ sarve sā cāsmākaṃ parā gatiḥ // BrP_187.48

giriyajñas tv ayaṃ tasmād goyajñaś ca pravartyatām 
kim asmākaṃ mahendreṇa gāvaḥ śailāś ca devatāḥ // BrP_187.49

mantrayajñaparā viprāḥ sīrayajñāś ca karṣakāḥ 
girigoyajñaśīlāś ca vayam adrivanāśrayāḥ // BrP_187.50

tasmād govardhanaḥ śailo bhavadbhir vividhārhaṇaiḥ 
arcyatāṃ pūjyatāṃ medhyaṃ paśuṃ hatvā vidhānataḥ // BrP_187.51

sarvaghoṣasya saṃdohā gṛhyantāṃ mā vicāryatām 
bhojyantāṃ tena vai viprās tathānye cāpi vāñchakāḥ // BrP_187.52

tam arcitaṃ kṛte home bhojiteṣu dvijātiṣu 
śaratpuṣpakṛtāpīḍāḥ parigacchantu gogaṇāḥ // BrP_187.53

etan mama mataṃ gopāḥ saṃprītyā kriyate yadi 
tataḥ kṛtā bhavet prītir gavām adres tathā mama // BrP_187.54

iti tasya vacaḥ śrutvā nandādyās te vrajaukasaḥ 
prītyutphullamukhā viprāḥ sādhu sādhv ity athābruvan // BrP_187.55

śobhanaṃ te mataṃ vatsa yad etad bhavatoditam 
tat kariṣyāmy ahaṃ sarvaṃ giriyajñaḥ pravartyatām // BrP_187.56

tathā ca kṛtavantas te giriyajñaṃ vrajaukasaḥ 
dadhipāyasamāṃsādyair daduḥ śailabaliṃ tataḥ // BrP_187.57

dvijāṃś ca bhojayām āsuḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ 
gāvaḥ śailaṃ tataś cakrur arcitās taṃ pradakṣiṇam // BrP_187.58

vṛṣabhāś cābhinardantaḥ satoyā jaladā iva 
girimūrdhani govindaḥ śailo 'ham iti mūrtimān // BrP_187.59

bubhuje 'nnaṃ bahuvidhaṃ gopavaryāhṛtaṃ dvijāḥ 
kṛṣṇas tenaiva rūpeṇa gopaiḥ saha gireḥ śiraḥ // BrP_187.60

adhiruhyārcayām āsa dvitīyām ātmanas tanum 
antardhānaṃ gate tasmin gopā labdhvā tato varān 
kṛtvā girimahaṃ goṣṭhaṃ nijam abhyāyayuḥ punaḥ // BrP_187.61

mahe pratihate śakro bhṛśaṃ kopasamanvitaḥ 
saṃvartakaṃ nāma gaṇaṃ toyadānām athābravīt // BrP_188.1

bho bho meghā niśamyaitad vadato vacanaṃ mama 
ājñānantaram evāśu kriyatām avicāritam // BrP_188.2

nandagopaḥ sudurbuddhir gopair anyaiḥ sahāyavān 
kṛṣṇāśrayabalādhmāto mahabhaṅgam acīkarat // BrP_188.3

ājīvo yaḥ paraṃ teṣāṃ gopatvasya ca kāraṇam 
tā gāvo vṛṣṭipātena pīḍyantāṃ vacanān mama // BrP_188.4

aham apy adriśṛṅgābhaṃ tuṅgam āruhya vāraṇam 
sāhāyyaṃ vaḥ kariṣyāmi vāyūnāṃ saṃgamena ca // BrP_188.5

ity ājñaptāḥ surendreṇa mumucus te balāhakāḥ 
vātavarṣaṃ mahābhīmam abhāvāya gavāṃ dvijāḥ // BrP_188.6

tataḥ kṣaṇena dharaṇī kakubho 'mbaram eva ca 
ekaṃ dhārāmahāsārapūraṇenābhavad dvijāḥ // BrP_188.7

gāvas tu tena patatā varṣavātena veginā 
dhutāḥ prāṇāñ jahuḥ sarvās tiryaṅmukhaśirodharāḥ // BrP_188.8

kroḍena vatsān ākramya tasthur anyā dvijottamāḥ 
gāvo vivatsāś ca kṛtā vāripūreṇa cāparāḥ // BrP_188.9

vatsāś ca dīnavadanāḥ pavanākampikaṃdharāḥ 
trāhi trāhīty alpaśabdāḥ kṛṣṇam ūcur ivārtakāḥ // BrP_188.10

tatas tad gokulaṃ sarvaṃ gogopīgopasaṃkulam 
atīvārtaṃ harir dṛṣṭvā trāṇāyācintayat tadā // BrP_188.11

etat kṛtaṃ mahendreṇa mahabhaṅgavirodhinā 
tad etad akhilaṃ goṣṭhaṃ trātavyam adhunā mayā // BrP_188.12

imam adrim ahaṃ vīryād utpāṭyoruśilātalam 
dhārayiṣyāmi goṣṭhasya pṛthucchattram ivopari // BrP_188.13

iti kṛtvā matiṃ kṛṣṇo govardhanamahīdharam 
utpāṭyaikakareṇaiva dhārayām āsa līlayā // BrP_188.14

gopāṃś cāha jagannāthaḥ samutpāṭitabhūdharaḥ 
viśadhvam atra sahitāḥ kṛtaṃ varṣanivāraṇam // BrP_188.15

sunirvāteṣu deśeṣu yathāyogyam ihāsyatām 
praviśya nātra bhetavyaṃ giripātasya nirbhayaiḥ // BrP_188.16

ity uktās tena te gopā viviśur godhanaiḥ saha 
śakaṭāropitair bhāṇḍair gopyaś cāsārapīḍitāḥ // BrP_188.17

kṛṣṇo 'pi taṃ dadhāraivaṃ śailam atyantaniścalam 
vrajaukovāsibhir harṣavismitākṣair nirīkṣitaḥ // BrP_188.18

gopagopījanair hṛṣṭaiḥ prītivistāritekṣaṇaiḥ 
saṃstūyamānacaritaḥ kṛṣṇaḥ śailam adhārayat // BrP_188.19

saptarātraṃ mahāmeghā vavarṣur nandagokule 
indreṇa coditā meghā gopānāṃ nāśakāriṇā // BrP_188.20

tato dhṛte mahāśaile paritrāte ca gokule 
mithyāpratijño balabhid vārayām āsa tān ghanān // BrP_188.21

vyabhre nabhasi devendre vitathe śakramantrite 
niṣkramya gokulaṃ hṛṣṭaḥ svasthānaṃ punar āgamat // BrP_188.22

mumoca kṛṣṇo 'pi tadā govardhanamahāgirim 
svasthāne vismitamukhair dṛṣṭas tair vrajavāsibhiḥ // BrP_188.23

dhṛte govardhane śaile paritrāte ca gokule 
rocayām āsa kṛṣṇasya darśanaṃ pākaśāsanaḥ // BrP_188.24

so 'dhiruhya mahānāgam airāvatam amitrajit 
govardhanagirau kṛṣṇaṃ dadarśa tridaśādhipaḥ // BrP_188.25

cārayantaṃ mahāvīryaṃ gāś ca gopavapurdharam 
kṛtsnasya jagato gopaṃ vṛtaṃ gopakumārakaiḥ // BrP_188.26

garuḍaṃ ca dadarśoccair antardhānagataṃ dvijāḥ 
kṛtacchāyaṃ harer mūrdhni pakṣābhyāṃ pakṣipuṃgavam // BrP_188.27

avaruhya sa nāgendrād ekānte madhusūdanam 
śakraḥ sasmitam āhedaṃ prītivisphāritekṣaṇaḥ // BrP_188.28

kṛṣṇa kṛṣṇa śṛṇuṣvedaṃ yadartham aham āgataḥ 
tvatsamīpaṃ mahābāho naitac cintyaṃ tvayānyathā // BrP_188.29

bhārāvataraṇārdhāya pṛthivyāḥ pṛthivītalam 
avatīrṇo 'khilādhāras tvam eva parameśvara // BrP_188.30

mahabhaṅgaviruddhena mayā gokulanāśakāḥ 
samādiṣṭā mahāmeghās taiś caitat kadanaṃ kṛtam // BrP_188.31

trātās tāpāt tvayā gāvaḥ samutpāṭya mahāgirim 
tenāhaṃ toṣito vīra karmaṇātyadbhutena te // BrP_188.32

sādhitaṃ kṛṣṇa devānām adya manye prayojanam 
tvayāyam adripravaraḥ kareṇaikena coddhṛtaḥ // BrP_188.33

gobhiś ca noditaḥ kṛṣṇa tvatsamīpam ihāgataḥ 
tvayā trātābhir atyarthaṃ yuṣmatkāraṇakāraṇāt // BrP_188.34

sa tvāṃ kṛṣṇābhiṣekṣyāmi gavāṃ vākyapracoditaḥ 
upendratve gavām indro govindas tvaṃ bhaviṣyasi // BrP_188.35

athopavāhyād ādāya ghaṇṭām airāvatād gajāt 
abhiṣekaṃ tayā cakre pavitrajalapūrṇayā // BrP_188.36

kriyamāṇe 'bhiṣeke tu gāvaḥ kṛṣṇasya tatkṣaṇāt 
prasravodbhūtadugdhārdrāṃ sadyaś cakrur vasuṃdharām // BrP_188.37

abhiṣicya gavāṃ vākyād devendro vai janārdanam 
prītyā sapraśrayaṃ kṛṣṇaṃ punar āha śacīpatiḥ // BrP_188.38

gavām etat kṛtaṃ vākyāt tathānyad api me śṛṇu 
yad bravīmi mahābhāga bhārāvataraṇecchayā // BrP_188.39

mamāṃśaḥ puruṣavyāghraḥ pṛthivyāṃ pṛthivīdhara 
avatīrṇo 'rjuno nāma sa rakṣyo bhavatā sadā // BrP_188.40

bhārāvataraṇe sakhyaṃ sa te vīraḥ kariṣyati 
sa rakṣaṇīyo bhavatā yathātmā madhusūdana // BrP_188.41

jānāmi bhārate vaṃśe jātaṃ pārthaṃ tavāṃśataḥ 
tam ahaṃ pālayiṣyāmi yāvad asmi mahītale // BrP_188.42

yāvan mahītale śakra sthāsyāmy aham ariṃdama 
na tāvad arjunaṃ kaścid devendra yudhi jeṣyati // BrP_188.43

kaṃso nāma mahābāhur daityo 'riṣṭas tathā paraḥ 
keśī kuvalayāpīḍo narakādyās tathāpare // BrP_188.44

hateṣu teṣu devendra bhaviṣyati mahāhavaḥ 
tatra viddhi sahasrākṣa bhārāvataraṇaṃ kṛtam // BrP_188.45

sa tvaṃ gaccha na saṃtāpaṃ putrārthe kartum arhasi 
nārjunasya ripuḥ kaścin mamāgre prabhaviṣyati // BrP_188.46

arjunārthe tv ahaṃ sarvān yudhiṣṭhirapurogamān 
nivṛtte bhārate yuddhe kuntyai dāsyāmi vikṣatān // BrP_188.47

ity uktaḥ saṃpariṣvajya devarājo janārdanam 
āruhyairāvataṃ nāgaṃ punar eva divaṃ yayau // BrP_188.48

kṛṣṇo 'pi sahito gobhir gopālaiś ca punar vrajam 
ājagāmātha gopīnāṃ dṛṣṭapūtena vartmanā // BrP_188.49

gate śakre tu gopālāḥ kṛṣṇam akliṣṭakāriṇam 
ūcuḥ prītyā dhṛtaṃ dṛṣṭvā tena govardhanācalam // BrP_189.1

vayam asmān mahābhāga bhavatā mahato bhayāt 
gāvaś ca bhavatā trātā giridhāraṇakarmaṇā // BrP_189.2

bālakrīḍeyam atulā gopālatvaṃ jugupsitam 
divyaṃ ca karma bhavataḥ kim etat tāta kathyatām // BrP_189.3

kāliyo damitas toye pralambo vinipātitaḥ 
dhṛto govardhanaś cāyaṃ śaṅkitāni manāṃsi naḥ // BrP_189.4

satyaṃ satyaṃ hareḥ pādau śrayāmo 'mitavikrama 
yathā tvadvīryam ālokya na tvāṃ manyāmahe naram // BrP_189.5

devo vā dānavo vā tvaṃ yakṣo gandharva eva vā 
kiṃ cāsmākaṃ vicāreṇa bāndhavo 'sti namo 'stu te // BrP_189.6

prītiḥ sastrīkumārasya vrajasya tava keśava 
karma cedam aśakyaṃ yat samastais tridaśair api // BrP_189.7

bālatvaṃ cātivīryaṃ ca janma cāsmāsv aśobhanam 
cintyamānam ameyātmañ śaṅkāṃ kṛṣṇa prayacchati // BrP_189.8

kṣaṇaṃ bhūtvā tv asau tūṣṇīṃ kiṃcit praṇayakopavān 
ity evam uktas tair gopair āha kṛṣṇo dvijottamāḥ // BrP_189.9

matsaṃbandhena vo gopā yadi lajjā na jāyate 
ślāghyo vāhaṃ tataḥ kiṃ vo vicāreṇa prayojanam // BrP_189.10

yadi vo 'sti mayi prītiḥ ślāghyo 'haṃ bhavatāṃ yadi 
tad arghā bandhusadṛśī bāndhavāḥ kriyatāṃ mayi // BrP_189.11

nāhaṃ devo na gandharvo na yakṣo na ca dānavaḥ 
ahaṃ vo bāndhavo jāto nātaś cintyam ato 'nyathā // BrP_189.12

iti śrutvā harer vākyaṃ baddhamaunās tato balam 
yayur gopā mahābhāgās tasmin praṇayakopini // BrP_189.13

kṛṣṇas tu vimalaṃ vyoma śaraccandrasya candrikām 
tathā kumudinīṃ phullām āmoditadigantarām // BrP_189.14

vanarājīṃ tathā kūjadbhṛṅgamālāmanoramām 
vilokya saha gopībhir manaś cakre ratiṃ prati // BrP_189.15

saha rāmeṇa madhuram atīva vanitāpriyam 
jagau kamalapādo 'sau nāma tatra kṛtavrataḥ // BrP_189.16

ramyaṃ gītadhvaniṃ śrutvā saṃtyajyāvasathāṃs tadā 
ājagmus tvaritā gopyo yatrāste madhusūdanaḥ // BrP_189.17

śanaiḥ śanair jagau gopī kācit tasya padānugā 
dattāvadhānā kācic ca tam eva manasāsmarat // BrP_189.18

kācit kṛṣṇeti kṛṣṇeti coktvā lajjām upāyayau 
yayau ca kācit premāndhā tatpārśvam avilajjitā // BrP_189.19

kācid āvasathasyāntaḥ sthitvā dṛṣṭvā bahir gurum 
tanmayatvena govindaṃ dadhyau mīlitalocanā // BrP_189.20

gopīparivṛto rātriṃ śaraccandramanoramām 
mānayām āsa govindo rāsārambharasotsukaḥ // BrP_189.21

gopyaś ca vṛndaśaḥ kṛṣṇaceṣṭābhyāyattamūrtayaḥ 
anyadeśagate kṛṣṇe cerur vṛndāvanāntaram // BrP_189.22

babhramus tās tato gopyaḥ kṛṣṇadarśanalālasāḥ 
kṛṣṇasya caraṇaṃ rātrau dṛṣṭvā vṛndāvane dvijāḥ // BrP_189.23

evaṃ nānāprakārāsu kṛṣṇaceṣṭāsu tāsu ca 
gopyo vyagrāḥ samaṃ cerū ramyaṃ vṛndāvanaṃ vanam // BrP_189.24

nivṛttās tās tato gopyo nirāśāḥ kṛṣṇadarśane 
yamunātīram āgamya jagus taccaritaṃ dvijāḥ // BrP_189.25

tato dadṛśur āyāntaṃ vikāśimukhapaṅkajam 
gopyas trailokyagoptāraṃ kṛṣṇam akliṣṭakāriṇam // BrP_189.26

kācid ālokya govindam āyāntam atiharṣitā 
kṛṣṇa kṛṣṇeti kṛṣṇeti prāhotphullavilocanā // BrP_189.27

kācid bhrūbhaṅguraṃ kṛtvā lalāṭaphalakaṃ harim 
vilokya netrabhṛṅgābhyāṃ papau tanmukhapaṅkajam // BrP_189.28

kācid ālokya govindaṃ nimīlitavilocanā 
tasyaiva rūpaṃ dhyāyantī yogārūḍheva sā babhau // BrP_189.29

tataḥ kāṃcit priyālāpaiḥ kāṃcid bhrūbhaṅgavīkṣitaiḥ 
ninye 'nunayam anyāś ca karasparśena mādhavaḥ // BrP_189.30

tābhiḥ prasannacittābhir gopībhiḥ saha sādaram 
rarāma rāsagoṣṭhībhir udāracarito hariḥ // BrP_189.31

rāsamaṇḍalabaddho 'pi kṛṣṇapārśvam anūdgatā 
gopījano na caivābhūd ekasthānasthirātmanā // BrP_189.32

haste pragṛhya caikaikāṃ gopikāṃ rāsamaṇḍalam 
cakāra ca karasparśanimīlitadṛśaṃ hariḥ // BrP_189.33

tataḥ pravavṛte ramyā caladvalayanisvanaiḥ 
anuyātaśaratkāvyageyagītir anukramām // BrP_189.34

kṛṣṇaḥ śaraccandramasaṃ kaumudīkumudākaram 
jagau gopījanas tv ekaṃ kṛṣṇanāma punaḥ punaḥ // BrP_189.35

parivṛttā śrameṇaikā caladvalayatāpinī 
dadau bāhulatāṃ skandhe gopī madhuvighātinaḥ // BrP_189.36

kācit pravilasadbāhuḥ parirabhya cucumba tam 
gopī gītastutivyājanipuṇā madhusūdanam // BrP_189.37

gopīkapolasaṃśleṣam abhipadya harer bhujau 
pulakodgamaśasyāya svedāmbughanatāṃ gatau // BrP_189.38

rāsageyaṃ jagau kṛṣṇo yāvat tārataradhvaniḥ 
sādhu kṛṣṇeti kṛṣṇeti tāvat tā dviguṇaṃ jaguḥ // BrP_189.39

gate 'nugamanaṃ cakrur valane saṃmukhaṃ yayuḥ 
pratilomānulomena bhejur gopāṅganā harim // BrP_189.40

sa tadā saha gopībhī rarāma madhusūdanaḥ 
sa varṣakoṭipratimaḥ kṣaṇas tena vinābhavat // BrP_189.41

tā vāryamāṇāḥ pitṛbhiḥ patibhir bhrātṛbhis tathā 
kṛṣṇaṃ gopāṅganā rātrau ramayanti ratipriyāḥ // BrP_189.42

so 'pi kaiśorakavayā mānayan madhusūdanaḥ 
reme tābhir ameyātmā kṣapāsu kṣapitāhitaḥ // BrP_189.43

tadbhartṛṣu tathā tāsu sarvabhūteṣu ceśvaraḥ 
ātmasvarūparūpo 'sau vyāpya sarvam avasthitaḥ // BrP_189.44

yathā samastabhūteṣu nabho 'gniḥ pṛthivī jalam 
vāyuś cātmā tathaivāsau vyāpya sarvam avasthitaḥ // BrP_189.45

pradoṣārdhe kadācit tu rāsāsakte janārdane 
trāsayan samado goṣṭhān ariṣṭaḥ samupāgataḥ // BrP_189.46

satoyatoyadākāras tīkṣṇaśṛṅgo 'rkalocanaḥ 
khurāgrapātair atyarthaṃ dārayan dharaṇītalam // BrP_189.47

lelihānaḥ saniṣpeṣaṃ jihvayauṣṭhau punaḥ punaḥ 
saṃrambhākṣiptalāṅgūlaḥ kaṭhinaskandhabandhanaḥ // BrP_189.48

udagrakakudābhogaḥ pramāṇād duratikramaḥ 
viṇmūtrāliptapṛṣṭhāṅgo gavām udvegakārakaḥ // BrP_189.49

pralambakaṇṭho 'bhimukhas tarughātāṅkitānanaḥ 
pātayan sa gavāṃ garbhān daityo vṛṣabharūpadhṛk // BrP_189.50

sūdayaṃs tarasā sarvān vanāny aṭati yaḥ sadā 
tatas tam atighorākṣam avekṣyātibhayāturāḥ // BrP_189.51

gopā gopastriyaś caiva kṛṣṇa kṛṣṇeti cukruśuḥ 
siṃhanādaṃ tataś cakre talaśabdaṃ ca keśavaḥ // BrP_189.52

tacchabdaśravaṇāc cāsau dāmodaramukhaṃ yayau 
agranyastaviṣāṇāgraḥ kṛṣṇakukṣikṛtekṣaṇaḥ // BrP_189.53

abhyadhāvata duṣṭātmā daityo vṛṣabharūpadhṛk 
āyāntaṃ daityavṛṣabhaṃ dṛṣṭvā kṛṣṇo mahābalam // BrP_189.54

na cacāla tataḥ sthānād avajñāsmitalīlayā 
āsannaṃ caiva jagrāha grāhavan madhusūdanaḥ // BrP_189.55

jaghāna jānunā kukṣau viṣāṇagrahaṇācalam 
tasya darpabalaṃ hatvā gṛhītasya viṣāṇayoḥ // BrP_189.56

āpīḍayad ariṣṭasya kaṇṭhaṃ klinnam ivāmbaram 
utpāṭya śṛṅgam ekaṃ ca tenaivātāḍayat tataḥ // BrP_189.57

mamāra sa mahādaityo mukhāc choṇitam udvaman 
tuṣṭuvur nihate tasmin gopā daitye janārdanam 
jambhe hate sahasrākṣaṃ purā devagaṇā yathā // BrP_189.58

kakudmini hate 'riṣṭe dhenuke ca nipātite 
pralambe nidhanaṃ nīte dhṛte govardhanācale // BrP_190.1

damite kāliye nāge bhagne tuṅgadrumadvaye 
hatāyāṃ pūtanāyāṃ ca śakaṭe parivartite // BrP_190.2

kaṃsāya nāradaḥ prāha yathāvṛttam anukramāt 
yaśodādevakīgarbhaparivartādy aśeṣataḥ // BrP_190.3

śrutvā tat sakalaṃ kaṃso nāradād devadarśanāt 
vasudevaṃ prati tadā kopaṃ cakre sa durmatiḥ // BrP_190.4

so 'tikopād upālabhya sarvayādavasaṃsadi 
jagarhe yādavāṃś cāpi kāryaṃ caitad acintayat // BrP_190.5

yāvan na balam ārūḍhau balakṛṣṇau subālakau 
tāvad eva mayā vadhyāv asādhyau rūḍhayauvanau // BrP_190.6

cāṇūro 'tra mahāvīryo muṣṭikaś ca mahābalaḥ 
etābhyāṃ mallayuddhe tau ghātayiṣyāmi durmadau // BrP_190.7

dhanurmahamahāyāgavyājenānīya tau vrajāt 
tathā tathā kariṣyāmi yāsyataḥ saṃkṣayaṃ yathā // BrP_190.8

ity ālocya sa duṣṭātmā kaṃso rāmajanārdanau 
hantuṃ kṛtamatir vīram akrūraṃ vākyam abravīt // BrP_190.9

bho bho dānapate vākyaṃ kriyatāṃ prītaye mama 
itaḥ syandanam āruhya gamyatāṃ nandagokulam // BrP_190.10

vasudevasutau tatra viṣṇor aṃśasamudbhavau 
nāśāya kila saṃbhūtau mama duṣṭau pravardhataḥ // BrP_190.11

dhanurmahamahāyāgaś caturdaśyāṃ bhaviṣyati 
āneyau bhavatā tau tu mallayuddhāya tatra vai // BrP_190.12

cāṇūramuṣṭikau mallau niyuddhakuśalau mama 
tābhyāṃ sahānayor yuddhaṃ sarvaloko 'tra paśyatu // BrP_190.13

nāgaḥ kuvalayāpīḍo mahāmātrapracoditaḥ 
sa tau nihaṃsyate pāpau vasudevātmajau śiśū // BrP_190.14

tau hatvā vasudevaṃ ca nandagopaṃ ca durmatim 
haniṣye pitaraṃ caiva ugrasenaṃ ca durmatim // BrP_190.15

tataḥ samastagopānāṃ godhanāny akhilāny aham 
vittaṃ cāpahariṣyāmi duṣṭānāṃ madvadhaiṣiṇām // BrP_190.16

tvām ṛte yādavāś ceme duṣṭā dānapate mama 
eteṣāṃ ca vadhāyāhaṃ prayatiṣyāmy anukramāt // BrP_190.17

tato niṣkaṇṭakaṃ sarvaṃ rājyam etad ayādavam 
prasādhiṣye tvayā tasmān matprītyā vīra gamyatām // BrP_190.18

yathā ca māhiṣaṃ sarpir dadhi cāpy upahārya vai 
gopāḥ samānayanty āśu tvayā vācyās tathā tathā // BrP_190.19

ity ājñaptas tadākrūro mahābhāgavato dvijāḥ 
prītimān abhavat kṛṣṇaṃ śvo drakṣyāmīti satvaraḥ // BrP_190.20

tathety uktvā tu rājānaṃ ratham āruhya satvaraḥ 
niścakrāma tadā puryā mathurāyā madhupriyaḥ // BrP_190.21

keśī cāpi balodagraḥ kaṃsadūtaḥ pracoditaḥ 
kṛṣṇasya nidhanākāṅkṣī vṛndāvanam upāgamat // BrP_190.22

sa khurakṣatabhūpṛṣṭhaḥ saṭākṣepadhutāmbudaḥ 
punar vikrāntacandrārkamārgo gopāntam āgamat // BrP_190.23

tasya hreṣitaśabdena gopālā daityavājinaḥ 
gopyaś ca bhayasaṃvignā govindaṃ śaraṇaṃ yayuḥ // BrP_190.24

trāhi trāhīti govindas teṣāṃ śrutvā tu tadvacaḥ 
satoyajaladadhvānagambhīram idam uktavān // BrP_190.25

alaṃ trāsena gopālāḥ keśinaḥ kiṃ bhayāturaiḥ 
bhavadbhir gopajātīyair vīravīryaṃ vilopyate // BrP_190.26

kim anenālpasāreṇa hreṣitāropakāriṇā 
daiteyabalavāhyena valgatā duṣṭavājinā // BrP_190.27

ehy ehi duṣṭa kṛṣṇo 'haṃ pūṣṇas tv iva pinākadhṛk 
pātayiṣyāmi daśanān vadanād akhilāṃs tava // BrP_190.28

ity uktvā sa tu govindaḥ keśinaḥ saṃmukhaṃ yayau 
vivṛtāsyaś ca so 'py enaṃ daiteyaś ca upādravat // BrP_190.29

bāhum ābhoginaṃ kṛtvā mukhe tasya janārdanaḥ 
praveśayām āsa tadā keśino duṣṭavājinaḥ // BrP_190.30

keśino vadanaṃ tena viśatā kṛṣṇabāhunā 
śātitā daśanās tasya sitābhrāvayavā iva // BrP_190.31

kṛṣṇasya vavṛdhe bāhuḥ keśidehagato dvijāḥ 
vināśāya yathā vyādhir āptabhūtair upekṣitaḥ // BrP_190.32

vipāṭitauṣṭho bahulaṃ saphenaṃ rudhiraṃ vaman 
sṛkkaṇī vivṛte cakre viśliṣṭe muktabandhane // BrP_190.33

jagāma dharaṇīṃ pādaiḥ śakṛnmūtraṃ samutsṛjan 
svedārdragātraḥ śrāntaś ca niryatnaḥ so 'bhavat tataḥ // BrP_190.34

vyāditāsyo mahāraudraḥ so 'suraḥ kṛṣṇabāhunā 
nipapāta dvidhābhūto vaidyutena yathā drumaḥ // BrP_190.35

dvipādapṛṣṭhapucchārdhaśravaṇaikākṣanāsike 
keśinas te dvidhā bhūte śakale ca virejatuḥ // BrP_190.36

hatvā tu keśinaṃ kṛṣṇo muditair gopakair vṛtaḥ 
anāyastatanuḥ svastho hasaṃs tatraiva saṃsthitaḥ // BrP_190.37

tato gopāś ca gopyaś ca hate keśini vismitāḥ 
tuṣṭuvuḥ puṇḍarīkākṣam anurāgamanoramam // BrP_190.38

āyayau tvarito vipro nārado jaladasthitaḥ 
keśinaṃ nihataṃ dṛṣṭvā harṣanirbharamānasaḥ // BrP_190.39

sādhu sādhu jagannātha līlayaiva yad acyuta 
nihato 'yaṃ tvayā keśī kleśadas tridivaukasām // BrP_190.40

sukarmāṇy avatāre tu kṛtāni madhusūdana 
yāni vai vismitaṃ cetas toṣam etena me gatam // BrP_190.41

turagasyāsya śakro 'pi kṛṣṇa devāś ca bibhyati 
dhutakesarajālasya hreṣato 'bhrāvalokinaḥ // BrP_190.42

yasmāt tvayaiṣa duṣṭātmā hataḥ keśī janārdana 
tasmāt keśavanāmnā tvaṃ loke geyo bhaviṣyasi // BrP_190.43

svasty astu te gamiṣyāmi kaṃsayuddhe 'dhunā punaḥ 
paraśvo 'haṃ sameṣyāmi tvayā keśiniṣūdana // BrP_190.44

ugrasenasute kaṃse sānuge vinipātite 
bhārāvatārakartā tvaṃ pṛthivyā dharaṇīdhara // BrP_190.45

tatrānekaprakāreṇa yuddhāni pṛthivīkṣitām 
draṣṭavyāni mayā yuṣmatpraṇītāni janārdana // BrP_190.46

so 'haṃ yāsyāmi govinda devakāryaṃ mahat kṛtam 
tvayā sabhājitaś cāhaṃ svasti te 'stu vrajāmy aham // BrP_190.47

nārade tu gate kṛṣṇaḥ saha gopair avismitaḥ 
viveśa gokulaṃ gopīnetrapānaikabhājanam // BrP_190.48

akrūro 'pi viniṣkramya syandanenāśugāminā 
kṛṣṇasaṃdarśanāsaktaḥ prayayau nandagokule // BrP_191.1

cintayām āsa cākrūro nāsti dhanyataro mayā 
yo 'ham aṃśāvatīrṇasya mukhaṃ drakṣyāmi cakriṇaḥ // BrP_191.2

adya me saphalaṃ janma suprabhātā ca me niśā 
yad unnidrābjapattrākṣaṃ viṣṇor drakṣyāmy aham mukham // BrP_191.3

pāpaṃ harati yat puṃsāṃ smṛtaṃ saṃkalpanāmayam 
tat puṇḍarīkanayanaṃ viṣṇor drakṣyāmy ahaṃ mukham // BrP_191.4

nirjagmuś ca yato vedā vedāṅgāny akhilāni ca 
drakṣyāmi yat paraṃ dhāma devānāṃ bhagavanmukham // BrP_191.5

yajñeṣu yajñapuruṣaḥ puruṣaiḥ puruṣottamaḥ 
ijyate yo 'khilādhāras taṃ drakṣyāmi jagatpatim // BrP_191.6

iṣṭvā yam indro yajñānāṃ śatenāmararājatām 
avāpa tam anantādim ahaṃ drakṣyāmi keśavam // BrP_191.7

na brahmā nendrarudrāśvivasvādityamarudgaṇāḥ 
yasya svarūpaṃ jānanti spṛśaty adya sa me hariḥ // BrP_191.8

sarvātmā sarvagaḥ sarvaḥ sarvabhūteṣu saṃsthitaḥ 
yo bhavaty avyayo vyāpī sa vīkṣyate mayādya ha // BrP_191.9

matsyakūrmavarāhādyaiḥ siṃharūpādibhiḥ sthitam 
cakāra yogato yogaṃ sa mām ālāpayiṣyati // BrP_191.10

sāṃprataṃ ca jagatsvāmī kāryajāte vraje sthitim 
kartuṃ manuṣyatāṃ prāptaḥ svecchādehadhṛg avyayaḥ // BrP_191.11

yo 'nantaḥ pṛthivīṃ dhatte śikharasthitisaṃsthitām 
so 'vatīrṇo jagatyarthe mām akrūreti vakṣyati // BrP_191.12

pitṛbandhusuhṛdbhrātṛmātṛbandhumayīm imām 
yanmāyāṃ nālam uddhartuṃ jagat tasmai namo namaḥ // BrP_191.13

taranty avidyāṃ vitatāṃ hṛdi yasmin niveśite 
yogamāyām imāṃ martyās tasmai vidyātmane namaḥ // BrP_191.14

yajvabhir yajñapuruṣo vāsudevaś ca śāśvataiḥ 
vedāntavedibhir viṣṇuḥ procyate yo nato 'smi tam // BrP_191.15

tathā yatra jagad dhāmni dhāryate ca pratiṣṭhitam 
sadasattvaṃ sa sattvena mayy asau yātu saumyatām // BrP_191.16

smṛte sakalakalyāṇabhājanaṃ yatra jāyate 
puruṣapravaraṃ nityaṃ vrajāmi śaraṇaṃ harim // BrP_191.17

itthaṃ sa cintayan viṣṇuṃ bhaktinamrātmamānasaḥ 
akrūro gokulaṃ prāptaḥ kiṃcit sūrye virājati // BrP_191.18

sa dadarśa tadā tatra kṛṣṇam ādohane gavām 
vatsamadhyagataṃ phullanīlotpaladalacchavim // BrP_191.19

praphullapadmapattrākṣaṃ śrīvatsāṅkitavakṣasam 
pralambabāhum āyāmatuṅgorasthalam unnasam // BrP_191.20

savilāsasmitādhāraṃ bibhrāṇaṃ mukhapaṅkajam 
tuṅgaraktanakhaṃ padbhyāṃ dharaṇyāṃ supratiṣṭhitam // BrP_191.21

bibhrāṇaṃ vāsasī pīte vanyapuṣpavibhūṣitam 
sāndranīlalatāhastaṃ sitāmbhojāvataṃsakam // BrP_191.22

haṃsendukundadhavalaṃ nīlāmbaradharaṃ dvijāḥ 
tasyānu balabhadraṃ ca dadarśa yadunandanam // BrP_191.23

prāṃśum uttuṅgabāhuṃ ca vikāśimukhapaṅkajam 
meghamālāparivṛtaṃ kailāsādrim ivāparam // BrP_191.24

tau dṛṣṭvā vikasadvaktrasarojaḥ sa mahāmatiḥ 
pulakāñcitasarvāṅgas tadākrūro 'bhavad dvijāḥ // BrP_191.25

ya etat paramaṃ dhāma etat tat paramaṃ padam 
abhavad vāsudevo 'sau dvidhā yo 'yaṃ vyavasthitaḥ // BrP_191.26

sāphalyam akṣṇor yugapan mamāstu dṛṣṭe jagaddhātari hāsam uccaiḥ
apy aṅgam etad bhagavatprasādād dattāṅgasaṅge phalavartma tat syāt BrP_191.27

adyaiva spṛṣṭvā mama hastapadmaṃ kariṣyati śrīmadanantamūrtiḥ
yasyāṅgulisparśahatākhilāghair avāpyate siddhir anuttamā naraiḥ BrP_191.28

tathāśvirudrendravasupraṇītā devāḥ prayacchanti varaṃ prahṛṣṭāḥ
cakraṃ ghnatā daityapater hṛtāni daityāṅganānāṃ nayanāntarāṇi BrP_191.29

yatrāmbu vinyasya balir manobhyām avāpa bhogān vasudhātalasthaḥ
tathāmareśas tridaśādhipatyaṃ manvantaraṃ pūrṇam avāpa śakraḥ BrP_191.30

atheśa māṃ kaṃsaparigraheṇa doṣāspadībhūtam adoṣayuktam
kartā na mānopahitaṃ dhig astu yasmān manaḥ sādhubahiṣkṛto yaḥ BrP_191.31

jñānātmakasyākhilasattvarāśer vyāvṛttadoṣasya sadāsphuṭasya
kiṃ vā jagaty atra samastapuṃsām ajñātam asyāsti hṛdi sthitasya BrP_191.32

tasmād ahaṃ bhaktivinamragātro vrajāmi viśveśvaram īśvarāṇām
aṃśāvatāraṃ puruṣottamasya anādimadhyāntam ajasya viṣṇoḥ BrP_191.33

cintayann iti govindam upagamya sa yādavaḥ 
akrūro 'smīti caraṇau nanāma śirasā hareḥ // BrP_192.1

so 'py enaṃ dhvajavajrābjakṛtacihnena pāṇinā 
saṃspṛśyākṛṣya ca prītyā sugāḍhaṃ pariṣasvaje // BrP_192.2

kṛtasaṃvadanau tena yathāvad balakeśavau 
tataḥ praviṣṭau sahasā tam ādāyātmamandiram // BrP_192.3

saha tābhyāṃ tadākrūraḥ kṛtasaṃvandanādikaḥ 
bhuktabhojyo yathānyāyam ācacakṣe tatas tayoḥ // BrP_192.4

yathā nirbhartsitas tena kaṃsenānakadundubhiḥ 
yathā ca devakī devī dānavena durātmanā // BrP_192.5

ugrasene yathā kaṃsaḥ sa durātmā ca vartate 
yaṃ caivārthaṃ samuddiśya kaṃsena sa visarjitaḥ // BrP_192.6

tat sarvaṃ vistarāc chrutvā bhagavān keśisūdanaḥ 
uvācākhilam etat tu jñātaṃ dānapate mayā // BrP_192.7

kariṣye ca mahābhāga yad atraupāyikaṃ matam 
vicintyaṃ nānyathaitat te viddhi kaṃsaṃ hataṃ mayā // BrP_192.8

ahaṃ rāmaś ca mathurāṃ śvo yāsyāvaḥ samaṃ tvayā 
gopavṛddhāś ca yāsyanti ādāyopāyanaṃ bahu // BrP_192.9

niśeyaṃ nīyatāṃ vīra na cintāṃ kartum arhasi 
trirātrābhyantare kaṃsaṃ haniṣyāmi sahānugam // BrP_192.10

samādiśya tato gopān akrūro 'pi sakeśavaḥ 
suṣvāpa balabhadraś ca nandagopagṛhe gataḥ // BrP_192.11

tataḥ prabhāte vimale rāmakṛṣṇau mahābalau 
akrūreṇa samaṃ gantum udyatau mathurāṃ purīm // BrP_192.12

dṛṣṭvā gopījanaḥ sāsraḥ ślathadvalayabāhukaḥ 
niśvasaṃś cātiduḥkhārtaḥ prāha cedaṃ parasparam // BrP_192.13

mathurāṃ prāpya govindaḥ kathaṃ gokulam eṣyati 
nāgarastrīkalālāpamadhu śrotreṇa pāsyati // BrP_192.14

vilāsivākyajāteṣu nāgarīṇāṃ kṛtāspadam 
cittam asya kathaṃ grāmyagopagopīṣu yāsyati // BrP_192.15

sāraṃ samastagoṣṭhasya vidhinā haratā harim 
prahṛtaṃ gopayoṣitsu nighṛṇena durātmanā // BrP_192.16

bhāvagarbhasmitaṃ vākyaṃ vilāsalalitā gatiḥ 
nāgarīṇām atīvaitat kaṭākṣekṣitam eva tu // BrP_192.17

grāmyo harir ayaṃ tāsāṃ vilāsanigaḍair yataḥ 
bhavatīnāṃ punaḥ pārśvaṃ kayā yuktyā sameṣyati // BrP_192.18

eṣo hi ratham āruhya mathurāṃ yāti keśavaḥ 
akrūrakrūrakeṇāpi hatāśena pratāritaḥ // BrP_192.19

kiṃ na vetti nṛśaṃso 'yam anurāgaparaṃ janam 
yenemam akṣarāhlādaṃ nayaty anyatra no harim // BrP_192.20

eṣa rāmeṇa sahitaḥ prayāty atyantanirghṛṇaḥ 
ratham āruhya govindas tvaryatām asya vāraṇe // BrP_192.21

gurūṇām agrato vaktuṃ kiṃ bravīṣi na naḥ kṣamam 
guravaḥ kiṃ kariṣyanti dagdhānāṃ virahāgninā // BrP_192.22

nandagopamukhā gopā gantum ete samudyatāḥ 
nodyamaṃ kurute kaścid govindavinivartane // BrP_192.23

suprabhātādya rajanī mathurāvāsiyoṣitām 
yāsām acyutavaktrābje yāti netrālibhogyatām // BrP_192.24

dhanyās te pathi ye kṛṣṇam ito yāntam avāritāḥ 
udvahiṣyanti paśyantaḥ svadehaṃ pulakāñcitam // BrP_192.25

mathurānagarīpauranayanānāṃ mahotsavaḥ 
govindavadanālokād atīvādya bhaviṣyati // BrP_192.26

ko nu svapnaḥ sabhāgyābhir dṛṣṭas tābhir adhokṣajam 
vistārikāntanayanā yā drakṣyanty anivāritam // BrP_192.27

aho gopījanasyāsya darśayitvā mahānidhim 
uddhṛtāny adya netrāṇi vidhātrākaruṇātmanā // BrP_192.28

anurāgeṇa śaithilyam asmāsu vrajato hareḥ 
śaithilyam upayānty āśu kareṣu valayāny api // BrP_192.29

akrūraḥ krūrahṛdayaḥ śīghraṃ prerayate hayān 
evam ārtāsu yoṣitsu ghṛṇā kasya na jāyate // BrP_192.30

he he kṛṣṇa rathasyoccaiś cakrareṇur nirīkṣyatām 
dūrīkṛto harir yena so 'pi reṇur na lakṣyate // BrP_192.31

ity evam atihārdena gopījananirīkṣitaḥ 
tatyāja vrajabhūbhāgaṃ saha rāmeṇa keśavaḥ // BrP_192.32

gacchanto javanāśvena rathena yamunātaṭam 
prāptā madhyāhnasamaye rāmākrūrajanārdanāḥ // BrP_192.33

athāha kṛṣṇam akrūro bhavadbhyāṃ tāvad āsyatām 
yāvat karomi kālindyām āhnikārhaṇam ambhasi // BrP_192.34

tathety ukte tataḥ snātaḥ svācāntaḥ sa mahāmatiḥ 
dadhyau brahma paraṃ viprāḥ praviśya yamunājale // BrP_192.35

phaṇāsahasramālāḍhyaṃ balabhadraṃ dadarśa saḥ 
kundāmalāṅgam unnidrapadmapattrāyatekṣaṇam // BrP_192.36

vṛtaṃ vāsukiḍimbhaughair mahadbhiḥ pavanāśibhiḥ 
saṃstūyamānam udgandhivanamālāvibhūṣitam // BrP_192.37

dadhānam asite vastre cārurūpāvataṃsakam 
cārukuṇḍalinaṃ mattam antarjalatale sthitam // BrP_192.38

tasyotsaṅge ghanaśyāmam ātāmrāyatalocanam 
caturbāhum udārāṅgaṃ cakrādyāyudhabhūṣaṇam // BrP_192.39

pīte vasānaṃ vasane citramālyavibhūṣitam 
śakracāpataḍinmālāvicitram iva toyadam // BrP_192.40

śrīvatsavakṣasaṃ cārukeyūramukuṭojjvalam 
dadarśa kṛṣṇam akliṣṭaṃ puṇḍarīkāvataṃsakam // BrP_192.41

sanandanādyair munibhiḥ siddhayogair akalmaṣaiḥ 
saṃcintyamānaṃ manasā nāsāgranyastalocanaiḥ // BrP_192.42

balakṛṣṇau tadākrūraḥ pratyabhijñāya vismitaḥ 
acintayad atho śīghraṃ katham atrāgatāv iti // BrP_192.43

vivakṣoḥ stambhayām āsa vācaṃ tasya janārdanaḥ 
tato niṣkramya salilād ratham abhyāgataḥ punaḥ // BrP_192.44

dadarśa tatra caivobhau rathasyopari saṃsthitau 
rāmakṛṣṇau yathā pūrvaṃ manuṣyavapuṣānvitau // BrP_192.45

nimagnaś ca punas toye dadṛśe sa tathaiva tau 
saṃstūyamānau gandharvair munisiddhamahoragaiḥ // BrP_192.46

tato vijñātasadbhāvaḥ sa tu dānapatis tadā 
tuṣṭāva sarvavijñānamayam acyutam īśvaram // BrP_192.47

tanmātrarūpiṇe 'cintyamahimne paramātmane 
vyāpine naikarūpaikasvarūpāya namo namaḥ // BrP_192.48

śabdarūpāya te 'cintyahavirbhūtāya te namaḥ 
namo vijñānarūpāya parāya prakṛteḥ prabho // BrP_192.49

bhūtātmā cendriyātmā ca pradhānātmā tathā bhavān 
ātmā ca paramātmā ca tvam ekaḥ pañcadhā sthitaḥ // BrP_192.50

prasīda sarvadharmātman kṣarākṣara maheśvara 
brahmaviṣṇuśivādyābhiḥ kalpanābhir udīritaḥ // BrP_192.51

anākhyeyasvarūpātmann anākhyeyaprayojana 
anākhyeyābhidhāna tvāṃ nato 'smi parameśvaram // BrP_192.52

na yatra nātha vidyante nāmajātyādikalpanāḥ 
tad brahma paramaṃ nityam avikāri bhavān ajaḥ // BrP_192.53

na kalpanām ṛte 'rthasya sarvasyādhigamo yataḥ 
tataḥ kṛṣṇācyutānanta viṣṇusaṃjñābhir īḍyase // BrP_192.54

sarvātmaṃs tvam aja vikalpanābhir etair devās tvaṃ jagad akhilaṃ tvam eva viśvam
viśvātmaṃs tvam ativikārabhedahīnaḥ sarvasmin nahi bhavato 'sti kiṃcid anyat BrP_192.55

tvaṃ brahmā paśupatir aryamā vidhātā tvaṃ dhātā tridaśapatiḥ samīraṇo 'gniḥ
toyeśo dhanapatir antakas tvam eko bhinnātmā jagad api pāsi śaktibhedaiḥ BrP_192.56

viśvaṃ bhavān sṛjati hanti gabhastirūpo viśvaṃ ca te guṇamayo 'yam aja prapañcaḥ
rūpaṃ paraṃ saditivācakam akṣaraṃ yaj jñānātmane sadasate praṇato 'smi tasmai BrP_192.57

oṃ namo vāsudevāya namaḥ saṃkarṣaṇāya ca 
pradyumnāya namas tubhyam aniruddhāya te namaḥ // BrP_192.58

evam antar jale kṛṣṇam abhiṣṭūya sa yādavaḥ 
arghayām āsa sarveśaṃ dhūpapuṣpair manomayaiḥ // BrP_192.59

parityajyānyaviṣayaṃ manas tatra niveśya saḥ 
brahmabhūte ciraṃ sthitvā virarāma samādhitaḥ // BrP_192.60

kṛtakṛtyam ivātmānaṃ manyamāno dvijottamāḥ 
ājagāma rathaṃ bhūyo nirgamya yamunāmbhasaḥ // BrP_192.61

rāmakṛṣṇau dadarśātha yathāpūrvam avasthitau 
vismitākṣaṃ tadākrūraṃ taṃ ca kṛṣṇo 'bhyabhāṣata // BrP_192.62

kiṃ tvayā dṛṣṭam āścaryam akrūra yamunājale 
vismayotphullanayano bhavān saṃlakṣyate yataḥ // BrP_192.63

antar jale yad āścaryaṃ dṛṣṭaṃ tatra mayācyuta 
tad atraiva hi paśyāmi mūrtimat purataḥ sthitam // BrP_192.64

jagad etan mahāścaryarūpaṃ yasya mahātmanaḥ 
tenāścaryapareṇāhaṃ bhavatā kṛṣṇa saṃgataḥ // BrP_192.65

tat kim etena mathurāṃ prayāmo madhusūdana 
bibhemi kaṃsād dhig janma parapiṇḍopajīvinaḥ // BrP_192.66

ity uktvā codayām āsa tān hayān vātaraṃhasaḥ 
saṃprāptaś cāpi sāyāhne so 'krūro mathurāṃ purīm 
vilokya mathurāṃ kṛṣṇaṃ rāmaṃ cāha sa yādavaḥ // BrP_192.67

padbhyāṃ yātaṃ mahāvīryau rathenaiko viśāmy aham 
gantavyaṃ vasudevasya no bhavadbhyāṃ tathā gṛhe 
yuvayor hi kṛte vṛddhaḥ kaṃsena sa nirasyate // BrP_192.68

ity uktvā praviveśāsāv akrūro mathurāṃ purīm 
praviṣṭau rāmakṛṣṇau ca rājamārgam upāgatau // BrP_192.69

strībhir naraiś ca sānandalocanair abhivikṣitau 
jagmatur līlayā vīrau prāptau bālagajāv iva // BrP_192.70

bhramamāṇau tu tau dṛṣṭvā rajakaṃ raṅgakārakam 
ayācetāṃ svarūpāṇi vāsāṃsi rucirāṇi tau // BrP_192.71

kaṃsasya rajakaḥ so 'tha prasādārūḍhavismayaḥ 
bahūny ākṣepavākyāni prāhoccai rāmakeśavau // BrP_192.72

tatas talaprahāreṇa kṛṣṇas tasya durātmanaḥ 
pātayām āsa kopena rajakasya śiro bhuvi // BrP_192.73

hatvādāya ca vastrāṇi pītanīlāmbarau tataḥ 
kṛṣṇarāmau mudāyuktau mālākāragṛhaṃ gatau // BrP_192.74

vikāsinetrayugalo mālākāro 'tivismitaḥ 
etau kasya kuto yātau manasācintayat tataḥ // BrP_192.75

pītanīlāmbaradharau dṛṣṭvātisumanoharau 
sa tarkayām āsa tadā bhuvaṃ devāv upāgatau // BrP_192.76

vikāśimukhapadmābhyāṃ tābhyāṃ puṣpāṇi yācitaḥ 
bhuvaṃ viṣṭabhya hastābhyāṃ pasparśa śirasā mahīm // BrP_192.77

prasādasumukhau nāthau mama geham upāgatau 
dhanyo 'ham arcayiṣyāmīty āha tau mālyajīvikaḥ // BrP_192.78

tataḥ prahṛṣṭavadanas tayoḥ puṣpāṇi kāmataḥ 
cārūṇy etāni caitāni pradadau sa vilobhayan // BrP_192.79

punaḥ punaḥ praṇamyāsau mālākārottamo dadau 
puṣpāṇi tābhyāṃ cārūṇi gandhavanty amalāni ca // BrP_192.80

mālākārāya kṛṣṇo 'pi prasannaḥ pradadau varam 
śrīs tvāṃ matsaṃśrayā bhadra na kadācit tyajiṣyati // BrP_192.81

balahānir na te saumya dhanahānir athāpi vā 
yāvad dharaṇisūryau ca saṃtatiḥ putrapautrikī // BrP_192.82

bhuktvā ca vipulān bhogāṃs tvam ante matprasādataḥ 
mamānusmaraṇaṃ prāpya divyalokam avāpsyasi // BrP_192.83

dharme manaś ca te bhadra sarvakālaṃ bhaviṣyati 
yuṣmatsaṃtatijātānāṃ dīrgham āyur bhaviṣyati // BrP_192.84

nopasargādikaṃ doṣaṃ yuṣmatsaṃtatisaṃbhavaḥ 
avāpsyati mahābhāga yāvat sūryo bhaviṣyati // BrP_192.85

ity uktvā tadgṛhāt kṛṣṇo baladevasahāyavān 
nirjagāma muniśreṣṭhā mālākāreṇa pūjitaḥ // BrP_192.86

rājamārge tataḥ kṛṣṇaḥ sānulepanabhājanām 
dadarśa kubjām āyāntīṃ navayauvanagocarām // BrP_193.1

tām āha lalitaṃ kṛṣṇaḥ kasyedam anulepanam 
bhavatyā nīyate satyaṃ vadendīvaralocane // BrP_193.2

sakāmenaiva sā proktā sānurāgā hariṃ prati 
prāha sā lalitaṃ kubjā dadarśa ca balāt tataḥ // BrP_193.3

kānta kasmān na jānāsi kaṃsenāpi niyojitā 
naikavakreti vikhyātām anulepanakarmaṇi // BrP_193.4

nānyapiṣṭaṃ hi kaṃsasya prītaye hy anulepanam 
bhavaty aham atīvāsya prasādadhanabhājanam // BrP_193.5

sugandham etad rājārhaṃ ruciraṃ rucirānane 
āvayor gātrasadṛśaṃ dīyatām anulepanam // BrP_193.6

śrutvā tam āha sā kṛṣṇaṃ gṛhyatām iti sādaram 
anulepaṃ ca pradadau gātrayogyam athobhayoḥ // BrP_193.7

bhakticchedānuliptāṅgau tatas tau puruṣarṣabhau 
sendracāpau virājantau sitakṛṣṇāv ivāmbudau // BrP_193.8

tatas tāṃ cibuke śaurir ullāpanavidhānavit 
ullāpya tolayām āsa dvyaṅgulenāgrapāṇinā // BrP_193.9

cakarṣa padbhyāṃ ca tadā ṛjutvaṃ keśavo 'nayat 
tataḥ sā ṛjutāṃ prāptā yoṣitām abhavad varā // BrP_193.10

vilāsalalitaṃ prāha premagarbhabharālasam 
vastre pragṛhya govindaṃ vraja gehaṃ mameti vai // BrP_193.11

āyāsye bhavatīgeham iti tāṃ prāha keśavaḥ 
visasarja jahāsoccai rāmasyālokya cānanam // BrP_193.12

bhakticchedānuliptāṅgau nīlapītāmbarāv ubhau 
dhanuḥśālāṃ tato yātau citramālyopaśobhitau // BrP_193.13

adhyāsya ca dhanūratnaṃ tābhyāṃ pṛṣṭais tu rakṣibhiḥ 
ākhyātaṃ sahasā kṛṣṇo gṛhītvāpūrayad dhanuḥ // BrP_193.14

tataḥ pūrayatā tena bhajyamānaṃ balād dhanuḥ 
cakārātimahāśabdaṃ mathurā tena pūritā // BrP_193.15

anuyuktau tatas tau ca bhagne dhanuṣi rakṣibhiḥ 
rakṣisainyaṃ nikṛtyobhau niṣkrāntau kārmukālayāt // BrP_193.16

akrūrāgamavṛttāntam upalabhya tathā dhanuḥ 
bhagnaṃ śrutvātha kaṃso 'pi prāha cāṇūramuṣṭikau // BrP_193.17

gopāladārakau prāptau bhavadbhyāṃ tau mamāgrataḥ 
mallayuddhena hantavyau mama prāṇaharau hi tau // BrP_193.18

niyuddhe tadvināśena bhavadbhyāṃ toṣito hy aham 
dāsyāmy abhimatān kāmān nānyathaitan mahābalau // BrP_193.19

nyāyato 'nyāyato vāpi bhavadbhyāṃ tau mamāhitau 
hantavyau tadvadhād rājyaṃ sāmānyaṃ vo bhaviṣyati // BrP_193.20

ity ādiśya sa tau mallau tataś cāhūya hastipam 
provācoccais tvayā mattaḥ samājadvāri kuñjaraḥ // BrP_193.21

sthāpyaḥ kuvalayāpīḍas tena tau gopadārakau 
ghātanīyau niyuddhāya raṅgadvāram upāgatau // BrP_193.22

tam ājñāpyātha dṛṣṭvā ca mañcān sarvān upāhṛtān 
āsannamaraṇaḥ kaṃsaḥ sūryodayam udaikṣata // BrP_193.23

tataḥ samastamañceṣu nāgaraḥ sa tadā janaḥ 
rājamañceṣu cārūḍhāḥ saha bhṛtyair mahībhṛtaḥ // BrP_193.24

mallaprāśnikavargaś ca raṅgamadhye samīpagaḥ 
kṛtaḥ kaṃsena kaṃso 'pi tuṅgamañce vyavasthitaḥ // BrP_193.25

antaḥpurāṇāṃ mañcāś ca yathānye parikalpitāḥ 
anye ca vāramukhyānām anye nagarayoṣitām // BrP_193.26

nandagopādayo gopā mañceṣv anyeṣv avasthitāḥ 
akrūravasudevau ca mañcaprānte vyavasthitau // BrP_193.27

nagarīyoṣitāṃ madhye devakī putragardhinī 
antakāle 'pi putrasya drakṣyāmīti mukhaṃ sthitā // BrP_193.28

vādyamāneṣu tūryeṣu cāṇūre cātivalgati 
hāhākārapare loka āsphoṭayati muṣṭike // BrP_193.29

hatvā kuvalayāpīḍaṃ hastyārohapracoditam 
madāsṛganuliptāṅgau gajadantavarāyudhau // BrP_193.30

mṛgamadhye yathā siṃhau garvalīlāvalokinau 
praviṣṭau sumahāraṅgaṃ baladevajanārdanau // BrP_193.31

hāhākāro mahāñ jajñe sarvaraṅgeṣv anantaram 
kṛṣṇo 'yaṃ balabhadro 'yam iti lokasya vismayāt // BrP_193.32

so 'yaṃ yena hatā ghorā pūtanā sā niśācarī 
prakṣiptaṃ śakaṭaṃ yena bhagnau ca yamalārjunau // BrP_193.33

so 'yaṃ yaḥ kāliyaṃ nāgaṃ nanartāruhya bālakaḥ 
dhṛto govardhano yena saptarātraṃ mahāgiriḥ // BrP_193.34

ariṣṭo dhenukaḥ keśī līlayaiva mahātmanā 
hato yena ca durvṛtto dṛśyate so 'yam acyutaḥ // BrP_193.35

ayaṃ cāsya mahābāhur baladevo 'grajo 'grataḥ 
prayāti līlayā yoṣinmanonayananandanaḥ // BrP_193.36

ayaṃ sa kathyate prājñaiḥ purāṇārthāvalokibhiḥ 
gopālo yādavaṃ vaṃśaṃ magnam abhyuddhariṣyati // BrP_193.37

ayaṃ sa sarvabhūtasya viṣṇor akhilajanmanaḥ 
avatīrṇo mahīm aṃśo nūnaṃ bhāraharo bhuvaḥ // BrP_193.38

ity evaṃ varṇite paurai rāme kṛṣṇe ca tatkṣaṇāt 
uras tatāpa devakyāḥ snehasnutapayodharam // BrP_193.39

mahotsavam ivālokya putrāv eva vilokayan 
yuveva vasudevo 'bhūd vihāyābhyāgatāṃ jarām // BrP_193.40

vistāritākṣiyugalā rājāntaḥpurayoṣitaḥ 
nāgarastrīsamūhaś ca draṣṭuṃ na virarāma tau // BrP_193.41

sakhyaḥ paśyata kṛṣṇasya mukham apy ambujekṣaṇam 
gajayuddhakṛtāyāsasvedāmbukaṇikāñcitam // BrP_193.42

vikāsīva sarombhojam avaśyāyajalokṣitam 
paribhūtākṣaraṃ janma saphalaṃ kriyatāṃ dṛśaḥ // BrP_193.43

śrīvatsāṅkaṃ jagaddhāma bālasyaitad vilokyatām 
vipakṣakṣapaṇaṃ vakṣo bhujayugmaṃ ca bhāmini // BrP_193.44

valgatā muṣṭikenaiva cāṇūreṇa tathā paraiḥ 
kriyate balabhadrasya hāsyam īṣad vilokyatām // BrP_193.45

sakhyaḥ paśyata cāṇūraṃ niyuddhārtham ayaṃ hariḥ 
samupaiti na santy atra kiṃ vṛddhā yuktakāriṇaḥ // BrP_193.46

kva yauvanonmukhībhūtaḥ sukumāratanur hariḥ 
kva vajrakaṭhinābhogaśarīro 'yaṃ mahāsuraḥ // BrP_193.47

imau sulalitau raṅge vartete navayauvanau 
daiteyamallāś cāṇūrapramukhās tv atidāruṇāḥ // BrP_193.48

niyuddhaprāśnikānāṃ tu mahān eṣa vyatikramaḥ 
yad bālabalinor yuddhaṃ madhyasthaiḥ samupekṣyate // BrP_193.49

itthaṃ purastrīlokasya vadataś cālayan bhuvam 
vavarṣa harṣotkarṣaṃ ca janasya bhagavān hariḥ // BrP_193.50

balabhadro 'pi cāsphoṭya vavalga lalitaṃ yadā 
pade pade tadā bhūmir na śīrṇā yat tad adbhutam // BrP_193.51

cāṇūreṇa tataḥ kṛṣṇo yuyudhe 'mitavikramaḥ 
niyuddhakuśalo daityo baladevena muṣṭikaḥ // BrP_193.52

saṃnipātāvadhūtaiś ca cāṇūreṇa samaṃ hariḥ 
kṣepaṇair muṣṭibhiś caiva kīlāvajranipātanaiḥ // BrP_193.53

pādodbhūtaiḥ pramṛṣṭābhis tayor yuddham abhūn mahat 
aśastram atighoraṃ tat tayor yuddhaṃ sudāruṇam // BrP_193.54

svabalaprāṇaniṣpādyaṃ samājotsavasaṃnidhau 
yāvad yāvac ca cāṇūro yuyudhe hariṇā saha // BrP_193.55

prāṇahānim avāpāgryāṃ tāvat tāvan na bāndhavam 
kṛṣṇo 'pi yuyudhe tena līlayaiva jaganmayaḥ // BrP_193.56

khedāc cālayatā kopān nijaśeṣakare karam 
balakṣayaṃ vivṛddhiṃ ca dṛṣṭvā cāṇūrakṛṣṇayoḥ // BrP_193.57

vārayām āsa tūryāṇi kaṃsaḥ kopaparāyaṇaḥ 
mṛdaṅgādiṣu vādyeṣu pratiṣiddheṣu tatkṣaṇāt // BrP_193.58

khasaṃgatāny avādyanta daivatūryāṇy anekaśaḥ 
jaya govinda cāṇūraṃ jahi keśava dānavam // BrP_193.59

ity antardhigatā devās tuṣṭuvus te praharṣitāḥ 
cāṇūreṇa ciraṃ kālaṃ krīḍitvā madhusūdanaḥ // BrP_193.60

utpāṭya bhrāmayām āsa tadvadhāya kṛtodyamaḥ 
bhrāmayitvā śataguṇaṃ daityamallam amitrajit // BrP_193.61

bhūmāv āsphoṭayām āsa gagane gatajīvitam 
bhūmāv āsphoṭitas tena cāṇūraḥ śatadhā bhavan // BrP_193.62

raktasrāvamahāpaṅkāṃ cakāra sa tadā bhuvam 
baladevas tu tatkālaṃ muṣṭikena mahābalaḥ // BrP_193.63

yuyudhe daityamallena cāṇūreṇa yathā hariḥ 
so 'py enaṃ muṣṭinā mūrdhni vakṣasy āhatya jānunā // BrP_193.64

pātayitvā dharāpṛṣṭhe niṣpipeṣa gatāyuṣam 
kṛṣṇas tośalakaṃ bhūyo mallarājaṃ mahābalam // BrP_193.65

vāmamuṣṭiprahāreṇa pātayām āsa bhūtale 
cāṇūre nihate malle muṣṭike ca nipātite // BrP_193.66

nīte kṣayaṃ tośalake sarve mallāḥ pradudruvuḥ 
vavalgatus tadā raṅge kṛṣṇasaṃkarṣaṇāv ubhau // BrP_193.67

samānavayaso gopān balād ākṛṣya harṣitau 
kaṃso 'pi koparaktākṣaḥ prāhoccair vyāyatān narān // BrP_193.68

gopāv etau samājaughān niṣkramyetāṃ balād itaḥ 
nando 'pi gṛhyatāṃ pāpo nigaḍair āśu badhyatām // BrP_193.69

avṛddhārheṇa daṇḍena vasudevo 'pi vadhyatām 
valganti gopāḥ kṛṣṇena ye ceme sahitāḥ punaḥ // BrP_193.70

gāvo hriyantām eṣāṃ ca yac cāsti vasu kiṃcana 
evam ājñāpayantaṃ taṃ prahasya madhusūdanaḥ // BrP_193.71

utpatyāruhya tanmañcaṃ kaṃsaṃ jagrāha vegitaḥ 
keśeṣv ākṛṣya vigalatkirīṭam avanītale // BrP_193.72

sa kaṃsaṃ pātayām āsa tasyopari papāta ca 
niḥśeṣajagadādhāraguruṇā patatopari // BrP_193.73

kṛṣṇena tyājitaḥ prāṇānn ugrasenātmajo nṛpaḥ 
mṛtasya keśeṣu tadā gṛhītvā madhusūdanaḥ // BrP_193.74

cakarṣa dehaṃ kaṃsasya raṅgamadhye mahābalaḥ 
gauraveṇātimahatā paripātena kṛṣyatā // BrP_193.75

kṛtā kaṃsasya dehena vegitena mahātmanā 
kaṃse gṛhīte kṛṣṇena tadbhrātābhyāgato ruṣā // BrP_193.76

sunāmā balabhadreṇa līlayaiva nipātitaḥ 
tato hāhākṛtaṃ sarvam āsīt tad raṅgamaṇḍalam // BrP_193.77

avajñayā hataṃ dṛṣṭvā kṛṣṇena mathureśvaram 
kṛṣṇo 'pi vasudevasya pādau jagrāha satvaram // BrP_193.78

devakyāś ca mahābāhur baladevasahāyavān 
utthāpya vasudevas tu devakī ca janārdanam 
smṛtajanmoktavacanau tāv eva praṇatau sthitau // BrP_193.79

prasīda devadeveśa devānāṃ pravara prabho 
tathāvayoḥ prasādena kṛtābhyuddhāra keśava // BrP_193.80

ārādhito yad bhagavān avatīrṇo gṛhe mama 
durvṛttanidhanārthāya tena naḥ pāvitaṃ kulam // BrP_193.81

tvam antaḥ sarvabhūtānāṃ sarvabhūteṣv avasthitaḥ 
vartate ca samastātmaṃs tvatto bhūtabhaviṣyatī // BrP_193.82

yajñe tvam ijyase 'cintya sarvadevamayācyuta 
tvam eva yajño yajvā ca yajñānāṃ parameśvara // BrP_193.83

sāpahnavaṃ mama mano yad etat tvayi jāyate 
devakyāś cātmaja prītyā tad atyantaviḍambanā // BrP_193.84

tvaṃ kartā sarvabhūtānām anādinidhano bhavān 
kva ca me mānuṣasyaiṣā jihvā putreti vakṣyati // BrP_193.85

jagad etaj jagannātha saṃbhūtam akhilaṃ yataḥ 
kayā yuktyā vinā māyāṃ so 'smattaḥ saṃbhaviṣyati // BrP_193.86

yasmin pratiṣṭhitaṃ sarvaṃ jagat sthāvarajaṅgamam 
sa koṣṭhotsaṅgaśayano manuṣyāj jāyate katham // BrP_193.87

sa tvaṃ prasīda parameśvara pāhi viśvam aṃśāvatārakaraṇair na mamāsi putraḥ
ābrahmapādapamayaṃ jagad īśa sarvaṃ citte vimohayasi kiṃ parameśvarātman BrP_193.88

māyāvimohitadṛśā tanayo mameti kaṃsād bhayaṃ kṛtavatā tu mayātitīvram
nīto 'si gokulam arātibhayākulasya vṛddhiṃ gato 'si mama caiva gavām adhīśa BrP_193.89

karmāṇi rudramarudaśviśatakratūnāṃ sādhyāni yāni na bhavanti nirīkṣitāni
tvaṃ viṣṇur īśajagatām upakārahetoḥ prāpto 'si naḥ parigataḥ paramo vimohaḥ BrP_193.90

tau samutpannavijñānau bhagavatkarmadarśanāt 
devakīvasudevau tu dṛṣṭvā māyāṃ punar hariḥ // BrP_194.1

mohāya yaducakrasya vitatāna sa vaiṣṇavīm 
uvāca cāmba bhos tāta cirād utkaṇṭhitena tu // BrP_194.2

bhavantau kaṃsabhītena dṛṣṭau saṃkarṣaṇena ca 
kurvatāṃ yāti yaḥ kālo mātāpitror apūjanam // BrP_194.3

sa vṛthā kleśakārī vai sādhūnām upajāyate 
gurudevadvijātīnāṃ mātāpitroś ca pūjanam // BrP_194.4

kurvataḥ saphalaṃ janma dehinas tāta jāyate 
tat kṣantavyam idaṃ sarvam atikramakṛtaṃ pitaḥ 
kaṃsavīryapratāpābhyām āvayoḥ paravaśyayoḥ // BrP_194.5

ity uktvātha praṇamyobhau yaduvṛddhān anukramāt 
pādānatibhiḥ sasnehaṃ cakratuḥ pauramānasam // BrP_194.6

kaṃsapatnyas tataḥ kaṃsaṃ parivārya hataṃ bhuvi 
vilepur mātaraś cāsya śokaduḥkhapariplutāḥ // BrP_194.7

bahuprakāram asvasthāḥ paścāttāpāturā hariḥ 
tāḥ samāśvāsayām āsa svayam asrāvilekṣaṇaḥ // BrP_194.8

ugrasenaṃ tato bandhān mumoca madhusūdanaḥ 
abhyaṣiñcat tathaivainaṃ nijarājye hatātmajam // BrP_194.9

rājye 'bhiṣiktaḥ kṛṣṇena yadusiṃhaḥ sutasya saḥ 
cakāra pretakāryāṇi ye cānye tatra ghātitāḥ // BrP_194.10

kṛtordhvadaihikaṃ cainaṃ siṃhāsanagataṃ hariḥ 
uvācājñāpaya vibho yat kāryam aviśaṅkayā // BrP_194.11

yayātiśāpād vaṃśo 'yam arājyārho 'pi sāṃpratam 
mayi bhṛtye sthite devān ājñāpayatu kiṃ nṛpaiḥ // BrP_194.12

ity uktvā cograsenaṃ tu vāyuṃ prati jagāda ha 
nṛvācā caiva bhagavān keśavaḥ kāryamānuṣaḥ // BrP_194.13

gacchendraṃ brūhi vāyo tvam alaṃ garveṇa vāsava 
dīyatām ugrasenāya sudharmā bhavatā sabhā // BrP_194.14

kṛṣṇo bravīti rājārham etad ratnam anuttamam 
sudharmākhyā sabhā yuktam asyāṃ yadubhir āsitum // BrP_194.15

ity uktaḥ pavano gatvā sarvam āha śacīpatim 
dadau so 'pi sudharmākhyāṃ sabhāṃ vāyoḥ puraṃdaraḥ // BrP_194.16

vāyunā cāhṛtāṃ divyāṃ te sabhāṃ yadupuṃgavāḥ 
bubhujuḥ sarvaratnāḍhyāṃ govindabhujasaṃśrayāḥ // BrP_194.17

viditākhilavijñānau sarvajñānamayāv api 
śiṣyācāryakramaṃ vīrau khyāpayantau yadūttamau // BrP_194.18

tataḥ sāṃdīpaniṃ kāśyam avantipuravāsinam 
astrārthaṃ jagmatur vīrau baladevajanārdanau // BrP_194.19

tasya śiṣyatvam abhyetya guruvṛttiparau hi tau 
darśayāṃ cakratur vīrāv ācāram akhile jane // BrP_194.20

sarahasyaṃ dhanurvedaṃ sasaṃgraham adhīyatām 
ahorātraiś catuḥṣaṣṭyā tad adbhutam abhūd dvijāḥ // BrP_194.21

sāṃdīpanir asaṃbhāvyaṃ tayoḥ karmātimānuṣam 
vicintya tau tadā mene prāptau candradivākarau // BrP_194.22

astragrāmam aśeṣaṃ ca proktamātram avāpya tau 
ūcatur vriyatāṃ yā te dātavyā gurudakṣiṇā // BrP_194.23

so 'py atīndriyam ālokya tayoḥ karma mahāmatiḥ 
ayācata mṛtaṃ putraṃ prabhāse lavaṇārṇave // BrP_194.24

gṛhītāstrau tatas tau tu gatvā taṃ lavaṇodadhim 
ūcutuś ca guroḥ putro dīyatām iti sāgaram // BrP_194.25

kṛtāñjalipuṭaś cābdhis tāv atha dvijasattamāḥ 
uvāca na mayā putro hṛtaḥ sāṃdīpaner iti // BrP_194.26

daityaḥ pañcajano nāma śaṅkharūpaḥ sa bālakam 
jagrāha so 'sti salile mamaivāsurasūdana // BrP_194.27

ity ukto 'ntar jalaṃ gatvā hatvā pañcajanaṃ tathā 
kṛṣṇo jagrāha tasyāsthiprabhavaṃ śaṅkham uttamam // BrP_194.28

yasya nādena daityānāṃ balahāniḥ prajāyate 
devānāṃ vardhate tejo yāty adharmaś ca saṃkṣayam // BrP_194.29

taṃ pāñcajanyam āpūrya gatvā yamapurīṃ hariḥ 
baladevaś ca balavāñ jitvā vaivasvataṃ yamam // BrP_194.30

taṃ bālaṃ yātanāsaṃsthaṃ yathāpūrvaśarīriṇam 
pitre pradattavān kṛṣṇo balaś ca balināṃ varaḥ // BrP_194.31

mathurāṃ ca punaḥ prāptāv ugrasenena pālitām 
prahṛṣṭapuruṣastrīkāv ubhau rāmajanārdanau // BrP_194.32

jarāsaṃdhasute kaṃsa upayeme mahābalaḥ 
astiḥ prāptiś ca bho viprās tayor bhartṛhaṇaṃ harim // BrP_195.1

mahābalaparīvāro māgadhādhipatir balī 
hantum abhyāyayau kopāj jarāsaṃdhaḥ sayādavam // BrP_195.2

upetya mathurāṃ so 'tha rurodha magadheśvaraḥ 
akṣauhiṇībhiḥ sainyasya trayoviṃśatibhir vṛtaḥ // BrP_195.3

niṣkramyālpaparīvārāv ubhau rāmajanārdanau 
yuyudhāte samaṃ tasya balinau balisainikaiḥ // BrP_195.4

tato balaś ca kṛṣṇaś ca matiṃ cakre mahābalaḥ 
āyudhānāṃ purāṇānām ādāne munisattamāḥ // BrP_195.5

anantaraṃ cakraśārṅge tūṇau cāpy akṣayau śaraiḥ 
ākāśād āgatau vīrau tadā kaumodakī gadā // BrP_195.6

halaṃ ca balabhadrasya gaganād āgamat karam 
balasyābhimataṃ viprāḥ sunandaṃ muśalaṃ tathā // BrP_195.7

tato yuddhe parājitya svasainyaṃ magadhādhipam 
purīṃ viviśatur vīrāv ubhau rāmajanārdanau // BrP_195.8

jite tasmin sudurvṛtte jarāsaṃdhe dvijottamāḥ 
jīvamāne gate tatra kṛṣṇo mene na taṃ jitam // BrP_195.9

punar apy ājagāmātha jarāsaṃdho balānvitaḥ 
jitaś ca rāmakṛṣṇābhyām apakṛtya dvijottamāḥ // BrP_195.10

daśa cāṣṭau ca saṃgrāmān evam atyantadurmadaḥ 
yadubhir māgadho rājā cakre kṛṣṇapurogamaiḥ // BrP_195.11

sarveṣv eva ca yuddheṣu yadubhiḥ sa parājitaḥ 
apakrānto jarāsaṃdhaḥ svalpasainyair balādhikaḥ // BrP_195.12

tad balaṃ yādavānāṃ vai rakṣitaṃ yad anekaśaḥ 
tat tu saṃnidhimāhātmyaṃ viṣṇor aṃśasya cakriṇaḥ // BrP_195.13

manuṣyadharmaśīlasya līlā sā jagataḥ pateḥ 
astrāṇy anekarūpāṇi yad arātiṣu muñcati // BrP_195.14

manasaiva jagatsṛṣṭisaṃhāraṃ tu karoti yaḥ 
tasyāripakṣakṣapaṇe kiyān udyamavistaraḥ // BrP_195.15

tathāpi ca manuṣyāṇāṃ dharmas tadanuvartanam 
kurvan balavatā saṃdhiṃ hīnair yuddhaṃ karoty asau // BrP_195.16

sāma copapradānaṃ ca tathā bhedaṃ ca darśayan 
karoti daṇḍapātaṃ ca kvacid eva palāyanam // BrP_195.17

manuṣyadehināṃ ceṣṭām ity evam anuvartate 
līlā jagatpates tasya cchandataḥ saṃpravartate // BrP_195.18

gārgyaṃ goṣṭhe dvijo śyālaḥ ṣaṇḍha ity uktavān dvijāḥ 
yadūnāṃ saṃnidhau sarve jahasur yādavās tadā // BrP_196.1

tataḥ kopasamāviṣṭo dakṣiṇāpatham etya saḥ 
sutam icchaṃs tapas tepe yaducakrabhayāvaham // BrP_196.2

ārādhayan mahādevaṃ so 'yaś cūrṇam abhakṣayat 
dadau varaṃ ca tuṣṭo 'sau varṣe dvādaśake haraḥ // BrP_196.3

saṃbhāvayām āsa sa taṃ yavaneśo hy anātmajam 
tadyoṣitsaṃgamāc cāsya putro 'bhūd alisaprabhaḥ // BrP_196.4

taṃ kālayavanaṃ nāma rājye sve yavaneśvaraḥ 
abhiṣicya vanaṃ yāto vajrāgrakaṭhinorasam // BrP_196.5

sa tu vīryamadonmattaḥ pṛthivyāṃ balino nṛpān 
papraccha nāradaś cāsmai kathayām āsa yādavān // BrP_196.6

mlecchakoṭisahasrāṇāṃ sahasraiḥ so 'pi saṃvṛtaḥ 
gajāśvarathasaṃpannaiś cakāra paramodyamam // BrP_196.7

prayayau cātavacchinnaiḥ prayāṇaiḥ sa dine dine 
yādavān prati sāmarṣo munayo mathurāṃ purīm // BrP_196.8

kṛṣṇo 'pi cintayām āsa kṣapitaṃ yādavaṃ balam 
yavanena samālokya māgadhaḥ saṃprayāsyati // BrP_196.9

māgadhasya balaṃ kṣīṇaṃ sa kālayavano balī 
hantā tad idam āyātaṃ yadūnāṃ vyasanaṃ dvidhā // BrP_196.10

tasmād durgaṃ kariṣyāmi yadūnām atidurjayam 
striyo 'pi yatra yudhyeyuḥ kiṃ punar vṛṣṇiyādavāḥ // BrP_196.11

mayi matte pramatte vā supte pravasite 'pi vā 
yādavābhibhavaṃ duṣṭā mā kurvan vairiṇo 'dhikam // BrP_196.12

iti saṃcintya govindo yojanāni mahodadhim 
yayāce dvādaśa purīṃ dvārakāṃ tatra nirmame // BrP_196.13

mahodyānāṃ mahāvaprāṃ taḍāgaśataśobhitām 
prākāraśatasaṃbādhām indrasyevāmarāvatīm // BrP_196.14

mathurāvāsinaṃ lokaṃ tatrānīya janārdanaḥ 
āsanne kālayavane mathurāṃ ca svayaṃ yayau // BrP_196.15

bahir āvāsite sainye mathurāyā nirāyudhaḥ 
nirjagāma sa govindo dadarśa yavanaś ca tam // BrP_196.16

sa jñātvā vāsudevaṃ taṃ bāhupraharaṇo nṛpaḥ 
anuyāto mahāyogicetobhiḥ prāpyate na yaḥ // BrP_196.17

tenānuyātaḥ kṛṣṇo 'pi praviveśa mahāguhām 
yatra śete mahāvīryo mucukundo nareśvaraḥ // BrP_196.18

so 'pi praviṣṭo yavano dṛṣṭvā śayyāgataṃ naram 
pādena tāḍayām āsa kṛṣṇaṃ matvā sa durmatiḥ // BrP_196.19

dṛṣṭamātraś ca tenāsau jajvāla yavano 'gninā 
tatkrodhajena munayo bhasmībhūtaś ca tatkṣaṇāt // BrP_196.20

sa hi devāsure yuddhe gatvā jitvā mahāsurān 
nidrārtaḥ sumahākālaṃ nidrāṃ vavre varaṃ surān // BrP_196.21

proktaś ca devaiḥ saṃsuptaṃ yas tvām utthāpayiṣyati 
dehajenāgninā sadyaḥ sa tu bhasmībhaviṣyati // BrP_196.22

evaṃ dagdhvā sa taṃ pāpaṃ dṛṣṭvā ca madhusūdanam 
kas tvam ity āha so 'py āha jāto 'haṃ śaśinaḥ kule // BrP_196.23

vasudevasya tanayo yaduvaṃśasamudbhavaḥ 
mucukundo 'pi tac chrutvā vṛddhagārgyavacaḥ smaran // BrP_196.24

saṃsmṛtya praṇipatyainaṃ sarvaṃ sarveśvaraṃ harim 
prāha jñāto bhavān viṣṇor aṃśas tvaṃ parameśvaraḥ // BrP_196.25

purā gārgyeṇa kathitam aṣṭāviṃśatime yuge 
dvāparānte harer janma yaduvaṃśe bhaviṣyati // BrP_196.26

sa tvaṃ prāpto na saṃdeho martyānām upakārakṛt 
tathā hi sumahat tejo nālaṃ soḍhum ahaṃ tava // BrP_196.27

tathā hi sumahāmbhodadhvanidhīrataraṃ tataḥ 
vākyaṃ tam iti hovāca yuṣmatpādasulālitam // BrP_196.28

devāsure mahāyuddhe daityāś ca sumahābhaṭāḥ 
na śekus te mahat tejas tat tejo na sahāmy aham // BrP_196.29

saṃsārapatitasyaiko jantos tvaṃ śaraṇaṃ param 
saṃprasīda prapannārtihartā hara mamāśubham // BrP_196.30

tvaṃ payonidhayaḥ śailāḥ saritaś ca vanāni ca 
medinī gaganaṃ vāyur āpo 'gnis tvaṃ tathā pumān // BrP_196.31

puṃsaḥ parataraṃ sarvaṃ vyāpya janma vikalpavat 
śabdādihīnam ajaraṃ vṛddhikṣayavivarjitam // BrP_196.32

tvatto 'marās tu pitaro yakṣagandharvarākṣasāḥ 
siddhāś cāpsarasas tvatto manuṣyāḥ paśavaḥ khagāḥ // BrP_196.33

sarīsṛpā mṛgāḥ sarve tvattaś caiva mahīruhāḥ 
yac ca bhūtaṃ bhaviṣyad vā kiṃcid atra carācare // BrP_196.34

amūrtaṃ mūrtam athavā sthūlaṃ sūkṣmataraṃ tathā 
tat sarvaṃ tvaṃ jagatkartar nāsti kiṃcit tvayā vinā // BrP_196.35

mayā saṃsāracakre 'smin bhramatā bhagavan sadā 
tāpatrayābhibhūtena na prāptā nirvṛtiḥ kvacit // BrP_196.36

duḥkhāny eva sukhānīti mṛgatṛṣṇājalāśayaḥ 
mayā nātha gṛhītāni tāni tāpāya me 'bhavan // BrP_196.37

rājyam urvī balaṃ kośo mitrapakṣas tathātmajāḥ 
bhāryā bhṛtyajanā ye ca śabdādyā viṣayāḥ prabho // BrP_196.38

sukhabuddhyā mayā sarvaṃ gṛhītam idam avyaya 
pariṇāme ca deveśa tāpātmakam abhūn mama // BrP_196.39

devalokagatiṃ prāpto nātha devagaṇo 'pi hi 
mattaḥ sāhāyyakāmo 'bhūc chāśvatī kutra nirvṛtiḥ // BrP_196.40

tvām anārādhya jagatāṃ sarveṣāṃ prabhavāspadam 
śāśvatī prāpyate kena parameśvara nirvṛtiḥ // BrP_196.41

tvanmāyāmūḍhamanaso janmamṛtyujarādikān 
avāpya pāpān paśyanti pretarājānam antarā // BrP_196.42

tataḥ pāśaśatair baddhā narakeṣv atidāruṇam 
prāpnuvanti mahad duḥkhaṃ viśvarūpam idaṃ tava // BrP_196.43

aham atyantaviṣayī mohitas tava māyayā 
mamatvāgādhagartānte bhramāmi parameśvara // BrP_196.44

so 'haṃ tvāṃ śaraṇam apāram īśam īḍyaṃ saṃprāptaḥ paramapadaṃ yato na kiṃcit
saṃsāraśramaparitāpataptacetā nirviṇṇe pariṇatadhāmni sābhilāṣaḥ BrP_196.45

itthaṃ stutas tadā tena mucukundena dhīmatā 
prāheśaḥ sarvabhūtānām anādinidhano hariḥ // BrP_197.1

yathābhivāñchitāṃl lokān divyān gaccha nareśvara 
avyāhataparaiśvaryo matprasādopabṛṃhitaḥ // BrP_197.2

bhuktvā divyān mahābhogān bhaviṣyasi mahākule 
jātismaro matprasādāt tato mokṣam avāpsyasi // BrP_197.3

ity uktaḥ praṇipatyeśaṃ jagatām acyutaṃ nṛpaḥ 
guhāmukhād viniṣkrānto dadṛśe so 'lpakān narān // BrP_197.4

tataḥ kaliyugaṃ jñātvā prāptaṃ taptuṃ tato nṛpaḥ 
naranārāyaṇasthānaṃ prayayau gandhamādanam // BrP_197.5

kṛṣṇo 'pi ghātayitvārim upāyena hi tadbalam 
jagrāha mathurām etya hastyaśvasyandanojjvalam // BrP_197.6

ānīya cograsenāya dvāravatyāṃ nyavedayat 
parābhibhavaniḥśaṅkaṃ babhūva ca yadoḥ kulam // BrP_197.7

baladevo 'pi viprendrāḥ praśāntākhilavigrahaḥ 
jñātidarśanasotkaṇṭhaḥ prayayau nandagokulam // BrP_197.8

tato gopāś ca gopyaś ca yathāpūrvam amitrajit 
tathaivābhyavadat premṇā bahumānapuraḥsaram // BrP_197.9

kaiś cāpi saṃpariṣvaktaḥ kāṃścit sa pariṣasvaje 
hāsaṃ cakre samaṃ kaiścid gopagopījanais tathā // BrP_197.10

priyāṇy anekāny avadan gopās tatra halāyudham 
gopyaś ca premamuditāḥ procuḥ serṣyam athāparāḥ // BrP_197.11

gopyaḥ papracchur aparā nāgarījanavallabhaḥ 
kaccid āste sukhaṃ kṛṣṇaś calatpremarasākulaḥ // BrP_197.12

asmacceṣṭopahasanaṃ na kaccit purayoṣitām 
saubhāgyamānam adhikaṃ karoti kṣaṇasauhṛdaḥ // BrP_197.13

kaccit smarati naḥ kṛṣṇo gītānugamanaṃ kṛtam 
apy asau mātaraṃ draṣṭuṃ sakṛd apy āgamiṣyati // BrP_197.14

athavā kiṃ tadālāpaiḥ kriyantām aparāḥ kathāḥ 
yad asmābhir vinā tena vināsmākaṃ bhaviṣyati // BrP_197.15

pitā mātā tathā bhrātā bhartā bandhujanaś ca kaḥ 
na tyaktas tatkṛte śmābhir akṛtajñas tato hi saḥ // BrP_197.16

tathāpi kaccid ātmīyam ihāgamanasaṃśrayam 
karoti kṛṣṇo vaktavyaṃ bhavatā vacanāmṛtam // BrP_197.17

dāmodaro 'sau govindaḥ purastrīsaktamānasaḥ 
apetaprītir asmāsu durdarśaḥ pratibhāti naḥ // BrP_197.18

āmantritaḥ sa kṛṣṇeti punar dāmodareti ca 
jahasuḥ susvaraṃ gopyo hariṇā kṛṣṭacetasaḥ // BrP_197.19

saṃdeśaiḥ saumyamadhuraiḥ premagarbhair agarvitaiḥ 
rāmeṇāśvāsitā gopyaḥ kṛṣṇasyātimadhusvaraiḥ // BrP_197.20

gopaiś ca pūrvavad rāmaḥ parihāsamanoharaiḥ 
kathāś cakāra premṇā ca saha tair vrajabhūmiṣu // BrP_197.21

vane viharatas tasya saha gopair mahātmanaḥ 
mānuṣacchadmarūpasya śeṣasya dharaṇībhṛtaḥ // BrP_198.1

niṣpāditorukāryasya kāryeṇaivāvatāriṇaḥ 
upabhogārtham atyarthaṃ varuṇaḥ prāha vāruṇīm // BrP_198.2

abhīṣṭāṃ sarvadā hy asya madire tvaṃ mahaujasaḥ 
anantasyopabhogāya tasya gaccha mude śubhe // BrP_198.3

ity uktā vāruṇī tena saṃnidhānam athākarot 
vṛndāvanataṭotpannakadambatarukoṭare // BrP_198.4

vicaran baladevo 'pi madirāgandham uddhatam 
āghrāya madirāharṣam avāpātha purātanam // BrP_198.5

tataḥ kadambāt sahasā madyadhārāṃ sa lāṅgalī 
patantīṃ vīkṣya munayaḥ prayayau paramāṃ mudam // BrP_198.6

papau ca gopagopībhiḥ samaveto mudānvitaḥ 
upagīyamāno lalitaṃ gītavādyaviśāradaiḥ // BrP_198.7

śramato 'tyantagharmāmbhaḥkaṇikāmauktikojjvalaḥ 
āgaccha yamune snātum icchāmīty āha vihvalaḥ // BrP_198.8

tasya vācaṃ nadī sā tu mattoktām avamanya vai 
nājagāma tataḥ kruddho halaṃ jagrāha lāṅgalī // BrP_198.9

gṛhītvā tāṃ taṭenaiva cakarṣa madavihvalaḥ 
pāpe nāyāsi nāyāsi gamyatām icchayānyataḥ // BrP_198.10

sā kṛṣṭā tena sahasā mārgaṃ saṃtyajya nimnagā 
yatrāste baladevo 'sau plāvayām āsa tad vanam // BrP_198.11

śarīriṇī tathopetya trāsavihvalalocanā 
prasīdety abravīd rāmaṃ muñca māṃ muśalāyudha // BrP_198.12

so 'bravīd avajānāsi mama śauryabalaṃ yadi 
so 'haṃ tvāṃ halapātena nayiṣyāmi sahasradhā // BrP_198.13

ity uktayātisaṃtrastas tayā nadyā prasāditaḥ 
bhūbhāge plāvite tatra mumoca yamunāṃ balaḥ // BrP_198.14

tataḥ snātasya vai kāntir ājagāma mahāvane 
avataṃsotpalaṃ cāru gṛhītvaikaṃ ca kuṇḍalam // BrP_198.15

varuṇaprahitāṃ cāsmai mālām amlānapaṅkajām 
samudrārhe tathā vastre nīle lakṣmīr ayacchata // BrP_198.16

kṛtāvataṃsaḥ sa tadā cārukuṇḍalabhūṣitaḥ 
nīlāmbaradharaḥ sragvī śuśubhe kāntisaṃyutaḥ // BrP_198.17

itthaṃ vibhūṣito reme tatra rāmas tadā vraje 
māsadvayena yātaś ca punaḥ sa mathurāṃ purīm // BrP_198.18

revatīṃ caiva tanayāṃ raivatasya mahīpateḥ 
upayeme balas tasyāṃ jajñāte niśaṭholmukau // BrP_198.19

bhīṣmakaḥ kuṇḍine rājā vidarbhaviṣaye 'bhavat 
rukmiṇī tasya duhitā rukmī caiva suto dvijāḥ // BrP_199.1

rukmiṇīṃ cakame kṛṣṇaḥ sā ca taṃ cāruhāsinī 
na dadau yācate caināṃ rukmī dveṣeṇa cakriṇe // BrP_199.2

dadau sa śiśupālāya jarāsaṃdhapracoditaḥ 
bhīṣmako rukmiṇā sārdhaṃ rukmiṇīm uruvikramaḥ // BrP_199.3

vivāhārthaṃ tataḥ sarve jarāsaṃdhamukhā nṛpāḥ 
bhīṣmakasya puraṃ jagmuḥ śiśupālaś ca kuṇḍinam // BrP_199.4

kṛṣṇo 'pi balabhadrādyair yadubhiḥ parivāritaḥ 
prayayau kuṇḍinaṃ draṣṭuṃ vivāhaṃ caidyabhūpateḥ // BrP_199.5

śvobhāvini vivāhe tu tāṃ kanyāṃ hṛtavān hariḥ 
vipakṣabhāvam āsādya rāmādyeṣv eva bandhuṣu // BrP_199.6

tataś ca pauṇḍrakaḥ śrīmān dantavaktro vidūrathaḥ 
śiśupālo jarāsaṃdhaḥ śālvādyāś ca mahībhṛtaḥ // BrP_199.7

kupitās te hariṃ hantuṃ cakrur udyogam uttamam 
nirjitāś ca samāgamya rāmādyair yadupuṃgavaiḥ // BrP_199.8

kuṇḍinaṃ na pravekṣyāmi ahatvā yudhi keśavam 
kṛtvā pratijñāṃ rukmī ca hantuṃ kṛṣṇam abhidrutaḥ // BrP_199.9

hatvā balaṃ sa nāgāśvapattisyandanasaṃkulam 
nirjitaḥ pātitaś corvyāṃ līlayaiva sa cakriṇā // BrP_199.10

nirjitya rukmiṇaṃ samyag upayeme sa rukmiṇīm 
rākṣasena vidhānena saṃprāpto madhusūdanaḥ // BrP_199.11

tasyāṃ jajñe ca pradyumno madanāṃśaḥ sa vīryavān 
jahāra śambaro yaṃ vai yo jaghāna ca śambaram // BrP_199.12

śambareṇa hṛto vīraḥ pradyumnaḥ sa kathaṃ punaḥ 
śambaraś ca mahāvīryaḥ pradyumnena kathaṃ hataḥ // BrP_200.1

ṣaṣṭhe 'hni jātamātre tu pradyumnaṃ sūtikāgṛhāt 
mamaiṣa hanteti dvijā hṛtavān kālaśambaraḥ // BrP_200.2

nītvā cikṣepa caivainaṃ grāho 'gre lavaṇārṇave 
kallolajanitāvarte sughore makarālaye // BrP_200.3

patitaṃ caiva tatraiko matsyo jagrāha bālakam 
na mamāra ca tasyāpi jaṭharānaladīpitaḥ // BrP_200.4

matsyabandhaiś ca matsyo 'sau matsyair anyaiḥ saha dvijāḥ 
ghātito 'suravaryāya śambarāya niveditaḥ // BrP_200.5

tasya māyāvatī nāma patnī sarvagṛheśvarī 
kārayām āsa sūdānām ādhipatyam aninditā // BrP_200.6

dārite matsyajaṭhare dadṛśe sātiśobhanam 
kumāraṃ manmathataror dagdhasya prathamāṅkuram // BrP_200.7

ko 'yaṃ katham ayaṃ matsyajaṭhare samupāgataḥ 
ity evaṃ kautukāviṣṭāṃ tāṃ tanvīṃ prāha nāradaḥ // BrP_200.8

ayaṃ samastajagatāṃ sṛṣṭisaṃhārakāriṇā 
śambareṇa hṛtaḥ kṛṣṇatanayaḥ sūtikāgṛhāt // BrP_200.9

kṣiptaḥ samudre matsyena nigīrṇas te vaśaṃ gataḥ 
nararatnam idaṃ subhru viśrabdhā paripālaya // BrP_200.10

nāradenaivam uktā sā pālayām āsa taṃ śiśum 
bālyād evātirāgeṇa rūpātiśayamohitā // BrP_200.11

sa yadā yauvanābhogabhūṣito 'bhūd dvijottamāḥ 
sābhilāṣā tadā sā tu babhūva gajagāminī // BrP_200.12

māyāvatī dadau cāsmai māyā sarvā mahātmane 
pradyumnāyātmabhūtāya tannyastahṛdayekṣaṇā 
prasajjantīṃ tu tām āha sa kārṣṇiḥ kamalalocanaḥ // BrP_200.13

mātṛbhāvaṃ vihāyaiva kimarthaṃ vartase 'nyathā // BrP_200.14

sā cāsmai kathayām āsa na putras tvaṃ mameti vai 
tanayaṃ tvām ayaṃ viṣṇor hṛtavān kālaśambaraḥ // BrP_200.15

kṣiptaḥ samudre matsyasya saṃprāpto jaṭharān mayā 
sā tu roditi te mātā kāntādyāpy ativatsalā // BrP_200.16

ity uktaḥ śambaraṃ yuddhe pradyumnaḥ sa samāhvayat 
krodhākulīkṛtamanā yuyudhe ca mahābalaḥ // BrP_200.17

hatvā sainyam aśeṣaṃ tu tasya daityasya mādhaviḥ 
sapta māyā vyatikramya māyāṃ saṃyuyuje 'ṣṭamīm // BrP_200.18

tayā jaghāna taṃ daityaṃ māyayā kālaśambaram 
utpatya ca tayā sārdham ājagāma pituḥ puram // BrP_200.19

antaḥpure ca patitaṃ māyāvatyā samanvitam 
taṃ dṛṣṭvā hṛṣṭasaṃkalpā babhūvuḥ kṛṣṇayoṣitaḥ 
rukmiṇī cābravīt premṇā āsaktadṛṣṭir aninditā // BrP_200.20

dhanyāyāḥ khalv ayaṃ putro vartate navayauvane 
asmin vayasi putro me pradyumno yadi jīvati // BrP_200.21

sabhāgyā jananī vatsa tvayā kāpi vibhūṣitā 
athavā yādṛśaḥ sneho mama yādṛg vapuś ca te 
harer apatyaṃ suvyaktaṃ bhavān vatsa bhaviṣyati // BrP_200.22

etasminn antare prāptaḥ saha kṛṣṇena nāradaḥ 
antaḥpuravarāṃ devīṃ rukmiṇīṃ prāha harṣitaḥ // BrP_200.23

eṣa te tanayaḥ subhru hatvā śambaram āgataḥ 
hṛto yenābhavat pūrvaṃ putras te sūtikāgṛhāt // BrP_200.24

iyaṃ māyāvatī bhāryā tanayasyāsya te satī 
śambarasya na bhāryeyaṃ śrūyatām atra kāraṇam // BrP_200.25

manmathe tu gate nāśaṃ tadudbhavaparāyaṇā 
śambaraṃ mohayām āsa māyārūpeṇa rukmiṇi // BrP_200.26

vivāhādyupabhogeṣu rūpaṃ māyāmayaṃ śubham 
darśayām āsa daityasya tasyeyaṃ madirekṣaṇā // BrP_200.27

kāmo 'vatīrṇaḥ putras te tasyeyaṃ dayitā ratiḥ 
viśaṅkā nātra kartavyā snuṣeyaṃ tava śobhanā // BrP_200.28

tato harṣasamāviṣṭau rukmiṇīkeśavau tadā 
nagarī ca samastā sā sādhu sādhv ity abhāṣata // BrP_200.29

ciraṃ naṣṭena putreṇa saṃgatāṃ prekṣya rukmiṇīm 
avāpa vismayaṃ sarvo dvāravatyāṃ janas tadā // BrP_200.30

cārudeṣṇaṃ sudeṣṇaṃ ca cārudehaṃ ca śobhanam 
suṣeṇaṃ cāruguptaṃ ca bhadracāruṃ tathāparam // BrP_201.1

cāruvindaṃ sucāruṃ ca cāruṃ ca balināṃ varam 
rukmiṇy ajanayat putrān kanyāṃ cārumatīṃ tathā // BrP_201.2

anyāś ca bhāryāḥ kṛṣṇasya babhūvuḥ sapta śobhanāḥ 
kālindī mitravindā ca satyā nāgnajitī tathā // BrP_201.3

devī jāmbavatī cāpi sadā tuṣṭā tu rohiṇī 
madrarājasutā cānyā suśīlā śīlamaṇḍalā // BrP_201.4

sātrājitī satyabhāmā lakṣmaṇā cāruhāsinī 
ṣoḍaśātra sahasrāṇi strīṇām anyāni cakriṇaḥ // BrP_201.5

pradyumno 'pi mahāvīryo rukmiṇas tanayāṃ śubhām 
svayaṃvarasthāṃ jagrāha sāpi taṃ tanayaṃ hareḥ // BrP_201.6

tasyām asyābhavat putro mahābalaparākramaḥ 
aniruddho raṇe ruddho vīryodadhir ariṃdamaḥ // BrP_201.7

tasyāpi rukmiṇaḥ pautrīṃ varayām āsa keśavaḥ 
dauhitrāya dadau rukmī spardhayann api śauriṇā // BrP_201.8

tasyā vivāhe rāmādyā yādavā hariṇā saha 
rukmiṇo nagaraṃ jagmur nāmnā bhojakaṭaṃ dvijāḥ // BrP_201.9

vivāhe tatra nirvṛtte prādyumneḥ sumahātmanaḥ 
kaliṅgarājapramukhā rukmiṇaṃ vākyam abruvan // BrP_201.10

anakṣajño halī dyūte tathāsya vyasanaṃ mahat 
tan nayāmo balaṃ tasmād dyūtenaiva mahādyute // BrP_201.11

tatheti tān āha nṛpān rukmī balasamanvitaḥ 
sabhāyāṃ saha rāmeṇa cakre dyūtaṃ ca vai tadā // BrP_201.12

sahasram ekaṃ niṣkāṇāṃ rukmiṇā vijito balaḥ 
dvitīye divase cānyat sahasraṃ rukmiṇā jitaḥ // BrP_201.13

tato daśa sahasrāṇi niṣkāṇāṃ paṇam ādade 
balabhadraprapannāni rukmī dyūtavidāṃ varaḥ // BrP_201.14

tato jahāsātha balaṃ kaliṅgādhipatir dvijāḥ 
dantān vidarśayan mūḍho rukmī cāha madoddhataḥ // BrP_201.15

avidyo 'yaṃ mahādyūte balabhadraḥ parājitaḥ 
mṛṣaivākṣāvalepatvād yo 'yaṃ mene 'kṣakovidam // BrP_201.16

dṛṣṭvā kaliṅgarājaṃ tu prakāśadaśanānanam 
rukmiṇaṃ cāpi durvākyaṃ kopaṃ cakre halāyudhaḥ // BrP_201.17

tataḥ kopaparītātmā niṣkakoṭiṃ halāyudhaḥ 
glahaṃ jagrāha rukmī ca tatas tv akṣān apātayat // BrP_201.18

ajayad baladevo 'tha prāhoccais taṃ jitaṃ mayā 
mameti rukmī prāhoccair alīkoktair alaṃ balam // BrP_201.19

tvayokto 'yaṃ glahaḥ satyaṃ na mamaiṣo 'numoditaḥ 
evaṃ tvayā ced vijitaṃ na mayā vijitaṃ katham // BrP_201.20

tato 'ntarikṣe vāg uccaiḥ prāha gambhīranādinī 
baladevasya taṃ kopaṃ vardhayantī mahātmanaḥ // BrP_201.21

jitaṃ tu baladevena rukmiṇā bhāṣitaṃ mṛṣā 
anuktvā vacanaṃ kiṃcit kṛtaṃ bhavati karmaṇā // BrP_201.22

tato balaḥ samutthāya krodhasaṃraktalocanaḥ 
jaghānāṣṭāpadenaiva rukmiṇaṃ sa mahābalaḥ // BrP_201.23

kaliṅgarājaṃ cādāya visphurantaṃ balād balaḥ 
babhañja dantān kupito yaiḥ prakāśaṃ jahāsa saḥ // BrP_201.24

ākṛṣya ca mahāstambhaṃ jātarūpamayaṃ balaḥ 
jaghāna ye tatpakṣās tān bhūbhṛtaḥ kupito balaḥ // BrP_201.25

tato hāhākṛtaṃ sarvaṃ palāyanaparaṃ dvijāḥ 
tad rājamaṇḍalaṃ sarvaṃ babhūva kupite bale // BrP_201.26

balena nihataṃ śrutvā rukmiṇaṃ madhusūdanaḥ 
novāca vacanaṃ kiṃcid rukmiṇībalayor bhayāt // BrP_201.27

tato 'niruddham ādāya kṛtodvāhaṃ dvijottamāḥ 
dvārakām ājagāmātha yaducakraṃ sakeśavam // BrP_201.28

dvāravatyāṃ tataḥ śauriṃ śakras tribhuvaneśvaraḥ 
ājagāmātha munayo mattairāvatapṛṣṭhagaḥ // BrP_202.1

praviśya dvārakāṃ so 'tha samīpe ca hares tadā 
kathayām āsa daityasya narakasya viceṣṭitam // BrP_202.2

tvayā nāthena devānāṃ manuṣyatve 'pi tiṣṭhatā 
praśamaṃ sarvaduḥkhāni nītāni madhusūdana // BrP_202.3

tapasvijanarakṣāyai so 'riṣṭo dhenukas tathā 
pralambādyās tathā keśī te sarve nihatās tvayā // BrP_202.4

kaṃsaḥ kuvalayāpīḍaḥ pūtanā bālaghātinī 
nāśaṃ nītās tvayā sarve ye 'nye jagadupadravāḥ // BrP_202.5

yuṣmaddordaṇḍasaṃbuddhiparitrāte jagattraye 
yajñe yajñahaviḥ prāśya tṛptiṃ yānti divaukasaḥ // BrP_202.6

so 'haṃ sāṃpratam āyāto yannimittaṃ janārdana 
tac chrutvā tatpratīkāraprayatnaṃ kartum arhasi // BrP_202.7

bhaumo 'yaṃ narako nāma prāgjyotiṣapureśvaraḥ 
karoti sarvabhūtānām apaghātam ariṃdama // BrP_202.8

devasiddhasurādīnāṃ nṛpāṇāṃ ca janārdana 
hatvā tu so 'suraḥ kanyā rurodha nijamandire // BrP_202.9

chattraṃ yat salilasrāvi taj jahāra pracetasaḥ 
mandarasya tathā śṛṅgaṃ hṛtavān maṇiparvatam // BrP_202.10

amṛtasrāviṇī divye mātur me 'mṛtakuṇḍale 
jahāra so 'suro 'dityā vāñchaty airāvataṃ dvipam // BrP_202.11

durnītam etad govinda mayā tasya tavoditam 
yad atra pratikartavyaṃ tat svayaṃ parimṛśyatām // BrP_202.12

iti śrutvā smitaṃ kṛtvā bhagavān devakīsutaḥ 
gṛhītvā vāsavaṃ haste samuttasthau varāsanāt // BrP_202.13

saṃcintitam upāruhya garuḍaṃ gaganecaram 
satyabhāmāṃ samāropya yayau prāgjyotiṣaṃ puram // BrP_202.14

āruhyairāvataṃ nāgaṃ śakro 'pi tridaśālayam 
tato jagāma sumanāḥ paśyatāṃ dvārakaukasām // BrP_202.15

prāgjyotiṣapurasyāsya samantāc chatayojanam 
ācitaṃ bhairavaiḥ pāśaiḥ parasainyanivāraṇe // BrP_202.16

tāṃś ciccheda hariḥ pāśān kṣiptvā cakraṃ sudarśanam 
tato muraḥ samuttasthau taṃ jaghāna ca keśavaḥ // BrP_202.17

muros tu tanayān sapta sahasrās tāṃs tato hariḥ 
cakradhārāgninirdagdhāṃś cakāra śalabhān iva // BrP_202.18

hatvā muraṃ hayagrīvaṃ tathā pañcajanaṃ dvijāḥ 
prāgjyotiṣapuraṃ dhīmāṃs tvarāvān samupādravat // BrP_202.19

narakenāsya tatrābhūn mahāsainyena saṃyugaḥ 
kṛṣṇasya yatra govindo jaghne daityān sahasraśaḥ // BrP_202.20

śastrāstravarṣaṃ muñcantaṃ sa bhaumaṃ narakaṃ balī 
kṣiptvā cakraṃ dvidhā cakre cakrī daiteyacakrahā // BrP_202.21

hate tu narake bhūmir gṛhītvāditikuṇḍale 
upatasthe jagannāthaṃ vākyaṃ cedam athābravīt // BrP_202.22

yadāham uddhṛtā nātha tvayā śūkaramūrtinā 
tvatsaṃsparśabhavaḥ putras tadāyaṃ mayy ajāyata // BrP_202.23

so 'yaṃ tvayaiva datto me tvayaiva vinipātitaḥ 
gṛhāṇa kuṇḍale ceme pālayāsya ca saṃtatim // BrP_202.24

bhārāvataraṇārthāya mamaiva bhagavān imam 
aṃśena lokam āyātaḥ prasādasumukha prabho // BrP_202.25

tvaṃ kartā ca vikartā ca saṃhartā prabhavo 'vyayaḥ 
jagatsvarūpo yaś ca tvaṃ stūyase 'cyuta kiṃ mayā // BrP_202.26

vyāpī vyāpyaḥ kriyā kartā kāryaṃ ca bhagavān sadā 
sarvabhūtātmabhūtātmā stūyase 'cyuta kiṃ mayā // BrP_202.27

paramātmā tvam ātmā ca bhūtātmā cāvyayo bhavān 
yadā tadā stutir nāsti kimarthaṃ te pravartatām // BrP_202.28

prasīda sarvabhūtātman narakena kṛtaṃ ca yat 
tat kṣamyatām adoṣāya matsutaḥ sa nipātitaḥ // BrP_202.29

tatheti coktvā dharaṇīṃ bhagavān bhūtabhāvanaḥ 
ratnāni narakāvāsāj jagrāha munisattamāḥ // BrP_202.30

kanyāpure sa kanyānāṃ ṣoḍaśātulavikramaḥ 
śatādhikāni dadṛśe sahasrāṇi dvijottamāḥ // BrP_202.31

caturdaṃṣṭrān gajāṃś cogrān ṣaṭ sahasrāṇi dṛṣṭavān 
kāmbojānāṃ tathāśvānāṃ niyutāny ekaviṃśatim // BrP_202.32

kanyās tāś ca tathā nāgāṃs tān aśvān dvārakāṃ purīm 
prāpayām āsa govindaḥ sadyo narakakiṃkaraiḥ // BrP_202.33

dadṛśe vāruṇaṃ chattraṃ tathaiva maṇiparvatam 
āropayām āsa harir garuḍe patageśvare // BrP_202.34

āruhya ca svayaṃ kṛṣṇaḥ satyabhāmāsahāyavān 
adityāḥ kuṇḍale dātuṃ jagāma tridaśālayam // BrP_202.35

garuḍo vāruṇaṃ chattraṃ tathaiva maṇiparvatam 
sabhāryaṃ ca hṛṣīkeśaṃ līlayaiva vahan yayau // BrP_203.1

tataḥ śaṅkham upādhmāya svargadvāraṃ gato hariḥ 
upatasthus tato devāḥ sārghapātrā janārdanam // BrP_203.2

sa devair arcitaḥ kṛṣṇo devamātur niveśanam 
sitābhraśikharākāraṃ praviśya dadṛśe 'ditim // BrP_203.3

sa tāṃ praṇamya śakreṇa sahitaḥ kuṇḍalottame 
dadau narakanāśaṃ ca śaśaṃsāsyai janārdanaḥ // BrP_203.4

tataḥ prītā jaganmātā dhātāraṃ jagatāṃ harim 
tuṣṭāvāditir avyagraṃ kṛtvā tatpravaṇaṃ manaḥ // BrP_203.5

namas te puṇḍarīkākṣa bhaktānām abhayaṃkara 
sanātanātman bhūtātman sarvātman bhūtabhāvana // BrP_203.6

praṇetar manaso buddher indriyāṇāṃ guṇātmaka 
sitadīrghādiniḥśeṣakalpanāparivarjita // BrP_203.7

janmādibhir asaṃspṛṣṭasvapnādivārivarjitaḥ 
saṃdhyā rātrir ahar bhūmir gaganaṃ vāyur ambu ca // BrP_203.8

hutāśano mano buddhir bhūtādis tvaṃ tathācyuta 
sṛṣṭisthitivināśānāṃ kartā kartṛpatir bhavān // BrP_203.9

brahmaviṣṇuśivākhyābhir ātmamūrtibhir īśvaraḥ 
māyābhir etad vyāptaṃ te jagat sthāvarajaṅgamam // BrP_203.10

anātmany ātmavijñānaṃ sā te māyā janārdana 
ahaṃ mameti bhāvo 'tra yayā samupajāyate // BrP_203.11

saṃsāramadhye māyāyās tavaitan nātha ceṣṭitam 
yaiḥ svadharmaparair nātha narair ārādhito bhavān // BrP_203.12

te taranty akhilām etāṃ māyām ātmavimuktaye 
brahmādyāḥ sakalā devā manuṣyāḥ paśavas tathā // BrP_203.13

viṣṇumāyāmahāvarte mohāndhatamasāvṛtāḥ 
ārādhya tvām abhīpsante kāmān ātmabhavakṣaye // BrP_203.14

pade te puruṣā baddhā māyayā bhagavaṃs tava 
mayā tvaṃ putrakāminyā vairipakṣakṣayāya ca // BrP_203.15

ārādhito na mokṣāya māyāvilasitaṃ hi tat 
kaupīnācchādanaprāyā vāñchā kalpadrumād api // BrP_203.16

jāyate yad apuṇyānāṃ so 'parādhaḥ svadoṣajaḥ 
tat prasīdākhilajaganmāyāmohakarāvyaya // BrP_203.17

ajñānaṃ jñānasadbhāva bhūtabhūteśa nāśaya 
namas te cakrahastāya śārṅgahastāya te namaḥ // BrP_203.18

gadāhastāya te viṣṇo śaṅkhahastāya te namaḥ 
etat paśyāmi te rūpaṃ sthūlacihnopaśobhitam 
na jānāmi paraṃ yat te prasīda parameśvara // BrP_203.19

adityaivaṃ stuto viṣṇuḥ prahasyāha surāraṇim // BrP_203.20

mātā devi tvam asmākaṃ prasīda varadā bhava // BrP_203.21

evam astu yathecchā te tvam aśeṣasurāsuraiḥ 
ajeyaḥ puruṣavyāghra martyaloke bhaviṣyasi // BrP_203.22

tato 'nantaram evāsya śakrāṇīsahitāṃ ditim 
satyabhāmā praṇamyāha prasīdeti punaḥ punaḥ // BrP_203.23

matprasādān na te subhru jarā vairūpyam eva ca 
bhaviṣyaty anavadyāṅgi sarvakāmā bhaviṣyasi // BrP_203.24

adityā tu kṛtānujño devarājo janārdanam 
yathāvat pūjayām āsa bahumānapuraḥsaram // BrP_203.25

tato dadarśa kṛṣṇo 'pi satyabhāmāsahāyavān 
devodyānāni sarvāṇi nandanādīni sattamāḥ // BrP_203.26

dadarśa ca sugandhāḍhyaṃ mañjarīpuñjadhāriṇam 
śaityāhlādakaraṃ divyaṃ tāmrapallavaśobhitam // BrP_203.27

mathyamāne 'mṛte jātaṃ jātarūpasamaprabham 
pārijātaṃ jagannāthaḥ keśavaḥ keśisūdanaḥ 
taṃ dṛṣṭvā prāha govindaṃ satyabhāmā dvijottamāḥ // BrP_203.28

kasmān na dvārakām eṣa nīyate kṛṣṇa pādapaḥ 
yadi te tad vacaḥ satyaṃ satyātyarthaṃ priyeti me // BrP_203.29

madgṛhe niṣkuṭārthāya tad ayaṃ nīyatāṃ taruḥ 
na me jāmbavatī tādṛg abhīṣṭā na ca rukmiṇī // BrP_203.30

satye yathā tvam ity uktaṃ tvayā kṛṣṇāsakṛt priyam 
satyaṃ tad yadi govinda nopacārakṛtaṃ vacaḥ // BrP_203.31

tad astu pārijāto 'yaṃ mama gehavibhūṣaṇam 
bibhratī pārijātasya keśapāśena mañjarīm 
sapatnīnām ahaṃ madhye śobheyam iti kāmaye // BrP_203.32

ity uktaḥ sa prahasyainaṃ pārijātaṃ garutmati 
āropayām āsa haris tam ūcur vanarakṣiṇaḥ // BrP_203.33

bhoḥ śacī devarājasya mahiṣī tatparigraham 
pārijātaṃ na govinda hartum arhasi pādapam // BrP_203.34

śacīvibhūṣaṇārthāya devair amṛtamanthane 
utpādito 'yaṃ na kṣemī gṛhītvainaṃ gamiṣyasi // BrP_203.35

mauḍhyāt prārthayase kṣemī gṛhītvainaṃ ca ko vrajet 
avaśyam asya devendro vikṛtiṃ kṛṣṇa yāsyati // BrP_203.36

vajrodyatakaraṃ śakram anuyāsyanti cāmarāḥ 
tad alaṃ sakalair devair vigraheṇa tavācyuta 
vipākakaṭu yat karma na tac chaṃsanti paṇḍitāḥ // BrP_203.37

ity ukte tair uvācaitān satyabhāmātikopinī // BrP_203.38

kā śacī pārijātasya ko vā śakraḥ surādhipaḥ 
sāmānyaḥ sarvalokānāṃ yady eṣo 'mṛtamanthane // BrP_203.39

samutpannaḥ purā kasmād eko gṛhṇāti vāsavaḥ 
yathā surā yathā cendur yathā śrīr vanarakṣiṇaḥ // BrP_203.40

sāmānyaḥ sarvalokasya pārijātas tathā drumaḥ 
bhartṛbāhumahāgarvād ruṇaddhy enam atho śacī // BrP_203.41

tat kathyatāṃ drutaṃ gatvā paulomyā vacanaṃ mama 
satyabhāmā vadaty evaṃ bhartṛgarvoddhatākṣaram // BrP_203.42

yadi tvaṃ dayitā bhartur yadi tasya priyā hy asi 
madbhartur harato vṛkṣaṃ tat kāraya nivāraṇam // BrP_203.43

jānāmi te patiṃ śakraṃ jānāmi tridaśeśvaram 
pārijātaṃ tathāpy enaṃ mānuṣī hārayāmi te // BrP_203.44

ity uktā rakṣiṇo gatvā proccaiḥ procur yathoditam 
śacī cotsāhayām āsa tridaśādhipatiṃ patim // BrP_203.45

tataḥ samastadevānāṃ sainyaiḥ parivṛto harim 
pravṛktaḥ pārijātārtham indro yodhayituṃ dvijāḥ // BrP_203.46

tataḥ parighanistriṃśagadāśūladharāyudhāḥ 
babhūvus tridaśāḥ sajjāḥ śakre vajrakare sthite // BrP_203.47

tato nirīkṣya govindo nāgarājopari sthitam 
śakraṃ devaparīvāraṃ yuddhāya samupasthitam // BrP_203.48

cakāra śaṅkhanirghoṣaṃ diśaḥ śabdena pūrayan 
mumoca ca śaravrātaṃ sahasrāyutasaṃmitam // BrP_203.49

tato diśo nabhaś caiva dṛṣṭvā śaraśatācitam 
mumucus tridaśāḥ sarve śastrāṇy astrāṇy anekaśaḥ // BrP_203.50

ekaikam astraṃ śastraṃ ca devair muktaṃ sahasradhā 
ciccheda līlayaiveśo jagatāṃ madhusūdanaḥ // BrP_203.51

pāśaṃ salilarājasya samākṛṣyoragāśanaḥ 
cacāla khaṇḍaśaḥ kṛttvā bālapannagadehavat // BrP_203.52

yamena prahitaṃ daṇḍaṃ gadāprakṣepakhaṇḍitam 
pṛthivyāṃ pātayām āsa bhagavān devakīsutaḥ // BrP_203.53

śibikāṃ ca dhaneśasya cakreṇa tilaśo vibhuḥ 
cakāra śaurir arkendū dṛṣṭipātahataujasau // BrP_203.54

nīto 'gniḥ śataśo bāṇair drāvitā vasavo diśaḥ 
cakravicchinnaśūlāgrā rudrā bhuvi nipātitāḥ // BrP_203.55

sādhyā viśve ca maruto gandharvāś caiva sāyakaiḥ 
śārṅgiṇā preritāḥ sarve vyomni śālmalitūlavat // BrP_203.56

garuḍaś cāpi vaktreṇa pakṣābhyāṃ ca nakhāṅkuraiḥ 
bhakṣayann ahanad devān dānavāṃś ca sadā khagaḥ // BrP_203.57

tataḥ śarasahasreṇa devendramadhusūdanau 
parasparaṃ vavarṣāte dhārābhir iva toyadau // BrP_203.58

airāvatena garuḍo yuyudhe tatra saṃkule 
devaiḥ sametair yuyudhe śakreṇa ca janārdanaḥ // BrP_203.59

chinneṣu śīryamāṇeṣu śastreṣv astreṣu satvaram 
jagrāha vāsavo vajraṃ kṛṣṇaś cakraṃ sudarśanam // BrP_203.60

tato hāhākṛtaṃ sarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram 
vajracakradharau dṛṣṭvā devarājajanārdanau // BrP_203.61

kṣiptaṃ vajram athendreṇa jagrāha bhagavān hariḥ 
na mumoca tadā cakraṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt // BrP_203.62

pranaṣṭavajraṃ devendraṃ garuḍakṣatavāhanam 
satyabhāmābravīd vākyaṃ palāyanaparāyaṇam // BrP_203.63

trailokyeśvara no yuktaṃ śacībhartuḥ palāyanam 
pārijātasragābhogāt tvām upasthāsyate śacī // BrP_203.64

kīdṛśaṃ deva rājyaṃ te pārijātasragujjvalām 
apaśyato yathāpūrvaṃ praṇayābhyāgatāṃ śacīm // BrP_203.65

alaṃ śakra prayāsena na vrīḍāṃ yātum arhasi 
nīyatāṃ pārijāto 'yaṃ devāḥ santu gatavyathāḥ // BrP_203.66

patigarvāvalepena bahumānapuraḥsaram 
na dadarśa gṛhāyātām upacāreṇa māṃ śacī // BrP_203.67

strītvād agurucittāhaṃ svabhartuḥ ślāghanāparā 
tataḥ kṛtavatī śakra bhavatā saha vigraham // BrP_203.68

tad alaṃ pārijātena parasvena hṛtena vā 
rūpeṇa yaśasā caiva bhavet strī kā na garvitā // BrP_203.69

ity ukte vai nivavṛte devarājas tayā dvijāḥ 
prāha cainām alaṃ caṇḍi sakhi khedātivistaraiḥ // BrP_203.70

na cāpi sargasaṃhārasthitikartākhilasya yaḥ 
jitasya tena me vrīḍā jāyate viśvarūpiṇā // BrP_203.71

yasmiñ jagat sakalam etad anādimadhye yasmād yataś ca na bhaviṣyati sarvabhūtāt
tenodbhavapralayapālanakāraṇena vrīḍā kathaṃ bhavati devi nirākṛtasya BrP_203.72

sakalabhuvanamūrtir alpā susūkṣmā viditasakalavedair jñāyate yasya nānyaiḥ
tam ajam akṛtam īśaṃ śāśvataṃ svecchayainaṃ jagadupakṛtim ādyaṃ ko vijetuṃ samarthaḥ BrP_203.73

saṃstuto bhagavān itthaṃ devarājena keśavaḥ 
prahasya bhāvagambhīram uvācedaṃ dvijottamāḥ // BrP_204.1

devarājo bhavān indro vayaṃ martyā jagatpate 
kṣantavyaṃ bhavataivaitad aparādhakṛtaṃ mama // BrP_204.2

pārijātataruś cāyaṃ nīyatām ucitāspadam 
gṛhīto 'yaṃ mayā śakra satyāvacanakāraṇāt // BrP_204.3

vajraṃ cedaṃ gṛhāṇa tvaṃ yaṣṭavyaṃ prahitaṃ tvayā 
tavaivaitat praharaṇaṃ śakra vairividāraṇam // BrP_204.4

vimohayasi mām īśa martyo 'ham iti kiṃ vadan 
jānīmas tvāṃ bhagavato 'nantasaukhyavido vayam // BrP_204.5

yo 'si so 'si jagannātha pravṛttau nātha saṃsthitaḥ 
jagataḥ śalyaniṣkarṣaṃ karoṣy asurasūdana // BrP_204.6

nīyatāṃ pārijāto 'yaṃ kṛṣṇa dvāravatīṃ purīm 
martyaloke tvayā mukte nāyaṃ saṃsthāsyate bhuvi // BrP_204.7

tathety uktvā tu devendram ājagāma bhuvaṃ hariḥ 
prayuktaiḥ siddhagandharvaiḥ stūyamānas tv atharṣibhiḥ // BrP_204.8

jagāma kṛṣṇaḥ sahasā gṛhītvā pādapottamam 
tataḥ śaṅkham upādhmāya dvārakopari saṃsthitaḥ // BrP_204.9

harṣam utpādayām āsa dvārakāvāsināṃ dvijāḥ 
avatīryātha garuḍāt satyabhāmāsahāyavān // BrP_204.10

niṣkuṭe sthāpayām āsa pārijātaṃ mahātarum 
yam abhyetya janaḥ sarvo jātiṃ smarati paurvikīm // BrP_204.11

vāsyate yasya puṣpāṇāṃ gandhenorvī triyojanam 
tatas te yādavāḥ sarve devagandhān amānuṣān // BrP_204.12

dadṛśuḥ pādape tasmin kurvato mukhadarśanam 
kiṃkaraiḥ samupānītaṃ hastyaśvādi tato dhanam // BrP_204.13

striyaś ca kṛṣṇo jagrāha narakasya parigrahāt 
tataḥ kāle śubhe prāpta upayeme janārdanaḥ // BrP_204.14

tāḥ kanyā narakāvāsāt sarvato yāḥ samāhṛtāḥ 
ekasminn eva govindaḥ kālenāsāṃ dvijottamāḥ // BrP_204.15

jagrāha vidhivat pāṇīn pṛthagdehe svadharmataḥ 
ṣoḍaśa strīsahasrāṇi śatam ekaṃ tathādhikam // BrP_204.16

tāvanti cakre rūpāṇi bhagavān madhusūdanaḥ 
ekaikaśaś ca tāḥ kanyā menire madhusūdanam // BrP_204.17

mamaiva pāṇigrahaṇaṃ govindaḥ kṛtavān iti 
niśāsu jagataḥ sraṣṭā tāsāṃ geheṣu keśavaḥ 
uvāsa viprāḥ sarvāsāṃ viśvarūpadharo hariḥ // BrP_204.18

pradyumnādyā hareḥ putrā rukmiṇyāṃ kathitā dvijāḥ 
bhānvādikāṃś ca vai putrān satyabhāmā vyajāyata // BrP_205.1

dīptimantaḥ prapakṣādyā rohiṇyās tanayā hareḥ 
babhūvur jāmbavatyāś ca sāmbādyā bāhuśālinaḥ // BrP_205.2

tanayā bhadravindādyā nāgnajityāṃ mahābalāḥ 
saṃgrāmajitpradhānās tu śaibyāyāṃ cābhavan sutāḥ // BrP_205.3

vṛkādyās tu sutā mādrī gātravatpramukhān sutān 
avāpa lakṣmaṇā putrān kālindyāś ca śrutādayaḥ // BrP_205.4

anyāsāṃ caiva bhāryāṇāṃ samutpannāni cakriṇaḥ 
aṣṭāyutāni putrāṇāṃ sahasrāṇi śataṃ tathā // BrP_205.5

pradyumnaḥ pramukhas teṣāṃ rukmiṇyās tu sutas tataḥ 
pradyumnād aniruddho 'bhūd vajras tasmād ajāyata // BrP_205.6

aniruddho raṇe ruddho baleḥ pautrīṃ mahābalaḥ 
bāṇasya tanayām ūṣām upayeme dvijottamāḥ // BrP_205.7

yatra yuddham abhūd ghoraṃ hariśaṃkarayor mahat 
chinnaṃ sahasraṃ bāhūnāṃ yatra bāṇasya cakriṇā // BrP_205.8

kathaṃ yuddham abhūd brahmann uṣārthe harakṛṣṇayoḥ 
kathaṃ kṣayaṃ ca bāṇasya bāhūnāṃ kṛtavān hariḥ // BrP_205.9

etat sarvaṃ mahābhāga vaktum arhasi no 'khilam 
mahat kautūhalaṃ jātaṃ śrotum etāṃ kathāṃ śubhām // BrP_205.10

uṣā bāṇasutā viprāḥ pārvatīṃ śaṃbhunā saha 
krīḍantīm upalakṣyoccaiḥ spṛhāṃ cakre tadā svayam 
tataḥ sakalacittajñā gaurī tām āha bhāminīm // BrP_205.11

alam ity anutāpena bhartrā tvam api raṃsyase // BrP_205.12

ity uktā sā tadā cakre kadeti matim ātmanaḥ 
ko vā bhartā mamety enāṃ punar apy āha pārvatī // BrP_205.13

vaiśākhe śukladvādaśyāṃ svapne yo 'bhibhavaṃ tava 
kariṣyati sa te bhartā rājaputri bhaviṣyati // BrP_205.14

tasyāṃ tithau pumān svapne yathā devyā udīritaḥ 
tathaivābhibhavaṃ cakre rāgaṃ cakre ca tatra sā 
tataḥ prabuddhā puruṣam apaśyantī tam utsukā // BrP_205.15

kva gato 'sīti nirlajjā dvijāś coktavatī sakhīm 
bāṇasya mantrī kumbhāṇḍaś citralekhā tu tatsutā // BrP_205.16

tasyāḥ sakhy abhavat sā ca prāha ko 'yaṃ tvayocyate 
yadā lajjākulā nāsya kathayām āsa sā sakhī // BrP_205.17

tadā viśvāsam ānīya sarvam evānvavedayat 
viditāyāṃ tu tām āha punar ūṣā yathoditam 
devyā tathaiva tatprāptau yo 'bhyupāyaḥ kuruṣva tam // BrP_205.18

tataḥ paṭe surān daityān gandharvāṃś ca pradhānataḥ 
manuṣyāṃś cābhilikhyāsau citralekhāpy adarśayat // BrP_205.19

apāsya sā tu gandharvāṃs tathoragasurāsurān 
manuṣyeṣu dadau dṛṣṭiṃ teṣv apy andhakavṛṣṇiṣu // BrP_205.20

kṛṣṇarāmau vilokyāsīt subhrūr lajjāyatekṣaṇā 
pradyumnadarśane vrīḍādṛṣṭiṃ ninye tato dvijāḥ // BrP_205.21

dṛṣṭvāniruddhaṃ ca tato lajjā kvāpi nirākṛtā 
so 'yaṃ so 'yaṃ mamety ukte tayā sā yogagāminī 
yayau dvāravatīm ūṣāṃ samāśvāsya tataḥ sakhī // BrP_205.22

bāṇo 'pi praṇipatyāgre tataś cāha trilocanam // BrP_206.1

deva bāhusahasreṇa nirviṇṇo 'haṃ vināhavam 
kaccin mamaiṣāṃ bāhūnāṃ sāphalyakaraṇo raṇaḥ 
bhaviṣyati vinā yuddhaṃ bhārāya mama kiṃ bhujaiḥ // BrP_206.2

mayūradhvajabhaṅgas te yadā bāṇa bhaviṣyati 
piśitāśijanānandaṃ prāpsyasi tvaṃ tadā raṇam // BrP_206.3

tataḥ praṇamya muditaḥ śaṃbhum abhyāgato gṛhāt 
bhagnaṃ dhvajam athālokya hṛṣṭo harṣaṃ paraṃ yayau // BrP_206.4

etasminn eva kāle tu yogavidyābalena tam 
aniruddham athāninye citralekhā varā sakhī // BrP_206.5

kanyāntaḥpuramadhye taṃ ramamāṇaṃ sahoṣayā 
vijñāya rakṣiṇo gatvā śaśaṃsur daityabhūpateḥ // BrP_206.6

vyādiṣṭaṃ kiṃkarāṇāṃ tu sainyaṃ tena mahātmanā 
jaghāna parighaṃ lauham ādāya paravīrahā // BrP_206.7

hateṣu teṣu bāṇo 'pi rathasthas tadvadhodyataḥ 
yudhyamāno yathāśakti yadā vīreṇa nirjitaḥ // BrP_206.8

māyayā yuyudhe tena sa tadā mantracoditaḥ 
tataś ca pannagāstreṇa babandha yadunandanam // BrP_206.9

dvāravatyāṃ kva yāto 'sāv aniruddheti jalpatām 
yadūnām ācacakṣe taṃ baddhaṃ bāṇena nāradaḥ // BrP_206.10

taṃ śoṇitapure śrutvā nītaṃ vidyāvidagdhayā 
yoṣitā pratyayaṃ jagmur yādavā nāma vairiti // BrP_206.11

tato garuḍam āruhya smṛtamātrāgataṃ hariḥ 
balapradyumnasahito bāṇasya prayayau puram // BrP_206.12

purīpraveśe pramathair yuddham āsīn mahābalaiḥ 
yayau bāṇapurābhyāśaṃ nītvā tān saṃkṣayaṃ hariḥ // BrP_206.13

tatas tripādas triśirā jvaro māheśvaro mahān 
bāṇarakṣārtham atyarthaṃ yuyudhe śārṅgadhanvanā // BrP_206.14

tadbhasmasparśasaṃbhūtatāpaṃ kṛṣṇāṅgasaṃgamāt 
avāpa baladevo 'pi samaṃ saṃmīlitekṣaṇaḥ // BrP_206.15

tataḥ saṃyudhyamānas tu saha devena śārṅgiṇā 
vaiṣṇavena jvareṇāśu kṛṣṇadehān nirākṛtaḥ // BrP_206.16

nārāyaṇabhujāghātaparipīḍanavihvalam 
taṃ vīkṣya kṣamyatām asyety āha devaḥ pitāmahaḥ // BrP_206.17

tataś ca kṣāntam eveti procya taṃ vaiṣṇavaṃ jvaram 
ātmany eva layaṃ ninye bhagavān madhusūdanaḥ // BrP_206.18

mama tvayā samaṃ yuddhaṃ ye smariṣyanti mānavāḥ 
vijvarās te bhaviṣyantīty uktvā cainaṃ yayau hariḥ // BrP_206.19

tato 'gnīn bhagavān pañca jitvā nītvā kṣayaṃ tathā 
dānavānāṃ balaṃ viṣṇuś cūrṇayām āsa līlayā // BrP_206.20

tataḥ samastasainyena daiteyānāṃ baleḥ sutaḥ 
yuyudhe śaṃkaraś caiva kārttikeyaś ca śauriṇā // BrP_206.21

hariśaṃkarayor yuddham atīvāsīt sudāruṇam 
cukṣubhuḥ sakalā lokāḥ śastrāstrair bahudhārditāḥ // BrP_206.22

pralayo 'yam aśeṣasya jagato nūnam āgataḥ 
menire tridaśā yatra vartamāne mahāhave // BrP_206.23

jṛmbhaṇāstreṇa govindo jṛmbhayām āsa śaṃkaram 
tataḥ praṇeśur daiteyāḥ pramathāś ca samantataḥ // BrP_206.24

jṛmbhābhibhūtaś ca haro rathopastham upāviśat 
na śaśāka tadā yoddhuṃ kṛṣṇenākliṣṭakarmaṇā // BrP_206.25

garuḍakṣatabāhuś ca pradyumnāstreṇa pīḍitaḥ 
kṛṣṇahuṃkāranirdhūtaśaktiś cāpayayau guhaḥ // BrP_206.26

jṛmbhite śaṃkare naṣṭe daityasainye guhe jite 
nīte pramathasainye ca saṃkṣayaṃ śārṅgadhanvanā // BrP_206.27

nandīśasaṃgṛhītāśvam adhirūḍho mahāratham 
bāṇas tatrāyayau yoddhuṃ kṛṣṇakārṣṇibalaiḥ saha // BrP_206.28

balabhadro mahāvīryo bāṇasainyam anekadhā 
vivyādha bāṇaiḥ pradyumno dharmataś cāpalāyataḥ // BrP_206.29

ākṛṣya lāṅgalāgreṇa muśalena ca pothitam 
balaṃ balena dadṛśe bāṇo bāṇaiś ca cakriṇaḥ // BrP_206.30

tataḥ kṛṣṇasya bāṇena yuddham āsīt samāsataḥ 
parasparaṃ tu saṃdīptān kāyatrāṇavibhedinaḥ // BrP_206.31

kṛṣṇaś ciccheda bāṇāṃs tān bāṇena prahitāñ śaraiḥ 
bibheda keśavaṃ bāṇo bāṇaṃ vivyādha cakradhṛk // BrP_206.32

mumucāte tathāstrāṇi bāṇakṛṣṇau jigīṣayā 
parasparakṣatiparau parighāṃś ca tato dvijāḥ // BrP_206.33

chidyamāneṣv aśeṣeṣu śastreṣv astre ca sīdati 
prācuryeṇa harir bāṇaṃ hantuṃ cakre tato manaḥ // BrP_206.34

tato 'rkaśatasaṃbhūtatejasā sadṛśadyuti 
jagrāha daityacakrārir hariś cakraṃ sudarśanam // BrP_206.35

muñcato bāṇanāśāya tac cakraṃ madhuvidviṣaḥ 
nagnā daiteyavidyābhūt koṭarī purato hareḥ // BrP_206.36

tām agrato harir dṛṣṭvā mīlitākṣaḥ sudarśanam 
mumoca bāṇam uddiśya chettuṃ bāhuvanaṃ ripoḥ // BrP_206.37

krameṇāsya tu bāhūnāṃ bāṇasyācyutacoditam 
chedaṃ cakre 'surasyāśu śastrāstrakṣepaṇād drutam // BrP_206.38

chinne bāhuvane tat tu karasthaṃ madhusūdanaḥ 
mumukṣur bāṇanāśāya vijñātas tripuradviṣā // BrP_206.39

sa utpatyāha govindaṃ sāmapūrvam umāpatiḥ 
vilokya bāṇaṃ dordaṇḍacchedāsṛksrāvavarṣiṇam // BrP_206.40

kṛṣṇa kṛṣṇa jagannātha jāne tvāṃ puruṣottamam 
pareśaṃ paramātmānam anādinidhanaṃ param // BrP_206.41

devatiryaṅmanuṣyeṣu śarīragrahaṇātmikā 
līleyaṃ tava ceṣṭā hi daityānāṃ vadhalakṣaṇā // BrP_206.42

tat prasīdābhayaṃ dattaṃ bāṇasyāsya mayā prabho 
tat tvayā nānṛtaṃ kāryaṃ yan mayā vyāhṛtaṃ vacaḥ // BrP_206.43

asmatsaṃśrayavṛddho 'yaṃ nāparādhas tavāvyaya 
mayā dattavaro daityas tatas tvāṃ kṣamayāmy aham // BrP_206.44

ity uktaḥ prāha govindaḥ śūlapāṇim umāpatim 
prasannavadano bhūtvā gatāmarṣo 'suraṃ prati // BrP_206.45

yuṣmaddattavaro bāṇo jīvatād eṣa śaṃkara 
tvadvākyagauravād etan mayā cakraṃ nivartitam // BrP_206.46

tvayā yad abhayaṃ dattaṃ tad dattam abhayaṃ mayā 
matto 'vibhinnam ātmānaṃ draṣṭum arhasi śaṃkara // BrP_206.47

yo 'haṃ sa tvaṃ jagac cedaṃ sadevāsuramānuṣam 
avidyāmohitātmānaḥ puruṣā bhinnadarśinaḥ // BrP_206.48

ity uktvā prayayau kṛṣṇaḥ prādyumnir yatra tiṣṭhati 
tadbandhaphaṇino neśur garuḍānilaśoṣitāḥ // BrP_206.49

tato 'niruddham āropya sapatnīkaṃ garutmati 
ājagmur dvārakāṃ rāmakārṣṇidāmodarāḥ purīm // BrP_206.50

cakre karma mahac chaurir bibhrad yo mānuṣīṃ tanum 
jigāya śakraṃ śarvaṃ ca sarvadevāṃś ca līlayā // BrP_207.1

yac cānyad akarot karma divyaceṣṭāvighātakṛt 
kathyatāṃ tan muniśreṣṭha paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_207.2

gadato me muniśreṣṭhāḥ śrūyatām idam ādarāt 
narāvatāre kṛṣṇena dagdhā vārāṇasī yathā // BrP_207.3

pauṇḍrako vāsudevaś ca vāsudevo 'bhavad bhuvi 
avatīrṇas tvam ity ukto janair ajñānamohitaiḥ // BrP_207.4

sa mene vāsudevo 'ham avatīrṇo mahītale 
naṣṭasmṛtis tataḥ sarvaṃ viṣṇucihnam acīkarat 
dūtaṃ ca preṣayām āsa sa kṛṣṇāya dvijottamāḥ // BrP_207.5

tyaktvā cakrādikaṃ cihnaṃ madīyaṃ nāma mātmanaḥ 
vāsudevātmakaṃ mūḍha muktvā sarvam aśeṣataḥ // BrP_207.6

ātmano jīvitārthaṃ ca tathā me praṇatiṃ vraja // BrP_207.7

ity uktaḥ sa prahasyaiva dūtaṃ prāha janārdanaḥ // BrP_207.8

nijacihnam ahaṃ cakraṃ samutsrakṣye tvayīti vai 
vācyaś ca pauṇḍrako gatvā tvayā dūta vaco mama // BrP_207.9

jñātas tvadvākyasadbhāvo yat kāryaṃ tad vidhīyatām 
gṛhītacihna evāham āgamiṣyāmi te puram // BrP_207.10

utsrakṣyāmi ca te cakraṃ nijacihnam asaṃśayam 
ājñāpūrvaṃ ca yad idam āgaccheti tvayoditam // BrP_207.11

saṃpādayiṣye śvas tubhyaṃ tad apy eṣo 'vilambitam 
śaraṇaṃ te samabhyetya kartāsmi nṛpate tathā 
yathā tvatto bhayaṃ bhūyo naiva kiṃcid bhaviṣyati // BrP_207.12

ity ukte 'pagate dūte saṃsmṛtyābhyāgataṃ hariḥ 
garutmantaṃ samāruhya tvaritaṃ tatpuraṃ yayau // BrP_207.13

tasyāpi keśavodyogaṃ śrutvā kāśipatis tadā 
sarvasainyaparīvārapārṣṇigrāham upāyayau // BrP_207.14

tato balena mahatā kāśirājabalena ca 
pauṇḍrako vāsudevo 'sau keśavābhimukhaṃ yayau // BrP_207.15

taṃ dadarśa harir dūrād udārasyandane sthitam 
cakraśaṅkhagadāpāṇiṃ pāṇinā vidhṛtāmbujam // BrP_207.16

sragdharaṃ dhṛtaśārṅgaṃ ca suparṇaracanādhvajam 
vakṣasthalakṛtaṃ cāsya śrīvatsaṃ dadṛśe hariḥ // BrP_207.17

kirīṭakuṇḍaladharaṃ pītavāsaḥsamanvitam 
dṛṣṭvā taṃ bhāvagambhīraṃ jahāsa madhusūdanaḥ // BrP_207.18

yuyudhe ca balenāsya hastyaśvabalinā dvijāḥ 
nistriṃśarṣṭigadāśūlaśaktikārmukaśālinā // BrP_207.19

kṣaṇena śārṅganirmuktaiḥ śarair agnividāraṇaiḥ 
gadācakrātipātaiś ca sūdayām āsa tadbalam // BrP_207.20

kāśirājabalaṃ caiva kṣayaṃ nītvā janārdanaḥ 
uvāca pauṇḍrakaṃ mūḍham ātmacihnopalakṣaṇam // BrP_207.21

pauṇḍrakoktaṃ tvayā yat tad dūtavaktreṇa māṃ prati 
samutsṛjeti cihnāni tat te saṃpādayāmy aham // BrP_207.22

cakram etat samutsṛṣṭaṃ gadeyaṃ te visarjitā 
garutmān eṣa nirdiṣṭaḥ samārohatu te dhvajam // BrP_207.23

ity uccārya vimuktena cakreṇāsau vidāritaḥ 
pothito gadayā bhagno garutmāṃś ca garutmatā // BrP_207.24

tato hāhākṛte loke kāśīnām adhipas tadā 
yuyudhe vāsudevena mitrasyāpacitau sthitaḥ // BrP_207.25

tataḥ śārṅgavinirmuktaiś chittvā tasya śaraiḥ śiraḥ 
kāśipuryāṃ sa cikṣepa kurvaṃl lokasya vismayam // BrP_207.26

hatvā tu pauṇḍrakaṃ śauriḥ kāśirājaṃ ca sānugam 
reme dvāravatīṃ prāpto 'maraḥ svargagato yathā // BrP_207.27

tacchiraḥ patitaṃ tatra dṛṣṭvā kāśipateḥ pure 
janaḥ kim etad ity āha kenety atyantavismitaḥ // BrP_207.28

jñātvā taṃ vāsudevena hataṃ tasya sutas tataḥ 
purohitena sahitas toṣayām āsa śaṃkaram // BrP_207.29

avimukte mahākṣetre toṣitas tena śaṃkaraḥ 
varaṃ vṛṇīṣveti tadā taṃ provāca nṛpātmajam // BrP_207.30

sa vavre bhagavan kṛtyā pitur hantur vadhāya me 
samuttiṣṭhatu kṛṣṇasya tvatprasādān maheśvara // BrP_207.31

evaṃ bhaviṣyatīty ukte dakṣiṇāgner anantaram 
mahākṛtyā samuttasthau tasyaivāgniniveśanāt // BrP_207.32

tato jvālākarālāsyā jvalatkeśakalāpikā 
kṛṣṇa kṛṣṇeti kupitā kṛtvā dvāravatīṃ yayau // BrP_207.33

tām avekṣya janaḥ sarvo raudrāṃ vikṛtalocanām 
yayau śaraṇyaṃ jagatāṃ śaraṇaṃ madhusūdanam // BrP_207.34

kāśirājasuteneyam ārādhya vṛṣabhadhvajam 
utpāditā mahākṛtyā vadhāya tava cakriṇaḥ 
jahi kṛtyām imām ugrāṃ vahnijvālājaṭākulām // BrP_207.35

cakram utsṛṣṭam akṣeṣu krīḍāsaktena līlayā 
tad agnimālājaṭilaṃ jvālodgārātibhīṣaṇam // BrP_207.36

kṛtyām anujagāmāśu viṣṇucakraṃ sudarśanam 
tataḥ sā cakravidhvastā kṛtyā māheśvarī tadā // BrP_207.37

jagāma veginī vegāt tad apy anujagāma tām 
kṛtyā vārāṇasīm eva praviveśa tvarānvitā // BrP_207.38

viṣṇucakrapratihataprabhāvā munisattamāḥ 
tataḥ kāśibalaṃ bhūri pramathānāṃ tathā balam // BrP_207.39

samastaśastrāstrayutaṃ cakrasyābhimukhaṃ yayau 
śastrāstramokṣabahulaṃ dagdhvā tad balam ojasā // BrP_207.40

kṛtvākṣemām aśeṣāṃ tāṃ purīṃ vārāṇasīṃ yayau 
prabhūtabhṛtyapaurāṃ tāṃ sāśvamātaṅgamānavām // BrP_207.41

aśeṣadurgakoṣṭhāṃ tāṃ durnirīkṣyāṃ surair api 
jvālāparivṛtāśeṣagṛhaprākāratoraṇām // BrP_207.42

dadāha tāṃ purīṃ cakraṃ sakalām eva satvaram 
akṣīṇāmarṣam atyalpasādhyasādhananispṛham 
tac cakraṃ prasphuraddīpti viṣṇor abhyāyayau karam // BrP_207.43

śrotum icchāmahe bhūyo balabhadrasya dhīmataḥ 
mune parākramaṃ śauryaṃ tan no vyākhyātum arhasi // BrP_208.1

yamunākarṣaṇādīni śrutāny asmābhir atra vai 
tat kathyatāṃ mahābhāga yad anyat kṛtavān balaḥ // BrP_208.2

śṛṇudhvaṃ munayaḥ karma yad rāmeṇābhavat kṛtam 
anantenāprameyena śeṣeṇa dharaṇībhṛtā // BrP_208.3

duryodhanasya tanayāṃ svayaṃvarakṛtekṣaṇām 
balād ādattavān vīraḥ sāmbo jāmbavatīsutaḥ // BrP_208.4

tataḥ kruddhā mahāvīryāḥ karṇaduryodhanādayaḥ 
bhīṣmadroṇādayaś caiva babandhur yudhi nirjitam // BrP_208.5

tac chrutvā yādavāḥ sarve krodhaṃ duryodhanādiṣu 
munayaḥ praticakruś ca tān vihantuṃ mahodyamam // BrP_208.6

tān nivārya balaḥ prāha madalolākulākṣaram 
mokṣyanti te madvacanād yāsyāmy eko hi kauravān // BrP_208.7

baladevas tato gatvā nagaraṃ nāgasāhvayam 
bāhyopavanamadhye 'bhūn na viveśa ca tat puram // BrP_208.8

balam āgatam ājñāya tadā duryodhanādayaḥ 
gām argham udakaṃ caiva rāmāya pratyavedayan 
gṛhītvā vidhivat sarvaṃ tatas tān āha kauravān // BrP_208.9

ājñāpayaty ugrasenaḥ sāmbam āśu vimuñcata // BrP_208.10

tatas tadvacanaṃ śrutvā bhīṣmadroṇādayo dvijāḥ 
karṇaduryodhanādyāś ca cukrudhur dvijasattamāḥ // BrP_208.11

ūcuś ca kupitāḥ sarve bāhlikādyāś ca bhūmipāḥ 
arājārhaṃ yador vaṃśam avekṣya muśalāyudham // BrP_208.12

bho bhoḥ kim etad bhavatā balabhadreritaṃ vacaḥ 
ājñāṃ kurukulotthānāṃ yādavaḥ kaḥ pradāsyati // BrP_208.13

ugraseno 'pi yady ājñāṃ kauravāṇāṃ pradāsyati 
tad alaṃ pāṇḍuraiś chattrair nṛpayogyair alaṃkṛtaiḥ // BrP_208.14

tad gaccha balabhadra tvaṃ sāmbam anyāyaceṣṭitam 
vimokṣyāmo na bhavato nograsenasya śāsanāt // BrP_208.15

praṇatir yā kṛtāsmākaṃ mānyānāṃ kukurāndhakaiḥ 
na nāma sā kṛtā keyam ājñā svāmini bhṛtyataḥ // BrP_208.16

garvam āropitā yūyaṃ samānāsanabhojanaiḥ 
ko doṣo bhavatāṃ nītir yat prīṇāty anapekṣitā // BrP_208.17

asmābhir arcyo bhavatā yo 'yaṃ bala niveditaḥ 
premṇaiva na tad asmākaṃ kulād yuṣmatkulocitam // BrP_208.18

ity uktvā kuravaḥ sarve nāmuñcanta hareḥ sutam 
kṛtaikaniścayāḥ sarve viviśur gajasāhvayam // BrP_208.19

mattaḥ kopena cāghūrṇaṃ tato 'dhikṣepajanmanā 
utthāya pārṣṇyā vasudhāṃ jaghāna sa halāyudhaḥ // BrP_208.20

tato vidāritā pṛthvī pārṣṇighātān mahātmanaḥ 
āsphoṭayām āsa tadā diśaḥ śabdena pūrayan 
uvāca cātitāmrākṣo bhrukuṭīkuṭilānanaḥ // BrP_208.21

aho mahāvalepo 'yam asārāṇāṃ durātmanām 
kauravāṇām ādhipatyam asmākaṃ kila kālajam // BrP_208.22

ugrasenasya ye nājñāṃ manyante cāpy alaṅghanām 
ājñāṃ pratīcched dharmeṇa saha devaiḥ śacīpatiḥ // BrP_208.23

sadādhyāste sudharmāṃ tām ugrasenaḥ śacīpateḥ 
dhiṅ manuṣyaśatocchiṣṭe tuṣṭir eṣāṃ nṛpāsane // BrP_208.24

pārijātataroḥ puṣpamañjarīr vanitājanaḥ 
bibharti yasya bhṛtyānāṃ so 'py eṣāṃ na mahīpatiḥ // BrP_208.25

samastabhūbhujāṃ nātha ugrasenaḥ sa tiṣṭhatu 
adya niṣkauravām urvīṃ kṛtvā yāsyāmi tāṃ purīm // BrP_208.26

karṇaṃ duryodhanaṃ droṇam adya bhīṣmaṃ sabāhlikam 
duḥśāsanādīn bhūriṃ ca bhūriśravasam eva ca // BrP_208.27

somadattaṃ śalaṃ bhīmam arjunaṃ sayudhiṣṭhiram 
yamajau kauravāṃś cānyān hanyāṃ sāśvarathadvipān // BrP_208.28

vīram ādāya taṃ sāmbaṃ sapatnīkaṃ tataḥ purīm 
dvārakām ugrasenādīn gatvā drakṣyāmi bāndhavān // BrP_208.29

athavā kauravādīnāṃ samastaiḥ kurubhiḥ saha 
bhārāvataraṇe śīghraṃ devarājena coditaḥ // BrP_208.30

bhāgīrathyāṃ kṣipāmy āśu nagaraṃ nāgasāhvayam // BrP_208.31

ity uktvā krodharaktākṣas tālāṅko 'dhomukhaṃ halam 
prākāravapre vinyasya cakarṣa muśalāyudhaḥ // BrP_208.32

āghūrṇitaṃ tat sahasā tato vai hastināpuram 
dṛṣṭvā saṃkṣubdhahṛdayāś cukruśuḥ sarvakauravāḥ // BrP_208.33

rāma rāma mahābāho kṣamyatāṃ kṣamyatāṃ tvayā 
upasaṃhriyatāṃ kopaḥ prasīda muśalāyudha // BrP_208.34

eṣa sāmbaḥ sapatnīkas tava niryātito bala 
avijñātaprabhāvāṇāṃ kṣamyatām aparādhinām // BrP_208.35

tato niryātayām āsuḥ sāmbaṃ patnyā samanvitam 
niṣkramya svapurīṃ tūrṇaṃ kauravā munisattamāḥ // BrP_208.36

bhīṣmadroṇakṛpādīnāṃ praṇamya vadatāṃ priyam 
kṣāntam eva mayety āha balo balavatāṃ varaḥ // BrP_208.37

adyāpy āghūrṇitākāraṃ lakṣyate tat puraṃ dvijāḥ 
eṣa prabhāvo rāmasya balaśauryavato dvijāḥ // BrP_208.38

tatas tu kauravāḥ sāmbaṃ saṃpūjya halinā saha 
preṣayām āsur udvāhadhanabhāryāsamanvitam // BrP_208.39

śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve balasya balaśālinaḥ 
kṛtaṃ yad anyad evābhūt tad api śrūyatāṃ dvijāḥ // BrP_209.1

narakasyāsurendrasya devapakṣavirodhinaḥ 
sakhābhavan mahāvīryo dvivido nāma vānaraḥ // BrP_209.2

vairānubandhaṃ balavān sa cakāra surān prati // BrP_209.3

narakaṃ hatavān kṛṣṇo baladarpasamanvitam 
kariṣye sarvadevānāṃ tasmād eṣa pratikriyām // BrP_209.4

yajñavidhvaṃsanaṃ kurvan martyalokakṣayaṃ tathā 
tato vidhvaṃsayām āsa yajñān ajñānamohitaḥ // BrP_209.5

bibheda sādhumaryādāṃ kṣayaṃ cakre ca dehinām 
dadāha capalo deśaṃ puragrāmāntarāṇi ca // BrP_209.6

kvacic ca parvatakṣepād grāmādīn samacūrṇayat 
śailān utpāṭya toyeṣu mumocāmbunidhau tathā // BrP_209.7

punaś cārṇavamadhyasthaḥ kṣobhayām āsa sāgaram 
tenātikṣobhitaś cābdhir udvelo jāyate dvijāḥ // BrP_209.8

plāvayaṃs tīrajān grāmān purādīn ativegavān 
kāmarūpaṃ mahārūpaṃ kṛtvā sasyāny anekaśaḥ // BrP_209.9

luṭhan bhramaṇasaṃmardaiḥ saṃcūrṇayati vānaraḥ 
tena viprakṛtaṃ sarvaṃ jagad etad durātmanā // BrP_209.10

niḥsvādhyāyavaṣaṭkāraṃ dvijāś cāsīt suduḥkhitam 
kadācid raivatodyāne papau pānaṃ halāyudhaḥ // BrP_209.11

revatī ca mahābhāgā tathaivānyā varastriyaḥ 
udgīyamāno vilasallalanāmaulimadhyagaḥ // BrP_209.12

reme yaduvaraśreṣṭhaḥ kubera iva mandare 
tataḥ sa vānaro 'bhyetya gṛhītvā sīriṇo halam // BrP_209.13

muśalaṃ ca cakārāsya saṃmukhaḥ sa viḍambanām 
tathaiva yoṣitāṃ tāsāṃ jahāsābhimukhaṃ kapiḥ // BrP_209.14

pānapūrṇāṃś ca karakāṃś cikṣepāhatya vai tadā 
tataḥ kopaparītātmā bhartsayām āsa taṃ balam // BrP_209.15

tathāpi tam avajñāya cakre kilakilādhvanim 
tataḥ samutthāya balo jagṛhe muśalaṃ ruṣā // BrP_209.16

so 'pi śailaśilāṃ bhīmāṃ jagrāha plavagottamaḥ 
cikṣepa ca sa tāṃ kṣiptāṃ muśalena sahasradhā // BrP_209.17

bibheda yādavaśreṣṭhaḥ sā papāta mahītale 
apatan muśalaṃ cāsau samullaṅghya plavaṃgamaḥ // BrP_209.18

vegenāyamya roṣeṇa balenorasy atāḍayat 
tato balena kopena muṣṭinā mūrdhni tāḍitaḥ // BrP_209.19

papāta rudhirodgārī dvividaḥ kṣīṇajīvitaḥ 
patatā taccharīreṇa gireḥ śṛṅgam aśīryata // BrP_209.20

munayaḥ śatadhā vajrivajreṇeva hi tāḍitam 
puṣpavṛṣṭiṃ tato devā rāmasyopari cikṣipuḥ // BrP_209.21

praśaśaṃsus tadābhyetya sādhv etat te mahat kṛtam 
anena duṣṭakapinā daityapakṣopakāriṇā 
jagan nirākṛtaṃ vīra diṣṭyā sa kṣayam āgataḥ // BrP_209.22

evaṃvidhāny anekāni baladevasya dhīmataḥ 
karmāṇy aparimeyāni śeṣasya dharaṇībhṛtaḥ // BrP_209.23

evaṃ daityavadhaṃ kṛṣṇo baladevasahāyavān 
cakre duṣṭakṣitīśānāṃ tathaiva jagataḥ kṛte // BrP_210.1

kṣiteś ca bhāraṃ bhagavān phālgunena samaṃ vibhuḥ 
avatārayām āsa hariḥ samastākṣauhiṇīvadhāt // BrP_210.2

kṛtvā bhārāvataraṇaṃ bhuvo hatvākhilān nṛpān 
śāpavyājena viprāṇām upasaṃhṛtavān kulam // BrP_210.3

utsṛjya dvārakāṃ kṛṣṇas tyaktvā mānuṣyam ātmabhūḥ 
svāṃśo viṣṇumayaṃ sthānaṃ praviveśa punar nijam // BrP_210.4

sa vipraśāpavyājena saṃjahre svakulaṃ katham 
kathaṃ ca mānuṣaṃ deham utsasarja janārdanaḥ // BrP_210.5

viśvāmitras tathā kaṇvo nāradaś ca mahāmuniḥ 
piṇḍārake mahātīrthe dṛṣṭā yadukumārakaiḥ // BrP_210.6

tatas te yauvanonmattā bhāvikāryapracoditāḥ 
sāmbaṃ jāmbavatīputraṃ bhūṣayitvā striyaṃ yathā 
prasṛtās tān munīn ūcuḥ praṇipātapuraḥsaram // BrP_210.7

iyaṃ strī putrakāmā tu prabho kiṃ janayiṣyati // BrP_210.8

divyajñānopapannās te vipralabdhā kumārakaiḥ 
śāpaṃ dadus tadā viprās teṣāṃ nāśāya suvratāḥ // BrP_210.9

munayaḥ kupitāḥ procur muśalaṃ janayiṣyati 
yenākhilakulotsādo yādavānāṃ bhaviṣyati // BrP_210.10

ity uktās taiḥ kumārās ta ācacakṣur yathātatham 
ugrasenāya muśalaṃ jajñe sāmbasya codarāt // BrP_210.11

tad ugraseno muśalam ayaścūrṇam akārayat 
jajñe tac cairakā cūrṇaṃ prakṣiptaṃ vai mahodadhau // BrP_210.12

musalasyātha lauhasya cūrṇitasyāndhakair dvijāḥ 
khaṇḍaṃ cūrṇayituṃ śekur naiva te tomarākṛti // BrP_210.13

tad apy ambunidhau kṣiptaṃ matsyo jagrāha jālibhiḥ 
ghātitasyodarāt tasya lubdho jagrāha taj jarā // BrP_210.14

vijñātaparamārtho 'pi bhagavān madhusūdanaḥ 
naicchat tad anyathā kartuṃ vidhinā yat samāhṛtam // BrP_210.15

devaiś ca prahito dūtaḥ praṇipatyāha keśavam 
rahasy evam ahaṃ dūtaḥ prahito bhagavan suraiḥ // BrP_210.16

vasvaśvimarudādityarudrasādhyādibhiḥ saha 
vijñāpayati vaḥ śakras tad idaṃ śrūyatāṃ prabho // BrP_210.17

bhārāvataraṇārthāya varṣāṇām adhikaṃ śatam 
bhagavān avatīrṇo 'tra tridaśaiḥ saṃprasāditaḥ // BrP_210.18

durvṛttā nihatā daityā bhuvo bhāro 'vatāritaḥ 
tvayā sanāthās tridaśā vrajantu tridiveśatām // BrP_210.19

tad atītaṃ jagannātha varṣāṇām adhikaṃ śatam 
idānīṃ gamyatāṃ svargo bhavatā yadi rocate // BrP_210.20

devair vijñāpito devo 'py athātraiva ratis tava 
tat sthīyatāṃ yathākālam ākhyeyam anujīvibhiḥ // BrP_210.21

yat tvam ātthākhilaṃ dūta vedmi caitad ahaṃ punaḥ 
prārabdha eva hi mayā yādavānām api kṣayaḥ // BrP_210.22

bhuvo nāmātibhāro 'yaṃ yādavair anibarhitaiḥ 
avatāraṃ karomy asya saptarātreṇa satvaraḥ // BrP_210.23

yathāgṛhītaṃ cāmbhodhau hṛtvāhaṃ dvārakāṃ punaḥ 
yādavān upasaṃhṛtya yāsyāmi tridaśālayam // BrP_210.24

manuṣyadeham utsṛjya saṃkarṣaṇasahāyavān 
prāpta evāsmi mantavyo devendreṇa tathā suraiḥ // BrP_210.25

jarāsaṃdhādayo ye 'nye nihatā bhārahetavaḥ 
kṣites tebhyaḥ sa bhāro hi yadūnāṃ samadhīyata // BrP_210.26

tad etat sumahābhāram avatārya kṣiter aham 
yāsyāmy amaralokasya pālanāya bravīhi tān // BrP_210.27

ity ukto vāsudevena devadūtaḥ praṇamya tam 
dvijāḥ sa divyayā gatyā devarājāntikaṃ yayau // BrP_210.28

bhagavān apy athotpātān divyān bhaumāntarikṣagān 
dadarśa dvārakāpuryāṃ vināśāya divāniśam // BrP_210.29

tān dṛṣṭvā yādavān āha paśyadhvam atidāruṇān 
mahotpātāñ śamāyaiṣāṃ prabhāsaṃ yāma mā ciram // BrP_210.30

mahābhāgavataḥ prāha praṇipatyoddhavo harim // BrP_210.31

bhagavan yan mayā kāryaṃ tad ājñāpaya sāṃpratam 
manye kulam idaṃ sarvaṃ bhagavān saṃhariṣyati 
nāśāyāsya nimittāni kulasyācyuta lakṣaye // BrP_210.32

gaccha tvaṃ divyayā gatyā matprasādasamutthayā 
badarīm āśramaṃ puṇyaṃ gandhamādanaparvate // BrP_210.33

naranārāyaṇasthāne pavitritamahītale 
manmanā matprasādena tatra siddhim avāpsyasi // BrP_210.34

ahaṃ svargaṃ gamiṣyāmi upasaṃhṛtya vai kulam 
dvārakāṃ ca mayā tyaktāṃ samudraḥ plāvayiṣyati // BrP_210.35

ity uktaḥ praṇipatyainaṃ jagāma sa tadoddhavaḥ 
naranārāyaṇasthānaṃ keśavenānumoditaḥ // BrP_210.36

tatas te yādavāḥ sarve rathān āruhya śīghragān 
prabhāsaṃ prayayuḥ sārdhaṃ kṛṣṇarāmādibhir dvijāḥ // BrP_210.37

prāpya prabhāsaṃ prayatā prītās te kukkurāndhakāḥ 
cakrus tatra surāpānaṃ vāsudevānumoditāḥ // BrP_210.38

pibatāṃ tatra vai teṣāṃ saṃgharṣeṇa parasparam 
yādavānāṃ tato jajñe kalahāgniḥ kṣayāvahaḥ // BrP_210.39

jaghnuḥ parasparaṃ te tu śastrair daivabalāt kṛtāḥ 
kṣīṇaśastrās tu jagṛhuḥ pratyāsannām athairakām // BrP_210.40

erakā tu gṛhītā tair vajrabhūteva lakṣyate 
tayā parasparaṃ jaghnuḥ saṃprahāraiḥ sudāruṇaiḥ // BrP_210.41

pradyumnasāmbapramukhāḥ kṛtavarmātha sātyakiḥ 
aniruddhādayaś cānye pṛthur vipṛthur eva ca // BrP_210.42

cāruvarmā sucāruś ca tathākrūrādayo dvijāḥ 
erakārūpibhir vajrais te nijaghnuḥ parasparam // BrP_210.43

nivārayām āsa harir yādavās te ca keśavam 
sahāyaṃ menire prāptaṃ te nijaghnuḥ parasparam // BrP_210.44

kṛṣṇo 'pi kupitas teṣām erakāmuṣṭim ādade 
vadhāya teṣāṃ muśalaṃ muṣṭiloham abhūt tadā // BrP_210.45

jaghāna tena niḥśeṣān ātatāyī sa yādavān 
jaghnuś ca sahasābhyetya tathānye tu parasparam // BrP_210.46

tataś cārṇavamadhyena jaitro 'sau cakriṇo rathaḥ 
paśyato dārukasyāśu hṛto 'śvair dvijasattamāḥ // BrP_210.47

cakraṃ gadā tathā śārṅgaṃ tūṇau śaṅkho 'sir eva ca 
pradakṣiṇaṃ tataḥ kṛtvā jagmur ādityavartmanā // BrP_210.48

kṣaṇamātreṇa vai tatra yādavānām abhūt kṣayaḥ 
ṛte kṛṣṇaṃ mahābāhuṃ dārukaṃ ca dvijottamāḥ // BrP_210.49

caṅkramyamāṇau tau rāmaṃ vṛkṣamūlakṛtāsanam 
dadṛśāte mukhāc cāsya niṣkrāmantaṃ mahoragam // BrP_210.50

niṣkramya sa mukhāt tasya mahābhogo bhujaṃgamaḥ 
prayātaś cārṇavaṃ siddhaiḥ pūjyamānas tathoragaiḥ // BrP_210.51

tam arghyam ādāya tadā jaladhiḥ saṃmukhaṃ yayau 
praviveśa ca tattoyaṃ pūjitaḥ pannagottamaiḥ 
dṛṣṭvā balasya niryāṇaṃ dārukaṃ prāha keśavaḥ // BrP_210.52

idaṃ sarvaṃ tvam ācakṣva vasudevograsenayoḥ 
niryāṇaṃ baladevasya yādavānāṃ tathā kṣayam // BrP_210.53

yoge sthitvāham apy etat parityajya kalevaram 
vācyaś ca dvārakāvāsī janaḥ sarvas tathāhukaḥ // BrP_210.54

yathemāṃ nagarīṃ sarvāṃ samudraḥ plāvayiṣyati 
tasmād rathaiḥ susajjais tu pratīkṣyo hy arjunāgamaḥ // BrP_210.55

na stheyaṃ dvārakāmadhye niṣkrānte tatra pāṇḍave 
tenaiva saha gantavyaṃ yatra yāti sa kauravaḥ // BrP_210.56

gatvā ca brūhi kaunteyam arjunaṃ vacanaṃ mama 
pālanīyas tvayā śaktyā jano 'yaṃ matparigrahaḥ // BrP_210.57

ity arjunena sahito dvāravatyāṃ bhavāñ janam 
gṛhītvā yātu vajraś ca yadurājo bhaviṣyati // BrP_210.58

ity ukto dārukaḥ kṛṣṇaṃ praṇipatya punaḥ punaḥ 
pradakṣiṇaṃ ca bahuśaḥ kṛtvā prāyād yathoditam // BrP_211.1

sa ca gatvā tathā cakre dvārakāyāṃ tathārjunam 
ānināya mahābuddhiṃ vajraṃ cakre tathā nṛpam // BrP_211.2

bhagavān api govindo vāsudevātmakaṃ param 
brahmātmani samāropya sarvabhūteṣv adhārayat // BrP_211.3

sa mānayan dvijavaco durvāsā yad uvāca ha 
yogayukto 'bhavat pādaṃ kṛtvā jānuni sattamāḥ // BrP_211.4

saṃprāpto vai jarā nāma tadā tatra sa lubdhakaḥ 
muśalaśeṣalohasya sāyakaṃ dhārayan param // BrP_211.5

sa tatpādaṃ mṛgākāraṃ samavekṣya vyavasthitaḥ 
tato vivyādha tenaiva tomareṇa dvijottamāḥ // BrP_211.6

gataś ca dadṛśe tatra caturbāhudharaṃ naram 
praṇipatyāha caivainaṃ prasīdeti punaḥ punaḥ // BrP_211.7

ajānatā kṛtam idaṃ mayā hariṇaśaṅkayā 
kṣamyatām ātmapāpena dagdhaṃ mā dagdhum arhasi // BrP_211.8

tatas taṃ bhagavān āha nāsti te bhayam aṇv api 
gaccha tvaṃ matprasādena lubdha svargeśvarāspadam // BrP_211.9

vimānam āgataṃ sadyas tadvākyasamanantaram 
āruhya prayayau svargaṃ lubdhakas tatprasādataḥ // BrP_211.10

gate tasmin sa bhagavān saṃyojyātmānam ātmani 
brahmabhūte 'vyaye 'cintye vāsudevamaye 'male // BrP_211.11

ajanmany ajare 'nāśiny aprameye 'khilātmani 
tyaktvā sa mānuṣaṃ deham avāpa trividhāṃ gatim // BrP_211.12

arjuno 'pi tadānviṣya kṛṣṇarāmakalevare 
saṃskāraṃ lambhayām āsa tathānyeṣām anukramāt // BrP_212.1

aṣṭau mahiṣyaḥ kathitā rukmiṇīpramukhās tu yāḥ 
upagṛhya harer dehaṃ viviśus tā hutāśanam // BrP_212.2

revatī caiva rāmasya deham āśliṣya sattamāḥ 
viveśa jvalitaṃ vahniṃ tatsaṅgāhlādaśītalam // BrP_212.3

ugrasenas tu tac chrutvā tathaivānakadundubhiḥ 
devakī rohiṇī caiva viviśur jātavedasam // BrP_212.4

tato 'rjunaḥ pretakāryaṃ kṛtvā teṣāṃ yathāvidhi 
niścakrāma janaṃ sarvaṃ gṛhītvā vajram eva ca // BrP_212.5

dvāravatyā viniṣkrāntāḥ kṛṣṇapatnyaḥ sahasraśaḥ 
vajraṃ janaṃ ca kaunteyaḥ pālayañ śanakair yayau // BrP_212.6

sabhā sudharmā kṛṣṇena martyaloke samāhṛtā 
svargaṃ jagāma bho viprāḥ pārijātaś ca pādapaḥ // BrP_212.7

yasmin dine harir yāto divaṃ saṃtyajya medinīm 
tasmin dine 'vatīrṇo 'yaṃ kālakāyaḥ kaliḥ kila // BrP_212.8

plāvayām āsa tāṃ śūnyāṃ dvārakāṃ ca mahodadhiḥ 
yaduśreṣṭhagṛhaṃ tv ekaṃ nāplāvayata sāgaraḥ // BrP_212.9

nātikrāmati bho viprās tad adyāpi mahodadhiḥ 
nityaṃ saṃnihitas tatra bhagavān keśavo yataḥ // BrP_212.10

tad atīva mahāpuṇyaṃ sarvapātakanāśanam 
viṣṇukrīḍānvitaṃ sthānaṃ dṛṣṭvā pāpāt pramucyate // BrP_212.11

pārthaḥ pañcanade deśe bahudhānyadhanānvite 
cakāra vāsaṃ sarvasya janasya munisattamāḥ // BrP_212.12

tato lobhaḥ samabhavat pārthenaikena dhanvinā 
dṛṣṭvā striyo nīyamānā dasyūnāṃ nihateśvarāḥ // BrP_212.13

tatas te pāpakarmāṇo lobhopahatacetasaḥ 
ābhīrā mantrayām āsuḥ sametyātyantadurmadāḥ // BrP_212.14

ayam eko 'rjuno dhanvī strījanaṃ nihateśvaram 
nayaty asmān atikramya dhig etat kriyatāṃ balam // BrP_212.15

hatvā garvasamārūḍho bhīṣmadroṇajayadrathān 
karṇādīṃś ca na jānāti balaṃ grāmanivāsinām // BrP_212.16

balajyeṣṭhān narān anyān grāmyāṃś caiva viśeṣataḥ 
sarvān evāvajānāti kiṃ vo bahubhir uttaraiḥ // BrP_212.17

tato yaṣṭipraharaṇā dasyavo loṣṭahāriṇaḥ 
sahasraśo 'bhyadhāvanta taṃ janaṃ nihateśvaram 
tato nivṛttaḥ kaunteyaḥ prāhābhīrān hasann iva // BrP_212.18

nivartadhvam adharmajñā yadīto na mumūrṣavaḥ // BrP_212.19

avajñāya vacas tasya jagṛhus te tadā dhanam 
strījanaṃ cāpi kaunteyād viṣvaksenaparigraham // BrP_212.20

tato 'rjuno dhanur divyaṃ gāṇḍīvam ajaraṃ yudhi 
āropayitum ārebhe na śaśāka sa vīryavān // BrP_212.21

cakāra sajjaṃ kṛcchrāt tu tad abhūc chithilaṃ punaḥ 
na sasmāra tathāstrāṇi cintayann api pāṇḍavaḥ // BrP_212.22

śarān mumoca caiteṣu pārthaḥ śeṣān sa harṣitaḥ 
na bhedaṃ te paraṃ cakrur astā gāṇḍīvadhanvanā // BrP_212.23

vahninā cākṣayā dattāḥ śarās te 'pi kṣayaṃ yayuḥ 
yudhyataḥ saha gopālair arjunasyābhavat kṣayaḥ // BrP_212.24

acintayat tu kaunteyaḥ kṛṣṇasyaiva hi tad balam 
yan mayā śarasaṃghātaiḥ sabalā bhūbhṛto jitāḥ // BrP_212.25

miṣataḥ pāṇḍuputrasya tatas tāḥ pramadottamāḥ 
apākṛṣyanta cābhīraiḥ kāmāc cānyāḥ pravavrajuḥ // BrP_212.26

tataḥ śareṣu kṣīṇeṣu dhanuṣkoṭyā dhanaṃjayaḥ 
jaghāna dasyūṃs te cāsya prahārāñ jahasur dvijāḥ // BrP_212.27

paśyatas tv eva pārthasya vṛṣṇyandhakavarastriyaḥ 
jagmur ādāya te mlecchāḥ samantān munisattamāḥ // BrP_212.28

tataḥ sa duḥkhito jiṣṇuḥ kaṣṭaṃ kaṣṭam iti bruvan 
aho bhagavatā tena mukto 'smīti ruroda vai // BrP_212.29

tad dhanus tāni cāstrāṇi sa rathas te ca vājinaḥ 
sarvam ekapade naṣṭaṃ dānam aśrotriye yathā // BrP_212.30

aho cāti balaṃ daivaṃ vinā tena mahātmanā 
yad asāmarthyayukto 'haṃ nīcair nītaḥ parābhavam // BrP_212.31

tau bāhū sa ca me muṣṭiḥ sthānaṃ tat so 'smi cārjunaḥ 
puṇyeneva vinā tena gataṃ sarvam asāratām // BrP_212.32

mamārjunatvaṃ bhīmasya bhīmatvaṃ tatkṛtaṃ dhruvam 
vinā tena yad ābhīrair jito 'haṃ katham anyathā // BrP_212.33

itthaṃ vadan yayau jiṣṇur indraprasthaṃ purottamam 
cakāra tatra rājānaṃ vajraṃ yādavanandanam // BrP_212.34

sa dadarśa tato vyāsaṃ phālgunaḥ kānanāśrayam 
tam upetya mahābhāgaṃ vinayenābhyavādayat // BrP_212.35

taṃ vandamānaṃ caraṇāv avalokya suniścitam 
uvāca pārthaṃ vicchāyaḥ katham atyantam īdṛśaḥ // BrP_212.36

ajārajonugamanaṃ brahmahatyāthavā kṛtā 
jayāśābhaṅgaduḥkhī vā bhraṣṭacchāyo 'si sāṃpratam // BrP_212.37

sāṃtānikādayo vā te yācamānā nirākṛtāḥ 
agamyastrīratir vāpi tenāsi vigataprabhaḥ // BrP_212.38

bhuṅkte pradāya viprebhyo miṣṭam ekam atho bhavān 
kiṃ vā kṛpaṇavittāni hṛtāni bhavatārjuna // BrP_212.39

kaccin na sūryavātasya gocaratvaṃ gato 'rjuna 
duṣṭacakṣur hato vāpi niḥśrīkaḥ katham anyathā // BrP_212.40

spṛṣṭo nakhāmbhasā vāpi ghaṭāmbhaḥprokṣito 'pi vā 
tenātīvāsi vicchāyo nyūnair vā yudhi nirjitaḥ // BrP_212.41

tataḥ pārtho viniḥśvasya śrūyatāṃ bhagavann iti 
prokto yathāvad ācaṣṭa viprā ātmaparābhavam // BrP_212.42

yad balaṃ yac ca nas tejo yad vīryaṃ yat parākramaḥ 
yā śrīś chāyā ca naḥ so 'smān parityajya harir gataḥ // BrP_212.43

itareṇeva mahatā smitapūrvābhibhāṣiṇā 
hīnā vayaṃ mune tena jātās tṛṇamayā iva // BrP_212.44

astrāṇāṃ sāyakānāṃ ca gāṇḍīvasya tathā mama 
sāratā yābhavan mūrtā sa gataḥ puruṣottamaḥ // BrP_212.45

yasyāvalokanād asmāñ śrīr jayaḥ saṃpad unnatiḥ 
na tatyāja sa govindas tyaktvāsmān bhagavān gataḥ // BrP_212.46

bhīṣmadroṇāṅgarājādyās tathā duryodhanādayaḥ 
yatprabhāvena nirdagdhāḥ sa kṛṣṇas tyaktavān bhuvam // BrP_212.47

niryauvanā hataśrīkā bhraṣṭacchāyeva me mahī 
vibhāti tāta naiko 'haṃ virahe tasya cakriṇaḥ // BrP_212.48

yasyānubhāvād bhīṣmādyair mayy agnau śalabhāyitam 
vinā tenādya kṛṣṇena gopālair asmi nirjitaḥ // BrP_212.49

gāṇḍīvaṃ triṣu lokeṣu khyātaṃ yad anubhāvataḥ 
mama tena vinābhīrair laguḍais tu tiraskṛtam // BrP_212.50

strīsahasrāṇy anekāni hy anāthāni mahāmune 
yatato mama nītāni dasyubhir laguḍāyudhaiḥ // BrP_212.51

ānīyamānam ābhīraiḥ sarvaṃ kṛṣṇāvarodhanam 
hṛtaṃ yaṣṭipraharaṇaiḥ paribhūya balaṃ mama // BrP_212.52

niḥśrīkatā na me citraṃ yaj jīvāmi tad adbhutam 
nīcāvamānapaṅkāṅkī nirlajjo 'smi pitāmaha // BrP_212.53

śrutvāhaṃ tasya tad vākyam abravaṃ dvijasattamāḥ 
duḥkhitasya ca dīnasya pāṇḍavasya mahātmanaḥ // BrP_212.54

alaṃ te vrīḍayā pārtha na tvaṃ śocitum arhasi 
avehi sarvabhūteṣu kālasya gatir īdṛśī // BrP_212.55

kālo bhavāya bhūtānām abhavāya ca pāṇḍava 
kālamūlam idaṃ jñātvā kuru sthairyam ato 'rjuna // BrP_212.56

nadyaḥ samudrā girayaḥ sakalā ca vasuṃdharā 
devā manuṣyāḥ paśavas taravaś ca sarīsṛpāḥ // BrP_212.57

sṛṣṭāḥ kālena kālena punar yāsyanti saṃkṣayam 
kālātmakam idaṃ sarvaṃ jñātvā śamam avāpnuhi // BrP_212.58

yathāttha kṛṣṇamāhātmyaṃ tat tathaiva dhanaṃjaya 
bhārāvatārakāryārtham avatīrṇaḥ sa medinīm // BrP_212.59

bhārākrāntā dharā yātā devānāṃ saṃnidhau purā 
tadartham avatīrṇo 'sau kāmarūpī janārdanaḥ // BrP_212.60

tac ca niṣpāditaṃ kāryam aśeṣā bhūbhṛto hatāḥ 
vṛṣṇyandhakakulaṃ sarvaṃ tathā pārthopasaṃhṛtam // BrP_212.61

na kiṃcid anyat kartavyam asya bhūmitale 'rjuna 
tato gataḥ sa bhagavān kṛtakṛtyo yathecchayā // BrP_212.62

sṛṣṭiṃ sarge karoty eṣa devadevaḥ sthitiṃ sthitau 
ante tāpasamartho 'yaṃ sāṃprataṃ vai yathā kṛtam // BrP_212.63

tasmāt pārtha na saṃtāpas tvayā kāryaḥ parābhavāt 
bhavanti bhavakāleṣu puruṣāṇāṃ parākramāḥ // BrP_212.64

yatas tvayaikena hatā bhīṣmadroṇādayo nṛpāḥ 
teṣām arjuna kālotthaḥ kiṃ nyūnābhibhavo na saḥ // BrP_212.65

viṣṇos tasyānubhāvena yathā teṣāṃ parābhavaḥ 
tvattas tathaiva bhavato dasyubhyo 'nte tadudbhavaḥ // BrP_212.66

sa devo 'nyaśarīrāṇi samāviśya jagatsthitim 
karoti sarvabhūtānāṃ nāśaṃ cānte jagatpatiḥ // BrP_212.67

bhavodbhave ca kaunteya sahāyas te janārdanaḥ 
bhavānte tvadvipakṣās te keśavenāvalokitāḥ // BrP_212.68

kaḥ śraddadhyāt sagāṅgeyān hanyās tvaṃ sarvakauravān 
ābhīrebhyaś ca bhavataḥ kaḥ śraddadhyāt parābhavam // BrP_212.69

pārthaitat sarvabhūteṣu harer līlāviceṣṭitam 
tvayā yat kauravā dhvastā yad ābhīrair bhavāñ jitaḥ // BrP_212.70

gṛhītā dasyubhir yac ca rakṣitā bhavatā striyaḥ 
tad apy ahaṃ yathāvṛttaṃ kathayāmi tavārjuna // BrP_212.71

aṣṭāvakraḥ purā vipra udavāsarato 'bhavat 
bahūn varṣagaṇān pārtha gṛṇan brahma sanātanam // BrP_212.72

jiteṣv asurasaṃgheṣu merupṛṣṭhe mahotsavaḥ 
babhūva tatra gacchantyo dadṛśus taṃ surastriyaḥ // BrP_212.73

rambhātilottamādyāś ca śataśo 'tha sahasraśaḥ 
tuṣṭuvus taṃ mahātmānaṃ praśaśaṃsuś ca pāṇḍava // BrP_212.74

ākaṇṭhamagnaṃ salile jaṭābhāradharaṃ munim 
vinayāvanatāś caiva praṇemuḥ stotratatparāḥ // BrP_212.75

yathā yathā prasanno 'bhūt tuṣṭuvus taṃ tathā tathā 
sarvās tāḥ kauravaśreṣṭha variṣṭhaṃ taṃ dvijanmanām // BrP_212.76

prasanno 'haṃ mahābhāgā bhavatīnāṃ yad iṣyate 
mattas tad vriyatāṃ sarvaṃ pradāsyāmy api durlabham // BrP_212.77

rambhātilottamādyāś ca divyāś cāpsaraso 'bruvan // BrP_212.78

prasanne tvayy asaṃprāptaṃ kim asmākam iti dvijāḥ // BrP_212.79

itarās tv abruvan vipra prasanno bhagavan yadi 
tad icchāmaḥ patiṃ prāptuṃ viprendra puruṣottamam // BrP_212.80

evaṃ bhaviṣyatīty uktvā uttatāra jalān muniḥ 
tam uttīrṇaṃ ca dadṛśur virūpaṃ vakram aṣṭadhā // BrP_212.81

taṃ dṛṣṭvā gūhamānānāṃ yāsāṃ hāsaḥ sphuṭo 'bhavat 
tāḥ śaśāpa muniḥ kopam avāpya kurunandana // BrP_212.82

yasmād virūparūpaṃ māṃ matvā hāsāvamānanā 
bhavatībhiḥ kṛtā tasmād eṣa śāpaṃ dadāmi vaḥ // BrP_212.83

matprasādena bhartāraṃ labdhvā tu puruṣottamam 
macchāpopahatāḥ sarvā dasyuhastaṃ gamiṣyatha // BrP_212.84

ity udīritam ākarṇya munis tābhiḥ prasāditaḥ 
punaḥ surendralokaṃ vai prāha bhūyo gamiṣyatha // BrP_212.85

evaṃ tasya muneḥ śāpād aṣṭāvakrasya keśavam 
bhartāraṃ prāpya tāḥ prāptā dasyuhastaṃ varāṅganāḥ // BrP_212.86

tat tvayā nātra kartavyaḥ śoko 'lpo 'pi hi pāṇḍava 
tenaivākhilanāthena sarvaṃ tad upasaṃhṛtam // BrP_212.87

bhavatāṃ copasaṃhāram āsannaṃ tena kurvatā 
balaṃ tejas tathā vīryaṃ māhātmyaṃ copasaṃhṛtam // BrP_212.88

jātasya niyato mṛtyuḥ patanaṃ ca tathonnateḥ 
viprayogāvasānaṃ tu saṃyogaḥ saṃcayaḥ kṣayaḥ // BrP_212.89

vijñāya na budhāḥ śokaṃ na harṣam upayānti ye 
teṣām evetare ceṣṭāṃ śikṣantaḥ santi tādṛśāḥ // BrP_212.90

tasmāt tvayā naraśreṣṭha jñātvaitad bhrātṛbhiḥ saha 
parityajyākhilaṃ rājyaṃ gantavyaṃ tapase vanam // BrP_212.91

tad gaccha dharmarājāya nivedyaitad vaco mama 
paraśvo bhrātṛbhiḥ sārdhaṃ gatiṃ vīra yathā kuru // BrP_212.92

ity ukto dharmarājaṃ tu samabhyetya tathoktavān 
dṛṣṭaṃ caivānubhūtaṃ vā kathitaṃ tad aśeṣataḥ // BrP_212.93

vyāsavākyaṃ ca te sarve śrutvārjunasamīritam 
rājye parīkṣitaṃ kṛtvā yayuḥ pāṇḍusutā vanam // BrP_212.94

ity evaṃ vo muniśreṣṭhā vistareṇa mayoditam 
jātasya ca yador vaṃśe vāsudevasya ceṣṭitam // BrP_212.95

aho kṛṣṇasya māhātmyam adbhutaṃ cātimānuṣam 
rāmasya ca muniśreṣṭha tvayoktaṃ bhuvi durlabham // BrP_213.1

na tṛptim adhigacchāmaḥ śṛṇvanto bhagavatkathām 
tasmād brūhi mahābhāga bhūyo devasya ceṣṭitam // BrP_213.2

prādurbhāvaḥ purāṇeṣu viṣṇor amitatejasaḥ 
satāṃ kathayatām eva varāha iti naḥ śrutam // BrP_213.3

na jānīmo 'sya caritaṃ na vidhiṃ na ca vistaram 
na karmaguṇasadbhāvaṃ na hetutvamanīṣitam // BrP_213.4

kimātmako varāho 'sau kā mūrtiḥ kā ca devatā 
kimācāraprabhāvo vā kiṃ vā tena tadā kṛtam // BrP_213.5

yajñārthe samavetānāṃ miṣatāṃ ca dvijanmanām 
mahāvarāhacaritaṃ sarvalokasukhāvaham // BrP_213.6

yathā nārāyaṇo brahman vārāhaṃ rūpam āsthitaḥ 
daṃṣṭrayā gāṃ samudrasthām ujjahārārimardanaḥ // BrP_213.7

vistareṇaiva karmāṇi sarvāṇi ripughātinaḥ 
śrotuṃ no vartate buddhir hareḥ kṛṣṇasya dhīmataḥ // BrP_213.8

karmaṇām ānupūrvyā ca prādurbhāvāś ca ye vibho 
yā vāsya prakṛtir brahmaṃs tāś cākhyātuṃ tvam arhasi // BrP_213.9

praśnabhāro mahān eṣa bhavadbhiḥ samudāhṛtaḥ 
yathāśaktyā tu vakṣyāmi śrūyatāṃ vaiṣṇavaṃ yaśaḥ // BrP_213.10

viṣṇoḥ prabhāvaśravaṇe diṣṭyā vo matir utthitā 
tasmād viṣṇoḥ samastā vai śṛṇudhvaṃ yāḥ pravṛttayaḥ // BrP_213.11

sahasrāsyaṃ sahasrākṣaṃ sahasracaraṇaṃ ca yam 
sahasraśirasaṃ devaṃ sahasrakaram avyayam // BrP_213.12

sahasrajihvaṃ bhāsvantaṃ sahasramukuṭaṃ prabhum 
sahasradaṃ sahasrādiṃ sahasrabhujam avyayam // BrP_213.13

havanaṃ savanaṃ caiva hotāraṃ havyam eva ca 
pātrāṇi ca pavitrāṇi vediṃ dīkṣāṃ samit sruvam // BrP_213.14

sruksomasūryamuśalaṃ prokṣaṇīṃ dakṣiṇāyanam 
adhvaryuṃ sāmagaṃ vipraṃ sadasyaṃ sadanaṃ sadaḥ // BrP_213.15

yūpaṃ cakraṃ dhruvāṃ darvīṃ carūṃś colūkhalāni ca 
prāgvaṃśaṃ yajñabhūmiṃ ca hotāraṃ ca paraṃ ca yat // BrP_213.16

hrasvāṇy atipramāṇāni sthāvarāṇi carāṇi ca 
prāyaścittāni vārghyaṃ ca sthaṇḍilāni kuśās tathā // BrP_213.17

mantrayajñavahaṃ vahniṃ bhāgaṃ bhāgavahaṃ ca yat 
agrāsinaṃ somabhujaṃ hutārciṣam udāyudham // BrP_213.18

āhur vedavido viprā yaṃ yajñe śāśvataṃ prabhum 
tasya viṣṇoḥ sureśasya śrīvatsāṅkasya dhīmataḥ // BrP_213.19

prādurbhāvasahasrāṇi samatītāny anekaśaḥ 
bhūyaś caiva bhaviṣyanti hy evam āha pitāmahaḥ // BrP_213.20

yat pṛcchadhvaṃ mahābhāgā divyāṃ puṇyām imāṃ kathām 
prādurbhāvāśritāṃ viṣṇoḥ sarvapāpaharāṃ śivām // BrP_213.21

śṛṇudhvaṃ tāṃ mahābhāgās tadgatenāntarātmanā 
pravakṣyāmy ānupūrvyeṇa yat pṛcchadhvaṃ mamānaghāḥ // BrP_213.22

vāsudevasya māhātmyaṃ caritaṃ ca mahāmateḥ 
hitārthaṃ suramartyānāṃ lokānāṃ prabhavāya ca // BrP_213.23

bahuśaḥ sarvabhūtātmā prādurbhavati vīryavān 
prādurbhāvāṃś ca vakṣyāmi puṇyān divyān guṇānvitān // BrP_213.24

supto yugasahasraṃ yaḥ prādurbhavati kāryataḥ 
pūrṇe yugasahasre 'tha devadevo jagatpatiḥ // BrP_213.25

brahmā ca kapilaś caiva tryambakas tridaśās tathā 
devāḥ saptarṣayaś caiva nāgāś cāpsarasas tathā // BrP_213.26

sanatkumāraś ca mahānubhāvo manur mahātmā bhagavān prajākaraḥ
purāṇadevo 'tha purāṇi cakre pradīptavaiśvānaratulyatejāḥ BrP_213.27

yo 'sau cārṇavamadhyastho naṣṭe sthāvarajaṅgame 
naṣṭe devāsuranare pranaṣṭoragarākṣase // BrP_213.28

yoddhukāmau durādharṣau tāv ubhau madhukaiṭabhau 
hatau bhagavatā tena tayor dattvāmitaṃ varam // BrP_213.29

purā kamalanābhasya svapataḥ sāgarāmbhasi 
puṣkare tatra saṃbhūtā devāḥ sarṣigaṇās tathā // BrP_213.30

eṣa pauṣkarako nāma prādurbhāvo mahātmanaḥ 
purāṇaṃ kathyate yatra devaśrutisamāhitam // BrP_213.31

vārāhas tu śrutimukhaḥ prādurbhāvo mahātmanaḥ 
yatra viṣṇuḥ suraśreṣṭho vārāhaṃ rūpam āsthitaḥ // BrP_213.32

vedapādo yūpadaṃṣṭraḥ kratudantaś citīmukhaḥ 
agnijihvo darbharomā brahmaśīrṣo mahātapāḥ // BrP_213.33

ahorātrekṣaṇo divyo vedāṅgaḥ śrutibhūṣaṇaḥ 
ājyanāsaḥ sruvatuṇḍaḥ sāmaghoṣasvaro mahān // BrP_213.34

satyadharmamayaḥ śrīmān kramavikramasatkṛtaḥ 
prāyaścittanakho ghoraḥ paśujānur mukhākṛtiḥ // BrP_213.35

udgatāntro homaliṅgo bījauṣadhimahāphalaḥ 
vādyantarātmā mantrasphig vikṛtaḥ somaśoṇitaḥ // BrP_213.36

vediskandho havirgandho havyakavyātivegavān 
prāgvaṃśakāyo dyutimān nānādīkṣābhir anvitaḥ // BrP_213.37

dakṣiṇāhṛdayo yogī mahāsattramayo mahān 
upākarmāṣṭarucakaḥ pravargāvartabhūṣaṇaḥ // BrP_213.38

nānācchandogatipatho guhyopaniṣadāsanaḥ 
chāyāpatnīsahāyo 'sau maṇiśṛṅga ivotthitaḥ // BrP_213.39

mahīṃ sāgaraparyantāṃ saśailavanakānanām 
ekārṇavajalabhraṣṭām ekārṇavagataḥ prabhuḥ // BrP_213.40

daṃṣṭrayā yaḥ samuddhṛtya lokānāṃ hitakāmyayā 
sahasraśīrṣo lokādiś cakāra jagatīṃ punaḥ // BrP_213.41

evaṃ yajñavarāheṇa bhūtvā bhūtahitārthinā 
uddhṛtā pṛthivī devī sāgarāmbudharā purā // BrP_213.42

vārāha eṣa kathito nārasiṃhas tato dvijāḥ 
yatra bhūtvā mṛgendreṇa hiraṇyakaśipur hataḥ // BrP_213.43

purā kṛtayuge nāma surārir baladarpitaḥ 
daityānām ādipuruṣaś cakāra sumahat tapaḥ // BrP_213.44

daśa varṣasahasrāṇi śatāni daśa pañca ca 
japopavāsaniratas tasthau maunavratasthitaḥ // BrP_213.45

tataḥ śamadamābhyāṃ ca brahmacaryeṇa caiva hi 
prīto 'bhavat tatas tasya tapasā niyamena ca // BrP_213.46

taṃ vai svayaṃbhūr bhagavān svayam āgamya bho dvijāḥ 
vimānenārkavarṇena haṃsayuktena bhāsvatā // BrP_213.47

ādityair vasubhiḥ sārdhaṃ marudbhir daivatais tathā 
rudrair viśvasahāyaiś ca yakṣarākṣasakiṃnaraiḥ // BrP_213.48

diśābhiḥ pradiśābhiś ca nadībhiḥ sāgarais tathā 
nakṣatraiś ca muhūrtaiś ca khecaraiś ca mahāgrahaiḥ // BrP_213.49

devarṣibhis tapovṛddhaiḥ siddhair vidvadbhir eva ca 
rājarṣibhiḥ puṇyatamair gandharvair apsarogaṇaiḥ // BrP_213.50

carācaraguruḥ śrīmān vṛtaḥ sarvaiḥ surais tathā 
brahmā brahmavidāṃ śreṣṭho daityaṃ vacanam abravīt // BrP_213.51

prīto 'smi tava bhaktasya tapasānena suvrata 
varaṃ varaya bhadraṃ te yatheṣṭaṃ kāmam āpnuhi // BrP_213.52

na devāsuragandharvā na yakṣoragarākṣasāḥ 
ṛṣayo vātha māṃ śāpaiḥ kruddhā lokapitāmaha // BrP_213.53

śapeyus tapasā yuktā vara eṣa vṛto mayā 
na śastreṇa na vāstreṇa giriṇā pādapena vā // BrP_213.54

na śuṣkeṇa na cārdreṇa na caivordhvaṃ na cāpy adhaḥ 
pāṇiprahāreṇaikena sabhṛtyabalavāhanam // BrP_213.55

yo māṃ nāśayituṃ śaktaḥ sa me mṛtyur bhaviṣyati 
bhaveyam aham evārkaḥ somo vāyur hutāśanaḥ // BrP_213.56

salilaṃ cāntarikṣaṃ ca ākāśaṃ caiva sarvaśaḥ 
ahaṃ krodhaś ca kāmaś ca varuṇo vāsavo yamaḥ 
dhanadaś ca dhanādhyakṣo yakṣaḥ kiṃpuruṣādhipaḥ // BrP_213.57

ete divyā varās tāta mayā dattās tavādbhutāḥ 
sarvān kāmān imāṃs tāta prāpsyasi tvaṃ na saṃśayaḥ // BrP_213.58

evam uktvā tu bhagavāñ jagāmāśu pitāmahaḥ 
vairājaṃ brahmasadanaṃ brahmarṣigaṇasevitam // BrP_213.59

tato devāś ca nāgāś ca gandharvā munayas tathā 
varapradānaṃ śrutvaiva pitāmaham upasthitāḥ // BrP_213.60

vareṇānena bhagavan bādhiṣyati sa no 'suraḥ 
tat prasīdāśu bhagavan vadho 'py asya vicintyatām // BrP_213.61

bhagavan sarvabhūtānāṃ svayaṃbhūr ādikṛt prabhuḥ 
sraṣṭā ca havyakavyānām avyaktaṃ prakṛtir dhruvam // BrP_213.62

tato lokahitaṃ vākyaṃ śrutvā devaḥ prajāpatiḥ 
provāca bhagavān vākyaṃ sarvadevagaṇāṃs tathā // BrP_213.63

avaśyaṃ tridaśās tena prāptavyaṃ tapasaḥ phalam 
tapaso 'nte ca bhagavān vadhaṃ viṣṇuḥ kariṣyati // BrP_213.64

etac chrutvā surāḥ sarve vākyaṃ paṅkajajanmanaḥ 
svāni sthānāni divyāni jagmus te vai mudānvitāḥ // BrP_213.65

labdhamātre vare cāpi sarvāḥ so 'bādhata prajāḥ 
hiraṇyakaśipur daityo varadānena darpitaḥ // BrP_213.66

āśrameṣu mahābhāgān munīn vai saṃśitavratān 
satyadharmaratān dāntāṃs tadā dharṣitavāṃs tathā // BrP_213.67

tridivasthāṃs tathā devān parājitya mahābalaḥ 
trailokyaṃ vaśam ānīya svarge vasati so 'suraḥ // BrP_213.68

yadā varamadonmatto vicaran dānavo bhuvi 
yajñīyān akarod daityān ayajñīyāś ca devatāḥ // BrP_213.69

ādityā vasavaḥ sādhyā viśve ca marutas tathā 
śaraṇyaṃ śaraṇaṃ viṣṇum upatasthur mahābalam // BrP_213.70

devabrahmamayaṃ yajñaṃ brahmadevaṃ sanātanam 
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca prabhuṃ lokanamaskṛtam 
nārāyaṇaṃ vibhuṃ devaṃ śaraṇyaṃ śaraṇaṃ gatāḥ // BrP_213.71

trāyasva no 'dya deveśa hiraṇyakaśipor bhayāt 
tvaṃ hi naḥ paramo devas tvaṃ hi naḥ paramo guruḥ // BrP_213.72

tvaṃ hi naḥ paramo dhātā brahmādīnāṃ surottama 
utphullāmalapattrākṣa śatrupakṣakṣayaṃkara 
kṣayāya ditivaṃśasya śaraṇaṃ tvaṃ bhavasva naḥ // BrP_213.73

bhayaṃ tyajadhvam amarā abhayaṃ vo dadāmy aham 
tathaiva tridivaṃ devāḥ pratilapsyatha mā ciram // BrP_213.74

eṣo 'haṃ sagaṇaṃ daityaṃ varadānena darpitam 
avadhyam amarendrāṇāṃ dānavendraṃ nihanmi tam // BrP_213.75

evam uktvā tu bhagavān visṛjya tridaśeśvarān 
hiraṇyakaśipoḥ sthānam ājagāma mahābalaḥ // BrP_213.76

narasyārdhatanuṃ kṛtvā siṃhasyārdhatanuṃ prabhuḥ 
nārasiṃhena vapuṣā pāṇiṃ saṃspṛśya pāṇinā // BrP_213.77

ghanajīmūtasaṃkāśo ghanajīmūtanisvanaḥ 
ghanajīmūtadīptaujā jīmūta iva vegavān // BrP_213.78

daityaṃ so 'tibalaṃ dṛṣṭvā dṛptaśārdūlavikramaḥ 
dṛptair daityagaṇair guptaṃ hatavān ekapāṇinā // BrP_213.79

nṛsiṃha eṣa kathito bhūyo 'yaṃ vāmanaḥ paraḥ 
yatra vāmanam āsthāya rūpaṃ daityavināśanam // BrP_213.80

baler balavato yajñe balinā viṣṇunā purā 
vikramais tribhir akṣobhyāḥ kṣobhitās te mahāsurāḥ // BrP_213.81

vipracittiḥ śivaḥ śaṅkur ayaḥśaṅkus tathaiva ca 
ayaḥśirā aśvaśirā hayagrīvaś ca vīryavān // BrP_213.82

vegavān ketumān ugraḥ sogravyagro mahāsuraḥ 
puṣkaraḥ puṣkalaś caiva śāśvo 'śvapatir eva ca // BrP_213.83

prahlādo 'śvapatiḥ kumbhaḥ saṃhrādo gamanapriyaḥ 
anuhrādo harihayo vārāhaḥ saṃharo 'nujaḥ // BrP_213.84

śarabhaḥ śalabhaś caiva kupathaḥ krodhanaḥ krathaḥ 
bṛhatkīrtir mahājihvaḥ śaṅkukarṇo mahāsvanaḥ // BrP_213.85

dīptajihvo 'rkanayano mṛgapādo mṛgapriyaḥ 
vāyur gariṣṭho namuciḥ sambaro viskaro mahān // BrP_213.86

candrahantā krodhahantā krodhavardhana eva ca 
kālakaḥ kālakopaś ca vṛtraḥ krodho virocanaḥ // BrP_213.87

gariṣṭhaś ca variṣṭhaś ca pralambanarakāv ubhau 
indratāpanavātāpī ketumān baladarpitaḥ // BrP_213.88

asilomā pulomā ca bāṣkalaḥ pramado madaḥ 
svamiśraḥ kālavadanaḥ karālaḥ keśir eva ca // BrP_213.89

ekākṣaś candramā rāhuḥ saṃhrādaḥ sambaraḥ svanaḥ 
śataghnīcakrahastāś ca tathā muśalapāṇayaḥ // BrP_213.90

aśvayantrāyudhopetā bhindipālāyudhās tathā 
śūlolūkhalahastāś ca paraśvadhadharās tathā // BrP_213.91

pāśamudgarahastāś ca tathā parighapāṇayaḥ 
mahāśilāpraharaṇāḥ śūlahastāś ca dānavāḥ // BrP_213.92

nānāpraharaṇā ghorā nānāveśā mahābalāḥ 
kūrmakukkuṭavaktrāś ca śaśolūkamukhās tathā // BrP_213.93

kharoṣṭravadanāś caiva varāhavadanās tathā 
mārjāraśikhivaktrāś ca mahāvaktrās tathā pare // BrP_213.94

nakrameṣānanāḥ śūrā gojāvimahiṣānanāḥ 
godhāśallakivaktrāś ca kroṣṭuvaktrāś ca dānavāḥ // BrP_213.95

ākhudarduravaktrāś ca ghorā vṛkamukhās tathā 
bhīmā makaravaktrāś ca krauñcavaktrāś ca dānavāḥ // BrP_213.96

aśvānanāḥ kharamukhā mayūravadanās tathā 
gajendracarmavasanās tathā kṛṣṇājināmbarāḥ // BrP_213.97

cīrasaṃvṛtagātrāś ca tathā nīlakavāsasaḥ 
uṣṇīṣiṇo mukuṭinas tathā kuṇḍalino 'surāḥ // BrP_213.98

kirīṭino lambaśikhāḥ kambugrīvāḥ suvarcasaḥ 
nānāveśadharā daityā nānāmālyānulepanāḥ // BrP_213.99

svāny āyudhāni saṃgṛhya pradīptāni ca tejasā 
kramamāṇaṃ hṛṣīkeśam upāvartanta sarvaśaḥ // BrP_213.100

pramathya sarvān daiteyān pādahastatalair vibhuḥ 
rūpaṃ kṛtvā mahābhīmaṃ jahārāśu sa medinīm // BrP_213.101

tasya vikramato bhūmiṃ candrādityau stanāntare 
nabhaḥ prakramamāṇasya nābhyāṃ kila tathā sthitau // BrP_213.102

param ākramamāṇasya jānudeśe vyavasthitau 
viṣṇor amitavīryasya vadanty evaṃ dvijātayaḥ // BrP_213.103

hṛtvā sa medinīṃ kṛtsnāṃ hatvā cāsurapuṃgavān 
dadau śakrāya vasudhāṃ viṣṇur balavatāṃ varaḥ // BrP_213.104

eṣa vo vāmano nāma prādurbhāvo mahātmanaḥ 
vedavidbhir dvijair etat kathyate vaiṣṇavaṃ yaśaḥ // BrP_213.105

bhūyo bhūtātmano viṣṇoḥ prādurbhāvo mahātmanaḥ 
dattātreya iti khyātaḥ kṣamayā parayā yutaḥ // BrP_213.106

tena naṣṭeṣu vedeṣu prakriyāsu makheṣu ca 
cāturvarṇye ca saṃkīrṇe dharme śithilatāṃ gate // BrP_213.107

ativardhati cādharme satye naṣṭe 'nṛte sthite 
prajāsu śīryamāṇāsu dharme cākulatāṃ gate // BrP_213.108

sayajñāḥ sakriyā vedāḥ pratyānītā hi tena vai 
cāturvarṇyam asaṃkīrṇaṃ kṛtaṃ tena mahātmanā // BrP_213.109

tena haihayarājasya kārtavīryasya dhīmataḥ 
varadena varo datto dattātreyeṇa dhīmatā // BrP_213.110

etad bāhudvayaṃ yat te tat te mama kṛte nṛpa 
śatāni daśa bāhūnāṃ bhaviṣyanti na saṃśayaḥ // BrP_213.111

pālayiṣyasi kṛtsnāṃ ca vasudhāṃ vasudheśvara 
durnirīkṣyo 'rivṛndānāṃ yuddhasthaś ca bhaviṣyasi // BrP_213.112

eṣa vo vaiṣṇavaḥ śrīmān prādurbhāvo 'dbhutaḥ śubhaḥ 
bhūyaś ca jāmadagnyo 'yaṃ prādurbhāvo mahātmanaḥ // BrP_213.113

yatra bāhusahasreṇa dviṣatāṃ durjayaṃ raṇe 
rāmo 'rjunam anīkasthaṃ jaghāna nṛpatiṃ prabhuḥ // BrP_213.114

rathasthaṃ pārthivaṃ rāmaḥ pātayitvārjunaṃ bhuvi 
dharṣayitvārjunaṃ rāmaḥ krośamānaṃ ca meghavat // BrP_213.115

kṛtsnaṃ bāhusahasraṃ ca ciccheda bhṛgunandanaḥ 
paraśvadhena dīptena jñātibhiḥ sahitasya vai // BrP_213.116

kīrṇā kṣatriyakoṭībhir merumandarabhūṣaṇā 
triḥ saptakṛtvaḥ pṛthivī tena niḥkṣatriyā kṛtā // BrP_213.117

kṛtvā niḥkṣatriyāṃ caināṃ bhārgavaḥ sumahāyaśāḥ 
sarvapāpavināśāya vājimedhena ceṣṭavān // BrP_213.118

yasmin yajñe mahādāne dakṣiṇāṃ bhṛgunandanaḥ 
mārīcāya dadau prītaḥ kaśyapāya vasuṃdharām // BrP_213.119

vāraṇāṃs turagāñ śubhrān rathāṃś ca rathināṃ varaḥ 
hiraṇyam akṣayaṃ dhenur gajendrāṃś ca mahīpatiḥ // BrP_213.120

dadau tasmin mahāyajñe vājimedhe mahāyaśāḥ 
adyāpi ca hitārthāya lokānāṃ bhṛgunandanaḥ // BrP_213.121

caramāṇas tapo ghoraṃ jāmadagnyaḥ punaḥ prabhuḥ 
āste vai devavac chrīmān mahendre parvatottame // BrP_213.122

eṣa viṣṇoḥ sureśasya śāśvatasyāvyayasya ca 
jāmadagnya iti khyātaḥ prādurbhāvo mahātmanaḥ // BrP_213.123

caturviṃśe yuge vāpi viśvāmitrapuraḥsaraḥ 
jajñe daśarathasyātha putraḥ padmāyatekṣaṇaḥ // BrP_213.124

kṛtvātmānaṃ mahābāhuś caturdhā prabhur īśvaraḥ 
loke rāma iti khyātas tejasā bhāskaropamaḥ // BrP_213.125

prasādanārthaṃ lokasya rakṣasāṃ nigrahāya ca 
dharmasya ca vivṛddhyarthaṃ jajñe tatra mahāyaśāḥ // BrP_213.126

tam apy āhur manuṣyendraṃ sarvabhūtahite ratam 
yaḥ samāḥ sarvadharmajñaś caturdaśa vane 'vasat // BrP_213.127

lakṣmaṇānucaro rāmaḥ sarvabhūtahite rataḥ 
caturdaśa vane taptvā tapo varṣāṇi rāghavaḥ // BrP_213.128

rūpiṇī tasya pārśvasthā sīteti prathitā jane 
pūrvoditā tu yā lakṣmīr bhartāram anugacchati // BrP_213.129

janasthāne vasan kāryaṃ tridaśānāṃ cakāra saḥ 
tasyāpakāriṇaṃ krūraṃ paulastyaṃ manujarṣabhaḥ // BrP_213.130

sītāyāḥ padam anvicchan nijaghāna mahāyaśāḥ 
devāsuragaṇānāṃ ca yakṣarākṣasabhoginām // BrP_213.131

yatrāvadhyaṃ rākṣasendraṃ rāvaṇaṃ yudhi durjayam 
yuktaṃ rākṣasakoṭībhir nīlāñjanacayopamam // BrP_213.132

trailokyadrāvaṇaṃ krūraṃ rāvaṇaṃ rākṣaseśvaram 
durjayaṃ durdharaṃ dṛptaṃ śārdūlasamavikramam // BrP_213.133

durnirīkṣyaṃ suragaṇair varadānena darpitam 
jaghāna sacivaiḥ sārdhaṃ sasainyaṃ rāvaṇaṃ yudhi // BrP_213.134

mahābhragaṇasaṃkāśaṃ mahākāyaṃ mahābalam 
rāvaṇaṃ nijaghānāśu rāmo bhūtapatiḥ purā // BrP_213.135

sugrīvasya kṛte yena vānarendro mahābalaḥ 
vālī vinihataḥ saṃkhye sugrīvaś cābhiṣecitaḥ // BrP_213.136

madhoś ca tanayo dṛpto lavaṇo nāma dānavaḥ 
hato madhuvane vīro varamatto mahāsuraḥ // BrP_213.137

yajñavighnakarau yena munīnāṃ bhāvitātmanām 
mārīcaś ca subāhuś ca balena balināṃ varau // BrP_213.138

nihatau ca nirāśau ca kṛtau tena mahātmanā 
samare yuddhaśauṇḍena tathānye cāpi rākṣasāḥ // BrP_213.139

virādhaś ca kabandhaś ca rākṣasau bhīmavikramau 
jaghāna puruṣavyāghro gandharvau śāpamohitau // BrP_213.140

hutāśanārkāṃśutaḍidguṇābhaiḥ prataptajāmbūnadacitrapuṅkhaiḥ
mahendravajrāśanitulyasārai ripūn sa rāmaḥ samare nijaghne BrP_213.141

tasmai dattāni śastrāṇi viśvāmitreṇa dhīmatā 
vadhārthaṃ devaśatrūṇāṃ durdharṣāṇāṃ surair api // BrP_213.142

vartamāne makhe yena janakasya mahātmanaḥ 
bhagnaṃ māheśvaraṃ cāpaṃ krīḍatā līlayā purā // BrP_213.143

etāni kṛtvā karmāṇi rāmo dharmabhṛtāṃ varaḥ 
daśāśvamedhāñ jārūthyān ājahāra nirargalān // BrP_213.144

nāśrūyantāśubhā vāco nākulaṃ māruto vavau 
na vittaharaṇaṃ cāsīd rāme rājyaṃ praśāsati // BrP_213.145

paridevanti vidhavā nānarthāś ca kadācana 
sarvam āsīc chubhaṃ tatra rāme rājyaṃ praśāsati // BrP_213.146

na prāṇināṃ bhayaṃ cāsīj jalāgnyanilaghātajam 
na cāpi vṛddhā bālānāṃ pretakāryāṇi cakrire // BrP_213.147

brahmacaryaparaṃ kṣatraṃ viśas tu kṣatriye ratāḥ 
śūdrāś caiva hi varṇāṃs trīñ śuśrūṣanty anahaṃkṛtāḥ // BrP_213.148

nāryo nātyacaran bhartṝn bhāryāṃ nātyacarat patiḥ 
sarvam āsīj jagad dāntaṃ nirdasyur abhavan mahī // BrP_213.149

rāma eko 'bhavad bhartā rāmaḥ pālayitābhavat 
āsan varṣasahasrāṇi tathā putrasahasriṇaḥ // BrP_213.150

arogāḥ prāṇinaś cāsan rāme rājyaṃ praśāsati 
devatānām ṛṣīṇāṃ ca manuṣyāṇāṃ ca sarvaśaḥ // BrP_213.151

pṛthivyāṃ samavāyo 'bhūd rāme rājyaṃ praśāsati 
gāthām apy atra gāyanti ye purāṇavido janāḥ // BrP_213.152

rāme nibaddhatattvārthā māhātmyaṃ tasya dhīmataḥ 
śyāmo yuvā lohitākṣo dīptāsyo mitabhāṣitaḥ // BrP_213.153

ājānubāhuḥ sumukhaḥ siṃhaskandho mahābhujaḥ 
daśa varṣasahasrāṇi rāmo rājyam akārayat // BrP_213.154

ṛksāmayajuṣāṃ ghoṣo jyāghoṣaś ca mahātmanaḥ 
avyucchinno 'bhavad rāṣṭre dīyatāṃ bhujyatām iti // BrP_213.155

sattvavān guṇasaṃpanno dīpyamānaḥ svatejasā 
ati candraṃ ca sūryaṃ ca rāmo dāśarathir babhau // BrP_213.156

īje kratuśataiḥ puṇyaiḥ samāptavaradakṣiṇaiḥ 
hitvāyodhyāṃ divaṃ yāto rāghavo hi mahābalaḥ // BrP_213.157

evam eva mahābāhur ikṣvākukulanandanaḥ 
rāvaṇaṃ sagaṇaṃ hatvā divam ācakrame vibhuḥ // BrP_213.158

aparaḥ keśavasyāyaṃ prādurbhāvo mahātmanaḥ 
vikhyāto māthure kalpe sarvalokahitāya vai // BrP_213.159

yatra śālvaṃ ca caidyaṃ ca kaṃsaṃ dvividam eva ca 
ariṣṭaṃ vṛṣabhaṃ keśiṃ pūtanāṃ daityadārikām // BrP_213.160

nāgaṃ kuvalayāpīḍaṃ cāṇūraṃ muṣṭikaṃ tathā 
daityān mānuṣadehena sūdayām āsa vīryavān // BrP_213.161

chinnaṃ bāhusahasraṃ ca bāṇasyādbhutakarmaṇaḥ 
narakaś ca hataḥ saṃkhye yavanaś ca mahābalaḥ // BrP_213.162

hṛtāni ca mahīpānāṃ sarvaratnāni tejasā 
durācārāś ca nihitāḥ pārthivā ye mahītale // BrP_213.163

eṣa lokahitārthāya prādurbhāvo mahātmanaḥ 
kalkī viṣṇuyaśā nāma śambhalagrāmasaṃbhavaḥ // BrP_213.164

sarvalokahitārthāya bhūyo devo mahāyaśāḥ 
ete cānye ca bahavo divyā devagaṇair vṛtāḥ // BrP_213.165

prādurbhāvāḥ purāṇeṣu gīyante brahmavādibhiḥ 
yatra devā vimuhyanti prādurbhāvānukīrtane // BrP_213.166

purāṇaṃ vartate yatra vedaśrutisamāhitam 
etad uddeśamātreṇa prādurbhāvānukīrtanam // BrP_213.167

kīrtitaṃ kīrtanīyasya sarvalokaguror vibhoḥ 
prīyante pitaras tasya prādurbhāvānukīrtanāt // BrP_213.168

viṣṇor amitavīryasya yaḥ śṛṇoti kṛtāñjaliḥ // BrP_213.169

etāś ca yogeśvarayogamāyāḥ śrutvā naro mucyati sarvapāpaiḥ
ṛddhiṃ samṛddhiṃ vipulāṃś ca bhogān prāpnoti śīghraṃ bhagavatprasādāt BrP_213.170

evaṃ mayā muniśreṣṭhā viṣṇor amitatejasaḥ 
sarvapāpaharāḥ puṇyāḥ prādurbhāvāḥ prakīrtitāḥ // BrP_213.171

na tṛptim adhigacchāmaḥ puṇyadharmāmṛtasya ca 
mune tvanmukhagītasya tathā kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_214.1

utpattiṃ pralayaṃ caiva bhūtānāṃ karmaṇo gatim 
vetsi sarvaṃ mune tena pṛcchāmas tvāṃ mahāmatim // BrP_214.2

śrūyate yamalokasya mārgaḥ paramadurgamaḥ 
duḥkhakleśakaraḥ śaśvat sarvabhūtabhayāvahaḥ // BrP_214.3

kathaṃ tena narā yānti mārgeṇa yamasādanam 
pramāṇaṃ caiva mārgasya brūhi no vadatāṃ vara // BrP_214.4

mune pṛcchāma sarvajña brūhi sarvam aśeṣataḥ 
kathaṃ narakaduḥkhāni nāpnuvanti narān mune // BrP_214.5

kenopāyena dānena dharmeṇa niyamena ca 
mānuṣasya ca yāmyasya lokasya kiyad antaram // BrP_214.6

kathaṃ ca svargatiṃ yānti narakaṃ kena karmaṇā 
svargasthānāni kiyanti kiyanti narakāṇi ca // BrP_214.7

kathaṃ sukṛtino yānti kathaṃ duṣkṛtakāriṇaḥ 
kiṃ rūpaṃ kiṃ pramāṇaṃ vā ko varṇas tūbhayor api 
jīvasya nīyamānasya yamalokaṃ bravīhi naḥ // BrP_214.8

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlā vadato mama suvratāḥ 
saṃsāracakram ajaraṃ sthitir yasya na vidyate // BrP_214.9

so 'haṃ vadāmi vaḥ sarvaṃ yamamārgasya nirṇayam 
utkrāntikālād ārabhya yathā nānyo vadiṣyati // BrP_214.10

svarūpaṃ caiva mārgasya yan māṃ pṛcchatha sattamāḥ 
yamalokasya cādhvānam antaraṃ mānuṣasya ca // BrP_214.11

yojanānāṃ sahasrāṇi ṣaḍaśītis tad antaram 
taptatāmram ivātaptaṃ tad adhvānam udāhṛtam // BrP_214.12

tad avaśyaṃ hi gantavyaṃ prāṇibhir jīvasaṃjñakaiḥ 
puṇyān puṇyakṛto yānti pāpān pāpakṛto 'dhamāḥ // BrP_214.13

dvāviṃśatiś ca narakā yamasya viṣaye sthitāḥ 
yeṣu duṣkṛtakarmāṇo vipacyante pṛthak pṛthak // BrP_214.14

narako rauravo raudraḥ śūkaras tāla eva ca 
kumbhīpāko mahāghoraḥ śālmalo 'tha vimohanaḥ // BrP_214.15

kīṭādaḥ kṛmibhakṣaś ca nālābhakṣo bhramas tathā 
nadyaḥ pūyavahāś cānyā rudhirāmbhas tathaiva ca // BrP_214.16

agnijvālo mahāghoraḥ saṃdaṃśaḥ śunabhojanaḥ 
ghorā vaitaraṇī caiva asipattravanaṃ tathā // BrP_214.17

na tatra vṛkṣacchāyā vā na taḍāgāḥ sarāṃsi ca 
na vāpyo dīrghikā vāpi na kūpo na prapā sabhā // BrP_214.18

na maṇḍapo nāyatanaṃ na nadyo na ca parvatāḥ 
na kiṃcid āśramasthānaṃ vidyate tatra vartmani // BrP_214.19

yatra viśramate śrāntaḥ puruṣo 'tīvakarṣitaḥ 
avaśyam eva gantavyaḥ sa sarvais tu mahāpathaḥ // BrP_214.20

prāpte kāle tu saṃtyajya suhṛdbandhudhanādikam 
jarāyujāṇḍajāś caiva svedajāś codbhijās tathā // BrP_214.21

jaṅgamājaṅgamāś caiva gamiṣyanti mahāpatham 
devāsuramanuṣyaiś ca vaivasvatavaśānugaiḥ // BrP_214.22

strīpuṃnapuṃsakaiś caiva pṛthivyāṃ jīvasaṃjñitaiḥ 
pūrvāhṇe cāparāhṇe vā madhyāhne vā tathā punaḥ // BrP_214.23

saṃdhyākāle 'rdharātre vā pratyūṣe vāpy upasthite 
vṛddhair vā madhyamair vāpi yauvanasthais tathaiva ca // BrP_214.24

garbhavāse 'tha bālye vā gantavyaḥ sa mahāpathaḥ 
pravāsasthair gṛhasthair vā parvatasthaiḥ sthale 'pi vā // BrP_214.25

kṣetrasthair vā jalasthair vā gṛhamadhyagatais tathā 
āsīnaiś cāsthitair vāpi śayanīyagatais tathā // BrP_214.26

jāgradbhir vā prasuptair vā gantavyaḥ sa mahāpathaḥ 
ihānubhūya nirdiṣṭam āyur jantuḥ svayaṃ tadā // BrP_214.27

tasyānte ca svayaṃ prāṇair anicchann api mucyate 
jalam agnir viṣaṃ śastraṃ kṣud vyādhiḥ patanaṃ gireḥ // BrP_214.28

nimittaṃ kiṃcid āsādya dehī prāṇair vimucyate 
vihāya sumahat kṛtsnaṃ śarīraṃ pāñcabhautikam // BrP_214.29

anyac charīram ādatte yātanīyaṃ svakarmajam 
dṛḍhaṃ śarīram āpnoti sukhaduḥkhopabhuktaye // BrP_214.30

tena bhuṅkte sa kṛcchrāṇi pāpakartā naro bhṛśam 
sukhāni dhārmiko hṛṣṭa iha nīto yamakṣaye // BrP_214.31

ūṣmā prakupitaḥ kāye tīvravāyusamīritaḥ 
bhinatti marmasthānāni dīpyamāno nirandhanaḥ // BrP_214.32

udāno nāma pavanas tataś cordhvaṃ pravartate 
bhujyatām ambubhakṣyāṇām adhogatinirodhakṛt // BrP_214.33

tato yenāmbudānāni kṛtāny annarasās tathā 
dattāḥ sa tasyām āhlādam āpadi pratipadyate // BrP_214.34

annāni yena dattāni śraddhāpūtena cetasā 
so 'pi tṛptim avāpnoti vināpy annena vai tadā // BrP_214.35

yenānṛtāni noktāni prītibhedaḥ kṛto na ca 
āstikaḥ śraddadhānaś ca sukhamṛtyuṃ sa gacchati // BrP_214.36

devabrāhmaṇapūjāyāṃ niratāś cānasūyakāḥ 
śuklā vadānyā hrīmantas te narāḥ sukhamṛtyavaḥ // BrP_214.37

yaḥ kāmān nāpi saṃrambhān na dveṣād dharmam utsṛjet 
yathoktakārī saumyaś ca sa sukhaṃ mṛtyum ṛcchati // BrP_214.38

vāridās tṛṣitānāṃ ye kṣudhitānnapradāyinaḥ 
prāpnuvanti narāḥ kāle mṛtyuṃ sukhasamanvitam // BrP_214.39

śītaṃ jayanti dhanadās tāpaṃ candanadāyinaḥ 
prāṇaghnīṃ vedanāṃ kaṣṭāṃ ye cānyodvegadhāriṇaḥ // BrP_214.40

mohaṃ jñānapradātāras tathā dīpapradās tamaḥ 
kūṭasākṣī mṛṣāvādī yo gurur nānuśāsti vai // BrP_214.41

te mohamṛtyavaḥ sarve tathā ye vedanindakāḥ 
vibhīṣaṇāḥ pūtigandhāḥ kūṭamudgarapāṇayaḥ // BrP_214.42

āgacchanti durātmāno yamasya puruṣās tathā 
prāpteṣu dṛkpathaṃ teṣu jāyate tasya vepathuḥ // BrP_214.43

krandaty avirataḥ so 'tha bhrātṛmātṛpitṛṃs tathā 
sā tu vāg asphuṭā viprā ekavarṇā vibhāvyate // BrP_214.44

dṛṣṭir vibhrāmyate trāsāt kāsāvṛṣṭy aty athānanam 
tataḥ sa vedanāviṣṭaṃ tac charīraṃ vimuñcati // BrP_214.45

vāyvagrasārī tadrūpadeham anyat prapadyate 
tatkarmayātanārthe ca na mātṛpitṛsaṃbhavam // BrP_214.46

tatpramāṇavayovasthāsaṃsthānaiḥ prāpyate vyathā 
tato dūto yamasyātha pāśair badhnāti dāruṇaiḥ // BrP_214.47

jantoḥ saṃprāptakālasya vedanārtasya vai bhṛśam 
bhūtaiḥ saṃtyaktadehasya kaṇṭhaprāptānilasya ca // BrP_214.48

śarīrāc cyāvito jīvo roravīti tatholbaṇam 
nirgato vāyubhūtas tu ṣāṭkauśikakalevare // BrP_214.49

mātṛbhiḥ pitṛbhiś caiva bhrātṛbhir mātulais tathā 
dāraiḥ putrair vayasyaiś ca gurubhis tyajyate bhuvi // BrP_214.50

dṛśyamānaś ca tair dīnair aśrupūrṇekṣaṇair bhṛśam 
svaśarīraṃ samutsṛjya vāyubhūtas tu gacchati // BrP_214.51

andhakāram apāraṃ ca mahāghoraṃ tamovṛtam 
sukhaduḥkhapradātāraṃ durgamaṃ pāpakarmaṇām // BrP_214.52

duḥsahaṃ ca durantaṃ ca durnirīkṣaṃ durāsadam 
durāpam atidurgaṃ ca pāpiṣṭhānāṃ sadāhitam // BrP_214.53

kṛṣyamāṇāś ca tair bhūtair yāmyaiḥ pāśais tu saṃyatāḥ 
mudgarais tāḍyamānāś ca nīyante taṃ mahāpatham // BrP_214.54

kṣīṇāyuṣaṃ samālokya prāṇinaṃ cāyuṣakṣaye 
ninīṣavaḥ samāyānti yamadūtā bhayaṃkarāḥ // BrP_214.55

ārūḍhā yānakāle tu ṛkṣavyāghrakhareṣu ca 
uṣṭreṣu vānareṣv anye vṛścikeṣu vṛkeṣu ca // BrP_214.56

ulūkasarpamārjāraṃ tathānye gṛdhravāhanāḥ 
śyenaśṛgālam ārūḍhāḥ saraghākaṅkavāhanāḥ // BrP_214.57

varāhapaśuvetālamahiṣāsyās tathā pare 
nānārūpadharā ghorāḥ sarvaprāṇibhayaṃkarāḥ // BrP_214.58

dīrghamuṣkāḥ karālāsyā vakranāsās trilocanāḥ 
mahāhanukapolāsyāḥ pralambadaśanacchadāḥ // BrP_214.59

nirgatair vikṛtākārair daśanair aṅkuropamaiḥ 
māṃsaśoṇitadigdhāṅgā daṃṣṭrābhir bhṛśam ulbaṇaiḥ // BrP_214.60

mukhaiḥ pātālasadṛśair jvalajjihvair bhayaṃkaraiḥ 
netraiḥ suvikṛtākārair jvalatpiṅgalacañcalaiḥ // BrP_214.61

mārjārolūkakhadyotaśakragopavad uddhataiḥ 
kekaraiḥ saṃkulais stabdhair locanaiḥ pāvakopamaiḥ // BrP_214.62

bhṛśam ābharaṇair bhīmair ābaddhair bhujagopamaiḥ 
śoṇāsaralagātraiś ca muṇḍamālāvibhūṣitaiḥ // BrP_214.63

kaṇṭhasthakṛṣṇasarpaiś ca phūtkāraravabhīṣaṇaiḥ 
vahnijvālopamaiḥ keśaiḥ stabdharukṣair bhayaṃkaraiḥ // BrP_214.64

babhrupiṅgalalolaiś ca kadruśmaśrubhir āvṛtāḥ 
bhujadaṇḍair mahāghoraiḥ pralambaiḥ parighopamaiḥ // BrP_214.65

kecid dvibāhavas tatra tathānye ca caturbhujāḥ 
dviraṣṭabāhavaś cānye daśaviṃśabhujās tathā // BrP_214.66

asaṃkhyātabhujāś cānye kecid bāhusahasriṇaḥ 
āyudhair vikṛtākāraiḥ prajvaladbhir bhayānakaiḥ // BrP_214.67

śaktitomaracakrādyaiḥ sudīptair vividhāyudhaiḥ 
pāśaśṛṅkhaladaṇḍaiś ca bhīṣayanto mahābalāḥ // BrP_214.68

āgacchanti mahāraudrā martyānām āyuṣaḥ kṣaye 
grahītuṃ prāṇinaḥ sarve yamasyājñākarās tathā // BrP_214.69

yat tac charīram ādatte yātanīyaṃ svakarmajam 
tad asya nīyate jantor yamasya sadanaṃ prati // BrP_214.70

baddhvā tat kālapāśaiś ca nigaḍair vajraśṛṅkhalaiḥ 
tāḍayitvā bhṛśaṃ kruddhair nīyate yamakiṃkaraiḥ // BrP_214.71

praskhalantaṃ rudantaṃ ca ākrośantaṃ muhur muhuḥ 
hā tāta mātaḥ putreti vadantaṃ karmadūṣitam // BrP_214.72

āhatya niśitaiḥ śūlair mudgarair niśitair ghanaiḥ 
khaḍgaśaktiprahāraiś ca vajradaṇḍaiḥ sudāruṇaiḥ // BrP_214.73

bhartsyamāno mahārāvair vajraśaktisamanvitaiḥ 
ekaikaśo bhṛśaṃ kruddhais tāḍayadbhiḥ samantataḥ // BrP_214.74

sa muhyamāno duḥkhārtaḥ pratapaṃś ca itas tataḥ 
ākṛṣya nīyate jantur adhvānaṃ subhayaṃkaraiḥ // BrP_214.75

kuśakaṇṭakavalmīkaśaṅkupāṣāṇaśarkare 
tathā pradīptajvalane kṣāravajraśatotkaṭe // BrP_214.76

pradīptādityataptena dahyamānas tadaṃśubhiḥ 
kṛṣyate yamadūtaiś ca śivāsaṃnādabhīṣaṇaiḥ // BrP_214.77

vikṛṣyamāṇas tair ghorair bhakṣyamāṇaḥ śivāśataiḥ 
prayāti dāruṇe mārge pāpakarmā yamālayam // BrP_214.78

kvacid bhītaiḥ kvacit trastaiḥ praskhaladbhiḥ kvacit kvacit 
duḥkhenākrandamānaiś ca gantavyaḥ sa mahāpathaḥ // BrP_214.79

nirbhartsyamānair udvignair vidrutair bhayavihvalaiḥ 
kampamānaśarīrais tu gantavyaṃ jīvasaṃjñakaiḥ // BrP_214.80

kaṇṭakākīrṇamārgeṇa saṃtaptasikatena ca 
dahyamānais tu gantavyaṃ narair dānavivarjitaiḥ // BrP_214.81

medaḥśoṇitadurgandhair bastagātraiś ca pūgaśaḥ 
dagdhasphuṭatvacākīrṇair gantavyaṃ jīvaghātakaiḥ // BrP_214.82

kūjadbhiḥ krandamānaiś ca vikrośadbhiś ca visvaram 
vedanārtaiś ca sadbhiś ca gantavyaṃ jīvaghātakaiḥ // BrP_214.83

śaktibhir bhindipālaiś ca khaḍgatomarasāyakaiḥ 
bhidyadbhis tīkṣṇaśūlāgrair gantavyaṃ jīvaghātakaiḥ // BrP_214.84

śvānair vyāghrair vṛkaiḥ kaṅkair bhakṣyamāṇaiś ca pāpibhiḥ // BrP_214.85

kṛntadbhiḥ krakacāghātair gantavyaṃ māṃsakhādibhiḥ 
mahiṣarṣabhaśṛṅgāgrair bhidyamānaiḥ samantataḥ // BrP_214.86

ullikhadbhiḥ śūkaraiś ca gantavyaṃ māṃsakhādakaiḥ 
sūcībhramarakākolamakṣikābhiś ca saṃghaśaḥ // BrP_214.87

bhujyamānaiś ca gantavyaṃ pāpiṣṭhair madhughātakaiḥ 
viśvastaṃ svāminaṃ mitraṃ striyaṃ vā yas tu ghātayet // BrP_214.88

śastrair nikṛtyamānaiś ca gantavyaṃ cāturair naraiḥ 
ghātayanti ca ye jantūṃs tāḍayanti nirāgasaḥ // BrP_214.89

rākṣasair bhakṣyamāṇās te yānti yāmyapathaṃ narāḥ 
ye haranti parastrīṇāṃ varaprāvaraṇāni ca // BrP_214.90

te yānti vidrutā nagnāḥ pretībhūtā yamālayam 
vāso dhānyaṃ hiraṇyaṃ vā gṛhakṣetram athāpi vā // BrP_214.91

ye haranti durātmānaḥ pāpiṣṭhāḥ pāpakarmiṇaḥ 
pāṣāṇair laguḍair daṇḍais tāḍyamānais tu jarjaraiḥ // BrP_214.92

vahadbhiḥ śoṇitaṃ bhūri gantavyaṃ tu yamālayam 
brahmasvaṃ ye harantīha narā narakanirbhayāḥ // BrP_214.93

tāḍayanti tathā viprān ākrośanti narādhamāḥ 
śuṣkakāṣṭhanibaddhās te chinnakarṇākṣināsikāḥ // BrP_214.94

pūyaśoṇitadigdhās te kālagṛdhraiś ca jambukaiḥ 
kiṃkarair bhīṣaṇaiś caṇḍais tāḍyamānāś ca dāruṇaiḥ // BrP_214.95

vikrośamānā gacchanti pāpinas te yamālayam 
evaṃ paramadurdharṣam adhvānaṃ jvalanaprabham // BrP_214.96

rauravaṃ durgaviṣamaṃ nirdiṣṭaṃ mānuṣasya ca 
prataptatāmravarṇābhaṃ vahnijvālāsphuliṅgavat // BrP_214.97

kuraṇṭakaṇṭakākīrṇaṃ pṛthuvikaṭatāḍanaiḥ 
śaktivajraiś ca saṃkīrṇam ujjvalaṃ tīvrakaṇṭakam // BrP_214.98

aṅgāravālukāmiśraṃ vahnikīṭakadurgamam 
jvālāmālākulaṃ raudraṃ sūryaraśmipratāpitam // BrP_214.99

adhvānaṃ nīyate dehī kṛṣyamāṇaḥ suniṣṭhuraiḥ 
yadaiva krandate jantur duḥkhārtaḥ patitaḥ kvacit // BrP_214.100

tadaivāhanyate sarvair āyudhair yamakiṃkaraiḥ 
evaṃ saṃtāḍyamānaś ca lubdhaḥ pāpeṣu yo 'nayaḥ // BrP_214.101

avaśo nīyate jantur durdharair yamakiṃkaraiḥ 
sarvair eva hi gantavyam adhvānaṃ tat sudurgamam // BrP_214.102

nīyate vividhair ghorair yamadūtair avajñayā 
nītvā sudāruṇaṃ mārgaṃ prāṇinaṃ yamakiṃkaraiḥ // BrP_214.103

praveśyate purīṃ ghorāṃ tāmrāyasamayīṃ dvijāḥ 
sā purī vipulākārā lakṣayojanam āyatā // BrP_214.104

caturasrā vinirdiṣṭā caturdvāravatī śubhā 
prākārāḥ kāñcanās tasyā yojanāyutam ucchritāḥ // BrP_214.105

indranīlamahānīlapadmarāgopaśobhitā 
sā purī vividhaiḥ saṃghair ghorā ghoraiḥ samākulā // BrP_214.106

devadānavagandharvair yakṣarākṣasapannagaiḥ 
pūrvadvāraṃ śubhaṃ tasyāḥ patākāśataśobhitam // BrP_214.107

vajrendranīlavaidūryamuktāphalavibhūṣitam 
gītanṛtyaiḥ samākīrṇaṃ gandharvāpsarasāṃ gaṇaiḥ // BrP_214.108

praveśas tena devānām ṛṣīṇāṃ yogināṃ tathā 
gandharvasiddhayakṣāṇāṃ vidyādharavisarpiṇām // BrP_214.109

uttaraṃ nagaradvāraṃ ghaṇṭācāmarabhūṣitam 
chattracāmaravinyāsaṃ nānāratnair alaṃkṛtam // BrP_214.110

vīṇāreṇuravai ramyair gītamaṅgalanāditaiḥ 
ṛgyajuḥsāmanirghoṣair munivṛndasamākulam // BrP_214.111

viśanti yena dharmajñāḥ satyavrataparāyaṇāḥ 
grīṣme vāripradā ye ca śīte cāgnipradā narāḥ // BrP_214.112

śrāntasaṃvāhakā ye ca priyavādaratāś ca ye 
ye ca dānaratāḥ śūrā mātāpitṛparāś ca ye // BrP_214.113

dvijaśuśrūṣaṇe yuktā nityaṃ ye 'tithipūjakāḥ 
paścimaṃ tu mahādvāraṃ puryā ratnair vibhūṣitam // BrP_214.114

vicitramaṇisopānaṃ tomaraiḥ samalaṃkṛtam 
bherīmṛdaṅgasaṃnādaiḥ śaṅkhakāhalanāditam // BrP_214.115

siddhavṛndaiḥ sadā hṛṣṭair maṅgalaiḥ praṇināditam 
praveśas tena hṛṣṭānāṃ śivabhaktimatāṃ nṛṇām // BrP_214.116

sarvatīrthaplutā ye ca pañcāgner ye ca sevakāḥ 
prasthāne ye mṛtā vīrā mṛtāḥ kālañjare girau // BrP_214.117

agnau vipannā ye vīrāḥ sādhitaṃ yair anāśakam 
ye svāmimitralokārthe gograhe saṃkule hatāḥ // BrP_214.118

te viśanti narāḥ śūrāḥ paścimena tapodhanāḥ 
puryāṃ tasyā mahāghoraṃ sarvasattvabhayaṃkaram // BrP_214.119

hāhākārasamākruṣṭaṃ dakṣiṇaṃ dvāram īdṛśam 
andhakārasamāyuktaṃ tīkṣṇaśṛṅgaiḥ samanvitam // BrP_214.120

kaṇṭakair vṛścikaiḥ sarpair vajrakīṭaiḥ sudurgamaiḥ 
vilumpadbhir vṛkair vyāghrair ṛkṣaiḥ siṃhaiḥ sajambukaiḥ // BrP_214.121

śvānamārjāragṛdhraiś ca sajvālakavalair mukhaiḥ 
praveśas tena vai nityaṃ sarveṣām apakāriṇām // BrP_214.122

ye ghātayanti viprān gā bālaṃ vṛddhaṃ tathāturam 
śaraṇāgataṃ viśvastaṃ striyaṃ mitraṃ nirāyudham // BrP_214.123

ye 'gamyāgāmino mūḍhāḥ paradravyāpahāriṇaḥ 
nikṣepasyāpahartāro viṣavahnipradāś ca ye // BrP_214.124

parabhūmiṃ gṛhaṃ śayyāṃ vastrālaṃkārahāriṇaḥ 
pararandhreṣu ye krūrā ye sadānṛtavādinaḥ // BrP_214.125

grāmarāṣṭrapurasthāne mahāduḥkhapradā hi ye 
kūṭasākṣipradātāraḥ kanyāvikrayakārakāḥ // BrP_214.126

abhakṣyabhakṣaṇaratā ye gacchanti sutāṃ snuṣām 
mātaraṃ pitaraṃ caiva ye vadanti ca pauruṣam // BrP_214.127

anye ye caiva nirdiṣṭā mahāpātakakāriṇaḥ 
dakṣiṇena tu te sarve dvāreṇa praviśanti vai // BrP_214.128

na tṛptim adhigacchāmaḥ puṇyadharmāmṛtasya ca 
mune tvanmukhagītasya tathā kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_214*.1

utpattiṃ pralayaṃ caiva bhūtānāṃ karmaṇo gatim 
vetsi sarvaṃ mune tena pṛcchāmas tvāṃ mahāmatim // BrP_214*.2

śrūyate yamalokasya mārgaḥ paramadurgamaḥ 
duḥkhakleśakaraḥ śaśvat sarvabhūtabhayāvahaḥ // BrP_214*.3

kathaṃ tena narā yānti mārgeṇa yamasādanam 
pramāṇaṃ caiva mārgasya brūhi no vadatāṃ vara // BrP_214*.4

mune pṛcchāma sarvajña brūhi sarvam aśeṣataḥ 
kathaṃ narakaduḥkhāni nāpnuvanti narān mune // BrP_214*.5

kenopāyena dānena dharmeṇa niyamena ca 
mānuṣasya ca yāmyasya lokasya kiyad antaram // BrP_214*.6

kathaṃ ca svargatiṃ yānti narakaṃ kena karmaṇā 
svargasthānāni kiyanti kiyanti narakāṇi ca // BrP_214*.7

kathaṃ sukṛtino yānti kathaṃ duṣkṛtakāriṇaḥ 
kiṃ rūpaṃ kiṃ pramāṇaṃ vā ko varṇas tūbhayor api 
jīvasya nīyamānasya yamalokaṃ bravīhi naḥ // BrP_214*.8

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlā vadato mama suvratāḥ 
saṃsāracakram ajaraṃ sthitir yasya na vidyate // BrP_214*.9

so 'haṃ vadāmi vaḥ sarvaṃ yamamārgasya nirṇayam 
utkrāntikālād ārabhya yathā nānyo vadiṣyati // BrP_214*.10

svarūpaṃ caiva mārgasya yan māṃ pṛcchatha sattamāḥ 
yamalokasya cādhvānam antaraṃ mānuṣasya ca // BrP_214*.11

yojanānāṃ sahasrāṇi ṣaḍaśītis tad antaram 
taptatāmram ivātaptaṃ tad adhvānam udāhṛtam // BrP_214*.12

tad avaśyaṃ hi gantavyaṃ prāṇibhir jīvasaṃjñakaiḥ 
puṇyān puṇyakṛto yānti pāpān pāpakṛto 'dhamāḥ // BrP_214*.13

dvāviṃśatiś ca narakā yamasya viṣaye sthitāḥ 
yeṣu duṣkṛtakarmāṇo vipacyante pṛthak pṛthak // BrP_214*.14

narako rauravo raudraḥ śūkaras tāla eva ca 
kumbhīpāko mahāghoraḥ śālmalo 'tha vimohanaḥ // BrP_214*.15

kīṭādaḥ kṛmibhakṣaś ca nālābhakṣo bhramas tathā 
nadyaḥ pūyavahāś cānyā rudhirāmbhas tathaiva ca // BrP_214*.16

agnijvālo mahāghoraḥ saṃdaṃśaḥ śunabhojanaḥ 
ghorā vaitaraṇī caiva asipattravanaṃ tathā // BrP_214*.17

na tatra vṛkṣacchāyā vā na taḍāgāḥ sarāṃsi ca 
na vāpyo dīrghikā vāpi na kūpo na prapā sabhā // BrP_214*.18

na maṇḍapo nāyatanaṃ na nadyo na ca parvatāḥ 
na kiṃcid āśramasthānaṃ vidyate tatra vartmani // BrP_214*.19

yatra viśramate śrāntaḥ puruṣo 'tīvakarṣitaḥ 
avaśyam eva gantavyaḥ sa sarvais tu mahāpathaḥ // BrP_214*.20

prāpte kāle tu saṃtyajya suhṛdbandhudhanādikam 
jarāyujāṇḍajāś caiva svedajāś codbhijās tathā // BrP_214*.21

jaṅgamājaṅgamāś caiva gamiṣyanti mahāpatham 
devāsuramanuṣyaiś ca vaivasvatavaśānugaiḥ // BrP_214*.22

strīpuṃnapuṃsakaiś caiva pṛthivyāṃ jīvasaṃjñitaiḥ 
pūrvāhṇe cāparāhṇe vā madhyāhne vā tathā punaḥ // BrP_214*.23

saṃdhyākāle 'rdharātre vā pratyūṣe vāpy upasthite 
vṛddhair vā madhyamair vāpi yauvanasthais tathaiva ca // BrP_214*.24

garbhavāse 'tha bālye vā gantavyaḥ sa mahāpathaḥ 
pravāsasthair gṛhasthair vā parvatasthaiḥ sthale 'pi vā // BrP_214*.25

kṣetrasthair vā jalasthair vā gṛhamadhyagatais tathā 
āsīnaiś cāsthitair vāpi śayanīyagatais tathā // BrP_214*.26

jāgradbhir vā prasuptair vā gantavyaḥ sa mahāpathaḥ 
ihānubhūya nirdiṣṭam āyur jantuḥ svayaṃ tadā // BrP_214*.27

tasyānte ca svayaṃ prāṇair anicchann api mucyate 
jalam agnir viṣaṃ śastraṃ kṣud vyādhiḥ patanaṃ gireḥ // BrP_214*.28

nimittaṃ kiṃcid āsādya dehī prāṇair vimucyate 
vihāya sumahat kṛtsnaṃ śarīraṃ pāñcabhautikam // BrP_214*.29

anyac charīram ādatte yātanīyaṃ svakarmajam 
dṛḍhaṃ śarīram āpnoti sukhaduḥkhopabhuktaye // BrP_214*.30

tena bhuṅkte sa kṛcchrāṇi pāpakartā naro bhṛśam 
sukhāni dhārmiko hṛṣṭa iha nīto yamakṣaye // BrP_214*.31

ūṣmā prakupitaḥ kāye tīvravāyusamīritaḥ 
bhinatti marmasthānāni dīpyamāno nirandhanaḥ // BrP_214*.32

udāno nāma pavanas tataś cordhvaṃ pravartate 
bhujyatām ambubhakṣyāṇām adhogatinirodhakṛt // BrP_214*.33

tato yenāmbudānāni kṛtāny annarasās tathā 
dattāḥ sa tasyām āhlādam āpadi pratipadyate // BrP_214*.34

annāni yena dattāni śraddhāpūtena cetasā 
so 'pi tṛptim avāpnoti vināpy annena vai tadā // BrP_214*.35

yenānṛtāni noktāni prītibhedaḥ kṛto na ca 
āstikaḥ śraddadhānaś ca sukhamṛtyuṃ sa gacchati // BrP_214*.36

devabrāhmaṇapūjāyāṃ niratāś cānasūyakāḥ 
śuklā vadānyā hrīmantas te narāḥ sukhamṛtyavaḥ // BrP_214*.37

yaḥ kāmān nāpi saṃrambhān na dveṣād dharmam utsṛjet 
yathoktakārī saumyaś ca sa sukhaṃ mṛtyum ṛcchati // BrP_214*.38

vāridās tṛṣitānāṃ ye kṣudhitānnapradāyinaḥ 
prāpnuvanti narāḥ kāle mṛtyuṃ sukhasamanvitam // BrP_214*.39

śītaṃ jayanti dhanadās tāpaṃ candanadāyinaḥ 
prāṇaghnīṃ vedanāṃ kaṣṭāṃ ye cānyodvegadhāriṇaḥ // BrP_214*.40

mohaṃ jñānapradātāras tathā dīpapradās tamaḥ 
kūṭasākṣī mṛṣāvādī yo gurur nānuśāsti vai // BrP_214*.41

te mohamṛtyavaḥ sarve tathā ye vedanindakāḥ 
vibhīṣaṇāḥ pūtigandhāḥ kūṭamudgarapāṇayaḥ // BrP_214*.42

āgacchanti durātmāno yamasya puruṣās tathā 
prāpteṣu dṛkpathaṃ teṣu jāyate tasya vepathuḥ // BrP_214*.43

krandaty avirataḥ so 'tha bhrātṛmātṛpitṛṃs tathā 
sā tu vāg asphuṭā viprā ekavarṇā vibhāvyate // BrP_214*.44

dṛṣṭir vibhrāmyate trāsāt kāsāvṛṣṭy aty athānanam 
tataḥ sa vedanāviṣṭaṃ tac charīraṃ vimuñcati // BrP_214*.45

vāyvagrasārī tadrūpadeham anyat prapadyate 
tatkarmayātanārthe ca na mātṛpitṛsaṃbhavam // BrP_214*.46

tatpramāṇavayovasthāsaṃsthānaiḥ prāpyate vyathā 
tato dūto yamasyātha pāśair badhnāti dāruṇaiḥ // BrP_214*.47

jantoḥ saṃprāptakālasya vedanārtasya vai bhṛśam 
bhūtaiḥ saṃtyaktadehasya kaṇṭhaprāptānilasya ca // BrP_214*.48

śarīrāc cyāvito jīvo roravīti tatholbaṇam 
nirgato vāyubhūtas tu ṣāṭkauśikakalevare // BrP_214*.49

mātṛbhiḥ pitṛbhiś caiva bhrātṛbhir mātulais tathā 
dāraiḥ putrair vayasyaiś ca gurubhis tyajyate bhuvi // BrP_214*.50

dṛśyamānaś ca tair dīnair aśrupūrṇekṣaṇair bhṛśam 
svaśarīraṃ samutsṛjya vāyubhūtas tu gacchati // BrP_214*.51

andhakāram apāraṃ ca mahāghoraṃ tamovṛtam 
sukhaduḥkhapradātāraṃ durgamaṃ pāpakarmaṇām // BrP_214*.52

duḥsahaṃ ca durantaṃ ca durnirīkṣaṃ durāsadam 
durāpam atidurgaṃ ca pāpiṣṭhānāṃ sadāhitam // BrP_214*.53

kṛṣyamāṇāś ca tair bhūtair yāmyaiḥ pāśais tu saṃyatāḥ 
mudgarais tāḍyamānāś ca nīyante taṃ mahāpatham // BrP_214*.54

kṣīṇāyuṣaṃ samālokya prāṇinaṃ cāyuṣakṣaye 
ninīṣavaḥ samāyānti yamadūtā bhayaṃkarāḥ // BrP_214*.55

ārūḍhā yānakāle tu ṛkṣavyāghrakhareṣu ca 
uṣṭreṣu vānareṣv anye vṛścikeṣu vṛkeṣu ca // BrP_214*.56

ulūkasarpamārjāraṃ tathānye gṛdhravāhanāḥ 
śyenaśṛgālam ārūḍhāḥ saraghākaṅkavāhanāḥ // BrP_214*.57

varāhapaśuvetālamahiṣāsyās tathā pare 
nānārūpadharā ghorāḥ sarvaprāṇibhayaṃkarāḥ // BrP_214*.58

dīrghamuṣkāḥ karālāsyā vakranāsās trilocanāḥ 
mahāhanukapolāsyāḥ pralambadaśanacchadāḥ // BrP_214*.59

nirgatair vikṛtākārair daśanair aṅkuropamaiḥ 
māṃsaśoṇitadigdhāṅgā daṃṣṭrābhir bhṛśam ulbaṇaiḥ // BrP_214*.60

mukhaiḥ pātālasadṛśair jvalajjihvair bhayaṃkaraiḥ 
netraiḥ suvikṛtākārair jvalatpiṅgalacañcalaiḥ // BrP_214*.61

mārjārolūkakhadyotaśakragopavad uddhataiḥ 
kekaraiḥ saṃkulais stabdhair locanaiḥ pāvakopamaiḥ // BrP_214*.62

bhṛśam ābharaṇair bhīmair ābaddhair bhujagopamaiḥ 
śoṇāsaralagātraiś ca muṇḍamālāvibhūṣitaiḥ // BrP_214*.63

kaṇṭhasthakṛṣṇasarpaiś ca phūtkāraravabhīṣaṇaiḥ 
vahnijvālopamaiḥ keśaiḥ stabdharukṣair bhayaṃkaraiḥ // BrP_214*.64

babhrupiṅgalalolaiś ca kadruśmaśrubhir āvṛtāḥ 
bhujadaṇḍair mahāghoraiḥ pralambaiḥ parighopamaiḥ // BrP_214*.65

kecid dvibāhavas tatra tathānye ca caturbhujāḥ 
dviraṣṭabāhavaś cānye daśaviṃśabhujās tathā // BrP_214*.66

asaṃkhyātabhujāś cānye kecid bāhusahasriṇaḥ 
āyudhair vikṛtākāraiḥ prajvaladbhir bhayānakaiḥ // BrP_214*.67

śaktitomaracakrādyaiḥ sudīptair vividhāyudhaiḥ 
pāśaśṛṅkhaladaṇḍaiś ca bhīṣayanto mahābalāḥ // BrP_214*.68

āgacchanti mahāraudrā martyānām āyuṣaḥ kṣaye 
grahītuṃ prāṇinaḥ sarve yamasyājñākarās tathā // BrP_214*.69

yat tac charīram ādatte yātanīyaṃ svakarmajam 
tad asya nīyate jantor yamasya sadanaṃ prati // BrP_214*.70

baddhvā tat kālapāśaiś ca nigaḍair vajraśṛṅkhalaiḥ 
tāḍayitvā bhṛśaṃ kruddhair nīyate yamakiṃkaraiḥ // BrP_214*.71

praskhalantaṃ rudantaṃ ca ākrośantaṃ muhur muhuḥ 
hā tāta mātaḥ putreti vadantaṃ karmadūṣitam // BrP_214*.72

āhatya niśitaiḥ śūlair mudgarair niśitair ghanaiḥ 
khaḍgaśaktiprahāraiś ca vajradaṇḍaiḥ sudāruṇaiḥ // BrP_214*.73

bhartsyamāno mahārāvair vajraśaktisamanvitaiḥ 
ekaikaśo bhṛśaṃ kruddhais tāḍayadbhiḥ samantataḥ // BrP_214*.74

sa muhyamāno duḥkhārtaḥ pratapaṃś ca itas tataḥ 
ākṛṣya nīyate jantur adhvānaṃ subhayaṃkaraiḥ // BrP_214*.75

kuśakaṇṭakavalmīkaśaṅkupāṣāṇaśarkare 
tathā pradīptajvalane kṣāravajraśatotkaṭe // BrP_214*.76

pradīptādityataptena dahyamānas tadaṃśubhiḥ 
kṛṣyate yamadūtaiś ca śivāsaṃnādabhīṣaṇaiḥ // BrP_214*.77

vikṛṣyamāṇas tair ghorair bhakṣyamāṇaḥ śivāśataiḥ 
prayāti dāruṇe mārge pāpakarmā yamālayam // BrP_214*.78

kvacid bhītaiḥ kvacit trastaiḥ praskhaladbhiḥ kvacit kvacit 
duḥkhenākrandamānaiś ca gantavyaḥ sa mahāpathaḥ // BrP_214*.79

nirbhartsyamānair udvignair vidrutair bhayavihvalaiḥ 
kampamānaśarīrais tu gantavyaṃ jīvasaṃjñakaiḥ // BrP_214*.80

kaṇṭakākīrṇamārgeṇa saṃtaptasikatena ca 
dahyamānais tu gantavyaṃ narair dānavivarjitaiḥ // BrP_214*.81

medaḥśoṇitadurgandhair bastagātraiś ca pūgaśaḥ 
dagdhasphuṭatvacākīrṇair gantavyaṃ jīvaghātakaiḥ // BrP_214*.82

kūjadbhiḥ krandamānaiś ca vikrośadbhiś ca visvaram 
vedanārtaiś ca sadbhiś ca gantavyaṃ jīvaghātakaiḥ // BrP_214*.83

śaktibhir bhindipālaiś ca khaḍgatomarasāyakaiḥ 
bhidyadbhis tīkṣṇaśūlāgrair gantavyaṃ jīvaghātakaiḥ // BrP_214*.84

śvānair vyāghrair vṛkaiḥ kaṅkair bhakṣyamāṇaiś ca pāpibhiḥ // BrP_214*.85

kṛntadbhiḥ krakacāghātair gantavyaṃ māṃsakhādibhiḥ 
mahiṣarṣabhaśṛṅgāgrair bhidyamānaiḥ samantataḥ // BrP_214*.86

ullikhadbhiḥ śūkaraiś ca gantavyaṃ māṃsakhādakaiḥ 
sūcībhramarakākolamakṣikābhiś ca saṃghaśaḥ // BrP_214*.87

bhujyamānaiś ca gantavyaṃ pāpiṣṭhair madhughātakaiḥ 
viśvastaṃ svāminaṃ mitraṃ striyaṃ vā yas tu ghātayet // BrP_214*.88

śastrair nikṛtyamānaiś ca gantavyaṃ cāturair naraiḥ 
ghātayanti ca ye jantūṃs tāḍayanti nirāgasaḥ // BrP_214*.89

rākṣasair bhakṣyamāṇās te yānti yāmyapathaṃ narāḥ 
ye haranti parastrīṇāṃ varaprāvaraṇāni ca // BrP_214*.90

te yānti vidrutā nagnāḥ pretībhūtā yamālayam 
vāso dhānyaṃ hiraṇyaṃ vā gṛhakṣetram athāpi vā // BrP_214*.91

ye haranti durātmānaḥ pāpiṣṭhāḥ pāpakarmiṇaḥ 
pāṣāṇair laguḍair daṇḍais tāḍyamānais tu jarjaraiḥ // BrP_214*.92

vahadbhiḥ śoṇitaṃ bhūri gantavyaṃ tu yamālayam 
brahmasvaṃ ye harantīha narā narakanirbhayāḥ // BrP_214*.93

tāḍayanti tathā viprān ākrośanti narādhamāḥ 
śuṣkakāṣṭhanibaddhās te chinnakarṇākṣināsikāḥ // BrP_214*.94

pūyaśoṇitadigdhās te kālagṛdhraiś ca jambukaiḥ 
kiṃkarair bhīṣaṇaiś caṇḍais tāḍyamānāś ca dāruṇaiḥ // BrP_214*.95

vikrośamānā gacchanti pāpinas te yamālayam 
evaṃ paramadurdharṣam adhvānaṃ jvalanaprabham // BrP_214*.96

rauravaṃ durgaviṣamaṃ nirdiṣṭaṃ mānuṣasya ca 
prataptatāmravarṇābhaṃ vahnijvālāsphuliṅgavat // BrP_214*.97

kuraṇṭakaṇṭakākīrṇaṃ pṛthuvikaṭatāḍanaiḥ 
śaktivajraiś ca saṃkīrṇam ujjvalaṃ tīvrakaṇṭakam // BrP_214*.98

aṅgāravālukāmiśraṃ vahnikīṭakadurgamam 
jvālāmālākulaṃ raudraṃ sūryaraśmipratāpitam // BrP_214*.99

adhvānaṃ nīyate dehī kṛṣyamāṇaḥ suniṣṭhuraiḥ 
yadaiva krandate jantur duḥkhārtaḥ patitaḥ kvacit // BrP_214*.100

tadaivāhanyate sarvair āyudhair yamakiṃkaraiḥ 
evaṃ saṃtāḍyamānaś ca lubdhaḥ pāpeṣu yo 'nayaḥ // BrP_214*.101

avaśo nīyate jantur durdharair yamakiṃkaraiḥ 
sarvair eva hi gantavyam adhvānaṃ tat sudurgamam // BrP_214*.102

nīyate vividhair ghorair yamadūtair avajñayā 
nītvā sudāruṇaṃ mārgaṃ prāṇinaṃ yamakiṃkaraiḥ // BrP_214*.103

praveśyate purīṃ ghorāṃ tāmrāyasamayīṃ dvijāḥ 
sā purī vipulākārā lakṣayojanam āyatā // BrP_214*.104

caturasrā vinirdiṣṭā caturdvāravatī śubhā 
prākārāḥ kāñcanās tasyā yojanāyutam ucchritāḥ // BrP_214*.105

indranīlamahānīlapadmarāgopaśobhitā 
sā purī vividhaiḥ saṃghair ghorā ghoraiḥ samākulā // BrP_214*.106

devadānavagandharvair yakṣarākṣasapannagaiḥ 
pūrvadvāraṃ śubhaṃ tasyāḥ patākāśataśobhitam // BrP_214*.107

vajrendranīlavaidūryamuktāphalavibhūṣitam 
gītanṛtyaiḥ samākīrṇaṃ gandharvāpsarasāṃ gaṇaiḥ // BrP_214*.108

praveśas tena devānām ṛṣīṇāṃ yogināṃ tathā 
gandharvasiddhayakṣāṇāṃ vidyādharavisarpiṇām // BrP_214*.109

uttaraṃ nagaradvāraṃ ghaṇṭācāmarabhūṣitam 
chattracāmaravinyāsaṃ nānāratnair alaṃkṛtam // BrP_214*.110

vīṇāreṇuravai ramyair gītamaṅgalanāditaiḥ 
ṛgyajuḥsāmanirghoṣair munivṛndasamākulam // BrP_214*.111

viśanti yena dharmajñāḥ satyavrataparāyaṇāḥ 
grīṣme vāripradā ye ca śīte cāgnipradā narāḥ // BrP_214*.112

śrāntasaṃvāhakā ye ca priyavādaratāś ca ye 
ye ca dānaratāḥ śūrā mātāpitṛparāś ca ye // BrP_214*.113

dvijaśuśrūṣaṇe yuktā nityaṃ ye 'tithipūjakāḥ 
paścimaṃ tu mahādvāraṃ puryā ratnair vibhūṣitam // BrP_214*.114

vicitramaṇisopānaṃ tomaraiḥ samalaṃkṛtam 
bherīmṛdaṅgasaṃnādaiḥ śaṅkhakāhalanāditam // BrP_214*.115

siddhavṛndaiḥ sadā hṛṣṭair maṅgalaiḥ praṇināditam 
praveśas tena hṛṣṭānāṃ śivabhaktimatāṃ nṛṇām // BrP_214*.116

sarvatīrthaplutā ye ca pañcāgner ye ca sevakāḥ 
prasthāne ye mṛtā vīrā mṛtāḥ kālañjare girau // BrP_214*.117

agnau vipannā ye vīrāḥ sādhitaṃ yair anāśakam 
ye svāmimitralokārthe gograhe saṃkule hatāḥ // BrP_214*.118

te viśanti narāḥ śūrāḥ paścimena tapodhanāḥ 
puryāṃ tasyā mahāghoraṃ sarvasattvabhayaṃkaram // BrP_214*.119

hāhākārasamākruṣṭaṃ dakṣiṇaṃ dvāram īdṛśam 
andhakārasamāyuktaṃ tīkṣṇaśṛṅgaiḥ samanvitam // BrP_214*.120

kaṇṭakair vṛścikaiḥ sarpair vajrakīṭaiḥ sudurgamaiḥ 
vilumpadbhir vṛkair vyāghrair ṛkṣaiḥ siṃhaiḥ sajambukaiḥ // BrP_214*.121

śvānamārjāragṛdhraiś ca sajvālakavalair mukhaiḥ 
praveśas tena vai nityaṃ sarveṣām apakāriṇām // BrP_214*.122

ye ghātayanti viprān gā bālaṃ vṛddhaṃ tathāturam 
śaraṇāgataṃ viśvastaṃ striyaṃ mitraṃ nirāyudham // BrP_214*.123

ye 'gamyāgāmino mūḍhāḥ paradravyāpahāriṇaḥ 
nikṣepasyāpahartāro viṣavahnipradāś ca ye // BrP_214*.124

parabhūmiṃ gṛhaṃ śayyāṃ vastrālaṃkārahāriṇaḥ 
pararandhreṣu ye krūrā ye sadānṛtavādinaḥ // BrP_214*.125

grāmarāṣṭrapurasthāne mahāduḥkhapradā hi ye 
kūṭasākṣipradātāraḥ kanyāvikrayakārakāḥ // BrP_214*.126

abhakṣyabhakṣaṇaratā ye gacchanti sutāṃ snuṣām 
mātaraṃ pitaraṃ caiva ye vadanti ca pauruṣam // BrP_214*.127

anye ye caiva nirdiṣṭā mahāpātakakāriṇaḥ 
dakṣiṇena tu te sarve dvāreṇa praviśanti vai // BrP_214*.128

kathaṃ dakṣiṇamārgeṇa viśanti pāpinaḥ puram 
śrotum icchāma tad brūhi vistareṇa tapodhana // BrP_215.1

sughoraṃ tan mahāghoraṃ dvāraṃ vakṣyāmi bhīṣaṇam 
nānāśvāpadasaṃkīrṇaṃ śivāśatanināditam // BrP_215.2

phetkāraravasaṃyuktam agamyaṃ lomaharṣaṇam 
bhūtapretapiśācaiś ca vṛtaṃ cānyaiś ca rākṣasaiḥ // BrP_215.3

evaṃ dṛṣṭvā sudūrānte dvāraṃ duṣkṛtakāriṇaḥ 
mohaṃ gacchanti sahasā trāsād vipralapanti ca // BrP_215.4

tatas tāñ śṛṅkhalaiḥ pāśair baddhvā karṣanti nirbhayāḥ 
tāḍayanti ca daṇḍaiś ca bhartsayanti punaḥ punaḥ // BrP_215.5

labdhasaṃjñās tatas te vai rudhireṇa pariplutāḥ 
vrajanti dakṣiṇaṃ dvāraṃ praskhalantaḥ pade pade // BrP_215.6

tīvrakaṇṭakayuktena śarkarānicitena ca 
kṣuradhārānibhais tīkṣṇaiḥ pāṣāṇair nicitena ca // BrP_215.7

kvacit paṅkena nicitā niruttāraiś ca khātakaiḥ 
lohasūcīnibhair dantaiḥ saṃchannena kvacit kvacit // BrP_215.8

taṭaprapātaviṣamaiḥ parvatair vṛkṣasaṃkulaiḥ 
prataptāṅgārayuktena yānti mārgeṇa duḥkhitāḥ // BrP_215.9

kvacid viṣamagartābhiḥ kvacil loṣṭaiḥ supicchalaiḥ 
sutaptavālukābhiś ca tathā tīkṣṇaiś ca śaṅkubhiḥ // BrP_215.10

ayaḥśṛṅgāṭakais taptaiḥ kvacid dāvāgninā yutam 
kvacit taptaśilābhiś ca kvacid vyāptaṃ himena ca // BrP_215.11

kvacid vālukayā vyāptam ākaṇṭhāntaḥpraveśayā 
kvacid duṣṭāmbunā vyāptaṃ kvacit karṣāgninā punaḥ // BrP_215.12

kvacit siṃhair vṛkair vyāghrair daśakīṭaiś ca dāruṇaiḥ 
kvacin mahājalaukābhiḥ kvacid ajagaraiḥ punaḥ // BrP_215.13

makṣikābhiś ca raudrābhiḥ kvacit sarpaviṣolbaṇaiḥ 
kvacid duṣṭagajaiś caiva balonmattaiḥ pramāthibhiḥ // BrP_215.14

panthānam ullikhadbhiś ca tīkṣṇaśṛṅgair mahāvṛṣaiḥ 
mahāśṛṅgaiś ca mahiṣair uṣṭrair mattaiś ca khādanaiḥ // BrP_215.15

ḍākinībhiś ca raudrābhir vikarālaiś ca rākṣasaiḥ 
vyādhibhiś ca mahāraudraiḥ pīḍyamānā vrajanti te // BrP_215.16

mahādhūlivimiśreṇa mahācaṇḍena vāyunā 
mahāpāṣāṇavarṣeṇa hanyamānā nirāśrayāḥ // BrP_215.17

kvacid vidyunnipātena dīryamāṇā vrajanti te 
mahatā bāṇavarṣeṇa bhidyamānāś ca sarvaśaḥ // BrP_215.18

patadbhir vajranirghātair ulkāpātaiḥ sudāruṇaiḥ 
pradīptāṅgāravarṣeṇa dahyamānā viśanti ca // BrP_215.19

mahatā pāṃśuvarṣeṇa pūryamāṇā rudanti ca 
meghāravaiḥ sughoraiś ca vitrāsyante muhur muhuḥ // BrP_215.20

niḥśeṣāḥ śaravarṣeṇa cūrṇyamāṇāś ca sarvataḥ 
mahākṣārāmbudhārābhiḥ sicyamānā vrajanti ca // BrP_215.21

mahāśītena marutā rūkṣeṇa paruṣeṇa ca 
samantād dīryamāṇāś ca śuṣyante saṃkucanti ca // BrP_215.22

itthaṃ mārgeṇa puruṣāḥ pātheyarahitena ca 
nirālambena durgeṇa nirjalena samantataḥ // BrP_215.23

atiśrameṇa mahatā nirgatenāśramāya vai 
nīyante dehinaḥ sarve ye mūḍhāḥ pāpakarmiṇaḥ // BrP_215.24

yamadūtair mahāghorais tadājñākāribhir balāt 
ekākinaḥ parādhīnā mitrabandhuvivarjitāḥ // BrP_215.25

śocantaḥ svāni karmāṇi rudanti ca muhur muhuḥ 
pretībhūtā niṣiddhās te śuṣkakaṇṭhauṣṭhatālukāḥ // BrP_215.26

kṛśāṅgā bhītabhītāś ca dahyamānāḥ kṣudhāgninā 
baddhāḥ śṛṅkhalayā kecit kecid uttānapādayoḥ // BrP_215.27

ākṛṣyante śuṣyamāṇā yamadūtair balotkaṭaiḥ 
narā adhomukhāś cānye kṛṣyamāṇāḥ suduḥkhitāḥ // BrP_215.28

annapānīyarahitā yācamānāḥ punaḥ punaḥ 
dehi dehīti bhāṣantaḥ sāśrugadgadayā girā // BrP_215.29

kṛtāñjalipuṭā dīnāḥ kṣuttṛṣṇāparipīḍitāḥ 
bhakṣyān uccāvacān dṛṣṭvā bhojyān peyāṃś ca puṣkalān // BrP_215.30

sugandhadravyasaṃyuktān yācamānāḥ punaḥ punaḥ 
dadhikṣīraghṛtonmiśraṃ dṛṣṭvā śālyodanaṃ tathā // BrP_215.31

pānāni ca sugandhīni śītalāny udakāni ca 
tān yācamānāṃs te yāmyā bhartsayantas tadābruvan 
vacobhiḥ paruṣair bhīmāḥ krodharaktāntalocanāḥ // BrP_215.32

na bhavadbhir hutaṃ kāle na dattaṃ brāhmaṇeṣu ca 
prasabhaṃ dīyamānaṃ ca vāritaṃ ca dvijātiṣu // BrP_215.33

tasya pāpasya ca phalaṃ bhavatāṃ samupāgatam 
nāgnau dagdhaṃ jale naṣṭaṃ na hṛtaṃ nṛpataskaraiḥ // BrP_215.34

kuto vā sāṃprataṃ vipre yan na dattaṃ purādhamāḥ 
yair dattāni tu dānāni sādhubhiḥ sāttvikāni tu // BrP_215.35

teṣām ete pradṛśyante kalpitā hy annaparvatāḥ 
bhakṣyabhojyāś ca peyāś ca lehyāś coṣyāś ca saṃvṛtāḥ // BrP_215.36

na yūyam abhilapsyadhve na dattaṃ ca kathaṃcana 
yais tu dattaṃ hutaṃ ceṣṭaṃ brāhmaṇāś caiva pūjitāḥ // BrP_215.37

teṣām annaṃ samānīya iha nikṣipyate sadā 
parasvaṃ katham asmābhir dātuṃ śakyeta nārakāḥ // BrP_215.38

kiṃkarāṇāṃ vacaḥ śrutvā niḥspṛhāḥ kṣuttṛṣārditāḥ 
tatas te dāruṇaiś cāstraiḥ pīḍyante yamakiṃkaraiḥ // BrP_215.39

mudgarair lohadaṇḍaiś ca śaktitomarapaṭṭiśaiḥ 
parighair bhindipālaiś ca gadāparaśubhiḥ śaraiḥ // BrP_215.40

pṛṣṭhato hanyamānyāś ca yamadūtaiḥ sunirdayaiḥ 
agrataḥ siṃhavyāghrādyair bhakṣyante pāpakāriṇaḥ // BrP_215.41

na praveṣṭuṃ na nirgantuṃ labhante duḥkhitā bhṛśam 
svakarmopahatāḥ pāpāḥ krandamānāḥ sudāruṇāḥ // BrP_215.42

tatra saṃpīḍya subhṛśaṃ praveśaṃ yamakiṃkaraiḥ 
nīyante pāpinas tatra yatra tiṣṭhet svayaṃ yamaḥ // BrP_215.43

dharmātmā dharmakṛd devaḥ sarvasaṃyamano yamaḥ 
evaṃ pathātikaṣṭena prāptāḥ pretapuraṃ narāḥ // BrP_215.44

prajñāpitās tadā dūtair niveśyante yamāgrataḥ 
tatas te pāpakarmāṇas taṃ paśyanti bhayānakam // BrP_215.45

pāpāpaviddhanayanā viparītātmabuddhayaḥ 
daṃṣṭrākarālavadanaṃ bhrukūṭīkuṭilekṣaṇam // BrP_215.46

ūrdhvakeśaṃ mahāśmaśruṃ prasphuradadharottaram 
aṣṭādaśabhujaṃ kruddhaṃ nīlāñjanacayopamam // BrP_215.47

sarvāyudhodyatakaraṃ tīvradaṇḍena saṃyutam 
mahāmahiṣam ārūḍhaṃ dīptāgnisamalocanam // BrP_215.48

raktamālyāmbaradharaṃ mahāmegham ivocchritam 
pralayāmbudanirghoṣaṃ pibann iva mahodadhim // BrP_215.49

grasantam iva trailokyam udgirantam ivānalam 
mṛtyuṃ ca tatsamīpasthaṃ kālānalasamaprabham // BrP_215.50

pralayānalasaṃkāśaṃ kṛtāntaṃ ca bhayānakam 
mārīcogrā mahāmārī kālarātrī ca dāruṇā // BrP_215.51

vividhā vyādhayaḥ kaṣṭā nānārūpā bhayāvahāḥ 
śaktiśūlāṅkuśadharāḥ pāśacakrāsidhāriṇaḥ // BrP_215.52

vajradaṇḍadharā raudrāḥ kṣuratūṇadhanurdharāḥ 
asaṃkhyātā mahāvīryāḥ krūrāś cāñjanasaprabhāḥ // BrP_215.53

sarvāyudhodyatakarā yamadūtā bhayānakāḥ 
anena parivāreṇa mahāghoreṇa saṃvṛtam // BrP_215.54

yamaṃ paśyanti pāpiṣṭhāś citraguptaṃ vibhīṣaṇam 
nirbhartsayati cātyarthaṃ yamas tān pāpakāriṇaḥ // BrP_215.55

citraguptas tu bhagavān dharmavākyaiḥ prabodhayan // BrP_215.56

bho bho duṣkṛtakarmāṇaḥ paradravyāpahāriṇaḥ 
garvitā rūpavīryeṇa paradāravimardakāḥ // BrP_215.57

yat svayaṃ kriyate karma tat svayaṃ bhujyate punaḥ 
tat kim ātmopaghātārthaṃ bhavadbhir duṣkṛtaṃ kṛtam // BrP_215.58

idānīṃ kiṃ nu śocadhvaṃ pīḍyamānāḥ svakarmabhiḥ 
bhuñjadhvaṃ svāni duḥkhāni nahi doṣo 'sti kasyacit // BrP_215.59

ya ete pṛthivīpālāḥ saṃprāptā matsamīpataḥ 
svakīyaiḥ karmabhir ghorair duṣprajñā balagarvitāḥ // BrP_215.60

bho bho nṛpā durācārāḥ prajāvidhvaṃsakāriṇaḥ 
alpakālasya rājyasya kṛte kiṃ duṣkṛtaṃ kṛtam // BrP_215.61

rājyalobhena mohena balād anyāyataḥ prajāḥ 
yad daṇḍitāḥ phalaṃ tasya bhuñjadhvam adhunā nṛpāḥ // BrP_215.62

kuto rājyaṃ kalatraṃ ca yadartham aśubhaṃ kṛtam 
tat sarvaṃ saṃparityajya yūyam ekākinaḥ sthitāḥ // BrP_215.63

paśyāmo na balaṃ sarvaṃ yena vidhvaṃsitāḥ prajāḥ 
yamadūtaiḥ pāṭyamānā adhunā kīdṛśaṃ phalam // BrP_215.64

evaṃ bahuvidhair vākyair upālabdhā yamena te 
śocantaḥ svāni karmāṇi tūṣṇīṃ tiṣṭhanti pārthivāḥ // BrP_215.65

iti karma samādiśya nṛpāṇāṃ dharmarāṭ svayam 
tatpātakaviśuddhyartham idaṃ vacanam abravīt // BrP_215.66

bho bhoś caṇḍa mahācaṇḍa gṛhītvā nṛpatīn imān 
viśodhayadhvaṃ pāpebhyaḥ krameṇa narakāgniṣu // BrP_215.67

tataḥ śīghraṃ samutthāya nṛpān saṃgṛhya pādayoḥ 
bhrāmayitvā tu vegena kṣiptvā cordhvaṃ pragṛhya ca // BrP_215.68

tattatpāpapramāṇena yamadūtāḥ śilātale 
āsphoṭayanti tarasā vajreṇeva mahādrumam // BrP_215.69

tatas tu raktaṃ srotobhiḥ sravate jarjarīkṛtaḥ 
niḥsaṃjñaḥ sa tadā dehī niśceṣṭaś ca prajāyate // BrP_215.70

tataḥ sa vāyunā spṛṣṭaḥ śanair ujjīvate punaḥ 
tataḥ pāpaviśuddhyarthaṃ kṣipanti narakārṇave // BrP_215.71

anyāṃś ca te tadā dūtāḥ pāpakarmaratān narān 
nivedayanti viprendrā yamāya bhṛśaduḥkhitān // BrP_215.72

eṣa deva tavādeśād asmābhir mohito bhṛśam 
ānīto dharmavimukhaḥ sadā pāparataḥ paraḥ // BrP_215.73

eṣa lubdho durācāro mahāpātakasaṃyutaḥ 
upapātakakartā ca sadā hiṃsārato śuciḥ // BrP_215.74

agamyāgāmī duṣṭātmā paradravyāpahārakaḥ 
kanyākrayī kūṭasākṣī kṛtaghno mitravañcakaḥ // BrP_215.75

anena madamattena sadā dharmo vininditaḥ 
pāpam ācaritaṃ karma martyaloke durātmanā // BrP_215.76

idānīm asya deveśa nigrahānugrahau vada 
prabhur asya kriyāyoge vayaṃ vā paripanthinaḥ // BrP_215.77

iti vijñāpya deveśaṃ nyasyāgre pāpakāriṇam 
narakāṇāṃ sahasreṣu lakṣakoṭiśateṣu ca // BrP_215.78

kiṃkarās te tato yānti grahītum aparān narān 
pratipanne kṛte doṣe yamo vai pāpakāriṇām // BrP_215.79

samādiśati tān ghorān nigrahāya svakiṃkarān 
yathā yasya vinirdiṣṭo vasiṣṭhādyair vinigrahaḥ // BrP_215.80

pāpasya tad bhṛśaṃ kruddhāḥ kurvanti yamakiṃkarāḥ 
aṅkuśair mudgarair daṇḍaiḥ krakacaiḥ śaktitomaraiḥ // BrP_215.81

khaḍgaśūlanipātaiś ca bhidyante pāpakāriṇaḥ 
narakāṇāṃ sahasreṣu lakṣakoṭiśateṣu ca // BrP_215.82

svakarmopārjitair doṣaiḥ pīḍyante yamakiṃkaraiḥ 
śṛṇudhvaṃ narakāṇāṃ ca svarūpaṃ ca bhayaṃkaram // BrP_215.83

nāmāni ca pramāṇaṃ ca yena yānti narāś ca tān 
mahāvācīti vikhyātaṃ narakaṃ śoṇitaplutam // BrP_215.84

vajrakaṇṭakasaṃmiśraṃ yojanāyutavistṛtam 
tatra saṃpīḍyate magno bhidyate vajrakaṇṭake // BrP_215.85

varṣalakṣaṃ mahāghoraṃ goghātī narake naraḥ 
yojanānāṃ śataṃ lakṣaṃ kumbhīpākaṃ sudāruṇam // BrP_215.86

tāmrakumbhavatī dīptā vālukāṅgārasaṃvṛtā 
brahmahā bhūmihartā ca nikṣepasyāpahārakaḥ // BrP_215.87

dahyante tatra saṃkṣiptā yāvad ābhūtasaṃplavam 
rauravo vajranārācaiḥ prajvaladbhiḥ samāvṛtaḥ // BrP_215.88

yojanānāṃ sahasrāṇi ṣaṣṭir āyāmavistaraiḥ 
bhidyante tatra nārācaiḥ sajvālair narake narāḥ // BrP_215.89

ikṣuvat tatra pīḍyante ye narāḥ kūṭasākṣiṇaḥ 
ayomayaṃ prajvalitaṃ mañjūṣaṃ narakaṃ smṛtam // BrP_215.90

nikṣiptās tatra dahyante bandigrāhakṛtāś ca ye 
apratiṣṭheti narakaṃ pūyamūtrapurīṣakam // BrP_215.91

adhomukhaḥ patet tatra brāhmaṇasyopapīḍakaḥ 
lākṣāprajvalitaṃ ghoraṃ narakaṃ tu vilepakam // BrP_215.92

nimagnās tatra dahyante madyapāne dvijottamāḥ 
mahāprabheti narakaṃ dīptaśūlamahocchrayam // BrP_215.93

tatra śūlena bhidyante patibhāryopabhedinaḥ 
narakaṃ ca mahāghoraṃ jayantī cāyasī śilā // BrP_215.94

tayā cākramyate pāpaḥ paradāropasevakaḥ 
narakaṃ śālmalākhyaṃ tu pradīptadṛḍhakaṇṭakam // BrP_215.95

tayā liṅgati duḥkhārtā nārī bahunaraṃgamā 
ye vadanti sadāsatyaṃ paramarmāvakartanam // BrP_215.96

jihvā cocchriyate teṣāṃ sadasyair yamakiṃkaraiḥ 
ye tu rāgaiḥ kaṭākṣaiś ca vīkṣante parayoṣitam // BrP_215.97

teṣāṃ cakṣūṃṣi nārācair vidhyante yamakiṃkaraiḥ // BrP_215.98

mātaraṃ ye 'pi gacchanti bhaginīṃ duhitaraṃ snuṣām 
strībālavṛddhahantāro yāvad indrāś caturdaśa 
jvālāmālākulaṃ raudraṃ mahārauravasaṃjñitam // BrP_215.99

narakaṃ yojanānāṃ ca sahasrāṇi caturdaśa 
puraṃ kṣetraṃ gṛhaṃ grāmaṃ yo dīpayati vahninā // BrP_215.100

sa tatra dahyate mūḍho yāvat kalpasthitir naraḥ 
tāmisram iti vikhyātaṃ lakṣayojanavistṛtam // BrP_215.101

nipatadbhiḥ sadā raudraḥ khaḍgapaṭṭiśamudgaraiḥ 
tatra caurā narāḥ kṣiptās tāḍyante yamakiṃkaraiḥ // BrP_215.102

śūlaśaktigadākhaḍgair yāvat kalpaśatatrayam 
tāmisrād dviguṇaṃ proktaṃ mahātāmisrasaṃjñitam // BrP_215.103

jalaukāsarpasaṃpūrṇāṃ nirālokaṃ suduḥkhadam 
mātṛhā pitṛhā caiva mitravisrambhaghātakaḥ // BrP_215.104

tiṣṭhanti takṣyamāṇāś ca yāvat tiṣṭhati medinī 
asipattravanaṃ nāma narakaṃ bhūriduḥkhadam // BrP_215.105

yojanāyutavistāraṃ jvalatkhaḍgaiḥ samākulam 
pātitas tatra taiḥ khaḍgaiḥ śatadhā tu samāhataḥ // BrP_215.106

mitraghnaḥ kṛtyate tāvad yāvad ābhūtasaṃplavam 
karambhavālukā nāma narakaṃ yojanāyutam // BrP_215.107

kūpākāraṃ vṛtaṃ dīptair vālukāṅgārakaṇṭakaiḥ 
dahyate bhidyate varṣalakṣāyutaśatatrayam // BrP_215.108

yena dagdho jano nityaṃ mithyopāyaiḥ sudāruṇaiḥ 
kākolaṃ nāma narakaṃ kṛmipūyapariplutam // BrP_215.109

kṣipyate tatra duṣṭātmā ekākī miṣṭabhuṅ naraḥ 
kuḍmalaṃ nāma narakaṃ pūrṇaṃ viṇmūtraśoṇitaiḥ // BrP_215.110

pañcayajñakriyāhīnāḥ kṣipyante tatra vai narāḥ 
sudurgandhaṃ mahābhīmaṃ māṃsaśoṇitasaṃkulam // BrP_215.111

abhakṣyānne ratās te 'tra nipatanti narādhamāḥ 
krimikīṭasamākīrṇaṃ śavapūrṇaṃ mahāvaṭam // BrP_215.112

adhomukhaḥ patet tatra kanyāvikrayakṛn naraḥ 
nāmnā vai tilapāketi narakaṃ dāruṇaṃ smṛtam // BrP_215.113

tilavat tatra pīḍyante parapīḍāratāś ca ye 
narakaṃ tailapāketi jvalattailamahīplavam // BrP_215.114

pacyate tatra mitraghno hantā ca śaraṇāgatam 
nāmnā vajrakapāṭeti vajraśṛṅkhalayānvitam // BrP_215.115

pīḍyante nirdayaṃ tatra yaiḥ kṛtaḥ kṣīravikrayaḥ 
nirucchvāsa iti proktaṃ tamondhaṃ vātavarjitam // BrP_215.116

niśceṣṭaṃ kṣipyate tatra vipradānanirodhakṛt 
aṅgāropacayaṃ nāma dīptāṅgārasamujjvalam // BrP_215.117

dahyate tatra yenoktaṃ dānaṃ viprāya nārpitam 
mahāpāyīti narakaṃ lakṣayojanam āyatam // BrP_215.118

pātyante 'dhomukhās tatra ye jalpanti sadānṛtam 
mahājvāleti narakaṃ jvālābhāsvarabhīṣaṇam // BrP_215.119

dahyate tatra suciraṃ yaḥ pāpe buddhikṛn naraḥ 
narakaṃ krakacākhyātaṃ pīḍyante tatra vai narāḥ // BrP_215.120

krakacair vajradhārograir agamyāgamane ratāḥ 
narakaṃ guḍapāketi jvaladguḍahradair vṛtam // BrP_215.121

nikṣipto dahyate tasmin varṇasaṃkarakṛn naraḥ 
kṣuradhāreti narakaṃ tīkṣṇakṣurasamāvṛtam // BrP_215.122

chidyante tatra kalpāntaṃ viprabhūmiharā narāḥ 
narakaṃ cāmbarīṣākhyaṃ pralayānaladīpitam // BrP_215.123

kalpakoṭiśataṃ tatra dahyate svarṇahārakaḥ 
nāmnā vajrakuṭhāreti narakaṃ vajrasaṃkulam // BrP_215.124

chidyante tatra chettāro drumāṇāṃ pāpakāriṇaḥ 
narakaṃ paritāpākhyaṃ pralayānaladīpitam // BrP_215.125

garado madhuhartā ca pacyate tatra pāpakṛt 
narakaṃ kālasūtraṃ ca vajrasūtravinirmitam // BrP_215.126

bhramantas tatra cchidyante parasasyopaluṇṭhakāḥ 
narakaṃ kaśmalaṃ nāma śleṣmaśiṅghāṇakāvṛtam // BrP_215.127

tatra saṃkṣipyate kalpaṃ sadā māṃsarucir naraḥ 
narakaṃ cogragandheti lālāmūtrapurīṣavat // BrP_215.128

kṣipyante tatra narake pitṛpiṇḍāprayacchakāḥ 
narakaṃ durdharaṃ nāma jalaukāvṛścikākulam // BrP_215.129

utkocabhakṣakas tatra tiṣṭhate varṣakāyutam 
yac ca vajramahāpīḍā narakaṃ vajranirmitam // BrP_215.130

tatra prakṣipya dahyante pīḍyante yamakiṃkaraiḥ 
dhanaṃ dhānyaṃ hiraṇyaṃ vā parakīyaṃ haranti ye // BrP_215.131

yamadūtaiś ca caurās te chidyante lavaśaḥ kṣuraiḥ 
ye hatvā prāṇinaṃ mūḍhāḥ khādante kākagṛdhravat // BrP_215.132

bhojyante ca svamāṃsaṃ te kalpāntaṃ yamakiṃkaraiḥ 
āsanaṃ śayanaṃ vastraṃ parakīyaṃ haranti ye // BrP_215.133

yamadūtaiś ca te mūḍhā bhidyante śaktitomaraiḥ 
phalaṃ pattraṃ nṛṇāṃ vāpi hṛtaṃ yais tu kubuddhibhiḥ // BrP_215.134

yamadūtaiś ca te kruddhair dahyante tṛṇavahnibhiḥ 
paradravye kalatre ca yaḥ sadā duṣṭadhīr naraḥ // BrP_215.135

yamadūtair jvalat tasya hṛdi śūlaṃ nikhanyate 
karmaṇā manasā vācā ye dharmavimukhā narāḥ // BrP_215.136

yamaloke tu te ghorā labhante pariyātanāḥ 
evaṃ śatasahasrāṇi lakṣakoṭiśatāni ca // BrP_215.137

narakāṇi narais tatra bhujyante pāpakāribhiḥ 
iha kṛtvā svalpam api naraḥ karmāśubhātmakam // BrP_215.138

prāpnoti narake ghore yamalokeṣu yātanām 
na śṛṇvanti narā mūḍhā dharmoktaṃ sādhu bhāṣitam // BrP_215.139

dṛṣṭaṃ keneti pratyakṣaṃ pratyuktyaivaṃ vadanti te 
divā rātrau prayatnena pāpaṃ kurvanti ye narāḥ // BrP_215.140

nācaranti hi te dharmaṃ pramādenāpi mohitāḥ 
ihaiva phalabhoktāraḥ paratra vimukhāś ca ye // BrP_215.141

te patanti sughoreṣu narakeṣu narādhamāḥ 
dāruṇo narake vāsaḥ svargavāsaḥ sukhapradaḥ 
naraiḥ saṃprāpyate tatra karma kṛtvā śubhāśubham // BrP_215.142

aho 'tiduḥkhaṃ ghoraṃ ca yamamārge tvayoditam 
narakāṇi ca ghorāṇi dvāraṃ yāmyaṃ ca sattama // BrP_216.1

asty upāyo na vā brahman yamamārge 'tibhīṣaṇe 
brūhi yena narā yānti sukhena yamasādanam // BrP_216.2

iha ye dharmasaṃyuktās tv ahiṃsāniratā narāḥ 
guruśuśrūṣaṇe yuktā devabrāhmaṇapūjakāḥ // BrP_216.3

yasmin manuṣyalokās te sabhāryāḥ sasutās tathā 
tam adhvānaṃ ca gacchanti yathā tat kathayāmi vaḥ // BrP_216.4

vimānair vividhair divyaiḥ kāñcanadhvajaśobhitaiḥ 
dharmarājapuraṃ yānti sevamānāpsarogaṇaiḥ // BrP_216.5

brāhmaṇebhyas tu dānāni nānārūpāṇi bhaktitaḥ 
ye prayacchanti te yānti sukhenaiva mahāpathe // BrP_216.6

annaṃ ye tu prayacchanti brāhmaṇebhyaḥ susaṃkṛtam 
śrotriyebhyo viśeṣeṇa bhaktyā paramayā yutāḥ // BrP_216.7

taruṇībhir varastrībhiḥ sevyamānāḥ prayatnataḥ 
dharmarājapuraṃ yānti vimānair abhyalaṃkṛtaiḥ // BrP_216.8

ye ca satyaṃ prabhāṣante bahir antaś ca nirmalāḥ 
te 'pi yānty amaraprakhyā vimānair yamamandiram // BrP_216.9

godānāni pavitrāṇi viṣṇum uddiśya sādhuṣu 
ye prayacchanti dharmajñāḥ kṛśeṣu kṛśavṛttiṣu // BrP_216.10

te yānti divyavarṇābhair vimānair maṇicitritaiḥ 
dharmarājapuraṃ śrīmān sevyamānāpsarogaṇaiḥ // BrP_216.11

upānadyugalaṃ chattraṃ śayyāsanam athāpi vā 
ye prayacchanti vastrāṇi tathaivābharaṇāni ca // BrP_216.12

te yānty aśvai rathaiś caiva kuñjaraiś cāpy alaṃkṛtāḥ 
dharmarājapuraṃ divyaṃ chattraiḥ sauvarṇarājataiḥ // BrP_216.13

ye ca bhaktyā prayacchanti guḍapānakam arcitam 
odanaṃ ca dvijāgryebhyo viśuddhenāntarātmanā // BrP_216.14

te yānti kāñcanair yānair vividhais tu yamālayam 
varastrībhir yathākāmaṃ sevyamānāḥ punaḥ punaḥ // BrP_216.15

ye ca kṣīraṃ prayacchanti ghṛtaṃ dadhi guḍaṃ madhu 
brāhmaṇebhyaḥ prayatnena śuddhyopetaṃ susaṃskṛtam // BrP_216.16

cakravākaprayuktaiś ca vimānais tu hiraṇmayaiḥ 
yānti gandharvavāditraiḥ sevyamānā yamālayam // BrP_216.17

ye phalāni prayacchanti puṣpāṇi surabhīṇi ca 
haṃsayuktair vimānais tu yānti dharmapuraṃ narāḥ // BrP_216.18

ye tilāṃs tiladhenuṃ ca ghṛtadhenum athāpi vā 
śrotriyebhyaḥ prayacchanti viprebhyaḥ śraddhayānvitāḥ // BrP_216.19

somamaṇḍalasaṃkāśair yānais te yānti nirmalaiḥ 
gandharvair upagīyante pure vaivasvatasya te // BrP_216.20

yeṣāṃ vāpyaś ca kūpāś ca taḍāgāni sarāṃsi ca 
dīrghikāḥ puṣkariṇyaś ca śītalāś ca jalāśayāḥ // BrP_216.21

yānais te hemacandrābhair divyaghaṇṭānināditaiḥ 
vyajanais tālavṛntaiś ca vījyamānā mahāprabhāḥ // BrP_216.22

yeṣāṃ devakulāny atra citrāṇy āyatanāni ca 
ratnaiḥ prasphuramāṇāni manojñāni śubhāni ca // BrP_216.23

te yānti lokapālais tu vimānair vātaraṃhasaiḥ 
dharmarājapuraṃ divyaṃ nānājanasamākulam // BrP_216.24

pānīyaṃ ye prayacchanti sarvaprāṇyupajīvitam 
te vitṛṣṇāḥ sukhaṃ yānti vimānais taṃ mahāpatham // BrP_216.25

kāṣṭhapādukayānāni pīṭhakāny āsanāni ca 
yair dattāni dvijātibhyas te 'dhvānaṃ yānti vai sukham // BrP_216.26

sauvarṇamaṇipīṭheṣu pādau kṛtvottameṣu ca 
te prayānti vimānais tu apsarogaṇamaṇḍitaiḥ // BrP_216.27

ārāmāṇi vicitrāṇi puṣpāḍhyānīha mānavāḥ 
ropayanti phalāḍhyāni narāṇām upakāriṇaḥ // BrP_216.28

vṛkṣacchāyāsu ramyāsu śītalāsu svalaṃkṛtāḥ 
varastrīgītavādyaiś ca sevyamānā vrajanti te // BrP_216.29

suvarṇaṃ rajataṃ vāpi vidrumaṃ mauktikaṃ tathā 
ye prayacchanti te yānti vimānaiḥ kanakojjvalaiḥ // BrP_216.30

bhūmidā dīpyamānāś ca sarvakāmais tu tarpitāḥ 
uditādityasaṃkāśair vimānair bhṛśanāditaiḥ // BrP_216.31

kanyāṃ tu ye prayacchanti brahmadeyām alaṃkṛtām 
divyakanyāvṛtā yānti vimānais te yamālayam // BrP_216.32

sugandhāgurukarpūrān puṣpadhūpān dvijottamāḥ 
prayacchanti dvijātibhyo bhaktyā paramayānvitāḥ // BrP_216.33

te sugandhāḥ suveśāś ca suprabhāḥ suvibhūṣitāḥ 
yānti dharmapuraṃ yānair vicitrair abhyalaṃkṛtāḥ // BrP_216.34

dīpadā yānti yānaiś ca dīpayanto diśo daśa 
ādityasadṛśair yānair dīpyamānā yathāgnayaḥ // BrP_216.35

gṛhāvasathadātāro gṛhaiḥ kāñcanamaṇḍitaiḥ 
vrajanti bālārkanibhair dharmarājagṛhaṃ narāḥ // BrP_216.36

jalabhājanadātāraḥ kuṇḍikākarakapradāḥ 
pūjamānāpsarobhiś ca yānti dṛptā mahāgajaiḥ // BrP_216.37

pādābhyaṅgaṃ śirobhyaṅgaṃ snānapānodakaṃ tathā 
ye prayacchanti viprebhyas te yānty aśvair yamālayam // BrP_216.38

viśrāmayanti ye viprāñ śrāntān adhvani karśitān 
cakravākaprayuktena yānti yānena te sukham // BrP_216.39

svāgatena ca yo vipraṃ pūjayed āsanena ca 
sa gacchati tam adhvānaṃ sukhaṃ paramanirvṛtaḥ // BrP_216.40

namo brahmaṇyadeveti yo hariṃ cābhivādayet 
gāṃ ca pāpaharety uktvā sukhaṃ yānti ca tat patham // BrP_216.41

anantarāśino ye ca dambhānṛtavivarjitāḥ 
te 'pi sārasayuktais tu yānti yānaiś ca tat patham // BrP_216.42

vartante hy ekabhaktena śāṭhyadambhavivarjitāḥ 
haṃsayuktair vimānais tu sukhaṃ yānti yamālayam // BrP_216.43

caturthenaikabhaktena vartante ye jitendriyāḥ 
te yānti dharmanagaraṃ yānair barhiṇayojitaiḥ // BrP_216.44

tṛtīye divase ye tu bhuñjate niyatavratāḥ 
te 'pi hastirathair divyair yānti yānaiś ca tat padam // BrP_216.45

ṣaṣṭhe 'nnabhakṣako yas tu śaucanityo jitendriyaḥ 
sa yāti kuñjarasthas tu śacīpatir iva svayam // BrP_216.46

dharmarājapuraṃ divyaṃ nānāmaṇivibhūṣitam 
nānāsvarasamāyuktaṃ jayaśabdaravair yutam // BrP_216.47

pakṣopavāsino yānti yānaiḥ śārdūlayojitaiḥ 
puraṃ tad dharmarājasya sevyamānāḥ surāsuraiḥ // BrP_216.48

ye ca māsopavāsaṃ tu kurvate saṃyatendriyāḥ 
te 'pi sūryapradīptais tu yānti yānair yamālayam // BrP_216.49

mahāprasthānam ekāgro yaḥ prayāti dṛḍhavrataḥ 
sevyamānas tu gandharvair yāti yānair yamālayam // BrP_216.50

śarīraṃ sādhayed yas tu vaiṣṇavenāntarātmanā 
sa rathenāgnivarṇena yātīha tridaśālayam // BrP_216.51

agnipraveśaṃ yaḥ kuryān nārāyaṇaparāyaṇaḥ 
sa yāty agniprakāśena vimānena yamālayam // BrP_216.52

prāṇāṃs tyajati yo martyaḥ smaran viṣṇuṃ sanātanam 
yānenārkaprakāśena yāti dharmapuraṃ naraḥ // BrP_216.53

praviṣṭo 'ntar jalaṃ yas tu prāṇāṃs tyajati mānavaḥ 
somamaṇḍalakalpena yāti yānena vai sukham // BrP_216.54

svaśarīraṃ hi gṛdhrebhyo vaiṣṇavo yaḥ prayacchati 
sa yāti rathamukhyena kāñcanena yamālayam // BrP_216.55

strīgrahe gograhe vāpi yuddhe mṛtyum upaiti yaḥ 
sa yāty amarakanyābhiḥ sevyamāno raviprabhaḥ // BrP_216.56

vaiṣṇavā ye ca kurvanti tīrthayātrāṃ jitendriyāḥ 
tat pathaṃ yānti te ghoraṃ sukhayānair alaṃkṛtāḥ // BrP_216.57

ye yajanti dvijaśreṣṭhāḥ kratubhir bhūridakṣiṇaiḥ 
taptahāṭakasaṃkāśair vimānair yānti te sukham // BrP_216.58

parapīḍām akurvanto bhṛtyānāṃ bharaṇādikam 
kurvanti te sukhaṃ yānti vimānaiḥ kanakojjvalaiḥ // BrP_216.59

ye kṣāntāḥ sarvabhūteṣu prāṇinām abhayapradāḥ 
krodhamohavinirmuktā nirmadāḥ saṃyatendriyāḥ // BrP_216.60

pūrṇacandraprakāśena vimānena mahāprabhāḥ 
yānti vaivasvatapuraṃ devagandharvasevitāḥ // BrP_216.61

ekabhāvena ye viṣṇuṃ brahmāṇaṃ tryambakaṃ ravim 
pūjayanti hi te yānti vimānair bhāskaraprabhaiḥ // BrP_216.62

ye ca māṃsaṃ na khādanti satyaśaucasamanvitāḥ 
te 'pi yānti sukhenaiva dharmarājapuraṃ narāḥ // BrP_216.63

māṃsān miṣṭataraṃ nāsti bhakṣyabhojyādikeṣu ca 
tasmān māṃsaṃ na bhuñjīta nāsti miṣṭaiḥ sukhodayaḥ // BrP_216.64

gosahasraṃ tu yo dadyād yas tu māṃsaṃ na bhakṣayet 
samāv etau purā prāha brahmā vedavidāṃ varaḥ // BrP_216.65

sarvatīrtheṣu yat puṇyaṃ sarvayajñeṣu yat phalam 
amāṃsabhakṣaṇe viprās tac ca tac ca ca tatsamam // BrP_216.66

evaṃ sukhena te yānti yamalokaṃ ca dhārmikāḥ 
dānavrataparā yānair yatra devo raveḥ sutaḥ // BrP_216.67

dṛṣṭvā tān dhārmikān devaḥ svayaṃ saṃmānayed yamaḥ 
svāgatāsanadānena pādyārghyeṇa priyeṇa tu // BrP_216.68

dhanyā yūyaṃ mahātmāna ātmano hitakāriṇaḥ 
yena divyasukhārthāya bhavadbhiḥ sukṛtaṃ kṛtam // BrP_216.69

idaṃ vimānam āruhya divyastrībhogabhūṣitāḥ 
svargaṃ gacchadhvam atulaṃ sarvakāmasamanvitam // BrP_216.70

tatra bhuktvā mahābhogān ante puṇyaparikṣayāt 
yat kiṃcid alpam aśubhaṃ phalaṃ tad iha bhokṣyatha // BrP_216.71

ye tu taṃ dharmarājānaṃ narāḥ puṇyānubhāvataḥ 
paśyanti saumyamanasaṃ pitṛbhūtam ivātmanaḥ // BrP_216.72

tasmād dharmaḥ sevitavyaḥ sadā muktiphalapradaḥ 
dharmād arthas tathā kāmo mokṣaś ca parikīrtyate // BrP_216.73

dharmo mātā pitā bhrātā dharmo nāthaḥ suhṛt tathā 
dharmaḥ svāmī sakhā goptā tathā dhātā ca poṣakaḥ // BrP_216.74

dharmād artho 'rthataḥ kāmaḥ kāmād bhogaḥ sukhāni ca 
dharmād aiśvaryam ekāgryaṃ dharmāt svargagatiḥ parā // BrP_216.75

dharmas tu sevito viprās trāyate mahato bhayāt 
devatvaṃ ca dvijatvaṃ ca dharmāt prāpnoty asaṃśayam // BrP_216.76

yadā ca kṣīyate pāpaṃ narāṇāṃ pūrvasaṃcitam 
tadaiṣāṃ bhajate buddhir dharmaṃ cātra dvijottamāḥ // BrP_216.77

janmāntarasahasreṣu mānuṣyaṃ prāpya durlabham 
yo hi nācarate dharmaṃ bhavet sa khalu vañcitaḥ // BrP_216.78

kutsitā ye daridrāś ca virūpā vyādhitās tathā 
parapreṣyāś ca mūrkhāś ca jñeyā dharmavivarjitāḥ // BrP_216.79

ye hi dīrghāyuṣaḥ śūrāḥ paṇḍitā bhogino 'rthinaḥ 
arogā rūpavantaś ca tais tu dharmaḥ purā kṛtaḥ // BrP_216.80

evaṃ dharmaratā viprā gacchanti gatim uttamām 
adharmaṃ sevamānās tu tiryagyoniṃ vrajanti te // BrP_216.81

ye narā narakadhvaṃsivāsudevam anuvratāḥ 
te svapne 'pi na paśyanti yamaṃ vā narakāṇi vā // BrP_216.82

anādinidhanaṃ devaṃ daityadānavadāraṇam 
ye namanti narā nityaṃ nahi paśyanti te yamam // BrP_216.83

karmaṇā manasā vācā ye 'cyutaṃ śaraṇaṃ gatāḥ 
na samartho yamas teṣāṃ te muktiphalabhāginaḥ // BrP_216.84

ye janā jagatāṃ nāthaṃ nityaṃ nārāyaṇaṃ dvijāḥ 
namanti nahi te viṣṇoḥ sthānād anyatra gāminaḥ // BrP_216.85

na te dūtān na tan mārgaṃ na yamaṃ na ca tāṃ purīm 
praṇamya viṣṇuṃ paśyanti narakāṇi kathaṃcana // BrP_216.86

kṛtvāpi bahuśaḥ pāpaṃ narā mohasamanvitāḥ 
na yānti narakaṃ natvā sarvapāpaharaṃ harim // BrP_216.87

śāṭhyenāpi narā nityaṃ ye smaranti janārdanam 
te 'pi yānti tanuṃ tyaktvā viṣṇulokam anāmayam // BrP_216.88

atyantakrodhasakto 'pi kadācit kīrtayed dharim 
so 'pi doṣakṣayān muktiṃ labhec cedipatir yathā // BrP_216.89

śrutvaivaṃ yamamārgaṃ te narakeṣu ca yātanām 
papracchuś ca punar vyāsaṃ saṃśayaṃ munisattamāḥ // BrP_217.1

bhagavan sarvadharmajña sarvaśāstraviśārada 
martyasya kaḥ sahāyo vai pitā mātā suto guruḥ // BrP_217.2

jñātisaṃbandhivargaś ca mitravargas tathaiva ca 
gṛhaṃ śarīram utsṛjya kāṣṭhaloṣṭasamaṃ janāḥ 
gacchanty amutra loke vai kaś ca tān anugacchati // BrP_217.3

ekaḥ prasūyate viprā eka eva hi naśyati 
ekas tarati durgāṇi gacchaty ekas tu durgatim // BrP_217.4

asahāyaḥ pitā mātā tathā bhrātā suto guruḥ 
jñātisaṃbandhivargaś ca mitravargas tathaiva ca // BrP_217.5

mṛtaṃ śarīram utsṛjya kāṣṭhaloṣṭasamaṃ janāḥ 
muhūrtam iva roditvā tato yānti parāṅmukhāḥ // BrP_217.6

tais tac charīram utsṛṣṭaṃ dharma eko 'nugacchati 
tasmād dharmaḥ sahāyaś ca sevitavyaḥ sadā nṛbhiḥ // BrP_217.7

prāṇī dharmasamāyukto gacchet svargagatiṃ parām 
tathaivādharmasaṃyukto narakaṃ copapadyate // BrP_217.8

tasmāt pāpāgatair arthair nānurajyeta paṇḍitaḥ 
dharma eko manuṣyāṇāṃ sahāyaḥ parikīrtitaḥ // BrP_217.9

lobhān mohād anukrośād bhayād vātha bahuśrutaḥ 
naraḥ karoty akāryāṇi parārthe lobhamohitaḥ // BrP_217.10

dharmaś cārthaś ca kāmaś ca tritayaṃ jīvataḥ phalam 
etat trayam avāptavyam adharmaparivarjitam // BrP_217.11

śrutaṃ bhagavato vākyaṃ dharmayuktaṃ paraṃ hitam 
śarīranicayaṃ jñātuṃ buddhir no 'tra prajāyate // BrP_217.12

mṛtaṃ śarīraṃ hi nṛṇāṃ sūkṣmam avyaktatāṃ gatam 
acakṣurviṣayaṃ prāptaṃ kathaṃ dharmo 'nugacchati // BrP_217.13

pṛthivī vāyur ākāśam āpo jyotir manontaram 
buddhir ātmā ca sahitā dharmaṃ paśyanti nityadā // BrP_217.14

prāṇinām iha sarveṣāṃ sākṣibhūtā divāniśam 
etaiś ca saha dharmo hi taṃ jīvam anugacchati // BrP_217.15

tvag asthi māṃsaṃ śukraṃ ca śoṇitaṃ ca dvijottamāḥ 
śarīraṃ varjayanty ete jīvitena vivarjitam // BrP_217.16

tato dharmasamāyuktaḥ sa jīvaḥ sukham edhate 
ihaloke pare caiva kiṃ bhūyaḥ kathayāmi vaḥ // BrP_217.17

tad darśitaṃ bhagavatā yathā dharmo 'nugacchati 
etat tu jñātum icchāmaḥ kathaṃ retaḥ pravartate // BrP_217.18

annam aśnanti ye devāḥ śarīrasthā dvijottamāḥ 
pṛthivī vāyur ākāśam āpo jyotir manas tathā // BrP_217.19

tatas tṛpteṣu bho viprās teṣu bhūteṣu pañcasu 
manaḥṣaṣṭheṣu śuddhātmā retaḥ saṃpadyate mahat // BrP_217.20

tato garbhaḥ saṃbhavati śleṣmā strīpuṃsayor dvijāḥ 
etad vaḥ sarvam ākhyātaṃ kiṃ bhūyaḥ śrotum icchatha // BrP_217.21

ākhyātaṃ no bhagavatā garbhaḥ saṃjāyate yathā 
yathā jātas tu puruṣaḥ prapadyate tad ucyatām // BrP_217.22

āsannamātrapuruṣas tair bhūtair abhibhūyate 
viprayuktas tu tair bhūtaiḥ punar yāty aparāṃ gatim // BrP_217.23

sa ca bhūtasamāyuktaḥ prāpnoti jīvam eva hi 
tato 'sya karma paśyanti śubhaṃ vā yadi vāśubham 
devatāḥ pañcabhūtasthāḥ kiṃ bhūyaḥ śrotum icchatha // BrP_217.24

tvag asthi māṃsam utsṛjya tais tu bhūtair vivarjitaḥ 
jīvaḥ sa bhagavan kvasthaḥ sukhaduḥkhe samaśnute // BrP_217.25

jīvaḥ karmasamāyuktaḥ śīghraṃ retaḥsamāgataḥ 
strīṇāṃ puṣpaṃ samāsādya tataḥ kālena bho dvijāḥ // BrP_217.26

yamasya puruṣaiḥ kleśo yamasya puruṣair vadhaḥ 
duḥkhaṃ saṃsāracakraṃ ca naraḥ kleśaṃ ca vindati // BrP_217.27

iha loke sa tu prāṇī janmaprabhṛti bho dvijāḥ 
sukṛtaṃ karma vai bhuṅkte dharmasya phalam āśritaḥ // BrP_217.28

yadi dharmaṃ samāyujya janmaprabhṛti sevate 
tataḥ sa puruṣo bhūtvā sevate nityadā sukham // BrP_217.29

athāntarāntaraṃ dharmam adharmam upasevate 
sukhasyānantaraṃ duḥkhaṃ sa jīvo 'py adhigacchati // BrP_217.30

adharmeṇa samāyukto yamasya viṣayaṃ gataḥ 
mahāduḥkhaṃ samāsādya tiryagyonau prajāyate // BrP_217.31

karmaṇā yena yeneha yasyāṃ yonau prajāyate 
jīvo mohasamāyuktas tan me śṛṇuta sāṃpratam // BrP_217.32

yad etad ucyate śāstraiḥ setihāsaiś ca chandasi 
yamasya viṣayaṃ ghoraṃ martyalokaṃ pravartate // BrP_217.33

iha sthānāni puṇyāni devatulyāni bho dvijāḥ 
tiryagyonyatiriktāni gatimanti ca sarvaśaḥ // BrP_217.34

yamasya bhavane divye brahmalokasame guṇaiḥ 
karmabhir niyatair baddho jantur duḥkhāny upāśnute // BrP_217.35

yena yena hi bhāvena yena vai karmaṇā gatim 
prayāti puruṣo ghorāṃ tathā vakṣyāmy ataḥ param // BrP_217.36

adhītya caturo vedān dvijo mohasamanvitaḥ 
patitāt pratigṛhyātha kharayonau prajāyate // BrP_217.37

kharo jīvati varṣāṇi daśa pañca ca bho dvijāḥ 
kharo mṛto balīvardaḥ sapta varṣāṇi jīvati // BrP_217.38

balīvardo mṛtaś cāpi jāyate brahmarākṣasaḥ 
brahmarakṣas tu māsāṃs trīṃs tato jāyeta brāhmaṇaḥ // BrP_217.39

patitaṃ yājayitvā tu kṛmiyonau prajāyate 
tatra jīvati varṣāṇi daśa pañca ca bho dvijāḥ // BrP_217.40

krimibhāvād vinirmuktas tato jāyeta gardabhaḥ 
gardabhaḥ pañca varṣāṇi pañca varṣāṇi śūkaraḥ // BrP_217.41

kukkuṭaḥ pañca varṣāṇi pañca varṣāṇi jambukaḥ 
śvā varṣam ekaṃ bhavati tato jāyeta mānavaḥ // BrP_217.42

upādhyāyasya yaḥ pāpaṃ śiṣyaḥ kuryād abuddhimān 
sa janmānīha saṃsāre trīn āpnoti na saṃśayaḥ // BrP_217.43

prāk śvā bhavati bho viprās tataḥ kravyāt tataḥ kharaḥ 
pretya ca parikliṣṭeṣu paścāj jāyeta brāhmaṇaḥ // BrP_217.44

manasāpi guror bhāryāṃ yaḥ śiṣyo yāti pāpakṛt 
udagrān praiti saṃsārān adharmeṇeha cetasā // BrP_217.45

śvayonau tu sa saṃbhūtas trīṇi varṣāṇi jīvati 
tatrāpi nidhanaṃ prāptaḥ krimiyonau prajāyate // BrP_217.46

kṛmibhāvam anuprāpto varṣam ekaṃ tu jīvati 
tatas tu nidhanaṃ prāpya brahmayonau prajāyate // BrP_217.47

yadi putrasamaṃ śiṣyaṃ gurur hanyād akāraṇam 
ātmanaḥ kāmakāreṇa so 'pi hiṃsraḥ prajāyate // BrP_217.48

pitaraṃ mātaraṃ caiva yas tu putro 'vamanyate 
so 'pi viprā mṛto jantuḥ pūrvaṃ jāyeta gardabhaḥ // BrP_217.49

gardabhatvaṃ tu saṃprāpya daśa varṣāṇi jīvati 
saṃvatsaraṃ tu kumbhīras tato jāyeta mānavaḥ // BrP_217.50

putrasya mātāpitarau yasya ruṣṭāv ubhāv api 
gurvapadhyānataḥ so 'pi mṛto jāyeta gardabhaḥ // BrP_217.51

kharo jīvati māsāṃś ca daśa cāpi caturdaśa 
biḍālaḥ sapta māsāṃs tu tato jāyeta mānavaḥ // BrP_217.52

mātāpitarāv ākruśya sārīkaḥ saṃprajāyate 
tāḍayitvā tu tāv eva jāyate kacchapo dvijāḥ // BrP_217.53

kacchapo daśa varṣāṇi trīṇi varṣāṇi śalyakaḥ 
vyālo bhūtvā tu ṣaṇ māsāṃs tato jāyeta mānuṣaḥ // BrP_217.54

bhartṛpiṇḍam upāśnīno rājadviṣṭāni sevate 
so 'pi mohasamāpanno mṛto jāyeta vānaraḥ // BrP_217.55

vānaro daśa varṣāṇi sapta varṣāṇi mūṣakaḥ 
śvā ca bhūtvā tu ṣaṇ māsāṃs tato jāyeta mānavaḥ // BrP_217.56

nyāsāpahartā tu naro yamasya viṣayaṃ gataḥ 
saṃsārāṇāṃ śataṃ gatvā kṛmiyonau prajāyate // BrP_217.57

tatra jīvati varṣāṇi daśa pañca ca bho dvijāḥ 
duṣkṛtasya kṣayaṃ kṛtvā tato jāyeta mānuṣaḥ // BrP_217.58

asūyako naraś cāpi mṛto jāyeta śārṅgakaḥ 
viśvāsahartā ca naro mīno jāyeta durmatiḥ // BrP_217.59

bhūtvā mīno 'ṣṭa varṣāṇi mṛgo jāyeta bho dvijāḥ 
mṛgas tu caturo māsāṃs tataś chāgaḥ prajāyate // BrP_217.60

chāgas tu nidhanaṃ prāpya pūrṇe saṃvatsare tataḥ 
kīṭaḥ saṃjāyate jantus tato jāyeta mānuṣaḥ // BrP_217.61

dhānyān yavāṃs tilān māṣān kulitthān sarṣapāṃś caṇān 
kalāyān atha mudgāṃś ca godhūmān atasīs tathā // BrP_217.62

sasyāny anyāni hartā ca martyo mohād acetanaḥ 
saṃjāyate muniśreṣṭhā mūṣiko nirapatrapaḥ // BrP_217.63

tataḥ pretya muniśreṣṭhā mṛto jāyeta śūkaraḥ 
śūkaro jātamātras tu rogeṇa mriyate punaḥ // BrP_217.64

śvā tato jāyate mūkaḥ karmaṇā tena mānavaḥ 
bhūtvā śvā pañca varṣāṇi tato jāyeta mānavaḥ // BrP_217.65

paradārābhimarśaṃ tu kṛtvā jāyeta vai vṛkaḥ 
śvā śṛgālas tato gṛdhro vyālaḥ kaṅko bakas tathā // BrP_217.66

bhrātur bhāryāṃ tu pāpātmā yo dharṣayati mohitaḥ 
puṃskokilatvam āpnoti so 'pi saṃvatsaraṃ dvijāḥ // BrP_217.67

sakhibhāryāṃ guror bhāryāṃ rājabhāryāṃ tathaiva ca 
pradharṣayitvā kāmātmā mṛto jāyeta śūkaraḥ // BrP_217.68

śūkaraḥ pañca varṣāṇi daśa varṣāṇi vai bakaḥ 
pipīlikas tu māsāṃs trīn kīṭaḥ syān māsam eva ca // BrP_217.69

etān āsādya saṃsārān kṛmiyonau prajāyate 
tatra jīvati māsāṃs tu kṛmiyonau caturdaśa // BrP_217.70

naro 'dharmakṣayaṃ kṛtvā tato jāyeta mānuṣaḥ 
pūrvaṃ dattvā tu yaḥ kanyāṃ dvitīye dātum icchati // BrP_217.71

so 'pi viprā mṛto jantuḥ krimiyonau prajāyate 
tatra jīvati varṣāṇi trayodaśa dvijottamāḥ // BrP_217.72

adharmasaṃkṣaye muktas tato jāyeta mānuṣaḥ 
devakāryam akṛtvā tu pitṛkāryam athāpi vā // BrP_217.73

anirvāpya pitṝn devān mṛto jāyeta vāyasaḥ 
vāyasaḥ śatavarṣāṇi tato jāyeta kukkuṭaḥ // BrP_217.74

jāyate vyālakaś cāpi māsaṃ tasmāt tu mānuṣaḥ 
jyeṣṭhaṃ pitṛsamaṃ cāpi bhrātaraṃ yo 'vamanyate // BrP_217.75

so 'pi mṛtyum upāgamya krauñcayonau prajāyate 
krauñco jīvati varṣāṇi daśa jāyeta jīvakaḥ // BrP_217.76

tato nidhanam āpnoti mānuṣatvam avāpnuyāt 
vṛṣalo brāhmaṇīṃ gatvā kṛmiyonau prajāyate // BrP_217.77

tataḥ saṃprāpya nidhanaṃ jāyate śūkaraḥ punaḥ 
śūkaro jātamātras tu rogeṇa mriyate dvijāḥ // BrP_217.78

śvā ca vai jāyate mūḍhaḥ karmaṇā tena bho dvijāḥ 
śvā bhūtvā kṛtakarmāsau jāyate mānuṣas tataḥ // BrP_217.79

tatrāpatyaṃ samutpādya mṛto jāyeta mūṣikaḥ 
kṛtaghnas tu mṛto viprā yamasya viṣayaṃ gataḥ // BrP_217.80

yamasya viṣaye krūrair baddhaḥ prāpnoti vedanām 
daṇḍakaṃ mudgaraṃ śūlam agnidaṇḍaṃ ca dāruṇam // BrP_217.81

asipattravanaṃ ghoraṃ vālukāṃ kūṭaśālmalīm 
etāś cānyāś ca bahavo yamasya viṣayaṃ gatāḥ // BrP_217.82

yātanāḥ prāpya ghorās tu tato yāti ca bho dvijāḥ 
saṃsāracakram āsādya krimiyonau prajāyate // BrP_217.83

krimir bhavati varṣāṇi daśa pañca ca bho dvijāḥ 
tato garbhaṃ samāsādya tatraiva mriyate naraḥ // BrP_217.84

tato garbhaśatair jantur bahuśaḥ saṃprapadyate 
saṃsārān subahūn gatvā tatas tiryak prajāyate // BrP_217.85

tato duḥkham anuprāpya bahuvarṣagaṇāni vai 
sa punarbhavasaṃyuktas tataḥ kūrmaḥ prajāyate // BrP_217.86

dadhi hṛtvā bakaś cāpi plavo matsyān asaṃskṛtān 
corayitvā tu durbuddhir madhudaṃśaḥ prajāyate // BrP_217.87

phalaṃ vā mūlakaṃ hṛtvā pūpaṃ vāpi pipīlikaḥ 
corayitvā tu niṣpāvaṃ jāyate phalamūṣakaḥ // BrP_217.88

pāyasaṃ corayitvā tu tittiratvam avāpnuyāt 
hṛtvā piṣṭamayaṃ pūpaṃ kumbholūkaḥ prajāyate // BrP_217.89

apo hṛtvā tu durbuddhir vāyaso jāyate naraḥ 
kāṃsyaṃ hṛtvā tu durbuddhir hārīto jāyate naraḥ // BrP_217.90

rājataṃ bhājanaṃ hṛtvā kapotaḥ saṃprajāyate 
hṛtvā tu kāñcanaṃ bhāṇḍaṃ kṛmiyonau prajāyate // BrP_217.91

pattrorṇaṃ corayitvā tu kuraratvaṃ niyacchati 
kośakāraṃ tato hṛtvā naro jāyeta nartakaḥ // BrP_217.92

aṃśukaṃ corayitvā tu śuko jāyeta mānavaḥ 
corayitvā dukūlaṃ tu mṛto haṃsaḥ prajāyate // BrP_217.93

krauñcaḥ kārpāsikaṃ hṛtvā mṛto jāyeta mānavaḥ 
corayitvā naraḥ paṭṭaṃ tv āvikaṃ caiva bho dvijāḥ // BrP_217.94

kṣaumaṃ ca vastram āhṛtya śaśo jantuḥ prajāyate 
cūrṇaṃ tu hṛtvā puruṣo mṛto jāyeta barhiṇaḥ // BrP_217.95

hṛtvā raktāni vastrāṇi jāyate jīvajīvakaḥ 
varṇakādīṃs tathā gandhāṃś corayitveha mānavaḥ // BrP_217.96

cucchundaritvam āpnoti vipro lobhaparāyaṇaḥ 
tatra jīvati varṣāṇi tato daśa ca pañca ca // BrP_217.97

adharmasya kṣayaṃ kṛtvā tato jāyeta mānavaḥ 
corayitvā payaś cāpi balākā saṃprajāyate // BrP_217.98

yas tu corayate tailaṃ naro mohasamanvitaḥ 
so 'pi viprā mṛto jantus tailapāyī prajāyate // BrP_217.99

aśastraṃ puruṣaṃ hatvā saśastraḥ puruṣādhamaḥ 
arthārthaṃ yadi vā vairī mṛto jāyeta vai kharaḥ // BrP_217.100

kharo jīvati varṣe dve tataḥ śastreṇa vadhyate 
sa mṛto mṛgayonau tu nityodvigno 'bhijāyate // BrP_217.101

mṛgo vidhyeta śastreṇa gate saṃvatsare tataḥ 
hato mṛgas tato mīnaḥ so 'pi jālena badhyate // BrP_217.102

māse caturthe saṃprāpte śvāpadaḥ saṃprajāyate 
śvāpado daśa varṣāṇi dvīpī varṣāṇi pañca ca // BrP_217.103

tatas tu nidhanaṃ prāptaḥ kālaparyāyacoditaḥ 
adharmasya kṣayaṃ kṛtvā mānuṣatvam avāpnuyāt // BrP_217.104

vādyaṃ hṛtvā tu puruṣo lomaśaḥ saṃprajāyate 
tathā piṇyākasaṃmiśram annaṃ yaś corayen naraḥ // BrP_217.105

sa jāyate babhrusaṭo dāruṇo mūṣiko naraḥ 
daśan vai mānuṣān nityaṃ pāpātmā sa dvijottamāḥ // BrP_217.106

ghṛtaṃ hṛtvā tu durbuddhiḥ kāko madguḥ prajāyate 
matsyamāṃsam atho hṛtvā kāko jāyeta mānavaḥ // BrP_217.107

lavaṇaṃ corayitvā tu cirikākaḥ prajāyate 
viśvāsena tu nikṣiptaṃ yo 'panihnoti mānavaḥ // BrP_217.108

sa gatāyur naras tena matsyayonau prajāyate 
matsyayonim anuprāpya mṛto jāyeta mānuṣaḥ // BrP_217.109

mānuṣatvam anuprāpya kṣīṇāyur upajāyate 
pāpāni tu naraḥ kṛtvā tiryag jāyeta bho dvijāḥ // BrP_217.110

na cātmanaḥ pramāṇaṃ tu dharmaṃ jānāti kiṃcana 
ye pāpāni narāḥ kṛtvā nirasyanti vrataiḥ sadā // BrP_217.111

sukhaduḥkhasamāyuktā vyādhimanto bhavanty uta 
asaṃvītāḥ prajāyante mlecchāś cāpi na saṃśayaḥ // BrP_217.112

narāḥ pāpasamācārā lobhamohasamanvitāḥ 
varjayanti hi pāpāni janmaprabhṛti ye narāḥ // BrP_217.113

arogā rūpavantaś ca dhaninas te bhavanty uta 
striyo 'py etena kalpena kṛtvā pāpam avāpnuyuḥ // BrP_217.114

eteṣām eva pāpānāṃ bhāryātvam upayānti tāḥ 
prāyeṇa haraṇe doṣāḥ sarva eva prakīrtitāḥ // BrP_217.115

etad vai leśamātreṇa kathitaṃ vo dvijarṣabhāḥ 
aparasmin kathāyoge bhūyaḥ śroṣyatha bho dvijāḥ // BrP_217.116

etan mayā mahābhāgā brahmaṇo vadataḥ purā 
surarṣīṇāṃ śrutaṃ madhye pṛṣṭaṃ cāpi yathā tathā // BrP_217.117

mayāpi tubhyaṃ kārtsnyena yathāvad anuvarṇitam 
etac chrutvā muniśreṣṭhā dharme kuruta mānasam // BrP_217.118

adharmasya gatir brahman kathitā nas tvayānagha 
dharmasya ca gatiṃ śrotum icchāmo vadatāṃ vara // BrP_218.1

kṛtvā pāpāni karmāṇi kathaṃ yānty aśubhāṃ gatim 
karmaṇā ca kṛteneha kena yānti śubhāṃ gatim // BrP_218.2

kṛtvā pāpāni karmāṇi tv adharmavaśam āgataḥ 
manasā viparītena nirayaṃ pratipadyate // BrP_218.3

mohād adharmaṃ yaḥ kṛtvā punaḥ samanutapyate 
manaḥsamādhisaṃyukto na sa seveta duṣkṛtam // BrP_218.4

yadi viprāḥ kathayate viprāṇāṃ dharmavādinām 
tato 'dharmakṛtāt kṣipram aparādhāt pramucyate // BrP_218.5

yathā yathā naraḥ samyag adharmam anubhāṣate 
samāhitena manasā vimuñcati tathā tathā // BrP_218.6

yathā yathā manas tasya duṣkṛtaṃ karma garhate 
tathā tathā śarīraṃ tu tenādharmeṇa mucyate // BrP_218.7

bhujaṃga iva nirmokān pūrvabhuktāñ jahāti tān 
dattvā viprasya dānāni vividhāni samāhitaḥ // BrP_218.8

manaḥsamādhisaṃyuktaḥ svargatiṃ pratipadyate 
dānāni tu pravakṣyāmi yāni dattvā dvijottamāḥ // BrP_218.9

naraḥ kṛtvāpy akāryāṇi tato dharmeṇa yujyate 
sarveṣām eva dānānām annaṃ śreṣṭham udāhṛtam // BrP_218.10

sarvam annaṃ pradātavyam ṛjunā dharmam icchatā 
prāṇā hy annaṃ manuṣyāṇāṃ tasmāj jantuḥ prajāyate // BrP_218.11

anne pratiṣṭhitā lokās tasmād annaṃ praśasyate 
annam eva praśaṃsanti devarṣipitṛmānavāḥ // BrP_218.12

annasya hi pradānena svargam āpnoti mānavaḥ 
nyāyalabdhaṃ pradātavyaṃ dvijātibhyo 'nnam uttamam // BrP_218.13

svādhyāyasamupetebhyaḥ prahṛṣṭenāntarātmanā 
yasya tv annam upāśnanti brāhmaṇāś ca sakṛd daśa // BrP_218.14

hṛṣṭena manasā dattaṃ na sa tiryaggatir bhavet 
brāhmaṇānāṃ sahasrāṇi daśābhojya dvijottamāḥ // BrP_218.15

naro 'dharmāt pramucyeta pāpeṣv abhirataḥ sadā 
bhaikṣeṇānnaṃ samāhṛtya vipro vedapuraskṛtaḥ // BrP_218.16

svādhyāyanirate vipre dattveha sukham edhate 
ahiṃsan brāhmaṇasvāni nyāyena paripālya ca // BrP_218.17

kṣatriyas tarasā prāptam annaṃ yo vai prayacchati 
dvijebhyo vedamukhyebhyaḥ prayataḥ susamāhitaḥ // BrP_218.18

tenāpohati dharmātmā duṣkṛtaṃ karma bho dvijāḥ 
ṣaḍbhāgapariśuddhaṃ ca kṛṣer bhāgam upārjitam // BrP_218.19

vaiśyo dadad dvijātibhyaḥ pāpebhyaḥ parimucyate 
avāpya prāṇasaṃdehaṃ kārkaśyena samārjitam // BrP_218.20

annaṃ dattvā dvijātibhyaḥ śūdraḥ pāpāt pramucyate 
aurasena balenānnam arjayitvā vihiṃsakaḥ // BrP_218.21

yaḥ prayacchati viprebhyo na sa durgāṇi sevate 
nyāyenāvāptam annaṃ tu naro harṣasamanvitaḥ // BrP_218.22

dvijebhyo vedavṛddhebhyo dattvā pāpāt pramucyate 
annam ūrjaskaraṃ loke dattvorjasvī bhaven naraḥ // BrP_218.23

satāṃ panthānam āvṛtya sarvapāpaiḥ pramucyate 
dānavidbhiḥ kṛtaḥ panthā yena yānti manīṣiṇaḥ // BrP_218.24

teṣv apy annasya dātāras tebhyo dharmaḥ sanātanaḥ 
sarvāvasthaṃ manuṣyeṇa nyāyenānnam upārjitam // BrP_218.25

kāryān nyāyāgataṃ nityam annaṃ hi paramā gatiḥ 
annasya hi pradānena naro yāti parāṃ gatim // BrP_218.26

sarvakāmasamāyuktaḥ pretya cāpy aśnute sukham 
evaṃ puṇyasamāyukto naraḥ pāpaiḥ pramucyate // BrP_218.27

tasmād annaṃ pradātavyam anyāyaparivarjitam 
yas tu prāṇāhutīpūrvam annaṃ bhuṅkte gṛhī sadā // BrP_218.28

avandhyaṃ divasaṃ kuryād annadānena mānavaḥ 
bhojayitvā śataṃ nityaṃ naro vedavidāṃ varam // BrP_218.29

nyāyaviddharmaviduṣām itihāsavidāṃ tathā 
na yāti narakaṃ ghoraṃ saṃsāraṃ na ca sevate // BrP_218.30

sarvakāmasamāyuktaḥ pretya cāpy aśnute sukham 
evaṃ karmasamāyukto ramate vigatajvaraḥ // BrP_218.31

rūpavān kīrtimāṃś caiva dhanavāṃś copajāyate 
etad vaḥ sarvam ākhyātam annadānaphalaṃ mahat 
mūlam etat tu dharmāṇāṃ pradānānāṃ ca bho dvijāḥ // BrP_218.32

paralokagatānāṃ tu svakarmasthānavāsinām 
teṣāṃ śrāddhaṃ kathaṃ jñeyaṃ putraiś cānyaiś ca bandhubhiḥ // BrP_219.1

namaskṛtya jagannāthaṃ vārāhaṃ lokabhāvanam 
śṛṇudhvaṃ saṃpravakṣyāmi śrāddhakalpaṃ yathoditam // BrP_219.2

purā kokājale magnān pitṝn uddhṛtavān vibhuḥ 
śrāddhaṃ kṛtvā tadā devo yathā tatra dvijottamāḥ // BrP_219.3

kimarthaṃ te tu kokāyāṃ nimagnāḥ pitaro 'mbhasi 
kathaṃ tenoddhṛtās te vai vārāheṇa dvijottama // BrP_219.4

tasmin kokāmukhe tīrthe bhuktimuktiphalaprade 
śrotum icchāmahe brūhi paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_219.5

tretādvāparayoḥ saṃdhau pitaro divyamānuṣāḥ 
purā merugireḥ pṛṣṭhe viśvair devaiḥ saha sthitāḥ // BrP_219.6

teṣāṃ samupaviṣṭānāṃ pitṝṇāṃ somasaṃbhavā 
kanyā kāntimatī divyā purataḥ prāñjaliḥ sthitā 
tām ūcuḥ pitaro divyā ye tatrāsan samāgatāḥ // BrP_219.7

kāsi bhadre prabhuḥ ko vā bhavatyā vaktum arhasi // BrP_219.8

sā provāca pitṝn devān kalā cāndramasīti ha 
prabhutve bhavatām eva varayāmi yadīcchatha // BrP_219.9

ūrjā nāmāsti prathamaṃ svadhā ca tadanantaram 
bhavadbhiś cādyaiva kṛtaṃ nāma koketi bhāvitam // BrP_219.10

te hi tasyā vacaḥ śrutvā pitaro divyamānuṣāḥ 
tasyā mukhaṃ nirīkṣanto na tṛptim adhijagmire // BrP_219.11

viśvedevāś ca tāñ jñātvā kanyāmukhanirīkṣakān 
yogacyutān nirīkṣyaiva vihāya tridivaṃ gatāḥ // BrP_219.12

bhagavān api śītāṃśur ūrjāṃ nāpaśyad ātmajām 
samākulamanā dadhyau kva gateti mahāyaśāḥ // BrP_219.13

sa viveda tadā somaḥ prāptāṃ pitṝṃś ca kāmataḥ 
taiś cāvalokitāṃ hārdāt svīkṛtāṃ ca tapobalāt // BrP_219.14

tataḥ krodhaparītātmā pitṝñ śaśadharo dvijāḥ 
śaśāpa nipatiṣyadhvaṃ yogabhraṣṭā vicetasaḥ // BrP_219.15

yasmād adattāṃ matkanyāṃ kāmayadhvaṃ subāliśāḥ 
yasmād dhṛtavatī ceyaṃ patīn pitṛmatī satī // BrP_219.16

svatantrā dharmam utsṛjya tasmād bhavatu nimnagā 
koketi prathitā loke śiśirādrisamāśritā // BrP_219.17

itthaṃ śaptāś candramasā pitaro divyamānuṣāḥ 
yogabhraṣṭā nipatitā himavatpādabhūtale // BrP_219.18

ūrjā tatraiva patitā girirājasya vistṛte 
prasthe tīrthaṃ samāsādya saptasāmudram uttamam // BrP_219.19

kokā nāma tato vegān nadī tīrthaśatākulā 
plāvayantī gireḥ śṛṅgaṃ sarpaṇāt tu sarit smṛtā // BrP_219.20

atha te pitaro viprā yogahīnā mahānadīm 
dadṛśuḥ śītasalilāṃ na vidus tāṃ sulocanām // BrP_219.21

tatas tu girirāḍ dṛṣṭvā pitṝṃs tāṃs tu kṣudhārditān 
badarīm ādideśātha dhenuṃ caikāṃ madhusravām // BrP_219.22

kṣīraṃ madhu ca tad divyaṃ kokāmbho badarīphalam 
idaṃ girivareṇaiṣāṃ poṣaṇāya nirūpitam // BrP_219.23

tayā vṛttyā tu vasatāṃ pitṝṇāṃ munisattamāḥ 
daśa varṣasahasrāṇi yayur ekam aho yathā // BrP_219.24

evaṃ loke vipitari tathaiva vigatasvadhe 
daityā babhūvur balino yātudhānāś ca rākṣasāḥ // BrP_219.25

te tān pitṛgaṇān daityā yātudhānāś ca vegitāḥ 
viśvair devair virahitān sarvataḥ samupādravan // BrP_219.26

daiteyān yātudhānāṃś ca dṛṣṭvaivāpatato dvijāḥ 
kokātaṭasthām uttuṅgāṃ śilāṃ te jagṛhū ruṣā // BrP_219.27

gṛhītāyāṃ śilāyāṃ tu kokā vegavatī pitṝn 
chādayām āsa toyena plāvayantī himācalam // BrP_219.28

pitṝn antarhitān dṛṣṭvā daiteyā rākṣasās tathā 
vibhītakaṃ samāruhya nirāhārās tirohitāḥ // BrP_219.29

salilena viṣīdantaḥ pitaraḥ kṣudbhramāturāḥ 
viṣīdamānam ātmānaṃ samīkṣya salilāśayāḥ 
jagur janārdanaṃ devaṃ pitaraḥ śaraṇaṃ harim // BrP_219.30

jayasva govinda jagannivāsa jayo 'stu naḥ keśava te prasādāt
janārdanāsmān salilāntarasthān uddhartum arhasy anaghapratāpa BrP_219.31

niśācarair dāruṇadarśanaiḥ prabho vareṇya vaikuṇṭha varāha viṣṇo
nārāyaṇāśeṣamaheśvareśa prayāhi bhītāñ jaya padmanābha BrP_219.32

upendra yogin madhukaiṭabhaghna viṣṇo anantācyuta vāsudeva
śrīśārṅgacakrāmbujaśaṅkhapāṇe rakṣasva deveśvara rākṣasebhyaḥ BrP_219.33

tvaṃ pitā jagataḥ śaṃbho nānyaḥ śaktaḥ prabādhitum 
niśācaragaṇaṃ bhīmam atas tvāṃ śaraṇaṃ gatāḥ // BrP_219.34

tvannāmasaṃkīrtanato niśācarā dravanti bhūtāny apayānti cārayaḥ
nāśaṃ tathā saṃprati yānti viṣṇo dharmādi satyaṃ bhavatīha mukhyam BrP_219.35

itthaṃ stutaḥ sa pitṛbhir dharaṇīdharas tu tuṣṭas tadāviṣkṛtadivyamūrtiḥ
kokāmukhe pitṛgaṇaṃ salile nimagnaṃ devo dadarśa śirasātha śilāṃ vahantam BrP_219.36

taṃ dṛṣṭvā salile magnaṃ kroḍarūpī janārdanaḥ 
bhītaṃ pitṛgaṇaṃ viṣṇur uddhartuṃ matir ādadhe // BrP_219.37

daṃṣṭrāgreṇa samāhatya śilāṃ cikṣepa śūkaraḥ 
pitṝn ādāya ca vibhur ujjahāra śilātalāt // BrP_219.38

varāhadaṃṣṭrāsaṃlagnāḥ pitaraḥ kanakojjvalāḥ 
kokāmukhe gatabhayāḥ kṛtā devena viṣṇunā // BrP_219.39

uddhṛtya ca pitṝn devo viṣṇutīrthe tu śūkaraḥ 
dadau samāhitas tebhyo viṣṇur lohārgale jalam // BrP_219.40

tataḥ svaromasaṃbhūtān kuśān ādāya keśavaḥ 
svedodbhavāṃs tilāṃś caiva cakre colmukam uttamam // BrP_219.41

jyotiḥ sūryaprabhaṃ kṛtvā pātraṃ tīrthaṃ ca kāmikam 
sthitaḥ koṭivaṭasyādho vāri gaṅgādharaṃ śuci // BrP_219.42

tuṅgakūṭāt samādāya yajñīyān oṣadhīrasān 
madhukṣīrarasān gandhān puṣpadhūpānulepanān // BrP_219.43

ādāya dhenuṃ saraso ratnāny ādāya cārṇavāt 
daṃṣṭrayollikhya dharaṇīm abhyukṣya salilena ca // BrP_219.44

gharmodbhavenopalipya kuśair ullikhya tāṃ punaḥ 
pariṇīyolmukenainām abhyukṣya ca punaḥ punaḥ // BrP_219.45

kuśān ādāya prāgagrāṃl lomakūpāntarasthitān 
ṛṣīn āhūya papraccha kariṣye pitṛtarpaṇam // BrP_219.46

tair apy ukte kuruṣveti viśvān devāṃs tato vibhuḥ 
āhūya mantratas teṣāṃ viṣṭarāṇi dadau prabhuḥ // BrP_219.47

āhūya mantratas teṣāṃ vedoktavidhinā hariḥ 
akṣatair daivatārakṣāṃ cakre cakragadādharaḥ // BrP_219.48

akṣatās tu yavauṣadhyaḥ sarvadevāṃśasaṃbhavāḥ 
rakṣanti sarvatra diśo rakṣārthaṃ nirmitā hi te // BrP_219.49

devadānavadaityeṣu yakṣarakṣaḥsu caiva hi 
nahi kaścit kṣayaṃ teṣāṃ kartuṃ śaktaś carācare // BrP_219.50

na kenacit kṛtaṃ yasmāt tasmāt te hy akṣatāḥ kṛtāḥ 
devānāṃ te hi rakṣārthaṃ niyuktā viṣṇunā purā // BrP_219.51

kuśagandhayavaiḥ puṣpair arghyaṃ kṛtvā ca śūkaraḥ 
viśvebhyo devebhya iti tatas tān paryapṛcchata // BrP_219.52

pitṝn āvāhayiṣyāmi ye divyā ye ca mānuṣāḥ 
āvāhayasveti ca tair uktas tv āvāhayec chuciḥ // BrP_219.53

śliṣṭamūlāgradarbhāṃs tu satilān veda vedavit 
jānāv āropya hastaṃ tu dadau savyena cāsanam // BrP_219.54

tathaiva jānusaṃsthena kareṇaikena tān pitṝn 
vārāhaḥ pitṛviprāṇām āyāntu na itīrayan // BrP_219.55

apahatety uvācaiva rakṣaṇaṃ cāpasavyataḥ 
kṛtvā cāvāhanaṃ cakre pitṝṇāṃ nāmagotrataḥ // BrP_219.56

tat pitaro manojarān āgacchata itīrayan 
saṃvatsarair ity udīrya tato 'rghyaṃ teṣu vinyaset // BrP_219.57

yās tiṣṭhanty amṛtā vāco yan maiti ca pituḥ pituḥ 
yan me pitāmahāity evaṃ dadāv arghyaṃ pitāmaha // BrP_219.58

yan me prapitāmahāiti dadau ca prapitāmahe 
kuśagandhatilonmiśraṃ sapuṣpam apasavyataḥ // BrP_219.59

tadvan mātāmahebhyas tu vidhiṃ cakre janārdanaḥ 
tān arcya bhūyo gandhādyair dhūpaṃ dattvā tu bhaktitaḥ // BrP_219.60

ādityā vasavo rudrā ity uccārya jagatprabhuḥ 
tataś cānnaṃ samādāya sarpistilakuśākulam // BrP_219.61

vidhāya pātre tac caiva paryapṛcchat tato munīn 
agnau kariṣya iti taiḥ kuruṣveti ca coditaḥ // BrP_219.62

āhutitritayaṃ dadyāt somāyāgner yamāya ca 
ye māmakāiti ca japed yajuḥsaptakam acyutam // BrP_219.63

hutāvaśiṣṭaṃ ca dadau nāmagotrasamanvitam 
trir āhutikam ekaikaṃ pitaraṃ tu prati dvijāḥ // BrP_219.64

ato 'vaśiṣṭam annādyaṃ piṇḍapātre tu nikṣipet 
tato 'nnaṃ sarasaṃ svādu dadau pāyasapūrvakam // BrP_219.65

pratyagram ekadā svinnam aparyuṣitam uttamam 
alpaśākaṃ bahuphalaṃ ṣaḍrasam amṛtopamam // BrP_219.66

yad brāhmaṇeṣu pradadau piṇḍapātre pitṝṃs tathā 
vedapūrvaṃ pitṛsvannam ājyaplutaṃ madhūkṣitam // BrP_219.67

mantritaṃ pṛthivīty evaṃ madhuvātātṛcaṃ jagau 
bhuñjāneṣu tu vipreṣu japan vai mantrapañcakam // BrP_219.68

yat te prakāram ārabhya nādhikaṃ te tato jagau 
trimadhu trisuparṇaṃ ca bṛhadāraṇyakaṃ tathā // BrP_219.69

jajāpa vaiṣāṃ jāpyaṃ tu sūktaṃ sauraṃ sapauruṣam 
bhuktavatsu ca vipreṣu pṛṣṭvā tṛptā stha ity uta // BrP_219.70

tṛptāḥ smeti sakṛt toyaṃ dadau maunavimocanam 
piṇḍapātraṃ samādāya cchāyāyai pradadau tataḥ // BrP_219.71

sā tad annaṃ dvidhā kṛtvā tridhaikaikam athākarot 
vārāho bhūm athollikhya samācchādya kuśair api // BrP_219.72

dakṣiṇāgrān kuśān kṛtvā teṣām upari cāsanam 
satileṣu samūleṣu kuśeṣv eva tu saṃśrayaḥ // BrP_219.73

gandhapuṣpādikaṃ kṛtvā tataḥ piṇḍaṃ tu bhaktitaḥ 
pṛthivī dadhīr ity uktvā tataḥ piṇḍaṃ pradattavān // BrP_219.74

pitāmahāḥ prapitāmahās tatheti cāntarikṣataḥ 
mātāmahānām apy evaṃ dadau piṇḍān sa śūkaraḥ // BrP_219.75

piṇḍanirvāpaṇocchiṣṭam annaṃ lepabhujeṣv adāt 
etad vaḥ pitar ity uktvā dadau vāsāṃsi bhaktitaḥ // BrP_219.76

dvyaṅgulajāni śuklāni dhautāny abhinavāni ca 
gandhapuṣpādikaṃ dattvā kṛtvā caiṣāṃ pradakṣiṇām // BrP_219.77

ācamyācāmayed viprān paitrān ādau tataḥ surān 
tatas tv abhyukṣya tāṃ bhūmiṃ dattvāpaḥ sumanokṣatān // BrP_219.78

satilāmbu pitṛṣv ādau dattvā deveṣu sākṣatam 
akṣayyaṃ nas tv iti pitṝn prīyatām iti devatāḥ // BrP_219.79

prīṇayitvā parāvṛtya trir japec cāghamarṣaṇam 
tato nivṛtya tu japed yan me nāma itīrayan // BrP_219.80

gṛhān naḥ pitaro datta dhanadhānyaprapūritān 
arghyapātrāṇi piṇḍānām antare sa pavitrakān // BrP_219.81

nikṣipyorjaṃ vahantīti kokātoyam atho 'japat 
himakṣīraṃ madhutilān pitṝṇāṃ tarpaṇaṃ dadau // BrP_219.82

svastīty ukte paitṛkais tu sorāhne pnāvatarpayan 
rajataṃ dakṣiṇāṃ dattvā viprān devo gadādharaḥ // BrP_219.83

saṃvibhāgaṃ manuṣyebhyo dadau svad iti cābruvan 
kaścit saṃpannam ity uktvā pratyuktas tair dvijottamāḥ // BrP_219.84

abhiramyatām ity uvāca procus te 'bhiratāḥ sma vai 
śiṣṭam annaṃ ca papraccha tair iṣṭaiḥ saha coditaḥ // BrP_219.85

pāṇāv ādāya tān viprān kuryād anugatas tadā 
vāje vāje iti paṭhan bahir vedi vinirgataḥ // BrP_219.86

koṭitīrthajalenāsāv apasavyaṃ samutkṣipan 
alagnān vipulān vālān prārthayām āsa cāśiṣam // BrP_219.87

dātāro no 'bhivardhantāṃ tais tatheti samīritaḥ 
pradakṣiṇam upāvṛtya kṛtvā pādābhivādanam // BrP_219.88

āsanāni dadau caiṣāṃ chādayām āsa śūkaraḥ 
viśrāmyatāṃ praviśyātha piṇḍaṃ jagrāha madhyamam // BrP_219.89

chāyāmayī mahī patnī tasyai piṇḍam adāt prabhuḥ 
ādhatta pitaro garbham ity uktvā sāpi rūpiṇī // BrP_219.90

piṇḍaṃ gṛhītvā viprāṇāṃ cakre pādābhivandanam 
visarjanaṃ pitṝṇāṃ sa kartukāmaś ca śūkaraḥ // BrP_219.91

kokā ca pitaraś caiva procuḥ svārthakaraṃ vacaḥ 
śaptāś ca bhagavan pūrvaṃ divasthā himabhānunā // BrP_219.92

yogabhraṣṭā bhaviṣyadhvaṃ sarva eva divaś cyutāḥ 
tad evaṃ bhavatā trātāḥ praviśanto rasātalam // BrP_219.93

yogabhraṣṭāṃś ca viśveśās tatyajur yogarakṣiṇaḥ 
tat te bhūyo 'bhirakṣantu viśve devā hi naḥ sadā // BrP_219.94

svargaṃ yāsyāmaś ca vibho prasādāt tava śūkara 
somo 'dhidevo 'smākaṃ ca bhavatv acyuta yogadhṛk // BrP_219.95

yogādhāras tathā somas trāyate na kadācana 
divi bhūmau sadā vāso bhavatv asmāsu yogataḥ // BrP_219.96

antarikṣe ca keṣāṃcin māsaṃ puṣṭis tathāstu naḥ 
ūrjā ceyaṃ hi naḥ patnī svadhānāmnā tu viśrutā // BrP_219.97

bhavatv eṣaiva yogāḍhyā yogamātā ca khecarī 
ity evam uktaḥ pitṛbhir vārāho bhūtabhāvanaḥ // BrP_219.98

provācātha pitṝn viṣṇus tāṃ ca kokāṃ mahānadīm 
yad uktaṃ tu bhavadbhir me sarvam etad bhaviṣyati // BrP_219.99

yamo 'dhidevo bhavatāṃ somaḥ svādhyāya īritaḥ 
adhiyajñas tathaivāgnir bhavatāṃ kalpanā tv iyam // BrP_219.100

agnir vāyuś ca sūryaś ca sthānaṃ hi bhavatām iti 
brahmā viṣṇuś ca rudraś ca bhavatām adhipūruṣāḥ // BrP_219.101

ādityā vasavo rudrā bhavatāṃ mūrtayas tv imāḥ 
yogino yogadehāś ca yogadhārāś ca suvratāḥ // BrP_219.102

kāmato vicariṣyadhvaṃ phaladāḥ sarvajantuṣu 
svargasthān narakasthāṃś ca bhūmisthāṃś ca carācarān // BrP_219.103

nijayogabalenaivāpyāyayiṣyadhvam uttamāḥ 
iyam ūrjā śaśisutā kīlālamadhuvigrahā // BrP_219.104

bhaviṣyati mahābhāgā dakṣasya duhitā svadhā 
tatreyaṃ bhavatāṃ patnī bhaviṣyati varānanā // BrP_219.105

kokānadīti vikhyātā girirājasamāśritā 
tīrthakoṭimahāpuṇyā madrūpaparipālitā // BrP_219.106

asyām adya prabhṛti vai nivatsyāmy aghanāśakṛt 
varāhadarśanaṃ puṇyaṃ pūjanaṃ bhuktimuktidam // BrP_219.107

kokāsalilapānaṃ ca mahāpātakanāśanam 
tīrtheṣv āplavanaṃ puṇyam upavāsaś ca svargadaḥ // BrP_219.108

dānam akṣayyam uditaṃ janmamṛtyujarāpaham 
māghe māsy asite pakṣe bhavadbhir uḍupakṣaye // BrP_219.109

kokāmukham upāgamya sthātavyaṃ dinapañcakam 
tasmin kāle tu yaḥ śrāddhaṃ pitṝṇāṃ nirvapiṣyati // BrP_219.110

prāguktaphalabhāgī sa bhaviṣyati na saṃśayaḥ 
ekādaśīṃ dvādaśīṃ ca stheyam atra mayā sadā // BrP_219.111

yas tatropavased dhīmān sa prāguktaphalaṃ labhet 
tad vrajadhvaṃ mahābhāgāḥ sthānam iṣṭaṃ yatheṣṭataḥ // BrP_219.112

aham apy atra vatsyāmīty uktvā so 'ntaradhīyata 
gate varāhe pitaraḥ kokām āmantrya te yayuḥ // BrP_219.113

kokāpi tīrthasahitā saṃsthitā girirājani 
chāyā mahīmayī kroḍī piṇḍaprāśanabṛṃhitā // BrP_219.114

garbham ādāya saśraddhā vārāhasyaiva sundarī 
tato 'syāḥ prābhavat putro bhaumas tu narakāsuraḥ 
prāgjyotiṣaṃ ca nagaram asya dattaṃ ca viṣṇunā // BrP_219.115

evaṃ mayoktaṃ varadasya viṣṇoḥ kokāmukhe divyavarāharūpam
śrutvā naras tyaktamalo vipāpmā daśāśvamedheṣṭiphalaṃ labheta BrP_219.116

bhūyaḥ prabrūhi bhagavañ śrāddhakalpaṃ suvistarāt 
kathaṃ kva ca kadā keṣu kais tad brūhi tapodhana // BrP_220.1

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ śrāddhakalpaṃ suvistarāt 
yathā yatra yadā yeṣu yair dravyais tad vadāmy aham // BrP_220.2

brāhmaṇaiḥ kṣatriyair vaiśyaiḥ śrāddhaṃ svavaraṇoditam 
kuladharmam anutiṣṭhadbhir dātavyaṃ mantrapūrvakam // BrP_220.3

strībhir varṇāvaraiḥ śūdrair viprāṇām anuśāsanāt 
amantrakaṃ vidhipūrvaṃ vahniyāgavivarjitam // BrP_220.4

puṣkarādiṣu tīrtheṣu puṇyeṣv āyataneṣu ca 
śikhareṣu girīndrāṇāṃ puṇyadeśeṣu bho dvijāḥ // BrP_220.5

saritsu puṇyatoyāsu nadeṣu ca saraḥsu ca 
saṃgameṣu nadīnāṃ ca samudreṣu ca saptasu // BrP_220.6

svanulipteṣu geheṣu sveṣv anujñāpiteṣu ca 
divyapādapamūleṣu yajñiyeṣu hradeṣu ca // BrP_220.7

śrāddham eteṣu dātavyaṃ varjyam eteṣu cocyate 
kirāteṣu kaliṅgeṣu koṅkaṇeṣu kṛmiṣv api // BrP_220.8

daśārṇeṣu kumāryeṣu taṅgaṇeṣu kratheṣv api 
sindhor uttarakūleṣu narmadāyāś ca dakṣiṇe // BrP_220.9

pūrveṣu karatoyāyā na deyaṃ śrāddham ucyate 
śrāddhaṃ deyam uśantīha māsi māsy uḍupakṣaye // BrP_220.10

paurṇamāseṣu śrāddhaṃ ca kartavyam ṛkṣagocare 
nityaśrāddham adaivaṃ ca manuṣyaiḥ saha gīyate // BrP_220.11

naimittikaṃ suraiḥ sārdhaṃ nityaṃ naimittikaṃ tathā 
kāmyāny anyāni śrāddhāni pratisaṃvatsaraṃ dvijaiḥ // BrP_220.12

vṛddhiśrāddhaṃ ca kartavyaṃ jātakarmādikeṣu ca 
tatra yugmān dvijān āhur mantrapūrvaṃ tu vai dvijāḥ // BrP_220.13

kanyāṃ gate savitari dināni daśa pañca ca 
pūrveṇaiveha vidhinā śrāddhaṃ tatra vidhīyate // BrP_220.14

pratipaddhanalābhāya dvitīyā dvipadapradā 
putrārthinī tṛtīyā tu caturthī śatrunāśinī // BrP_220.15

śriyaṃ prāpnoti pañcamyāṃ ṣaṣṭhyāṃ pūjyo bhaven naraḥ 
gaṇādhipatyaṃ saptamyām aṣṭamyāṃ buddhim uttamām // BrP_220.16

striyo navamyāṃ prāpnoti daśamyāṃ pūrṇakāmatām 
vedāṃs tathāpnuyāt sarvān ekādaśyāṃ kriyāparaḥ // BrP_220.17

dvādaśyāṃ jayalābhaṃ ca prāpnoti pitṛpūjakaḥ 
prajāvṛddhiṃ paśuṃ medhāṃ svātantryaṃ puṣṭim uttamām // BrP_220.18

dīrghāyur athavaiśvaryaṃ kurvāṇas tu trayodaśīm 
avāpnoti na saṃdehaḥ śrāddhaṃ śraddhāsamanvitaḥ // BrP_220.19

yathāsaṃbhavinānnena śrāddhaṃ śraddhāsamanvitaḥ 
yuvānaḥ pitaro yasya mṛtāḥ śastreṇa vā hatāḥ // BrP_220.20

tena kāryaṃ caturdaśyāṃ teṣāṃ tṛptim abhīpsatā 
śrāddhaṃ kurvann amāvāsyāṃ yatnena puruṣaḥ śuciḥ // BrP_220.21

sarvān kāmān avāpnoti svargaṃ cānantam aśnute 
ataḥparaṃ muniśreṣṭhāḥ śṛṇudhvaṃ vadato mama // BrP_220.22

pitṝṇāṃ prītaye yatra yad deyaṃ prītikāriṇā 
māsaṃ tṛptiḥ pitṝṇāṃ tu haviṣyānnena jāyate // BrP_220.23

māsadvayaṃ matsyamāṃsais tṛptiṃ yānti pitāmahāḥ 
trīn māsān hāriṇaṃ māṃsaṃ vijñeyaṃ pitṛtṛptaye // BrP_220.24

puṣṇāti caturo māsāñ śaśasya piśitaṃ pitṝn 
śākunaṃ pañca vai māsān ṣaṇ māsāñ śūkarāmiṣam // BrP_220.25

chāgalaṃ sapta vai māsān aiṇeyaṃ cāṣṭamāsakān 
karoti tṛptiṃ nava vai rurumāṃsaṃ na saṃśayaḥ // BrP_220.26

gavyaṃ māṃsaṃ pitṛtṛptiṃ karoti daśamāsikīm 
tathaikādaśa māsāṃs tu aurabhraṃ pitṛtṛptidam // BrP_220.27

saṃvatsaraṃ tathā gavyaṃ payaḥ pāyasam eva ca 
vādhrīnam āmiṣaṃ lohaṃ kālaśākaṃ tathā madhu // BrP_220.28

rohitāmiṣam annaṃ ca dattāny ātmakulodbhavaiḥ 
anantaṃ vai prayacchanti tṛptiyogaṃ sutāṃs tathā // BrP_220.29

pitṝṇāṃ nātra saṃdeho gayāśrāddhaṃ ca bho dvijāḥ 
yo dadāti guḍonmiśrāṃs tilān vā śrāddhakarmaṇi // BrP_220.30

madhu vā madhumiśraṃ vā akṣayaṃ sarvam eva tat 
api naḥ sa kule bhūyād yo no dadyāj jalāñjalim // BrP_220.31

pāyasaṃ madhusaṃyuktaṃ varṣāsu ca maghāsu ca 
eṣṭavyā bahavaḥ putrā yady eko 'pi gayāṃ vrajet // BrP_220.32

gaurīṃ vāpy udvahet kanyāṃ nīlaṃ vā vṛṣam utsṛjet 
kṛttikāsu pitṝn arcya svargam āpnoti mānavaḥ // BrP_220.33

apatyakāmo rohiṇyāṃ saumye tejasvitāṃ labhet 
śauryam ārdrāsu cāpnoti kṣetrāṇi ca punarvasau // BrP_220.34

puṣye tu dhanam akṣayyam āśleṣe cāyur uttamam 
maghāsu ca prajāṃ puṣṭiṃ saubhāgyaṃ phālgunīṣu ca // BrP_220.35

pradhānaśīlo bhavati sāpatyaś cottarāsu ca 
prayāti śreṣṭhatāṃ śāstre haste śrāddhaprado naraḥ // BrP_220.36

rūpaṃ tejaś ca citrāsu tathāpatyam avāpnuyāt 
vāṇijyalābhadā svātī viśākhā putrakāmadā // BrP_220.37

kurvantāṃ cānurādhāsu tā dadyuś cakravartitām 
ādhipatyaṃ ca jyeṣṭhāsu mūle cārogyam uttamam // BrP_220.38

āṣāḍhāsu yaśaḥprāptir uttarāsu viśokatā 
śravaṇena śubhāṃl lokān dhaniṣṭhāsu dhanaṃ mahat // BrP_220.39

vedavittvam abhijiti bhiṣaksiddhiṃ ca vāruṇe 
ajāvikaṃ prauṣṭhapadyāṃ vinded gāvas tathottare // BrP_220.40

revatīṣu tathā kupyam aśvinīṣu turaṃgamān 
śrāddhaṃ kurvaṃs tathāpnoti bharaṇīṣv āyur uttamam // BrP_220.41

evaṃ phalam avāpnoti ṛkṣeṣv eteṣu tattvavit 
tasmāt kāmyāni śrāddhāni deyāni vidhivad dvijāḥ // BrP_220.42

kanyārāśigate sūrye phalam atyantam icchatā 
yān yān kāmān abhidhyāyan kanyārāśigate ravau // BrP_220.43

śrāddhaṃ kurvanti manujās tāṃs tān kāmāṃl labhanti te 
nāndīmukhānāṃ kartavyaṃ kanyārāśigate ravau // BrP_220.44

paurṇamāsyāṃ tu kartavyaṃ vārāhavacanaṃ yathā 
divyabhaumāntarikṣāṇi sthāvarāṇi carāṇi ca // BrP_220.45

piṇḍam icchanti pitaraḥ kanyārāśigate ravau 
kanyāṃ gate savitari yāny ahāni tu ṣoḍaśa // BrP_220.46

kratubhis tāni tulyāni devo nārāyaṇo 'bravīt 
rājasūyāśvamedhābhyāṃ ya icched durlabhaṃ phalam // BrP_220.47

apy ambuśākamūlādyaiḥ pitṝn kanyāgate 'rcayet 
uttarāhastanakṣatragate tīkṣṇāṃśumālini // BrP_220.48

yo 'rcayet svapitṝn bhaktyā tasya vāsas triviṣṭape 
hastarkṣage dinakare pitṛrājānuśāsanāt // BrP_220.49

tāvat pitṛpurī śūnyā yāvad vṛścikadarśanam 
vṛścike samatikrānte pitaro daivataiḥ saha // BrP_220.50

niḥśvasya pratigacchanti śāpaṃ dattvā suduḥsaham 
aṣṭakāsu ca kartavyaṃ śrāddhaṃ manvantarāsu vai // BrP_220.51

anvaṣṭakāsu kramaśo mātṛpūrvaṃ tad iṣyate 
grahaṇe ca vyatīpāte ravicandrasamāgame // BrP_220.52

janmarkṣe grahapīḍāyāṃ śrāddhaṃ pārvaṇam ucyate 
ayanadvitaye śrāddhaṃ viṣuvadvitaye tathā // BrP_220.53

saṃkrāntiṣu ca kartavyaṃ śrāddhaṃ vidhivad uttamam 
eṣu kāryaṃ dvijāḥ śrāddhaṃ piṇḍanirvāpaṇād ṛte // BrP_220.54

vaiśākhasya tṛtīyāyāṃ navamyāṃ kārttikasya ca 
śrāddhaṃ kāryaṃ tu śuklāyāṃ saṃkrāntividhinā naraiḥ // BrP_220.55

trayodaśyāṃ bhādrapade māghe candrakṣaye 'hani 
śrāddhaṃ kāryaṃ pāyasena dakṣiṇāyanavac ca tat // BrP_220.56

yadā ca śrotriyo 'bhyeti gehaṃ vedavid agnimān 
tenaikena ca kartavyaṃ śrāddhaṃ vidhivad uttamam // BrP_220.57

śrāddhīyadravyasaṃprāptir yadā syāt sādhusaṃmatā 
pārvaṇena vidhānena śrāddhaṃ kāryaṃ tathā dvijaiḥ // BrP_220.58

pratisaṃvatsaraṃ kāryaṃ mātāpitror mṛte 'hani 
pitṛvyasyāpy aputrasya bhrātur jyeṣṭhasya caiva hi // BrP_220.59

pārvaṇaṃ devapūrvaṃ syād ekoddiṣṭaṃ surair vinā 
dvau daive pitṛkārye trīn ekaikam ubhayatra vā // BrP_220.60

mātāmahānām apy evaṃ sarvam ūhena kīrtitam 
pretībhūtasya satataṃ bhuvi piṇḍaṃ jalaṃ tathā // BrP_220.61

satilaṃ sakuśaṃ dadyād bahir jalasamīpataḥ 
tṛtīye 'hni ca kartavyaṃ pretāsthicayanaṃ dvijaiḥ // BrP_220.62

daśāhe brāhmaṇaḥ śuddho dvādaśāhena kṣatriyaḥ 
vaiśyaḥ pañcadaśāhena śūdro māsena śudhyati // BrP_220.63

sūtakānte gṛhe śrāddham ekoddiṣṭaṃ pracakṣate 
dvādaśe 'hani māse ca tripakṣe ca tataḥ param // BrP_220.64

māsi māsi ca kartavyaṃ yāvat saṃvatsaraṃ dvijāḥ 
tata parataraṃ kāryaṃ sapiṇḍīkaraṇaṃ kramāt // BrP_220.65

kṛte sapiṇḍīkaraṇe pārvaṇaṃ procyate punaḥ 
tataḥ prabhṛti nirmuktāḥ pretatvāt pitṛtāṃ gatāḥ // BrP_220.66

amūrtā mūrtimantaś ca pitaro dvividhāḥ smṛtāḥ 
nāndīmukhās tv amūrtāḥ syur mūrtimanto 'tha pārvaṇāḥ 
ekoddiṣṭāśinaḥ pretāḥ pitṝṇāṃ nirṇayas tridhā // BrP_220.67

kathaṃ sapiṇḍīkaraṇaṃ kartavyaṃ dvijasattama 
pretībhūtasya vidhivad brūhi no vadatāṃ vara // BrP_220.68

sapiṇḍīkaraṇaṃ viprāḥ śṛṇudhvaṃ vadato mama 
tac cāpi devarahitam ekārghaikapavitrakam // BrP_220.69

naivāgnau karaṇaṃ tatra tac cāvāhanavarjitam 
apasavyaṃ ca tatrāpi bhojayed ayujo dvijān // BrP_220.70

viśeṣas tatra cānyo 'sti pratimāsakriyādikaḥ 
taṃ kathyamānam ekāgrāḥ śṛṇudhvaṃ me dvijottamāḥ // BrP_220.71

tilagandhodakair yuktaṃ tatra pātracatuṣṭayam 
kuryāt pitṝṇāṃ tritayam ekaṃ pretasya ca dvijāḥ // BrP_220.72

pātratraye pretapātrād arghaṃ caiva prasecayet 
ye samānā iti japan pūrvavac cheṣam ācaret // BrP_220.73

strīṇām apy evam eva syād ekoddiṣṭam udāhṛtam 
sapiṇḍīkaraṇaṃ tāsāṃ putrābhāve na vidyate // BrP_220.74

pratisaṃvatsaraṃ kāryam ekoddiṣṭaṃ naraiḥ striyāḥ 
mṛtāhani ca tat kāryaṃ pitṝṇāṃ vidhicoditam // BrP_220.75

putrābhāve sapiṇḍās tu tadabhāve sahodarāḥ 
kuryur etaṃ vidhiṃ samyak putrasya ca sutāḥ sutāḥ // BrP_220.76

kuryān mātāmahānāṃ tu putrikātanayas tathā 
dvyāmuṣyāyaṇasaṃjñās tu mātāmahapitāmahān // BrP_220.77

pūjayeyur yathānyāyaṃ śrāddhair naimittikair api 
sarvābhāve striyaḥ kuryuḥ svabhartṝṇām amantrakam // BrP_220.78

tadabhāve ca nṛpatiḥ kārayet tv akuṭumbinām 
tajjātīyair naraiḥ samyag vāhādyāḥ sakalāḥ kriyāḥ // BrP_220.79

sarveṣām eva varṇānāṃ bāndhavo nṛpatir yataḥ 
etā vaḥ kathitā viprā nityā naimittikās tathā // BrP_220.80

vakṣye śrāddhāśrayām anyāṃ nityanaimittikāṃ kriyām 
darśas tatra nimittaṃ tu vidyād indukṣayānvitaḥ // BrP_220.81

nityas tu niyataḥ kālas tasmin kuryād yathoditam 
sapiṇḍīkaraṇād ūrdhvaṃ pitur yaḥ prapitāmahaḥ // BrP_220.82

sa tu lepabhujaṃ yāti praluptaḥ pitṛpiṇḍataḥ 
teṣāṃ hi yaś caturtho 'nyaḥ sa tu lepabhujo bhavet // BrP_220.83

so 'pi saṃbandhato hīnam upabhogaṃ prapadyate 
pitā pitāmahaś caiva tathaiva prapitāmahaḥ // BrP_220.84

piṇḍasaṃbandhino hy ete vijñeyāḥ puruṣās trayaḥ 
lepasaṃbandhinaś cānye pitāmahapitāmahāt // BrP_220.85

prabhṛtyuktās trayas teṣāṃ yajamānaś ca saptamaḥ 
ity eṣa munibhiḥ proktaḥ saṃbandhaḥ sāptapauruṣaḥ // BrP_220.86

yajamānāt prabhṛty ūrdhvam anulepabhujas tathā 
tato 'nye pūrvajāḥ sarve ye cānye narakaukasaḥ // BrP_220.87

ye 'pi tiryaktvam āpannā ye ca bhūtādisaṃsthitāḥ 
tān sarvān yajamāno vai śrāddhaṃ kurvan yathāvidhi // BrP_220.88

sa samāpyāyate viprā yena yena vadāmi tat 
annaprakiraṇaṃ yat tu manuṣyaiḥ kriyate bhuvi // BrP_220.89

tena tṛptim upāyānti ye piśācatvam āgatāḥ 
yad ambu snānavastrotthaṃ bhūmau patati bho dvijāḥ // BrP_220.90

tena ye tarutāṃ prāptās teṣāṃ tṛptiḥ prajāyate 
yās tu gandhāmbukaṇikāḥ patanti dharaṇītale // BrP_220.91

tābhir āpyāyanaṃ teṣāṃ devatvaṃ ye kule gatāḥ 
uddhṛteṣv atha piṇḍeṣu yāś cāmbukaṇikā bhuvi // BrP_220.92

tābhir āpyāyanaṃ teṣāṃ ye tiryaktvaṃ kule gatāḥ 
ye cādantāḥ kule bālāḥ kriyāyogād bahiṣkṛtāḥ // BrP_220.93

vipannās tv anadhikārāḥ saṃmārjitajalāśinaḥ 
bhuktvā cācāmatāṃ yac ca yaj jalaṃ cāṅghriśaucajam // BrP_220.94

brāhmaṇānāṃ tathaivānyat tena tṛptiṃ prayānti vai 
evaṃ yo yajamānasya yaś ca teṣāṃ dvijanmanām // BrP_220.95

kaścij jalānnavikṣepaḥ śucir ucchiṣṭa eva vā 
tenānnena kule tatra ye ca yonyantaraṃ gatāḥ // BrP_220.96

prayānty āpyāyanaṃ viprāḥ samyak śrāddhakriyāvatām 
anyāyopārjitair arthair yac chrāddhaṃ kriyate naraiḥ // BrP_220.97

tṛpyante te na cāṇḍālapulkasādyāsu yoniṣu 
evam āpyāyanaṃ viprā bahūnām eva bāndhavaiḥ // BrP_220.98

śrāddhaṃ kurvadbhir atrāmbuvikṣepaiḥ saṃprajāyate 
tasmāc chrāddhaṃ naro bhaktyā śākenāpi yathāvidhi // BrP_220.99

kurvīta kurvataḥ śrāddhaṃ kule kaścin na sīdati 
śrāddhaṃ deyaṃ tu vipreṣu saṃyateṣv agnihotriṣu // BrP_220.100

avadāteṣu vidvatsu śrotriyeṣu viśeṣataḥ 
triṇāciketas trimadhus trisuparṇaḥ ṣaḍaṅgavit // BrP_220.101

mātāpitṛparaś caiva svasrīyaḥ sāmavedavit 
ṛtvikpurohitācāryam upādhyāyaṃ ca bhojayet // BrP_220.102

mātulaḥ śvaśuraḥ śyālaḥ saṃbandhī droṇapāṭhakaḥ 
maṇḍalabrāhmaṇo yas tu purāṇārthaviśāradaḥ // BrP_220.103

akalpaḥ kalpasaṃtuṣṭaḥ pratigrahavivarjitaḥ 
ete śrāddhe niyoktavyā brāhmaṇāḥ paṅktipāvanāḥ // BrP_220.104

nimantrayeta pūrvedyuḥ pūrvoktān dvijasattamān 
daive niyoge pitrye ca tāṃs tathaivopakalpayet // BrP_220.105

taiś ca saṃyamibhir bhāvyaṃ yas tu śrāddhaṃ kariṣyati 
śrāddhaṃ dattvā ca bhuktvā ca maithunaṃ yo 'dhigacchati // BrP_220.106

pitaras tasya vai māsaṃ tasmin retasi śerate 
gatvā ca yoṣitaṃ śrāddhe yo bhuṅkte yas tu gacchati // BrP_220.107

retomūtrakṛtāhārās taṃ māsaṃ pitaras tayoḥ 
tasmāt tv aprathamaṃ kāryaṃ prājñenopanimantraṇam // BrP_220.108

aprāptau taddine vāpi varjyā yoṣitprasaṅginaḥ 
bhikṣārtham āgatāṃś cāpi kālena saṃyatān yatīn // BrP_220.109

bhojayet praṇipātādyaiḥ prasādya yatamānasaḥ 
yoginaś ca tadā śrāddhe bhojanīyā vipaścitā // BrP_220.110

yogādhārā hi pitaras tasmāt tān pūjayet sadā 
brāhmaṇānāṃ sahasrāṇi eko yogī bhaved yadi // BrP_220.111

yajamānaṃ ca bhoktṝṃś ca naur ivāmbhasi tārayet 
pitṛgāthā tathaivātra gīyate brahmavādibhiḥ // BrP_220.112

yā gītā pitṛbhiḥ pūrvam ailasyāsīn mahīpateḥ 
kadā naḥ saṃtatāv agryaḥ kasyacid bhavitā sutaḥ // BrP_220.113

yo yogibhuktaśeṣān no bhuvi piṇḍān pradāsyati 
gayāyām athavā piṇḍaṃ khaḍgamāṃsaṃ tathā haviḥ // BrP_220.114

kālaśākaṃ tilājyaṃ ca tṛptaye kṛsaraṃ ca naḥ 
vaiśvadevaṃ ca saumyaṃ ca khaḍgamāṃsaṃ paraṃ haviḥ // BrP_220.115

viṣāṇavarjaṃ śirasa ā pādād āśiṣāmahe 
dadyāc chrāddhaṃ trayodaśyāṃ maghāsu ca yathāvidhi // BrP_220.116

madhusarpiḥsamāyuktaṃ pāyasaṃ dakṣiṇāyane 
tasmāt saṃpūjayed bhaktyā svapitṝn vidhivan naraḥ // BrP_220.117

kāmān abhīpsan sakalān pāpād ātmavimocanam 
vasūn rudrāṃs tathādityān nakṣatragrahatārakāḥ // BrP_220.118

prīṇayanti manuṣyāṇāṃ pitaraḥ śrāddhatarpitāḥ 
āyuḥ prajāṃ dhanaṃ vidyāṃ svargaṃ mokṣaṃ sukhāni ca // BrP_220.119

prayacchanti tathā rājyaṃ pitaraḥ śrāddhatarpitāḥ 
tathāparāhṇaḥ pūrvāhṇāt pitṝṇām atiricyate // BrP_220.120

saṃpūjya svāgatenaitān sadane 'bhyāgatān dvijān 
pavitrapāṇir ācāntān āsaneṣūpaveśayet // BrP_220.121

śrāddhaṃ kṛtvā vidhānena saṃbhojya ca dvijottamān 
visarjayet priyāṇy uktvā praṇipatya ca bhaktitaḥ // BrP_220.122

ādvāram anugacchec ca āgacched anumoditaḥ 
tato nityakriyāṃ kuryād bhojayec ca tathātithīn // BrP_220.123

nityakriyāṃ pitṝṇāṃ ca kecid icchanti sattamāḥ 
na pitṝṇāṃ tathaivānye śeṣaṃ pūrvavad ācaret // BrP_220.124

pṛthaktvena vadanty anye kecit pūrvaṃ ca pūrvavat 
tatas tad annaṃ bhuñjīta saha bhṛtyādibhir naraḥ // BrP_220.125

evaṃ kurvīta dharmajñaḥ śrāddhaṃ pitryaṃ samāhitaḥ 
yathā ca vipramukhyānāṃ paritoṣo 'bhijāyate // BrP_220.126

idānīṃ saṃpravakṣyāmi varjanīyān dvijādhamān 
mitradhruk kunakhī klībaḥ kṣayī śuklī vaṇikpathaḥ // BrP_220.127

śyāvadanto 'tha khalvāṭaḥ kāṇo 'ndho badhiro jaḍaḥ 
mūkaḥ paṅguḥ kuṇiḥ ṣaṇḍho duścarmā vyaṅgakekarau // BrP_220.128

kuṣṭhī raktekṣaṇaḥ kubjo vāmano vikaṭo 'lasaḥ 
mitraśatrur duṣkulīnaḥ paśupālo nirākṛtiḥ // BrP_220.129

parivittiḥ parivettā parivedanikāsutaḥ 
vṛṣalīpatis tatsutaś ca na bhavec chrāddhabhug dvijaḥ // BrP_220.130

vṛṣalīputrasaṃskartā anūḍho didhiṣūpatiḥ 
bhṛtakādhyāpako yas tu bhṛtakādhyāpitaś ca yaḥ // BrP_220.131

sūtakānnopajīvī ca mṛgayuḥ somavikrayī 
abhiśastas tathā stenaḥ patito vārddhuṣiḥ śaṭhaḥ // BrP_220.132

piśuno vedasaṃtyāgī dānāgnityāganiṣṭhuraḥ 
rājñaḥ purohito bhṛtyo vidyāhīno 'tha matsarī // BrP_220.133

vṛddhadviḍ durdharaḥ krūro mūḍho devalakas tathā 
nakṣatrasūcakaś caiva parvakāraś ca garhitaḥ // BrP_220.134

ayājyayājakaḥ ṣaṇḍho garhitā ye ca ye 'dhamāḥ 
na te śrāddhe niyoktavyā dṛṣṭvāmī paṅktidūṣakāḥ // BrP_220.135

asatāṃ pragraho yatra satāṃ caivāvamānanā 
daṇḍo devakṛtas tatra sadyaḥ patati dāruṇaḥ // BrP_220.136

hitvāgamaṃ suvihitaṃ bāliśaṃ yas tu bhojayet 
ādidharmaṃ samutsṛjya dātā tatra vinaśyati // BrP_220.137

yas tv āśritaṃ dvijaṃ tyaktvā anyam ānīya bhojayet 
tanniḥśvāsāgninirdagdhas tatra dātā vinaśyati // BrP_220.138

vastrābhāve kriyā nāsti yajñā vedās tapāṃsi ca 
tasmād vāsāṃsi deyāni śrāddhakāle viśeṣataḥ // BrP_220.139

kauśeyaṃ kṣaumakārpāsaṃ dukūlam ahataṃ tathā 
śrāddhe tv etāni yo dadyāt kāmān āpnoti cottamān // BrP_220.140

yathā goṣu prabhūtāsu vatso vindati mātaram 
tathānnaṃ tatra viprāṇāṃ jantur yatrāvatiṣṭhate // BrP_220.141

nāmagotraṃ ca mantrāṃś ca dattam annaṃ na yanti te 
api ye nidhanaṃ prāptās tṛptis tān upatiṣṭhate // BrP_220.142

devatābhyaḥ pitṛbhyaś ca mahāyogibhya eva ca 
namaḥ svāhāyai svadhāyai nityam eva bhavantv iti // BrP_220.143

ādyāvasāne śrāddhasya trir āvṛttyā japet tadā 
piṇḍanirvapaṇe vāpi japed evaṃ samāhitaḥ // BrP_220.144

kṣipram āyānti pitaro rākṣasāḥ pradravanti ca 
prīyante triṣu lokeṣu mantro 'yaṃ tārayaty uta // BrP_220.145

kṣaumasūtraṃ navaṃ dadyāc chāṇaṃ kārpāsikaṃ tathā 
pattrorṇaṃ paṭṭasūtraṃ ca kauśeyaṃ ca vivarjayet // BrP_220.146

varjayec cādaśaṃ prājño yadyapy avyāhataṃ bhavet 
na prīṇayanty athaitāni dātuś cāpy anayo bhavet // BrP_220.147

na nivedyo bhavet piṇḍaḥ pitṝṇāṃ yas tu jīvati 
iṣṭenānnena bhakṣyeṇa bhojayet taṃ yathāvidhi // BrP_220.148

piṇḍam agnau sadā dadyād bhogārthī satataṃ naraḥ 
patnyai dadyāt prajārthī ca madhyamaṃ mantrapūrvakam // BrP_220.149

uttamāṃ dyutim anvicchan piṇḍaṃ goṣu prayacchati 
prajñāṃ caiva yaśaḥ kīrtim apsu caiva nivedayet // BrP_220.150

prārthayan dīrgham āyuś ca vāyasebhyaḥ prayacchati 
kumāraśālām anvicchan kukkuṭebhyaḥ prayacchati // BrP_220.151

eke viprāḥ punaḥ prāhuḥ piṇḍoddharaṇam agrataḥ 
anujñātas tu viprais taiḥ kāmam uddhriyatām iti // BrP_220.152

tasmāc chrāddhaṃ tathā kāryaṃ yathoktam ṛṣibhiḥ purā 
anyathā tu bhaved doṣaḥ pitṝṇāṃ nopatiṣṭhati // BrP_220.153

yavair vrīhitilair māṣair godhūmaiś caṇakais tathā 
saṃtarpayet pitṝn mudgaiḥ śyāmākaiḥ sarṣapadravaiḥ // BrP_220.154

nīvārair hastiśyāmākaiḥ priyaṅgubhis tathārghayet 
prasātikāṃ satūlikāṃ dadyāc chrāddhe vicakṣaṇaḥ // BrP_220.155

āmram āmrātakaṃ bilvaṃ dāḍimaṃ bījapūrakam 
prācīnāmalakaṃ kṣīraṃ nārikelaṃ parūṣakam // BrP_220.156

nāraṅgaṃ ca sakharjūraṃ drākṣānīlakapitthakam 
paṭolaṃ ca priyālaṃ ca karkandhūbadarāṇi ca // BrP_220.157

vikaṅkataṃ vatsakaṃ ca kastvārur vārakān api 
etāni phalajātāni śrāddhe deyāni yatnataḥ // BrP_220.158

guḍaśarkaramatsyaṇḍī deyaṃ phāṇitamūrmuram 
gavyaṃ payo dadhi ghṛtaṃ tailaṃ ca tilasaṃbhavam // BrP_220.159

saindhavaṃ sāgarotthaṃ ca lavaṇaṃ sārasaṃ tathā 
nivedayec chucīn gandhāṃś candanāgurukuṅkumān // BrP_220.160

kālaśākaṃ tandulīyaṃ vāstukaṃ mūlakaṃ tathā 
śākam āraṇyakaṃ cāpi dadyāt puṣpāṇy amūni ca // BrP_220.161

jāticampakalodhrāś ca mallikābāṇabarbarī 
vṛntāśokāṭarūṣaṃ ca tulasī tilakaṃ tathā // BrP_220.162

pāvantīṃ śatapattrāṃ ca gandhaśephālikām api 
kubjakaṃ tagaraṃ caiva mṛgam āraṇyaketakīm // BrP_220.163

yūthikām atimuktaṃ ca śrāddhayogyāni bho dvijāḥ 
kamalaṃ kumudaṃ padmaṃ puṇḍarīkaṃ ca yatnataḥ // BrP_220.164

indīvaraṃ kokanadaṃ kahlāraṃ ca niyojayet 
kuṣṭhaṃ māṃsī vālakaṃ ca kukkuṭī jātipattrakam // BrP_220.165

nalikośīramustaṃ ca granthiparṇī ca sundarī 
punar apy evamādīni gandhayogyāni cakṣate // BrP_220.166

gugguluṃ candanaṃ caiva śrīvāsam aguruṃ tathā 
dhūpāni pitṛyogyāni ṛṣiguggulam eva ca // BrP_220.167

rājamāṣāṃś ca caṇakān masūrān koradūṣakān 
vipruṣān markaṭāṃś caiva kodravāṃś caiva varjayet // BrP_220.168

māhiṣaṃ cāmaraṃ mārgam āvikaikaśaphodbhavam 
straiṇam auṣṭram āvikaṃ ca dadhi kṣīraṃ ghṛtaṃ tyajet // BrP_220.169

tālaṃ varuṇakākolau bahupattrārjunīphalam 
jambīraṃ raktabilvaṃ ca śālasyāpi phalaṃ tyajet // BrP_220.170

matsyasūkarakūrmāś ca gāvo varjyā viśeṣataḥ 
pūtikaṃ mṛganābhiṃ ca rocanāṃ padmacandanam // BrP_220.171

kāleyakaṃ tūgragandhaṃ turuṣkaṃ cāpi varjayet 
pālaṅkaṃ ca kumārīṃ ca kirātaṃ piṇḍamūlakam // BrP_220.172

gṛñjanaṃ cukrikāṃ cukraṃ varumāṃ canapattrikām 
jīvaṃ ca śatapuṣpāṃ ca nālikāṃ gandhaśūkaram // BrP_220.173

halabhṛtyaṃ sarṣapaṃ ca palāṇḍuṃ laśunaṃ tyajet 
mānakandaṃ viṣakandaṃ vajrakandaṃ gadāsthikam // BrP_220.174

puruṣālvaṃ sapiṇḍāluṃ śrāddhakarmaṇi varjayet 
alābuṃ tiktaparṇāṃ ca kūṣmāṇḍaṃ kaṭukatrayam // BrP_220.175

vārtākaṃ śivajātaṃ ca lomaśāni vaṭāni ca 
kālīyaṃ raktavāṇāṃ ca balākā lakucaṃ tathā // BrP_220.176

śrāddhakarmaṇi varjyāni vibhītakaphalaṃ tathā 
āranālaṃ ca śuktaṃ ca śīrṇaṃ paryuṣitaṃ tathā // BrP_220.177

nogragandhaṃ ca dātavyaṃ kovidārakaśigrukau 
atyamlaṃ picchilaṃ sūkṣmaṃ yātayāmaṃ ca sattamāḥ // BrP_220.178

na ca deyaṃ gatarasaṃ madyagandhaṃ ca yad bhavet 
hiṅgūgragandhaṃ phaṇiśaṃ bhūnimbaṃ nimbarājike // BrP_220.179

kustumburuṃ kaliṅgotthaṃ varjayed amlavetasam 
dāḍimaṃ māgadhīṃ caiva nāgarārdrakatittiḍīḥ // BrP_220.180

āmrātakaṃ jīvakaṃ ca tumburuṃ ca niyojayet 
pāyasaṃ śālmalīmudgān modakādīṃś ca bhaktitaḥ // BrP_220.181

pānakaṃ ca rasālaṃ ca gokṣīraṃ ca nivedayet 
yāni cābhyavahāryāṇi svādusnigdhāni bho dvijāḥ // BrP_220.182

īṣadamlakaṭūny eva deyāni śrāddhakarmaṇi 
atyamlaṃ cātilavaṇam atiriktakaṭūni ca // BrP_220.183

āsurāṇīha bhojyāni tāny ato dūratas tyajet 
mṛṣṭasnigdhāni yāni syur īṣatkaṭvamlakāni ca // BrP_220.184

svādūni devabhojyāni tāni śrāddhe niyojayet 
chāgamāṃsaṃ vārtikaṃ ca taittiraṃ śaśakāmiṣam // BrP_220.185

śivālāvakarājīvamāṃsaṃ śrāddhe niyojayet 
vāghrīṇasaṃ raktaśivaṃ lohaṃ śalkasamanvitam // BrP_220.186

siṃhatuṇḍaṃ ca khaḍgaṃ ca śrāddhe yojyaṃ tathocyate 
yad apy uktaṃ hi manunā rohitaṃ pratiyojayet // BrP_220.187

yoktavyaṃ havyakavyeṣu tathā na viprayojayet 
evam uktaṃ mayā viprā vārāheṇāvalokitam // BrP_220.188

mayā niṣiddhaṃ bhuñjāno rauravaṃ narakaṃ vrajet 
etāni ca niṣiddhāni vārāheṇa tapodhanāḥ // BrP_220.189

abhakṣyāṇi dvijātīnāṃ na deyāni pitṛṣv api 
rohitaṃ śūkaraṃ kūrmaṃ godhāhaṃsaṃ ca varjayet // BrP_220.190

cakravākaṃ ca madguṃ ca śalkahīnāṃś ca matsyakān 
kuraraṃ ca nirasthiṃ ca vāsahātaṃ ca kukkuṭān // BrP_220.191

kalaviṅkamayūrāṃś ca bhāradvājāṃś ca śārṅgakān 
nakulolūkamārjārāṃl lopān anyān sudurgrahān // BrP_220.192

ṭiṭṭibhān sārdhajambūkān vyāghra-ṛkṣatarakṣukān 
etān anyāṃś ca saṃduṣṭān yo bhakṣayati durmatiḥ // BrP_220.193

sa mahāpāpakārī tu rauravaṃ narakaṃ vrajet 
pitṛṣv etāṃs tu yo dadyāt pāpātmā garhitāmiṣān // BrP_220.194

sa svargasthān api pitṝn narake pātayiṣyati 
kusumbhaśākaṃ jambīraṃ sigrukaṃ kovidārakam // BrP_220.195

piṇyākaṃ vipruṣaṃ caiva masūraṃ gṛñjanaṃ śaṇam 
kodravaṃ kokilākṣaṃ ca cukraṃ kambukapadmakam // BrP_220.196

cakoraśyenamāṃsaṃ ca vartulālābutālinīm 
phalaṃ tālatarūṇāṃ ca bhuktyā narakam ṛcchati // BrP_220.197

dattvā pitṛṣu taiḥ sārdhaṃ vrajet pūyavahaṃ naraḥ 
tasmāt sarvaprayatnena nāharet tu vicakṣaṇaḥ // BrP_220.198

niṣiddhāni varāheṇa svayaṃ pitrartham ādarāt 
varam evātmamāṃsasya bhakṣaṇaṃ munayaḥ kṛtam // BrP_220.199

na tv eva hi niṣiddhānām ādānaṃ puṃbhir ādarāt 
ajñānād vā pramādād vā sakṛd etāni ca dvijāḥ // BrP_220.200

bhakṣitāni niṣiddhāni prāyaścittaṃ tataś caret 
phalamūladadhikṣīratakragomūtrayāvakaiḥ // BrP_220.201

bhojyānnabhojyasaṃbhukte pratyekaṃ dinasaptakam 
evaṃ niṣiddhācaraṇe kṛte sakṛd api dvijaiḥ // BrP_220.202

śuddhiṃ neyaṃ śarīraṃ tu viṣṇubhaktair viśeṣataḥ 
niṣiddhaṃ varjayed dravyaṃ yathoktaṃ ca dvijottamāḥ // BrP_220.203

samāhṛtya tataḥ śrāddhaṃ kartavyaṃ nijaśaktitaḥ 
evaṃ vidhānataḥ śrāddhaṃ kṛtvā svavibhavocitam 
ābrahmastambaparyantaṃ jagat prīṇāti mānavaḥ // BrP_220.204

pitā jīvati yasyātha mṛtau dvau pitarau pituḥ 
kathaṃ śrāddhaṃ hi kartavyam etad vistaraśo vada // BrP_220.205

yasmai dadyāt pitā śrāddhaṃ tasmai dadyāt sutaḥ svayam 
evaṃ na hīyate dharmo laukiko vaidikas tathā // BrP_220.206

mṛtaḥ pitā jīvati ca yasya brahman pitāmahaḥ 
sa hi śrāddhaṃ kathaṃ kuryād etat tvaṃ vaktum arhasi // BrP_220.207

pituḥ piṇḍaṃ pradadyāc ca bhojayec ca pitāmaham 
prapitāmahasya piṇḍaṃ vai hy ayaṃ śāstreṣu nirṇayaḥ // BrP_220.208

mṛteṣu piṇḍaṃ dātavyaṃ jīvantaṃ cāpi bhojayet 
sapiṇḍīkaraṇaṃ nāsti na ca pārvaṇam iṣyate // BrP_220.209

ācāram ācared yas tu pitṛmedhāśritaṃ naraḥ 
āyuṣā dhanaputraiś ca vardhaty āśu na saṃśayaḥ // BrP_220.210

pitṛmedhādhyāyam imaṃ śrāddhakāleṣu yaḥ paṭhet 
tad annam asya pitaro 'śnanti ca triyugaṃ dvijāḥ // BrP_220.211

evaṃ mayoktaḥ pitṛmedhakalpaḥ pāpāpahaḥ puṇyavivardhanaś ca
śrotavya eṣa prayatair naraiś ca śrāddheṣu caivāpy anukīrtayeta BrP_220.212

evaṃ samyag gṛhasthena devatāḥ pitaras tathā 
saṃpūjyā havyakavyābhyām annenātithibāndhavāḥ // BrP_221.1

bhūtāni bhṛtyāḥ sakalāḥ paśupakṣipipīlikāḥ 
bhikṣavo yācamānāś ca ye cānye pānthakā gṛhe // BrP_221.2

sadācāraratā viprāḥ sādhunā gṛhamedhinā 
pāpaṃ bhuṅkte samullaṅghya nityanaimittikīḥ kriyāḥ // BrP_221.3

kathitaṃ bhavatā vipra nityanaimittikaṃ ca yat 
nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ trividhaṃ karma pauruṣam // BrP_221.4

sadācāraṃ mune śrotum icchāmo vadatas tava 
yaṃ kurvan sukham āpnoti paratreha ca mānavaḥ // BrP_221.5

gṛhasthena sadā kāryam ācāraparirakṣaṇam 
na hy ācāravihīnasya bhadram atra paratra vā // BrP_221.6

yajñadānatapāṃsīha puruṣasya na bhūtaye 
bhavanti yaḥ sadācāraṃ samullaṅghya pravartate // BrP_221.7

durācāro hi puruṣo nehāyur vindate mahat 
kāryo dharmaḥ sadācāra ācārasyaiva lakṣaṇam // BrP_221.8

tasya svarūpaṃ vakṣyāmi sadācārasya bho dvijāḥ 
ātmanaikamanā bhūtvā tathaiva paripālayet // BrP_221.9

trivargasādhane yatnaḥ kartavyo gṛhamedhinā 
tatsaṃsiddhau gṛhasthasya siddhir atra paratra ca // BrP_221.10

pādenāpy asya pāratryaṃ kuryāc chreyaḥ svam ātmavān 
ardhena cātmabharaṇaṃ nityanaimittikāni ca // BrP_221.11

pādenaiva tathāpy asya mūlabhūtaṃ vivardhayet 
evam ācarato viprā arthaḥ sāphalyam ṛcchati // BrP_221.12

tadvat pāpaniṣedhārthaṃ dharmaḥ kāryo vipaścitā 
paratrārthas tathaivānyaḥ kāryo 'traiva phalapradaḥ // BrP_221.13

pratyavāyabhayāt kāmas tathānyaś cāvirodhavān 
dvidhā kāmo 'pi racitas trivargāyāvirodhakṛt // BrP_221.14

parasparānubandhāṃś ca sarvān etān vicintayet 
viparītānubandhāṃś ca budhyadhvaṃ tān dvijottamāḥ // BrP_221.15

dharmo dharmānubandhārtho dharmo nātmārthapīḍakaḥ 
ubhābhyāṃ ca dvidhā kāmaṃ tena tau ca dvidhā punaḥ // BrP_221.16

brāhme muhūrte budhyeta dharmārthāv anucintayet 
samutthāya tathācamya prasnāto niyataḥ śuciḥ // BrP_221.17

pūrvāṃ saṃdhyāṃ sanakṣatrāṃ paścimāṃ sadivākarām 
upāsīta yathānyāyaṃ naināṃ jahyād anāpadi // BrP_221.18

asatpralāpam anṛtaṃ vākpāruṣyaṃ ca varjayet 
asacchāstram asadvādam asatsevāṃ ca vai dvijāḥ // BrP_221.19

sāyaṃprātas tathā homaṃ kurvīta niyatātmavān 
nodayāstamane caivam udīkṣeta vivasvataḥ // BrP_221.20

keśaprasādhanādarśadantadhāvanam añjanam 
pūrvāhṇa eva kāryāṇi devatānāṃ ca tarpaṇam // BrP_221.21

grāmāvasathatīrthānāṃ kṣetrāṇāṃ caiva vartmani 
na viṇmūtram anuṣṭheyaṃ na ca kṛṣṭe na govraje // BrP_221.22

nagnāṃ parastriyaṃ nekṣen na paśyed ātmanaḥ śakṛt 
udakyādarśanasparśam evaṃ saṃbhāṣaṇaṃ tathā // BrP_221.23

nāpsu mūtraṃ purīṣaṃ vā maithunaṃ vā samācaret 
nādhitiṣṭhec chakṛnmūtre keśabhasmasapālikāḥ // BrP_221.24

tuṣāṅgāraviśīrṇāni rajjuvastrādikāni ca 
nādhitiṣṭhet tathā prājñaḥ pathi vastrāṇi vā bhuvi // BrP_221.25

pitṛdevamanuṣyāṇāṃ bhūtānāṃ ca tathārcanam 
kṛtvā vibhavataḥ paścād gṛhastho bhoktum arhati // BrP_221.26

prāṅmukhodaṅmukho vāpi svācānto vāgyataḥ śuciḥ 
bhuñjīta cānnaṃ taccitto hy antarjānuḥ sadā naraḥ // BrP_221.27

upaghātam ṛte doṣān nānnasyodīrayed budhaḥ 
pratyakṣalavaṇaṃ varjyam annam ucchiṣṭam eva ca // BrP_221.28

na gacchan na ca tiṣṭhan vai viṇmūtrotsargam ātmavān 
kurvīta caivam ucchiṣṭaṃ na kiṃcid api bhakṣayet // BrP_221.29

ucchiṣṭo nālapet kiṃcit svādhyāyaṃ ca vivarjayet 
na paśyec ca raviṃ cenduṃ nakṣatrāṇi ca kāmataḥ // BrP_221.30

bhinnāsanaṃ ca śayyāṃ ca bhājanaṃ ca vivarjayet 
gurūṇām āsanaṃ deyam abhyutthānādisatkṛtam // BrP_221.31

anukūlaṃ tathālāpam abhikurvīta buddhimān 
tatrānugamanaṃ kuryāt pratikūlaṃ na saṃcaret // BrP_221.32

naikavastraś ca bhuñjīta na kuryād devatārcanam 
nāvāhayed dvijān agnau homaṃ kurvīta buddhimān // BrP_221.33

na snāyīta naro nagno na śayīta kadācana 
na pāṇibhyām ubhābhyāṃ tu kaṇḍūyeta śiras tathā // BrP_221.34

na cābhīkṣṇaṃ śiraḥsnānaṃ kāryaṃ niṣkāraṇaṃ budhaiḥ 
śiraḥsnātaś ca tailena nāṅgaṃ kiṃcid upaspṛśet // BrP_221.35

anadhyāyeṣu sarveṣu svādhyāyaṃ ca vivarjayet 
brāhmaṇānalagosūryān nāvamanyet kadācana // BrP_221.36

udaṅmukho divā rātrāv utsargaṃ dakṣiṇāmukhaḥ 
ābādhāsu yathākāmaṃ kuryān mūtrapurīṣayoḥ // BrP_221.37

duṣkṛtaṃ na guror brūyāt kruddhaṃ cainaṃ prasādayet 
parivādaṃ na śṛṇuyād anyeṣām api kurvatām // BrP_221.38

panthā deyo brāhmaṇānāṃ rājño duḥkhāturasya ca 
vidyādhikasya garbhiṇyā rogārtasya mahīyataḥ // BrP_221.39

mūkāndhabadhirāṇāṃ ca mattasyonmattakasya ca 
devālayaṃ caidyataruṃ tathaiva ca catuṣpatham // BrP_221.40

vidyādhikaṃ guruṃ caiva budhaḥ kuryāt pradakṣiṇam 
upānadvastramālyādi dhṛtam anyair na dhārayet // BrP_221.41

caturdaśyāṃ tathāṣṭamyāṃ pañcadaśyāṃ ca parvasu 
tailābhyaṅgaṃ tathā bhogaṃ yoṣitaś ca vivarjayet // BrP_221.42

notkṣiptabāhujaṅghaś ca prājñas tiṣṭhet kadācana 
na cāpi vikṣipet pādau pādaṃ pādena nākramet // BrP_221.43

puṃścalyāḥ kṛtakāryasya bālasya patitasya ca 
marmābhighātam ākrośaṃ paiśunyaṃ ca vivarjayet // BrP_221.44

dambhābhimānaṃ taikṣṇyaṃ ca na kurvīta vicakṣaṇaḥ 
mūrkhonmattavyasanino virūpān api vā tathā // BrP_221.45

nyūnāṅgāṃś cādhanāṃś caiva nopahāsena dūṣayet 
parasya daṇḍaṃ nodyacchec chikṣārthaṃ śiṣyaputrayoḥ // BrP_221.46

tadvan nopaviśet prājñaḥ pādenākṛṣya cāsanam 
saṃyāvaṃ kṛśaraṃ māṃsaṃ nātmārtham upasādhayet // BrP_221.47

sāyaṃ prātaś ca bhoktavyaṃ kṛtvā cātithipūjanam 
prāṅmukhodaṅmukho vāpi vāgyato dantadhāvanam // BrP_221.48

kurvīta satataṃ viprā varjayed varjyavīrudham 
nodakśirāḥ svapej jātu na ca pratyakśirā naraḥ // BrP_221.49

śiras tv āgastyām ādhāya śayītātha puraṃdarīm 
na tu gandhavatīṣv apsu śayīta na tathoṣasi // BrP_221.50

uparāge paraṃ snānam ṛte dinam udāhṛtam 
apamṛjyān na vastrāntair gātrāṇy ambarapāṇibhiḥ // BrP_221.51

na cāvadhūnayet keśān vāsasī na ca nirdhunet 
anulepanam ādadyān nāsnātaḥ karhicid budhaḥ // BrP_221.52

na cāpi raktavāsāḥ syāc citrāsitadharo 'pi vā 
na ca kuryād viparyāsaṃ vāsasor nāpi bhūṣayoḥ // BrP_221.53

varjyaṃ ca vidaśaṃ vastram atyantopahataṃ ca yat 
kīṭakeśāvapannaṃ ca tathā śvabhir avekṣitam // BrP_221.54

avalīḍhaṃ śunā caiva sāroddharaṇadūṣitam 
pṛṣṭhamāṃsaṃ vṛthāmāṃsaṃ varjyamāṃsaṃ ca varjayet // BrP_221.55

na bhakṣayec ca satataṃ pratyakṣaṃ lavaṇaṃ naraḥ 
varjyaṃ ciroṣitaṃ viprāḥ śuṣkaṃ paryuṣitaṃ ca yat // BrP_221.56

piṣṭaśākekṣupayasāṃ vikārā dvijasattamāḥ 
tathā māṃsavikārāś ca naiva varjyāś ciroṣitāḥ // BrP_221.57

udayāstamane bhānoḥ śayanaṃ ca vivarjayet 
nāsnāto naiva saṃviṣṭo na caivānyamanā naraḥ // BrP_221.58

na caiva śayane norvyām upaviṣṭo na śabdakṛt 
preṣyāṇām apradāyātha na bhuñjīta kadācana // BrP_221.59

bhuñjīta puruṣaḥ snātaḥ sāyaṃprātar yathāvidhi 
paradārā na gantavyāḥ puruṣeṇa vipaścitā // BrP_221.60

iṣṭāpūrtāyuṣāṃ hantrī paradāragatir nṛṇām 
nahīdṛśam anāyuṣyaṃ loke kiṃcana vidyate // BrP_221.61

yādṛśaṃ puruṣasyeha paradārābhimarśanam 
devāgnipitṛkāryāṇi tathā gurvabhivādanam // BrP_221.62

kurvīta samyag ācamya tadvad annabhujikriyām 
aphenaśabdagandhābhir adbhir acchābhir ādarāt // BrP_221.63

ācāmec caiva tadvac ca prāṅmukhodaṅmukho 'pi vā 
antarjalād āvasathād valmīkān mūṣikāsthalāt // BrP_221.64

kṛtaśaucāvaśiṣṭāś ca varjayet pañca vai mṛdaḥ 
prakṣālya hastau pādau ca samabhyukṣya samāhitaḥ // BrP_221.65

antarjānus tathācāmet triś catur vāpi vai naraḥ 
parimṛjya dvir āvartya khāni mūrdhānam eva ca // BrP_221.66

samyag ācamya toyena kriyāṃ kurvīta vai śuciḥ 
kṣute 'valīḍhe vāte ca tathā niṣṭhīvanādiṣu // BrP_221.67

kuryād ācamanaṃ sparśe vāspṛṣṭasyārkadarśanam 
kurvītālambhanaṃ cāpi dakṣiṇaśravaṇasya ca // BrP_221.68

yathāvibhavato hy etat pūrvābhāve tataḥ param 
na vidyamāne pūrvokta uttaraprāptir iṣyate // BrP_221.69

na kuryād dantasaṃgharṣaṃ nātmano dehatāḍanam 
svāpe 'dhvani tathā bhuñjan svādhyāyaṃ ca vivarjayet // BrP_221.70

saṃdhyāyāṃ maithunaṃ cāpi tathā prasthānam eva ca 
tathāparāhṇe kurvīta śraddhayā pitṛtarpaṇam // BrP_221.71

śiraḥsnānaṃ ca kurvīta daivaṃ pitryam athāpi ca 
prāṅmukhodaṅmukho vāpi śmaśrukarma ca kārayet // BrP_221.72

vyaṅginīṃ varjayet kanyāṃ kulajāṃ vāpy arogiṇīm 
udvahet pitṛmātroś ca saptamīṃ pañcamīṃ tathā // BrP_221.73

rakṣed dārāṃs tyajed īrṣyāṃ tathāhni svapnamaithune 
paropatāpakaṃ karma jantupīḍāṃ ca sarvadā // BrP_221.74

udakyā sarvavarṇānāṃ varjyā rātricatuṣṭayam 
strījanmaparihārārthaṃ pañcamīṃ cāpi varjayet // BrP_221.75

tataḥ ṣaṣṭhyāṃ vrajed rātryāṃ jyeṣṭhayugmāsu rātriṣu 
yugmāsu putrā jāyante striyo 'yugmāsu rātriṣu // BrP_221.76

vidharmiṇo vai parvādau saṃdhyākāleṣu ṣaṇḍhakāḥ 
kṣurakarmaṇi riktāṃ vai varjayīta vicakṣaṇaḥ // BrP_221.77

bruvatām avinītānāṃ na śrotavyaṃ kadācana 
na cotkṛṣṭāsanaṃ deyam anutkṛṣṭasya cādarāt // BrP_221.78

kṣurakarmaṇi cānte ca strīsaṃbhoge ca bho dvijāḥ 
snāyīta cailavān prājñaḥ kaṭabhūmim upetya ca // BrP_221.79

devavedadvijātīnāṃ sādhusatyamahātmanām 
guroḥ pativratānāṃ ca brahmayajñatapasvinām // BrP_221.80

parivādaṃ na kurvīta parihāsaṃ ca bho dvijāḥ 
dhavalāmbarasaṃvītaḥ sitapuṣpavibhūṣitaḥ // BrP_221.81

sadā māṅgalyaveṣaḥ syān na vāmāṅgalyavān bhavet 
noddhatonmattamūḍhaiś ca nāvinītaiś ca paṇḍitaḥ // BrP_221.82

gacchen maitrīm aśīlena na vayojātidūṣitaiḥ 
na cātivyayaśīlaiś ca puruṣair naiva vairibhiḥ // BrP_221.83

kāryākṣamair ninditair na na caiva viṭasaṅgibhiḥ 
nisvair na vādaikaparair naraiś cānyais tathādhamaiḥ // BrP_221.84

suhṛddīkṣitabhūpālasnātakaśvaśuraiḥ saha 
uttiṣṭhed vibhavāc cainān arcayed gṛham āgatān // BrP_221.85

yathāvibhavato viprāḥ pratisaṃvatsaroṣitān 
samyag gṛhe 'rcanaṃ kṛtvā yathāsthānam anukramāt // BrP_221.86

saṃpūjayet tathā vahnau pradadyāc cāhutīḥ kramāt 
prathamāṃ brahmaṇe dadyāt prajānāṃ pataye tataḥ // BrP_221.87

tṛtīyāṃ caiva gṛhyebhyaḥ kaśyapāya tathāparām 
tato 'numataye dadyād dadyād bahubaliṃ tataḥ // BrP_221.88

pūrvaṃ khyātā mayā yā tu nityakramavidhau kriyā 
vaiśvadevaṃ tataḥ kuryād vadata śṛṇuta dvijāḥ // BrP_221.89

yathāsthānavibhāgaṃ tu devān uddiśya vai pṛthak 
parjanyāpodharitrīṇāṃ dadyāt tu maṇike trayam // BrP_221.90

vāyave ca pratidiśaṃ digbhyaḥ prācyādiṣu kramāt 
brahmaṇe cāntarikṣāya sūryāya ca yathākramāt // BrP_221.91

viśvebhyaś caiva devebhyo viśvabhūtebhya eva ca 
uṣase bhūtapataye dadyād vottarataḥ śuciḥ // BrP_221.92

svadhā ca nama ity uktvā pitṛbhyaś caiva dakṣiṇe 
kṛtvāpasavyaṃ vāyavyāṃ yakṣmaitat taiti saṃvadan // BrP_221.93

annāvaśeṣamiśraṃ vai toyaṃ dadyād yathāvidhi 
devānāṃ ca tataḥ kuryād brāhmaṇānāṃ namaskriyām // BrP_221.94

aṅguṣṭhottarato rekhā pāṇer yā dakṣiṇasya ca 
etad brāhmam iti khyātaṃ tīrtham ācamanāya vai // BrP_221.95

tarjanyaṅguṣṭhayor antaḥ pitryaṃ tīrtham udāhṛtam 
pitṝṇāṃ tena toyāni dadyān nāndīmukhād ṛte // BrP_221.96

aṅgulyagre tathā daivaṃ tena divyakriyāvidhiḥ 
tīrthaṃ kaniṣṭhikāmūle kāyaṃ tatra prajāpateḥ // BrP_221.97

evam ebhiḥ sadā tīrthair vidhānaṃ pitṛbhiḥ saha 
sadā kāryāṇi kurvīta nānyatīrthaḥ kadācana // BrP_221.98

brāhmeṇācamanaṃ śastaṃ paitryaṃ pitryeṇa sarvadā 
devatīrthena devānāṃ prājāpatyaṃ jitena ca // BrP_221.99

nāndīmukhānāṃ kurvīta prājñaḥ piṇḍodakakriyām 
prājāpatyena tīrthena yac ca kiṃcit prajāpateḥ // BrP_221.100

yugapaj jalam agniṃ ca bibhṛyān na vicakṣaṇaḥ 
gurudevapitṝn viprān na ca pādau prasārayet // BrP_221.101

nācakṣīta dhayantīṃ gāṃ jalaṃ nāñjalinā pibet 
śaucakāleṣu sarveṣu guruṣv alpeṣu vā punaḥ 
na vilambeta medhāvī na mukhenānalaṃ dhamet // BrP_221.102

tatra viprā na vastavyaṃ yatra nāsti catuṣṭayam 
ṛṇapradātā vaidyaś ca śrotriyaḥ sajalā nadī // BrP_221.103

jitabhṛtyo nṛpo yatra balavān dharmatatparaḥ 
tatra nityaṃ vaset prājñaḥ kutaḥ kunṛpatau sukham // BrP_221.104

paurāḥ susaṃhatā yatra satataṃ nyāyavartinaḥ 
śāntāmatsariṇo lokās tatra vāsaḥ sukhodayaḥ // BrP_221.105

yasmin kṛṣīvalā rāṣṭre prāyaśo nātimāninaḥ 
yatrauṣadhāny aśeṣāṇi vaset tatra vicakṣaṇaḥ // BrP_221.106

tatra viprā na vastavyaṃ yatraitat tritayaṃ sadā 
jigīṣuḥ pūrvavairaś ca janaś ca satatotsavaḥ // BrP_221.107

vasen nityaṃ suśīleṣu sahacāriṣu paṇḍitaḥ 
yatrāpradhṛṣyo nṛpatir yatra sasyapradā mahī // BrP_221.108

ity etat kathitaṃ viprā mayā vo hitakāmyayā 
ataḥparaṃ pravakṣyāmi bhakṣyabhojyavidhikriyām // BrP_221.109

bhojyam annaṃ paryuṣitaṃ snehāktaṃ cirasaṃbhṛtam 
asnehā api godhūmayavagorasavikriyāḥ // BrP_221.110

śaśakaḥ kacchapo godhā śvāvin matsyo 'tha śalyakaḥ 
bhakṣyāś caite tathā varjyau grāmaśūkarakukkuṭau // BrP_221.111

pitṛdevādiśeṣaṃ ca śrāddhe brāhmaṇakāmyayā 
prokṣitaṃ cauṣadhārthaṃ ca khādan māṃsaṃ na duṣyati // BrP_221.112

śaṅkhāśmasvarṇarūpyāṇāṃ rajjūnām atha vāsasām 
śākamūlaphalānāṃ ca tathā vidalacarmaṇām // BrP_221.113

maṇivastrapravālānāṃ tathā muktāphalasya ca 
pātrāṇāṃ camasānāṃ ca ambunā śaucam iṣyate // BrP_221.114

tathāśmakānāṃ toyena aśmasaṃgharṣaṇena ca 
sasnehānāṃ ca pātrāṇāṃ śuddhir uṣṇena vāriṇā // BrP_221.115

śūrpāṇām ajinānāṃ ca muśalolūkhalasya ca 
saṃhatānāṃ ca vastrāṇāṃ prokṣaṇāt saṃcayasya ca // BrP_221.116

valkalānām aśeṣāṇām ambumṛcchaucam iṣyate 
āvikānāṃ samastānāṃ keśānāṃ caivam iṣyate // BrP_221.117

siddhārthakānāṃ kalkena tilakalkena vā punaḥ 
śodhanaṃ caiva bhavati upaghātavatāṃ sadā // BrP_221.118

tathā kārpāsikānāṃ ca śuddhiḥ syāj jalabhasmanā 
dārudantāsthiśṛṅgāṇāṃ takṣaṇāc chuddhir iṣyate // BrP_221.119

punaḥ pākena bhāṇḍānāṃ pārthivānām amedhyatā 
śuddhaṃ bhaikṣyaṃ kāruhastaḥ paṇyaṃ yoṣinmukhaṃ tathā // BrP_221.120

rathyāgamanavijñānaṃ dāsavargeṇa saṃskṛtam 
prākpraśastaṃ cirātītam anekāntaritaṃ laghu // BrP_221.121

antaḥ prabhūtaṃ bālaṃ ca vṛddhāntaraviceṣṭitam 
karmāntāgāraśālāś ca stanadvayaṃ śuci striyāḥ // BrP_221.122

śucayaś ca tathaivāpaḥ sravantyo gandhavarjitāḥ 
bhūmir viśudhyate kālād dāhamārjanagokulaiḥ // BrP_221.123

lepād ullekhanāt sekād veśma saṃmārjanādinā 
keśakīṭāvapanne ca goghrāte makṣikānvite // BrP_221.124

mṛdambu bhasma cāpy anne prakṣeptavyaṃ viśuddhaye 
audumbarāṇām amlena vāriṇā trapusīsayoḥ // BrP_221.125

bhasmāmbubhiś ca kāṃsyānāṃ śuddhiḥ plāvo dravasya ca 
amedhyāktasya mṛttoyair gandhāpaharaṇena ca // BrP_221.126

anyeṣāṃ caiva dravyāṇāṃ varṇagandhāṃś ca hārayet 
śuci māṃsaṃ tu cāṇḍālakravyādair vinipātitam // BrP_221.127

rathyāgataṃ ca tailādi śuci gotṛptidaṃ payaḥ 
rajo 'gnir aśvagochāyā raśmayaḥ pavano mahī // BrP_221.128

vipluṣo makṣikādyāś ca duṣṭasaṅgād adoṣiṇaḥ 
ajāśvaṃ mukhato medhyaṃ na gor vatsasya cānanam // BrP_221.129

mātuḥ prasravaṇe medhyaṃ śakuniḥ phalapātane 
āsanaṃ śayanaṃ yānaṃ taṭau nadyās tṛṇāni ca // BrP_221.130

somasūryāṃśupavanaiḥ śudhyante tāni paṇyavat 
rathyāpasarpaṇe snāne kṣutpānānāṃ ca karmasu // BrP_221.131

ācāmeta yathānyāyaṃ vāsasaḥ paridhāpane 
spṛṣṭānām atha saṃsparśair dvirathyākardamāmbhasi // BrP_221.132

pakveṣṭakacitānāṃ ca medhyatā vāyusaṃśrayāt 
prabhūtopahatād annād agram uddhṛtya saṃtyajet // BrP_221.133

śeṣasya prokṣaṇaṃ kuryād ācamyādbhis tathā mṛdā 
upavāsas trirātraṃ tu duṣṭabhaktāśino bhavet // BrP_221.134

ajñāne jñānapūrve tu taddoṣopaśame na tu 
udakyāṃ vāvalagnāṃ ca sūtikāntyāvasāyinaḥ // BrP_221.135

spṛṣṭvā snāyīta śaucārthaṃ tathaiva mṛtahāriṇaḥ 
nāraṃ spṛṣṭvāsthi sasnehaṃ snātvā vipro viśudhyati // BrP_221.136

ācamyaiva tu niḥsnehaṃ gām ālabhyārkam īkṣya vā 
na laṅghayet tathaivātha ṣṭhīvanodvartanāni ca // BrP_221.137

gṛhād ucchiṣṭaviṇmūtraṃ pādāmbhas tat kṣiped bahiḥ 
pañcapiṇḍān anuddhṛtya na snāyāt paravāriṇi // BrP_221.138

snāyīta devakhāteṣu gaṅgāhradasaritsu ca 
nodyānādau vikāleṣu prājñas tiṣṭhet kadācana // BrP_221.139

nālapej janavidviṣṭān vīrahīnās tathā striyaḥ 
devatāpitṛsacchāstrayajvisaṃnyāsinindakaiḥ // BrP_221.140

kṛtvā tu sparśanālāpaṃ śudhyaty arkāvalokanāt 
avalokya tathodakyāṃ saṃnyastaṃ patitaṃ śavam // BrP_221.141

vidharmisūtikāṣaṇḍhavivastrāntyāvasāyinaḥ 
mṛtaniryātakāṃś caiva paradāraratāś ca ye // BrP_221.142

etad eva hi kartavyaṃ prājñaiḥ śodhanam ātmanaḥ 
abhojyabhikṣupākhaṇḍamārjārakharakukkuṭān // BrP_221.143

patitāpaviddhacāṇḍālamṛtāhārāṃś ca dharmavit 
saṃspṛśya śudhyate snānād udakyāgrāmaśūkarau // BrP_221.144

tadvac ca sūtikāśaucadūṣitau puruṣāv api 
yasya cānudinaṃ hānir gṛhe nityasya karmaṇaḥ // BrP_221.145

yaś ca brāhmaṇasaṃtyaktaḥ kilbiṣāśī narādhamaḥ 
nityasya karmaṇo hāniṃ na kurvīta kadācana // BrP_221.146

tasya tv akaraṇaṃ vakṣye kevalaṃ mṛtajanmasu 
daśāhaṃ brāhmaṇas tiṣṭhed dānahomavivarjitaḥ // BrP_221.147

kṣatriyo dvādaśāhaṃ ca vaiśyo māsārdham eva ca 
śūdraś ca māsam āsīta nijakarmavivarjitaḥ // BrP_221.148

tataḥ paraṃ nijaṃ karma kuryuḥ sarve yathocitam 
pretāya salilaṃ deyaṃ bahir gatvā tu gotrakaiḥ // BrP_221.149

prathame 'hni caturthe ca saptame navame tathā 
tasyāsthisaṃcayaḥ kāryaś caturthe 'hani gotrakaiḥ // BrP_221.150

ūrdhvaṃ saṃcayanāt teṣām aṅgasparśo vidhīyate 
gotrakais tu kriyāḥ sarvāḥ kāryāḥ saṃcayanāt param // BrP_221.151

sparśa eva sapiṇḍānāṃ mṛtāhani tathobhayoḥ 
anvartham icchayā śastrarajjubandhanavahniṣu // BrP_221.152

viṣapratāpādimṛte prāyānāśakayor api 
bāle deśāntarasthe ca tathā pravrajite mṛte // BrP_221.153

sadyaḥ śaucaṃ manuṣyāṇāṃ tryaham uktam aśaucakam 
sapiṇḍānāṃ sapiṇḍas tu mṛte 'nyasmin mṛto yadi // BrP_221.154

pūrvaśaucaṃ samākhyātaṃ kāryās tatra dinakriyāḥ 
eṣa eva vidhir dṛṣṭo janmany api hi sūtake // BrP_221.155

sapiṇḍānāṃ sapiṇḍeṣu yathāvat sodakeṣu ca 
putre jāte pituḥ snānaṃ sacailasya vidhīyate // BrP_221.156

tatrāpi yadi vānyasminn anuyātas tataḥ param 
tatrāpi śuddhir uditā pūrvajanmavato dinaiḥ // BrP_221.157

daśadvādaśamāsārdhamāsasaṃkhyair dinair gataiḥ 
svāḥ svāḥ karmakriyāḥ kuryuḥ sarve varṇā yathāvidhi // BrP_221.158

pretam uddiśya kartavyam ekoddiṣṭam ataḥ param 
dānāni caiva deyāni brāhmaṇebhyo manīṣibhiḥ // BrP_221.159

yad yad iṣṭatamaṃ loke yac cāsya dayitaṃ gṛhe 
tat tad guṇavate deyaṃ tad evākṣayam icchatā // BrP_221.160

pūrṇais tu divasaiḥ spṛṣṭvā salilaṃ vāhanāyudhaiḥ 
dattapretodapiṇḍāś ca sarve varṇāḥ kṛtakriyāḥ // BrP_221.161

kuryuḥ samagrāḥ śucinaḥ paratreha ca bhūtaye 
adhyetavyā trayī nityaṃ bhavitavyaṃ vipaścitā // BrP_221.162

dharmato dhanam āhāryaṃ yaṣṭavyaṃ cāpi yatnataḥ 
yena prakupito nātmā jugupsām eti bho dvijāḥ // BrP_221.163

tat kartavyam aśaṅkena yan na gopyaṃ mahājanaiḥ 
evam ācarato viprāḥ puruṣasya gṛhe sataḥ // BrP_221.164

dharmārthakāmaṃ saṃprāpya paratreha ca śobhanam 
idaṃ rahasyam āyuṣyaṃ dhanyaṃ buddhivivardhanam // BrP_221.165

sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ śrīpuṣṭyārogyadaṃ śivam 
yaśaḥkīrtipradaṃ nṝṇāṃ tejobalavivardhanam // BrP_221.166

anuṣṭheyaṃ sadā puṃbhiḥ svargasādhanam uttamam 
brāhmaṇaiḥ kṣatriyair vaiśyaiḥ śūdraiś ca munisattamāḥ // BrP_221.167

jñātavyaṃ suprayatnena samyak śreyobhikāṅkṣibhiḥ 
jñātvaiva yaḥ sadā kālam anuṣṭhānaṃ karoti vai // BrP_221.168

sarvapāpavinirmuktaḥ svargaloke mahīyate 
sārāt sārataraṃ cedam ākhyātaṃ dvijasattamāḥ // BrP_221.169

śrutismṛtyuditaṃ dharmaṃ na deyaṃ yasya kasyacit 
na nāstikāya dātavyaṃ na duṣṭamataye dvijāḥ 
na dāmbhikāya mūrkhāya na kutarkapralāpine // BrP_221.170

śrotum icchāmahe brahman varṇadharmān viśeṣataḥ 
caturāśramadharmāṃś ca dvijavarya bravīhi tān // BrP_222.1

brāhmaṇakṣatriyaviśāṃ śūdrāṇāṃ ca yathākramam 
śṛṇudhvaṃ saṃyatā bhūtvā varṇadharmān mayoditān // BrP_222.2

dānadayātapodevayajñasvādhyāyatatparaḥ 
nityodakī bhaved vipraḥ kuryāc cāgniparigraham // BrP_222.3

vṛttyarthaṃ yājayet tv anyān dvijān adhyāpayet tathā 
kuryāt pratigrahādānaṃ yajñārthaṃ jñānato dvijāḥ // BrP_222.4

sarvalokahitaṃ kuryān nāhitaṃ kasyacid dvijāḥ 
maitrī samastasattveṣu brāhmaṇasyottamaṃ dhanam // BrP_222.5

gavi ratne ca pārakye samabuddhir bhaved dvijāḥ 
ṛtāv abhigamaḥ patnyāṃ śasyate vāsya bho dvijāḥ // BrP_222.6

dānāni dadyād icchāto dvijebhyaḥ kṣatriyo 'pi hi 
yajec ca vividhair yajñair adhīyīta ca bho dvijāḥ // BrP_222.7

śastrājīvo mahīrakṣā pravarā tasya jīvikā 
tasyāpi prathame kalpe pṛthivīparipālanam // BrP_222.8

dharitrīpālanenaiva kṛtakṛtyā narādhipāḥ 
bhavanti nṛpate rakṣā yato yajñādikarmaṇām // BrP_222.9

duṣṭānāṃ śāsanād rājā śiṣṭānāṃ paripālanāt 
prāpnoty abhimatāṃl lokān varṇasaṃsthāpako nṛpaḥ // BrP_222.10

pāśupālyaṃ vaṇijyāṃ ca kṛṣiṃ ca munisattamāḥ 
vaiśyāya jīvikāṃ brahmā dadau lokapitāmahaḥ // BrP_222.11

tasyāpy adhyayanaṃ yajño dānaṃ dharmaś ca śasyate 
nityanaimittikādīnām anuṣṭhānaṃ ca karmaṇām // BrP_222.12

dvijātisaṃśrayaṃ karma tadarthaṃ tena poṣaṇam 
krayavikrayajair vāpi dhanaiḥ kārubhavais tu vā // BrP_222.13

dānaṃ dadyāc ca śūdro 'pi pākayajñair yajeta ca 
pitryādikaṃ ca vai sarvaṃ śūdraḥ kurvīta tena vai // BrP_222.14

bhṛtyādibharaṇārthāya sarveṣāṃ ca parigrahāḥ 
ṛtukālābhigamanaṃ svadāreṣu dvijottamāḥ // BrP_222.15

dayā samastabhūteṣu titikṣā nābhimānitā 
satyaṃ śaucam anāyāso maṅgalaṃ priyavāditā // BrP_222.16

maitrī caivāspṛhā tadvad akārpaṇyaṃ dvijottamāḥ 
anasūyā ca sāmānyā varṇānāṃ kathitā guṇāḥ // BrP_222.17

āśramāṇāṃ ca sarveṣām ete sāmānyalakṣaṇāḥ 
guṇās tathopadharmāś ca viprādīnām ime dvijāḥ // BrP_222.18

kṣātraṃ karma dvijasyoktaṃ vaiśyakarma tathāpadi 
rājanyasya ca vaiśyoktaṃ śūdrakarmāṇi caitayoḥ // BrP_222.19

sasāmarthye sati tyājyam ubhābhyām api ca dvijāḥ 
tad evāpadi kartavyaṃ na kuryāt karmasaṃkaram // BrP_222.20

ity ete kathitā viprā varṇadharmā mayādya vai 
dharmam āśramiṇāṃ samyag bruvato 'pi nibodhata // BrP_222.21

bālaḥ kṛtopanayano vedāharaṇatatparaḥ 
guror gehe vasan viprā brahmacārī samāhitaḥ // BrP_222.22

śaucācāraratas tatra kāryaṃ śuśrūṣaṇaṃ guroḥ 
vratāni caratā grāhyo vedaś ca kṛtabuddhinā // BrP_222.23

ubhe saṃdhye raviṃ viprās tathaivāgniṃ samāhitaḥ 
upatiṣṭhet tathā kuryād guror apy abhivādanam // BrP_222.24

sthite tiṣṭhed vrajed yāti nīcair āsīta cāsite 
śiṣyo gurau dvijaśreṣṭhāḥ pratikūlaṃ ca saṃtyajet // BrP_222.25

tenaivoktaṃ paṭhed vedaṃ nānyacittaḥ purasthitaḥ 
anujñātaṃ ca bhikṣānnam aśnīyād guruṇā tataḥ // BrP_222.26

avagāhed apaḥ pūrvam ācāryeṇāvagāhitāḥ 
samijjalādikaṃ cāsya kalyakalyam upānayet // BrP_222.27

gṛhītagrāhyavedaś ca tato 'nujñām avāpya vai 
gārhasthyam āvaset prājño niṣpannaguruniṣkṛtiḥ // BrP_222.28

vidhināvāptadāras tu dhanaṃ prāpya svakarmaṇā 
gṛhasthakāryam akhilaṃ kuryād viprāḥ svaśaktitaḥ // BrP_222.29

nirvāpeṇa pitṝn arcya yajñair devāṃs tathātithīn 
annair munīṃś ca svādhyāyair apatyena prajāpatim // BrP_222.30

balikarmaṇā bhūtāni vāksatyenākhilaṃ jagat 
prāpnoti lokān puruṣo nijakarmasamārjitān // BrP_222.31

bhikṣābhujaś ca ye kecit parivrāḍ brahmacāriṇaḥ 
te 'py atra pratitiṣṭhanti gārhasthyaṃ tena vai param // BrP_222.32

vedāharaṇakāryeṇa tīrthasnānāya ca dvijāḥ 
aṭanti vasudhāṃ viprāḥ pṛthivīdarśanāya ca // BrP_222.33

aniketā hy anāhārā ye tu sāyaṃgṛhās tu te 
teṣāṃ gṛhasthaḥ satataṃ pratiṣṭhā yonir ucyate // BrP_222.34

teṣāṃ svāgatadānāni vaktavyaṃ madhuraṃ sadā 
gṛhāgatānāṃ dadyāc ca śayanāsanabhojanam // BrP_222.35

atithir yasya bhagnāśo gṛhāt pratinivartate 
sa dattvā duṣkṛtaṃ tasmai puṇyam ādāya gacchati // BrP_222.36

avajñānam ahaṃkāro dambhaś cāpi gṛhe sataḥ 
parivādopaghātau ca pāruṣyaṃ ca na śasyate // BrP_222.37

yaś ca samyak karoty evaṃ gṛhasthaḥ paramaṃ vidhim 
sarvabandhavinirmukto lokān āpnoti cottamān // BrP_222.38

vayaḥpariṇatau viprāḥ kṛtakṛtyo gṛhāśramī 
putreṣu bhāryāṃ nikṣipya vanaṃ gacchet sahaiva vā // BrP_222.39

parṇamūlaphalāhāraḥ keśaśmaśrujaṭādharaḥ 
bhūmiśāyī bhavet tatra muniḥ sarvātithir dvijāḥ // BrP_222.40

carmakāśakuśaiḥ kuryāt paridhānottarīyake 
tadvat triṣavaṇaṃ snānaṃ śastam asya dvijottamāḥ // BrP_222.41

devatābhyarcanaṃ homaḥ sarvābhyāgatapūjanam 
bhikṣā balipradānaṃ tu śastam asya praśasyate // BrP_222.42

vanyasnehena gātrāṇām abhyaṅgaś cāpi śasyate 
tapasyā tasya viprendrāḥ śītoṣṇādisahiṣṇutā // BrP_222.43

yas tv etā niyataś caryā vānaprasthaś caren muniḥ 
sa dahaty agnivad doṣāñ jayel lokāṃś ca śāśvatān // BrP_222.44

caturthaś cāśramo bhikṣoḥ procyate yo manīṣibhiḥ 
tasya svarūpaṃ gadato budhyadhvaṃ mama sattamāḥ // BrP_222.45

putradravyakalatreṣu tyajet snehaṃ dvijottamāḥ 
caturtham āśramasthānaṃ gacchen nirdhūtamatsaraḥ // BrP_222.46

traivarṇikāṃs tyajet sarvān ārambhān dvijasattamāḥ 
mitrādiṣu samo maitraḥ samasteṣv eva jantuṣu // BrP_222.47

jarāyujāṇḍajādīnāṃ vāṅmanaḥkarmabhiḥ kvacit 
yuktaḥ kurvīta na drohaṃ sarvasaṅgāṃś ca varjayet // BrP_222.48

ekarātrasthitir grāme pañcarātrasthitiḥ pure 
tathā prītir na tiryakṣu dveṣo vā nāsya jāyate // BrP_222.49

prāṇayātrānimittaṃ ca vyaṅgāre 'bhuktavajjane 
kāle praśastavarṇānāṃ bhikṣārthī paryaṭed gṛhān // BrP_222.50

alābhe na viṣādī syāl lābhe naiva ca harṣayet 
prāṇayātrikamātraḥ syān mātrāsaṅgād vinirgataḥ // BrP_222.51

atipūjitalābhāṃs tu jugupsaṃ caiva sarvataḥ 
atipūjitalābhais tu yatir mukto 'pi badhyate // BrP_222.52

kāmaḥ krodhas tathā darpo lobhamohādayaś ca ye 
tāṃs tu doṣān parityajya parivrāṇ nirmamo bhavet // BrP_222.53

abhayaṃ sarvasattvebhyo dattvā yaś carate mahīm 
tasya dehād vimuktasya bhayaṃ notpadyate kvacit // BrP_222.54

kṛtvāgnihotraṃ svaśarīrasaṃsthaṃ śārīram agniṃ svamukhe juhoti
vipras tu bhikṣopagatair havirbhiś citāgninā sa vrajati sma lokān BrP_222.55

mokṣāśramaṃ yaś carate yathoktaṃ śuciś ca saṃkalpitabuddhiyuktaḥ
anindhanaṃ jyotir iva praśāntaṃ sa brahmalokaṃ vrajati dvijātiḥ BrP_222.56

sarvajñas tvaṃ mahābhāga sarvabhūtahite rataḥ 
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca na te 'sty aviditaṃ mune // BrP_223.1

karmaṇā kena varṇānām adhamā jāyate gatiḥ 
uttamā ca bhavet kena brūhi teṣāṃ mahāmate // BrP_223.2

śūdras tu karmaṇā kena brāhmaṇatvaṃ ca gacchati 
śrotum icchāmahe kena brāhmaṇaḥ śūdratām iyāt // BrP_223.3

himavacchikhare ramye nānādhātuvibhūṣite 
nānādrumalatākīrṇe nānāścaryasamanvite // BrP_223.4

tatra sthitaṃ mahādevaṃ tripuraghnaṃ trilocanam 
śailarājasutā devī praṇipatya sureśvaram // BrP_223.5

imaṃ praśnaṃ purā viprā apṛcchac cārulocanā 
tad ahaṃ saṃpravakṣyāmi śṛṇudhvaṃ mama sattamāḥ // BrP_223.6

bhagavan bhaganetraghna pūṣṇo dantavināśana 
dakṣakratuhara tryakṣa saṃśayo me mahān ayam // BrP_223.7

cāturvarṇyaṃ bhagavatā pūrvaṃ sṛṣṭaṃ svayaṃbhuvā 
kena karmavipākena vaiśyo gacchati śūdratām // BrP_223.8

vaiśyo vā kṣatriyaḥ kena dvijo vā kṣatriyo bhavet 
pratilome kathaṃ deva śakyo dharmo nivartitum // BrP_223.9

kena vā karmaṇā vipraḥ śūdrayonau prajāyate 
kṣatriyaḥ śūdratām eti kena vā karmaṇā vibho // BrP_223.10

etaṃ me saṃśayaṃ deva vada bhūtapate 'nagha 
trayo varṇāḥ prakṛtyeha kathaṃ brāhmaṇyam āpnuyuḥ // BrP_223.11

brāhmaṇyaṃ devi duṣprāpaṃ nisargād brāhmaṇaḥ śubhe 
kṣatriyo vaiśyaśūdrau vā nisargād iti me matiḥ // BrP_223.12

karmaṇā duṣkṛteneha sthānād bhraśyati sa dvijaḥ 
śreṣṭhaṃ varṇam anuprāpya tasmād ākṣipyate punaḥ // BrP_223.13

sthito brāhmaṇadharmeṇa brāhmaṇyam upajīvati 
kṣatriyo vātha vaiśyo vā brahmabhūyaṃ sa gacchati // BrP_223.14

yaś ca vipratvam utsṛjya kṣatradharmān niṣevate 
brāhmaṇyāt sa paribhraṣṭaḥ kṣatrayonau prajāyate // BrP_223.15

vaiśyakarma ca yo vipro lobhamohavyapāśrayaḥ 
brāhmaṇyaṃ durlabhaṃ prāpya karoty alpamatiḥ sadā // BrP_223.16

sa dvijo vaiśyatām eti vaiśyo vā śūdratām iyāt 
svadharmāt pracyuto vipras tataḥ śūdratvam āpnuyāt // BrP_223.17

tatrāsau nirayaṃ prāpto varṇabhraṣṭo bahiṣkṛtaḥ 
brahmalokāt paribhraṣṭaḥ śūdrayonau prajāyate // BrP_223.18

kṣatriyo vā mahābhāge vaiśyo vā dharmacāriṇi 
svāni karmāṇy apākṛtya śūdrakarma niṣevate // BrP_223.19

svasthānāt sa paribhraṣṭo varṇasaṃkaratāṃ gataḥ 
brāhmaṇaḥ kṣatriyo vaiśyaḥ śūdratvaṃ yāti tādṛśaḥ // BrP_223.20

yas tu śūdraḥ svadharmeṇa jñānavijñānavāñ śuciḥ 
dharmajño dharmanirataḥ sa dharmaphalam aśnute // BrP_223.21

idaṃ caivāparaṃ devi brahmaṇā samudāhṛtam 
adhyātmaṃ naiṣṭhikī siddhir dharmakāmair niṣevyate // BrP_223.22

ugrānnaṃ garhitaṃ devi gaṇānnaṃ śrāddhasūtakam 
ghuṣṭānnaṃ naiva bhoktavyaṃ śūdrānnaṃ naiva vā kvacit // BrP_223.23

śūdrānnaṃ garhitaṃ devi sadā devair mahātmabhiḥ 
pitāmahamukhotsṛṣṭaṃ pramāṇam iti me matiḥ // BrP_223.24

śūdrānnenāvaśeṣeṇa jaṭhare mriyate dvijaḥ 
āhitāgnis tathā yajvā sa śūdragatibhāg bhavet // BrP_223.25

tena śūdrānnaśeṣeṇa brahmasthānād apākṛtaḥ 
brāhmaṇaḥ śūdratām eti nāsti tatra vicāraṇā // BrP_223.26

yasyānnenāvaśeṣeṇa jaṭhare mriyate dvijaḥ 
tāṃ tāṃ yoniṃ vrajed vipro yasyānnam upajīvati // BrP_223.27

brāhmaṇatvaṃ sukhaṃ prāpya durlabhaṃ yo 'vamanyate 
abhojyānnāni vāśnāti sa dvijatvāt pateta vai // BrP_223.28

surāpo brahmahā steyī cauro bhagnavrato 'śuciḥ 
svādhyāyavarjitaḥ pāpo lubdho naikṛtikaḥ śaṭhaḥ // BrP_223.29

avratī vṛṣalībhartā kuṇḍāśī somavikrayī 
vihīnasevī vipro hi patate brahmayonitaḥ // BrP_223.30

gurutalpī gurudveṣī gurukutsāratiś ca yaḥ 
brahmadviḍ vāpi patati brāhmaṇo brahmayonitaḥ // BrP_223.31

ebhis tu karmabhir devi śubhair ācaritais tathā 
śūdro brāhmaṇatāṃ gacched vaiśyaḥ kṣatriyatāṃ vrajet // BrP_223.32

śūdraḥ karmāṇi sarvāṇi yathānyāyaṃ yathāvidhi 
sarvātithyam upātiṣṭhañ śeṣānnakṛtabhojanaḥ // BrP_223.33

śuśrūṣāṃ paricaryāṃ yo jyeṣṭhavarṇe prayatnataḥ 
kuryād avimanāḥ śreṣṭhaḥ satataṃ satpathe sthitaḥ // BrP_223.34

devadvijātisatkartā sarvātithyakṛtavrataḥ 
ṛtukālābhigāmī ca niyato niyatāśanaḥ // BrP_223.35

dakṣaḥ śiṣṭajanānveṣī śeṣānnakṛtabhojanaḥ 
vṛthā māṃsaṃ na bhuñjīta śūdro vaiśyatvam ṛcchati // BrP_223.36

ṛtavāg anahaṃvādī nirdvaṃdvaḥ sāmakovidaḥ 
yajate nityayajñaiś ca svādhyāyaparamaḥ śuciḥ // BrP_223.37

dānto brāhmaṇasatkartā sarvavarṇānasūyakaḥ 
gṛhasthavratam ātiṣṭhan dvikālakṛtabhojanaḥ // BrP_223.38

śeṣāśī vijitāhāro niṣkāmo nirahaṃvadaḥ 
agnihotram upāsīno juhvānaś ca yathāvidhi // BrP_223.39

sarvātithyam upātiṣṭhañ śeṣānnakṛtabhojanaḥ 
tretāgnimātravihitaṃ vaiśyo bhavati ca dvijaḥ // BrP_223.40

sa vaiśyaḥ kṣatriyakule śucir mahati jāyate 
sa vaiśyaḥ kṣatriyo jāto janmaprabhṛti saṃskṛtaḥ // BrP_223.41

upanīto vrataparo dvijo bhavati saṃskṛtaḥ 
dadāti yajate yajñaiḥ samṛddhair āptadakṣiṇaiḥ // BrP_223.42

adhītya svargam anvicchaṃs tretāgniśaraṇaḥ sadā 
ārdrahastaprado nityaṃ prajā dharmeṇa pālayan // BrP_223.43

satyaḥ satyāni kurute nityaṃ yaḥ śuddhidarśanaḥ 
dharmadaṇḍena nirdagdho dharmakāmārthasādhakaḥ // BrP_223.44

yantritaḥ kāryakaraṇaiḥ ṣaḍbhāgakṛtalakṣaṇaḥ 
grāmyadharmān na seveta svacchandenārthakovidaḥ // BrP_223.45

ṛtukāle tu dharmātmā patnīm upāśrayet sadā 
sadopavāsī niyataḥ svādhyāyanirataḥ śuciḥ // BrP_223.46

vahiskāntarite nityaṃ śayāno 'sti sadā gṛhe 
sarvātithyaṃ trivargasya kurvāṇaḥ sumanāḥ sadā // BrP_223.47

śūdrāṇāṃ cānnakāmānāṃ nityaṃ siddham iti bruvan 
svārthād vā yadi vā kāmān na kiṃcid upalakṣayet // BrP_223.48

pitṛdevātithikṛte sādhanaṃ kurute ca yat 
svaveśmani yathānyāyam upāste bhaikṣyam eva ca // BrP_223.49

dvikālam agnihotraṃ ca juhvāno vai yathāvidhi 
gobrāhmaṇahitārthāya raṇe cābhimukho hataḥ // BrP_223.50

tretāgnimantrapūtena samāviśya dvijo bhavet 
jñānavijñānasaṃpannaḥ saṃskṛto vedapāragaḥ // BrP_223.51

vaiśyo bhavati dharmātmā kṣatriyaḥ svena karmaṇā 
etaiḥ karmaphalair devi nyūnajātikulodbhavaḥ // BrP_223.52

śūdro 'py āgamasaṃpanno dvijo bhavati saṃskṛtaḥ 
brāhmaṇo vāpy asadvṛttaḥ sarvasaṃkarabhojanaḥ // BrP_223.53

sa brāhmaṇyaṃ samutsṛjya śūdro bhavati tādṛśaḥ 
karmabhiḥ śucibhir devī śuddhātmā vijitendriyaḥ // BrP_223.54

śūdro 'pi dvijavat sevya iti brahmābravīt svayam 
svabhāvakarmaṇā caiva yatra śūdro 'dhitiṣṭhati // BrP_223.55

viśuddhaḥ sa dvijātibhyo vijñeya iti me matiḥ 
na yonir nāpi saṃskāro na śrutir na ca saṃtatiḥ // BrP_223.56

kāraṇāni dvijatvasya vṛttam eva tu kāraṇam 
sarvo 'yaṃ brāhmaṇo loke vṛttena tu vidhīyate // BrP_223.57

vṛtte sthitaś ca śūdro 'pi brāhmaṇatvaṃ ca gacchati 
brahmasvabhāvaḥ suśroṇi samaḥ sarvatra me mataḥ // BrP_223.58

nirguṇaṃ nirmalaṃ brahma yatra tiṣṭhati sa dvijaḥ 
ete ye vimalā devi sthānabhāvanidarśakāḥ // BrP_223.59

svayaṃ ca varadenoktā brahmaṇā sṛjatā prajāḥ 
brahmaṇo hi mahat kṣetraṃ loke carati pādavat // BrP_223.60

yat tatra bījaṃ patati sā kṛṣiḥ pretya bhāvinī 
saṃtuṣṭena sadā bhāvyaṃ satpathālambinā sadā // BrP_223.61

brāhmaṃ hi mārgam ākramya vartitavyaṃ bubhūṣatā 
saṃhitādhyāyinā bhāvyaṃ gṛhe vai gṛhamedhinā // BrP_223.62

nityaṃ svādhyāyayuktena na cādhyayanajīvinā 
evaṃbhūto hi yo vipraḥ satataṃ satpathe sthitaḥ // BrP_223.63

āhitāgnir adhīyāno brahmabhūyāya kalpate 
brāhmaṇyaṃ devi saṃprāpya rakṣitavyaṃ yatātmanā // BrP_223.64

yonipratigrahādānaiḥ karmabhiś ca śucismite 
etat te guhyam ākhyātaṃ yathā śūdro bhaved dvijaḥ 
brāhmaṇo vā cyuto dharmād yathā śūdratvam āpnuyāt // BrP_223.65

bhagavan sarvabhūteśa surāsuranamaskṛta 
dharmādharme nṛṇāṃ deva brūhi me saṃśayaṃ vibho // BrP_224.1

karmaṇā manasā vācā trividhair dehinaḥ sadā 
badhyante bandhanaiḥ kair vā mucyante vā kathaṃ vada // BrP_224.2

kena śīlena vai deva karmaṇā kīdṛśena vā 
samācārair guṇaiḥ kair vā svargaṃ yāntīha mānavāḥ // BrP_224.3

devi dharmārthatattvajñe dharmanitye ume sadā 
sarvaprāṇihitaḥ praśnaḥ śrūyatāṃ buddhivardhanaḥ // BrP_224.4

satyadharmaratāḥ śāntāḥ sarvaliṅgavivarjitāḥ 
nādharmeṇa na dharmeṇa badhyante chinnasaṃśayāḥ // BrP_224.5

pralayotpattitattvajñāḥ sarvajñāḥ sarvadarśinaḥ 
vītarāgā vimucyante puruṣāḥ karmabandhanaiḥ // BrP_224.6

karmaṇā manasā vācā ye na hiṃsanti kiṃcana 
ye na majjanti kasmiṃścit te na badhnanti karmabhiḥ // BrP_224.7

prāṇātipātād viratāḥ śīlavanto dayānvitāḥ 
tulyadveṣyapriyā dāntā mucyante karmabandhanaiḥ // BrP_224.8

sarvabhūtadayāvanto viśvāsyāḥ sarvajantuṣu 
tyaktahiṃsrasamācārās te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.9

parasvanirmamā nityaṃ paradāravivarjikāḥ 
dharmalabdhārthabhoktāras te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.10

mātṛvat svasṛvac caiva nityaṃ duhitṛvac ca ye 
paradāreṣu vartante te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.11

svadāraniratā ye ca ṛtukālābhigāminaḥ 
agrāmyasukhabhogāś ca te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.12

stainyān nivṛttāḥ satataṃ saṃtuṣṭāḥ svadhanena ca 
svabhāgyāny upajīvanti te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.13

paradāreṣu ye nityaṃ cāritrāvṛtalocanāḥ 
jitendriyāḥ śīlaparās te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.14

eṣa daivakṛto mārgaḥ sevitavyaḥ sadā naraiḥ 
akaṣāyakṛtaś caiva mārgaḥ sevyaḥ sadā budhaiḥ // BrP_224.15

avṛthāpakṛtaś caiva mārgaḥ sevyaḥ sadā budhaiḥ 
dānakarmatapoyuktaḥ śīlaśaucadayātmakaḥ 
svargamārgam abhīpsadbhir na sevyas tv ata uttaraḥ // BrP_224.16

vācā tu badhyate yena mucyate hy athavā punaḥ 
tāni karmāṇi me deva vada bhūtapate 'nagha // BrP_224.17

ātmahetoḥ parārthe vā adharmāśritam eva ca 
ye mṛṣā na vadantīha te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.18

vṛttyarthaṃ dharmahetor vā kāmakārāt tathaiva ca 
anṛtaṃ ye na bhāṣante te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.19

ślakṣṇāṃ vāṇīṃ svacchavarṇāṃ madhurāṃ pāpavarjitām 
svagatenābhibhāṣante te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.20

paruṣaṃ ye na bhāṣante kaṭukaṃ niṣṭhuraṃ tathā 
na paiśunyaratāḥ santas te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.21

piśunaṃ na prabhāṣante mitrabhedakaraṃ tathā 
parapīḍākaraṃ caiva te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.22

ye varjayanti paruṣaṃ paradrohaṃ ca mānavāḥ 
sarvabhūtasamā dāntās te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.23

śaṭhapralāpād viratā viruddhaparivarjakāḥ 
saumyapralāpino nityaṃ te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.24

na kopād vyāharante ye vācaṃ hṛdayadāriṇīm 
śāntiṃ vindanti ye kruddhās te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.25

eṣa vāṇīkṛto devi dharmaḥ sevyaḥ sadā naraiḥ 
śubhasatyaguṇair nityaṃ varjanīyā mṛṣā budhaiḥ // BrP_224.26

manasā badhyate yena karmaṇā puruṣaḥ sadā 
tan me brūhi mahābhāga devadeva pinākadhṛk // BrP_224.27

mānaseneha dharmeṇa saṃyuktāḥ puruṣāḥ sadā 
svargaṃ gacchanti kalyāṇi tan me kīrtayataḥ śṛṇu // BrP_224.28

duṣpraṇītena manasā duṣpraṇītāntarākṛtiḥ 
naro badhyeta yeneha śṛṇu vā taṃ śubhānane // BrP_224.29

araṇye vijane nyastaṃ parasvaṃ dṛśyate yadā 
manasāpi na gṛhṇanti te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.30

tathaiva paradārān ye kāmavṛttā rahogatāḥ 
manasāpi na hiṃsanti te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.31

śatruṃ mitraṃ ca ye nityaṃ tulyena manasā narāḥ 
bhajanti maitryaṃ saṃgamya te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.32

śrutavanto dayāvantaḥ śucayaḥ satyasaṃgarāḥ 
svair arthaiḥ parisaṃtuṣṭās te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.33

avairā ye tv anāyāsā maitracittaratāḥ sadā 
sarvabhūtadayāvantas te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.34

jñātavantaḥ kriyāvantaḥ kṣamāvantaḥ suhṛtpriyāḥ 
dharmādharmavido nityaṃ te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.35

śubhānām aśubhānāṃ ca karmaṇāṃ phalasaṃcaye 
nirākāṅkṣāś ca ye devi te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.36

pāpopetān varjayanti devadvijaparāḥ sadā 
samutthānam anuprāptās te narāḥ svargagāminaḥ // BrP_224.37

śubhaiḥ karmaphalair devi mayaite parikīrtitāḥ 
svargamārgaparā bhūyaḥ kiṃ tvaṃ śrotum ihecchasi // BrP_224.38

mahān me saṃśayaḥ kaścin martyān prati maheśvara 
tasmāt tvaṃ nipuṇenādya mama vyākhyātum arhasi // BrP_224.39

kenāyur labhate dīrghaṃ karmaṇā puruṣaḥ prabho 
tapasā vāpi deveśa kenāyur labhate mahat // BrP_224.40

kṣīṇāyuḥ kena bhavati karmaṇā bhuvi mānavaḥ 
vipākaṃ karmaṇāṃ deva vaktum arhasy anindita // BrP_224.41

apare ca mahābhāgyā mandabhāgyās tathā pare 
akulīnāḥ kulīnāś ca saṃbhavanti tathā pare // BrP_224.42

durdarśāḥ kecid ābhānti narāḥ kāṣṭhamayā iva 
priyadarśās tathā cānye darśanād eva mānavāḥ // BrP_224.43

duṣprajñāḥ kecid ābhānti kecid ābhānti paṇḍitāḥ 
mahāprajñās tathā cānye jñānavijñānabhāvinaḥ // BrP_224.44

alpavācās tathā kecin mahāvācās tathā pare 
dṛśyante puruṣā deva tato vyākhyātum arhasi // BrP_224.45

hanta te 'haṃ pravakṣyāmi devi karmaphalodayam 
martyaloke naraḥ sarvo yena svaṃ phalam aśnute // BrP_224.46

prāṇātipātī yogīndro daṇḍahasto naraḥ sadā 
nityam udyataśastraś ca hanti bhūtagaṇān naraḥ // BrP_224.47

nirdayaḥ sarvabhūtebhyo nityam udvegakārakaḥ 
api kīṭapataṃgānām aśaraṇyaḥ sunirghṛṇaḥ // BrP_224.48

evaṃbhūto naro devi nirayaṃ pratipadyate 
viparītas tu dharmātmā svarūpeṇābhijāyate // BrP_224.49

nirayaṃ yāti hiṃsātmā yāti svargam ahiṃsakaḥ 
yātanāṃ niraye raudrāṃ sakṛcchrāṃ labhate naraḥ // BrP_224.50

yaḥ kaścin nirayāt tasmāt samuttarati karhicit 
mānuṣyaṃ labhate vāpi hīnāyus tatra jāyate // BrP_224.51

pāpena karmaṇā devi yukto hiṃsādibhir yataḥ 
ahitaḥ sarvabhūtānāṃ hīnāyur upajāyate // BrP_224.52

śubhena karmaṇā devi prāṇighātavivarjitaḥ 
śubhena karmaṇā devi prāṇighātavivarjitaḥ 
nikṣiptaśastro nirdaṇḍo na hiṃsati kadācana // BrP_224.53

na ghātayati no hanti ghnantaṃ naivānumodate 
sarvabhūteṣu sasneho yathātmani tathā pare // BrP_224.54

īdṛśaḥ puruṣo nityaṃ devi devatvam aśnute 
upapannān sukhān bhogān sadāśnāti mudā yutaḥ // BrP_224.55

atha cen mānuṣe loke kadācid upapadyate 
eṣa dīrghāyuṣāṃ mārgaḥ suvṛttānāṃ sukarmaṇām 
prāṇihiṃsāvimokṣeṇa brahmaṇā samudīritaḥ // BrP_224.56

kiṃśīlaḥ kiṃsamācāraḥ puruṣaḥ kaiś ca karmabhiḥ 
svargaṃ samabhipadyeta saṃpradānena kena vā // BrP_225.1

dātā brāhmaṇasatkartā dīnārtakṛpaṇādiṣu 
bhakṣabhojyānnapānānāṃ vāsasāṃ ca mahāmatiḥ // BrP_225.2

pratiśrayān sabhāḥ kuryāt prapāḥ puṣkariṇīs tathā 
nityakādīni karmāṇi karoti prayataḥ śuciḥ // BrP_225.3

āsanaṃ śayanaṃ yānaṃ gṛhaṃ ratnaṃ dhanaṃ tathā 
sasyajātāni sarvāṇi sakṣetrāṇy atha yoṣitaḥ // BrP_225.4

supraśāntamanā nityaṃ yaḥ prayacchati mānavaḥ 
evaṃbhūto naro devi devaloke 'bhijāyate // BrP_225.5

tatroṣya suciraṃ kālaṃ bhuktvā bhogān anuttamān 
sahāpsarobhir mudito ramitvā nandanādiṣu // BrP_225.6

tasmāc cyuto maheśāni mānuṣeṣūpajāyate 
mahābhāgakule devi dhanadhānyasamācite // BrP_225.7

tatra kāmaguṇaiḥ sarvaiḥ samupeto mudānvitaḥ 
mahākāryo mahābhogo dhanī bhavati mānavaḥ // BrP_225.8

ete devi mahābhāgāḥ prāṇino dānaśālinaḥ 
brahmaṇā vai purā proktāḥ sarvasya priyadarśanāḥ // BrP_225.9

apare mānavā devi pradānakṛpaṇā dvijāḥ 
ye 'nnāni na prayacchanti vidyamāne 'py abuddhayaḥ // BrP_225.10

dīnāndhakṛpaṇān dṛṣṭvā bhikṣukān atithīn api 
yācyamānā nivartante jihvālobhasamanvitāḥ // BrP_225.11

na dhanāni na vāsāṃsi na bhogān na ca kāñcanam 
na gāś ca nānnavikṛtiṃ prayacchanti kadācana // BrP_225.12

apralubdhāś ca ye lubdhā nāstikā dānavarjitaḥ 
evaṃbhūtā narā devi nirayaṃ yānty abuddhayaḥ // BrP_225.13

te vai manuṣyatāṃ yānti yadā kālasya paryayāt 
dhanarikte kule janma labhante svalpabuddhayaḥ // BrP_225.14

kṣutpipāsāparītāś ca sarvalokabahiṣkṛtāḥ 
nirāśāḥ sarvabhogebhyo jīvanty adharmajīvikāḥ // BrP_225.15

alpabhogakule jātā alpabhogaratā narāḥ 
anena karmaṇā devi bhavanty adhanino narāḥ // BrP_225.16

apare dambhino nityaṃ māninaḥ parato ratāḥ 
āsanārhasya ye pīṭhaṃ na yacchanty alpacetasaḥ // BrP_225.17

mārgārhasya ca ye mārgaṃ na prayacchanty abuddhayaḥ 
arghārhān na ca saṃskārair arcayanti yathāvidhi // BrP_225.18

pādyam ācamanīyaṃ vā prayacchanty abhibuddhayaḥ 
śubhaṃ cābhimataṃ premṇā guruṃ nābhivadanti ye // BrP_225.19

abhimānapravṛddhena lobhena samam āsthitāḥ 
saṃmānyāṃś cāvamanyante vṛddhān paribhavanti ca // BrP_225.20

evaṃvidhā narā devi sarve nirayagāminaḥ 
te ced yadi narās tasmān nirayād uttaranti ca // BrP_225.21

varṣapūgais tato janma labhante kutsite kule 
śvapākapulkasādīnāṃ kutsitānām acetasām // BrP_225.22

kuleṣu te 'bhijāyante guruvṛddhopatāpinaḥ 
na dambhī na ca mānī yo devatātithipūjakaḥ // BrP_225.23

lokapūjyo namaskartā prasūto madhuraṃ vacaḥ 
sarvakarmapriyakaraḥ sarvabhūtapriyaḥ sadā // BrP_225.24

adveṣī sumukhaḥ ślakṣṇaḥ snigdhavāṇīpradaḥ sadā 
svāgatenaiva sarveṣāṃ bhūtānām avihiṃsakaḥ // BrP_225.25

yathārthaṃ satkriyāpūrvam arcayann avatiṣṭhate 
mārgārhāya dadan mārgaṃ gurum abhyarcayan sadā // BrP_225.26

atithipragraharatas tathābhyāgatapūjakaḥ 
evaṃbhūto naro devi svargatiṃ pratipadyate // BrP_225.27

tato mānuṣyam āsādya viśiṣṭakulajo bhavet 
tatrāsau vipulair bhogaiḥ sarvaratnasamāyutaḥ // BrP_225.28

yathārhadātā cārheṣu dharmacaryāparo bhavet 
saṃmataḥ sarvabhūtānāṃ sarvalokanamaskṛtaḥ // BrP_225.29

svakarmaphalam āpnoti svayam eva naraḥ sadā 
eṣa dharmo mayā prokto vidhātrā svayam īritaḥ // BrP_225.30

yas tu raudrasamācāraḥ sarvasattvabhayaṃkaraḥ 
hastābhyāṃ yadi vā padbhyāṃ rajjvā daṇḍena vā punaḥ // BrP_225.31

loṣṭaiḥ stambhair upāyair vā jantūn bādheta śobhane 
hiṃsārthaṃ niṣkṛtiprajñaḥ prodvejayati caiva hi // BrP_225.32

upakrāmati jantūṃś ca udvegajananaḥ sadā 
evaṃ śīlasamācāro nirayaṃ pratipadyate // BrP_225.33

sa cen manuṣyatāṃ gacched yadi kālasya paryayāt 
bahvābādhāparikliṣṭe kule jayati so 'dhame // BrP_225.34

lokadviṣṭo 'dhamaḥ puṃsāṃ svayaṃ karmakṛtaiḥ phalaiḥ 
eṣa devi manuṣyeṣu boddhavyo jñātibandhuṣu // BrP_225.35

aparaḥ sarvabhūtāni dayāvān anupaśyati 
maitrī dṛṣṭiḥ pitṛsamo nirvairo niyatendriyaḥ // BrP_225.36

nodvejayati bhūtāni na ca hanti dayāparaḥ 
hastapādaiś ca niyatair viśvāsyaḥ sarvajantuṣu // BrP_225.37

na rajjvā na ca daṇḍena na loṣṭair nāyudhena ca 
udvejayati bhūtāni śubhakarmā dayāparaḥ // BrP_225.38

evaṃ śīlasamācāraḥ svarge samupajāyate 
tatrāsau bhavane divye mudā vasati devavat // BrP_225.39

sa cet svargakṣayān martyo manuṣyeṣūpajāyate 
alpāyāso nirātaṅkaḥ sa jātaḥ sukham edhate // BrP_225.40

sukhabhāgī nirāyāso nirudvegaḥ sadā naraḥ 
eṣa devi satāṃ mārgo bādhā yatra na vidyate // BrP_225.41

ime manuṣyā dṛśyante ūhāpohaviśāradāḥ 
jñānavijñānasaṃpannāḥ prajñāvanto 'rthakovidāḥ // BrP_225.42

duṣprajñāś cāpare deva jñānavijñānavarjitāḥ 
kena karmavipākena prajñāvān puruṣo bhavet // BrP_225.43

alpaprajño virūpākṣa kathaṃ bhavati mānavaḥ 
evaṃ tvaṃ saṃśayaṃ chindhi sarvadharmabhṛtāṃ vara // BrP_225.44

jātyandhāś cāpare deva rogārtāś cāpare tathā 
narāḥ klībāś ca dṛśyante kāraṇaṃ brūhi tatra vai // BrP_225.45

brāhmaṇān vedaviduṣaḥ siddhān dharmavidas tathā 
paripṛcchanty aharahaḥ kuśalākuśalaṃ sadā // BrP_225.46

varjayanto 'śubhaṃ karma sevamānāḥ śubhaṃ tathā 
labhante svargatiṃ nityam iha loke yathāsukham // BrP_225.47

sa cen manuṣyatāṃ yāti medhāvī tatra jāyate 
śrutaṃ yajñānugaṃ yasya kalyāṇam upajāyate // BrP_225.48

paradāreṣu ye cāpi cakṣur duṣṭaṃ prayuñjate 
tena duṣṭasvabhāvena jātyandhās te bhavanti hi // BrP_225.49

manasāpi praduṣṭena nagnāṃ paśyanti ye striyam 
rogārtās te bhavantīha narā duṣkṛtakāriṇaḥ // BrP_225.50

ye tu mūḍhā durācārā viyonau maithune ratāḥ 
puruṣeṣu suduṣprajñāḥ klībatvam upayānti te // BrP_225.51

paśūṃś ca ye vai badhnanti ye caiva gurutalpagāḥ 
prakīrṇamaithunā ye ca klībā jāyanti vai narāḥ // BrP_225.52

avadyaṃ kiṃ tu vai karma niravadyaṃ tathaiva ca 
śreyaḥ kurvann avāpnoti mānavo devasattama // BrP_225.53

śreyāṃsaṃ mārgam anvicchan sadā yaḥ pṛcchati dvijān 
dharmānveṣī guṇākāṅkṣī sa svargaṃ samupāśnute // BrP_225.54

yadi mānuṣyatāṃ devi kadācit saṃniyacchati 
medhāvī dhāraṇāyuktaḥ prājñas tatrāpi jāyate // BrP_225.55

eṣa devi satāṃ dharmo gantavyo bhūtikārakaḥ 
nṛṇāṃ hitārthāya sadā mayā caivam udāhṛtaḥ // BrP_225.56

apare svalpavijñānā dharmavidveṣiṇo narāḥ 
brāhmaṇān vedaviduṣo necchanti parisarpitum // BrP_225.57

vratavanto narāḥ kecic chraddhādamaparāyaṇāḥ 
avratā bhraṣṭaniyamās tathānye rākṣasopamāḥ // BrP_225.58

yajvānaś ca tathaivānye nirmohāś ca tathā pare 
kena karmavipākena bhavantīha vadasva me // BrP_225.59

āgamālokadharmāṇāṃ maryādāḥ pūrvanirmitāḥ 
pramāṇenānuvartante dṛśyante ha dṛḍhavratāḥ // BrP_225.60

adharmaṃ dharmam ity āhur ye ca mohavaśaṃ gatāḥ 
avratā naṣṭamaryādās te narā brahmarākṣasāḥ // BrP_225.61

ye vai kālakṛtodyogāt saṃbhavantīha mānavāḥ 
nirhomā nirvaṣaṭkārās te bhavanti narādhamāḥ // BrP_225.62

eṣa devi mayā sarvasaṃśayacchedanāya te 
kuśalākuśalo nṝṇāṃ vyākhyāto dharmasāgaraḥ // BrP_225.63

śrutvaivaṃ sā jaganmātā bhartur vacanam āditaḥ 
hṛṣṭā babhūva suprītā vismitā ca tadā dvijāḥ // BrP_226.1

ye tatrāsan munivarās tripurāreḥ samīpataḥ 
tīrthayātrāprasaṅgena gatās tasmin girau dvijāḥ // BrP_226.2

te 'pi saṃpūjya taṃ devaṃ śūlapāṇiṃ praṇamya ca 
papracchuḥ saṃśayaṃ caiva lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_226.3

trilocana namas te 'stu dakṣakratuvināśana 
pṛcchāmas tvāṃ jagannātha saṃśayaṃ hṛdi saṃsthitam // BrP_226.4

saṃsāre 'smin mahāghore bhairave lomaharṣaṇe 
bhramanti suciraṃ kālaṃ puruṣāś cālpamedhasaḥ // BrP_226.5

yenopāyena mucyante janmasaṃsārabandhanāt 
brūhi tac chrotum icchāmaḥ paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_226.6

karmapāśanibaddhānāṃ narāṇāṃ duḥkhabhāginām 
nānyopāyaṃ prapaśyāmi vāsudevāt paraṃ dvijāḥ // BrP_226.7

ye pūjayanti taṃ devaṃ śaṅkhacakragadādharam 
vāṅmanaḥkarmabhiḥ samyak te yānti paramāṃ gatim // BrP_226.8

kiṃ teṣāṃ jīviteneha paśuvac ceṣṭitena ca 
yeṣāṃ na pravaṇaṃ cittaṃ vāsudeve jaganmaye // BrP_226.9

pinākin bhaganetraghna sarvalokanamaskṛta 
māhātmyaṃ vāsudevasya śrotum icchāma śaṃkara // BrP_226.10

pitāmahād api varaḥ śāśvataḥ puruṣo hariḥ 
kṛṣṇo jāmbūnadābhāso vyabhre sūrya ivoditaḥ // BrP_226.11

daśabāhur mahātejā devatāriniṣūdanaḥ 
śrīvatsāṅko hṛṣīkeśaḥ sarvadaivatayūthapaḥ // BrP_226.12

brahmā tasyodarabhavas tasyāhaṃ ca śirobhavaḥ 
śiroruhebhyo jyotīṃṣi romabhyaś ca surāsurāḥ // BrP_226.13

ṛṣayo dehasaṃbhūtās tasya lokāś ca śāśvatāḥ 
pitāmahagṛhaṃ sākṣāt sarvadevagṛhaṃ ca saḥ // BrP_226.14

so 'syāḥ pṛthivyāḥ kṛtsnāyāḥ sraṣṭā tribhuvaneśvaraḥ 
saṃhartā caiva bhūtānāṃ sthāvarasya carasya ca // BrP_226.15

sa hi devadevaḥ sākṣād devanāthaḥ paraṃtapaḥ 
sarvajñaḥ sarvasaṃsraṣṭā sarvagaḥ sarvatomukhaḥ // BrP_226.16

na tasmāt paramaṃ bhūtaṃ triṣu lokeṣu kiṃcana 
sanātano mahābhāgo govinda iti viśrutaḥ // BrP_226.17

sa sarvān pārthivān saṃkhye ghātayiṣyati mānadaḥ 
surakāryārtham utpanno mānuṣyaṃ vapur āsthitaḥ // BrP_226.18

nahi devagaṇāḥ śaktās trivikramavinākṛtāḥ 
bhuvane devakāryāṇi kartuṃ nāyakavarjitaḥ // BrP_226.19

nāyakaḥ sarvabhūtānāṃ sarvabhūtanamaskṛtaḥ 
etasya devanāthasya kāryasya ca parasya ca // BrP_226.20

brahmabhūtasya satataṃ brahmarṣiśaraṇasya ca 
brahmā vasati nābhisthaḥ śarīre 'haṃ ca saṃsthitaḥ // BrP_226.21

sarvāḥ sukhaṃ saṃsthitāś ca śarīre tasya devatāḥ 
sa devaḥ puṇḍarīkākṣaḥ śrīgarbhaḥ śrīsahoṣitaḥ // BrP_226.22

śārṅgacakrāyudhaḥ khaḍgī sarvanāgaripudhvajaḥ 
uttamena suśīlena śaucena ca damena ca // BrP_226.23

parākrameṇa vīryeṇa vapuṣā darśanena ca 
ārohaṇapramāṇena vīryeṇārjavasaṃpadā // BrP_226.24

ānṛśaṃsyena rūpeṇa balena ca samanvitaḥ 
astraiḥ samuditaḥ sarvair divyair adbhutadarśanaiḥ // BrP_226.25

yogamāyāsahasrākṣo virūpākṣo mahāmanāḥ 
vācā mitrajanaślāghī jñātibandhujanapriyaḥ // BrP_226.26

kṣamāvāṃś cānahaṃvādī sa devo brahmadāyakaḥ 
bhayahartā bhayārtānāṃ mitrānandavivardhanaḥ // BrP_226.27

śaraṇyaḥ sarvabhūtānāṃ dīnānāṃ pālane rataḥ 
śrutavān atha saṃpannaḥ sarvabhūtanamaskṛtaḥ // BrP_226.28

samāśritānām upakṛc chatrūṇāṃ bhayakṛt tathā 
nītijño nītisaṃpanno brahmavādī jitendriyaḥ // BrP_226.29

bhavārtham eva devānāṃ buddhyā paramayā yutaḥ 
prājāpatye śubhe mārge mānave dharmasaṃskṛte // BrP_226.30

samutpatsyati govindo manor vaṃśe mahātmanaḥ 
aṃśo nāma manoḥ putro hy antardhāmā tataḥ param // BrP_226.31

antardhāmno havirdhāmā prajāpatir aninditaḥ 
prācīnabarhir bhavitā havirdhāmnaḥ suto dvijāḥ // BrP_226.32

tasya pracetaḥpramukhā bhaviṣyanti daśātmajāḥ 
prācetasas tathā dakṣo bhaviteha prajāpatiḥ // BrP_226.33

dākṣāyaṇyas tathādityo manur ādityatas tataḥ 
manoś ca vaṃśaja ilā sudyumnaś ca bhaviṣyati // BrP_226.34

budhāt purūravāś cāpi tasmād āyur bhaviṣyati 
nahuṣo bhavitā tasmād yayātis tasya cātmajaḥ // BrP_226.35

yadus tasmān mahāsattvaḥ kroṣṭā tasmād bhaviṣyati 
kroṣṭuś caiva mahān putro vṛjinīvān bhaviṣyati // BrP_226.36

vṛjinīvataś ca bhavitā uṣaṅgur aparājitaḥ 
uṣaṅgor bhavitā putraḥ śūraś citrarathas tathā // BrP_226.37

tasya tv avarajaḥ putraḥ śūro nāma bhaviṣyati 
teṣāṃ vikhyātavīryāṇāṃ cāritraguṇaśālinām // BrP_226.38

yajvināṃ ca viśuddhānāṃ vaṃśe brāhmaṇasattamāḥ 
sa śūraḥ kṣatriyaśreṣṭho mahāvīryo mahāyaśāḥ // BrP_226.39

svavaṃśavistārakaraṃ janayiṣyati mānadam 
vasudevam iti khyātaṃ putram ānakadundubhim // BrP_226.40

tasya putraś caturbāhur vāsudevo bhaviṣyati 
dātā brāhmaṇasatkartā brahmabhūto dvijapriyaḥ // BrP_226.41

rājño baddhān sa sarvān vai mokṣayiṣyati yādavaḥ 
jarāsaṃdhaṃ tu rājānaṃ nirjitya girigahvare // BrP_226.42

sarvapārthivaratnāḍhyo bhaviṣyati sa vīryavān 
pṛthivyām apratihato vīryeṇāpi bhaviṣyati // BrP_226.43

vikrameṇa ca saṃpannaḥ sarvapārthivapārthivaḥ 
śūraḥ saṃhanano bhūto dvārakāyāṃ vasan prabhuḥ // BrP_226.44

pālayiṣyati gāṃ devīṃ vinirjitya durāśayān 
taṃ bhavantaḥ samāsādya brāhmaṇair arhaṇair varaiḥ // BrP_226.45

arcayantu yathānyāyaṃ brahmāṇam iva śāśvatam 
yo hi māṃ draṣṭum iccheta brahmāṇaṃ ca pitāmaham // BrP_226.46

draṣṭavyas tena bhagavān vāsudevaḥ pratāpavān 
dṛṣṭe tasminn ahaṃ dṛṣṭo na me 'trāsti vicāraṇā // BrP_226.47

pitāmaho vāsudeva iti vitta tapodhanāḥ 
sa yasya puṇḍarīkākṣaḥ prītiyukto bhaviṣyati // BrP_226.48

tasya devagaṇaḥ prīto brahmapūrvo bhaviṣyati 
yas tu taṃ mānavo loke saṃśrayiṣyati keśavam // BrP_226.49

tasya kīrtir yaśaś caiva svargaś caiva bhaviṣyati 
dharmāṇāṃ deśikaḥ sākṣād bhaviṣyati sa dharmavān // BrP_226.50

dharmavidbhiḥ sa deveśo namaskāryaḥ sadācyutaḥ 
dharma eva sadā hi syād asminn abhyarcite vibhau // BrP_226.51

sa hi devo mahātejāḥ prajāhitacikīrṣayā 
dharmārthaṃ puruṣavyāghra ṛṣikoṭīḥ sasarja ca // BrP_226.52

tāḥ sṛṣṭās tena vidhinā parvate gandhamādane 
sanatkumārapramukhās tiṣṭhanti tapasānvitāḥ // BrP_226.53

tasmāt sa vāgmī dharmajño namasyo dvijapuṃgavāḥ 
vandito hi sa vandeta mānito mānayīta ca // BrP_226.54

dṛṣṭaḥ paśyed aharahaḥ saṃśritaḥ pratisaṃśrayet 
arcitaś cārcayen nityaṃ sa devo dvijasattamāḥ // BrP_226.55

evaṃ tasyānavadyasya viṣṇor vai paramaṃ tapaḥ 
ādidevasya mahataḥ sajjanācaritaṃ sadā // BrP_226.56

bhuvane 'bhyarcito nityaṃ devair api sanātanaḥ 
abhayenānurūpeṇa prapadya tam anuvratāḥ // BrP_226.57

karmaṇā manasā vācā sa namasyo dvijaiḥ sadā 
yatnavadbhir upasthāya draṣṭavyo devakīsutaḥ // BrP_226.58

eṣa vai vihito mārgo mayā vai munisattamāḥ 
taṃ dṛṣṭvā sarvadeveśaṃ dṛṣṭāḥ syuḥ surasattamāḥ // BrP_226.59

mahāvarāhaṃ taṃ devaṃ sarvalokapitāmaham 
ahaṃ caiva namasyāmi nityam eva jagatpatim // BrP_226.60

tatra ca tritayaṃ dṛṣṭaṃ bhaviṣyati na saṃśayaḥ 
samastā hi vayaṃ devās tasya dehe vasāmahe // BrP_226.61

tasyaiva cāgrajo bhrātā sitādrinicayaprabhaḥ 
halī bala iti khyāto bhaviṣyati dharādharaḥ // BrP_226.62

triśirās tasya devasya dṛṣṭo 'nanta iti prabhoḥ 
suparṇo yasya vīryeṇa kaśyapasyātmajo balī // BrP_226.63

antaṃ naivāśakad draṣṭuṃ devasya paramātmanaḥ 
sa ca śeṣo vicarate parayā vai mudā yutaḥ // BrP_226.64

antarvasati bhogena parirabhya vasuṃdharām 
ya eṣa viṣṇuḥ so 'nanto bhagavān vasudhādharaḥ // BrP_226.65

yo rāmaḥ sa hṛṣīkeśo 'cyutaḥ sarvadharādharaḥ 
tāv ubhau puruṣavyāghrau divyau divyaparākramau // BrP_226.66

draṣṭavyau mānanīyau ca cakralāṅgaladhāriṇau 
eṣa vo 'nugrahaḥ prokto mayā puṇyas tapodhanāḥ 
tad bhavanto yaduśreṣṭhaṃ pūjayeyuḥ prayatnataḥ // BrP_226.67

aho kṛṣṇasya māhātmyaṃ śrutam asmābhir adbhutam 
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ dhanyaṃ saṃsāranāśanam // BrP_227.1

saṃpūjya vidhivad bhaktyā vāsudevaṃ mahāmune 
kāṃ gatiṃ yānti manujā vāsudevārcane ratāḥ // BrP_227.2

kiṃ prāpnuvanti te mokṣaṃ kiṃ vā svargaṃ mahāmune 
athavā kiṃ muniśreṣṭha prāpnuvanty ubhayaṃ phalam // BrP_227.3

chettum arhasi sarvajña saṃśayaṃ no hṛdi sthitam 
chettā nānyo 'sti loke 'smiṃs tvadṛte munisattama // BrP_227.4

sādhu sādhu muniśreṣṭhā bhavadbhir yad udāhṛtam 
śṛṇudhvam ānupūrvyeṇa vaiṣṇavānāṃ sukhāvaham // BrP_227.5

dīkṣāmātreṇa kṛṣṇasya narā mokṣaṃ vrajanti vai 
kiṃ punar ye sadā bhaktyā pūjayanty acyutaṃ dvijāḥ // BrP_227.6

na teṣāṃ durlabhaḥ svargo mokṣaś ca munisattamāḥ 
labhante vaiṣṇavāḥ kāmān yān yān vāñchanti durlabhān // BrP_227.7

ratnaparvatam āruhya naro ratnaṃ yathādadet 
svecchayā muniśārdūlās tathā kṛṣṇān manorathān // BrP_227.8

kalpavṛkṣaṃ samāsādya phalāni svecchayā yathā 
gṛhṇāti puruṣo viprās tathā kṛṣṇān manorathān // BrP_227.9

śraddhayā vidhivat pūjya vāsudevaṃ jagadgurum 
dharmārthakāmamokṣāṇāṃ prāpnuvanti narāḥ phalam // BrP_227.10

ārādhya taṃ jagannāthaṃ viśuddhenāntarātmanā 
prāpnuvanti narāḥ kāmān surāṇām api durlabhān // BrP_227.11

ye 'rcayanti sadā bhaktyā vāsudevākhyam avyayam 
na teṣāṃ durlabhaṃ kiṃcid vidyate bhuvanatraye // BrP_227.12

dhanyās te puruṣā loke ye 'rcayanti sadā harim 
sarvapāpaharaṃ devaṃ sarvakāmaphalapradam // BrP_227.13

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ striyaḥ śūdrāntyajātayaḥ 
saṃpūjya taṃ suravaraṃ prāpnuvanti parāṃ gatim // BrP_227.14

tasmāc chṛṇudhvaṃ munayo yat pṛcchata mamānaghāḥ 
pravakṣyāmi samāsena gatiṃ teṣāṃ mahātmanām // BrP_227.15

tyaktvā mānuṣyakaṃ dehaṃ rogāyatanam adhruvam 
jarāmaraṇasaṃyuktaṃ jalabudbudasaṃnibham // BrP_227.16

māṃsaśoṇitadurgandhaṃ viṣṭhāmūtrādibhir yutam 
asthisthūṇam amedhyaṃ ca snāyucarmaśirānvitam // BrP_227.17

kāmagena vimānena divyagandharvanādinā 
taruṇādityavarṇena kiṅkiṇījālamālinā // BrP_227.18

upagīyamānā gandharvair apsarobhir alaṃkṛtāḥ 
vrajanti lokapālānāṃ bhavanaṃ tu pṛthak pṛthak // BrP_227.19

manvantarapramāṇaṃ tu bhuktvā kālaṃ pṛthak pṛthak 
bhuvanāni pṛthak teṣāṃ sarvabhogair alaṃkṛtāḥ // BrP_227.20

tato 'ntarikṣaṃ lokaṃ te yānti sarvasukhapradam 
tatra bhuktvā varān bhogān daśamanvantaraṃ dvijāḥ // BrP_227.21

tasmād gandharvalokaṃ tu yānti vai vaiṣṇavā dvijāḥ 
viṃśanmanvantaraṃ kālaṃ tatra bhuktvā manoramān // BrP_227.22

bhogān ādityalokaṃ tu tasmād yānti supūjitāḥ 
triṃśanmanvantaraṃ tatra bhogān bhuktvātidaivatān // BrP_227.23

tasmād vrajanti te viprāś candralokaṃ sukhapradam 
manvantarāṇāṃ te tatra catvāriṃśad guṇānvitam // BrP_227.24

kālaṃ bhuktvā śubhān bhogāñ jarāmaraṇavarjitāḥ 
tasmān nakṣatralokaṃ tu vimānaiḥ samalaṃkṛtam // BrP_227.25

vrajanti te muniśreṣṭhā guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtāḥ 
manvantarāṇāṃ pañcāśad bhuktvā bhogān yathepsitān // BrP_227.26

tasmād vrajanti te viprā devalokaṃ sudurlabham 
ṣaṣṭimanvantaraṃ yāvat tatra bhuktvā sudurlabhān // BrP_227.27

bhogān nānāvidhān viprā ṛgdvyaṣṭakasamanvitān 
śakralokaṃ punas tasmād gacchanti surapūjitāḥ // BrP_227.28

manvantarāṇāṃ tatraiva bhuktvā kālaṃ ca saptatim 
bhogān uccāvacān divyān manasaḥ prītivardhanān // BrP_227.29

tasmād vrajanti te lokaṃ prājāpatyam anuttamam 
bhuktvā tatrepsitān bhogān sarvakāmaguṇānvitān // BrP_227.30

manvantaram aśītiṃ ca kālaṃ sarvasukhapradam 
tasmāt paitāmahaṃ lokaṃ yānti te vaiṣṇavā dvijāḥ // BrP_227.31

manvantarāṇāṃ navati krīḍitvā tatra vai sukham 
ihāgatya punas tasmād viprāṇāṃ pravare kule // BrP_227.32

jāyante yogino viprā vedaśāstrārthapāragāḥ 
evaṃ sarveṣu lokeṣu bhuktvā bhogān yathepsitān // BrP_227.33

ihāgatya punar yānti upary upari ca kramāt 
saṃbhave saṃbhave te tu śatavarṣaṃ dvijottamāḥ // BrP_227.34

bhuktvā yathepsitān bhogān yānti lokāntaraṃ tataḥ 
daśajanma yadā teṣāṃ krameṇaivaṃ prapūryate // BrP_227.35

tadā lokaṃ harer divyaṃ brahmalokād vrajanti te 
gatvā tatrākṣayān bhogān bhuktvā sarvaguṇānvitān // BrP_227.36

manvantaraśataṃ yāvaj janmamṛtyuvivarjitāḥ 
gacchanti bhuvanaṃ paścād vārāhasya dvijottamāḥ // BrP_227.37

divyadehāḥ kuṇḍalino mahākāyā mahābalāḥ 
krīḍanti tatra viprendrāḥ kṛtvā rūpaṃ caturbhujam // BrP_227.38

daśa koṭisahasrāṇi varṣāṇāṃ dvijasattamāḥ 
tiṣṭhanti śāśvate bhāve sarvair devair namaskṛtāḥ // BrP_227.39

tato yānti tu te dhīrā narasiṃhagṛhaṃ dvijāḥ 
krīḍante tatra muditā varṣakoṭyayutāni ca // BrP_227.40

tadante vaiṣṇavaṃ yānti puraṃ siddhaniṣevitam 
krīḍante tatra saukhyena varṣāṇām ayutāni ca // BrP_227.41

brahmaloke punar viprā gacchanti sādhakottamāḥ 
tatra sthitvā ciraṃ kālaṃ varṣakoṭiśatān bahūn // BrP_227.42

nārāyaṇapuraṃ yānti tatas te sādhakeśvarāḥ 
bhuktvā bhogāṃś ca vividhān varṣakoṭyarbudāni ca // BrP_227.43

aniruddhapuraṃ paścād divyarūpā mahābalāḥ 
gacchanti sādhakavarāḥ stūyamānāḥ surāsuraiḥ // BrP_227.44

tatra koṭisahasrāṇi varṣāṇāṃ ca caturdaśa 
tiṣṭhanti vaiṣṇavās tatra jarāmaraṇavarjitāḥ // BrP_227.45

pradyumnasya puraṃ paścād gacchanti vigatajvarāḥ 
tatra tiṣṭhanti te viprā lakṣakoṭiśatatrayam // BrP_227.46

svacchandagāmino hṛṣṭā balaśaktisamanvitāḥ 
gacchanti yoginaḥ paścād yatra saṃkarṣaṇaḥ prabhuḥ // BrP_227.47

tatroṣitvā ciraṃ kālaṃ bhuktvā bhogān sahasraśaḥ 
viśanti vāsudevaiti virūpākhye nirañjane // BrP_227.48

vinirmuktāḥ pare tattve jarāmaraṇavarjite 
tatra gatvā vimuktās te bhaveyur nātra saṃśayaḥ // BrP_227.49

evaṃ krameṇa bhuktiṃ te prāpnuvanti manīṣiṇaḥ 
muktiṃ ca muniśārdūlā vāsudevārcane ratāḥ // BrP_227.50

ekādaśyām ubhe pakṣe nirāhāraḥ samāhitaḥ 
snātvā samyag vidhānena dhautavāsā jitendriyaḥ // BrP_228.1

saṃpūjya vidhivad viṣṇuṃ śraddhayā susamāhitaḥ 
puṣpair gandhais tathā dīpair dhūpair naivedyakais tathā // BrP_228.2

upahārair bahuvidhair japyair homapradakṣiṇaiḥ 
stotrair nānāvidhair divyair gītavādyair manoharaiḥ // BrP_228.3

daṇḍavatpraṇipātaiś ca jayaśabdais tathottamaiḥ 
evaṃ saṃpūjya vidhivad rātrau kṛtvā prajāgaram // BrP_228.4

kathāṃ vā gītikāṃ viṣṇor gāyan viṣṇuparāyaṇaḥ 
yāti viṣṇoḥ paraṃ sthānaṃ naro nāsty atra saṃśayaḥ // BrP_228.5

prajāgare gītikāyāḥ phalaṃ viṣṇor mahāmune 
brūhi tac chrotum icchāmaḥ paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_228.6

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ pravakṣyāmy anupūrvaśaḥ 
gītikāyāḥ phalaṃ viṣṇor jāgare yad udāhṛtam // BrP_228.7

avantī nāma nagarī babhūva bhuvi viśrutā 
tatrāste bhagavān viṣṇuḥ śaṅkhacakragadādharaḥ // BrP_228.8

tasyā nagaryāḥ paryante cāṇḍālo gītikovidaḥ 
sadvṛttyotpāditadhano bhṛtyānāṃ bharaṇe rataḥ // BrP_228.9

viṣṇubhaktaḥ sa cāṇḍālo māsi māsi dṛḍhavrataḥ 
ekādaśyāṃ samāgamya sopavāso 'tha gāyati // BrP_228.10

gītikā viṣṇunāmāṅkāḥ prādurbhāvasamāśritāḥ 
gāndhāraṣaḍjanaiṣādasvarapañcamadhaivataiḥ // BrP_228.11

rātrijāgaraṇe viṣṇuṃ gāthābhir upagāyati 
prabhāte ca praṇamyeśaṃ dvādaśyāṃ gṛham etya ca // BrP_228.12

jāmātṛbhāgineyāṃś ca bhojayitvā sakanyakāḥ 
tataḥ saparivāras tu paścād bhuṅkte dvijottamāḥ // BrP_228.13

evaṃ tasyāsatas tatra kurvato viṣṇuprīṇanam 
gītikābhir vicitrābhir vayaḥ pratigataṃ bahu // BrP_228.14

ekadā caitramāse tu kṛṣṇaikādaśigocare 
viṣṇuśuśrūṣaṇārthāya yayau vanam anuttamam // BrP_228.15

vanajātāni puṣpāṇi grahītuṃ bhaktitatparaḥ 
kṣiprātaṭe mahāraṇye vibhītakataror adhaḥ // BrP_228.16

dṛṣṭaḥ sa rākṣasenātha gṛhītaś cāpi bhakṣitum 
cāṇḍālas tam athovāca nādya bhakṣyas tvayā hy aham // BrP_228.17

prātar bhokṣyasi kalyāṇa satyam eṣyāmy ahaṃ punaḥ 
adya kāryaṃ mama mahat tasmān muñcasva rākṣasa // BrP_228.18

śvaḥ satyena sameṣyāmi tataḥ khādasi mām iti 
viṣṇuśuśrūṣaṇārthāya rātrijāgaraṇaṃ mayā 
kāryaṃ na vratavighnaṃ me kartum arhasi rākṣasa // BrP_228.19

taṃ rākṣasaḥ pratyuvāca daśarātram abhojanam 
mamābhūd adya ca bhavān mayā labdho mataṅgaja // BrP_228.20

na mokṣye bhakṣayiṣyāmi kṣudhayā pīḍito bhṛśam 
niśācaravacaḥ śrutvā mātaṅgas tam uvāca ha 
sāntvayañ ślakṣṇayā vācā sa satyavacanair dṛḍhaiḥ // BrP_228.21

satyamūlaṃ jagat sarvaṃ brahmarākṣasa tac chṛṇu 
satyenāhaṃ śapiṣyāmi punarāgamanāya ca // BrP_228.22

ādityaś candramā vahnir vāyur bhūr dyaur jalaṃ manaḥ 
ahorātraṃ yamaḥ saṃdhye dve vidur naraceṣṭitam // BrP_228.23

paradāreṣu yat pāpaṃ yat paradravyahāriṣu 
yac ca brahmahanaḥ pāpaṃ surāpe gurutalpage // BrP_228.24

vandhyāpateś ca yat pāpaṃ yat pāpaṃ vṛṣalīpateḥ 
yac ca devalake pāpaṃ matsyamāṃsāśinaś ca yat // BrP_228.25

kroḍamāṃsāśino yac ca kūrmamāṃsāśinaś ca yat 
vṛthā māṃsāśino yac ca pṛṣṭhamāṃsāśinaś ca yat // BrP_228.26

kṛtaghne mitraghātake yat pāpaṃ didhiṣūpatau 
sūtakasya ca yat pāpaṃ yat pāpaṃ krūrakarmaṇaḥ // BrP_228.27

kṛpaṇasya ca yat pāpaṃ yac ca vandhyātither api 
amāvāsyāṣṭamī ṣaṣṭhī kṛṣṇaśuklacaturdaśī // BrP_228.28

tāsu yad gamanāt pāpaṃ yad vipro vrajati striyam 
rajasvalāṃ tathā paścāc chrāddhaṃ kṛtvā striyaṃ vrajet // BrP_228.29

sarvasvasnātabhojyānāṃ yat pāpaṃ malabhojane 
mitrabhāryāṃ gacchatāṃ ca yat pāpaṃ piśunasya ca // BrP_228.30

dambhamāyānurakte ca yat pāpaṃ madhughātinaḥ 
brāhmaṇasya pratiśrutya yat pāpaṃ tadayacchataḥ // BrP_228.31

yac ca kanyānṛte pāpaṃ yac ca gośvatarānṛte 
strībālahantur yat pāpaṃ yac ca mithyābhibhāṣiṇaḥ // BrP_228.32

devavedadvijanṛpaputramitrasatīstriyaḥ 
yac ca nindayatāṃ pāpaṃ gurumithyāpacārataḥ // BrP_228.33

agnityāgiṣu yat pāpam agnidāyiṣu yad vane 
gṛheṣṭyā pātake yac ca yad goghne yad dvijādhame // BrP_228.34

yat pāpaṃ parivitte ca yat pāpaṃ parivedinaḥ 
tayor dātṛgrahītroś ca yat pāpaṃ bhrūṇaghātinaḥ // BrP_228.35

kiṃ cātra bahubhiḥ proktaiḥ śapathais tava rākṣasa 
śrūyatāṃ śapathaṃ bhīmaṃ durvācyam api kathyate // BrP_228.36

svakanyājīvinaḥ pāpaṃ gūḍhasatyena sākṣiṇaḥ 
ayājyayājake ṣaṇḍhe yat pāpaṃ śravaṇe 'dhame // BrP_228.37

pravrajyāvasite yac ca brahmacāriṇi kāmuke 
etais tu pāpair lipye 'haṃ yadi naiṣyāmi te 'ntikam // BrP_228.38

mātaṅgavacanaṃ śrutvā vismito brahmarākṣasaḥ 
prāha gacchasva satyena samayaṃ caiva pālaya // BrP_228.39

ity uktaḥ kuṇapāśena śvapākaḥ kusumāni tu 
samādāyāgamac caiva viṣṇoḥ sa nilayaṃ gataḥ // BrP_228.40

tāni prādād brāhmaṇāya so 'pi prakṣālya cāmbhasā 
viṣṇum abhyarcya nilayaṃ jagāma sa tapodhanāḥ // BrP_228.41

so 'pi mātaṅgadāyādaḥ sopavāsas tu tāṃ niśām 
gāyan hi bāhyabhūmiṣṭhaḥ prajāgaram upākarot // BrP_228.42

prabhātāyāṃ tu śarvaryāṃ snātvā devaṃ namasya ca 
satyaṃ sa samayaṃ kartuṃ pratasthe yatra rākṣasaḥ // BrP_228.43

taṃ vrajantaṃ pathi naraḥ prāha bhadra kva gacchasi 
sa tathākathayat sarvaṃ so 'py enaṃ punar abravīt // BrP_228.44

dharmārthakāmamokṣāṇāṃ śarīraṃ sādhanaṃ yataḥ 
mahatā tu prayatnena śarīraṃ pālayed budhaḥ // BrP_228.45

jīvadharmārthasukhaṃ naras tathāpnoti mokṣagatim agryām
jīvan kīrtim upaiti ca bhavati mṛtasya kā kathā loke BrP_228.46

mātaṅgas tad vacaḥ śrutvā pratyuvācātha hetumat // BrP_228.47

bhadra satyaṃ puraskṛtya gacchāmi śapathāḥ kṛtāḥ // BrP_228.48

taṃ bhūyaḥ pratyuvācātha kim evaṃ mūḍhadhīr bhavān 
kiṃ na śrutaṃ tvayā sādho manunā yad udīritam // BrP_228.49

gostrīdvijānāṃ parirakṣaṇārthaṃ vivāhakāle surataprasaṅge
prāṇātyaye sarvadhanāpahāre pañcānṛtāny āhur apātakāni BrP_228.50

dharmavākyaṃ na ca strīṣu na vivāhe tathā ripau 
vañcane cārthahānau ca svanāśe 'nṛtake tathā 
evaṃ tad vākyam ākarṇya mātaṅgaḥ pratyuvāca ha // BrP_228.51

maivaṃ vadasva bhadraṃ te satyaṃ lokeṣu pūjyate 
satyenāvāpyate saukhyaṃ yat kiṃcij jagatīgatam // BrP_228.52

satyenārkaḥ pratapati satyenāpo rasātmikāḥ 
jvalaty agniś ca satyena vāti satyena mārutaḥ // BrP_228.53

dharmārthakāmasaṃprāptir mokṣaprāptiś ca durlabhā 
satyena jāyate puṃsāṃ tasmāt satyaṃ na saṃtyajet // BrP_228.54

satyaṃ brahma paraṃ loke satyaṃ yajñeṣu cottamam 
satyaṃ svargasamāyātaṃ tasmāt satyaṃ na saṃtyajet // BrP_228.55

ity uktvā so 'tha mātaṅgas taṃ prakṣipya narottamam 
jagāma tatra yatrāste prāṇihā brahmarākṣasaḥ // BrP_228.56

tam āgataṃ samīkṣyāsau cāṇḍālaṃ brahmarākṣasaḥ 
vismayotphullanayanaḥ śiraḥkampaṃ tam abravīt // BrP_228.57

sādhu sādhu mahābhāga satyavākyānupālaka 
na mātaṅgam ahaṃ manye bhavantaṃ satyalakṣaṇam // BrP_228.58

karmaṇānena manye tvāṃ brāhmaṇaṃ śucim avyayam 
yat kiṃcit tvāṃ bhadramukhaṃ pravakṣye dharmasaṃśrayam 
kiṃ tatra bhavatā rātrau kṛtaṃ viṣṇugṛhe vada // BrP_228.59

tam abhyuvāca mātaṅgaḥ śṛṇu viṣṇugṛhe mayā 
yat kṛtaṃ rajanībhāge yathātathyaṃ vadāmi te // BrP_228.60

viṣṇor devakulasyādhaḥ sthitenānamramūrtinā 
prajāgaraḥ kṛto rātrau gāyatā viṣṇugītikām // BrP_228.61

taṃ brahmarākṣasaḥ prāha kiyantaṃ kālam ucyatām 
prajāgaro viṣṇugṛhe kṛtaṃ bhaktimatā vada // BrP_228.62

tam abhyuvāca prahasan viṃśaty abdāni rākṣasa 
ekādaśyāṃ māsi māsi kṛtas tatra prajāgaraḥ 
mātaṅgavacanaṃ śrutvā provāca brahmarākṣasaḥ // BrP_228.63

yad adya tvāṃ pravakṣyāmi tad bhavān vaktum arhati 
ekarātrikṛtaṃ sādho mama dehi prajāgaram // BrP_228.64

evaṃ tvāṃ mokṣayiṣyāmi mokṣayiṣyāmi nānyathā 
triḥ satyena mahābhāga ity uktvā virarāma ha // BrP_228.65

mātaṅgas tam uvācātha mayātmā te niśācara 
niveditaḥ kim uktena khādasva svecchayāpi mām // BrP_228.66

tam āha rākṣaso bhūyo yāmadvayaprajāgaram 
sagītaṃ me prayacchasva kṛpāṃ kartuṃ tvam arhasi // BrP_228.67

mātaṅgo rākṣasaṃ prāha kim asaṃbaddham ucyate 
khādasva svecchayā māṃ tvaṃ na pradāsye prajāgaram 
mātaṅgavacanaṃ śrutvā prāha taṃ brahmarākṣasaḥ // BrP_228.68

ko hi duṣṭamatir mando bhavantaṃ draṣṭum utsahet 
dharṣayituṃ pīḍayituṃ rakṣitaṃ dharmakarmaṇā // BrP_228.69

dīnasya pāpagrastasya viṣayair mohitasya ca 
narakārtasya mūḍhasya sādhavaḥ syur dayānvitāḥ // BrP_228.70

tan mama tvaṃ mahābhāga kṛpāṃ kṛtvā prajāgaram 
yāmasyaikasya me dehi gaccha vā nilayaṃ svakam // BrP_228.71

taṃ punaḥ prāha cāṇḍālo na yāsyāmi nijaṃ gṛham 
na cāpi tava dāsyāmi kathaṃcid yāmajāgaram 
taṃ prahasyātha cāṇḍālaṃ provāca brahmarākṣasaḥ // BrP_228.72

rātryavasāne yā gītā gītikā kautukāśrayā 
tasyāḥ phalaṃ prayacchasva trāhi pāpāt samuddhara // BrP_228.73

evam uccārite tena mātaṅgas tam uvāca ha // BrP_228.74

kiṃ pūrvaṃ bhavatā karma vikṛtaṃ kṛtam añjasā 
yena tvaṃ doṣajātena saṃbhūto brahmarākṣasaḥ // BrP_228.75

tasya tad vākyam ākarṇya mātaṅgaṃ brahmarākṣasaḥ 
provāca duḥkhasaṃtaptaḥ saṃsmṛtya svakṛtaṃ kṛtam // BrP_228.76

śrūyatāṃ yo 'ham āsaṃ vai pūrvaṃ yac ca mayā kṛtam 
yasmin kṛte pāpayoniṃ gatavān asmi rākṣasīm // BrP_228.77

somaśarma iti khyātaḥ pūrvam āsam ahaṃ dvijaḥ 
putro 'dhyayanaśīlasya devaśarmasya yajvanaḥ // BrP_228.78

kasyacid yajamānasya sūtramantrabahiṣkṛtaḥ 
nṛpasya karmasaktena yūpakarmasuniṣṭhitaḥ // BrP_228.79

āgnīdhraṃ cākarod yajñe lobhamohaprapīḍitaḥ 
tasmin parisamāpte tu maurkhyād dambham anuṣṭhitaḥ // BrP_228.80

yaṣṭum ārabdhavān asmi dvādaśāhaṃ mahākratum 
pravartamāne tasmiṃs tu kukṣiśūlo 'bhavan mama // BrP_228.81

saṃpūrṇe daśarātre tu na samāpte tathā kratau 
virūpākṣasya dīyantyām āhutyāṃ rākṣase kṣaṇe // BrP_228.82

mṛto 'haṃ tena doṣeṇa saṃbhūto brahmarākṣasaḥ 
mūrkheṇa mantrahīnena sūtrasvaravivarjitam // BrP_228.83

ajānatā yajñavidyāṃ yad iṣṭaṃ yājitaṃ ca yat 
tena karmavipākena saṃbhūto brahmarākṣasaḥ // BrP_228.84

tan māṃ pāpamahāmbhodhau nimagnaṃ tvaṃ samuddhara 
prajāgare gītikaikāṃ paścimāṃ dātum arhasi // BrP_228.85

tam uvācātha cāṇḍālo yadi prāṇivadhād bhavān 
nivṛttiṃ kurute dadyāṃ tataḥ paścimagītikām // BrP_228.86

bāḍham ity avadat so 'pi mātaṅgo 'pi dadau tadā 
gītikāphalam āmantrya muhūrtārdhaprajāgaram // BrP_228.87

tasmin gītiphale datte mātaṅgaṃ brahmarākṣasaḥ 
praṇamya prayayau hṛṣṭas tīrthavaryaṃ pṛthūdakam // BrP_228.88

tatrānaśanasaṃkalpaṃ kṛtvā prāṇāñ jahau dvijāḥ 
rākṣasatvād vinirmukto gītikāphalabṛṃhitaḥ // BrP_228.89

pṛthūdakaprabhāvāc ca brahmalokaṃ ca durlabham 
daśa varṣasahasrāṇi nirātaṅko 'vasat tataḥ // BrP_228.90

tasyānte brāhmaṇo jāto babhūva smṛtimān vaśī 
tasyāhaṃ caritaṃ bhūyaḥ kathayiṣyāmi bho dvijāḥ // BrP_228.91

mātaṅgasya kathāśeṣaṃ śṛṇudhvaṃ gadato mama 
rākṣase tu gate dhīmān gṛham etya yatātmavān // BrP_228.92

tadvipracaritaṃ smṛtvā nirviṇṇaḥ śucir apy asau 
putreṣu bhāryāṃ nikṣipya dadau bhūmyāḥ pradakṣiṇām // BrP_228.93

kokāmukhāt samārabhya yāvad vai skandadarśanam 
dṛṣṭvā skandaṃ yayau dhārācakre cāpi pradakṣiṇam // BrP_228.94

tato 'drivaram āgamya vindhyam uccaśiloccayam 
pāpapramocanaṃ tīrtham āsasāda sa tu dvijāḥ // BrP_228.95

snānaṃ pāpaharaṃ cakre sa tu cāṇḍālavaṃśajaḥ 
vimuktapāpaḥ sasmāra pūrvajātīr anekaśaḥ // BrP_228.96

sa pūrvajanmany abhavad bhikṣuḥ saṃyatavāṅmanāḥ 
yatakāyaś ca matimān vedavedāṅgapāragaḥ // BrP_228.97

ekadā goṣu nagarād dhriyamāṇāsu taskaraiḥ 
bhikṣāvadhūtā rajasā muktā tenātha bhikṣuṇā // BrP_228.98

sa tenādharmadoṣeṇa cāṇḍālīṃ yonim āgataḥ 
pāpapramocane snātaḥ sa mṛto narmadātaṭe // BrP_228.99

mūrkho 'bhūd brāhmaṇavaro vārāṇasyāṃ ca bho dvijāḥ 
tatrāsya vasato 'bdais tu triṃśadbhiḥ siddhapūruṣaḥ // BrP_228.100

virūparūpī babhrāma yogamālābalānvitaḥ 
taṃ dṛṣṭvā sopahāsārtham abhivādyābhyuvāca ha // BrP_228.101

kuśalaṃ siddhapuruṣaṃ kutas tv āgamyate tvayā // BrP_228.102

evaṃ saṃbhāṣitas tena jñāto 'ham iti cintya tu 
pratyuvācātha vandyas taṃ svargalokād upāgataḥ // BrP_228.103

taṃ siddhaṃ prāha mūrkho 'sau kiṃ tvaṃ vetsi triviṣṭape 
nārāyaṇoruprabhavām urvaśīm apsarovarām // BrP_228.104

siddhas tam āha tāṃ vedmi śakracāmaradhāriṇīm 
svargasyābharaṇaṃ mukhyam urvaśīṃ sādhusaṃbhavām // BrP_228.105

vipraḥ siddham uvācātha ṛjumārgavivarjitaḥ 
tan mitra matkṛte vārttām urvaśyā bhavatādarāt // BrP_228.106

kathanīyā yac ca sā te brūyād ākhyāsyate bhavān 
bāḍham ity abravīt siddhaḥ so 'pi vipro mudānvitaḥ // BrP_228.107

babhūva siddho 'pi yayau merupṛṣṭhaṃ surālayam 
sametya corvaśīṃ prāha yad ukto 'sau dvijena tu // BrP_228.108

sā prāha taṃ siddhavaraṃ nāhaṃ kāśipatiṃ dvijam 
jānāmi satyam uktaṃ te na cetasi mama sthitam // BrP_228.109

ity uktaḥ prayayau so 'pi kālena bahunā punaḥ 
vārāṇasīṃ yayau siddho dṛṣṭo mūrkheṇa vai punaḥ // BrP_228.110

dṛṣṭaḥ pṛṣṭaḥ kila bhūyaḥ kim āhorubhavā tava 
siddho 'bravīn na jānāmi mām uvācorvaśī svayam // BrP_228.111

siddhavākyaṃ tataḥ śrutvā smitabhinnauṣṭhasaṃpuṭaḥ 
punaḥ prāha kathaṃ vetsīty evaṃ vācyā tvayorvaśī // BrP_228.112

bāḍham evaṃ kariṣyāmīty uktvā siddho divaṃ gataḥ 
dadarśa śakrabhavanān niṣkrāmantīm athorvaśīm // BrP_228.113

provāca tāṃ siddhavaraḥ sā ca taṃ siddham abravīt 
niyamaṃ kaṃcid api hi karotu dvijasattamaḥ // BrP_228.114

yenāhaṃ karmaṇā siddha taṃ jānāmi na cānyathā 
tad urvaśīvaco 'bhyetya tasmai mūrkhadvijāya tu // BrP_228.115

kathayām āsa siddhas tu so 'pīmaṃ niyamaṃ jagau 
tavāgre siddhapuruṣa niyamo 'yaṃ kṛto mayā // BrP_228.116

na bhokṣye 'dyaprabhṛti vai śakaṭaṃ satyam īritam 
ity uktaḥ prayayau siddhaḥ svarge dṛṣṭvorvaśīm atha // BrP_228.117

prāhāsau śakaṭaṃ bhokṣye nādyaprabhṛti karhicit 
taṃ siddham urvaśī prāha jñāto 'sau sāṃprataṃ mayā // BrP_228.118

niyamagrahaṇād eva mūrkho mām upahāsakaḥ 
ity uktvā prayayau śīghraṃ vāsaṃ nārāyaṇātmajā // BrP_228.119

siddho 'pi vicacārāsau kāmacārī mahītalam 
urvaśy api varārohā gatvā vārāṇasīṃ purīm // BrP_228.120

matsyodarījale snānaṃ cakre divyavapurdharā 
athāsāv api mūrkhas tu nadīṃ matsyodarīṃ mune // BrP_228.121

jagāmātha dadarśāsau snāyamānām athorvaśīm 
tāṃ dṛṣṭvā vavṛdhe 'thāsya manmathaḥ kṣobhakṛd dṛḍham // BrP_228.122

cakāra mūrkhaś ceṣṭāś ca taṃ vivedorvaśī svayam 
taṃ mūrkhaṃ siddhagaditaṃ jñātvā sasmitam āha tam // BrP_228.123

kim icchasi mahābhāga mattaḥ śīghram ihocyatām 
kariṣyāmi vacas tubhyaṃ tvaṃ viśrabdhaṃ kariṣyasi // BrP_228.124

ātmapradānena mama prāṇān rakṣa śucismite // BrP_228.125

taṃ prāhāthorvaśī vipraṃ niyamasthāsmi sāṃpratam 
tvaṃ tiṣṭhasva kṣaṇam atha pratīkṣasvāgataṃ mama // BrP_228.126

sthito 'smīty abravīd vipraḥ sāpi svargaṃ jagāma ha 
māsamātreṇa sāyātā dadarśa taṃ kṛśaṃ dvijam // BrP_228.127

sthitaṃ māsaṃ nadītīre nirāhāraṃ surāṅganā 
taṃ dṛṣṭvā niścayayutaṃ bhūtvā vṛddhavapus tataḥ // BrP_228.128

sā cakāra nadītīre śakaṭaṃ śarkarāvṛtam 
ghṛtena madhunā caiva nadīṃ matsyodarīṃ gatā // BrP_228.129

snātvātha bhūmau vasantī śakaṭaṃ ca yathārthataḥ 
taṃ brāhmaṇaṃ samāhūya vākyam āha sulocanā // BrP_228.130

mayā tīvraṃ vrataṃ vipra cīrṇaṃ saubhāgyakāraṇāt 
vratānte niṣkṛtiṃ dadyāṃ pratigṛhṇīṣva bho dvija // BrP_228.131

sa prāha kim idaṃ loke dīyate śarkarāvṛtam 
kṣutkṣāmakaṇṭhaḥ pṛcchāmi sādhu bhadre samīraya // BrP_228.132

sā prāha śakaṭo vipra śarkarāpiṣṭasaṃyutaḥ 
imaṃ tvaṃ samupādāya prāṇaṃ tarpaya mā ciram // BrP_228.133

sa tac chrutvātha saṃsmṛtya kṣudhayā pīḍito 'pi san 
prāha bhadre na gṛhṇāmi niyamo hi kṛto mayā // BrP_228.134

purataḥ siddhavargasya na bhokṣye śakaṭaṃ tv iti 
parijñānārtham urvaśyā dadasvānyasya kasyacit // BrP_228.135

sābravīn niyamo bhadra kṛtaḥ kāṣṭhamaye tvayā 
nāsau kāṣṭhamayo bhuṅkṣva kṣudhayā cātipīḍitaḥ // BrP_228.136

tāṃ brāhmaṇaḥ pratyuvāca na mayā tad viśeṣaṇam 
kṛtaṃ bhadre 'tha niyamaḥ sāmānyenaiva me kṛtaḥ // BrP_228.137

taṃ bhūyaḥ prāha sā tanvī na ced bhokṣyasi brāhmaṇa 
gṛhaṃ gṛhītvā gacchasva kuṭumbaṃ tava bhokṣyati // BrP_228.138

sa tām uvāca sudati na tāvad yāmi mandiram 
ihāyātā varārohā trailokye 'py adhikā guṇaiḥ // BrP_228.139

sā mayā madanārtena prārthitāśvāsitas tayā 
sthīyatāṃ kṣaṇam ity evaṃ sthāsyāmīti mayoditam // BrP_228.140

māsamātraṃ gatāyās tu tasyā bhadre sthitasya ca 
mama satyānuraktasya saṃgamāya dhṛtavrate // BrP_228.141

tasya sā vacanaṃ śrutvā kṛtvā svaṃ rūpam uttamam 
vihasya bhāvagambhīram urvaśī prāha taṃ dvijam // BrP_228.142

sādhu satyaṃ tvayā vipra vrataṃ niṣṭhitacetasā 
niṣpāditaṃ haṭhād eva mama darśanam icchatā // BrP_228.143

aham evorvaśī vipra tvāṃ jijñāsārtham āgatā 
parīkṣito niścitavān bhavān satyatapā ṛṣiḥ // BrP_228.144

gaccha śūkaravoddeśaṃ rūpatīrtheti viśrutam 
siddhiṃ yāsyasi viprendra tatas tvaṃ mām avāpsyasi // BrP_228.145

ity uktvā divam utpatya sā jagāmorvaśī dvijāḥ 
sa ca satyatapā vipro rūpatīrthaṃ jagāma ha // BrP_228.146

tatra śāntiparo bhūtvā niyamavratadhṛk śuciḥ 
dehotsarge jagāmāsau gāndharvaṃ lokam uttamam // BrP_228.147

tatra manvantaraśataṃ bhogān bhuktvā yathārthataḥ 
babhūva sukule rājā prajārañjanatatparaḥ // BrP_228.148

sa yajvā vividhair yajñaiḥ samāptavaradakṣiṇaiḥ 
putreṣu rājyaṃ nikṣipya yayau śaukaravaṃ punaḥ // BrP_228.149

rūpatīrthe mṛto bhūyaḥ śakralokam upāgataḥ 
tatra manvantaraśataṃ bhogān bhuktvā tataś cyutaḥ // BrP_228.150

pratiṣṭhāne puravare budhaputraḥ purūravāḥ 
babhūva tatra corvaśyāḥ saṃgamāya tapodhanāḥ // BrP_228.151

evaṃ purā satyatapā dvijātis tīrthe prasiddhe sa hi rūpasaṃjñe
ārādhya janmany atha cārcya viṣṇum avāpya bhogān atha muktim eti BrP_228.152

śrutaṃ phalaṃ gītikāyā asmābhiḥ suprajāgare 
kṛṣṇasya yena cāṇḍālo gato 'sau paramāṃ gatim // BrP_229.1

yathā viṣṇau bhaved bhaktis tan no brūhi mahāmate 
tapasā karmaṇā yena śrotum icchāma sāṃpratam // BrP_229.2

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ pravakṣyāmy anupūrvaśaḥ 
yathā kṛṣṇe bhaved bhaktiḥ puruṣasya mahāphalā // BrP_229.3

saṃsāre 'smin mahāghore sarvabhūtabhayāvahe 
mahāmohakare nṝṇāṃ nānāduḥkhaśatākule // BrP_229.4

tiryagyonisahasreṣu jāyamānaḥ punaḥ punaḥ 
kathaṃcil labhate janma dehī mānuṣyakaṃ dvijāḥ // BrP_229.5

mānuṣatve 'pi vipratvaṃ vipratve 'pi vivekitā 
vivekād dharmabuddhis tu buddhyā tu śreyasāṃ grahaḥ // BrP_229.6

yāvat pāpakṣayaṃ puṃsāṃ na bhavej janma saṃcitam 
tāvan na jāyate bhaktir vāsudeve jaganmaye // BrP_229.7

tasmād vakṣyāmi bho viprā bhaktiḥ kṛṣṇe yathā bhavet 
anyadeveṣu yā bhaktiḥ puruṣasyeha jāyate // BrP_229.8

karmaṇā manasā vācā tadgatenāntarātmanā 
tena tasya bhaved bhaktir yajane munisattamāḥ // BrP_229.9

sa karoti tato viprā bhaktiṃ cāgneḥ samāhitaḥ 
tuṣṭe hutāśane tasya bhaktir bhavati bhāskare // BrP_229.10

pūjāṃ karoti satatam ādityasya tato dvijāḥ 
prasanne bhāskare tasya bhaktir bhavati śaṃkare // BrP_229.11

pūjāṃ karoti vidhivat sa tu śaṃbhoḥ prayatnataḥ 
tuṣṭe trilocane tasya bhaktir bhavati keśave // BrP_229.12

saṃpūjya taṃ jagannāthaṃ vāsudevākhyam avyayam 
tato bhuktiṃ ca muktiṃ ca sa prāpnoti dvijottamāḥ // BrP_229.13

avaiṣṇavā narā ye tu dṛśyante ca mahāmune 
kiṃ te viṣṇuṃ nārcayanti brūhi tatkāraṇaṃ dvija // BrP_229.14

dvau bhūtasargau vikhyātau loke 'smin munisattamāḥ 
āsuraś ca tathā daivaḥ purā sṛṣṭaḥ svayaṃbhuvā // BrP_229.15

daivīṃ prakṛtim āsādya pūjayanti tato 'cyutam 
āsurīṃ yonim āpannā dūṣayanti narā harim // BrP_229.16

māyayā hatavijñānā viṣṇos te tu narādhamāḥ 
aprāpya taṃ hariṃ viprās tato yānty adhamāṃ gatim // BrP_229.17

tasya yā gahvarī māyā durvijñeyā surāsuraiḥ 
mahāmohakarī nṝṇāṃ dustarā cākṛtātmabhiḥ // BrP_229.18

icchāmas tāṃ mahāmāyāṃ jñātuṃ viṣṇoḥ sudustarām 
vaktum arhasi dharmajña paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_229.19

svapnendrajālasaṃkāśā māyā sā lokakarṣaṇī 
kaḥ śaknoti harer māyāṃ jñātuṃ tāṃ keśavād ṛte // BrP_229.20

yā vṛttā brāhmaṇasyāsīn māyārthe nāradasya ca 
viḍambanāṃ tu tāṃ viprāḥ śṛṇudhvaṃ gadato mama // BrP_229.21

prāg āsīn nṛpatiḥ śrīmān āgnīdhra iti viśrutaḥ 
nagare kāmadamanas tasyātha tanayaḥ śuciḥ // BrP_229.22

dharmārāmaḥ kṣamāśīlaḥ pitṛśuśrūṣaṇe rataḥ 
prajānurañjako dakṣaḥ śrutiśāstrakṛtaśramaḥ // BrP_229.23

pitāsya tv akarod yatnaṃ vivāhāya na caicchata 
taṃ pitā prāha kim iti necchase dārasaṃgraham // BrP_229.24

sarvam etat sukhārthaṃ hi vāñchanti manujāḥ kila 
sukhamūlā hi dārāś ca tasmāt taṃ tvaṃ samācara // BrP_229.25

sa pitur vacanaṃ śrutvā tūṣṇīm āste ca gauravāt 
muhur muhus taṃ ca pitā codayām āsa bho dvijāḥ // BrP_229.26

athāsau pitaraṃ prāha tāta nāmānurūpatā 
mayā samāśritā vyaktā vaiṣṇavī paripālinī // BrP_229.27

taṃ pitā prāha saṃgamya naiṣa dharmo 'sti putraka 
na vidhārayitavyā syāt puruṣeṇa vipaścitā // BrP_229.28

kuru madvacanaṃ putra prabhur asmi pitā tava 
mā nimajja kulaṃ mahyaṃ narake saṃtatikṣayāt // BrP_229.29

sa hi taṃ pitur ādeśaṃ śrutvā prāha suto vaśī 
prītaḥ saṃsmṛtya paurāṇīṃ saṃsārasya vicitratām // BrP_229.30

śṛṇu tāta vaco mahyaṃ tattvavākyaṃ sahetukam 
nāmānurūpaṃ kartavyaṃ satyaṃ bhavati pārthiva // BrP_229.31

mayā janmasahasrāṇi jarāmṛtyuśatāni ca 
prāptāni dārasaṃyogaviyogāni ca sarvaśaḥ // BrP_229.32

tṛṇagulmalatāvallīsarīsṛpamṛgadvijāḥ 
paśustrīpuruṣādyāni prāptāni śataśo mayā // BrP_229.33

gaṇakiṃnaragandharvavidyādharamahoragāḥ 
yakṣaguhyakarakṣāṃsi dānavāpsarasaḥ surāḥ // BrP_229.34

nadīśvarasahasraṃ ca prāptaṃ tāta punaḥ punaḥ 
sṛṣṭas tu bahuśaḥ sṛṣṭau saṃhāre cāpi saṃhṛtaḥ // BrP_229.35

dārasaṃyogayuktasya tātedṛṅ me viḍambanā 
itas tṛtīye yad vṛttaṃ mama janmani tac chṛṇu 
kathayāmi samāsena tīrthamāhātmyasaṃbhavam // BrP_229.36

atītya janmāni bahūni tāta nṛdevagandharvamahoragāṇām
vidyādharāṇāṃ khagakiṃnarāṇāṃ jāto hi vaṃśe sutapā maharṣiḥ BrP_229.37

tato mahābhūd acalā hi bhaktir janārdane lokapatau madhughne
vratopavāsair vividhaiś ca bhaktyā saṃtoṣitaś cakragadāstradhārī BrP_229.38

tuṣṭo 'bhyagāt pakṣipatiṃ mahātmā viṣṇuḥ samāruhya varaprado me
prāhoccaśabdaṃ vriyatāṃ dvijāte varo hi yaṃ vāñchasi taṃ pradāsye BrP_229.39

tato 'ham ūce harim īśitāraṃ tuṣṭo 'si cet keśava tad vṛṇomi
yā sā tvadīyā paramā hi māyā tāṃ vettum icchāmi janārdano 'ham BrP_229.40

athābravīn me madhukaiṭabhāriḥ kiṃ te tayā brahman māyayā vai
dharmārthakāmāni dadāni tubhyaṃ putrāṇi mukhyāni nirāmayatvam BrP_229.41

tato murāriṃ punar uktavān ahaṃ bhūyo 'rthadharmārthajigīṣitaiva yat
māyā tavemām iha vettum icche mamādya tāṃ darśaya puṣkarākṣa BrP_229.42
 tato 'bhyuvācātha nṛsiṃhamukhyaḥ brp_229.43a śrīśaḥ prabhur viṣṇur idaṃ vaco me brp_229.43b  māyāṃ madīyāṃ nahi vetti kaścin brp_229.43c na cāpi vā vetsyati kaścid eva brp_229.43d 
pūrvaṃ surarṣir dvija nāradākhyo brahmātmajo 'bhūn mama bhaktiyuktaḥ
tenāpi pūrvaṃ bhavatā yathaiva saṃtoṣito bhaktimatā hi tadvat BrP_229.44

varaṃ ca dattaṃ gatavān ahaṃ ca sa cāpi vavre varam etad eva
nivārito mām atimūḍhabhāvād bhavān yathaivaṃ vṛtavān varaṃ ca BrP_229.45

tato mayokto 'mbhasi nārada tvaṃ māyāṃ hi me vetsyasi saṃnimagnaḥ
tato nimagno 'mbhasi nārado 'sau kanyā babhau kāśipateḥ suśīlā BrP_229.46

tāṃ yauvanāḍhyām atha cārudharmiṇe vidarbharājñas tanayāya vai dadau
svadharmaṇe so 'pi tayā sametaḥ siṣeva kāmān atulān maharṣiḥ BrP_229.47

svarge gate 'sau pitari pratāpavān rājyaṃ kramāyātam avāpya hṛṣṭaḥ
vidarbharāṣṭraṃ paripālayānaḥ putraiḥ sapautrair bahubhir vṛto 'bhūt BrP_229.48

athābhavad bhūmipateḥ sudharmaṇaḥ kāśīśvareṇātha samaṃ suyuddham
tatra kṣayaṃ prāpya saputrapautraṃ vidarbharāṭ kāśipatiś ca yuddhe BrP_229.49

tataḥ suśīlā pitaraṃ saputraṃ jñātvā patiṃ cāpi saputrapautram
purād viniḥsṛtya raṇāvaniṃ gatā dṛṣṭvā suśīlā kadanaṃ mahāntam BrP_229.50

bhartur bale tatra pitur bale ca duḥkhānvitā sā suciraṃ vilapya
jagāma sā mātaram ārtarūpā bhrātṝn sutān bhrātṛsutān sapautrān BrP_229.51

bhartāram eṣā pitaraṃ ca gṛhya mahāśmaśāne ca mahācitiṃ sā
kṛtvā hutāśaṃ pradadau svayaṃ ca yadā samiddho hutabhug babhūva BrP_229.52

tadā suśīlā praviveśa vegād dhā putra hā putra iti bruvāṇā
tadā punaḥ sā munir nārado 'bhūt sa cāpi vahniḥ sphaṭikāmalābhaḥ BrP_229.53
 pūrṇaṃ saro 'bhūd atha cottatāra brp_229.54a tasyāgrato devavaras tu keśavaḥ brp_229.54b prahasya devarṣim uvāca nāradam brp_229.54d 
kas te tu putro vada me maharṣe mṛtaṃ ca kaṃ śocasi naṣṭabuddhiḥ
vrīḍānvito 'bhūd atha nārado 'sau tato 'ham enaṃ punar eva cāha BrP_229.55

itīdṛśā nārada kaṣṭarūpā māyā madīyā kamalāsanādyaiḥ
śakyā na vettuṃ samahendrarudraiḥ kathaṃ bhavān vetsyati durvibhāvyām BrP_229.56

sa vākyam ākarṇya mahāmaharṣir uvāca bhaktiṃ mama dehi viṣṇo
prāpte 'tha kāle smaraṇaṃ tathaiva sadā ca saṃdarśanam īśa te 'stu BrP_229.57

yatrāham ārtaś citim adya rūḍhas tat tīrtham astv acyutapāpahantrā
adhiṣṭhitaṃ keśava nityam eva tvayā sahāsaṃ kamalodbhavena BrP_229.58

tato mayokto dvija nārado 'sau tīrthaṃ sitode hi citis tavāstu
sthāsyāmy ahaṃ cātra sadaiva viṣṇur maheśvaraḥ sthāsyati cottareṇa BrP_229.59

yadā virañcer vadanaṃ trinetraḥ sa cchetsyateyaṃ ca mamogravācam
tadā kapālasya tu mocanāya sameṣyate tīrtham idaṃ tvadīyam BrP_229.60

snātasya tīrthe tripurāntakasya patiṣyate bhūmitale kapālam
tatas tu tīrtheti kapālamocanaṃ khyātaṃ pṛthivyāṃ ca bhaviṣyate tat BrP_229.61

tadā prabhṛty ambudavāhano 'sau na mokṣyate tīrthavaraṃ supuṇyam
na caiva tasmin dvija saṃpracakṣate tat kṣetram ugraṃ tv atha brahmavadhyā BrP_229.62

yadā na mokṣaty amarārihantā tat kṣetramukhyaṃ mahad āptapuṇyam
tadā vimukteti surai rahasyaṃ tīrthaṃ stutaṃ puṇyadam avyayākhyam BrP_229.63

kṛtvā tu pāpāni naro mahānti tasmin praviṣṭaḥ śucir apramādī
yadā tu māṃ cintayate sa śuddhaḥ prayāti mokṣaṃ bhagavatprasādāt BrP_229.64

bhūtvā tasmin rudrapiśācasaṃjño yonyantare duḥkham upāśnute 'sau
vimuktapāpo bahuvarṣapūgair utpattim āyāsyati vipragehe BrP_229.65

śucir yatātmāsya tato 'ntakāle rudro hitaṃ tārakam asya kīrtayet
ity evam uktvā dvijavarya nāradaṃ gato 'smi dugdhārṇavam ātmageham BrP_229.66

sa cāpi vipras tridivaṃ cacāra gandharvarājena samarcyamānaḥ
etat tavoktaṃ nanu bodhanāya māyā madīyā nahi śakyate sā BrP_229.67

jñātuṃ bhavān icchati cet tato 'dya evaṃ viśasvāpsu ca vetsi yena
evaṃ dvijātir hariṇā prabodhito bhāvyarthayogān nimamajja toye BrP_229.68

kokāmukhe tāta tato hi kanyā cāṇḍālaveśmany abhavad dvijaḥ saḥ
rūpānvitā śīlaguṇopapannā avāpa sā yauvanam āsasāda BrP_229.69

cāṇḍālaputreṇa subāhunāpi vivāhitā rūpavivarjitena
patir na tasyā hi mato babhūva sā tasya caivābhimatā babhūva BrP_229.70

putradvayaṃ netrahīnaṃ babhūva kanyā ca paścād badhirā tathānyā
patir daridras tv atha sāpi mugdhā nadīgatā roditi tatra nityam BrP_229.71

gatā kadācit kalaśaṃ gṛhītvā sāntar jalaṃ snātum atha praviṣṭā
yāvad dvijo 'sau punar eva tāvaj jātaḥ kriyāyogarataḥ suśīlaḥ BrP_229.72

tasyāḥ sa bhartātha ciraṃgateti draṣṭuṃ jagāmātha nadīṃ supuṇyām
dadarśa kumbhaṃ na ca tāṃ taṭasthāṃ tato 'tiduḥkhāt praruroda nādayan BrP_229.73

tato 'ndhayugmaṃ badhirā ca kanyā duḥkhānvitāsau samupājagāma
te vai rudantaṃ pitaraṃ ca dṛṣṭvā duḥkhānvitā vai rurudur bhṛśārtāḥ BrP_229.74

tataḥ sa papraccha nadītaṭasthān dvijān bhavadbhir yadi yoṣid ekā
dṛṣṭā tu toyārtham upādravantī ākhyāta te procur imāṃ praviṣṭā BrP_229.75

nadīṃ na bhūyas tu samuttatāra etāvad eveha samīhitaṃ naḥ
sa tadvaco ghorataraṃ niśamya ruroda śokāśrupariplutākṣaḥ BrP_229.76

taṃ vai rudantaṃ sasutaṃ sakanyaṃ dṛṣṭvāham ārtaḥ sutarāṃ babhūva
ārtiś ca me 'bhūd atha saṃsmṛtiś ca cāṇḍālayoṣāham iti kṣitīśa BrP_229.77

tato 'bravaṃ taṃ nṛpate mataṅgaṃ kimartham ārtena hi rudyate tvayā
tasyā na lābho bhavitātimaurkhyād ākranditeneha vṛthā hi kiṃ te BrP_229.78

sa mām uvācātmajayugmam andhaṃ kanyā caikā badhireyaṃ tathaiva
kathaṃ dvijāte adhunārtam etam āśvāsayiṣye 'py atha poṣayiṣye BrP_229.79

ity evam uktvā sa sutaiś ca sārdhaṃ phūtkṛtya phūtkṛtya ca roditi sma
yathā yathā roditi sa śvapākas tathā tathā me hy abhavat kṛtāpi BrP_229.80

tato 'ham ārtaṃ tu nivārya taṃ vai svavaṃśavṛttāntam athācacakṣe
tataḥ sa duḥkhāt saha putrakaiḥ saṃviveśa kokāmukham ārtarūpaḥ BrP_229.81

praviṣṭamātre salile mataṅgas tīrthaprabhāvāc ca vimuktapāpaḥ
vimānam āruhya śaśiprakāśaṃ yayau divaṃ tāta mamopapaśyataḥ BrP_229.82

tasmin praviṣṭe salile mṛte ca mamārtir āsīd atimohakartrī
tato 'tipuṇye nṛpavarya kokā jale praviṣṭas tridivaṃ gataś ca BrP_229.83

bhūyo 'bhavaṃ vaiśyakule vyathārto jātismaras tīrthavaraprasādāt
tato 'tinirviṇṇamanā gato 'haṃ kokāmukhaṃ saṃyatavākyacittaḥ BrP_229.84

vrataṃ samāsthāya kalevaraṃ svaṃ saṃśoṣayitvā divam āruroha
tasmāc cyutas tvadbhavane ca jāto jātismaras tāta hariprasādāt BrP_229.85

so 'haṃ samārādhya murāridevaṃ kokāmukhe tyaktaśubhāśubhecchaḥ
ity evam uktvā pitaraṃ praṇamya gatvā ca kokāmukham agratīrtham BrP_229.86
 viṣṇuṃ samārādhya varāharūpam brp_229.86e avāpa siddhiṃ manujarṣabho 'sau brp_229.86f 
itthaṃ sa kāmadamanaḥ sahaputrapautraḥ kokāmukhe tīrthavare supuṇye
tyaktvā tanuṃ doṣamayīṃ tatas tu gato divaṃ sūryasamair vimānaiḥ BrP_229.87

evaṃ mayoktā parameśvarasya māyā surāṇām api durvicintyā
svapnendrajālapratimā murārer yayā jagan moham upaiti viprāḥ BrP_229.88

asmābhis tu śrutaṃ vyāsa yat tvayā samudāhṛtam 
prādurbhāvāśritaṃ puṇyaṃ māyā viṣṇoś ca durvidā // BrP_230.1

śrotum icchāmahe tvatto yathāvad upasaṃhṛtim 
mahāpralayasaṃjñāṃ ca kalpānte ca mahāmune // BrP_230.2

śrūyatāṃ bho muniśreṣṭhā yathāvad anusaṃhṛtiḥ 
kalpānte prākṛte caiva pralaye jāyate yathā // BrP_230.3

ahorātraṃ pitṝṇāṃ tu māso 'bdaṃ tridivaukasām 
caturyugasahasre tu brahmaṇo 'har dvijottamāḥ // BrP_230.4

kṛtaṃ tretā dvāparaṃ ca kaliś ceti caturyugam 
daivair varṣasahasrais tu tad dvādaśābhir ucyate // BrP_230.5

caturyugāṇy aśeṣāṇi sadṛśāni svarūpataḥ 
ādyaṃ kṛtayugaṃ proktaṃ munayo 'ntyaṃ tathā kalim // BrP_230.6

ādye kṛtayuge sargo brahmaṇā kriyate yataḥ 
kriyate copasaṃhāras tathānte 'pi kalau yuge // BrP_230.7

kaleḥ svarūpaṃ bhagavan vistarād vaktum arhasi 
dharmaś catuṣpād bhagavān yasmin vaikalyam ṛcchati // BrP_230.8

kalisvarūpaṃ bho viprā yat pṛcchadhvaṃ mamānaghāḥ 
nibodhadhvaṃ samāsena vartate yan mahattaram // BrP_230.9

varṇāśramācāravatī pravṛttir na kalau nṛṇām 
na sāma-ṛgyajurvedaviniṣpādanahaitukī // BrP_230.10

vivāhā na kalau dharmā na śiṣyā gurusaṃsthitāḥ 
na putrā dhārmikāś caiva na ca vahnikriyākramaḥ // BrP_230.11

yatra tatra kule jāto balī sarveśvaraḥ kalau 
sarvebhya eva varṇebhyo naraḥ kanyopajīvanaḥ // BrP_230.12

yena tenaiva yogena dvijātir dīkṣitaḥ kalau 
yaiva saiva ca viprendrāḥ prāyaścittakriyā kalau // BrP_230.13

sarvam eva kalau śāstraṃ yasya yad vacanaṃ dvijāḥ 
devatāś ca kalau sarvāḥ sarvaḥ sarvasya cāśramaḥ // BrP_230.14

upavāsas tathāyāso vittotsargas tathā kalau 
dharmo yathābhirucitair anuṣṭhānair anuṣṭhitaḥ // BrP_230.15

vittena bhavitā puṃsāṃ svalpenaiva madaḥ kalau 
strīṇāṃ rūpamadaś caiva keśair eva bhaviṣyati // BrP_230.16

suvarṇamaṇiratnādau vastre copakṣayaṃ gate 
kalau striyo bhaviṣyanti tadā keśair alaṃkṛtāḥ // BrP_230.17

parityakṣyanti bhartāraṃ vittahīnaṃ tathā striyaḥ 
bhartā bhaviṣyati kalau vittavān eva yoṣitām // BrP_230.18

yo yo dadāti bahulaṃ sa sa svāmī tadā nṛṇām 
svāmitvahetusaṃbandho bhavitābhijanas tadā // BrP_230.19

gṛhāntā dravyasaṃghātā dravyāntā ca tathā matiḥ 
arthāś cāthopabhogāntā bhaviṣyanti tadā kalau // BrP_230.20

striyaḥ kalau bhaviṣyanti svairiṇyo lalitaspṛhāḥ 
anyāyāvāptavitteṣu puruṣeṣu spṛhālavaḥ // BrP_230.21

abhyarthito 'pi suhṛdā svārthahāniṃ tu mānavaḥ 
paṇasyārdhārdhamātre 'pi kariṣyati tadā dvijāḥ // BrP_230.22

sadā sapauruṣaṃ ceto bhāvi vipra tadā kalau 
kṣīrapradānasaṃbandhi bhāti goṣu ca gauravam // BrP_230.23

anāvṛṣṭibhayāt prāyaḥ prajāḥ kṣudbhayakātarāḥ 
bhaviṣyanti tadā sarvā gaganāsaktadṛṣṭayaḥ // BrP_230.24

mūlaparṇaphalāhārās tāpasā iva mānavāḥ 
ātmānaṃ ghātayiṣyanti tadāvṛṣṭyābhiduḥkhitāḥ // BrP_230.25

durbhikṣam eva satataṃ sadā kleśam anīśvarāḥ 
prāpsyanti vyāhatasukhaṃ pramādān mānavāḥ kalau // BrP_230.26

asnātabhojino nāgnidevatātithipūjanam 
kariṣyanti kalau prāpte na ca piṇḍodakakriyām // BrP_230.27

lolupā hrasvadehāś ca bahvannādanatatparāḥ 
bahuprajālpabhāgyāś ca bhaviṣyanti kalau striyaḥ // BrP_230.28

ubhābhyām atha pāṇibhyāṃ śiraḥkaṇḍūyanaṃ striyaḥ 
kurvatyo gurubhartṝṇām ājñāṃ bhetsyanty anāvṛtāḥ // BrP_230.29

svapoṣaṇaparāḥ kruddhā dehasaṃskāravarjitāḥ 
paruṣānṛtabhāṣiṇyo bhaviṣyanti kalau striyaḥ // BrP_230.30

duḥśīlā duṣṭaśīleṣu kurvatyaḥ satataṃ spṛhām 
asadvṛttā bhaviṣyanti puruṣeṣu kulāṅganāḥ // BrP_230.31

vedādānaṃ kariṣyanti vaḍavāś ca tathāvratāḥ 
gṛhasthāś ca na hoṣyanti na dāsyanty ucitāny api // BrP_230.32

bhaveyur vanavāsā vai grāmyāhāraparigrahāḥ 
bhikṣavaś cāpi putrā hi snehasaṃbandhayantrakāḥ // BrP_230.33

arakṣitāro hartāraḥ śulkavyājena pārthivāḥ 
hāriṇo janavittānāṃ saṃprāpte ca kalau yuge // BrP_230.34

yo yo 'śvarathanāgāḍhyaḥ sa sa rājā bhaviṣyati 
yaś ca yaś cābalaḥ sarvaḥ sa sa bhṛtyaḥ kalau yuge // BrP_230.35

vaiśyāḥ kṛṣivaṇijyādi saṃtyajya nijakarma yat 
śūdravṛttyā bhaviṣyanti kārukarmopajīvinaḥ // BrP_230.36

bhaikṣyavratās tathā śūdrāḥ pravrajyāliṅgino 'dhamāḥ 
pākhaṇḍasaṃśrayāṃ vṛttim āśrayiṣyanty asaṃskṛtāḥ // BrP_230.37

durbhikṣakarapīḍābhir atīvopadrutā janāḥ 
godhūmānnayavānnādyān deśān yāsyanti duḥkhitāḥ // BrP_230.38

vedamārge pralīne ca pākhaṇḍāḍhye tato jane 
adharmavṛddhyā lokānām alpam āyur bhaviṣyati // BrP_230.39

aśāstravihitaṃ ghoraṃ tapyamāneṣu vai tapaḥ 
nareṣu nṛpadoṣeṇa bālamṛtyur bhaviṣyati // BrP_230.40

bhavitrī yoṣitāṃ sūtiḥ pañcaṣaṭsaptavārṣikī 
navāṣṭadaśavarṣāṇāṃ manuṣyāṇāṃ tathā kalau // BrP_230.41

palitodgamaś ca bhavitā tadā dvādaśavārṣikaḥ 
na jīviṣyati vai kaścit kalau varṣāṇi viṃśatim // BrP_230.42

alpaprajñā vṛthāliṅgā duṣṭāntaḥkaraṇāḥ kalau 
yatas tato vinaśyanti kālenālpena mānavāḥ // BrP_230.43

yadā yadā hi pākhaṇḍavṛttir atropalakṣyate 
tadā tadā kaler vṛddhir anumeyā vicakṣaṇaiḥ // BrP_230.44

yadā yadā satāṃ hānir vedamārgānusāriṇām 
tadā tadā kaler vṛddhir anumeyā vicakṣaṇaiḥ // BrP_230.45

prārambhāś cāvasīdanti yadā dharmakṛtāṃ nṛṇām 
tadānumeyaṃ prādhānyaṃ kaler viprā vicakṣaṇaiḥ // BrP_230.46

yadā yadā na yajñānām īśvaraḥ puruṣottamaḥ 
ijyate puruṣair yajñais tadā jñeyaṃ kaler balam // BrP_230.47

na prītir vedavādeṣu pākhaṇḍeṣu yadā ratiḥ 
kaler vṛddhis tadā prājñair anumeyā dvijottamāḥ // BrP_230.48

kalau jagatpatiṃ viṣṇuṃ sarvasraṣṭāram īśvaram 
nārcayiṣyanti bho viprāḥ pākhaṇḍopahatā narāḥ // BrP_230.49

kiṃ devaiḥ kiṃ dvijair vedaiḥ kiṃ śaucenāmbujalpanā 
ity evaṃ pralapiṣyanti pākhaṇḍopahatā narāḥ // BrP_230.50

alpavṛṣṭiś ca parjanyaḥ svalpaṃ sasyaphalaṃ tathā 
phalaṃ tathālpasāraṃ ca viprāḥ prāpte kalau yuge // BrP_230.51

jānuprāyāṇi vastrāṇi śamīprāyā mahīruhāḥ 
śūdraprāyās tathā varṇā bhaviṣyanti kalau yuge // BrP_230.52

aṇuprāyāṇi dhānyāni ājaprāyaṃ tathā payaḥ 
bhaviṣyati kalau prāpta auśīraṃ cānulepanam // BrP_230.53

śvaśrūśvaśurabhūyiṣṭhā guravaś ca nṛṇāṃ kalau 
śālādyāhāribhāryāś ca suhṛdo munisattamāḥ // BrP_230.54

kasya mātā pitā kasya yadā karmātmakaḥ pumān 
iti codāhariṣyanti śvaśurānugatā narāḥ // BrP_230.55

vāṅmanaḥkāyajair doṣair abhibhūtāḥ punaḥ punaḥ 
narāḥ pāpāny anudinaṃ kariṣyanty alpamedhasaḥ // BrP_230.56

niḥsatyānām aśaucānāṃ nirhrīkāṇāṃ tathā dvijāḥ 
yad yad duḥkhāya tat sarvaṃ kalikāle bhaviṣyati // BrP_230.57

niḥsvādhyāyavaṣaṭkāre svadhāsvāhāvivarjite 
tadā praviralo vipraḥ kaścil loke bhaviṣyati // BrP_230.58

tatrālpenaiva kālena puṇyaskandham anuttamam 
karoti yaḥ kṛtayuge kriyate tapasā hi yaḥ // BrP_230.59

kasmin kāle 'lpako dharmo dadāti sumahāphalam 
vaktum arhasy aśeṣeṇa śrotuṃ vāñchā pravartate // BrP_230.60

dhanye kalau bhaved viprās tv alpakleśair mahat phalam 
tathā bhavetāṃ strīśūdrau dhanyau cānyan nibodhata // BrP_230.61

yat kṛte daśabhir varṣais tretāyāṃ hāyanena tat 
dvāpare tac ca māsena ahorātreṇa tat kalau // BrP_230.62

tapaso brahmacaryasya japādeś ca phalaṃ dvijāḥ 
prāpnoti puruṣas tena kalau sādhv iti bhāṣitum // BrP_230.63

dhyāyan kṛte yajan yajñais tretāyāṃ dvāpare 'rcayan 
yad āpnoti tad āpnoti kalau saṃkīrtya keśavam // BrP_230.64

dharmotkarṣam atīvātra prāpnoti puruṣaḥ kalau 
svalpāyāsena dharmajñās tena tuṣṭo 'smy ahaṃ kalau // BrP_230.65

vratacaryāparair grāhyā vedāḥ pūrvaṃ dvijātibhiḥ 
tatas tu dharmasaṃprāptair yaṣṭavyaṃ vidhivad dhanaiḥ // BrP_230.66

vṛthā kathā vṛthā bhojyaṃ vṛthā svaṃ ca dvijanmanām 
patanāya tathā bhāvyaṃ tais tu saṃyatibhiḥ saha // BrP_230.67

asamyakkaraṇe doṣās teṣāṃ sarveṣu vastuṣu 
bhojyapeyādikaṃ caiṣāṃ necchāprāptikaraṃ dvijāḥ // BrP_230.68

pāratantryāt samasteṣu teṣāṃ kāryeṣu vai tataḥ 
lokān kleśena mahatā yajanti vinayānvitāḥ // BrP_230.69

dvijaśuśrūṣaṇenaiva pākayajñādhikāravān 
nijaṃ jayati vai lokaṃ śūdro dhanyataras tataḥ // BrP_230.70

bhakṣyābhakṣyeṣu nāśāsti yeṣāṃ pāpeṣu vā yataḥ 
niyamo muniśārdūlās tenāsau sādhv itīritam // BrP_230.71

svadharmasyāvirodhena narair labhyaṃ dhanaṃ sadā 
pratipādanīyaṃ pātreṣu yaṣṭavyaṃ ca yathāvidhi // BrP_230.72

tasyārjane mahān kleśaḥ pālanena dvijottamāḥ 
tathā sadviniyogāya vijñeyaṃ gahanaṃ nṛṇām // BrP_230.73

ebhir anyais tathā kleśaiḥ puruṣā dvijasattamāḥ 
nijāñ jayanti vai lokān prājāpatyādikān kramāt // BrP_230.74

yoṣic chuśrūṣaṇād bhartuḥ karmaṇā manasā girā 
etad viṣayam āpnoti tatsālokyaṃ yato dvijāḥ // BrP_230.75

nātikleśena mahatā tān eva puruṣo yathā 
tṛtīyaṃ vyāhṛtaṃ tena mayā sādhv iti yoṣitaḥ // BrP_230.76

etad vaḥ kathitaṃ viprā yannimittam ihāgatāḥ 
tat pṛcchadhvaṃ yathākāmam ahaṃ vakṣyāmi vaḥ sphuṭam // BrP_230.77

alpenaiva prayatnena dharmaḥ sidhyati vai kalau 
narair ātmaguṇāmbhobhiḥ kṣālitākhilakilbiṣaiḥ // BrP_230.78

śūdraiś ca dvijaśuśrūṣātatparair munisattamāḥ 
tathā strībhir anāyāsāt patiśuśrūṣayaiva hi // BrP_230.79

tatas tritayam apy etan mama dhanyatamaṃ matam 
dharmasaṃrādhane kleśo dvijātīnāṃ kṛtādiṣu // BrP_230.80

tathā svalpena tapasā siddhiṃ yāsyanti mānavāḥ 
dhanyā dharmaṃ cariṣyanti yugānte munisattamāḥ // BrP_230.81

bhavadbhir yad abhipretaṃ tad etat kathitaṃ mayā 
apṛṣṭenāpi dharmajñāḥ kim anyat kriyatāṃ dvijāḥ // BrP_230.82

āsannaṃ viprakṛṣṭaṃ vā yadi kālaṃ na vidmahe 
tato dvāparavidhvaṃsaṃ yugāntaṃ spṛhayāmahe // BrP_231.1

prāptā vayaṃ hi tat kālam anayā dharmatṛṣṇayā 
ādadyāma paraṃ dharmaṃ sukham alpena karmaṇā // BrP_231.2

saṃtrāsodvegajananaṃ yugāntaṃ samupasthitam 
pranaṣṭadharmaṃ dharmajña nimittair vaktum arhasi // BrP_231.3

arakṣitāro hartāro balibhāgasya pārthivāḥ 
yugānte prabhaviṣyanti svarakṣaṇaparāyaṇāḥ // BrP_231.4

akṣatriyāś ca rājāno viprāḥ śūdropajīvinaḥ 
śūdrāś ca brāhmaṇācārā bhaviṣyanti yugakṣaye // BrP_231.5

śrotriyāḥ kāṇḍapṛṣṭhāś ca niṣkarmāṇi havīṃṣi ca 
ekapaṅktyām aśiṣyanti yugānte munisattamāḥ // BrP_231.6

aśiṣṭavanto 'rthaparā narā madyāmiṣapriyāḥ 
mitrabhāryāṃ bhajiṣyanti yugānte puruṣādhamāḥ // BrP_231.7

rājavṛttisthitāś caurā rājānaś cauraśīlinaḥ 
bhṛtyā hy anirdiṣṭabhujo bhaviṣyanti yugakṣaye // BrP_231.8

dhanāni ślāghanīyāni satāṃ vṛttam apūjitam 
akutsanā ca patite bhaviṣyati yugakṣaye // BrP_231.9

pranaṣṭanāsāḥ puruṣā muktakeśā virūpiṇaḥ 
ūnaṣoḍaśavarṣāś ca prasoṣyanti tathā striyaḥ // BrP_231.10

aṭṭaśūlā janapadāḥ śivaśūlāś catuṣpathāḥ 
pramadāḥ keśaśūlāś ca bhaviṣyanti yugakṣaye // BrP_231.11

sarve brahma vadiṣyanti dvijā vājasaneyikāḥ 
śūdrābhā vādinaś caiva brāhmaṇāś cāntyavāsinaḥ // BrP_231.12

śukladantā jitākṣāś ca muṇḍāḥ kāṣāyavāsasaḥ 
śūdrā dharmaṃ vadiṣyanti śāṭhyabuddhyopajīvinaḥ // BrP_231.13

śvāpadapracuratvaṃ ca gavāṃ caiva parikṣayaḥ 
sādhūnāṃ parivṛttiś ca vidyād antagate yuge // BrP_231.14

antyā madhye nivatsyanti madhyāś cāntanivāsinaḥ 
nirhrīkāś ca prajāḥ sarvā naṣṭās tatra yugakṣaye // BrP_231.15

tapoyajñaphalānāṃ ca vikretāro dvijottamāḥ 
ṛtavo viparītāś ca bhaviṣyanti yugakṣaye // BrP_231.16

tathā dvihāyanā damyāḥ kalau lāṅgaladhāriṇaḥ 
citravarṣī ca parjanyo yuge kṣīṇe bhaviṣyati // BrP_231.17

sarve śūrakule jātāḥ kṣamānāthā bhavanti hi 
yathā nimnāḥ prajāḥ sarvā bhaviṣyanti yugakṣaye // BrP_231.18

pitṛdeyāni dattāni bhaviṣyanti tathā sutāḥ 
na ca dharmaṃ cariṣyanti mānavā nirgate yuge // BrP_231.19

ūṣarā bahulā bhūmiḥ panthānas taskarāvṛtāḥ 
sarve ... vāṇikāś caiva bhaviṣyanti yugakṣaye // BrP_231.20

pitṛdāyādadattāni vibhajanti tathā sutāḥ 
haraṇe yatnavanto 'pi lobhādibhir virodhinaḥ // BrP_231.21

saukumārye tathā rūpe ratne copakṣayaṃ gate 
bhaviṣyanti yugasyānte nāryaḥ keśair alaṃkṛtāḥ // BrP_231.22

nirvīryasya ratis tatra gṛhasthasya bhaviṣyati 
yugānte samanuprāpte nānyā bhāryāsamā ratiḥ // BrP_231.23

kuśīlānāryabhūyiṣṭhā vṛthārūpasamanvitāḥ 
puruṣālpaṃ bahustrīkaṃ tad yugāntasya lakṣaṇam // BrP_231.24

bahuyācanako loko na dāsyati parasparam 
rājacaurāgnidaṇḍādikṣīṇaḥ kṣayam upaiṣyati // BrP_231.25

aphalāni ca sasyāni taruṇā vṛddhaśīlinaḥ 
aśīlāḥ sukhino loke bhaviṣyanti yugakṣaye // BrP_231.26

varṣāsu paruṣā vātā nīcāḥ śarkaravarṣiṇaḥ 
saṃdigdhaḥ paralokaś ca bhaviṣyati yugakṣaye // BrP_231.27

vaiśyā iva ca rājanyā dhanadhānyopajīvinaḥ 
yugāpakramaṇe pūrvaṃ bhaviṣyanti na bāndhavāḥ // BrP_231.28

apravṛttāḥ prapaśyanti samayāḥ śapathās tathā 
ṛṇaṃ savinayabhraṃśaṃ yuge kṣīṇe bhaviṣyati // BrP_231.29

bhaviṣyaty aphalo harṣaḥ krodhaś ca saphalo nṛṇām 
ajāś cāpi nirotsyanti payaso 'rthe yugakṣaye // BrP_231.30

aśāstravihito yajña evam eva bhaviṣyati 
apramāṇaṃ kariṣyanti narāḥ paṇḍitamāninaḥ // BrP_231.31

śāstroktasyāpravaktāro bhaviṣyanti na saṃśayaḥ 
sarvaḥ sarvaṃ vijānāti vṛddhān anupasevya vai // BrP_231.32

na kaścid akavir nāma yugānte samupasthite 
nakṣatrāṇi viyogāni na karmasthā dvijātayaḥ // BrP_231.33

cauraprāyāś ca rājāno yugānte samupasthite 
kuṇḍīvṛṣā naikṛtikāḥ surāpā brahmavādinaḥ // BrP_231.34

aśvamedhena yakṣyante yugānte dvijasattamāḥ 
yājayiṣyanty ayājyāṃs tu tathābhakṣyasya bhakṣiṇaḥ // BrP_231.35

brāhmaṇā dhanatṛṣṇārtā yugānte samupasthite 
bhoḥśabdam abhidhāsyanti na ca kaścit paṭhiṣyati // BrP_231.36

ekaśaṅkhās tathā nāryo gavedhukapinaddhakāḥ 
nakṣatrāṇi vivarṇāni viparitā diśo daśa // BrP_231.37

saṃdhyārāgo vidagdhāṅgo bhaviṣyati yugakṣaye 
preṣayanti pitṝn putrā vadhūḥ śvaśrūḥ svakarmasu // BrP_231.38

yugeṣv evaṃ nivatsyanti pramadāś ca narās tathā 
akṛtvāgrāṇi bhokṣyanti dvijāś caivāhutāgnayaḥ // BrP_231.39

bhikṣāṃ balim adattvā ca bhokṣyanti puruṣāḥ svayam 
vañcayitvā patīn suptān gamiṣyanti striyo 'nyataḥ // BrP_231.40

na vyādhitān nāpy arūpān nodyatān nāpy asūyakān 
kṛte na pratikartā ca yuge kṣīṇe bhaviṣyati // BrP_231.41

evaṃ vilambite dharme mānuṣāḥ karapīḍitāḥ 
kutra deśe nivatsyanti kimāhāravihāriṇaḥ // BrP_231.42

kiṃkarmāṇaḥ kimīhantaḥ kiṃpramāṇāḥ kimāyuṣaḥ 
kāṃ ca kāṣṭhāṃ samāsādya prapatsyanti kṛtaṃ yugam // BrP_231.43

ata ūrdhvaṃ cyute dharme guṇahīnāḥ prajās tathā 
śīlavyasanam āsādya prāpsyanti hrāsam āyuṣaḥ // BrP_231.44

āyurhānyā balagnānir balagnānyā vivarṇatā 
vaivarṇyād vyādhisaṃpīḍā nirvedo vyādhipīḍanāt // BrP_231.45

nirvedād ātmasaṃbodhaḥ saṃbodhād dharmaśīlatā 
evaṃ gatvā parāṃ kāṣṭhāṃ prapatsyanti kṛtaṃ yugam // BrP_231.46

uddeśato dharmaśīlāḥ kecin madhyasthatāṃ gatāḥ 
kiṃdharmaśīlāḥ kecit tu kecid atra kutūhalāḥ // BrP_231.47

pratyakṣam anumānaṃ ca pramāṇam iti niścitāḥ 
apramāṇaṃ kariṣyanti sarvam ity apare janāḥ // BrP_231.48

nāstikyaparatāś cāpi kecid dharmavilopakāḥ 
bhaviṣyanti narā mūḍhā dvijāḥ paṇḍitamāninaḥ // BrP_231.49

tadātvamātraśraddheyā śāstrajñānabahiṣkṛtāḥ 
dāmbhikās te bhaviṣyanti narā jñānavilopitāḥ // BrP_231.50

tathā vilulite dharme janāḥ śreṣṭhapuraskṛtāḥ 
śubhān samācariṣyanti dānaśīlaparāyaṇāḥ // BrP_231.51

sarvabhakṣāḥ svayaṃguptā nirghṛṇā nirapatrapāḥ 
bhaviṣyanti tadā loke tat kaṣāyasya lakṣaṇam // BrP_231.52

kaṣāyopaplave kāle jñānaniṣṭhāpraṇāśane 
siddhim alpena kālena prāpsyanti nirupaskṛtāḥ // BrP_231.53

viprāṇāṃ śāśvatīṃ vṛttiṃ yadā varṇāvare janāḥ 
saṃśrayiṣyanti bho viprās tat kaṣāyasya lakṣaṇam // BrP_231.54

mahāyuddhaṃ mahāvarṣaṃ mahāvātaṃ mahātapaḥ 
bhaviṣyati yuge kṣīṇe tat kaṣāyasya lakṣaṇam // BrP_231.55

viprarūpeṇa yakṣāṃsi rājānaḥ karṇavedinaḥ 
pṛthivīm upabhokṣyanti yugānte samupasthite // BrP_231.56

niḥsvādhyāyavaṣaṭkārāḥ kunetāro 'bhimāninaḥ 
kravyādā brahmarūpeṇa sarvabhakṣyā vṛthāvratāḥ // BrP_231.57

mūrkhāś cārthaparā lubdhāḥ kṣudrāḥ kṣudraparicchadāḥ 
vyavahāropavṛttāś ca cyutā dharmāś ca śāśvatāt // BrP_231.58

hartāraḥ pararatnānāṃ paradārapradharṣakāḥ 
kāmātmāno durātmānaḥ sopadhāḥ priyasāhasāḥ // BrP_231.59

teṣu prabhavamāṇeṣu janeṣv api ca sarvaśaḥ 
abhāvino bhaviṣyanti munayo bahurūpiṇaḥ // BrP_231.60

kalau yuge samutpannāḥ pradhānapuruṣāś ca ye 
kathāyogena tān sarvān pūjayiṣyanti mānavāḥ // BrP_231.61

sasyacaurā bhaviṣyanti tathā cailāpahāriṇaḥ 
bhokṣyabhojyaharāś caiva karaṇḍānāṃ ca hāriṇaḥ // BrP_231.62

caurāś caurasya hartāro hantā hantur bhaviṣyati 
cauraiś caurakṣaye cāpi kṛte kṣemaṃ bhaviṣyati // BrP_231.63

niḥsāre kṣubhite kāle niṣkriye saṃvyavasthite 
narā vanaṃ śrayiṣyanti karabhāraprapīḍitāḥ // BrP_231.64

yajñakarmaṇy uparate rakṣāṃsi śvāpadāni ca 
kīṭamūṣikasarpāś ca dharṣayiṣyanti mānavān // BrP_231.65

kṣemaṃ subhikṣam ārogyaṃ sāmagryaṃ caiva bandhuṣu 
uddeśeṣu narāḥ śreṣṭhā bhaviṣyanti yugakṣaye // BrP_231.66

svayaṃpālāḥ svayaṃ caurāḥ plavasaṃbhārasaṃbhṛtāḥ 
maṇḍalaiḥ saṃbhaviṣyanti deśe deśe pṛthak pṛthak // BrP_231.67

svadeśebhyaḥ paribhraṣṭā niḥsārāḥ saha bandhubhiḥ 
narāḥ sarve bhaviṣyanti tadā kālaparikṣayāt // BrP_231.68

tataḥ sarve samādāya kumārān pradrutā bhayāt 
kauśikīṃ saṃtariṣyanti narāḥ kṣudbhayapīḍitāḥ // BrP_231.69

aṅgān vaṅgān kaliṅgāṃś ca kāśmīrān atha kośalān 
ṛṣikāntagiridroṇīḥ saṃśrayiṣyanti mānavāḥ // BrP_231.70

kṛtsnaṃ ca himavatpārśvaṃ kūlaṃ ca lavaṇāmbhasaḥ 
vividhaṃ jīrṇapattraṃ ca valkalāny ajināni ca // BrP_231.71

svayaṃ kṛtvā nivatsyanti tasmin bhūte yugakṣaye 
araṇyeṣu ca vatsyanti narā mlecchagaṇaiḥ saha // BrP_231.72

naiva śūnyā navāraṇyā bhaviṣyati vasuṃdharā 
agoptāraś ca goptāro bhaviṣyanti narādhipāḥ // BrP_231.73

mṛgair matsyair vihaṃgaiś ca śvāpadaiḥ sarpakīṭakaiḥ 
madhuśākaphalair mūlair vartayiṣyanti mānavāḥ // BrP_231.74

śīrṇaparṇaphalāhārā valkalāny ajināni ca 
svayaṃ kṛtvā nivatsyanti yathā munijanas tathā // BrP_231.75

bījānām akṛtasnehā āhatāḥ kāṣṭhaśaṅkubhiḥ 
ajaiḍakaṃ kharoṣṭraṃ ca pālayiṣyanti nityaśaḥ // BrP_231.76

nadīsrotāṃsi rotsyanti toyārthaṃ kūlam āśritāḥ 
pakvānnavyavahāreṇa vipaṇantaḥ parasparam // BrP_231.77

tanūruhair yathājātaiḥ samalāntarasaṃbhṛtaiḥ 
bahvapatyāḥ prajāhīnāḥ kulaśīlavivarjitāḥ // BrP_231.78

evaṃ bhaviṣyanti tadā narāś cādharmajīvinaḥ 
hīnā hīnaṃ tathā dharmaṃ prajā samanuvatsyati // BrP_231.79

āyus tatra ca martyānāṃ paraṃ triṃśad bhaviṣyati 
durbalā viṣayaglānā jarāśokair abhiplutāḥ // BrP_231.80

bhaviṣyanti tadā teṣāṃ rogair indriyasaṃkṣayaḥ 
āyuḥpratyayasaṃrodhād viṣayād uparaṃsyate // BrP_231.81

śuśrūṣavo bhaviṣyanti sādhūnāṃ darśane ratāḥ 
satyaṃ ca pratipatsyanti vyavahāropasaṃkṣayāt // BrP_231.82

bhaviṣyanti ca kāmānām alābhād dharmaśīlinaḥ 
kariṣyanti ca saṃskāraṃ svayaṃ ca kṣayapīḍitāḥ // BrP_231.83

evaṃ śuśrūṣavo dāne satye prāṇyabhirakṣaṇe 
tataḥ pādapravṛtte tu dharme śreyo nipatsyate // BrP_231.84

teṣāṃ labdhānumānānāṃ guṇeṣu parivartatām 
svādu kiṃ tv iti vijñāya dharma eva ca dṛśyate // BrP_231.85

yathā hānikramaṃ prāptās tathā ṛddhikramaṃ gatāḥ 
pragṛhīte tato dharme prapaśyanti kṛtaṃ yugam // BrP_231.86

sādhuvṛttiḥ kṛtayuge kaṣāye hānir ucyate 
eka eva tu kālo 'yaṃ hīnavarṇo yathā śaśī // BrP_231.87

channaś ca tamasā somo yathā kaliyugaṃ tathā 
muktaś ca tamasā soma evaṃ kṛtayugaṃ ca tat // BrP_231.88

arthavādaḥ paraṃ brahma vedārtha iti taṃ viduḥ 
aviviktam avijñātaṃ dāyādyam iha dhāryate // BrP_231.89

iṣṭavādas tapo nāma tapo hi sthavirīkṛtaḥ 
guṇaiḥ karmābhinirvṛttir guṇāḥ śudhyanti karmaṇā // BrP_231.90

āśīs tu puruṣaṃ dṛṣṭvā deśakālānuvartinī 
yuge yuge yathākālam ṛṣibhiḥ samudāhṛtā // BrP_231.91

dharmārthakāmamokṣāṇāṃ devānāṃ ca pratikriyā 
āśiṣaś ca śivāḥ puṇyās tathaivāyur yuge yuge // BrP_231.92

tathā yugānāṃ parivartanāni cirapravṛttāni vidhisvabhāvāt
kṣaṇaṃ na saṃtiṣṭhati jīvalokaḥ kṣayodayābhyāṃ parivartamānaḥ BrP_231.93

sarveṣām eva bhūtānāṃ trividhaḥ pratisaṃcaraḥ 
naimittikaḥ prākṛtikas tathaivātyantiko mataḥ // BrP_232.1

brāhmo naimittikas teṣāṃ kalpānte pratisaṃcaraḥ 
ātyantiko vai mokṣaś ca prākṛto dviparārdhikaḥ // BrP_232.2

parārdhasaṃkhyāṃ bhagavaṃs tvam ācakṣva yathoditām 
dviguṇīkṛtayajjñeyaḥ prākṛtaḥ pratisaṃcaraḥ // BrP_232.3

sthānāt sthānaṃ daśaguṇam ekaikaṃ gaṇyate dvijāḥ 
tato 'ṣṭādaśame bhāge parārdham abhidhīyate // BrP_232.4

parārdhaṃ dviguṇaṃ yat tu prākṛtaḥ sa layo dvijāḥ 
tadāvyakte 'khilaṃ vyaktaṃ sahetau layam eti vai // BrP_232.5

nimeṣo mānuṣo yo 'yaṃ mātrāmātrapramāṇataḥ 
taiḥ pañcadaśabhiḥ kāṣṭhā triṃśat kāṣṭhās tathā kalā // BrP_232.6

nāḍikā tu pramāṇena kalā ca daśa pañca ca 
unmānenāmbhasaḥ sā tu palāny ardhatrayodaśa // BrP_232.7

hemamāṣaiḥ kṛtacchidrā caturbhiś caturaṅgulaiḥ 
māgadhena pramāṇena jalaprasthas tu sa smṛtaḥ // BrP_232.8

nāḍikābhyām atha dvābhyāṃ muhūrto dvijasattamāḥ 
ahorātraṃ muhūrtās tu triṃśan māso dinais tathā // BrP_232.9

māsair dvādaśabhir varṣam ahorātraṃ tu tad divi 
tribhir varṣaśatair varṣaṃ ṣaṣṭyā caivāsuradviṣām // BrP_232.10

tais tu dvādaśasāhasraiś caturyugam udāhṛtam 
caturyugasahasraṃ tu kathyate brahmaṇo dinam // BrP_232.11

sa kalpas tatra manavaś caturdaśa dvijottamāḥ 
tadante caiva bho viprā brahmanaimittiko layaḥ // BrP_232.12

tasya svarūpam atyugraṃ dvijendrā gadato mama 
śṛṇudhvaṃ prākṛtaṃ bhūyas tato vakṣyāmy ahaṃ layam // BrP_232.13

caturyugasahasrānte kṣīṇaprāye mahītale 
anāvṛṣṭir atīvogrā jāyate śatavārṣikī // BrP_232.14

tato yāny alpasārāṇi tāni sattvāny anekaśaḥ 
kṣayaṃ yānti muniśreṣṭhāḥ pārthivāny atipīḍanāt // BrP_232.15

tataḥ sa bhagavān kṛṣṇo rudrarūpī tathāvyayaḥ 
kṣayāya yatate kartum ātmasthāḥ sakalāḥ prajāḥ // BrP_232.16

tataḥ sa bhagavān viṣṇur bhānoḥ saptasu raśmiṣu 
sthitaḥ pibaty aśeṣāṇi jalāni munisattamāḥ // BrP_232.17

pītvāmbhāṃsi samastāni prāṇibhūtagatāni vai 
śoṣaṃ nayati bho viprāḥ samastaṃ pṛthivītalam // BrP_232.18

samudrān saritaḥ śailāñ śailaprasravaṇāni ca 
pātāleṣu ca yat toyaṃ tat sarvaṃ nayati kṣayam // BrP_232.19

tatas tasyāpy abhāvena toyāhāropabṛṃhitāḥ 
sahasraraśmayaḥ sapta jāyante tatra bhāskarāḥ // BrP_232.20

adhaś cordhvaṃ ca te dīptās tataḥ sapta divākarāḥ 
dahanty aśeṣaṃ trailokyaṃ sapātālatalaṃ dvijāḥ // BrP_232.21

dahyamānaṃ tu tair dīptais trailokyaṃ dīptabhāskaraiḥ 
sādrinagārṇavābhogaṃ niḥsneham abhijāyate // BrP_232.22

tato nirdagdhavṛkṣāmbu trailokyam akhilaṃ dvijāḥ 
bhavaty eṣā ca vasudhā kūrmapṛṣṭhopamākṛtiḥ // BrP_232.23

tataḥ kālāgnirudro 'sau bhūtasargaharo haraḥ 
śeṣāhiśvāsasaṃtāpāt pātālāni dahaty adhaḥ // BrP_232.24

pātālāni samastāni sa dagdhvā jvalano mahān 
bhūmim abhyetya sakalaṃ dagdhvā tu vasudhātalam // BrP_232.25

bhuvo lokaṃ tataḥ sarvaṃ svargalokaṃ ca dāruṇaḥ 
jvālāmālāmahāvartas tatraiva parivartate // BrP_232.26

ambarīṣam ivābhāti trailokyam akhilaṃ tadā 
jvālāvartaparīvāram upakṣīṇabalās tataḥ // BrP_232.27

tatas tāpaparītās tu lokadvayanivāsinaḥ 
hṛtāvakāśā gacchanti maharlokaṃ dvijās tadā // BrP_232.28

tasmād api mahātāpataptā lokās tataḥ param 
gacchanti janalokaṃ te daśāvṛtyā paraiṣiṇaḥ // BrP_232.29

tato dagdhvā jagat sarvaṃ rudrarūpī janārdanaḥ 
mukhaniḥśvāsajān meghān karoti munisattamāḥ // BrP_232.30

tato gajakulaprakhyās taḍidvanto ninādinaḥ 
uttiṣṭhanti tadā vyomni ghorāḥ saṃvartakā ghanāḥ // BrP_232.31

kecid añjanasaṃkāśāḥ kecit kumudasaṃnibhāḥ 
dhūmavarṇā ghanāḥ kecit kecit pītāḥ payodharāḥ // BrP_232.32

kecid dharidrāvarṇābhā lākṣārasanibhās tathā 
kecid vaidūryasaṃkāśā indranīlanibhās tathā // BrP_232.33

śaṅkhakundanibhāś cānye jātīkundanibhās tathā 
indragopanibhāḥ kecin manaḥśilānibhās tathā // BrP_232.34

padmapattranibhāḥ kecid uttiṣṭhanti ghanāghanāḥ 
kecit puravarākārāḥ kecit parvatasaṃnibhāḥ // BrP_232.35

kūṭāgāranibhāś cānye kecit sthalanibhā ghanāḥ 
mahākāyā mahārāvā pūrayanti nabhastalam // BrP_232.36

varṣantas te mahāsārās tam agnim atibhairavam 
śamayanty akhilaṃ viprās trailokyāntaravistṛtam // BrP_232.37

naṣṭe cāgnau śataṃ te 'pi varṣāṇām adhikaṃ ghanāḥ 
plāvayanto jagat sarvaṃ varṣanti munisattamāḥ // BrP_232.38

dhārābhir akṣamātrābhiḥ plāvayitvākhilāṃ bhuvam 
bhuvo lokaṃ tathaivordhvaṃ plāvayanti divaṃ dvijāḥ // BrP_232.39

andhakārīkṛte loke naṣṭe sthāvarajaṅgame 
varṣanti te mahāmeghā varṣāṇām adhikaṃ śatam // BrP_232.40

saptarṣisthānam ākramya sthite 'mbhasi dvijottamāḥ 
ekārṇavaṃ bhavaty etat trailokyam akhilaṃ tataḥ // BrP_233.1

atha niḥśvāsajo viṣṇor vāyus tāñ jaladāṃs tataḥ 
nāśaṃ nayati bho viprā varṣāṇām adhikaṃ śatam // BrP_233.2

sarvabhūtamayo 'cintyo bhagavān bhūtabhāvanaḥ 
anādir ādir viśvasya pītvā vāyum aśeṣataḥ // BrP_233.3

ekārṇave tatas tasmiñ śeṣaśayyāsthitaḥ prabhuḥ 
brahmarūpadharaḥ śete bhagavān ādikṛd dhariḥ // BrP_233.4

janalokagataiḥ siddhaiḥ sanakādyair abhiṣṭutaḥ 
brahmalokagataiś caiva cintyamāno mumukṣubhiḥ // BrP_233.5

ātmamāyāmayīṃ divyāṃ yoganidrāṃ samāsthitaḥ 
ātmānaṃ vāsudevākhyaṃ cintayan parameśvaraḥ // BrP_233.6

eṣa naimittiko nāma viprendrāḥ pratisaṃcaraḥ 
nimittaṃ tatra yac chete brahmarūpadharo hariḥ // BrP_233.7

yadā jāgarti sarvātmā sa tadā ceṣṭate jagat 
nimīlaty etad akhilaṃ māyāśayyāśaye 'cyute // BrP_233.8

padmayoner dinaṃ yat tu caturyugasahasravat 
ekārṇavakṛte loke tāvatī rātrir ucyate // BrP_233.9

tataḥ prabuddho rātryante punaḥ sṛṣṭiṃ karoty ajaḥ 
brahmasvarūpadhṛg viṣṇur yathā vaḥ kathitaṃ purā // BrP_233.10

ity eṣa kalpasaṃhāro antarapralayo dvijāḥ 
naimittiko vaḥ kathitaḥ śṛṇudhvaṃ prākṛtaṃ param // BrP_233.11

avṛṣṭyagnyādibhiḥ samyak kṛte śayyālaye dvijāḥ 
samasteṣv eva lokeṣu pātāleṣv akhileṣu ca // BrP_233.12

mahadāder vikārasya viśeṣāt tatra saṃkṣaye 
kṛṣṇecchākārite tasmin pravṛtte pratisaṃcare // BrP_233.13

āpo grasanti vai pūrvaṃ bhūmer gandhādikaṃ guṇam 
āttagandhā tato bhūmiḥ pralayāya prakalpate // BrP_233.14

pranaṣṭe gandhatanmātre bhavaty urvī jalātmikā 
āpas tadā pravṛttās tu vegavatyo mahāsvanāḥ // BrP_233.15

sarvam āpūrayantīdaṃ tiṣṭhanti vicaranti ca 
salilenaivormimatā lokālokaḥ samantataḥ // BrP_233.16

apām api guṇo yas tu jyotiṣā pīyate tu saḥ 
naśyanty āpaḥ sutaptāś ca rasatanmātrasaṃkṣayāt // BrP_233.17

tataś cāpo 'mṛtarasā jyotiṣṭvaṃ prāpnuvanti vai 
agnyavasthe tu salile tejasā sarvato vṛte // BrP_233.18

sa cāgniḥ sarvato vyāpya ādatte taj jalaṃ tadā 
sarvam āpūryato cābhis tadā jagad idaṃ śanaiḥ // BrP_233.19

arcibhiḥ saṃtate tasmiṃs tiryag ūrdhvam adhas tathā 
jyotiṣo 'pi paraṃ rūpaṃ vāyur atti prabhākaram // BrP_233.20

pralīne ca tatas tasmin vāyubhūte 'khilātmake 
pranaṣṭe rūpatanmātre kṛtarūpo vibhāvasuḥ // BrP_233.21

praśāmyati tadā jyotir vāyur dodhūyate mahān 
nirāloke tadā loke vāyusaṃsthe ca tejasi // BrP_233.22

tataḥ pralayam āsādya vāyusaṃbhavam ātmanaḥ 
ūrdhvaṃ ca vāyus tiryak ca dodhavīti diśo daśa // BrP_233.23

vāyos tv api guṇaṃ sparśam ākāśaṃ grasate tataḥ 
praśāmyati tadā vāyuḥ khaṃ tu tiṣṭhaty anāvṛtam // BrP_233.24

arūpam arasasparśam agandhavad amūrtimat 
sarvam āpūrayac caiva sumahat tat prakāśate // BrP_233.25

parimaṇḍalatas tat tu ākāśaṃ śabdalakṣaṇam 
śabdamātraṃ tathākāśaṃ sarvam āvṛtya tiṣṭhati // BrP_233.26

tataḥ śabdaguṇaṃ tasya bhūtādir grasate punaḥ 
bhūtendriyeṣu yugapad bhūtādau saṃsthiteṣu vai // BrP_233.27

abhimānātmako hy eṣa bhūtādis tāmasaḥ smṛtaḥ 
bhūtādiṃ grasate cāpi mahābuddhir vicakṣaṇā // BrP_233.28

urvī mahāṃś ca jagataḥ prānte 'ntar bāhyatas tathā 
evaṃ sapta mahābuddhiḥ kramāt prakṛtayas tathā // BrP_233.29

pratyāhārais tu tāḥ sarvāḥ praviśanti parasparam 
yenedam āvṛtaṃ sarvam aṇḍam apsu pralīyate // BrP_233.30

saptadvīpasamudrāntaṃ saptalokaṃ saparvatam 
udakāvaraṇaṃ hy atra jyotiṣā pīyate tu tat // BrP_233.31

jyotir vāyau layaṃ yāti yāty ākāśe samīraṇaḥ 
ākāśaṃ caiva bhūtādir grasate taṃ tathā mahān // BrP_233.32

mahāntam ebhiḥ sahitaṃ prakṛtir grasate dvijāḥ 
guṇasāmyam anudriktam anyūnaṃ ca dvijottamāḥ // BrP_233.33

procyate prakṛtir hetuḥ pradhānaṃ kāraṇaṃ param 
ity eṣā prakṛtiḥ sarvā vyaktāvyaktasvarūpiṇī // BrP_233.34

vyaktasvarūpam avyakte tasyāṃ viprāḥ pralīyate 
ekaḥ śuddho 'kṣaro nityaḥ sarvavyāpī tathā punaḥ // BrP_233.35

so 'py aṃśaḥ sarvabhūtasya dvijendrāḥ paramātmanaḥ 
naśyanti sarvā yatrāpi nāmajātyādikalpanāḥ // BrP_233.36

sattāmātrātmake jñeye jñānātmany ātmanaḥ pare 
sa brahma tat paraṃ dhāma paramātmā pareśvaraḥ // BrP_233.37

sa viṣṇuḥ sarvam evedaṃ yato nāvartate punaḥ 
prakṛtir yā mayākhyātā vyaktāvyaktasvarūpiṇī // BrP_233.38

puruṣaś cāpy ubhāv etau līyete paramātmani 
paramātmā ca sarveṣām ādhāraḥ parameśvaraḥ // BrP_233.39

viṣṇunāmnā sa vedeṣu vedānteṣu ca gīyate 
pravṛttaṃ ca nivṛttaṃ ca dvividhaṃ karma vaidikam // BrP_233.40

tābhyām ubhābhyāṃ puruṣair yajñamūrtiḥ sa ijyate 
ṛgyajuḥsāmabhir mārgaiḥ pravṛttair ijyate hy asau // BrP_233.41

yajñeśvaro yajñapumān puruṣaiḥ puruṣottamaḥ 
jñānātmā jñānayogena jñānamūrtiḥ sa ijyate // BrP_233.42

nivṛttair yogamārgaiś ca viṣṇur muktiphalapradaḥ 
hrasvadīrghaplutair yat tu kiṃcid vastv abhidhīyate // BrP_233.43

yac ca vācām aviṣayas tat sarvaṃ viṣṇur avyayaḥ 
vyaktaḥ sa evam avyaktaḥ sa eva puruṣo 'vyayaḥ // BrP_233.44

paramātmā ca viśvātmā viśvarūpadharo hariḥ 
vyaktāvyaktātmikā tasmin prakṛtiḥ sā vilīyate // BrP_233.45

puruṣaś cāpi bho viprā yas tad avyākṛtātmani 
dviparārdhātmakaḥ kālaḥ kathito yo mayā dvijāḥ // BrP_233.46

tad ahas tasya viprendrā viṣṇor īśasya kathyate 
vyakte tu prakṛtau līne prakṛtyāṃ puruṣe tathā // BrP_233.47

tatrāsthite niśā tasya tatpramāṇā tapodhanāḥ 
naivāhas tasya ca niśā nityasya paramātmanaḥ // BrP_233.48

upacārāt tathāpy etat tasyeśasya tu kathyate 
ity eṣa muniśārdūlāḥ kathitaḥ prākṛto layaḥ // BrP_233.49

ādhyātmikādi bho viprā jñātvā tāpatrayaṃ budhaḥ 
utpannajñānavairāgyaḥ prāpnoty ātyantikaṃ layam // BrP_234.1

ādhyātmiko 'pi dvividhaḥ śārīro mānasas tathā 
śārīro bahubhir bhedair bhidyate śrūyatāṃ ca saḥ // BrP_234.2

śirorogapratiśyāyajvaraśūlabhagaṃdaraiḥ 
gulmārśaḥśvayathuśvāsacchardyādibhir anekadhā // BrP_234.3

tathākṣirogātīsārakuṣṭhāṅgāmayasaṃjñakaiḥ 
bhidyate dehajas tāpo mānasaṃ śrotum arhatha // BrP_234.4

kāmakrodhabhayadveṣalobhamohaviṣādajaḥ 
śokāsūyāvamānerṣyāmātsaryābhibhavas tathā // BrP_234.5

mānaso 'pi dvijaśreṣṭhās tāpo bhavati naikadhā 
ity evamādibhir bhedais tāpo hy ādhyātmikaḥ smṛtaḥ // BrP_234.6

mṛgapakṣimanuṣyādyaiḥ piśācoragarākṣasaiḥ 
sarīsṛpādyaiś ca nṛṇāṃ janyate cādhibhautikaḥ // BrP_234.7

śītoṣṇavātavarṣāmbuvaidyutādisamudbhavaḥ 
tāpo dvijavaraśreṣṭhāḥ kathyate cādhidaivikaḥ // BrP_234.8

garbhajanmajarājñānamṛtyunārakajaṃ tathā 
duḥkhaṃ sahasraśo bhedair bhidyate munisattamāḥ // BrP_234.9

sukumāratanur garbhe jantur bahumalāvṛte 
ulbasaṃveṣṭito bhagnapṛṣṭhagrīvāsthisaṃhatiḥ // BrP_234.10

atyamlakaṭutīkṣṇoṣṇalavaṇair mātṛbhojanaiḥ 
atitāpibhir atyarthaṃ bādhyamāno 'tivedanaḥ // BrP_234.11

prasāraṇākuñcanādau nāgānāṃ prabhur ātmanaḥ 
śakṛnmūtramahāpaṅkaśāyī sarvatra pīḍitaḥ // BrP_234.12

nirucchvāsaḥ sacaitanyaḥ smarañ janmaśatāny atha 
āste garbhe 'tiduḥkhena nijakarmanibandhanaḥ // BrP_234.13

jāyamānaḥ purīṣāsṛṅmūtraśukrāvilānanaḥ 
prājāpatyena vātena pīḍyamānāsthibandhanaḥ // BrP_234.14

adhomukhas taiḥ kriyate prabalaiḥ sūtimārutaiḥ 
kleśair niṣkrāntim āpnoti jaṭharān mātur āturaḥ // BrP_234.15

mūrchām avāpya mahatīṃ saṃspṛṣṭo bāhyavāyunā 
vijñānabhraṃśam āpnoti jātas tu munisattamāḥ // BrP_234.16

kaṇṭakair iva tunnāṅgaḥ krakacair iva dāritaḥ 
pūtivraṇān nipatito dharaṇyāṃ krimiko yathā // BrP_234.17

kaṇḍūyane 'pi cāśaktaḥ parivarte 'py anīśvaraḥ 
stanapānādikāhāram avāpnoti parecchayā // BrP_234.18

aśucisrastare suptaḥ kīṭadaṃśādibhis tathā 
bhakṣyamāṇo 'pi naivaiṣāṃ samartho vinivāraṇe // BrP_234.19

janmaduḥkhāny anekāni janmano 'nantarāṇi ca 
bālabhāve yadāpnoti ādhibhūtādikāni ca // BrP_234.20

ajñānatamasā channo mūḍhāntaḥkaraṇo naraḥ 
na jānāti kutaḥ ko 'haṃ kutra gantā kimātmakaḥ // BrP_234.21

kena bandhena baddho 'haṃ kāraṇaṃ kim akāraṇam 
kiṃ kāryaṃ kim akāryaṃ vā kiṃ vācyaṃ kiṃ na cocyate // BrP_234.22

ko dharmaḥ kaś ca vādharmaḥ kasmin varteta vai katham 
kiṃ kartavyam akartavyaṃ kiṃ vā kiṃ guṇadoṣavat // BrP_234.23

evaṃ paśusamair mūḍhair ajñānaprabhavaṃ mahat 
avāpyate narair duḥkhaṃ śiśnodaraparāyaṇaiḥ // BrP_234.24

ajñānaṃ tāmaso bhāvaḥ kāryārambhapravṛttayaḥ 
ajñānināṃ pravartante karmalopas tato dvijāḥ // BrP_234.25

narakaṃ karmaṇāṃ lopāt phalam āhur maharṣayaḥ 
tasmād ajñānināṃ duḥkham iha cāmutra cottamam // BrP_234.26

jarājarjaradehaś ca śithilāvayavaḥ pumān 
vicalacchīrṇadaśano valisnāyuśirāvṛtaḥ // BrP_234.27

dūrapranaṣṭanayano vyomāntargatatārakaḥ 
nāsāvivaraniryātaromapuñjaś caladvapuḥ // BrP_234.28

prakaṭībhūtasarvāsthir natapṛṣṭhāsthisaṃhatiḥ 
utsannajaṭharāgnitvād alpāhāro 'lpaceṣṭitaḥ // BrP_234.29

kṛcchracaṅkramaṇotthānaśayanāsanaceṣṭitaḥ 
mandībhavacchrotranetragalallālāvilānanaḥ // BrP_234.30

anāyattaiḥ samastaiś ca karaṇair maraṇonmukhaḥ 
tatkṣaṇe 'py anubhūtānām asmartākhilavastunām // BrP_234.31

sakṛd uccārite vākye samudbhūtamahāśramaḥ 
śvāsakāsāmayāyāsasamudbhūtaprajāgaraḥ // BrP_234.32

anyenotthāpyate 'nyena tathā saṃveśyate jarī 
bhṛtyātmaputradārāṇām apamānaparākṛtaḥ // BrP_234.33

prakṣīṇākhilaśaucaś ca vihārāhārasaṃspṛhaḥ 
hāsyaḥ parijanasyāpi nirviṇṇāśeṣabāndhavaḥ // BrP_234.34

anubhūtam ivānyasmiñ janmany ātmaviceṣṭitam 
saṃsmaran yauvane dīrghaṃ niśvasity atitāpitaḥ // BrP_234.35

evamādīni duḥkhāni jarāyām anubhūya ca 
maraṇe yāni duḥkhāni prāpnoti śṛṇu tāny api // BrP_234.36

ślathagrīvāṅghrihasto 'tha prāpto vepathunā naraḥ 
muhur glāniparaś cāsau muhur jñānabalānvitaḥ // BrP_234.37

hiraṇyadhānyatanayabhāryābhṛtyagṛhādiṣu 
ete kathaṃ bhaviṣyantīty atīva mamatākulaḥ // BrP_234.38

marmavidbhir mahārogaiḥ krakacair iva dāruṇaiḥ 
śarair ivāntakasyograiś chidyamānāsthibandhanaḥ // BrP_234.39

parivartamānatārākṣi hastapādaṃ muhuḥ kṣipan 
saṃśuṣyamāṇatālvoṣṭhakaṇṭho ghuraghurāyate // BrP_234.40

niruddhakaṇṭhadeśo 'pi udānaśvāsapīḍitaḥ 
tāpena mahatā vyāptas tṛṣā vyāptas tathā kṣudhā // BrP_234.41

kleśād utkrāntim āpnoti yāmyakiṃkarapīḍitaḥ 
tataś ca yātanādehaṃ kleśena pratipadyate // BrP_234.42

etāny anyāni cogrāṇi duḥkhāni maraṇe nṛṇām 
śṛṇudhvaṃ narake yāni prāpyante puruṣair mṛtaiḥ // BrP_234.43

yāmyakiṃkarapāśādigrahaṇaṃ daṇḍatāḍanam 
yamasya darśanaṃ cogram ugramārgavilokanam // BrP_234.44

karambhavālukāvahniyantraśastrādibhīṣaṇe 
pratyekaṃ yātanāyāś ca yātanādi dvijottamāḥ // BrP_234.45

krakacaiḥ pīḍyamānānāṃ mṛṣāyāṃ cāpi dhmāpyatām 
kuṭhāraiḥ pāṭyamānānāṃ bhūmau cāpi nikhanyatām // BrP_234.46

śūleṣv āropyamāṇānāṃ vyāghravaktre praveśyatām 
gṛdhraiḥ saṃbhakṣyamāṇānāṃ dvīpibhiś copabhujyatām // BrP_234.47

kvathyatāṃ tailamadhye ca klidyatāṃ kṣārakardame 
uccān nipātyamānānāṃ kṣipyatāṃ kṣepayantrakaiḥ // BrP_234.48

narake yāni duḥkhāni pāpahetūdbhavāni vai 
prāpyante nārakair viprās teṣāṃ saṃkhyā na vidyate // BrP_234.49

na kevalaṃ dvijaśreṣṭhā narake duḥkhapaddhatiḥ 
svarge 'pi pātabhītasya kṣayiṣṇor nāsti nirvṛtiḥ // BrP_234.50

punaś ca garbho bhavati jāyate ca punar naraḥ 
garbhe vilīyate bhūyo jāyamāno 'stam eti ca // BrP_234.51

jātamātraś ca mriyate bālabhāve ca yauvane 
yad yat prītikaraṃ puṃsāṃ vastu viprāḥ prajāyate // BrP_234.52

tad eva duḥkhavṛkṣasya bījatvam upagacchati 
kalatraputramitrādigṛhakṣetradhanādikaiḥ // BrP_234.53

kriyate na tathā bhūri sukhaṃ puṃsāṃ yathāsukham 
iti saṃsāraduḥkhārkatāpatāpitacetasām // BrP_234.54

vimuktipādapacchāyām ṛte kutra sukhaṃ nṛṇām 
tad asya trividhasyāpi duḥkhajātasya paṇḍitaiḥ // BrP_234.55

garbhajanmajarādyeṣu sthāneṣu prabhaviṣyataḥ 
nirastātiśayāhlādaṃ sukhabhāvaikalakṣaṇam // BrP_234.56

bheṣajaṃ bhagavatprāptir ekā cātyantikī matā 
tasmāt tatprāptaye yatnaḥ kartavyaḥ paṇḍitair naraiḥ // BrP_234.57

tatprāptihetur jñānaṃ ca karma coktaṃ dvijottamāḥ 
āgamotthaṃ vivekāc ca dvidhā jñānaṃ tathocyate // BrP_234.58

śabdabrahmāgamamayaṃ paraṃ brahma vivekajam 
andhaṃ tama ivājñānaṃ dīpavac cendriyodbhavam // BrP_234.59

yathā sūryas tathā jñānaṃ yad vai viprā vivekajam 
manur apy āha vedārthaṃ smṛtvā yan munisattamāḥ // BrP_234.60

tad etac chrūyatām atra saṃbandhe gadato mama 
dve brahmaṇī veditavye śabdabrahma paraṃ ca yat // BrP_234.61

śabdabrahmaṇi niṣṇātaḥ paraṃ brahmādhigacchati 
dve vidye vai veditavye iti cātharvaṇī śrutiḥ // BrP_234.62

parayā hy akṣaraprāptir ṛgvedādimayāparā 
yat tad avyaktam ajaram acintyam ajam avyayam // BrP_234.63

anirdeśyam arūpaṃ ca pāṇipādādyasaṃyutam 
vittaṃ sarvagataṃ nityaṃ bhūtayonim akāraṇam // BrP_234.64

vyāpyaṃ vyāptaṃ yataḥ sarvaṃ tad vai paśyanti sūrayaḥ 
tad brahma paramaṃ dhāma tad dheyaṃ mokṣakāṅkṣibhiḥ // BrP_234.65

śrutivākyoditaṃ sūkṣmaṃ tad viṣṇoḥ paramaṃ padam 
utpattiṃ pralayaṃ caiva bhūtānām āgatiṃ gatim // BrP_234.66

vetti vidyām avidyāṃ ca sa vācyo bhagavān iti 
jñānaśaktibalaiśvaryavīryatejāṃsy aśeṣataḥ // BrP_234.67

bhagavacchabdavācyāni vinā heyair guṇādibhiḥ 
sarvāṇi tatra bhūtāni nivasanti parātmani // BrP_234.68

bhūteṣu ca sa sarvātmā vāsudevas tataḥ smṛtaḥ 
uvācedaṃ maharṣibhyaḥ purā pṛṣṭaḥ prajāpatiḥ // BrP_234.69

nāmavyākhyām anantasya vāsudevasya tattvataḥ 
bhūteṣu vasate yo 'ntar vasanty atra ca tāni yat 
dhātā vidhātā jagatāṃ vāsudevas tataḥ prabhuḥ // BrP_234.70

sa sarvabhūtaprakṛtir guṇāṃś ca doṣāṃś ca sarvān saguṇo hy atītaḥ
atītasarvāvaraṇo 'khilātmā tenāvṛtaṃ yad bhuvanāntarālam BrP_234.71

samastakalyāṇaguṇātmako hi svaśaktileśādṛtabhūtasargaḥ
icchāgṛhītābhimatorudehaḥ saṃsādhitāśeṣajagaddhito 'sau BrP_234.72

tejobalaiśvaryamahāvarodhaḥ svavīryaśaktyādiguṇaikarāśiḥ
paraḥ parāṇāṃ sakalā na yatra kleśādayaḥ santi parāpareśe BrP_234.73

sa īśvaro vyaṣṭisamaṣṭirūpo 'vyaktasvarūpaḥ prakaṭasvarūpaḥ
sarveśvaraḥ sarvadṛk sarvavettā samastaśaktiḥ parameśvarākhyaḥ BrP_234.74

saṃjñāyate yena tad astadoṣaṃ śuddhaṃ paraṃ nirmalam ekarūpam
saṃdṛśyate vāpy atha gamyate vā taj jñānam ajñānam ato 'nyad uktam BrP_234.75

idānīṃ brūhi yogaṃ ca duḥkhasaṃyogabheṣajam 
yaṃ viditvāvyayaṃ tatra yuñjāmaḥ puruṣottamam // BrP_235.1

śrutvā sa vacanaṃ teṣāṃ kṛṣṇadvaipāyanas tadā 
abravīt paramaprīto yogī yogavidāṃ varaḥ // BrP_235.2

yogaṃ vakṣyāmi bho viprāḥ śṛṇudhvaṃ bhavanāśanam 
yam abhyasyāpnuyād yogī mokṣaṃ paramadurlabham // BrP_235.3

śrutvādau yogaśāstrāṇi gurum ārādhya bhaktitaḥ 
itihāsaṃ purāṇaṃ ca vedāṃś caiva vicakṣaṇaḥ // BrP_235.4

āhāraṃ yogadoṣāṃś ca deśakālaṃ ca buddhimān 
jñātvā samabhyased yogaṃ nirdvaṃdvo niṣparigrahaḥ // BrP_235.5

bhuñjan saktuṃ yavāgūṃ ca takramūlaphalaṃ payaḥ 
yāvakaṃ kaṇapiṇyākam āhāraṃ yogasādhanam // BrP_235.6

na manovikale dhmāte na śrānte kṣudhite tathā 
na dvaṃdve na ca śīte ca na coṣṇe nānilātmake // BrP_235.7

saśabde na jalābhyāse jīrṇagoṣṭhe catuṣpathe 
sarīsṛpe śmaśāne ca na nadyante 'gnisaṃnidhau // BrP_235.8

na caitye na ca valmīke sabhaye kūpasaṃnidhau 
na śuṣkaparṇanicaye yogaṃ yuñjīta karhicit // BrP_235.9

deśān etān anādṛtya mūḍhatvād yo yunakti vai 
pravakṣye tasya ye doṣā jāyante vighnakārakāḥ // BrP_235.10

bādhiryaṃ jaḍatā lopaḥ smṛter mūkatvam andhatā 
jvaraś ca jāyate sadyas tadvad ajñānasaṃbhavaḥ // BrP_235.11

tasmāt sarvātmanā kāryā rakṣā yogavidā sadā 
dharmārthakāmamokṣāṇāṃ śarīraṃ sādhanaṃ yataḥ // BrP_235.12

āśrame vijane guhye niḥśabde nirbhaye nage 
śūnyāgāre śucau ramye caikānte devatālaye // BrP_235.13

rajanyāḥ paścime yāme pūrve ca susamāhitaḥ 
pūrvāhṇe madhyame cāhni yuktāhāro jitendriyaḥ // BrP_235.14

āsīnaḥ prāṅmukho ramya āsane sukhaniścale 
nātinīce na cocchrite niḥspṛhaḥ satyavāk śuciḥ // BrP_235.15

yuktanidro jitakrodhaḥ sarvabhūtahite rataḥ 
sarvadvaṃdvasaho dhīraḥ samakāyāṅghrimastakaḥ // BrP_235.16

nābhau nidhāya hastau dvau śāntaḥ padmāsane sthitaḥ 
saṃsthāpya dṛṣṭiṃ nāsāgre prāṇān āyamya vāgyataḥ // BrP_235.17

samāhṛtyendriyagrāmaṃ manasā hṛdaye muniḥ 
praṇavaṃ dīrgham udyamya saṃvṛtāsyaḥ suniścalaḥ // BrP_235.18

rajasā tamaso vṛttiṃ sattvena rajasas tathā 
saṃchādya nirmale śānte sthitaḥ saṃvṛtalocanaḥ // BrP_235.19

hṛtpadmakoṭare līnaṃ sarvavyāpi nirañjanam 
yuñjīta satataṃ yogī muktidaṃ puruṣottamam // BrP_235.20

karaṇendriyabhūtāni kṣetrajñe prathamaṃ nyaset 
kṣetrajñaś ca pare yojyas tato yuñjati yogavit // BrP_235.21

mano yasyāntam abhyeti paramātmani cañcalam 
saṃtyajya viṣayāṃs tasya yogasiddhiḥ prakāśitā // BrP_235.22

yadā nirviṣayaṃ cittaṃ pare brahmaṇi līyate 
samādhau yogayuktasya tadābhyeti paraṃ padam // BrP_235.23

asaṃsaktaṃ yadā cittaṃ yoginaḥ sarvakarmasu 
bhavaty ānandam āsādya tadā nirvāṇam ṛcchati // BrP_235.24

śuddhaṃ dhāmatrayātītaṃ turyākhyaṃ puruṣottamam 
prāpya yogabalād yogī mucyate nātra saṃśayaḥ // BrP_235.25

niḥspṛhaḥ sarvakāmebhyaḥ sarvatra priyadarśanaḥ 
sarvatrānityabuddhis tu yogī mucyeta nānyathā // BrP_235.26

indriyāṇi na seveta vairāgyeṇa ca yogavit 
sadā cābhyāsayogena mucyate nātra saṃśayaḥ // BrP_235.27

na ca padmāsanād yogo na nāsāgranirīkṣaṇāt 
manasaś cendriyāṇāṃ ca saṃyogo yoga ucyate // BrP_235.28

evaṃ mayā muniśreṣṭhā yogaḥ prokto vimuktidaḥ 
saṃsāramokṣahetuś ca kim anyac chrotum icchatha // BrP_235.29

śrutvā te vacanaṃ tasya sādhu sādhv iti cābruvan 
vyāsaṃ praśasya saṃpūjya punaḥ praṣṭuṃ samudyatāḥ // BrP_235.30

tava vaktrābdhisaṃbhūtam amṛtaṃ vāṅmayaṃ mune 
pibatāṃ no dvijaśreṣṭha na tṛptir iha dṛśyate // BrP_236.1

tasmād yogaṃ mune brūhi vistareṇa vimuktidam 
sāṃkhyaṃ ca dvipadāṃ śreṣṭha śrotum icchāmahe vayam // BrP_236.2

prajñāvāñ śrotriyo yajvā khyātaḥ prājño 'nasūyakaḥ 
satyadharmamatir brahman kathaṃ brahmādhigacchati // BrP_236.3

tapasā brahmacaryeṇa sarvatyāgena medhayā 
sāṃkhye vā yadi vā yoga etat pṛṣṭo vadasva naḥ // BrP_236.4

manasaś cendriyāṇāṃ ca yathaikāgryam avāpyate 
yenopāyena puruṣas tat tvaṃ vyākhyātum arhasi // BrP_236.5

nānyatra jñānatapasor nānyatrendriyanigrahāt 
nānyatra sarvasaṃtyāgāt siddhiṃ vindati kaścana // BrP_236.6

mahābhūtāni sarvāṇi pūrvasṛṣṭiḥ svayaṃbhuvaḥ 
bhūyiṣṭhaṃ prāṇabhṛdgrāme niviṣṭāni śarīriṣu // BrP_236.7

bhūmer deho jalāt sneho jyotiṣaś cakṣuṣī smṛte 
prāṇāpānāśrayo vāyuḥ koṣṭhāākāśaṃ śarīriṇām // BrP_236.8

krāntau viṣṇur bale śakraḥ koṣṭhe 'gnir bhoktum icchati 
karṇayoḥ pradiśaḥ śrotre jihvāyāṃ vāk sarasvatī // BrP_236.9

karṇau tvak cakṣuṣī jihvā nāsikā caiva pañcamī 
daśa tānīndriyoktāni dvārāṇy āhārasiddhaye // BrP_236.10

śabdasparśau tathā rūpaṃ rasaṃ gandhaṃ ca pañcamam 
indriyārthān pṛthag vidyād indriyebhyas tu nityadā // BrP_236.11

indriyāṇi mano yuṅkte avaśyān iva rājinaḥ 
manaś cāpi sadā yuṅkte bhūtātmā hṛdayāśritaḥ // BrP_236.12

indriyāṇāṃ tathaivaiṣāṃ sarveṣām īśvaraṃ manaḥ 
niyame ca visarge ca bhūtātmā manasas tathā // BrP_236.13

indriyāṇīndriyārthāś ca svabhāvaś cetanā manaḥ 
prāṇāpānau ca jīvaś ca nityaṃ deheṣu dehinām // BrP_236.14

āśrayo nāsti sattvasya guṇaśabdo na cetanāḥ 
sattvaṃ hi tejaḥ sṛjati na guṇān vai kathaṃcana // BrP_236.15

evaṃ saptadaśaṃ dehaṃ vṛtaṃ ṣoḍaśabhir guṇaiḥ 
manīṣī manasā viprāḥ paśyaty ātmānam ātmani // BrP_236.16

na hy ayaṃ cakṣuṣā dṛśyo na ca sarvair apīndriyaiḥ 
manasā tu pradīptena mahān ātmā prakāśate // BrP_236.17

aśabdasparśarūpaṃ tac cārasāgandham avyayam 
aśarīraṃ śarīre sve nirīkṣeta nirindriyam // BrP_236.18

avyaktaṃ sarvadeheṣu martyeṣu paramārcitam 
yo 'nupaśyati sa pretya kalpate brahmabhūyataḥ // BrP_236.19

vidyāvinayasaṃpannabrāhmaṇe gavi hastini 
śuni caiva śvapāke ca paṇḍitāḥ samadarśinaḥ // BrP_236.20

sa hi sarveṣu bhūteṣu jaṅgameṣu dhruveṣu ca 
vasaty eko mahān ātmā yena sarvam idaṃ tatam // BrP_236.21

sarvabhūteṣu cātmānaṃ sarvabhūtāni cātmani 
yadā paśyati bhūtātmā brahma saṃpadyate tadā // BrP_236.22

yāvān ātmani vedātmā tāvān ātmā parātmani 
ya evaṃ satataṃ veda so 'mṛtatvāya kalpate // BrP_236.23

sarvabhūtātmabhūtasya sarvabhūtahitasya ca 
devāpi mārge muhyanti apadasya padaiṣiṇaḥ // BrP_236.24

śakuntānām ivākāśe matsyānām iva codake 
yathā gatir na dṛśyeta tathā jñānavidāṃ gatiḥ // BrP_236.25

kālaḥ pacati bhūtāni sarvāṇy evātmanātmani 
yasmiṃs tu pacyate kālas tan na vedeha kaścana // BrP_236.26

na tad ūrdhvaṃ na tiryak ca nādho na ca punaḥ punaḥ 
na madhye pratigṛhṇīte naiva kiṃcin na kaścana // BrP_236.27

sarve tatsthā ime lokā bāhyam eṣāṃ na kiṃcana 
yady apy agre samāgacched yathā bāṇo guṇacyutaḥ // BrP_236.28

naivāntaṃ kāraṇasyeyād yady api syān manojavaḥ 
tasmāt sūkṣmataraṃ nāsti nāsti sthūlataraṃ tathā // BrP_236.29

sarvataḥpāṇipādaṃ tat sarvatokṣiśiromukham 
sarvataḥśrutimal loke sarvam āvṛtya tiṣṭhati // BrP_236.30

tad evāṇor aṇutaraṃ tan mahadbhyo mahattaram 
tad antaḥ sarvabhūtānāṃ dhruvaṃ tiṣṭhan na dṛśyate // BrP_236.31

akṣaraṃ ca kṣaraṃ caiva dvedhā bhāvo 'yam ātmanaḥ 
kṣaraḥ sarveṣu bhūteṣu divyaṃ tv amṛtam akṣaram // BrP_236.32

navadvāraṃ puraṃ kṛtvā haṃso hi niyato vaśī 
īdṛśaḥ sarvabhūtasya sthāvarasya carasya ca // BrP_236.33

hānenābhivikalpānāṃ narāṇāṃ saṃcayena ca 
śarīrāṇām ajasyāhur haṃsatvaṃ pāradarśinaḥ // BrP_236.34

haṃsoktaṃ ca kṣaraṃ caiva kūṭasthaṃ yat tad akṣaram 
tad vidvān akṣaraṃ prāpya jahāti prāṇajanmanī // BrP_236.35

bhavatāṃ pṛcchatāṃ viprā yathāvad iha tattvataḥ 
sāṃkhyaṃ jñānena saṃyuktaṃ yad etat kīrtitaṃ mayā // BrP_236.36

yogakṛtyaṃ tu bho viprāḥ kīrtayiṣyāmy ataḥ param 
ekatvaṃ buddhimanasor indriyāṇāṃ ca sarvaśaḥ // BrP_236.37

ātmano vyāpino jñānaṃ jñānam etad anuttamam 
tad etad upaśāntena dāntenādhyātmaśīlinā // BrP_236.38

ātmārāmeṇa buddhena boddhavyaṃ śucikarmaṇā 
yogadoṣān samucchidya pañca yān kavayo viduḥ // BrP_236.39

kāmaṃ krodhaṃ ca lobhaṃ ca bhayaṃ svapnaṃ ca pañcamam 
krodhaṃ śamena jayati kāmaṃ saṃkalpavarjanāt // BrP_236.40

sattvasaṃsevanād dhīro nidrām ucchettum arhati 
dhṛtyā śiśnodaraṃ rakṣet pāṇipādaṃ ca cakṣuṣā // BrP_236.41

cakṣuḥ śrotraṃ ca manasā mano vācaṃ ca karmaṇā 
apramādād bhayaṃ jahyād dambhaṃ prājñopasevanāt // BrP_236.42

evam etān yogadoṣāñ jayen nityam atandritaḥ 
agnīṃś ca brāhmaṇāṃś cātha devatāḥ praṇamet sadā // BrP_236.43

varjayed uddhatāṃ vācaṃ hiṃsāyuktāṃ manonugām 
brahmatejomayaṃ śukraṃ yasya sarvam idaṃ jagat // BrP_236.44

etasya bhūtabhūtasya dṛṣṭaṃ sthāvarajaṅgamam 
dhyānam adhyayanaṃ dānaṃ satyaṃ hrīr ārjavaṃ kṣamā // BrP_236.45

śaucaṃ caivātmanaḥ śuddhir indriyāṇāṃ ca nigrahaḥ 
etair vivardhate tejaḥ pāpmānaṃ cāpakarṣati // BrP_236.46

samaḥ sarveṣu bhūteṣu labhyālabhyena vartayan 
dhūtapāpmā tu tejasvī laghvāhāro jitendriyaḥ // BrP_236.47

kāmakrodhau vaśe kṛtvā niṣeved brahmaṇaḥ padam 
manasaś cendriyāṇāṃ ca kṛtvaikāgryaṃ samāhitaḥ // BrP_236.48

pūrvarātre parārdhe ca dhārayen mana ātmanaḥ 
jantoḥ pañcendriyasyāsya yady ekaṃ klinnam indriyam // BrP_236.49

tato 'sya sravati prajñā gireḥ pādād ivodakam 
manasaḥ pūrvam ādadyāt kūrmāṇām iva matsyahā // BrP_236.50

tataḥ śrotraṃ tataś cakṣur jihvā ghrāṇaṃ ca yogavit 
tata etāni saṃyamya manasi sthāpayed yadi // BrP_236.51

tathaivāpohya saṃkalpān mano hy ātmani dhārayet 
pañcendriyāṇi manasi hṛdi saṃsthāpayed yadi // BrP_236.52

yadaitāny avatiṣṭhante manaḥṣaṣṭhāni cātmani 
prasīdanti ca saṃsthāyāṃ tadā brahma prakāśate // BrP_236.53

vidhūma iva dīptārcir āditya iva dīptimān 
vaidyuto 'gnir ivākāśe paśyanty ātmānam ātmani // BrP_236.54

sarvaṃ tatra tu sarvatra vyāpakatvāc ca dṛśyate 
taṃ paśyanti mahātmāno brāhmaṇā ye manīṣiṇaḥ // BrP_236.55

dhṛtimanto mahāprājñāḥ sarvabhūtahite ratāḥ 
evaṃ parimitaṃ kālam ācaran saṃśitavrataḥ // BrP_236.56

āsīno hi rahasy eko gacched akṣarasāmyatām 
pramoho bhrama āvarto ghrāṇaṃ śravaṇadarśane // BrP_236.57

adbhutāni rasaḥ sparśaḥ śītoṣṇamārutākṛtiḥ 
pratibhān upasargāś ca pratisaṃgṛhya yogataḥ // BrP_236.58

tāṃs tattvavid anādṛtya sāmyenaiva nivartayet 
kuryāt paricayaṃ yoge trailokye niyato muniḥ // BrP_236.59

giriśṛṅge tathā caitye vṛkṣamūleṣu yojayet 
saṃniyamyendriyagrāmaṃ koṣṭhe bhāṇḍamanā iva // BrP_236.60

ekāgraṃ cintayen nityaṃ yogān nodvijate manaḥ 
yenopāyena śakyeta niyantuṃ cañcalaṃ manaḥ // BrP_236.61

tatra yukto niṣeveta na caiva vicalet tataḥ 
śūnyāgārāṇi caikāgro nivāsārtham upakramet // BrP_236.62

nātivrajet paraṃ vācā karmaṇā manasāpi vā 
upekṣako yatāhāro labdhālabdhasamo bhavet // BrP_236.63

yaś cainam abhinandeta yaś cainam abhivādayet 
samas tayoś cāpy ubhayor nābhidhyāyec chubhāśubham // BrP_236.64

na prahṛṣyeta lābheṣu nālābheṣu ca cintayet 
samaḥ sarveṣu bhūteṣu sadharmā mātariśvanaḥ // BrP_236.65

evaṃ svasthātmanaḥ sādhoḥ sarvatra samadarśinaḥ 
ṣaṇ māsān nityayuktasya śabdabrahmābhivartate // BrP_236.66

vedanārtān parān dṛṣṭvā samaloṣṭāśmakāñcanaḥ 
evaṃ tu nirato mārgaṃ viramen na vimohitaḥ // BrP_236.67

api varṇāvakṛṣṭas tu nārī vā dharmakāṅkṣiṇī 
tāv apy etena mārgeṇa gacchetāṃ paramāṃ gatim // BrP_236.68

ajaṃ purāṇam ajaraṃ sanātanaṃ yam indriyātigam agocaraṃ dvijāḥ
avekṣya cemāṃ parameṣṭhisāmyatāṃ prayānty anāvṛttigatiṃ manīṣiṇaḥ BrP_236.69

yady evaṃ vedavacanaṃ kuru karma tyajeti ca 
kāṃ diśaṃ vidyayā yānti kāṃ ca gacchanti karmaṇā // BrP_237.1

etad vai śrotum icchāmas tad bhavān prabravītu naḥ 
etad anyonyavairūpyaṃ vartate pratikūlataḥ // BrP_237.2

śṛṇudhvaṃ muniśārdūlā yat pṛcchadhvaṃ samāsataḥ 
karmavidyāmayau cobhau vyākhyāsyāmi kṣarākṣarau // BrP_237.3

yāṃ diśaṃ vidyayā yānti yāṃ gacchanti ca karmaṇā 
śṛṇudhvaṃ sāṃprataṃ viprā gahanaṃ hy etad uttaram // BrP_237.4

asti dharma iti yuktaṃ nāsti tatraiva yo vadet 
yakṣasya sādṛśyam idaṃ yakṣasyedaṃ bhaved atha // BrP_237.5

dvāv imāv atha panthānau yatra vedāḥ pratiṣṭhitāḥ 
pravṛttilakṣaṇo dharmo nivṛtto vā vibhāṣitaḥ // BrP_237.6

karmaṇā badhyate jantur vidyayā ca vimucyate 
tasmāt karma na kurvanti yatayaḥ pāradarśinaḥ // BrP_237.7

karmaṇā jāyate pretya mūrtimān ṣoḍaśātmakaḥ 
vidyayā jāyate nityam avyaktaṃ hy akṣarātmakam // BrP_237.8

karma tv eke praśaṃsanti svalpabuddhiratā narāḥ 
tena te dehajālena ramayanta upāsate // BrP_237.9

ye tu buddhiṃ parāṃ prāptā dharmanaipuṇyadarśinaḥ 
na te karma praśaṃsanti kūpaṃ nadyāṃ pibann iva // BrP_237.10

karmaṇāṃ phalam āpnoti sukhaduḥkhe bhavābhavau 
vidyayā tad avāpnoti yatra gatvā na śocati // BrP_237.11

na mriyate yatra gatvā yatra gatvā na jāyate 
na jīryate yatra gatvā yatra gatvā na vardhate // BrP_237.12

yatra tad brahma paramam avyaktam acalaṃ dhruvam 
avyākṛtam anāyāmam amṛtaṃ cādhiyogavit // BrP_237.13

dvaṃdvair na yatra bādhyante mānasena ca karmaṇā 
samāḥ sarvatra maitrāś ca sarvabhūtahite ratāḥ // BrP_237.14

vidyāmayo 'nyaḥ puruṣo dvijāḥ karmamayo 'paraḥ 
viprāś candrasamasparśaḥ sūkṣmayā kalayā sthitaḥ // BrP_237.15

tad etad ṛṣiṇā proktaṃ vistareṇānugīyate 
na vaktuṃ śakyate draṣṭuṃ cakratantum ivāmbare // BrP_237.16

ekādaśavikārātmā kalāsaṃbhārasaṃbhṛtaḥ 
mūrtimān iti taṃ vidyād viprāḥ karmaguṇātmakam // BrP_237.17

devo yaḥ saṃśritas tasmin buddhīndur iva puṣkare 
kṣetrajñaṃ taṃ vijānīyān nityaṃ yogajitātmakam // BrP_237.18

tamo rajaś ca sattvaṃ ca jñeyaṃ jīvaguṇātmakam 
jīvam ātmaguṇaṃ vidyād ātmānaṃ paramātmanaḥ // BrP_237.19

sacetanaṃ jīvaguṇaṃ vadanti sa ceṣṭate jīvaguṇaṃ ca sarvam
tataḥ paraṃ kṣetravido vadanti prakalpayanto bhuvanāni sapta BrP_237.20

prakṛtyās tu vikārā ye kṣetrajñās te pariśrutāḥ 
te cainaṃ na prajānanti na jānāti sa tān api // BrP_237.21

taiś caiva kurute kāryaṃ manaḥṣaṣṭhair ihendriyaiḥ 
sudāntair iva saṃyantā dṛḍhaḥ paramavājibhiḥ // BrP_237.22

indriyebhyaḥ parā hy arthā arthebhyaḥ paramaṃ manaḥ 
manasas tu parā buddhir buddher ātmā mahān paraḥ // BrP_237.23

mahataḥ param avyaktam avyaktāt parato 'mṛtam 
amṛtān na paraṃ kiṃcit sā kāṣṭhā paramā gatiḥ // BrP_237.24

evaṃ sarveṣu bhūteṣu gūḍhātmā na prakāśate 
dṛśyate tv agryayā buddhyā sūkṣmayā sūkṣmadarśibhiḥ // BrP_237.25

antarātmani saṃlīya manaḥṣaṣṭhāni medhayā 
indriyair indriyārthāṃś ca bahucittam acintayan // BrP_237.26

dhyāne 'pi paramaṃ kṛtvā vidyāsaṃpāditaṃ manaḥ 
anīśvaraḥ praśāntātmā tato gacchet paraṃ padam // BrP_237.27

indriyāṇāṃ tu sarveṣāṃ vaśyātmā calitasmṛtiḥ 
ātmanaḥ saṃpradānena martyo mṛtyum upāśnute // BrP_237.28

vihatya sarvasaṃkalpān sattve cittaṃ niveśayet 
sattve cittaṃ samāveśya tataḥ kālañjaro bhavet // BrP_237.29

cittaprasādena yatir jahātīha śubhāśubham 
prasannātmātmani sthitvā sukham atyantam aśnute // BrP_237.30

lakṣaṇaṃ tu prasādasya yathā svapne sukhaṃ bhavet 
nirvāte vā yathā dīpo dīpyamāno na kampate // BrP_237.31

evaṃ pūrvāpare rātre yuñjann ātmānam ātmanā 
laghvāhāro viśuddhātmā paśyaty ātmānam ātmani // BrP_237.32

rahasyaṃ sarvavedānām anaitihyam anāgamam 
ātmapratyāyakaṃ śāstram idaṃ putrānuśāsanam // BrP_237.33

dharmākhyāneṣu sarveṣu satyākhyāneṣu yad vasu 
daśavarṣasahasrāṇi nirmathyāmṛtam uddhṛtam // BrP_237.34

navanītaṃ yathā dadhnaḥ kāṣṭhād agnir yathaiva ca 
tathaiva viduṣāṃ jñānaṃ muktihetoḥ samuddhṛtam // BrP_237.35

snātakānām idaṃ śāstraṃ vācyaṃ putrānuśāsanam 
tad idaṃ nāpraśāntāya nādāntāya tapasvine // BrP_237.36

nāvedaviduṣe vācyaṃ tathā nānugatāya ca 
nāsūyakāyānṛjave na cānirdiṣṭakāriṇe // BrP_237.37

na tarkaśāstradagdhāya tathaiva piśunāya ca 
ślāghine ślāghanīyāya praśāntāya tapasvine // BrP_237.38

idaṃ priyāya putrāya śiṣyāyānugatāya tu 
rahasyadharmaṃ vaktavyaṃ nānyasmai tu kathaṃcana // BrP_237.39

yad apy asya mahīṃ dadyād ratnapūrṇām imāṃ naraḥ 
idam eva tataḥ śreya iti manyeta tattvavit // BrP_237.40

ato guhyatarārthaṃ tad adhyātmam atimānuṣam 
yat tan maharṣibhir dṛṣṭaṃ vedānteṣu ca gīyate // BrP_237.41

tad yuṣmabhyaṃ prayacchāmi yan māṃ pṛcchata sattamāḥ 
yan me manasi varteta yas tu vo hṛdi saṃśayaḥ 
śrutaṃ bhavadbhis tat sarvaṃ kim anyat kathayāmi vaḥ // BrP_237.42

adhyātmaṃ vistareṇeha punar eva vadasva naḥ 
yad adhyātmaṃ yathā vidmo bhagavann ṛṣisattama // BrP_237.43

adhyātmaṃ yad idaṃ viprāḥ puruṣasyeha paṭhyate 
yuṣmabhyaṃ kathayiṣyāmi tasya vyākhyāvadhāryatām // BrP_237.44

bhūmir āpas tathā jyotir vāyur ākāśam eva ca 
mahābhūtāni yaś caiva sarvabhūteṣu bhūtakṛt // BrP_237.45

ākāraṃ tu bhaved yasya yasmin dehaṃ na paśyati 
ākāśādyaṃ śarīreṣu kathaṃ tad upavarṇayet 
indriyāṇāṃ guṇāḥ kecit kathaṃ tān upalakṣayet // BrP_237.46

etad vo varṇayiṣyāmi yathāvad anudarśanam 
śṛṇudhvaṃ tad ihaikāgryā yathātattvaṃ yathā ca tat // BrP_237.47

śabdaḥ śrotraṃ tathā khāni trayam ākāśalakṣaṇam 
prāṇaś ceṣṭā tathā sparśa ete vāyuguṇās trayaḥ // BrP_237.48

rūpaṃ cakṣur vipākaś ca tridhā jyotir vidhīyate 
raso 'tha rasanaṃ svedo guṇās tv ete trayo 'mbhasām // BrP_237.49

ghreyaṃ ghrāṇaṃ śarīraṃ ca bhūmer ete guṇās trayaḥ 
etāvān indriyagrāmo vyākhyātaḥ pāñcabhautikaḥ // BrP_237.50

vāyoḥ sparśo raso 'dbhyaś ca jyotiṣo rūpam ucyate 
ākāśaprabhavaḥ śabdo gandho bhūmiguṇaḥ smṛtaḥ // BrP_237.51

mano buddhiḥ svabhāvaś ca guṇā ete svayonijāḥ 
te guṇān ativartante guṇebhyaḥ paramā matāḥ // BrP_237.52

yathā kūrma ivāṅgāni prasārya saṃniyacchati 
evam evendriyagrāmaṃ buddhiśreṣṭho niyacchati // BrP_237.53

yad ūrdhvaṃ pādatalayor avārkordhvaṃ ca paśyati 
etasminn eva kṛtye sā vartate buddhir uttamā // BrP_237.54

guṇais tu nīyate buddhir buddhir evendriyāṇy api 
manaḥṣaṣṭhāni sarvāṇi buddhyā bhāvāt kuto guṇāḥ // BrP_237.55

indriyāṇi naraiḥ pañca ṣaṣṭhaṃ tan mana ucyate 
saptamīṃ buddhim evāhuḥ kṣetrajñaṃ viddhi cāṣṭamam // BrP_237.56

cakṣur ālokanāyaiva saṃśayaṃ kurute manaḥ 
buddhir adhyavasānāya sākṣī kṣetrajña ucyate // BrP_237.57

rajas tamaś ca sattvaṃ ca traya ete svayonijāḥ 
samāḥ sarveṣu bhūteṣu tān guṇān upalakṣayet // BrP_237.58

tatra yat prītisaṃyuktaṃ kiṃcid ātmani lakṣayet 
praśāntam iva saṃyuktaṃ sattvaṃ tad upadhārayet // BrP_237.59

yat tu saṃtāpasaṃyuktaṃ kāye manasi vā bhavet 
pravṛttaṃ raja ity evaṃ tatra cāpy upalakṣayet // BrP_237.60

yat tu saṃmohasaṃyuktam avyaktaṃ viṣamaṃ bhavet 
apratarkyam avijñeyaṃ tamas tad upadhārayet // BrP_237.61

praharṣaḥ prītir ānandaṃ svāmyaṃ svasthātmacittatā 
akasmād yadi vā kasmād vadanti sāttvikān guṇān // BrP_237.62

abhimāno mṛṣāvādo lobho mohas tathākṣamā 
liṅgāni rajasas tāni vartante hetutattvataḥ // BrP_237.63

tathā mohaḥ pramādaś ca tandrī nidrāprabodhitā 
kathaṃcid abhivartante vijñeyās tāmasā guṇāḥ // BrP_237.64

manaḥ prasṛjate bhāvaṃ buddhir adhyavasāyinī 
hṛdayaṃ priyam eveha trividhā karmacodanā // BrP_237.65

indriyebhyaḥ parā hy arthā arthebhyaś ca paraṃ manaḥ 
manasas tu parā buddhir buddher ātmā paraḥ smṛtaḥ // BrP_237.66

buddhir ātmā manuṣyasya buddhir evātmanāyikā 
yadā vikurute bhāvaṃ tadā bhavati sā manaḥ // BrP_237.67

indriyāṇāṃ pṛthagbhāvād buddhir vikurute hy anu 
śṛṇvatī bhavati śrotraṃ spṛśatī sparśa ucyate // BrP_237.68

paśyantī ca bhaved dṛṣṭī rasantī rasanā bhavet 
jighrantī bhavati ghrāṇaṃ buddhir vikurute pṛthak // BrP_237.69

indriyāṇi tu tāny āhus teṣāṃ vṛttyā vitiṣṭhati 
tiṣṭhati puruṣe buddhir buddhibhāvavyavasthitā // BrP_237.70

kadācil labhate prītiṃ kadācid api śocati 
na sukhena ca duḥkhena kadācid iha muhyate // BrP_237.71

svayaṃ bhāvātmikā bhāvāṃs trīn etān ativartate 
saritāṃ sāgaro bhartā mahāvelām ivormimān // BrP_237.72

yadā prārthayate kiṃcit tadā bhavati sā manaḥ 
adhiṣṭhāne ca vai buddhyā pṛthag etāni saṃsmaret // BrP_237.73

indriyāṇi ca medhyāni vicetavyāni kṛtsnaśaḥ 
sarvāṇy evānupūrveṇa yad yadā ca vidhīyate // BrP_237.74

avibhāgamanā buddhir bhāvo manasi vartate 
pravartamānas tu rajaḥ sattvam apy ativartate // BrP_237.75

ye vai bhāvena vartante sarveṣv eteṣu te triṣu 
anv arthān saṃpravartante rathanemim arā iva // BrP_237.76

pradīpārthaṃ manaḥ kuryād indriyair buddhisattamaiḥ 
niścaradbhir yathāyogam udāsīnair yadṛcchayā // BrP_237.77

evaṃsvabhāvam evedam iti buddhvā na muhyati 
aśocan saṃprahṛṣyaṃś ca nityaṃ vigatamatsaraḥ // BrP_237.78

na hy ātmā śakyate draṣṭum indriyaiḥ kāmagocaraiḥ 
pravartamānair anekair durdharair akṛtātmabhiḥ // BrP_237.79

teṣāṃ tu manasā raśmīn yadā samyaṅ niyacchati 
tadā prakāśate śyātmā dīpadīptā yathākṛtiḥ // BrP_237.80

sarveṣām eva bhūtānāṃ tamasy upagate yathā 
prakāśaṃ bhavate sarvaṃ tathaivam upadhāryatām // BrP_237.81

yathā vāricaraḥ pakṣī na lipyati jale caran 
vimuktātmā tathā yogī guṇadoṣair na lipyate // BrP_237.82

evam eva kṛtaprajño na doṣair viṣayāṃś caran 
asajjamānaḥ sarveṣu na kathaṃcit pralipyate // BrP_237.83

tyaktvā pūrvakṛtaṃ karma ratir yasya sadātmani 
sarvabhūtātmabhūtasya guṇasaṅgena sajjataḥ // BrP_237.84

svayam ātmā prasavati guṇeṣv api kadācana 
na guṇā vidur ātmānaṃ guṇān veda sa sarvadā // BrP_237.85

paridadhyād guṇānāṃ sa draṣṭā caiva yathātatham 
sattvakṣetrajñayor evam antaraṃ lakṣayen naraḥ // BrP_237.86

sṛjate tu guṇān eka eko na sṛjate guṇān 
pṛthagbhūtau prakṛtyaitau saṃprayuktau ca sarvadā // BrP_237.87

yathāśmanā hiraṇyasya saṃprayuktau tathaiva tau 
maśakodumbarau vāpi saṃprayuktau yathā saha // BrP_237.88

iṣikā vā yathā muñje pṛthak ca saha caiva ha 
tathaiva sahitāv etau anyonyasmin pratiṣṭhitau // BrP_237.89

sṛjate tu guṇān sattvaṃ kṣetrajñas tv adhitiṣṭhati 
guṇān vikriyataḥ sarvān udāsīnavad īśvaraḥ // BrP_238.1

svabhāvayuktaṃ tat sarvaṃ yad imān sṛjate guṇān 
ūrṇanābhir yathā sūtraṃ sṛjate tad guṇāṃs tathā // BrP_238.2

pravṛttā na nivartante pravṛttir nopalabhyate 
evam eke vyavasyanti nivṛttim iti cāpare // BrP_238.3

ubhayaṃ saṃpradhāryaitad adhyavasyed yathāmati 
anenaiva vidhānena bhaved vai saṃśayo mahān // BrP_238.4

anādinidhano hy ātmā taṃ buddhvā viharen naraḥ 
akrudhyann aprahṛṣyaṃś ca nityaṃ vigatamatsaraḥ // BrP_238.5

ity evaṃ hṛdaye sarvo buddhicintāmayaṃ dṛḍham 
anityaṃ sukham āsīnam aśocyaṃ chinnasaṃśayaḥ // BrP_238.6

tarayet pracyutāṃ pṛthvīṃ yathā pūrṇāṃ nadīṃ narāḥ 
avagāhya ca vidvāṃso viprā lolam imaṃ tathā // BrP_238.7

na tu tapyati vai vidvān sthale carati tattvavit 
evaṃ vicintya cātmānaṃ kevalaṃ jñānam ātmanaḥ // BrP_238.8

tāṃ tu buddhvā naraḥ sargaṃ bhūtānām āgatiṃ gatim 
samaceṣṭaś ca vai samyag labhate śamam uttamam // BrP_238.9

etad dvijanmasāmagryaṃ brāhmaṇasya viśeṣataḥ 
ātmajñānasamasnehaparyāptaṃ tatparāyaṇam // BrP_238.10

tattvaṃ buddhvā bhaved buddhaḥ kim anyad buddhalakṣaṇam 
vijñāyaitad vimucyante kṛtakṛtyā manīṣiṇaḥ // BrP_238.11

na bhavati viduṣāṃ mahad bhayaṃ yad aviduṣāṃ sumahad bhayaṃ paratra
nahi gatir adhikāsti kasyacid bhavati hi yā viduṣaḥ sanātanī BrP_238.12

loke mātaram asūyate naras tatra devam anirīkṣya śocate
tatra cet kuśalo na śocate ye vidus tad ubhayaṃ kṛtākṛtam BrP_238.13

yat karoty anabhisaṃdhipūrvakaṃ tac ca nindayati yat purā kṛtam
yat priyaṃ tad ubhayaṃ na vāpriyaṃ tasya taj janayatīha kurvataḥ BrP_238.14

yasmād dharmāt paro dharmo vidyate neha kaścana 
yo viśiṣṭaś ca bhūtebhyas tad bhavān prabravītu naḥ // BrP_238.15

dharmaṃ ca saṃpravakṣyāmi purāṇam ṛṣibhiḥ stutam 
viśiṣṭaṃ sarvadharmebhyaḥ śṛṇudhvaṃ munisattamāḥ // BrP_238.16

indriyāṇi pramāthīni buddhyā saṃyamya tattvataḥ 
sarvataḥ prasṛtānīha pitā bālān ivātmajān // BrP_238.17

manasaś cendriyāṇāṃ cāpy aikāgryaṃ paramaṃ tapaḥ 
vijñeyaḥ sarvadharmebhyaḥ sa dharmaḥ para ucyate // BrP_238.18

tāni sarvāṇi saṃdhāya manaḥṣaṣṭhāni medhayā 
ātmatṛptaḥ sa evāsīd bahucintyam acintayan // BrP_238.19

gocarebhyo nivṛttāni yadā sthāsyanti veśmani 
tadā caivātmanātmānaṃ paraṃ drakṣyatha śāśvatam // BrP_238.20

sarvātmānaṃ mahātmānaṃ vidhūmam iva pāvakam 
prapaśyanti mahātmānaṃ brāhmaṇā ye manīṣiṇaḥ // BrP_238.21

yathā puṣpaphalopeto bahuśākho mahādrumaḥ 
ātmano nābhijānīte kva me puṣpaṃ kva me phalam // BrP_238.22

evam ātmā na jānīte kva gamiṣye kuto 'nv aham 
anyo hy asyāntarātmāsti yaḥ sarvam anupaśyati // BrP_238.23

jñānadīpena dīptena paśyaty ātmānam ātmanā 
dṛṣṭvātmānaṃ tathā yūyaṃ virāgā bhavata dvijāḥ // BrP_238.24

vimuktāḥ sarvapāpebhyo muktatvaca ivoragāḥ 
parāṃ buddhim avāpyehāpy acintā vigatajvarāḥ // BrP_238.25

sarvataḥsrotasaṃ ghorāṃ nadīṃ lokapravāhiṇīm 
pañcendriyagrāhavatīṃ manaḥsaṃkalparodhasam // BrP_238.26

lobhamohatṛṇacchannāṃ kāmakrodhasarīsṛpām 
satyatīrthānṛtakṣobhāṃ krodhapaṅkāṃ saridvarām // BrP_238.27

avyaktaprabhavāṃ śīghrāṃ kāmakrodhasamākulām 
prataradhvaṃ nadīṃ buddhyā dustarām akṛtātmabhiḥ // BrP_238.28

saṃsārasāgaragamāṃ yonipātāladustarām 
ātmajanmodbhavāṃ tāṃ tu jihvāvartadurāsadām // BrP_238.29

yāṃ taranti kṛtaprajñā dhṛtimanto manīṣiṇaḥ 
tāṃ tīrṇaḥ sarvato mukto vidhūtātmātmavāñ śuciḥ // BrP_238.30

uttamāṃ buddhim āsthāya brahmabhūyāya kalpate 
uttīrṇaḥ sarvasaṃkleśān prasannātmā vikalmaṣaḥ // BrP_238.31

bhūyiṣṭhānīva bhūtāni sarvasthānān nirīkṣya ca 
akrudhyann aprasīdaṃś ca nanṛśaṃsamatis tathā // BrP_238.32

tato drakṣyatha sarveṣāṃ bhūtānāṃ prabhavāpyayam 
etad dhi sarvadharmebhyo viśiṣṭaṃ menire budhāḥ // BrP_238.33

dharmaṃ dharmabhṛtāṃ śreṣṭhā munayaḥ satyadarśinaḥ 
ātmāno vyāpino viprā iti putrānuśāsanam // BrP_238.34

prayatāya pravaktavyaṃ hitāyānugatāya ca 
ātmajñānam idaṃ guhyaṃ sarvaguhyatamaṃ mahat // BrP_238.35

abravaṃ yad ahaṃ viprā ātmasākṣikam añjasā 
naiva strī na pumān evaṃ na caivedaṃ napuṃsakam // BrP_238.36

aduḥkham asukhaṃ brahma bhūtabhavyabhavātmakam 
naitaj jñātvā pumān strī vā punarbhavam avāpnuyāt // BrP_238.37

yathā matāni sarvāṇi tathaitāni yathā tathā 
kathitāni mayā viprā bhavanti na bhavanti ca // BrP_238.38

tatprītiyuktena guṇānvitena putreṇa satputradayānvitena
dṛṣṭvā hitaṃ prītamanā yadarthaṃ brūyāt sutasyeha yad uktam etat BrP_238.39

mokṣaḥ pitāmahenokta upāyān nānupāyataḥ 
tam upāyaṃ yathānyāyaṃ śrotum icchāmahe mune // BrP_238.40

asmāsu tan mahāprājñā yuktaṃ nipuṇadarśanam 
yadupāyena sarvārthān mṛgayadhvaṃ sadānaghāḥ // BrP_238.41

ghaṭopakaraṇe buddhir ghaṭotpattau na sā matā 
evaṃ dharmādyupāyārthe nānyadharmeṣu kāraṇam // BrP_238.42

pūrve samudre yaḥ panthā na sa gacchati paścimam 
ekaḥ panthā hi mokṣasya tac chṛṇudhvaṃ mamānaghāḥ // BrP_238.43

kṣamayā krodham ucchindyāt kāmaṃ saṃkalpavarjanāt 
sattvasaṃsevanād dhīro nidrām ucchettum arhati // BrP_238.44

apramādād bhayaṃ rakṣed rakṣet kṣetraṃ ca saṃvidam 
icchāṃ dveṣaṃ ca kāmaṃ ca dhairyeṇa vinivartayet // BrP_238.45

nidrāṃ ca pratibhāṃ caiva jñānābhyāsena tattvavit 
upadravāṃs tathā yogī hitajīrṇamitāśanāt // BrP_238.46

lobhaṃ mohaṃ ca saṃtoṣād viṣayāṃs tattvadarśanāt 
anukrośād adharmaṃ ca jayed dharmam upekṣayā // BrP_238.47

āyatyā ca jayed āśāṃ sāmarthyaṃ saṅgavarjanāt 
anityatvena ca snehaṃ kṣudhāṃ yogena paṇḍitaḥ // BrP_238.48

kāruṇyenātmanātmānaṃ tṛṣṇāṃ ca paritoṣataḥ 
utthānena jayet tandrāṃ vitarkaṃ niścayāj jayet // BrP_238.49

maunena bahubhāṣāṃ ca śauryeṇa ca bhayaṃ jayet 
yacched vāṅmanasī buddhyā tāṃ yacchej jñānacakṣuṣā // BrP_238.50

jñānam ātmā mahān yacchet taṃ yacchec chāntir ātmanaḥ 
tad etad upaśāntena boddhavyaṃ śucikarmaṇā // BrP_238.51

yogadoṣān samucchidya pañca yān kavayo viduḥ 
kāmaṃ krodhaṃ ca lobhaṃ ca bhayaṃ svapnaṃ ca pañcamam // BrP_238.52

parityajya niṣeveta yathāvad yogasādhanāt 
dhyānam adhyayanaṃ dānaṃ satyaṃ hrīr ārjavaṃ kṣamā // BrP_238.53

śaucam ācārataḥ śuddhir indriyāṇāṃ ca saṃyamaḥ 
etair vivardhate tejaḥ pāpmānam upahanti ca // BrP_238.54

sidhyanti cāsya saṃkalpā vijñānaṃ ca pravartate 
dhūtapāpaḥ sa tejasvī laghvāhāro jitendriyaḥ // BrP_238.55

kāmakrodhau vaśe kṛtvā nirviśed brahmaṇaḥ padam 
amūḍhatvam asaṅgitvaṃ kāmakrodhavivarjanam // BrP_238.56

adainyam anudīrṇatvam anudvego hy avasthitiḥ 
eṣa mārgo hi mokṣasya prasanno vimalaḥ śuciḥ 
tathā vākkāyamanasāṃ niyamāḥ kāmato 'vyayāḥ // BrP_238.57

sāṃkhyaṃ yogasya no vipra viśeṣaṃ vaktum arhasi 
tava dharmajña sarvaṃ hi viditaṃ munisattama // BrP_239.1

sāṃkhyāḥ sāṃkhyaṃ praśaṃsanti yogān yogaviduttamāḥ 
vadanti kāraṇaiḥ śreṣṭhaiḥ svapakṣodbhavanāya vai // BrP_239.2

anīśvaraḥ kathaṃ mucyed ity evaṃ munisattamāḥ 
vadanti kāraṇaiḥ śreṣṭhaṃ yogaṃ samyaṅ manīṣiṇaḥ // BrP_239.3

vadanti kāraṇaṃ vedaṃ sāṃkhyaṃ samyag dvijātayaḥ 
vijñāyeha gatīḥ sarvā virakto viṣayeṣu yaḥ // BrP_239.4

ūrdhvaṃ sa dehāt suvyaktaṃ vimucyed iti nānyathā 
etad āhur mahāprājñāḥ sāṃkhyaṃ vai mokṣadarśanam // BrP_239.5

svapakṣe kāraṇaṃ grāhyaṃ samarthaṃ vacanaṃ hitam 
śiṣṭānāṃ hi mataṃ grāhyaṃ bhavadbhiḥ śiṣṭasaṃmataiḥ // BrP_239.6

pratyakṣaṃ hetavo yogāḥ sāṃkhyāḥ śāstraviniścayāḥ 
ubhe caite mate tattve samavete dvijottamāḥ // BrP_239.7

ubhe caite mate jñāte munīndrāḥ śiṣṭasaṃmate 
anuṣṭhite yathāśāstraṃ nayetāṃ paramāṃ gatim // BrP_239.8

tulyaṃ śaucaṃ tayor yuktaṃ dayā bhūteṣu cānaghāḥ 
vratānāṃ dhāraṇaṃ tulyaṃ darśanaṃ tv asamaṃ tayoḥ // BrP_239.9

yadi tulyaṃ vrataṃ śaucaṃ dayā cātra mahāmune 
tulyaṃ taddarśanaṃ kasmāt tan no brūhi dvijottama // BrP_239.10

rāgaṃ mohaṃ tathā snehaṃ kāmaṃ krodhaṃ ca kevalam 
yogāsthiroditān doṣān pañcaitān prāpnuvanti tān // BrP_239.11

yathā vānimiṣāḥ sthūlaṃ jālaṃ chittvā punar jalam 
prāpnuvanti tathā yogāt tat padaṃ vītakalmaṣāḥ // BrP_239.12

tathaiva vāgurāṃ chittvā balavanto yathā mṛgāḥ 
prāpnuyur vimalaṃ mārgaṃ vimuktāḥ sarvabandhanaiḥ // BrP_239.13

lobhajāni tathā viprā bandhanāni balānvitaḥ 
chittvā yogāt paraṃ mārgaṃ gacchanti vimalaṃ śubham // BrP_239.14

acalās tv āvilā viprā vāgurāsu tathāpare 
vinaśyanti na saṃdehas tadvad yogabalād ṛte // BrP_239.15

balahīnāś ca viprendrā yathā jālaṃ gatā dvijāḥ 
bandhaṃ na gacchanty anaghā yogās te tu sudurlabhāḥ // BrP_239.16

yathā ca śakunāḥ sūkṣmaṃ prāpya jālam ariṃdamāḥ 
tatrāśaktā vipadyante mucyante tu balānvitāḥ // BrP_239.17

karmajair bandhanair baddhās tadvad yogaparā dvijāḥ 
abalā na vimucyante mucyante ca balānvitāḥ // BrP_239.18

alpakaś ca yathā viprā vahniḥ śāmyati durbalaḥ 
ākrānta indhanaiḥ sthūlais tadvad yogabalaḥ smṛtaḥ // BrP_239.19

sa eva ca tadā viprā vahnir jātabalaḥ punaḥ 
samīraṇagataḥ kṛtsnāṃ dahet kṣipraṃ mahīm imām // BrP_239.20

tattvajñānabalo yogī dīptatejā mahābalaḥ 
antakāla ivādityaḥ kṛtsnaṃ saṃśoṣayej jagat // BrP_239.21

durbalaś ca yathā viprāḥ srotasā hriyate naraḥ 
balahīnas tathā yogī viṣayair hriyate ca saḥ // BrP_239.22

tad eva tu yathā sroto viṣkambhayati vāraṇaḥ 
tadvad yogabalaṃ labdhvā na bhaved viṣayair hṛtaḥ // BrP_239.23

viśanti vā vaśād vātha yogād yogabalānvitāḥ 
prajāpatīn manūn sarvān mahābhūtāni ceśvarāḥ // BrP_239.24

na yamo nāntakaḥ kruddho na mṛtyur bhīmavikramaḥ 
viśante tad dvijāḥ sarve yogasyāmitatejasaḥ // BrP_239.25

ātmanāṃ ca sahasrāṇi bahūni dvijasattamāḥ 
yogaṃ kuryād balaṃ prāpya taiś ca sarvair mahīṃ caret // BrP_239.26

prāpnuyād viṣayān kaścit punaś cograṃ tapaś caret 
saṃkṣipyec ca punar viprāḥ sūryas tejoguṇān iva // BrP_239.27

balasthasya hi yogasya balārthaṃ munisattamāḥ 
vimokṣaprabhavaṃ viṣṇum upapannam asaṃśayam // BrP_239.28

balāni yogaproktāni mayaitāni dvijottamāḥ 
nidarśanārthaṃ sūkṣmāṇi vakṣyāmi ca punar dvijāḥ // BrP_239.29

ātmanaś ca samādhāne dhāraṇāṃ prati vā dvijāḥ 
nidarśanāni sūkṣmāṇi śṛṇudhvaṃ munisattamāḥ // BrP_239.30

apramatto yathā dhanvī lakṣyaṃ hanti samāhitaḥ 
yuktaḥ samyak tathā yogī mokṣaṃ prāpnoty asaṃśayam // BrP_239.31

snehapātre yathā pūrṇe mana ādhāya niścalam 
puruṣo yukta ārohet sopānaṃ yuktamānasaḥ // BrP_239.32

muktas tathāyam ātmānaṃ yogaṃ tadvat suniścalam 
karoty amalam ātmānaṃ bhāskaropamadarśane // BrP_239.33

yathā ca nāvaṃ viprendrāḥ karṇadhāraḥ samāhitaḥ 
mahārṇavagatāṃ śīghraṃ nayed viprāṃs tu pattanam // BrP_239.34

tadvad ātmasamādhānaṃ yukto yogena yogavit 
durgamaṃ sthānam āpnoti hitvā deham imaṃ dvijāḥ // BrP_239.35

sārathiś ca yathā yuktaḥ sadaśvān susamāhitaḥ 
deśam iṣṭaṃ nayaty āśu dhanvinaṃ puruṣarṣabham // BrP_239.36

tathaiva ca dvijā yogī dhāraṇāsu samāhitaḥ 
prāpnoty āśu paraṃ sthānaṃ lakṣyamukta ivāśugaḥ // BrP_239.37

āviśyātmani cātmānaṃ yo 'vatiṣṭhati so 'calaḥ 
pāśaṃ hatveva mīnānāṃ padam āpnoti so 'jaram // BrP_239.38

nābhyāṃ śīrṣe ca kukṣau ca hṛdi vakṣasi pārśvayoḥ 
darśane śravaṇe vāpi ghrāṇe cāmitavikramaḥ // BrP_239.39

sthāneṣv eteṣu yo yogī mahāvratasamāhitaḥ 
ātmanā sūkṣmam ātmānaṃ yuṅkte samyag dvijottamāḥ // BrP_239.40

suśīghram acalaprakhyaṃ karma dagdhvā śubhāśubham 
uttamaṃ yogam āsthāya yadīcchati vimucyate // BrP_239.41

āhārān kīdṛśān kṛtvā kāni jitvā ca sattama 
yogī balam avāpnoti tad bhavān vaktum arhati // BrP_239.42

kaṇānāṃ bhakṣaṇe yuktaḥ piṇyākasya ca bho dvijāḥ 
snehānāṃ varjane yukto yogī balam avāpnuyāt // BrP_239.43

bhuñjāno yāvakaṃ rūkṣaṃ dīrghakālaṃ dvijottamāḥ 
ekāhārī viśuddhātmā yogī balam avāpnuyāt // BrP_239.44

pakṣān māsān ṛtūṃś citrān saṃcaraṃś ca guhās tathā 
apaḥ pītvā payomiśrā yogī balam avāpnuyāt // BrP_239.45

akhaṇḍam api vā māsaṃ satataṃ munisattamāḥ 
upoṣya samyak śuddhātmā yogī balam avāpnuyāt // BrP_239.46

kāmaṃ jitvā tathā krodhaṃ śītoṣṇaṃ varṣam eva ca 
bhayaṃ śokaṃ tathā svāpaṃ pauruṣān viṣayāṃs tathā // BrP_239.47

aratiṃ durjayāṃ caiva ghorāṃ dṛṣṭvā ca bho dvijāḥ 
sparśaṃ nidrāṃ tathā tandrāṃ durjayāṃ munisattamāḥ // BrP_239.48

dīpayanti mahātmānaṃ sūkṣmam ātmānam ātmanā 
vītarāgā mahāprājñā dhyānādhyayanasaṃpadā // BrP_239.49

durgas tv eṣa mataḥ panthā brāhmaṇānāṃ vipaścitām 
yaḥ kaścid vrajati kṣipraṃ kṣemeṇa munipuṃgavāḥ // BrP_239.50

yathā kaścid vanaṃ ghoraṃ bahusarpasarīsṛpam 
śvabhravat toyahīnaṃ ca durgamaṃ bahukaṇṭakam // BrP_239.51

abhaktam aṭavīprāyaṃ dāvadagdhamahīruham 
panthānaṃ taskarākīrṇaṃ kṣemeṇābhipatet tathā // BrP_239.52

yogamārgaṃ samāsādya yaḥ kaścid vrajate dvijaḥ 
kṣemeṇoparamen mārgād bahudoṣo 'pi saṃmataḥ // BrP_239.53

āstheyaṃ kṣuradhārāsu niśitāsu dvijottamāḥ 
dhāraṇā sā tu yogasya durgeyam akṛtātmabhiḥ // BrP_239.54

viṣamā dhāraṇā viprā yānti vai na śubhāṃ gatim 
netṛhīnā yathā nāvaḥ puruṣāṇāṃ tu vai dvijāḥ // BrP_239.55

yas tu tiṣṭhati yogādhau dhāraṇāsu yathāvidhi 
maraṇaṃ janmaduḥkhitvaṃ sukhitvaṃ sa viśiṣyate // BrP_239.56

nānāśāstreṣu niyataṃ nānāmuniniṣevitam 
paraṃ yogasya panthānaṃ niścitaṃ taṃ dvijātiṣu // BrP_239.57

paraṃ hi tad brahmamayaṃ munīndrā brahmāṇam īśaṃ varadaṃ ca viṣṇum
bhavaṃ ca dharmaṃ ca mahānubhāvaṃ yad brahmaputrān sumahānubhāvān BrP_239.58

tamaś ca kaṣṭaṃ sumahad rajaś ca sattvaṃ ca śuddhaṃ prakṛtiṃ parāṃ ca
siddhiṃ ca devīṃ varuṇasya patnīṃ tejaś ca kṛtsnaṃ sumahac ca dhairyam BrP_239.59

tārādhipaṃ khe vimalaṃ sutāraṃ viśvāṃś ca devān uragān pitṝṃś ca
śailāṃś ca kṛtsnān udadhīṃś ca vācalān nadīś ca sarvāḥ sanagāṃś ca nāgān BrP_239.60

sādhyāṃs tathā yakṣagaṇān diśaś ca gandharvasiddhān puruṣān striyaś ca
parasparaṃ prāpya mahān mahātmā viśeta yogī nacirād vimuktaḥ BrP_239.61

kathā ca yā vipravarāḥ prasaktā daive mahāvīryamatau śubheyam
yogān sa sarvān anubhūya martyā nārāyaṇaṃ taṃ drutam āpnuvanti BrP_239.62

samyak kriyeyaṃ viprendra varṇitā śiṣṭasaṃmatā 
yogamārgo yathānyāyaṃ śiṣyāyeha hitaiṣiṇā // BrP_240.1

sāṃkhye tv idānīṃ dharmasya vidhiṃ prabrūhi tattvataḥ 
triṣu lokeṣu yaj jñānaṃ sarvaṃ tad viditaṃ hi te // BrP_240.2

śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarvam ākhyānaṃ viditātmanām 
vihitaṃ yatibhir vṛddhaiḥ kapilādibhir īśvaraiḥ // BrP_240.3

yasmin suvibhramāḥ kecid dṛśyante munisattamāḥ 
guṇāś ca yasmin bahavo doṣahāniś ca kevalā // BrP_240.4

jñānena parisaṃkhyāya sadoṣān viṣayān dvijāḥ 
mānuṣān durjayān kṛtsnān paiśācān viṣayāṃs tathā // BrP_240.5

viṣayān auragāñ jñātvā gandharvaviṣayāṃs tathā 
pitṝṇāṃ viṣayāñ jñātvā tiryaktvaṃ caratāṃ dvijāḥ // BrP_240.6

suparṇaviṣayāñ jñātvā marutāṃ viṣayāṃs tathā 
maharṣiviṣayāṃś caiva rājarṣiviṣayāṃs tathā // BrP_240.7

āsurān viṣayāñ jñātvā vaiśvadevāṃs tathaiva ca 
devarṣiviṣayāñ jñātvā yogānām api vai parān // BrP_240.8

viṣayāṃś ca pramāṇasya brahmaṇo viṣayāṃs tathā 
āyuṣaś ca paraṃ kālaṃ lokair vijñāya tattvataḥ // BrP_240.9

sukhasya ca paraṃ kālaṃ vijñāya munisattamāḥ 
prāptakāle ca yad duḥkhaṃ patatāṃ viṣayaiṣiṇām // BrP_240.10

tiryaktve patatāṃ viprās tathaiva narakeṣu yat 
svargasya ca guṇāñ jñātvā doṣān sarvāṃś ca bho dvijāḥ // BrP_240.11

vedavāde ca ye doṣā guṇā ye cāpi vaidikāḥ 
jñānayoge ca ye doṣā jñānayoge ca ye guṇāḥ // BrP_240.12

sāṃkhyajñāne ca ye doṣāṃs tathaiva ca guṇā dvijāḥ 
sattvaṃ daśaguṇaṃ jñātvā rajo navaguṇaṃ tathā // BrP_240.13

tamaś cāṣṭaguṇaṃ jñātvā buddhiṃ saptaguṇāṃ tathā 
ṣaḍguṇaṃ ca nabho jñātvā tamaś ca triguṇaṃ mahat // BrP_240.14

dviguṇaṃ ca rajo jñātvā sattvaṃ caikaguṇaṃ punaḥ 
mārgaṃ vijñāya tattvena pralayaprekṣaṇena tu // BrP_240.15

jñānavijñānasaṃpannāḥ kāraṇair bhāvitātmabhiḥ 
prāpnuvanti śubhaṃ mokṣaṃ sūkṣmā iva nabhaḥ param // BrP_240.16

rūpeṇa dṛṣṭiṃ saṃyuktāṃ ghrāṇaṃ gandhaguṇena ca 
śabdagrāhyaṃ tathā śrotraṃ jihvāṃ rasaguṇena ca // BrP_240.17

tvacaṃ sparśaṃ tathā śakyaṃ vāyuṃ caiva tadāśritam 
mohaṃ tamasi saṃyuktaṃ lobhaṃ moheṣu saṃśritam // BrP_240.18

viṣṇuṃ krānte bale śakraṃ koṣṭhe saktaṃ tathānalam 
apsu devīṃ samāyuktām āpas tejasi saṃśritāḥ // BrP_240.19

tejo vāyau tu saṃyuktaṃ vāyuṃ nabhasi cāśritam 
nabho mahati saṃyuktaṃ tamo mahasi saṃsthitam // BrP_240.20

rajaḥ sattvaṃ tathā saktaṃ sattvaṃ saktaṃ tathātmani 
saktam ātmānam īśe ca deve nārāyaṇe tathā // BrP_240.21

devaṃ mokṣe ca saṃyuktaṃ tato mokṣaṃ ca na kvacit 
jñātvā sattvaguṇaṃ dehaṃ vṛtaṃ ṣoḍaśabhir guṇaiḥ // BrP_240.22

svabhāvaṃ bhāvanāṃ caiva jñātvā dehasamāśritām 
madhyastham iva cātmānaṃ pāpaṃ yasmin na vidyate // BrP_240.23

dvitīyaṃ karma vai jñātvā viprendrā viṣayaiṣiṇām 
indriyāṇīndriyārthāṃś ca sarvān ātmani saṃśritān // BrP_240.24

durlabhatvaṃ ca mokṣasya vijñāya śrutipūrvakam 
prāṇāpānau samānaṃ ca vyānodānau ca tattvataḥ // BrP_240.25

ādyaṃ caivānilaṃ jñātvā prabhavaṃ cānilaṃ punaḥ 
saptadhā tāṃs tathā śeṣān saptadhā vidhivat punaḥ // BrP_240.26

prajāpatīn ṛṣīṃś caiva sargāṃś ca subahūn varān 
saptarṣīṃś ca bahūñ jñātvā rājarṣīṃś ca paraṃtapān // BrP_240.27

surarṣīn marutaś cānyān brahmarṣīn sūryasaṃnibhān 
aiśvaryāc cyāvitān dṛṣṭvā kālena mahatā dvijāḥ // BrP_240.28

mahatāṃ bhūtasaṃghānāṃ śrutvā nāśaṃ ca bho dvijāḥ 
gatiṃ vācāṃ śubhāṃ jñātvā arcārhāḥ pāpakarmaṇām // BrP_240.29

vaitaraṇyāṃ ca yad duḥkhaṃ patitānāṃ yamakṣaye 
yoniṣu ca vicitrāsu saṃcārān aśubhāṃs tathā // BrP_240.30

jaṭhare cāśubhe vāsaṃ śoṇitodakabhājane 
śleṣmamūtrapurīṣe ca tīvragandhasamanvite // BrP_240.31

śukraśoṇitasaṃghāte majjāsnāyuparigrahe 
śirāśatasamākīrṇe navadvāre pure 'tha vai // BrP_240.32

vijñāya hitam ātmānaṃ yogāṃś ca vividhān dvijāḥ 
tāmasānāṃ ca jantūnāṃ ramaṇīyānṛtātmanām // BrP_240.33

sāttvikānāṃ ca jantūnāṃ kutsitaṃ munisattamāḥ 
garhitaṃ mahatām arthe sāṃkhyānāṃ viditātmanām // BrP_240.34

upaplavāṃs tathā ghorāñ śaśinas tejasas tathā 
tārāṇāṃ patanaṃ dṛṣṭvā nakṣatrāṇāṃ ca paryayam // BrP_240.35

dvaṃdvānāṃ viprayogaṃ ca vijñāya kṛpaṇaṃ dvijāḥ 
anyonyabhakṣaṇaṃ dṛṣṭvā bhūtānām api cāśubham // BrP_240.36

bālye mohaṃ ca vijñāya pakṣadehasya cāśubham 
rāgaṃ mohaṃ ca saṃprāptaṃ kvacit sattvaṃ samāśritam // BrP_240.37

sahasreṣu naraḥ kaścin mokṣabuddhiṃ samāśritaḥ 
durlabhatvaṃ ca mokṣasya vijñānaṃ śrutipūrvakam // BrP_240.38

bahumānam alabdheṣu labdhe madhyasthatāṃ punaḥ 
viṣayāṇāṃ ca daurātmyaṃ vijñāya ca punar dvijāḥ // BrP_240.39

gatāsūnāṃ ca sattvānāṃ dehān bhittvā tathā śubhān 
vāsaṃ kuleṣu jantūnāṃ maraṇāya dhṛtātmanām // BrP_240.40

sāttvikānāṃ ca jantūnāṃ duḥkhaṃ vijñāya bho dvijāḥ 
brahmaghnānāṃ gatiṃ jñātvā patitānāṃ sudāruṇām // BrP_240.41

surāpāne ca saktānāṃ brāhmaṇānāṃ durātmanām 
gurudāraprasaktānāṃ gatiṃ vijñāya cāśubhām // BrP_240.42

jananīṣu ca vartante yena samyag dvijottamāḥ 
sadevakeṣu lokeṣu yena vartanti mānavāḥ // BrP_240.43

tena jñānena vijñāya gatiṃ cāśubhakarmaṇām 
tiryagyonigatānāṃ ca vijñāya ca gatīḥ pṛthak // BrP_240.44

vedavādāṃs tathā citrān ṛtūnāṃ paryayāṃs tathā 
kṣayaṃ saṃvatsarāṇāṃ ca māsānāṃ ca kṣayaṃ tathā // BrP_240.45

pakṣakṣayaṃ tathā dṛṣṭvā divasānāṃ ca saṃkṣayam 
kṣayaṃ vṛddhiṃ ca candrasya dṛṣṭvā pratyakṣatas tathā // BrP_240.46

vṛddhiṃ dṛṣṭvā samudrāṇāṃ kṣayaṃ teṣāṃ tathā punaḥ 
kṣayaṃ dhanānāṃ dṛṣṭvā ca punar vṛddhiṃ tathaiva ca // BrP_240.47

saṃyogānāṃ tathā dṛṣṭvā yugānāṃ ca viśeṣataḥ 
dehavaiklavyatāṃ caiva samyag vijñāya tattvataḥ // BrP_240.48

ātmadoṣāṃś ca vijñāya sarvān ātmani saṃsthitān 
svadehād utthitān gandhāṃs tathā vijñāya cāśubhān // BrP_240.49

kān utpātabhavān doṣān paśyasi brahmavittama 
etaṃ naḥ saṃśayaṃ kṛtsnaṃ vaktum arhasy aśeṣataḥ // BrP_240.50

pañca doṣān dvijā dehe pravadanti manīṣiṇaḥ 
mārgajñāḥ kāpilāḥ sāṃkhyāḥ śṛṇudhvaṃ munisattamāḥ // BrP_240.51

kāmakrodhau bhayaṃ nidrā pañcamaḥ śvāsa ucyate 
ete doṣāḥ śarīreṣu dṛśyante sarvadehinām // BrP_240.52

chindanti kṣamayā krodhaṃ kāmaṃ saṃkalpavarjanāt 
sattvasaṃsevanān nidrām apramādād bhayaṃ tathā // BrP_240.53

chindanti pañcamaṃ śvāsam alpāhāratayā dvijāḥ 
guṇān guṇaśatair jñātvā doṣān doṣaśatair api // BrP_240.54

hetūn hetuśataiś citraiś citrān vijñāya tattvataḥ 
apāṃ phenopamaṃ lokaṃ viṣṇor māyāśataiḥ kṛtam // BrP_240.55

citrabhittipratīkāśaṃ nalasāram anarthakam 
tamaḥsaṃbhramitaṃ dṛṣṭvā varṣabudbudasaṃnibham // BrP_240.56

nāśaprāyaṃ sukhādhānaṃ nāśottaramahābhayam 
rajas tamasi saṃmagnaṃ paṅke dvipam ivāvaśam // BrP_240.57

sāṃkhyā viprā mahāprājñās tyaktvā snehaṃ prajākṛtam 
jñānajñeyena sāṃkhyena vyāpinā mahatā dvijāḥ // BrP_240.58

rājasān aśubhān gandhāṃs tāmasāṃś ca tathāvidhān 
puṇyāṃś ca sāttvikān gandhān sparśajān dehasaṃśritān // BrP_240.59

chittvātmajñānaśastreṇa tapodaṇḍena sattamāḥ 
tato duḥkhādikaṃ ghoraṃ cintāśokamahāhradam // BrP_240.60

vyādhimṛtyumahāghoraṃ mahābhayamahoragam 
tamaḥkūrmaṃ rajomīnaṃ prajñayā saṃtaranty uta // BrP_240.61

snehapaṅkaṃ jarādurgaṃ sparśadvīpaṃ dvijottamāḥ 
karmāgādhaṃ satyatīraṃ sthitaṃ vratamanīṣiṇaḥ // BrP_240.62

harṣasaṃghamahāvegaṃ nānārasasamākulam 
nānāprītimahāratnaṃ duḥkhajvarasamīritam // BrP_240.63

śokatṛṣṇāmahāvartaṃ tīkṣṇavyādhimahārujam 
asthisaṃghātasaṃghaṭṭaṃ śleṣmayogaṃ dvijottamāḥ // BrP_240.64

dānamuktākaraṃ ghoraṃ śoṇitodgāravidrumam 
hasitotkruṣṭanirghoṣaṃ nānājñānasuduṣkaram // BrP_240.65

rodanāśrumalakṣāraṃ saṅgayogaparāyaṇam 
pralabdhvā janmaloko yaṃ putrabāndhavapattanam // BrP_240.66

ahiṃsāsatyamaryādaṃ prāṇayogamayormilam 
vṛndānugāminaṃ kṣīraṃ sarvabhūtapayodadhim // BrP_240.67

mokṣadurlabhaviṣayaṃ vāḍavāsukhasāgaram 
taranti yatayaḥ siddhā jñānayogena cānaghāḥ // BrP_240.68

tīrtvā ca dustaraṃ janma viśanti vimalaṃ nabhaḥ 
tatas tān sukṛtīñ jñātvā sūryo vahati raśmibhiḥ // BrP_240.69

padmatantuvad āviśya pravahan viṣayān dvijāḥ 
tatra tān pravaho vāyuḥ pratigṛhṇāti cānaghāḥ // BrP_240.70

vītarāgān yatīn siddhān vīryayuktāṃs tapodhanān 
sūkṣmaḥ śītaḥ sugandhaś ca sukhasparśaś ca bho dvijāḥ // BrP_240.71

saptānāṃ marutāṃ śreṣṭho lokān gacchati yaḥ śubhān 
sa tān vahati viprendrā nabhasaḥ paramāṃ gatim // BrP_240.72

nabho vahati lokeśān rajasaḥ paramāṃ gatim 
rajo vahati viprendrāḥ sattvasya paramāṃ gatim // BrP_240.73

sattvaṃ vahati śuddhātmā paraṃ nārāyaṇaṃ prabhum 
prabhur vahati śuddhātmā paramātmānam ātmanā // BrP_240.74

paramātmānam āsādya tadbhūtā yatayo 'malāḥ 
amṛtatvāya kalpante na nivartanti ca dvijāḥ // BrP_240.75

paramā sā gatir viprā nirdvaṃdvānāṃ mahātmanām 
satyārjavaratānāṃ vai sarvabhūtadayāvatām // BrP_240.76

sthānam uttamam āsādya bhagavantaṃ sthiravratāḥ 
ājanmamaraṇaṃ vā te ramante tatra vā na vā // BrP_240.77

yad atra tathyaṃ tattvaṃ no yathāvad vaktum arhasi 
tvadṛte mānavaṃ nānyaṃ praṣṭum arhāma sattama // BrP_240.78

mokṣadoṣo mahān eṣa prāpya siddhiṃ gatān ṛṣīn 
yadi tatraiva vijñāne vartante yatayaḥ pare // BrP_240.79

pravṛttilakṣaṇaṃ dharmaṃ paśyāma paramaṃ dvija 
magnasya hi pare jñāne kiṃtu duḥkhāntaraṃ bhavet // BrP_240.80

yathānyāyaṃ muniśreṣṭhāḥ praśnaḥ pṛṣṭaś ca saṃkaṭaḥ 
budhānām api saṃmohaḥ praśne 'smin munisattamāḥ // BrP_240.81

atrāpi tattvaṃ paramaṃ śṛṇudhvaṃ vacanaṃ mama 
buddhiś ca paramā yatra kapilānāṃ mahātmanām // BrP_240.82

indriyāṇy api budhyante svadehaṃ dehināṃ dvijāḥ 
karaṇāny ātmanas tāni sūkṣmaṃ paśyanti tais tu saḥ // BrP_240.83

ātmanā viprahīṇāni kāṣṭhakuḍyasamāni tu 
vinaśyanti na saṃdeho velā iva mahārṇave // BrP_240.84

indriyaiḥ saha suptasya dehino dvijasattamāḥ 
sūkṣmaś carati sarvatra nabhasīva samīraṇaḥ // BrP_240.85

sa paśyati yathānyāyaṃ smṛtvā spṛśati cānaghāḥ 
budhyamāno yathāpūrvam akhileneha bho dvijāḥ // BrP_240.86

indriyāṇi ha sarvāṇi sve sve sthāne yathāvidhi 
anīśatvāt pralīyante sarpā viṣahatā iva // BrP_240.87

indriyāṇāṃ tu sarveṣāṃ svasthāneṣv eva sarvaśaḥ 
ākramya gatayaḥ sūkṣmā varaty ātmā na saṃśayaḥ // BrP_240.88

sattvasya ca guṇān kṛtsnān rajasaś ca guṇān punaḥ 
guṇāṃś ca tamasaḥ sarvān guṇān buddheś ca sattamāḥ // BrP_240.89

guṇāṃś ca manasaś cāpi nabhasaś ca guṇāṃs tathā 
guṇān vāyoś ca sarvajñāḥ snehajāṃś ca guṇān punaḥ // BrP_240.90

apāṃ guṇās tathā viprāḥ pārthivāṃś ca guṇān api 
sarvān eva guṇair vyāpya kṣetrajñeṣu dvijottamāḥ // BrP_240.91

ātmā carati kṣetrajñaḥ karmaṇā ca śubhāśubhe 
śiṣyā iva mahātmānam indriyāṇi ca taṃ dvijāḥ // BrP_240.92

prakṛtiṃ cāpy atikramya śuddhaṃ sūkṣmaṃ parāt param 
nārāyaṇaṃ mahātmānaṃ nirvikāraṃ parāt param // BrP_240.93

vimuktaṃ sarvapāpebhyaḥ praviṣṭaṃ ca hy anāmayam 
paramātmānam aguṇaṃ nirvṛtaṃ taṃ ca sattamāḥ // BrP_240.94

śreṣṭhaṃ tatra mano viprā indriyāṇi ca bho dvijāḥ 
āgacchanti yathākālaṃ guroḥ saṃdeśakāriṇaḥ // BrP_240.95

śakyaṃ vālpena kālena śāntiṃ prāptuṃ guṇāṃs tathā 
evam uktena viprendrāḥ sāṃkhyayogena mokṣiṇīm // BrP_240.96

sāṃkhyā viprā mahāprājñā gacchanti paramāṃ gatim 
jñānenānena viprendrās tulyaṃ jñānaṃ na vidyate // BrP_240.97

atra vaḥ saṃśayo mā bhūj jñānaṃ sāṃkhyaṃ paraṃ matam 
akṣaraṃ dhruvam evoktaṃ pūrvaṃ brahma sanātanam // BrP_240.98

anādimadhyanidhanaṃ nirdvaṃdvaṃ kartṛ śāśvatam 
kūṭasthaṃ caiva nityaṃ ca yad vadanti śamātmakāḥ // BrP_240.99

yataḥ sarvāḥ pravartante sargapralayavikriyāḥ 
evaṃ śaṃsanti śāstreṣu pravaktāro maharṣayaḥ // BrP_240.100

sarve viprāś ca vedāś ca tathā sāmavido janāḥ 
brahmaṇyaṃ paramaṃ devam anantaṃ paramācyutam // BrP_240.101

prārthayantaś ca taṃ viprā vadanti guṇabuddhayaḥ 
samyag uktās tathā yogāḥ sāṃkhyāś cāmitadarśanāḥ // BrP_240.102

amūrtis tasya viprendrāḥ sāṃkhyaṃ mūrtir iti śrutiḥ 
abhijñānāni tasyāhur mahānti munisattamāḥ // BrP_240.103

dvividhāni hi bhūtāni pṛthivyāṃ dvijasattamāḥ 
agamyagamyasaṃjñāni gamyaṃ tatra viśiṣyate // BrP_240.104

jñānaṃ mahad vai mahataś ca viprā vedeṣu sāṃkhyeṣu tathaiva yoge
yac cāpi dṛṣṭaṃ vidhivat purāṇe sāṃkhyāgataṃ tan nikhilaṃ munīndrāḥ BrP_240.105

yac cetihāseṣu mahatsu dṛṣṭaṃ yathārthaśāstreṣu viśiṣṭadṛṣṭam
jñānaṃ ca loke yad ihāsti kiṃcit sāṃkhyāgataṃ tac ca mahāmunīndrāḥ BrP_240.106

samastadṛṣṭaṃ paramaṃ balaṃ ca jñānaṃ ca mokṣaś ca yathāvad uktam
tapāṃsi sūkṣmāṇi ca yāni caiva sāṃkhye yathāvad vihitāni viprāḥ BrP_240.107

viparyayaṃ tasya hitaṃ sadaiva gacchanti sāṃkhyāḥ satataṃ sukhena
tāṃś cāpi saṃdhārya tataḥ kṛtārthāḥ patanti viprāyataneṣu bhūyaḥ BrP_240.108

hitvā ca dehaṃ praviśanti mokṣaṃ divaukasaś cāpi ca yogasāṃkhyāḥ
ato 'dhikaṃ te 'bhiratā mahārhe sāṃkhye dvijā bho iha śiṣṭajuṣṭe BrP_240.109

teṣāṃ tu tiryaggamanaṃ hi dṛṣṭaṃ nādho gatiḥ pāpakṛtāṃ nivāsaḥ
na vā pradhānā api te dvijātayo ye jñānam etan munayo na saktāḥ BrP_240.110

sāṃkhyaṃ viśālaṃ paramaṃ purāṇaṃ mahārṇavaṃ vimalam udārakāntam
kṛtsnaṃ hi sāṃkhyā munayo mahātma nārāyaṇe dhārayatāprameyam BrP_240.111

etan mayoktaṃ paramaṃ hi tattvaṃ nārāyaṇād viśvam idaṃ purāṇam
sa sargakāle ca karoti sargaṃ saṃhārakāle ca hareta bhūyaḥ BrP_240.112

kiṃ tad akṣaram ity uktaṃ yasmān nāvartate punaḥ 
kiṃsvit tat kṣaram ity uktaṃ yasmād āvartate punaḥ // BrP_241.1

akṣarākṣarayor vyaktiṃ pṛcchāmas tvāṃ mahāmune 
upalabdhuṃ muniśreṣṭha tattvena munipuṃgava // BrP_241.2

tvaṃ hi jñānavidāṃ śreṣṭhaḥ procyase vedapāragaiḥ 
ṛṣibhiś ca mahābhāgair yatibhiś ca mahātmabhiḥ // BrP_241.3

tad etac chrotum icchāmas tvattaḥ sarvaṃ mahāmate 
na tṛptim adhigacchāmaḥ śṛṇvanto 'mṛtam uttamam // BrP_241.4

atra vo varṇayiṣyāmi itihāsaṃ purātanam 
vasiṣṭhasya ca saṃvādaṃ karālajanakasya ca // BrP_241.5

vasiṣṭhaṃ śreṣṭham āsīnam ṛṣīṇāṃ bhāskaradyutim 
papraccha janako rājā jñānaṃ naiḥśreyasaṃ param // BrP_241.6

paramātmani kuśalam adhyātmagatiniścayam 
maitrāvaruṇim āsīnam abhivādya kṛtāñjaliḥ // BrP_241.7

svacchandaṃ sukṛtaṃ caiva madhuraṃ cāpy anulbaṇam 
papraccharṣivaraṃ rājā karālajanakaḥ purā // BrP_241.8

bhagavañ śrotum icchāmi paraṃ brahma sanātanam 
yasmin na punarāvṛttiṃ prāpnuvanti manīṣiṇaḥ // BrP_241.9

yac ca tat kṣaram ity uktaṃ yatredaṃ kṣarate jagat 
yac cākṣaram iti proktaṃ śivaṃ kṣemam anāmayam // BrP_241.10

śrūyatāṃ pṛthivīpāla kṣaratīdaṃ yathā jagat 
yatra kṣarati pūrveṇa yāvatkālena cāpy atha // BrP_241.11

yugaṃ dvādaśasāhasryaṃ kalpaṃ viddhi caturyugam 
daśakalpaśatāvartam ahas tad brāhmam ucyate // BrP_241.12

rātriś caitāvatī rājan yasyānte pratibudhyate 
sṛjaty anantakarmāṇi mahāntaṃ bhūtam agrajam // BrP_241.13

mūrtimantam amūrtātmā viśvaṃ śaṃbhuḥ svayaṃbhuvaḥ 
yatrotpattiṃ pravakṣyāmi mūlato nṛpasattama // BrP_241.14

aṇimā laghimā prāptir īśānaṃ jyotir avyayam 
sarvataḥpāṇipādāntaṃ sarvatokṣiśiromukham // BrP_241.15

sarvataḥśrutimal loke sarvam āvṛtya tiṣṭhati 
hiraṇyagarbho bhagavān eṣa buddhir iti smṛtiḥ // BrP_241.16

mahān iti ca yogeṣu viriñcir iti cāpy atha 
sāṃkhye ca paṭhyate śāstre nāmabhir bahudhātmakaḥ // BrP_241.17

vicitrarūpo viśvātmā ekākṣara iti smṛtaḥ 
dhṛtam ekātmakaṃ yena kṛtsnaṃ trailokyam ātmanā // BrP_241.18

tathaiva bahurūpatvād viśvarūpa iti śrutaḥ 
eṣa vai vikriyāpannaḥ sṛjaty ātmānam ātmanā // BrP_241.19

pradhānaṃ tasya saṃyogād utpannaṃ sumahat puram 
ahaṃkāraṃ mahātejāḥ prajāpatinamaskṛtam // BrP_241.20

avyaktād vyaktim āpannaṃ vidyāsargaṃ vadanti tam 
mahāntaṃ cāpy ahaṃkāram avidyāsarga eva ca // BrP_241.21

acaraś ca caraś caiva samutpannau tathaikataḥ 
vidyāvidyeti vikhyāte śrutiśāstrānucintakaiḥ // BrP_241.22

bhūtasargam ahaṃkārāt tṛtīyaṃ viddhi pārthiva 
ahaṃkāreṣu nṛpate caturthaṃ viddhi vaikṛtam // BrP_241.23

vāyur jyotir athākāśam āpo 'tha pṛthivī tathā 
śabdasparśau ca rūpaṃ ca raso gandhas tathaiva ca // BrP_241.24

evaṃ yugapad utpannaṃ daśavargam asaṃśayam 
pañcamaṃ viddhi rājendra bhautikaṃ sargam arthakṛt // BrP_241.25

śrotraṃ tvak cakṣuṣī jihvā ghrāṇam eva ca pañcamam 
vāg hastau caiva pādau ca pāyur meḍhraṃ tathaiva ca // BrP_241.26

buddhīndriyāṇi caitāni tathā karmendriyāṇi ca 
saṃbhūtānīha yugapan manasā saha pārthiva // BrP_241.27

eṣā tattvacaturviṃśā sarvākṛtiḥ pravartate 
yāṃ jñātvā nābhiśocanti brāhmaṇās tattvadarśinaḥ // BrP_241.28

evam etat samutpannaṃ trailokyam idam uttamam 
veditavyaṃ naraśreṣṭha sadaiva narakārṇave // BrP_241.29

sayakṣabhūtagandharve sakiṃnaramahorage 
sacāraṇapiśāce vai sadevarṣiniśācare // BrP_241.30

sadaṃśakīṭamaśake sapūtikṛmimūṣake 
śuni śvapāke caiṇeye sacāṇḍāle sapulkase // BrP_241.31

hastyaśvakharaśārdūle savṛke gavi caiva ha 
yā ca mūrtiś ca yat kiṃcit sarvatraitan nidarśanam // BrP_241.32

jale bhuvi tathākāśe nānyatreti viniścayaḥ 
sthānaṃ dehavatām āsīd ity evam anuśuśruma // BrP_241.33

kṛtsnam etāvatas tāta kṣarate vyaktasaṃjñakaḥ 
ahany ahani bhūtātmā yac cākṣara iti smṛtam // BrP_241.34

tatas tat kṣaram ity uktaṃ kṣaratīdaṃ yathā jagat 
jagan mohātmakaṃ cāhur avyaktād vyaktasaṃjñakam // BrP_241.35

mahāṃś caivākṣaro nityam etat kṣaravivarjanam 
kathitaṃ te mahārāja yasmān nāvartate punaḥ // BrP_241.36

pañcaviṃśatiko 'mūrtaḥ sa nityas tattvasaṃjñakaḥ 
sattvasaṃśrayaṇāt tattvaṃ sattvam āhur manīṣiṇaḥ // BrP_241.37

yad amūrtiḥ sṛjad vyaktaṃ tan mūrtim adhitiṣṭhati 
caturviṃśatimo vyakto hy amūrtiḥ pañcaviṃśakaḥ // BrP_241.38

sa eva hṛdi sarvāsu mūrtiṣv ātiṣṭhatātmavān 
cetayaṃś cetano nityaṃ sarvamūrtir amūrtimān // BrP_241.39

sargapralayadharmeṇa sa sargapralayātmakaḥ 
gocare vartate nityaṃ nirguṇo guṇasaṃjñitaḥ // BrP_241.40

evam eṣa mahātmā ca sargapralayakoṭiśaḥ 
vikurvāṇaḥ prakṛtimān nābhimanyeta buddhimān // BrP_241.41

tamaḥsattvarajoyuktas tāsu tāsv iha yoniṣu 
līyate pratibuddhatvād abuddhajanasevanāt // BrP_241.42

sahavāsanivāsatvād bālo 'ham iti manyate 
yo 'haṃ na so 'ham ity ukto guṇān evānuvartate // BrP_241.43

tamasā tāmasān bhāvān vividhān pratipadyate 
rajasā rājasāṃś caiva sāttvikān sattvasaṃśrayāt // BrP_241.44

śuklalohitakṛṣṇāni rūpāṇy etāni trīṇi tu 
sarvāṇy etāni rūpāṇi jānīhi prākṛtāni tu // BrP_241.45

tāmasā nirayaṃ yānti rājasā mānuṣān atha 
sāttvikā devalokāya gacchanti sukhabhāginaḥ // BrP_241.46

niṣkevalena pāpena tiryagyonim avāpnuyāt 
puṇyapāpeṣu mānuṣyaṃ puṇyamātreṇa devatāḥ // BrP_241.47

evam avyaktaviṣayaṃ mokṣam āhur manīṣiṇaḥ 
pañcaviṃśatimo yo 'yaṃ jñānād eva pravartate // BrP_241.48

evam apratibuddhatvād abuddham anuvartate 
dehād dehasahasrāṇi tathā ca na sa bhidyate // BrP_242.1

tiryagyonisahasreṣu kadācid devatāsv api 
utpadyati tapoyogād guṇaiḥ saha guṇakṣayāt // BrP_242.2

manuṣyatvād divaṃ yāti devo mānuṣyam eti ca 
mānuṣyān nirayasthānam ālayaṃ pratipadyate // BrP_242.3

koṣakāro yathātmānaṃ kīṭaḥ samabhirundhati 
sūtratantuguṇair nityaṃ tathāyam aguṇo guṇaiḥ // BrP_242.4

dvaṃdvam eti ca nirdvaṃdvas tāsu tāsv iha yoniṣu 
śīrṣaroge 'kṣiroge ca dantaśūle galagrahe // BrP_242.5

jalodare 'tisāre ca gaṇḍamālāvicarcike 
śvitrakuṣṭhe 'gnidagdhe ca sidhmāpasmārayor api // BrP_242.6

yāni cānyāni dvaṃdvāni prākṛtāni śarīriṇām 
utpadyante vicitrāṇi tāny evātmābhimanyate // BrP_242.7

abhimānātimānānāṃ tathaiva sukṛtāny api 
ekavāsāś caturvāsāḥ śāyī nityam adhas tathā // BrP_242.8

maṇḍūkaśāyī ca tathā vīrāsanagatas tathā 
vīram āsanam ākāśe tathā śayanam eva ca // BrP_242.9

iṣṭakāprastare caiva cakrakaprastare tathā 
bhasmaprastaraśāyī ca bhūmiśayyānulepanaḥ // BrP_242.10

vīrasthānāmbupāke ca śayanaṃ phalakeṣu ca 
vividhāsu ca śayyāsu phalagṛhyānvitāsu ca // BrP_242.11

udyāne khalalagne tu kṣaumakṛṣṇājinānvitaḥ 
maṇivālaparīdhāno vyāghracarmaparicchadaḥ // BrP_242.12

siṃhacarmaparīdhānaḥ paṭṭavāsās tathaiva ca 
phalakaṃ paridhānaś ca tathā kaṭakavastradhṛk // BrP_242.13

kaṭaikavasanaś caiva cīravāsās tathaiva ca 
vastrāṇi cānyāni bahūny abhimatya ca buddhimān // BrP_242.14

bhojanāni vicitrāṇi ratnāni vividhāni ca 
ekarātrāntarāśitvam ekakālikabhojanam // BrP_242.15

caturthāṣṭamakālaṃ ca ṣaṣṭhakālikam eva ca 
ṣaḍrātrabhojanaś caiva tathā cāṣṭāhabhojanaḥ // BrP_242.16

māsopavāsī mūlāśī phalāhāras tathaiva ca 
vāyubhakṣaś ca piṇyākadadhigomayabhojanaḥ // BrP_242.17

gomūtrabhojanaś caiva kāśapuṣpāśanas tathā 
śaivālabhojanaś caiva tathā cānyena vartayan // BrP_242.18

vartayañ śīrṇaparṇaiś ca prakīrṇaphalabhojanaḥ 
vividhāni ca kṛcchrāṇi sevate siddhikāṅkṣayā // BrP_242.19

cāndrāyaṇāni vidhival liṅgāni vividhāni ca 
cāturāśramyayuktāni dharmādharmāśrayāṇy api // BrP_242.20

upāśrayān apy aparān pākhaṇḍān vividhān api 
viviktāś ca śilāchāyās tathā prasravaṇāni ca // BrP_242.21

pulināni viviktāni vividhāni vanāni ca 
kānaneṣu viviktāś ca śailānāṃ mahatīr guhāḥ // BrP_242.22

niyamān vividhāṃś cāpi vividhāni tapāṃsi ca 
yajñāṃś ca vividhākārān vidyāś ca vividhās tathā // BrP_242.23

vaṇikpathaṃ dvijakṣatravaiśyaśūdrāṃs tathaiva ca 
dānaṃ ca vividhākāraṃ dīnāndhakṛpaṇādiṣu // BrP_242.24

abhimanyeta saṃdhātuṃ tathaiva vividhān guṇān 
sattvaṃ rajas tamaś caiva dharmārthau kāma eva ca // BrP_242.25

prakṛtyātmānam evātmā evaṃ pravibhajaty uta 
svāhākāravaṣaṭkārau svadhākāranamaskriye // BrP_242.26

yajanādhyayane dānaṃ tathaivāhuḥ pratigraham 
yājanādhyāpane caiva tathānyad api kiṃcana // BrP_242.27

janmamṛtyuvidhānena tathā viśasanena ca 
śubhāśubhabhayaṃ sarvam etad āhuḥ sanātanam // BrP_242.28

prakṛtiḥ kurute devī bhayaṃ pralayam eva ca 
divasānte guṇān etān atītyaiko 'vatiṣṭhate // BrP_242.29

raśmijālam ivādityas tatkālaṃ saṃniyacchati 
evam evaiṣa tat sarvaṃ krīḍārtham abhimanyate // BrP_242.30

ātmarūpaguṇān etān vividhān hṛdayapriyān 
evam etāṃ prakurvāṇaḥ sargapralayadharmiṇīm // BrP_242.31

kriyāṃ kriyāpathe raktas triguṇas triguṇādhipaḥ 
kriyākriyāpathopetas tathā tad iti manyate // BrP_242.32

prakṛtyā sarvam evedaṃ jagad andhīkṛtaṃ vibho 
rajasā tamasā caiva vyāptaṃ sarvam anekadhā // BrP_242.33

evaṃ dvaṃdvāny atītāni mama vartanti nityaśaḥ 
matta etāni jāyante pralaye yānti mām api // BrP_242.34

nistartavyāṇy athaitāni sarvāṇīti narādhipa 
manyate pakṣabuddhitvāt tathaiva sukṛtāny api // BrP_242.35

bhoktavyāni mamaitāni devalokagatena vai 
ihaiva cainaṃ bhokṣyāmi śubhāśubhaphalodayam // BrP_242.36

sukham evaṃ tu kartavyaṃ sakṛt kṛtvā sukhaṃ mama 
yāvad eva tu me saukhyaṃ jātyāṃ jātyāṃ bhaviṣyati // BrP_242.37

bhaviṣyati na me duḥkhaṃ kṛtenehāpy anantakam 
sukhaduḥkhaṃ hi mānuṣyaṃ niraye cāpi majjanam // BrP_242.38

nirayāc cāpi mānuṣyaṃ kālenaiṣyāmy ahaṃ punaḥ 
manuṣyatvāc ca devatvaṃ devatvāt pauruṣaṃ punaḥ // BrP_242.39

manuṣyatvāc ca nirayaṃ paryāyeṇopagacchati 
eṣa evaṃ dvijātīnām ātmā vai sa guṇair vṛtaḥ // BrP_242.40

tena devamanuṣyeṣu nirayaṃ copapadyate 
mamatvenāvṛto nityaṃ tatraiva parivartate // BrP_242.41

sargakoṭisahasrāṇi maraṇāntāsu mūrtiṣu 
ya evaṃ kurute karma śubhāśubhaphalātmakam // BrP_242.42

sa evaṃ phalam āpnoti triṣu lokeṣu mūrtimān 
prakṛtiḥ kurute karma śubhāśubhaphalātmakam // BrP_242.43

prakṛtiś ca tathāpnoti triṣu lokeṣu kāmagā 
tiryagyonimanuṣyatve devaloke tathaiva ca // BrP_242.44

trīṇi sthānāni caitāni jānīyāt prākṛtāni ha 
aliṅgaprakṛtitvāc ca liṅgair apy anumīyate // BrP_242.45

tathaiva pauruṣaṃ liṅgam anumānād dhi manyate 
sa liṅgāntaram āsādya prākṛtaṃ liṅgam avraṇam // BrP_242.46

vraṇadvārāṇy adhiṣṭhāya karmāṇy ātmani manyate 
śrotrādīni tu sarvāṇi pañca karmendriyāṇy atha // BrP_242.47

rāgādīni pravartante guṇeṣv iha guṇaiḥ saha 
aham etāni vai kurvan mamaitānīndriyāṇi ha // BrP_242.48

nirindriyo hi manyeta vraṇavān asmi nirvraṇaḥ 
aliṅgo liṅgam ātmānam akālaṃ kālam ātmanaḥ // BrP_242.49

asattvaṃ sattvam ātmānam amṛtaṃ mṛtam ātmanaḥ 
amṛtyuṃ mṛtyum ātmānam acaraṃ caram ātmanaḥ // BrP_242.50

akṣetraṃ kṣetram ātmānam asaṅgaṃ saṅgam ātmanaḥ 
atattvaṃ tattvam ātmānam abhavaṃ bhavam ātmanaḥ // BrP_242.51

akṣaraṃ kṣaram ātmānam abuddhatvād dhi manyate 
evam apratibuddhatvād abuddhajanasevanāt // BrP_242.52

sargakoṭisahasrāṇi patanāntāni gacchati 
janmāntarasahasrāṇi maraṇāntāni gacchati // BrP_242.53

tiryagyonimanuṣyatve devaloke tathaiva ca 
candramā iva kośānāṃ punas tatra sahasraśaḥ // BrP_242.54

nīyate 'pratibuddhatvād evam eva kubuddhimān 
kalā pañcadaśī yonis tad dhāma iti paṭhyate // BrP_242.55

nityam eva vijānīhi somaṃ vai ṣoḍaśāṃśakaiḥ 
kalayā jāyate 'jasraṃ punaḥ punar abuddhimān // BrP_242.56

dhīmāṃś cāyaṃ na bhavati nṛpa evaṃ hi jāyate 
ṣoḍaśī tu kalā sūkṣmā sa soma upadhāryatām // BrP_242.57

na tūpayujyate devair devān api yunakti saḥ 
mamatvaṃ kṣapayitvā tu jāyate nṛpasattama 
prakṛtes triguṇāyās tu sa eva triguṇo bhavet // BrP_242.58

akṣarakṣarayor eṣa dvayoḥ saṃbandha iṣyate 
strīpuṃsayor vā saṃbandhaḥ sa vai puruṣa ucyate // BrP_243.1

ṛte tu puruṣaṃ neha strī garbhān dhārayaty uta 
ṛte striyaṃ na puruṣo rūpaṃ nirvartate tathā // BrP_243.2

anyonyasyābhisaṃbandhād anyonyaguṇasaṃśrayāt 
rūpaṃ nirvartayed etad evaṃ sarvāsu yoniṣu // BrP_243.3

ratyartham atisaṃyogād anyonyaguṇasaṃśrayāt 
ṛtau nirvartate rūpaṃ tad vakṣyāmi nidarśanam // BrP_243.4

ye guṇāḥ puruṣasyeha ye ca mātur guṇās tathā 
asthi snāyu ca majjā ca jānīmaḥ pitṛto dvija // BrP_243.5

tvaṅmāṃsaśoṇitaṃ ceti mātṛjāny anuśuśruma 
evam etad dvijaśreṣṭha vedaśāstreṣu paṭhyate // BrP_243.6

pramāṇaṃ yac ca vedoktaṃ śāstroktaṃ yac ca paṭhyate 
vedaśāstrapramāṇaṃ ca pramāṇaṃ tat sanātanam // BrP_243.7

evam evābhisaṃbandhau nityaṃ prakṛtipūruṣau 
yac cāpi bhagavaṃs tasmān mokṣadharmo na vidyate // BrP_243.8

athavānantarakṛtaṃ kiṃcid eva nidarśanam 
tan mamācakṣva tattvena pratyakṣo hy asi sarvadā // BrP_243.9

mokṣakāmā vayaṃ cāpi kāṅkṣāmo yad anāmayam 
ajeyam ajaraṃ nityam atīndriyam anīśvaram // BrP_243.10

yad etad uktaṃ bhavatā vedaśāstranidarśanam 
evam etad yathā vakṣye tattvagrāhī yathā bhavān // BrP_243.11

dhāryate hi tvayā grantha ubhayor vedaśāstrayoḥ 
na ca granthasya tattvajño yathātattvaṃ nareśvara // BrP_243.12

yo hi vede ca śāstre ca granthadhāraṇatatparaḥ 
na ca granthārthatattvajñas tasya taddhāraṇaṃ vṛthā // BrP_243.13

bhāraṃ sa vahate tasya granthasyārthaṃ na vetti yaḥ 
yas tu granthārthatattvajño nāsya granthāgamo vṛthā // BrP_243.14

granthasyārthaṃ sa pṛṣṭas tu mādṛśo vaktum arhati 
yathātattvābhigamanād arthaṃ tasya sa vindati // BrP_243.15

na yaḥ samutsukaḥ kaścid granthārthaṃ sthūlabuddhimān 
sa kathaṃ mandavijñāno granthaṃ vakṣyati nirṇayāt // BrP_243.16

ajñātvā granthatattvāni vādaṃ yaḥ kurute naraḥ 
lobhād vāpy athavā dambhāt sa pāpī narakaṃ vrajet // BrP_243.17

nirṇayaṃ cāpi cchidrātmā na tad vakṣyati tattvataḥ 
so 'pīhāsyārthatattvajño yasmān naivātmavān api // BrP_243.18

tasmāt tvaṃ śṛṇu rājendra yathaitad anudṛśyate 
yathā tattvena sāṃkhyeṣu yogeṣu ca mahātmasu // BrP_243.19

yad eva yogāḥ paśyanti sāṃkhyaṃ tad anugamyate 
ekaṃ sāṃkhyaṃ ca yogaṃ ca yaḥ paśyati sa buddhimān // BrP_243.20

tvaṅ māṃsaṃ rudhiraṃ medaḥ pittaṃ majjāsthi snāyu ca 
etad aindriyakaṃ tāta yad bhavān ittham āttha mām // BrP_243.21

dravyād dravyasya nirvṛttir indriyād indriyaṃ tathā 
dehād deham avāpnoti bījād bījaṃ tathaiva ca // BrP_243.22

nirindriyasya bījasya nirdravyasyāpi dehinaḥ 
kathaṃ guṇā bhaviṣyanti nirguṇatvān mahātmanaḥ // BrP_243.23

guṇā guṇeṣu jāyante tatraiva viramanti ca 
evaṃ guṇāḥ prakṛtijā jāyante na ca yānti ca // BrP_243.24

tvaṅ māṃsaṃ rudhiraṃ medaḥ pittaṃ majjāsthi snāyu ca 
aṣṭau tāny atha śukreṇa jānīhi prākṛtena vai // BrP_243.25

pumāṃś caivāpumāṃś caiva strīliṅgaṃ prākṛtaṃ smṛtam 
vāyur eṣa pumāṃś caiva rasa ity abhidhīyate // BrP_243.26

aliṅgā prakṛtir liṅgair upalabhyati sātmajaiḥ 
yathā puṣpaphalair nityaṃ mūrtaṃ cāmūrtayas tathā // BrP_243.27

evam apy anumānena sa liṅgam upalabhyate 
pañcaviṃśatikas tāta liṅgeṣu niyatātmakaḥ // BrP_243.28

anādinidhano 'nantaḥ sarvadarśanakevalaḥ 
kevalaṃ tv abhimānitvād guṇeṣu guṇa ucyate // BrP_243.29

guṇā guṇavataḥ santi nirguṇasya kuto guṇāḥ 
tasmād evaṃ vijānanti ye janā guṇadarśinaḥ // BrP_243.30

yadā tv eṣa guṇān etān prākṛtān abhimanyate 
tadā sa guṇavān eva guṇabhedān prapaśyati // BrP_243.31

yat tad buddheḥ paraṃ prāhuḥ sāṃkhyayogaṃ ca sarvaśaḥ 
budhyamānaṃ mahāprājñāḥ prabuddhaparivarjanāt // BrP_243.32

aprabuddhaṃ yathā vyaktaṃ svaguṇaiḥ prāhur īśvaram 
nirguṇaṃ ceśvaraṃ nityam adhiṣṭhātāram eva ca // BrP_243.33

prakṛteś ca guṇānāṃ ca pañcaviṃśatikaṃ budhāḥ 
sāṃkhyayoge ca kuśalā budhyante paramaiṣiṇaḥ // BrP_243.34

yadā prabuddham avyaktam avasthātananīravaḥ 
budhyamānaṃ na budhyante 'vagacchanti samaṃ tadā // BrP_243.35

etan nidarśanaṃ samyaṅ na samyag anudarśanam 
budhyamānaṃ prabudhyante dvābhyāṃ pṛthag ariṃdama // BrP_243.36

paraspareṇaitad uktaṃ kṣarākṣaranidarśanam 
ekatvam akṣaraṃ prāhur nānātvaṃ kṣaram ucyate // BrP_243.37

pañcaviṃśatiniṣṭho 'yaṃ tadā samyak pracakṣate 
ekatvadarśanaṃ cāsya nānātvaṃ cāsya darśanam // BrP_243.38

tattvavit tattvayor eva pṛthag etan nidarśanam 
pañcaviṃśatibhis tattvaṃ tattvam āhur manīṣiṇaḥ // BrP_243.39

nistattvaṃ pañcaviṃśasya param āhur manīṣiṇaḥ 
varjyasya varjyam ācāraṃ tattvaṃ tattvāt sanātanam // BrP_243.40

nānātvaikatvam ity uktaṃ tvayaitad dvijasattama 
paśyatas tad dhi saṃdigdham etayor vai nidarśanam // BrP_243.41

tathā buddhaprabuddhābhyāṃ budhyamānasya cānagha 
sthūlabuddhyā na paśyāmi tattvam etan na saṃśayaḥ // BrP_243.42

akṣarakṣarayor uktaṃ tvayā yad api kāraṇam 
tad apy asthirabuddhitvāt pranaṣṭam iva me 'nagha // BrP_243.43

tad etac chrotum icchāmi nānātvaikatvadarśanam 
dvaṃdvaṃ caivāniruddhaṃ ca budhyamānaṃ ca tattvataḥ // BrP_243.44

vidyāvidye ca bhagavann akṣaraṃ kṣaram eva ca 
sāṃkhyayogaṃ ca kṛtsnena buddhābuddhiṃ pṛthak pṛthak // BrP_243.45

hanta te saṃpravakṣyāmi yad etad anupṛcchasi 
yogakṛtyaṃ mahārāja pṛthag eva śṛṇuṣva me // BrP_243.46

yogakṛtyaṃ tu yogānāṃ dhyānam eva paraṃ balam 
tac cāpi dvividhaṃ dhyānam āhur vidyāvido janāḥ // BrP_243.47

ekāgratā ca manasaḥ prāṇāyāmas tathaiva ca 
prāṇāyāmas tu saguṇo nirguṇo mānasas tathā // BrP_243.48

mūtrotsarge purīṣe ca bhojane ca narādhipa 
dvikālaṃ nopabhuñjīta śeṣaṃ bhuñjīta tatparaḥ // BrP_243.49

indriyāṇīndriyārthebhyo nivartya manasā muniḥ 
daśadvādaśabhir vāpi caturviṃśāt paraṃ yataḥ // BrP_243.50

sa codanābhir matimān nātmānaṃ codayed atha 
tiṣṭhantam ajaraṃ taṃ tu yat tad uktaṃ manīṣibhiḥ // BrP_243.51

viśvātmā satataṃ jñeya ity evam anuśuśruma 
dravyaṃ hy ahīnamanaso nānyatheti viniścayaḥ // BrP_243.52

vimuktaḥ sarvasaṅgebhyo laghvāhāro jitendriyaḥ 
pūrvarātre parārdhe ca dhārayīta mano hṛdi // BrP_243.53

sthirīkṛtyendriyagrāmaṃ manasā mithileśvara 
mano buddhyā sthiraṃ kṛtvā pāṣāṇa iva niścalaḥ // BrP_243.54

sthāṇuvac cāpy akampyaḥ syād dāruvac cāpi niścalaḥ 
buddhyā vidhividhānajñas tato yuktaṃ pracakṣate // BrP_243.55

na śṛṇoti na cāghrāti na ca paśyati kiṃcana 
na ca sparśaṃ vijānāti na ca saṃkalpate manaḥ // BrP_243.56

na cāpi manyate kiṃcin na ca budhyeta kāṣṭhavat 
tadā prakṛtim āpannaṃ yuktam āhur manīṣiṇaḥ // BrP_243.57

na bhāti hi yathā dīpo dīptis tadvac ca dṛśyate 
niliṅgaś cādhaś cordhvaṃ ca tiryaggatim avāpnuyāt // BrP_243.58

tadā tadupapannaś ca yasmin dṛṣṭe ca kathyate 
hṛdayastho 'ntarātmeti jñeyo jñas tāta madvidhaiḥ // BrP_243.59

nirdhūma iva saptārcir āditya iva raśmivān 
vaidyuto 'gnir ivākāśe paśyaty ātmānam ātmani // BrP_243.60

yaṃ paśyanti mahātmāno dhṛtimanto manīṣiṇaḥ 
brāhmaṇā brahmayonisthā hy ayonim amṛtātmakam // BrP_243.61

tad evāhur aṇubhyo 'ṇu tan mahadbhyo mahattaram 
sarvatra sarvabhūteṣu dhruvaṃ tiṣṭhan na dṛśyate // BrP_243.62

buddhidravyeṇa dṛśyena manodīpena lokakṛt 
mahatas tamasas tāta pāre tiṣṭhan na tāmasaḥ // BrP_243.63

tamaso dūra ity uktas tattvajñair vedapāragaiḥ 
vimalo vimataś caiva nirliṅgo 'liṅgasaṃjñakaḥ // BrP_243.64

yoga eṣa hi lokānāṃ kim anyad yogalakṣaṇam 
evaṃ paśyan prapaśyeta ātmānam ajaraṃ param // BrP_243.65

yogadarśanam etāvad uktaṃ te tattvato mayā 
sāṃkhyajñānaṃ pravakṣyāmi parisaṃkhyānidarśanam // BrP_243.66

avyaktam āhuḥ prakhyānaṃ parāṃ prakṛtim ātmanaḥ 
tasmān mahat samutpannaṃ dvitīyaṃ rājasattama // BrP_243.67

ahaṃkāras tu mahatas tṛtīya iti naḥ śrutam 
pañcabhūtāny ahaṃkārād āhuḥ sāṃkhyātmadarśinaḥ // BrP_243.68

etāḥ prakṛtayas tv aṣṭau vikārāś cāpi ṣoḍaśa 
pañca caiva viśeṣāś ca tathā pañcendriyāṇi ca // BrP_243.69

etāvad eva tattvānāṃ sāṃkhyam āhur manīṣiṇaḥ 
sāṃkhye sāṃkhyavidhānajñā nityaṃ sāṃkhyapathe sthitāḥ // BrP_243.70

yasmād yad abhijāyeta tat tatraiva pralīyate 
līyante pratilomāni gṛhyante cāntarātmanā // BrP_243.71

ānulomyena jāyante līyante pratilomataḥ 
guṇā guṇeṣu satataṃ sāgarasyormayo yathā // BrP_243.72

sargapralaya etāvān prakṛter nṛpasattama 
ekatvaṃ pralaye cāsya bahutvaṃ ca tathā sṛji // BrP_243.73

evam eva ca rājendra vijñeyaṃ jñānakovidaiḥ 
adhiṣṭhātāram avyaktam asyāpy etan nidarśanam // BrP_243.74

ekatvaṃ ca bahutvaṃ ca prakṛter anu tattvavān 
ekatvaṃ pralaye cāsya bahutvaṃ ca pravartanāt // BrP_243.75

bahudhātmā prakurvīta prakṛtiṃ prasavātmikām 
tac ca kṣetraṃ mahān ātmā pañcaviṃśo 'dhitiṣṭhati // BrP_243.76

adhiṣṭhāteti rājendra procyate yatisattamaiḥ 
adhiṣṭhānād adhiṣṭhātā kṣetrāṇām iti naḥ śrutam // BrP_243.77

kṣetraṃ jānāti cāvyaktaṃ kṣetrajña iti cocyate 
avyaktike pure śete puruṣaś ceti kathyate // BrP_243.78

anyad eva ca kṣetraṃ syād anyaḥ kṣetrajña ucyate 
kṣetram avyakta ity uktaṃ jñātāraṃ pañcaviṃśakam // BrP_243.79

anyad eva ca jñānaṃ syād anyaj jñeyaṃ tad ucyate 
jñānam avyaktam ity uktaṃ jñeyo vai pañcaviṃśakaḥ // BrP_243.80

avyaktaṃ kṣetram ity uktaṃ tathā sattvaṃ tatheśvaram 
anīśvaram atattvaṃ ca tattvaṃ tat pañcaviṃśakam // BrP_243.81

sāṃkhyadarśanam etāvat parisaṃkhyā na vidyate 
saṃkhyā prakurute caiva prakṛtiṃ ca pravakṣyate // BrP_243.82

catvāriṃśac caturviṃśat pratisaṃkhyāya tattvataḥ 
saṃkhyā sahasrakṛtyā tu nistattvaḥ pañcaviṃśakaḥ // BrP_243.83

pañcaviṃśat prabuddhātmā budhyamāna iti śrutaḥ 
yadā budhyati ātmānaṃ tadā bhavati kevalaḥ // BrP_243.84

samyagdarśanam etāvad bhāṣitaṃ tava tattvataḥ 
evam etad vijānantaḥ sāmyatāṃ pratiyānty uta // BrP_243.85

samyaṅnidarśanaṃ nāma pratyakṣaṃ prakṛtes tathā 
guṇavattvād yathaitāni nirguṇebhyas tathā bhavet // BrP_243.86

na tv evaṃ vartamānānām āvṛttir vartate punaḥ 
vidyate kṣarabhāvaś ca na parasparam avyayam // BrP_243.87

paśyanty amatayo ye na samyak teṣu ca darśanam 
te vyaktiṃ pratipadyante punaḥ punar ariṃdama // BrP_243.88

sarvam etad vijānanto na sarvasya prabodhanāt 
vyaktibhūtā bhaviṣyanti vyaktasyaivānuvartanāt // BrP_243.89

sarvam avyaktam ity uktam asarvaḥ pañcaviṃśakaḥ 
ya evam abhijānanti na bhayaṃ teṣu vidyate // BrP_243.90

sāṃkhyadarśanam etāvad uktaṃ te nṛpasattama 
vidyāvidye tv idānīṃ me tvaṃ nibodhānupūrvaśaḥ // BrP_244.1

abhedyam āhur avyaktaṃ sargapralayadharmiṇaḥ 
sargapralaya ity uktaṃ vidyāvidye ca viṃśakaḥ // BrP_244.2

parasparasya vidyā vai tan nibodhānupūrvaśaḥ 
yathoktam ṛṣibhis tāta sāṃkhyasyātinidarśanam // BrP_244.3

karmendriyāṇāṃ sarveṣāṃ vidyā buddhīndriyaṃ smṛtam 
buddhīndriyāṇāṃ ca tathā viśeṣā iti naḥ śrutam // BrP_244.4

viṣayāṇāṃ manas teṣāṃ vidyām āhur manīṣiṇaḥ 
manasaḥ pañca bhūtāni vidyā ity abhicakṣate // BrP_244.5

ahaṃkāras tu bhūtānāṃ pañcānāṃ nātra saṃśayaḥ 
ahaṃkāras tathā vidyā buddhir vidyā nareśvara // BrP_244.6

buddhyā prakṛtir avyaktaṃ tattvānāṃ parameśvaraḥ 
vidyā jñeyā naraśreṣṭha vidhiś ca paramaḥ smṛtaḥ // BrP_244.7

avyaktam aparaṃ prāhur vidyā vai pañcaviṃśakaḥ 
sarvasya sarvam ity uktaṃ jñeyajñānasya pāragaḥ // BrP_244.8

jñānam avyaktam ity uktaṃ jñeyaṃ vai pañcaviṃśakam 
tathaiva jñānam avyaktaṃ vijñātā pañcaviṃśakaḥ // BrP_244.9

vidyāvidye tu tattvena mayokte vai viśeṣataḥ 
akṣaraṃ ca kṣaraṃ caiva yad uktaṃ tan nibodha me // BrP_244.10

ubhāv etau kṣarāv uktau ubhāv etāv anakṣarau 
kāraṇaṃ tu pravakṣyāmi yathājñānaṃ tu jñānataḥ // BrP_244.11

anādinidhanāv etau ubhāv eveśvarau matau 
tattvasaṃjñāv ubhāv eva procyete jñānacintakaiḥ // BrP_244.12

sargapralayadharmitvād avyaktaṃ prāhur avyayam 
tad etad guṇasargāya vikurvāṇaṃ punaḥ punaḥ // BrP_244.13

guṇānāṃ mahadādīnām utpadyati parasparam 
adhiṣṭhānaṃ kṣetram āhur etad vai pañcaviṃśakam // BrP_244.14

yad antarguṇajālaṃ tu tad vyaktātmani saṃkṣipet 
tad ahaṃ tad guṇais tais tu pañcaviṃśe vilīyate // BrP_244.15

guṇā guṇeṣu līyante tad ekā prakṛtir bhavet 
kṣetrajño 'pi tadā tāvat kṣetrajñaḥ saṃpraṇīyate // BrP_244.16

yadākṣaraṃ prakṛtir yaṃ gacchate guṇasaṃjñitā 
nirguṇatvaṃ ca vai dehe guṇeṣu parivartanāt // BrP_244.17

evam eva ca kṣetrajñaḥ kṣetrajñānaparikṣayāt 
prakṛtyā nirguṇas tv eṣa ity evam anuśuśruma // BrP_244.18

kṣaro bhavaty eṣa yadā guṇavatī guṇeṣv atha 
prakṛtiṃ tv atha jānāti nirguṇatvaṃ tathātmanaḥ // BrP_244.19

tathā viśuddho bhavati prakṛteḥ parivarjanāt 
anyo 'ham anyeyam iti yadā budhyati buddhimān // BrP_244.20

tadaiṣo 'vyathatām eti na ca miśratvam āvrajet 
prakṛtyā caiṣa rājendra miśro 'nyo 'nyasya dṛśyate // BrP_244.21

yadā tu guṇajālaṃ tat prākṛtaṃ vijugupsate 
paśyate ca paraṃ paśyaṃs tadā paśyan nu saṃsṛjet // BrP_244.22

kiṃ mayā kṛtam etāvad yo 'haṃ kālanimajjanaḥ 
yathā matsyo hy abhijñānād anuvartitavāñ jalam // BrP_244.23

aham eva hi saṃmohād anyam anyaṃ janāj janam 
matsyo yathodakajñānād anuvartitavān iha // BrP_244.24

matsyo 'nyatvam athājñānād udakān nābhimanyate 
ātmānaṃ tad avajñānād anyaṃ caiva na vedmy aham // BrP_244.25

mamāstu dhik kubuddhasya yo 'haṃ magna imaṃ punaḥ 
anuvartitavān mohād anyam anyaṃ janāj janam // BrP_244.26

ayam anubhaved bandhur anena saha me kṣayam 
sāmyam ekatvatāṃ yāto yādṛśas tādṛśas tv aham // BrP_244.27

tulyatām iha paśyāmi sadṛśo 'ham anena vai 
ayaṃ hi vimalo vyaktam aham īdṛśakas tadā // BrP_244.28

yo 'ham ajñānasaṃmohād ajñayā saṃpravṛttavān 
saṃsargād atisaṃsargāt sthitaḥ kālam imaṃ tv aham // BrP_244.29

so 'ham evaṃ vaśībhūtaḥ kālam etaṃ na buddhavān 
uttamādhamamadhyānāṃ tām ahaṃ katham āvase // BrP_244.30

samānamāyayā ceha sahavāsam ahaṃ katham 
gacchāmy abuddhabhāvatvād ihedānīṃ sthiro bhava // BrP_244.31

sahavāsaṃ na yāsyāmi kālam etaṃ vivañcanāt 
vañcito hy anayā yad dhi nirvikāro vikārayā // BrP_244.32

na tat tadaparāddhaṃ syād aparādho hy ayaṃ mama 
yo 'ham atrābhavaṃ saktaḥ parāṅmukham upasthitaḥ // BrP_244.33

tato 'smin bahurūpo 'tha sthito mūrtir amūrtimān 
amūrtiś cāpy amūrtātmā mamatvena pradharṣitaḥ // BrP_244.34

prakṛtyā ca tayā tena tāsu tāsv iha yoniṣu 
nirmamasya mamatvena vikṛtaṃ tāsu tāsu ca // BrP_244.35

yoniṣu vartamānena naṣṭasaṃjñena cetasā 
samatā na mayā kācid ahaṃkāre kṛtā mayā // BrP_244.36

ātmānaṃ bahudhā kṛtvā so 'yaṃ bhūyo yunakti mām 
idānīm avabuddho 'smi nirmamo nirahaṃkṛtaḥ // BrP_244.37

mamatvaṃ manasā nityam ahaṃkārakṛtātmakam 
apalagnām imāṃ hitvā saṃśrayiṣye nirāmayam // BrP_244.38

anena sāmyaṃ yāsyāmi nānayāham acetasā 
kṣemaṃ mama sahānena naivaikam anayā saha // BrP_244.39

evaṃ paramasaṃbodhāt pañcaviṃśo 'nubuddhavān 
akṣaratvaṃ nigacchati tyaktvā kṣaram anāmayam // BrP_244.40

avyaktaṃ vyaktadharmāṇaṃ saguṇaṃ nirguṇaṃ tathā 
nirguṇaṃ prathamaṃ dṛṣṭvā tādṛg bhavati maithila // BrP_244.41

akṣarakṣarayor etad uktaṃ tava nidarśanam 
mayeha jñānasaṃpannaṃ yathā śrutinidarśanāt // BrP_244.42

niḥsaṃdigdhaṃ ca sūkṣmaṃ ca viśuddhaṃ vimalaṃ tathā 
pravakṣyāmi tu te bhūyas tan nibodha yathāśrutam // BrP_244.43

sāṃkhyayogo mayā proktaḥ śāstradvayanidarśanāt 
yad eva sāṃkhyaśāstroktaṃ yogadarśanam eva tat // BrP_244.44

prabodhanaparaṃ jñānaṃ sāṃkhyānām avanīpate 
vispaṣṭaṃ procyate tatra śiṣyāṇāṃ hitakāmyayā // BrP_244.45

bṛhac caivam idaṃ śāstram ity āhur viduṣo janāḥ 
asmiṃś ca śāstre yogānāṃ punarbhavapuraḥsaram // BrP_244.46

pañcaviṃśāt paraṃ tattvaṃ paṭhyate ca narādhipa 
sāṃkhyānāṃ tu paraṃ tattvaṃ yathāvad anuvarṇitam // BrP_244.47

buddham apratibuddhaṃ ca budhyamānaṃ ca tattvataḥ 
budhyamānaṃ ca buddhatvaṃ prāhur yoganidarśanam // BrP_244.48

aprabuddham athāvyaktam imaṃ guṇanidhiṃ sadā 
guṇānāṃ dhāryatāṃ tattvaṃ sṛjaty ākṣipate tathā // BrP_245.1

ajo hi krīḍayā bhūpa vikriyāṃ prāpta ity uta 
ātmānaṃ bahudhā kṛtvā nāneva praticakṣate // BrP_245.2

etad evaṃ vikurvāṇo budhyamāno na budhyate 
guṇān ācarate hy eṣa sṛjaty ākṣipate tathā // BrP_245.3

avyaktabodhanāc caiva budhyamānaṃ vadanty api 
na tv evaṃ budhyate 'vyaktaṃ saguṇaṃ tāta nirguṇam // BrP_245.4

kadācit tv eva khalv etat tad āhuḥ pratibuddhakam 
budhyate yadi cāvyaktam etad vai pañcaviṃśakam // BrP_245.5

budhyamāno bhavaty eṣa mamātmaka iti śrutaḥ 
anyonyapratibuddhena vadanty avyaktam acyutam // BrP_245.6

avyaktabodhanāc caiva budhyamānaṃ vadanty uta 
pañcaviṃśaṃ mahātmānaṃ na cāsāv api budhyate // BrP_245.7

ṣaḍviṃśaṃ vimalaṃ buddham aprameyaṃ sanātanam 
satataṃ pañcaviṃśaṃ tu caturviṃśaṃ vibudhyate // BrP_245.8

dṛśyādṛśye hy anugatatatsvabhāve mahādyute 
avyaktaṃ caiva tad brahma budhyate tāta kevalam // BrP_245.9

pañcaviṃśaṃ caturviṃśam ātmānam anupaśyati 
budhyamāno yadātmānam anyo 'ham iti manyate // BrP_245.10

tadā prakṛtimān eṣa bhavaty avyaktalocanaḥ 
budhyate ca parāṃ buddhiṃ viśuddhām amalāṃ yathā // BrP_245.11

ṣaḍviṃśaṃ rājaśārdūla tadā buddhaḥ kṛto vrajet 
tatas tyajati so 'vyaktaṃ sargapralayadharmiṇam // BrP_245.12

nirguṇāṃ prakṛtiṃ veda guṇayuktām acetanām 
tataḥ kevaladharmāsau bhavaty avyaktadarśanāt // BrP_245.13

kevalena samāgamya vimuktātmānam āpnuyāt 
etat tu tattvam ity āhur nistattvam ajarāmaram // BrP_245.14

tattvasaṃśravaṇād eva tattvajño jāyate nṛpa 
pañcaviṃśatitattvāni pravadanti manīṣiṇaḥ // BrP_245.15

na caiva tattvavāṃs tāta saṃsāreṣu nimajjati 
eṣām upaiti tattvaṃ hi kṣipraṃ budhyasva lakṣaṇam // BrP_245.16

ṣaḍviṃśo 'yam iti prājño gṛhyamāṇo 'jarāmaraḥ 
kevalena balenaiva samatāṃ yāty asaṃśayam // BrP_245.17

ṣaḍviṃśena prabuddhena budhyamāno 'py abuddhimān 
etan nānātvam ity uktaṃ sāṃkhyaśrutinidarśanāt // BrP_245.18

cetanena sametasya pañcaviṃśatikasya ha 
ekatvaṃ vai bhavet tasya yadā buddhyānubudhyate // BrP_245.19

budhyamānena buddhena samatāṃ yāti maithila 
saṅgadharmā bhavaty eṣa niḥsaṅgātmā narādhipa // BrP_245.20

niḥsaṅgātmānam āsādya ṣaḍviṃśaṃ karmajaṃ viduḥ 
vibhus tyajati cāvyaktaṃ yadā tv etad vibudhyate // BrP_245.21

caturviṃśam agādhaṃ ca ṣaḍviṃśasya prabodhanāt 
eṣa hy apratibuddhaś ca budhyamānas tu te 'nagha // BrP_245.22

ukto buddhaś ca tattvena yathāśrutinidarśanāt 
maśakodumbare yadvad anyatvaṃ tadvad etayoḥ // BrP_245.23

matsyodake yathā tadvad anyatvam upalabhyate 
evam eva ca gantavyaṃ nānātvaikatvam etayoḥ // BrP_245.24

etāvan mokṣa ity ukto jñānavijñānasaṃjñitaḥ 
pañcaviṃśatikasyāśu yo 'yaṃ dehe pravartate // BrP_245.25

eṣa mokṣayitavyaiti prāhur avyaktagocarāt 
so 'yam evaṃ vimucyeta nānyatheti viniścayaḥ // BrP_245.26

paraś ca paradharmā ca bhavaty eva sametya vai 
viśuddhadharmā śuddhena nāśuddhena ca buddhimān // BrP_245.27

vimuktadharmā buddhena sametya puruṣarṣabha 
viyogadharmiṇā caiva vimuktātmā bhavaty atha // BrP_245.28

vimokṣiṇā vimokṣaś ca sametyeha tathā bhavet 
śucikarmā śuciś caiva bhavaty amitabuddhimān // BrP_245.29

vimalātmā ca bhavati sametya vimalātmanā 
kevalātmā tathā caiva kevalena sametya vai 
svatantraś ca svatantreṇa svatantratvam avāpyate // BrP_245.30

etāvad etat kathitaṃ mayā te tathyaṃ mahārāja yathārthatattvam
amatsaras tvaṃ pratigṛhya buddhyā sanātanaṃ brahma viśuddham ādyam BrP_245.31

tad vedaniṣṭhasya janasya rājan pradeyam etat paramaṃ tvayā bhavet
vidhitsamānāya nibodhakārakaṃ prabodhahetoḥ praṇatasya śāsanam BrP_245.32

na deyam etac ca yathānṛtātmane śaṭhāya klībāya na jihmabuddhaye
na paṇḍitajñānaparopatāpine deyaṃ tathā śiṣyavibodhanāya BrP_245.33

śraddhānvitāyātha guṇānvitāya parāpavādād viratāya nityam
viśuddhayogāya budhāya caiva kṛpāvate 'tha kṣamiṇe hitāya BrP_245.34

viviktaśīlāya vidhipriyāya vivādahīnāya bahuśrutāya
vinītaveśāya nahaitukātmane sadaiva guhyaṃ tv idam eva deyam BrP_245.35

etair guṇair hīnatame na deyam etat paraṃ brahma viśuddham āhuḥ
na śreyase yokṣyati tādṛśe kṛtaṃ dharmapravaktāram apātradānāt BrP_245.36

pṛthvīm imāṃ vā yadi ratnapūrṇāṃ dadyād adeyaṃ tv idam avratāya
jitendriyāya prayatāya deyaṃ deyaṃ paraṃ tattvavide narendra BrP_245.37

karāla mā te bhayam asti kiṃcid etac chrutaṃ brahma paraṃ tvayādya
yathāvad uktaṃ paramaṃ pavitraṃ viśokam atyantam anādimadhyam BrP_245.38

agādham etad ajarāmaraṃ ca nirāmayaṃ vītabhayaṃ śivaṃ ca
samīkṣya mohaṃ paravādasaṃjñam etasya tattvārtham imaṃ viditvā BrP_245.39

avāptam etad dhi purā sanātanād dhiraṇyagarbhād dhi tato narādhipa
prasādya yatnena tam ugratejasaṃ sanātanaṃ brahma yathā tvayaitat BrP_245.40

pṛṣṭas tvayā cāsmi yathā narendra tathā mayedaṃ tvayi noktam anyat
yathāvāptaṃ brahmaṇo me narendra mahājñānaṃ mokṣavidāṃ parāyaṇam BrP_245.41

etad uktaṃ paraṃ brahma yasmān nāvartate punaḥ 
pañcaviṃśaṃ muniśreṣṭhā vasiṣṭhena yathā purā // BrP_245.42

punarāvṛttim āpnoti paramaṃ jñānam avyayam 
nāti budhyati tattvena budhyamāno 'jarāmaram // BrP_245.43

etan niḥśreyasakaraṃ jñānaṃ bhoḥ paramaṃ mayā 
kathitaṃ tattvato viprāḥ śrutvā devarṣito dvijāḥ // BrP_245.44

hiraṇyagarbhād ṛṣiṇā vasiṣṭhena samāhṛtam 
vasiṣṭhād ṛṣiśārdūlo nārado 'vāptavān idam // BrP_245.45

nāradād viditaṃ mahyam etad uktaṃ sanātanam 
mā śucadhvaṃ muniśreṣṭhāḥ śrutvaitat paramaṃ padam // BrP_245.46

yena kṣarākṣare bhinne na bhayaṃ tasya vidyate 
vidyate tu bhayaṃ yasya yo nainaṃ vetti tattvataḥ // BrP_245.47

avijñānāc ca mūḍhātmā punaḥ punar upadravān 
pretya jātisahasrāṇi maraṇāntāny upāśnute // BrP_245.48

devalokaṃ tathā tiryaṅ mānuṣyam api cāśnute 
yadi vā mucyate vāpi tasmād ajñānasāgarāt // BrP_245.49

ajñānasāgare ghore hy avyaktāgādha ucyate 
ahany ahani majjanti yatra bhūtāni bho dvijāḥ // BrP_245.50

tasmād agādhād avyaktād upakṣīṇāt sanātanāt 
tasmād yūyaṃ virajaskā vitamaskāś ca bho dvijāḥ // BrP_245.51

evaṃ mayā muniśreṣṭhāḥ sārāt sārataraṃ param 
kathitaṃ paramaṃ mokṣaṃ yaṃ jñātvā na nivartate // BrP_245.52

na nāstikāya dātavyaṃ nābhaktāya kadācana 
na duṣṭamataye viprā na śraddhāvimukhāya ca // BrP_245.53

evaṃ purā munīn vyāsaḥ purāṇaṃ ślakṣṇayā girā 
daśāṣṭadoṣarahitair vākyaiḥ sāratarair dvijāḥ // BrP_246.1

pūrṇam astamalaiḥ śuddhair nānāśāstrasamuccayaiḥ 
jātiśuddhasamāyuktaṃ sādhuśabdopaśobhitam // BrP_246.2

pūrvapakṣoktisiddhāntapariniṣṭhāsamanvitam 
śrāvayitvā yathānyāyaṃ virarāma mahāmatiḥ // BrP_246.3

te 'pi śrutvā muniśreṣṭhāḥ purāṇaṃ vedasaṃmitam 
ādyaṃ brāhmābhidhānaṃ ca sarvavāñchāphalapradam // BrP_246.4

hṛṣṭā babhūvuḥ suprītā vismitāś ca punaḥ punaḥ 
praśaśaṃsus tadā vyāsaṃ kṛṣṇadvaipāyanaṃ munim // BrP_246.5

aho tvayā muniśreṣṭha purāṇaṃ śrutisaṃmitam 
sarvābhipretaphaladaṃ sarvapāpaharaṃ param // BrP_246.6

proktaṃ śrutaṃ tathāsmābhir vicitrapadam akṣaram 
na te 'sty aviditaṃ kiṃcit triṣu lokeṣu vai prabho // BrP_246.7

sarvajñas tvaṃ mahābhāga deveṣv iva bṛhaspatiḥ 
namasyāmo mahāprājñaṃ brahmiṣṭhaṃ tvāṃ mahāmunim // BrP_246.8

yena tvayā tu vedārthā bhārate prakaṭīkṛtāḥ 
kaḥ śaknoti guṇān vaktuṃ tava sarvān mahāmune // BrP_246.9

adhītya caturo vedān sāṅgān vyākaraṇāni ca 
kṛtavān bhārataṃ śāstraṃ tasmai jñānātmane namaḥ // BrP_246.10

namo 'stu te vyāsa viśālabuddhe phullāravindāyatapattranetra
yena tvayā bhāratatailapūrṇaḥ prajvālito jñānamayaḥ pradīpaḥ BrP_246.11

ajñānatimirāndhānāṃ bhrāmitānāṃ kudṛṣṭibhiḥ 
jñānāñjanaśalākena tvayā conmīlitā dṛśaḥ // BrP_246.12

evam uktvā samabhyarcya vyāsaṃ te caiva pūjitāḥ 
jagmur yathāgataṃ sarve kṛtakṛtyāḥ svam āśramam // BrP_246.13

tathā mayā muniśreṣṭhā kathitaṃ hi sanātanam 
purāṇaṃ sumahāpuṇyaṃ sarvapāpapraṇāśanam // BrP_246.14

yathā bhavadbhiḥ pṛṣṭo 'haṃ saṃpraśnaṃ dvijasattamāḥ 
vyāsaprasādāt tat sarvaṃ mayā saṃparikīrtitam // BrP_246.15

idaṃ gṛhasthaiḥ śrotavyaṃ yatibhir brahmacāribhiḥ 
dhanasaukhyapradaṃ nṝṇāṃ pavitraṃ pāpanāśanam // BrP_246.16

tathā brahmaparair viprair brāhmaṇādyaiḥ susaṃyataiḥ 
śrotavyaṃ suprayatnena samyak śreyobhikāṅkṣibhiḥ // BrP_246.17

prāpnoti brāhmaṇo vidyāṃ kṣatriyo vijayaṃ raṇe 
vaiśyas tu dhanam akṣayyaṃ śūdraḥ sukham avāpnuyāt // BrP_246.18

yaṃ yaṃ kāmam abhidhyāyañ śṛṇoti puruṣaḥ śuciḥ 
taṃ taṃ kāmam avāpnoti naro nāsty atra saṃśayaḥ // BrP_246.19

purāṇaṃ vaiṣṇavaṃ tv etat sarvakilbiṣanāśanam 
viśiṣṭaṃ sarvaśāstrebhyaḥ puruṣārthopapādakam // BrP_246.20

etad vo yan mayākhyātaṃ purāṇaṃ vedasaṃmitam 
śrute 'smin sarvadoṣotthaḥ pāparāśiḥ praṇaśyati // BrP_246.21

prayāge puṣkare caiva kurukṣetre tathārbude 
upoṣya yad avāpnoti tad asya śravaṇān naraḥ // BrP_246.22

yad agnihotre suhute varṣe nāpnoti vai phalam 
mahāpuṇyamayaṃ viprās tad asya śravaṇāt sakṛt // BrP_246.23

yaj jyeṣṭhaśukladvādaśyāṃ snātvā vai yamunājale 
mathurāyāṃ hariṃ dṛṣṭvā prāpnoti puruṣaḥ phalam // BrP_246.24

tad āpnoti phalaṃ samyak samādhānena kīrtanāt 
purāṇe 'sya hito viprāḥ keśavārpitamānasaḥ // BrP_246.25

yat phalaṃ kriyam ālokya puruṣo 'tha labhen naraḥ 
tat phalaṃ samavāpnoti yaḥ paṭhec chṛṇuyād api // BrP_246.26

idaṃ yaḥ śraddhayā nityaṃ purāṇaṃ vedasaṃmitam 
yaḥ paṭhec chṛṇuyān martyaḥ sa yāti bhuvanaṃ hareḥ // BrP_246.27

śrāvayed brāhmaṇo yas tu sadā parvasu saṃyataḥ 
ekādaśyāṃ dvādaśyāṃ ca viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_246.28

idaṃ yaśasyam āyuṣyaṃ sukhadaṃ kīrtivardhanam 
balapuṣṭipradaṃ nṝṇāṃ dhanyaṃ duḥsvapnanāśanam // BrP_246.29

trisaṃdhyaṃ yaḥ paṭhed vidvāñ śraddhayā susamāhitaḥ 
idaṃ variṣṭham ākhyānaṃ sa sarvam īpsitaṃ labhet // BrP_246.30

rogārto mucyate rogād baddho mucyeta bandhanāt 
bhayād vimucyate bhīta āpadāpanna āpadaḥ // BrP_246.31

jātismaratvaṃ vidyāṃ ca putrān medhāṃ paśūn dhṛtim 
dharmaṃ cārthaṃ ca kāmaṃ ca mokṣaṃ tu labhate naraḥ // BrP_246.32

yān yān kāmān abhipretya paṭhet prayatamānasaḥ 
tāṃs tān sarvān avāpnoti puruṣo nātra saṃśayaḥ // BrP_246.33

yaś cedaṃ satataṃ śṛṇoti manujaḥ svargāpavargapradaṃ viṣṇuṃ lokaguruṃ praṇamya varadaṃ bhaktyekacittaḥ śuciḥ
bhuktvā cātra sukhaṃ vimuktakaluṣaḥ svarge ca divyaṃ sukhaṃ paścād yāti hareḥ padaṃ suvimalaṃ mukto guṇaiḥ prākṛtaiḥ BrP_246.34

tasmād vipravaraiḥ svadharmaniratair muktyekamārgepsubhis tadvat kṣatriyapuṃgavais tu niyataiḥ śreyorthibhiḥ sarvadā
vaiśyaiś cānudinaṃ viśuddhakulajaiḥ śūdrais tathā dhārmikaiḥ śrotavyaṃ tv idam uttamaṃ bahuphalaṃ dharmārthamokṣapradam BrP_246.35

dharme matir bhavatu vaḥ puruṣottamānāṃ sa hy eka eva paralokagatasya bandhuḥ
arthāḥ striyaś ca nipuṇair api sevyamānā naiva prabhāvam upayānti na ca sthiratvam BrP_246.36

dharmeṇa rājyaṃ labhate manuṣyaḥ svargaṃ ca dharmeṇa naraḥ prayāti
āyuś ca kīrtiṃ ca tapaś ca dharmaṃ dharmeṇa mokṣaṃ labhate manuṣyaḥ BrP_246.37

dharmo 'tra mātāpitarau narasya dharmaḥ sakhā cātra pare ca loke
trātā ca dharmas tv iha mokṣadaś ca dharmād ṛte nāsti tu kiṃcid eva BrP_246.38

idaṃ rahasyaṃ śreṣṭhaṃ ca purāṇaṃ vedasaṃmitam 
na deyaṃ duṣṭamataye nāstikāya viśeṣataḥ // BrP_246.39

idaṃ mayoktaṃ pravaraṃ purāṇaṃ pāpāpahaṃ dharmavivardhanaṃ ca
śrutaṃ bhavadbhiḥ paramaṃ rahasyam ājñāpayadhvaṃ munayo vrajāmi BrP_246.40
Notizen: Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/)
Rechtsinhaber*in: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen
Zitationsvorschlag für dieses Objekt: TextGrid Repository (2022). 1_sanskr. tei. transformations. plaintext. sa_brahmapurANa-1-246. GRETIL. Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen. https://hdl.handle.net/21.T11991/0000-001C-8F7C-7